Luận văn Ứng dụng lý thuyết logistics nhằm tối ưu hoá quá trình sản xuất và tiêu thụ bưởi da xanh Bến Tre

- 0 - 0 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ----------------- TRAÀN VAÊN KHANG ÖÙNG DUÏNG LYÙ THUYEÁT LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOAÙ QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH BEÁN TRE LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS. ÑOAØN THÒ HOÀNG VAÂN TP. HOÀ CHÍ MINH – Naêm 2006 - 1 - 1 MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU i 1. YÙ nghóa cuûa ñeà taøi 2. Muïc tieâu 3. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu 4. Giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu vaø öùng duïng 5. Tính môùi cuûa ñeà taøi 6. Noäi dung chính cuûa ñeà taøi CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ KHOA HOÏC CUÛA VIEÄC ÖÙNG DUÏNG LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOÙA QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY 1 1.1 Nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà Logistics 1 1.1.1 Baøn veà khaùi nieäm logistics 1 1.1.2 Phaân loaïi logistics 4 1.1.3 Moái quan heä giöõa logistics vaø Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng 7 1.1.4 Vai troø cuûa logistics 8 1.1.4.1 Ñoái vôùi neàn kinh teá 8 1.1.4.2 Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp 9 1.1.5 Xu höôùng phaùt trieån cuûa logistics treân theá giôùi 10 1.1.5.1 Xu höôùng phaùt trieån cuûa logistics trong thôøi gian qua 10 1.1.5.2 Caùc xu höôùng môùi noåi leân 11 1.2 Moät soá baøi hoïc kinh nghieäm trong öùng duïng logistics vaøo quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi caây 12 1.2.1 Baøi hoïc töø caùc nöôùc trong khu vöïc veà öùng duïng logistics vaøo phaùt trieån caây aên quaû 12 1.2.1.1 Baøi hoïc töø Thaùi Lan 12 trang - 2 - 2 1.2.1.2 Baøi hoïc töø Ñaøi Loan 14 1.2.1.3 Baøi hoïc töø Malaysia vaø Philippines 14 1.2.2 Baøi hoïc veà öùng duïng logistics vaøo phaùt trieån moät soá loaïi caây aên quaû ôû Vieät nam 15 1.2.3 Baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra cho Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre 15 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 16 CHÖÔNG 2: ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG VIEÄC SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH ÔÛ BEÁN TRE 17 2.1 Giôùi thieäu toång quan veà tænh Beán Tre 17 2.1.1 Giôùi thieäu chung 17 2.1.2 Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi 18 2.2 Caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh vaø naêng löïc saûn xuaát cuûa tænh 20 2.2.1 Sô löôïc veà Böôûi Da Xanh 20 2.2.2 Caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh hieän taïi vaø qui hoaïch ñeán naêm 2010 21 2.2.3 Naêng löïc saûn xuaát hieän taïi vaø töông lai ñeán naêm 2010 23 2.3 Tình hình saûn xuaát vaø tieâu thuï thöïc teá 24 2.3.1 Tình hình saûn xuaát thöïc teá 24 2.3.1.1 Veà qui moâ 25 2.3.1.2 Gioáng vaø kyõ thuaät canh taùc 25 2.3.2 Tình hình tieâu thuï 31 2.4 Phaân tích moái quan heä giöõa saûn löôïng, giaù caû vaø thò tröôøng tieâu thuï 36 2.4.1 Xu höôùng giaù bieán ñoäng theo muøa vuï 36 2.4.2 Phaân tích xu höôùng giaù bieán ñoäng qua caùc naêm 37 2.4.3 Phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán giaù böôûi trong nhöõng naêm tôùi 39 2.4.3.1 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán löôïng cung 39 2.4.3.2 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán löôïng caàu 41 2.4.3.3 Ñaùnh giaù xu höôùng bieán ñoäng giaù theo caùc nhaân toá aûnh höôûng 42 2.5 Phaân tích SWOT – ñaùnh giaù chung thöïc traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre 42 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 44 - 3 - 3 CHÖÔNG 3: ÖÙNG DUÏNG LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOAÙ QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH ÔÛ BEÁN TRE 45 3.1 Muïc tieâu, quan ñieåm vaø cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp 45 3.1.1 Muïc tieâu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 45 3.1.2 Quan ñieåm ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 46 3.1.3 Cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp 46 3.1.3.1 Caùc cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp hoaøn thieän veà chaát löôïng traùi 46 3.1.3.2 Caùc cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp veà tieâu thuï 47 3.2 Caùc giaûi phaùp 47 3.2.1 Giaûi phaùp 1: Toái öu hoaù quaù trình saûn xuaát nhaèm taïo ra saûn phaåm chaát löôïng cao vaø ñoàng boä 47 3.2.1.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 47 3.2.1.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 48 3.2.1.3 Caùc böôùc thöïc hieän 48 3.2.1.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 52 3.2.1.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 54 3.2.2 Giaûi phaùp 2: Toái öu hoaù daây chuyeàn phaân phoái saûn phaåm töø nhaø saûn xuaát ñeán ngöôøi tieâu duøng 54 3.2.2.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 54 3.2.2.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 55 3.2.2.3 Caùc böôùc thöïc hieän 55 3.2.2.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 60 3.2.2.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 62 3.2.3 Giaûi phaùp 3: Thaønh laäp Khu Nghieân Cöùu vaø Cheá Bieán Böôûi Da Xanh tænh Beán Tre, xaây döïng caùc nhaø maùy cheá bieán gaén vôùi nguoàn nguyeân lieäu vaø thöïc hieän chuyeån giao coâng ngheä 63 3.2.3.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 33 3.2.3.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 63 3.2.3.3 Caùc böôùc thöïc hieän 64 3.2.3.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 67 - 4 - 4 3.2.3.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 67 3.2.4 Giaûi phaùp 4: Nghieân cöùu caùc chieán löôïc phaân phoái nhaèm môû roäng löôïng caàu saûn phaåm trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc 68 3.2.4.1 Giôùi thieäu noäi dung giaûi phaùp 68 3.2.4.2 Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp 69 3.2.4.3 Caùc böôùc thöïc hieän 69 3.2.4.4 Phaân tích tính khaû thi – hieäu quaû döï kieán 72 3.2.4.5 Nhöõng khoù khaên khi thöïc hieän giaûi phaùp 72 3.3 Moät soá kieán nghò 73 3.3.1 Kieán nghò ñoái vôùi tænh Beán Tre 73 3.3.1.1 Naâng cao hieäu quaû vaø taàm hoaït ñoäng cuûa caùc hieäp hoäi 73 3.3.1.2 Taêng cöôøng hôïp taùc vôùi caùc toå chöùc nghieân cöùu phaùt trieån noâng nghieäp – noâng thoân 74 3.3.1.3 Trieån khai ñoàng boä vaø kòp thôøi caùc giaûi phaùp kyõ thuaät ñeán taän caùc vuøng troàng caây 75 3.3.1.4 Ñaàu tö cô sôû haï taàng ngaøy caøng hoaøn thieän 75 3.3.2 Kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû 75 3.3.2.1 Moái lieân keát boán nhaø: cuøng naâng cao vò theá Böôûi Da Xanh 75 3.3.2.2 Taêng cöôøng caùc bieän phaùp haïn cheá traùi caây nhaäp laäu qua bieân giôùi 76 3.3.2.3 Nghieân cöùu vieäc chuyeån ñoåi Thueá söû duïng ñaát noâng nghieäp sang thueá thu nhaäp ñoái vôùi ngöôøi coù thu nhaäp cao 76 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 77 KEÁT LUAÄN v DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ix - 5 - 5 PHAÀN PHUÏ LUÏC PHUÏ LUÏC 1: CAÙC BAÛNG CAÂU HOÛI KHAÛO SAÙT PHUÏ LUÏC 2: DANH SAÙCH NHÖÕNG NGÖÔØI ÑAÕ PHOÛNG VAÁN: PHUÏ LUÏC 3: KEÁT QUAÛ KHAÛO SAÙT PHUÏ LUÏC 4: CAÙC NGUYEÂN LYÙ VAØ CAÙC TIEÂU CHUAÅN CUÛA EUREPGAP, PHIEÂN BAÛN 2.0 THAÙNG 01/2004 VEÀ THÖÏC PHAÅM AN TOAØN PHUÏ LUÏC 5: MOÄT SOÁ ÑIEÅM CHÍNH TRONG BAÛN DÖÏ THAÛO ASEANGAP VAØ LÔÏI ÍCH ÑOÁI VÔÙI CAÙC NÖÔÙC THAØNH VIEÂN PHUÏ LUÏC 6: MOÄT SOÁ VUÏ NGOÄ ÑOÄC THÖÏC PHAÅM TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ NGUY CÔ NGOÄ ÑOÄC THÖÏC PHAÅM ÔÛ VIEÄT NAM PHUÏ LUÏC 7: CHUYEÅN LÔØI NHÖÕNG KIEÁN NGHÒ CUÛA NOÂNG DAÂN TROÀNG BÖÔÛI - 6 - 6 DANH MUÏC CAÙC HÌNH, ÑOÀ THÒ Hình 1.1: AÛnh minh hoïa: LOGISTICS 2 Hình 1.2: Caùc boä phaän cô baûn cuûa Logistics 2 Hình 1.3: Caùc hình thöùc phaùt trieån cuûa logistics töø 1PL ñeán 5PL 5 Hình 1.4: Moät soá caùch phaân loaïi Logistics 5 Hình 1.5: Moâ hình moät daây chuyeàn cung öùng saûn phaåm 8 Hình 2.1: Vò trí vaø moät vaøi thoâng tin cô baûn veà Beán Tre 17 Hình 2.2: Baûn ñoà caùc vuøng troàng böôûi 18 Hình 2.3: Toác ñoä taêng dieän tích troàng Böôûi Da Xanh 23 Hình 2.4: Qui moâ saûn xuaát böôûi 25 Hình 2.5: Ñoà thò nôi mua gioáng caây böôûi 27 Hình 2.6: Caùc nguyeân nhaân noâng daân khoâng troàng theâm Böôûi Da Xanh 31 Hình 2.7: Sô ñoà keânh tieâu thuï chính 33 Hình 2.8: Hình minh hoïa: thò tröôøng xuaát khaåu noâng saûn Vieät Nam 36 Hình 2.9: Möùc ñoä bieán ñoäng giaù trong naêm 37 Hình 2.10: Möùc ñoä bieán ñoäng giaù qua caùc naêm 38 Hình 2.11: Möùc cheânh leäch giaù ôû thò tröôøng tieâu thuï (TP.HCM) so vôùi nhaø vöôøn 38 Hình 2.12: Döï toaùn giaù ñeán naêm 2010 theo haøm xu theá 39 Hình 3.1: Daây chuyeàn cung öùng noâng phaåm saïch aùp duïng cho Böôûi Da Xanh 47 Hình 3.2: Phaân loaïi böôûi trong quaù trình saûn xuaát 56 Hình 3.3: Phaân loaïi böôûi sau thu hoaïch 57 Hình 3.4: Toå chöùc coâng ty maãu 59 Hình 3.5: Keânh phaân phoái qua trung taâm 62 Hình 3.6: Caùc keânh tieâu thuï böôûi 71 trang - 7 - 7 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1: Phaân boá dieän tích troàng Böôûi Da Xanh 21 Baûng 2.2: Höôùng qui hoaïch caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh ñeán naêm 2010 22 Baûng 2.3: Toác ñoä taêng dieän tích vaø saûn löôïng böôûi qua caùc naêm 24 Baûng 2.4: Tình traïng caây böôûi 26 Baûng 2.5: Chæ tieâu nhaø noâng löïa choïn troàng Böôûi Da Xanh 27 Baûng 2.6: Tyû leä caây gioáng an toaøn theo ñaùnh giaù cuûa nhaø noâng 28 Baûng 2.7: Khaûo saùt veà hoïc caùch chaêm soùc caây böôûi vaø möùc ñoä trieån khai taäp huaán kyõ thuaät cuûa caùc toå chöùc khuyeán noâng 30 Baûng 2.8: Khaùch haønh mua böôûi cuûa noâng daân 31 Baûng 2.9: Tieâu thuï traùi böôûi nhoû, khoâng ñaït chaát löôïng 32 Baûng 2.10: Söï cheânh leäch giaù: ngöôøi tieâu duøng / nhaø saûn xuaát 32 Baûng 2.11: Ñaùnh giaù thöù töï quan troïng ñeå tieâu thuï traùi böôûi nhanh hôn 34 Baûng 2.12: Thöù töï öu tieân caàn caûi tieán traùi böôûi deã tieâu thuï hôn 35 Baûng 3.1: Caùc khoaûn muïc laøm taêng giaù thaønh trong quaù trình phaân phoái 61 Baûng 3.2: Döï kieán giaù baùn tham khaûo taïi moät soá thò tröôøng (naêm 2006) 61 trang - 8 - 8 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 1PL First Party Logistics: Logistics beân thöù nhaát 2PL Second Party Logistics: Logistics beân thöù hai 3PL Third Party Logistics: Logistics beân thöù ba 4PL Fourth Party Logistics: Logistics beân thöù tö 5PL Fifth Party Logistics: Logistics beân thöù naêm AFTA The ASEAN Free Trade Area: Khu vöïc töï do thöông maïi ASEAN ASEAN Association of South East Asian Nations: Hieäp hoäi caùc Quoác gia Ñoâng Nam AÙ ASEANGAP ASEAN Good Agricultural Practices BDX Böôûi Da Xanh EDI Electronic Data Interchange: chuyeån giao döõ lieäu ñieän töû ESCAP Economic and Social Commission for Asia Pacific EU European Union: Lieân minh Chaâu AÂu EUREPGAP Tieâu chuaån quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm cuûa Lieân minh Chaâu AÂu FAO Food and Agriculture Organization GAP Good Agriculture Practices GDP Gross Domestic Product ICARD The International Conference on Acid Rock Drainage ODA Nguoàn voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc NTD Ngöôøi tieâu duøng SCM Supply Chain Management: Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng - 9 - 9 SOFRI Souther Fruit Research Institude: Vieän Nghieân cöùu Caây AÊn quaû Mieàn Nam (Long Ñònh - Tieàn Giang) SWOT Ma traän phaân tích caùc Ñieåm maïnh, Ñieåm yeáu, Cô hoäi vaø Nguy cô THAIGAP Tieâu chuaån quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm cuûa Thaùi Lan TP.HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh TT Thöù töï (trong caùc baûng döõ lieäu) USGAP Tieâu chuaån quoác teá veà an toaøn thöïc phaåm cuûa Hoa Kyø VN Vieät Nam VOLKA Wolkamriana: teân khoa hoïc moät loaïi caây cam (thuoäc hoï caây coù muùi) WHO The WORLD HEALTH ORGANIZATION: Toå chöùc Y teá Theá giôùi WTO World Trade Organisation: Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi - 10 - 10 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. YÙ nghóa cuûa ñeà taøi Böôûi Da Xanh, moät loaïi traùi caây coù giaù trò kinh teá vaø y hoïc hieän ñang ñöôïc khuyeán khích taêng cöôøng saûn xuaát ôû Beán Tre. Trong ba naêm trôû laïi ñaây, giaù baùn ñaõ coù daáu hieäu suït giaûm maïnh maëc duø soá löôïng taêng leân chöa nhieàu. Theo thoâng tin ghi nhaän ñöôïc, töø hai ñeán boán naêm nöõa, löôïng böôûi cung caáp cho thò tröôøng seõ taêng leân gaáp nhieàu laàn, vì theá giaù seõ giaûm maïnh theo qui luaät cung caàu treân thò tröôøng noäi ñòa, do hieän nay Böôûi Da Xanh chöa xuaát khaåu ñöôïc. Trong khi ñoù, nhieàu quoác gia trong khu vöïc nhö Thaùi Lan, Malaysia, Ñaøi Loan, … ñaõ maïnh daïng öùng duïng logistics vaøo noâng nghieäp, taïo ra noâng saûn chaát löôïng cao vaø an toaøn. Trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá, hoï ñaåy maïnh xuaát khaåu laøm traùi caây chuùng ta chaúng nhöõng khoâng caïnh tranh noåi maø ngaøy caøng khoù tieâu thuï ngay caû treân thò tröôøng noäi ñòa. Maëc duø quan taâm tôùi ñaàu ra, nhöng ñeå tieâu thuï ñöôïc traùi böôûi chuùng ta khoâng theå chæ quan taâm tôùi yeáu toá thò tröôøng maø coøn raát nhieàu yeáu toá taùc ñoäng khaùc nhö gioáng caây troàng, ñieàu kieän chaêm soùc, ñieàu kieän töï nhieân, … ñeå traùi böôûi ñöôïc ngon vaø ñoàng nhaát, saïch vaø an toaøn cho ngöôøi söû duïng. Ngoaøi ra, coâng ngheä saûn xuaát cuõng phaûi baûo ñaûm an toaøn cho ngöôøi lao ñoäng vaø baûo veä moâi tröôøng. Laøm ñöôïc ñieàu ñoù thì Böôûi Da Xanh môùi coù cô sôû ñöùng vöõng vaø oån ñònh treân thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Vôùi mong muoán öùng duïng logistics giuùp noâng daân Beán Tre saûn xuaát vaø tieâu thuï coù hieäu quaû Böôûi Da Xanh, goùp phaàn laøm giaøu cho tænh nhaø, taùc giaû ñaõ choïn ñeà taøi: “ÖÙng duïng lyù thuyeát logistics nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh Beán Tre” ñeå laøm luaän vaên toát nghieäp cao hoïc. 2. Muïc tieâu Trong ñeà taøi naøy, taùc giaû heä thoáng laïi nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát cô baûn nhaát veà Logistics vaø nhöõng kinh nghieäm öùng duïng logistics trong saûn xuaát noâng nghieäp - 11 - 11 cuûa Vieät Nam vaø moät soá nöôùc trong khu vöïc. Nghieân cöùu thöïc traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre, qua phaân tích ñònh löôïng taùc giaû ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp vaø moät soá kieán nghò nhaèm ba muïc tieâu lôùn: - Saûn xuaát noâng phaåm saïch vaø an toaøn cho ngöôøi söû duïng, an toaøn cho ngöôøi lao ñoäng vaø baûo veä moâi tröôøng, ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng taêng veà chaát löôïng cuûa thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá, töø ñoù môû roäng thò tröôøng, ngaên ngöøa ruûi ro veà giaù do qui luaät cung caàu trong söï giôùi haïn cuûa thò tröôøng tieâu thuï hieän höõu. - Vieäc tieâu thuï heát löôïng böôûi saûn xuaát vôùi giaù töông ñoái oån ñònh quanh naêm, khoâng taïo ra söï khuûng hoaûng theo chu kyø nhö moät soá loaïi traùi caây ñaõ töøng xaûy ra tröôùc ñaây, noâng daân coù theå yeân taâm ñaàu tö lôùn vaøo saûn xuaát vaø phuùc lôïi cuoäc soáng töøng böôùc ñöôïc naâng cao. - Goùp phaàn ñaåy maïnh taêng tröôûng kinh teá noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, phaùt trieån caùc ngaønh saûn xuaát – dòch vuï khaùc coù lieân quan vaø oån ñònh xaõ hoäi cuûa tænh Beán Tre. 3. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu: trong luaän vaên taùc giaû taäp trung nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù thuyeát cô baûn veà Logistics, caùc vaán ñeà thöïc teá cuûa vieäc troàng vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh töø ngöôøi cung caáp gioáng, nhaø vöôøn, thöông laùi, ngöôøi baùn, ngöôøi tieâu duøng, Nhaø nöôùc vaø moät soá ñoái töôïng khaùc coù lieân quan. Phöông phaùp nghieân cöùu: ñeå thöïc hieän ñeà taøi naøy, ngoaøi vieäc thu thaäp nhöõng thoâng tin thöù caáp veà qui hoaïch, giaù caû vaø löôïng böôûi trong quaù khöù vaø öôùc löôïng ñöôïc löôïng saûn xuaát trong khoaûng 5 naêm tôùi, ngöôøi vieát coù toå chöùc nhieàu ñôït khaûo saùt thöïc teá trong thôøi gian 2 thaùng (thaùng 5 vaø thaùng 6 naêm 2006) nhaèm thu thaäp döõ lieäu sô caáp, baèng caùch phoûng vaán tröïc tieáp döïa theo caùc baûng caâu hoûi vaø göûi caùc baûng caâu hoûi laáy thoâng tin töø caùc ñoái töôïng nhö: - Ngöôøi troàng böôûi: taùc giaû tröïc tieáp khaûo saùt 135 hoä noâng daân phaân chia ñeàu ôû haàu heát caùc xaõ, huyeän cuûa tænh Beán Tre (tröø ba huyeän ven bieån). - 12 - 12 - Thöông laùi, vöïa baùn buoân: taùc giaû tröïc tieáp phoûng vaán 25 thöông laùi vaø ngöôøi baùn buoân, trong ñoù ôû Beán Tre 21 ngöôøi vaø Chôï Ñaàu Moái Noâng Saûn Myõ Tho 4 ngöôøi. - Ngöôøi baùn leû: 26 ngöôøi, trong ñoù haàu heát ôû 2 ñòa phöông laø TP.Hoà Chí Minh vaø Beán Tre, taùc giaû tröïc tieáp laáy thoâng tin. - Ngöôøi tieâu duøng: taùc giaû göûi ñi 250 baûng caâu hoûi khaûo saùt, thu veà 212 baûng vaø söû duïng ñöôïc 153 baûng, ñoái töôïng khaûo saùt ôû nhieàu tænh (chuû yeáu ôû Mieàn Nam Vieät Nam). - Phoûng vaán vaø hoïc hoûi kinh nghieäm töø 18 chuyeân gia ôû taát caû caùc khaâu: caây gioáng, saûn xuaát, tieâu thuï, öùng duïng GAP vaøo saûn xuaát chuyeân canh vaø xen canh, . . . Qua caùc soá lieäu thoáng keâ thu thaäp ñöôïc, taùc giaû söû duïng phöông phaùp phaân tích, toång hôïp döõ lieäu theo nhieàu höôùng öùng vôùi nhöõng muïc tieâu nghieân cöùu cuï theå, so saùnh vôùi qui trình vaø lyù thuyeát öùng duïng logistics nhaèm ñaùnh giaù xaùc thöïc hieän traïng ôû töøng khaâu vaø caû qui trình saûn xuaát - tieâu thuï böôûi hieän nay, töùc moå xeû caùc vaán ñeà theo chieàu ngang vaø chieàu doïc cuûa quaù trình saûn xuaát - tieâu thuï vaø tích hôïp toaøn boä chuoãi cung öùng saûn phaåm. Qua phaân tích SWOT vaø caùc baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø nhöõng quoác gia khaùc cuõng nhö moät soá loaïi traùi caây ôû Vieät Nam, ngöôøi vieát ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp vaø nhöõng kieán nghò nhaèm caùc muïc tieâu lôùn neâu treân. 4. Giôùi haïn phaïm vi nghieân cöùu vaø öùng duïng Do ñieàu kieän taøi chính vaø khaû naêng haïn cheá, ñeà taøi naøy chæ nghieân cöùu ôû tænh Beán Tre, nhöng Böôûi Da Xanh coøn ñöôïc troàng raûi raùc ôû Tieàn Giang, Vónh Long, Ñoàng Thaùp, … thò tröôøng tieàm naêng cuûa Böôûi Da Xanh hieän nay khaù roäng: caû nöôùc Vieät Nam, khu vöïc Ñoâng Nam AÙ, EU, Myõ, Trung Ñoâng, Nhaät Baûn, … maø ngöôøi vieát chöa coù ñieàu kieän nghieân cöùu, chöa thu thaäp ñöôïc thoâng tin sô caáp veà thò hieáu, yeâu caàu, ñaùnh giaù cuûa ngöôøi tieâu duøng ôû nhöõng thò tröôøng ñoù. Veà thôøi - 13 - 13 gian, taùc giaû chæ nghieân cöùu töø naêm 2001 trôû laïi ñaây do tröôùc ñoù löôïng böôûi khoâng ñaùng keå vaø cuõng khoâng coù nhöõng thoâng tin ñaùng tin caäy. Ñeà taøi naøy ñöôïc nghieân cöùu rieâng cho maët haøng Böôûi Da Xanh, vì theá noù seõ khoâng hoaøn toaøn phuø hôïp neáu aùp duïng cho nhöõng loaïi traùi caây coù muùi khaùc nhö caùc loaïi böôûi khaùc, cam, quyùt, chanh, … maëc duø vaãn coù nhieàu vaán ñeà truøng khôùp. Veà thôøi gian, caùc soá lieäu ñònh löôïng phaân tích trong ñeà taøi ñaùng tin caäy ñeán khoaûng naêm 2010 vaø toái ña ñeán naêm 2012, quaù thôøi gian treân taùc giaû chöa coù nhöõng thoâng tin töông ñoái chính xaùc veà qui hoaïch, gioáng caây, öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä, taêng naêng suaát, … vaø ñeà taøi naøy baét buoäc phaûi ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu cho thôøi gian ñoù. 5. Tính môùi cuûa ñeà taøi Taùc giaû ñaõ tìm ñöôïc moät vaøi taøi lieäu nghieân cöùu veà Logistics moät caùch heä thoáng, khaù nhieàu taøi lieäu nghieân cöùu caùch troàng vaø chaêm soùc caây aên traùi cuõng nhö caùc loaïi böôûi, moät soá ñeà taøi nghieân cöùu veà noâng saûn cho Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long. Nhöng chöa coù ñeà taøi naøo nghieân cöùu veà öùng duïng logistics trong noâng nghieäp ôû Vieät Nam, ñaëc bieät chöa coù ñeà taøi naøo nghieân cöùu veà öùng duïng logistics vaøo quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi böôûi nhaèm ñaåy maïnh ñaàu ra ôû thò tröôøng trong nöôùc hay ngoaøi nöôùc. Ñeà taøi naøy ñaëc bieät nghieân cöùu rieâng cho Böôûi Da Xanh, moät loaïi traùi böôûi maø chaát löôïng raát khaùc nhau bôûi nhöõng ñieàu kieän aûnh höôûng, chaát löôïng khoâng ñoàng nhaát vaø khoâng an toaøn cho ngöôøi duøng, aûnh höôûng xaáu ñeán tieâu thuï, nhaát laø cung öùng cho xuaát khaåu trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá hieän nay. Ñaây laø ñeà taøi ñaàu tieân nghieân cöùu toaøn boä quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh theo höôùng öùng duïng lyù thuyeát logistics nhaèm ñaåy maïnh ñaàu ra cho loaïi traùi caây naøy. 6. Noäi dung chính cuûa ñeà taøi Phaàn chính cuûa ñeà taøi goàm coù ba chöông: - Chöông 1: Cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc öùng duïng logistics nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi caây. - 14 - 14 - Chöông 2: Ñaùnh giaù thöïc traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre. - Chöông 3: ÖÙng duïng lyù thuyeát logistics nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh Beán Tre. Ngoaøi ra, ñeà taøi coøn coù Lôøi môû ñaàu, Keát luaän, Danh muïc taøi lieäu tham khaûo vaø nhieàu phuï luïc, baûng bieåu, ñoà thò, hình minh hoïa ñeå noäi dung ñeà taøi ñöôïc ñaày ñuû vaø phong phuù. Maëc duø taùc giaû raát noã löïc coá gaéng, ñaõ tu chænh nhieàu laàn nhöng ñeà taøi naøy chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong nhaän ñöôïc yù kieán ñoùng goùp cuûa Thaày Coâ, caùc chuyeân gia vaø caùc ñoïc giaû nhaèm ñöa ñeà taøi vaøo öùng duïng thöïc teá. Taùc giaû xin traân troïng bieát ôn! TRAÀN VAÊN KHANG - 15 - 15 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ KHOA HOÏC CUÛA VIEÄC ÖÙNG DUÏNG LOGISTICS NHAÈM TOÁI ÖU HOÙA QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY 1.1 Nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà Logistics 1.1.1 Baøn veà khaùi nieäm Logistics Moät ñieàu raát thuù vò laø thuaät ngöõ “Logistics” chaúng coù lieân quan gì vôùi töø “Logic” hay “Logistic” trong toaùn hoïc. Trong caùc töø ñieån, töø “Logistics” coù nghóa laø: toå chöùc lo vieäc cung öùng dòch vuï cho moïi cuoäc haønh quaân hoãn hôïp, ngaønh haäu caàn (trong quaân söï). Maëc duø Logistics laø moät thuaät ngöõ khaù môùi meû ôû Vieät Nam nhöng thöïc ra noù ñaõ coù khaù laâu treân theá giôùi. Theo taïp chí Logisticworld, 1997 thì: Logistics laø moät moân khoa hoïc cuûa vieäc hoaïch ñònh, toå chöùc, quaûn lí vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng cung öùng haøng hoaù vaø dòch vuï. Theo Council of Logistics Managerment thì: Logistics laø söï quaûn lí, kieåm soaùt caùc nguoàn löïc ôû traïng thaùi ñoäng vaø tónh, laø moät boä phaän cuûa chuoãi cung öùng, bao goàm quaù trình hoaïch ñònh, quaûn lí, thöïc hieän vaø kieåm soaùt hieäu quaû vaø tieát kieäm nhaát veà chi phí vaø thôøi gian caùc doøng chaûy xuoâi chieàu cuõng nhö ngöôïc chieàu, töø ñieåm tieàn saûn xuaát ñeán ñieåm tieâu thuï cuoái cuøng vôùi muïc tieâu ñaùp öùng nhu caàu khaùch haøng, qui trình naøy bao haøm caû caùc hoaït ñoäng ñaàu vaøo, ñaàu ra, beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa toå chöùc. Theo quan ñieåm cuûa PGS. TS. Ñoaøn Thò Hoàng Vaân thì: “ Logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí vaø thôøi ñieåm vaän chuyeån vaø döï tröõ nguoàn taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu tieân cuûa daây chuyeàn cung öùng cho ñeán tay ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng, thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá” (Quaûn trò Logistics – NXB Thoáng keâ 2006). - 16 - 16 Döôùi goùc ñoä quaûn trò chuoãi cung öùng, thì: Logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí, löu tröõ vaø chu chuyeån caùc taøi nguyeân / yeáu toá ñaàu vaøo töø ñieåm xuaát phaùt ñaàu tieân laø nhaø cung caáp, qua nhaø saûn xuaát, ngöôøi baùn buoân, baùn leû, ñeán tay ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá (Logistics and Supply Chain Managerment – 1999 – Ma Shuo) Theo khaùi nieäm naøy, Logistics bao truøm caû hai caáp ñoä hoaïch ñònh vaø toå chöùc: - Caáp ñoä thöù 1: toái öu hoaù vò trí: laø laáy nguyeân vaät lieäu, baùn thaønh phaåm, thaønh phaåm, dòch vuï, . . . ôû ñaâu? khi naøo? vaø vaän chuyeån ñi ñaâu? - Caáp ñoä thöù 2: toái öu hoaù vaän chuyeån vaø löu tröõ: laøm theá naøo ñeå ñöa ñöôïc nguoàn taøi nguyeân / caùc yeáu toá ñaàu vaøo töø ñieåm ñaàu ñeán ñieåm cuoái daây chuyeàn cung öùng. Hieän nay, coù nhieàu khaùi nieäm Logistics chuùng ta coù theå tieáp caän döôùi nhöõng goùc ñoä nghieân cöùu khaùc nhau nhöng chöa coù moät ñònh nghóa thoáng nhaát cuõng nhö khoâng coù thuaät ngöõ baèng tieáng Vieät töông ñöông. Theo taùc giaû: Logistics laø quaù trình toái öu hoaù toaøn boä daây chuyeàn cung öùng, töø ñieåm ñaàu tieân cuûa quaù trình saûn xuaát cho ñeán ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng, nhaèm thoûa maõn nhu caàu khaùch haøng vôùi toång chi phí thaáp nhaát. Hay coù theå noùi caùch khaùc: logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí, thôøi gian, löu tröõ vaø vaän chuyeån caùc taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu cuûa daây chuyeàn cung öùng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng nhaèm thoûa maõn nhu caàu khaùch haøng. Hình 1.1: AÛnh minh hoïa: LOGISTICS Nguoàn: Taùc giaû: Robert Mottley - 17 - 17 Tuy nhieân, chuùng ta cuõng coù theå ruùt ra moät soá ñieåm chung cuûa caùc khaùi nieäm nhö sau: - Logistics laø quaù trình quaûn lí luoàng vaän ñoäng cuûa vaät chaát vaø thoâng tin nhaèm ñaït ñeán söï toái öu. - Noùi ñeán logistics laø ñeà caäp ñeán toaøn boä quaù trình cung öùng töø ñieåm ñaàu tieân nhaát ñeán ñieåm cuoái cuøng. - Logistics laø xeùt treân toaøn boä heä thoáng chöù khoâng chæ toái öu hoaù ôû töøng khaâu, töùc coù moái lieân heä chaët cheõ, lieân tuïc ôû taát caû caùc khaâu. * Sô löôïc söï phaùt trieån logistics: Theo ESCAP (Economic and Social Commission for Asia and Pacific) Logistics ñöôïc quan taâm vaøo nhöõng naêm 1960 vaø phaùt trieån ñeán nay traûi qua ba giai ñoaïn: Quaù trình saûn xuaát Nguyeân vaät lieäu Phuï tuøng Maùy moùc, Thieát bò Baùn thaønh phaåm Dòch vuï . . . Ñoùng goùi Kho löu tröõ thaøng phaåm Beán, baõi chöùa T.T. phaân phoái Khaùch haøng Cung öùng Quaûn lyù vaät tö Phaân phoái LOGISTICS Doøng chu chuyeån vaän taûi Doøng thoâng tin löu thoâng Hình 1.2: Caùc boä phaän cô baûn cuûa Logistics Nguoàn: Logistics nhöõng vaán ñeà cô baûn - XB 2003 - PGS. TS. Ñoaøn Thò Hoàng Vaân - 18 - 18 Giai ñoaïn 1: Phaân phoái vaät chaát Vaøo nhöõng naêm 1960, do caïnh tranh caøng gay gaét bôõi môû roäng saûn xuaát, löôïng haøng hoaù laøm ra ngaøy caøng nhieàu maø thò tröôøng tieâu thuï giôùi haïn, caùc doanh nghieäp baét ñaàu quan taâm ñeán chi phí, maø giai ñoaïn ñaàu tieân laø caùc chi phí phaân phoái haøng hoaù nhö: vaän taûi, baûo quaûn, toàn kho, ñoùng goùi, phaân loaïi, . . . daàn daàn ngöôøi ta laäp ra moät heä thoáng caùc hoaït ñoäng phaân phoái saûn phaåm ñeå toång chi phí laø thaáp nhaát. Giai ñoaïn 2: Heä thoáng logistics Ñeán nhöõng naêm 1980, ngöôøi ta nghieân cöùu hôïp lí hoaù caû ñaàu vaøo laãn ñaàu ra cuûa quaù trình saûn xuaát (töùc cung öùng vaät tö vaø phaân phoái saûn phaåm) nhaèm tieát kieäm chi phí, taêng hieäu quaû kinh teá, goïi laø heä thoáng logistics. Giai ñoaïn 3: Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng Ngaøy nay, caùc doanh nghieäp baét ñaàu quaûn lí, kieåm soaùt toaøn boä chuoãi caùc hoaït ñoäng töø ngöôøi cung caáp –> nhaø saûn xuaát –> ñeán khaùch haøng tieâu duøng saûn phaåm vaø nhöõng thoâng tin (theo chieàu ngöôïc laïi) vôùi muïc tieâu ngaøy caøng hoaøn thieän qui trình ñoù. Trong qui trình ñoù bao goàm taát caû nhöõng ñoái töôïng coù lieân quan nhö: nhaø cung caáp, coâng ty vaän taûi, kho baõi, giao nhaän vaø ngöôøi cung caáp coâng ngheä thoâng tin. * Ñaëc ñieåm: Ñeå hieåu roõ hôn veà logistics, chuùng ta nghieân cöùu theâm moät soá ñaëc ñieåm cuûa noù: - Laø moät quaù trình: logistics khoâng phaûi laø moät hoaït ñoäng ñôn leû maø laø moät quaù trình, laø moät chuoãi caùc hoaït ñoäng lieân tuïc coù lieân quan maät thieát vôùi nhau, taùc ñoäng laãn nhau ñöôïc thöïc hieän moät caùch coù heä thoáng, coù hoaïch ñònh, kieåm soaùt vaø hoaøn thieän, logistics bao goàm moïi yeáu toá taïo neân saûn phaåm töø ñaàu vaøo cho ñeán ngöôøi tieâu thuï cuoái cuøng, töùc goàm caû trong saûn xuaát vaø ngoaøi saûn xuaát. - Laø moät chuoãi cung öùng: logistics laø moät heä thoáng voâ cuøng phöùc taïp keát hôïp nhieàu coâng ñoaïn vôùi thôøi gian vaø chi phí hôïp lí nhaát. - 19 - 19 - Logistics bao goàm caû doøng chaûy ñaàu vaøo, ñaàu ra, xuoâi chieàu vaø ngöôïc chieàu. Vì vaäy, muoán aùp duïng logistics cho moät loaïi saûn phaåm naøo ñoù, nhö Böôûi Da Xanh chaúng haïn, thì phaûi nghieân cöùu toaøn boä quaù trình töø saûn xuaát, thu hoaïch, thu mua, baûo quaûn, vaän chuyeån, … ñeán tieâu thuï saûn phaåm. 1.1.2 Phaân loaïi logistics Treân theá giôùi, logistics ñeán nay ñaõ phaùt trieån qua 5 hình thöùc: - Logistics beân thöù nhaát ( 1PL - First Party logistics): hình thöùc ñaàu tieân naøy laø chuû sôû höõu töï mình toå chöùc, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng logistics nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa baûn thaân. Hình thöùc naøy thöôøng mang tính chuyeân nghieäp thaáp do khoâng coù ñuû caùc phöông tieän hoã trôï, ñaëc bieät laø coâng ngheä thoâng tin. - Logistics beân thöù hai ( 2PL - Second Party logistics): laø ngöôøi cung caáp moät coâng ñoaïn, moät dòch vuï ñôn leû nhö: vaän taûi, kho chöùa haøng hoaëc thu gom haøng, . . . nhöng chöa tích hôïp caùc hoaït ñoäng logistics. - Logistics beân thöù ba ( 3PL - Third Party logistics): laø ngöôøi cung caáp dòch vuï töông ñoái hoaøn chænh, thay khaùch haøng quaûn lí vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng logistics ñeán töøng boä phaän chöùc naêng, coù söï keát hôïp thoáng nhaát ôû caùc khaâu. - Logistics beân thöù tö ( 4PL - Fouth Party logistics): laø ngöôøi tích hôïp logistics, chòu traùch nhieäm quaûn lyù, vaän haønh toaøn boä hoaït ñoäng logistics nhaèm moät muïc tieâu ñònh tröôùc cuûa khaùch haøng. - Logistics beân thöù naêm( 5PL - Fifth Party logistics): coù hai quan nieäm veà hình thöùc 5PL nhö sau: * 5PL laø söï phaùt trieån cao nhaát cuûa hoaït ñoäng logistics cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay (at the top of the pyramid – xem hình 1.3), nhaø cung caáp caùc dòch vuï logistics laø caùc chuyeân gia haøng ñaàu trong vieäc öùng duïng caùc coâng ngheä khoa hoïc tieân tieán nhaát, khoâng nhöõng xöû lí heä thoáng thoâng tin linh hoaït maø hoï coøn phaùt ra caùc thoâng tin giuùp khaùch haøng moät caùch hoaøn haûo nhaát veà quaûn lí nguoàn cung öùng laãn nhu caàu saûn phaåm (ñaàu vaøo laãn ñaàu ra), naâng - 20 - 20 taàm quaûn lyù logistics leân moät tieâu chuaån môùi, hoï coù theå thieát keá vaø vaän haønh toaøn boä daây chuyeàn cung öùng saûn phaåm (xem hình 1.5). Thaäm chí moät coâng ty khoâng caàn coù baát cöù moät thieát bò naøo, chæ caàn coù yù töôûng vaø haønh ñoäng, moïi coâng vieäc ñöôïc nhaø cung caáp dòch vuï 5PL thöïc hieän (An Approach towards overall supply chain efficiency – Hai Lu & Yirong Su). * 5PL laø nhöõng toå chöùc chuyeân thieát keá heä thoáng thoâng tin logistics vaø toå chöùc moät heä thoáng logistics chuyeân nghieäp bao goàm caû vieäc tìm kieám, löïa choïn, tích hôïp nhieàu beân (multy-party) cuøng thöïc hieän trong moät daây chuyeàn cung öùng saûn phaåm trong hoaït ñoäng thöông maïi ñieän töû (The Impact of E-commerce on Logistics – Jacques COLIN – 2001). Hình 1.3: Caùc hình thöùc phaùt trieån cuûa logistics töø 1PL ñeán 5PL Nguoàn: An Approach towards overall supply chain efficiency – Hai Lu & Yirong Su. - 21 - 21 Phaân loaïi logistics: chuùng ta coù theå tham khaûo Hình 1.4: Logistics laø moät khaùi nieäm raát roäng, ñöôïc chia 3 nhoùm lôùn: - Logistics trong quaân söï - Logistics trong saûn xuaát, kinh doanh, thöông maïi - Logistics trong quaûn lí, xaõ hoäi Chuùng ta quan taâm ñeán nhoùm 2 vaø coù theå phaân loaïi theo moät vaøi caùch nhö sau: - Caùch 1: theo quaù trình, chia 3 loaïi: * Logistics ñaàu vaøo: laø caùc hoaït ñoäng baûo ñaûm cung öùng taøi nguyeân ñaàu vaøo (voán, nguyeân lieäu, thoâng tin, nhaân löïc, …) toái öu hoaù veà vò trí, thôøi gian vaø chi phí cho quaù trình saûn xuaát. * Logistics ñaàu ra: thoûa maõn nhu caàu khaùch haøng vôùi chi phí thaáp nhaát (töùc thu nhaäp doanh nghieäp toái öu), baûo ñaûm cung öùng haøng hoaù ñeán ngöôøi tieâu duøng toái öu veà vò trí, thôøi gian vaø chi phí. Ph. Loaïi theo ñoái töôïng haøng hoaù Logistics trong quaûn lí xaõ hoäi Logistics trong quaân söï Ph. loaïi logistics theo quaù trình Logistics Logistics trong saûn xuaát, kinh doanh, thöông maïi Logistics ñaàu vaøo Logistics ñaàu ra Logistics ngöôïc Logistics ngaønh haøng tieâu duøng nhanh Logistics ngaønh oâ toâ Logistics ngaønh noâng nghieäp Hình 1.4: Moät soá caùch phaân loaïi logistics Nguoàn: toång hôïp töø nhieàu nguoàn Logistics ngaønh . . . - 22 - 22 * Logistics ngöôïc (reverse logistics): laø thu hoài caùc saûn phaåm keùm chaát löôïng, phuï phaåm, caùc chaát thaûi, … nhaèm taùi cheá hoaëc xöû lí moät caùch toái öu. - Caùch 2: chia theo ngaønh, coù nhieàu loaïi: * Logistics ngaønh haøng tieâu duøng nhanh: laø quaù trình logistics cho haøng tieâu duøng coù thôøi gian söû duïng ngaén nhö: quaàn aùo, giaày deùp, thöïc phaåm, … * Logistics ngaønh haøng oâ toâ: laø quaù trình logistics phuïc vuï cho ngaønh coâng nghieäp oâ toâ: nhö xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát caùc boä phaän ôû ñaâu, mua töøng chi tieát phuï tuøng ôû ñaâu, vaän chuyeån vaø löu tröõ nhö theá naøo, xaây döïng nhaø maùy laép raùp ôû ñaâu, khi naøo taäp hôïp caùc chi tieát, … * Logistics ngaønh hoùa chaát: caùc hoaït ñoäng logistics phuïc vuï ngaønh hoaù chaát * Logistics ngaønh ñieän töû: caùc hoaït ñoäng logistics phuïc vuï ngaønh ñieän töû * Logistics ngaønh noâng nghieäp: caây coâng nghieäp, caây aên quaû, chaên nuoâi, … * Logistics ngaønh döôïc phaåm * Logistics ngaønh beänh vieän * Logistics dòch vuï baùn leû * …… 1.1.3 Moái quan heä giöõa logistics vaø quaûn trò daây chuyeàn cung öùng Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng (SCM) laø gì? Thuaät ngöõ Supply Chain Management (SCM) vaãn coøn khaù môùi meû ñoái vôùi phaàn lôùn caùc coâng ty, maëc duø noù ñang trôû thaønh “moát thôøi thöôïng” trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh hieän ñaïi. “SCM laø söï phoái hôïp nhieàu thuû phaùp ngheä thuaät vaø khoa hoïc nhaèm caûi thieän caùch thöùc caùc coâng ty tìm kieám nhöõng nguoàn nguyeân lieäu thoâ caáu thaønh saûn phaåm /dòch vuï, sau ñoù saûn xuaát ra saûn phaåm / dòch vuï vaø phaân phoái tôùi caùc khaùch haøng” (Tìm hieåu veà Supply Chain Management – Phaàn 2). Ñieàu quan troïng ñoái vôùi baát kì giaûi phaùp SCM naøo, duø saûn xuaát haøng hoùa hay dòch vuï, chính laø vieäc laøm theá naøo ñeå hieåu ñöôïc söùc maïnh cuûa caùc nguoàn taøi nguyeân vaø moái töông quan giöõa chuùng trong toaøn boä daây chuyeàn cung öùng saûn xuaát. Veà cô baûn SCM seõ cung öùng giaûi phaùp cho toaøn boä caùc hoaït ñoäng ñaàu vaøo cuûa doanh nghieäp, töø vieäc ñaët mua haøng cuûa nhaø cung caáp, cho ñeán caùc giaûi phaùp toàn kho an toaøn cuûa coâng ty. - 23 - 23 Coù nhieàu quan nieäm khaùc nhau nhöng ña soá yù kieán cho raèng: Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng laø logistics beân ngoaøi doanh nghieäp, bao goàm caû khaùch haøng vaø caùc nhaø cung caáp, do ñoù noù laø moät khaùi nieäm roäng hôn logistics. Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng phaûn aùnh quaù trình saûn xuaát, phaân phoái vaø tieâu thuï saûn phaåm nhö laø moät chuoãi lieân keát, lieân tuïc vaø coù lieân quan chaët cheõ vôùi nhau töø nhaø cung caáp ñaàu tieân, qua quaù trình saûn xuaát, . . . ñeán khaùch haøng. Moät soá yù kieán khaùc cho raèng: Logistics (5PL) vaø Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng laø hai khaùi nieäm raát gaàn nhau (hình 1.3) ñöôïc xem xeùt döôùi nhöõng goùc ñoä khaùc nhau, Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng laø phaàn thöïc theå coøn logistics laø linh hoàn, caùi naøy coù theå bao truøm caùi kia vaø ngöôïc laïi caùi kia cuõng coù theå roäng hôn caùi naøy. Khaùi nieäm logistics coù tröôùc, trong khi khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng xuaát hieän vaøo ñaàu nhöõng naêm 1980. Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng laø moät khaùi nieäm môùi phaûn aùnh quaù trình saûn xuaát, phaân phoái vaø tieâu thuï saûn phaåm nhö moät quaù trình lieân keát, tích hôïp, phuï thuoäc vaø aûnh höôûng laãn nhau töø nhaø cung caáp, coâng ty ñeán khaùch haøng. Coù yù kieán cho raèng khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng seõ phaùt trieån theo höôùng trôû thaønh Quaûn trò daây chuyeàn nhu caàu (Demand Chain Management) ñeå nhaán maïnh daây chuyeàn seõ do yeáu toá caàu thò tröôøng quyeát ñònh. Hình 1.5: Moâ hình moät daây chuyeàn cung öùng saûn phaåm Nguoàn: An Approach towards overall supply chain efficiency – Hai Lu & Yirong Su - 24 - 24 Tröôùc ñaây, ngöôøi ta laàm töôûng raèng coù theå giaûm chi phí cuûa mình baèng caùch taän duïng nhöõng lôïi ích ñaït ñöôïc töø phía ñoái taùc, ví duï nhö nhaø saûn xuaát muoán giaûm toàn kho vaät tö, saûn phaåm cuûa mình seõ yeâu caàu nhaø cung caáp chuyeån giao vaät tö theo tieán ñoä saûn xuaát hoaëc yeâu caàu ngöôøi baùn haøng toàn tröõ saûn phaåm maø khoâng tính chi phí, nhöng thaät ra chi phí toàn kho vaät tö seõ ñöôïc coäng vaøo giaù baùn vaät tö vaø chi phí toàn tröõ haøng hoaù seõ laøm taêng giaù baùn ra cuûa saûn phaåm. Vôùi caùch tieáp caän theo khaùi nieäm Quaûn trò daây chuyeàn cung öùng, nhöõng ñoái töôïng coù lieân quan trong moät daây chuyeàn cung öùng moät saûn phaåm naøo ñoù cuøng nhau chia seû thoâng tin veà nhu caàu thò tröôøng, hôïp taùc nhaèm toái öu hoaù chi phí treân toaøn boä daây chuyeàn cung öùng saûn phaåm. 1.1.4 Vai troø cuûa logistics Qua caùc khaùi nieäm logistics, chuùng ta thaáy raèng vaán ñeà thoûa maõn nhu caàu tieâu duøng luoân luoân ñöôïc caùc doanh nghieäp quan taâm haøng ñaàu nhöng möùc ñoä thoûa maõn bò giôùi haïn bôõi chi phí. Logistics caøng phaùt trieån thì moái quan heä nghòch chieàu ñoù ngaøy caøng ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng. Sau ñaây chuùng ta xeùt vai troø cuûa logistics vôùi hai ñoái töôïng cuï theå: 1.1.4.1 Ñoái vôùi neàn kinh teá: Logistics giuùp naâng cao hieäu quaû kinh teá - xaõ hoäi, naâng cao lôïi theá caïnh tranh cuûa quoác gia treân tröôøng quoác teá. Hôïp lí hoaù chi phí vaø taêng caùc giaù trò gia taêng cho khaùch haøng coù yù nghóa naâng cao khaû naêng tieáp caän cuûa caùc nguoàn löïc trong nöôùc vôùi thò tröôøng quoác teá vaø thu huùt caùc nguoàn löïc quoác teá vaøo trong nöôùc, qua ñoù taêng thu nhaäp cuûa neàn kinh teá. Ví nhö: chi phí xuaát khaåu haøng noâng saûn Thaùi Lan ñeán thò tröôøng Trung Quoác laø 42% so vôùi giaù thaønh sau khi thu hoaïch (bao goàm hao huït 15%), trong khi ñoù noâng saûn ôû Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long (Vieät Nam) ñeán Trung Quoác coù giaù taêng gaàn gaáp ñoâi so vôùi giaù thaønh, trong ñoù hao huït chieám treân 30%, ñieàu ñoù lí giaûi vì sao traùi caây Vieät Nam phaûi nhöôøng “saân” Trung Quoác cho traùi caây Thaùi Lan (nguoàn: longdinh.com - Traùi caây Vieät Nam ñöùng tröôùc thaùch thöùc khi hoäi nhaäp WTO). - 25 - 25 Logistics giuùp thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi: trình ñoä vaø chi phí logistics cuûa quoác gia laø moät trong nhöõng cô sôû quan troïng trong vieäc löïa choïn ñaàu tö cuûa caùc nhaø ñaàu tö quoác teá. Caùc coâng ty seõ öu tieân choïn nhöõng ñòa ñieåm coù dòch vuï logistics phaùt trieån, heä thoáng vaän taûi, phaân phoái nhanh choùng, thuaän lôïi vaø chi phí thaáp, thuaän lôïi trong vieäc thieát laäp heä thoáng thu gom, vaän chuyeån, döï tröõ vaø phaân phoái saûn phaåm moät caùch toái öu. Dòch vuï logistics laø moät ngaønh coù tyû suaát lôïi nhuaän cao, ñoùng goùp vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc vaø taïo söùc huùt phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá khaùc: logistics laø moät ngaønh kinh teá rieâng, coù giaù trò gia taêng, ñoùng goùp vaøo thu nhaäp quoác daân vaø goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Dòch vuï logistics phaùt trieån thuùc ñaåy söï ña daïng vaø keát hôïp giöõa caùc loaïi hình vaän taûi daãn ñeán giaûm chi phí do tính kinh teá theo qui moâ. Töø ñoù, heä thoáng giao thoâng vaän taûi vaø öùng duïng caùc tieán boä veà kyõ thuaät trong coâng ngheä thoâng tin cuõng phaùt trieån, taïo söùc huùt phaùt trieån kinh teá cho taát caû caùc ngaønh coù lieân quan vaø laø moät trong nhöõng ñieàu kieän baûo ñaûm söï taêng tröôûng oån ñònh cuûa moät quoác gia. 1.1.4.2 Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp: Trong neàn kinh teá thò tröôøng, doanh nghieäp phaûi töï tìm kieám nguoàn cung caáp nguyeân lieäu, vaät tö, coâng ngheä, keânh phaân phoái vaø thò tröôøng, töùc doanh nghieäp phaûi töï toå chöùc thu mua, vaän chuyeån, döï tröõ thieát bò vaø vaät tö cho quaù trình saûn xuaát (logistics ñaàu vaøo), toå chöùc toàn kho, phaân phoái vaø tieâu thuï saûn phaåm (logistics ñaàu ra) cuõng nhö taùi söû duïng, xöû lí caùc pheá phaåm, chaát thaûi taïo ra töø quaù trình saûn xuaát (logistics ngöôïc). Logistics giuùp doanh nghieäp toái öu hoùa hieäu quaû cuûa toaøn boä quaù trình thay vì toái öu hoaù cuïc boä maø khoâng tính ñeán hieäu quaû chung: - Logistics giuùp doanh nghieäp giaûm chi phí saûn xuaát, chi phí löu thoâng vaø chi phí cô hoäi do söï toái öu hoaù veà thôøi gian, vò trí caùc nguoàn taøi nguyeân vaø saûn phaåm thoâng qua haøng loaït caùc hoaït ñoäng kinh teá nhö tìm kieám vaø duy trì nguoàn cung caáp vaät tö coù chaát löôïng vôùi giaù thaønh thaáp, caân nhaéc vieäc toå - 26 - 26 chöùc vaän chuyeån hay thueâ ngoaøi, toàn kho (vaät tö, saûn phaåm) toái öu, … nhaèm tieát kieäm chi phí nhaát, töø ñoù taêng cung caáp dòch vuï khaùch haøng, taêng voøng quay voán, …. Vì theá, quaûn trò logistics toát laø cô hoäi ñeå naâng cao lôïi theá caïnh tranh veà chi phí cuûa caùc coâng ty treân thò tröôøng. - Taêng giaù trò gia taêng vaø cung caáp dòch vuï khaùch haøng: logistics taêng tính chuyeân nghieäp trong cung caáp haøng hoaù, dòch vuï töø söï öùng duïng caùc coâng ngheä thoâng tin laøm gia taêng söï haøi loøng cuûa khaùch haøng, taêng caùc dòch vuï coäng theâm vaø cam keát cuûa doanh nghieäp. Do ñoù, logistics laø moät coâng cuï nhaèm ñaït tôùi söï taêng tröôûng oån ñònh vaø beàn vöõng cuûa doanh nghieäp. - Taêng khaû naêng thaâm nhaäp thò tröôøng môùi: quaûn lí thoâng tin toát trong logistics ñem laïi khaû naêng phaûn öùng nhanh nhaïy vôùi nhu caàu cuûa thò tröôøng, töø ñoù ñieàu chænh hôïp lí töøng giai ñoaïn cuûa toaøn boä quaù trình saûn xuaát vaø kòp thôøi chieám giöõ thò tröôøng. 1.1.5 Xu höôùng phaùt trieån cuûa logistics treân theá giôùi 1.1.5.1 Xu höôùng phaùt trieån cuûa logistics trong thôøi gian qua: Phaùt trieån maïnh öùng duïng logistics vaøo quaûn lyù xaõ hoäi cuõng nhö taát caû caùc ngaønh kinh teá, saûn xuaát vaø tieâu thuï caùc loaïi saûn phaåm: oâ toâ, daàu khí, ñieän töû, thuû coâng myõ ngheä vaø saûn xuaát noâng nghieäp, … Gia taêng taäp trung vaøo caùc giaù trò coát loõi: caùc coâng ty ngaøy caøng tin töôûng raèng ñeå caûi thieän naêng löïc caïnh tranh cuûa hoï thì caàn phaûi taäp trung toaøn boä naêng löïc vaøo nhöõng maûng maø hoï laøm toát nhaát vaø chæ thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng giuùp hoï gia taêng giaù trò coát loõi cuûa mình. Moät soá coâng ty ñang daàn nhaän ra raèng hoaït ñoäng logistics khoâng phaûi laø theá maïnh trong kinh doanh cuûa mình vaø hoï gia taêng chuyeån sang nhaø cung caáp dòch vuï logistics chuyeân nghieäp ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû vaø khaû naêng toái ña, ñieàu maø hoï seõ khoâng laøm ñöôïc neáu töï thöïc hieän. Xu theá toaøn caàu hoaù: trong quaù trình tìm kieám nhöõng giaù trò lôùn hôn, caùc coâng ty luoân tìm kieám thò tröôøng môùi vaø nguoàn nguyeân lieäu môùi reû hôn treân toaøn theá giôùi, hoï phaûi nhôø ñeán nhieàu coâng ty logistics. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu khaùch - 27 - 27 haøng moät caùch toái öu, caùc coâng ty logistics tìm moïi caùch môû roäng hoaït ñoäng cuûa mình treân toaøn caàu, saùp nhaäp hoaëc hôïp taùc nhaèm cung caáp dòch vuï khaùch haøng moät caùch toaøn dieän. Chuyeån höôùng töø phöông phaùp Ñaåy (Push) sang phöông phaùp Keùo (Pull): töùc chuyeån töø höôùng saûn xuaát, toàn kho vaø “ñaåy” ra thò tröôøng ñeå ñaùp öùng nhu caàu sang saûn xuaát theo caùc ñôn ñaët haøng ñeå ñaùp öùng ngay nhu caàu thöïc teá, khi ñoù seõ giaûm toái thieåu toàn kho vaø ruùt ngaén chu trình saûn xuaát. ÖÙng duïng thaønh töïu môùi veà coâng ngheä thoâng tin vaøo quaûn lyù, môû roäng thöông maïi ñieän töû: Söï tham gia cuûa coâng ngheä thoâng tin trong ngaønh logistics ñaõ thuùc ñaåy vieäc quaûn lí coù hieäu quaû caùc hoaït ñoäng logistics. Haàu heát caùc coâng ty logistics lôùn ñeàu söû duïng caùc phaàn meàm nhö heä thoáng quaûn lí kho vaø heä thoáng quaûn lí vaän taûi,…. ÖÙng duïng Intrenet vaø EDI (chuyeån giao döõ lieäu ñieän töû) ñaõ cho pheùp caùc coâng ty 3PL cung caáp caùc dòch vuï giaù trò lôùn hôn cho khaùch haøng, dòch vuï cung caáp coâng cuï tìm kieám (track and trace) ñaõ xaùc laäp giaù trò cho khaùch haøng trong vieäc leân keá hoaïch hoaït ñoäng cuûa hoï toát hôn vaø giaûm voán löu ñoäng do aûnh höôûng bôûi toàn kho vaø caùc hoaït ñoäng vaän chuyeån. 1.1.5.2 Caùc xu höôùng môùi noåi leân: Khaùch haøng ngaøy caøng ñoøi hoûi haøng hoaù vaø dòch vuï toát hôn, ñoàng thôøi cuõng môû ra nhöõng yeâu caàu veà söï chính xaùc, ñuùng haïn, tieän lôïi, thích öùng nhanh, chaát löôïng vaø giaù thaønh ngaøy caøng thaáp. Hôn nöõa thò tröôøng taøi chính ñang tìm kieám nhieàu lôïi nhuaän lôùn hôn vaø baûo ñaûm hôn trong nhöõng khoaûn ñaàu tö cuûa hoï. Nhöõng yeáu toá cô baûn naøy ñaõ taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa ngaønh logistics: - Söï phuï thuoäc vaøo giaù trò coát loõi vaø vieäc taäp trung vaøo khaùch haøng ñoøi hoûi caùc coâng ty phaûi laøm vieäc vôùi nhieàu ñoái taùc hôn ñeå hoaøn taát ñôn haøng, daãn ñeán vieäc ra ñôøi heä thoáng ñoái taùc kinh doanh (trading partner ecosystem). - Söï mong ñôïi ngaøy caøng cao cuûa thò tröôøng taøi chính veà voøng quay voán ngaén hôn vaø lôïi nhuaän nhieàu hôn keùo theo nhu caàu veà söï tích hôïp chuoãi cung öùng vaø chuoãi taøi chính, söï noåi leân cuûa nhaø cung caáp dòch vuï logistics beân thöù 4 phi - 28 - 28 taøi saûn (asset-less 4PLs) vaø söï chaáp nhaän moät cô caáu giaù trò cho vieäc ra quyeát ñònh taàm coâng ty. - Thöông maïi ñieän töû ñöôïc phaùt minh vaø söû duïng quaù roäng raõi trong thôøi gian gaàn ñaây do söï tieän lôïi, tieát kieäm cuûa noù daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa logistics beân thöù 5 (5PL). - Chi phí gia taêng ñaùng keå cuûa vieäc khoâng ñaùp öùng mong ñôïi veà hieäu quaû hoaït ñoäng (döï baùo thò tröôøng sai hay giao haøng chaäm treã) ñaõ daãn ñeán vieäc aùp duïng kyõ thuaät quaûn lí ruûi ro cho vieäc laäp keá hoaïch chuoãi cung öùng, giaùm saùt thôøi gian nhaèm kieåm soaùt vaø can thieäp kòp thôøi caùc phaùt sinh baát thöôøng. - AÙp löïc caûi thieän lôïi nhuaän keùo theo vieäc aùp duïng caùc chieán löôïc quaûn lí doanh thu vaø chöông trình ñònh giaù ñoäng cuõng nhö phaùt trieån nhieàu dòch vuï môùi: logistics ngöôïc (reverse logistics), quaûn lí chuoãi dòch vuï vaø thieát keá cho logistics. 1.2 Moät soá baøi hoïc kinh nghieäm trong öùng duïng logistics vaøo quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi caây Hoaït ñoäng logistics ôû nöôùc ta phaùt trieån baét ñaàu töø lónh vöïc vaän taûi, giao nhaän haøng hoaù neân vaãn coøn nhieàu ngöôøi laàm töôûng raèng logistics laø dòch vuï giao nhaän, xuaát - nhaäp khaåu haøng hoaù, nhöng thöïc teá khoâng phaûi nhö vaäy, thöïc teá ñang chöùng minh logistics ngaøy caøng ñöôïc öùng duïng roäng raõi hôn trong quaûn lyù xaõ hoäi vaø taát caû caùc ngaønh kinh teá. ÔÛ ñaâu coù toái öu hoaù, ôû ñoù coù logistics. Sau ñaây, chuùng ta nghieân cöùu moät soá kinh nghieäm öùng duïng logistics trong saûn xuaát vaø tieâu thuï noâng saûn: 1.2.1 Baøi hoïc töø caùc nöôùc trong khu vöïc veà öùng duïng logistics vaøo phaùt trieån caây aên quaû Trong ñeà taøi naøy, taùc giaû chæ nghieân cöùu vieäc öùng duïng logistics cuûa moät soá nöôùc coù ñieàu kieän töông töï nhö nöôùc ta laø Thaùi Lan, Ñaøi Loan, Malaysia vaø Phillipines: 1.2.1.1 Baøi hoïc töø Thaùi Lan: - 29 - 29 Baét ñaàu tö khaâu gioáng: caùch ñaây khoâng ñaày 30 naêm, tình hình kinh teá noâng nghieäp cuûa nöôùc ta vaø Thaùi Lan khoâng coù söï cheânh leäch ñaùng keå veà chaát löôïng traùi caây nhieät ñôùi vaø tính hieäu quaû kinh teá noâng nghieäp. Nhöng Thaùi Lan ñaõ öùng duïng logistics baèng caùch “laøm ñuùng ngay töø ñaàu” töùc laø baét ñaàu aùp duïng logistics töø khaâu gioáng caây troàng, hoï laäp nhöõng trang traïi, vöôøn öôm caây gioáng theo nhöõng tieâu chuaån kyõ thuaät, lai taïo gioáng vaø thöû nghieäm, beân ngoaøi hoï kieåm soaùt nghieâm ngaët caùc nguoàn cung caáp gioáng, gioáng caây cuûa hoï khi troàng coù nguoàn goác raát roõ raøng (nôi cung caáp) vaø coù baûo ñaûm veà chaát löôïng (*). Vì theá, noâng daân raát yeân taâm ñaàu tö troàng chuyeân canh, ñaàu tö lôùn vaøo noâng nghieäp. Hôn nöõa, gioáng caây theo tieâu chuaån seõ taïo ra traùi caây coù chaát löôïng thuaàn nhaát nhaèm taêng khaû naêng tieáp caän thò tröôøng xuaát khaåu, ñaëc bieät laø caùc thò tröôøng khoù tính nhö Chaâu AÂu, Myõ, Nhaät, … Ñaëc bieät Thaùi Lan ñaõ aùp duïng coâng nghieäp hoaù noâng nghieäp, thöïc hieän THAIGAP (*) vaø nhaém ñeán thò tröôøng noäi ñòa tröôùc. Vôùi dieän tích troàng caây aên traùi nhoû hôn nhieàu so vôùi Vieät Nam (Thaùi Lan: 260.000 ha, Vieïât Nam: 750.000 ha – nguoàn: Ñaëng Vyõ - Vietnamnet 24/4/2006) nhöng Thaùi Lan ñaõ ñöa vieäc saûn xuaát caây aên quaû thaønh moät ngaønh coâng nghieäp thöïc söï. Tuy nhieân, Thaùi Lan xuaát khaåu khoâng quaù 10% traùi caây, töùc chuû yeáu tieâu thuï treân thò tröôøng noäi ñòa. Ñeå coù theå hieåu thaáu ñaùo nhöõng kinh nghieäm cuûa Thaùi Lan trong öùng duïng logistics ñeå phaùt trieån saûn xuaát traùi caây, tröôùc heát caàn tìm hieåu moät soá khaùi nieäm: + “Coâng nghieäp hoùa noâng nghieäp”: aùp duïng cuøng moät qui trình saûn xuaát taïo ra traùi caây chaát löôïng ñoàng nhaát, traùi caây gioáng heät nhau veà chaát löôïng, maãu maõ, … vaø ngöôøi mua khoâng caàn phaûi kieåm tra, löïa choïn, coù theå söû duïng nhöõng phöông thöùc mua baùn nhanh vaø ít chi phí hôn. “Moät loâ haøng coâng nghieäp, moïi caây buùt ñeàu phaûi gioáng heät nhau. Traùi caây Vieät Nam chöøng naøo ra haøng loaït, kích thöôùc, troïng löôïng, höông vò, chaát löôïng gioáng nhau, laø coâng nghieäp hoùa” (TS. Traàn Du Lòch – Vieän Kinh teá TP.HCM). - 30 - 30 + “Traùi caây chaát löôïng”: traùi caây chaát löôïng ñöôïc hieåu laø traùi caây khoâng chæ ñaït tieâu chuaån veà chaát löôïng traùi (ngon, ñeïp) maø coøn phaûi laø “traùi caây saïch” vaø ñoàng nhaát. Traùi caây saïch nghóa laø trong traùi khoâng tích tuï dö löôïng caùc chaát ñoäc nhö kim loaïi naëng, goác laân, clo, thuûy ngaân, …, töùc caû gioáng caây vaø quaù trình chaêm soùc phaûi ñöôïc kieåm soaùt theo moät qui trình chaët cheõ. + “GAP”: “GAP (Good Agriculture Practices) laø moät chuoãi hoaït ñoäng cuûa heä thoáng saûn xuaát noâng phaåm chaát löôïng cao coù söï quaûn lyù chaët cheõ suoát quaù trình saûn xuaát ñeán tieâu thuï” (Saûn xuaát noâng phaåm GAP - lyù thuyeát vaø thöïc hieän - Taïp Chí: Thò Tröôøng Caây AÊn Quaû - soá 77&78 – SOFRI). Vai troø cuûa nhaø vöôøn heát söùc quan troïng vì chính hoï taïo ra saûn phaåm saïch. Moãi nöôùc hoaëc moät soá nöôùc (hieäp hoäi, khoái caùc nöôùc) coù theå xaây döïng tieâu chuaån GAP cho rieâng mình theo tieâu chuaån quoác teá vaø caùc thaønh vieân khaùc coù theå thöïc hieän vì nhöõng lôïi ích cuûa mình, hieän nay coù USGAP (Myõ), EUREPGAP (Lieân minh Chaâu AÂu), ASEANGAP (Hieäp hoäi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ), THAIGAP (Thaùi Lan), … (Xem Phuï Luïc 4: Caùc nguyeân lyù vaø caùc tieâu chuaån cuûa EUREPGAP, phieân baûn 2.0 thaùng 01/2004 veà thöïc phaåm an toaøn) (Xem Phuï luïc 5 – Moät soá ñieåm chính trong Baûn döï thaûo ASEANGAP vaø lôïi ích ñoái vôùi caùc nöôùc thaønh vieân) Khaâu xöû lí sau thu hoaïch vaø baûo quaûn: muïc tieâu saûn xuaát traùi caây laø ñeå aên töôi neân Thaùi Lan ñaõ raát chuù troïng khaâu naøy, hoï ñaõ öùng duïng logistics nhaèm toái öu hoùa kyõ thuaät thu hoaïch, xöû lí sau thu hoaïch, baûo quaûn vaø vaän chuyeån öùng vôùi töøng loaïi noâng saûn nhaèm keùo daøi thôøi gian töôi cuûa traùi caây vaø khoâng bò maát phaåm chaát. Vì theá traùi caây Thaùi Lan chæ hao huït töø 15% ñeán 17% khi ñeán tay ngöôøi tieâu duøng, quyùt Thaùi Lan sau khi thu hoaïch ñeán 30 ngaøy laù vaãn coøn töôi vaø voû vaãn gioøn cöùng gioáng nhö môùi vöøa haùi, hao huït thaáp daãn ñeán giaù thaønh thaáp, vì theá traùi caây Vieät Nam “thua treân saân nhaø” laø ñieàu khoù traùnh khoûi. 1.2.1.2 Baøi hoïc töø Ñaøi Loan: - 31 - 31 Ñaøi Loan coù ñieàu kieän saûn xuaát gaàn gioáng nhö Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long hieän nay, moãi hoä noâng daân coù töø 0.5 ha ñeán 1 ha ñaát, vöôøn taïp chieám ña soá, treân moät maûnh ñaát nhoû troàng nhieàu loaïi caây neân chaát löôïng “khoâng nôi naøo gioáng nôi naøo”, vieäc thu mua, cheá bieán raát khoù khaên, … noâng daân khoù baùn ñöôïc “haøng” vaø nhaø maùy thì khoù mua nguyeân lieäu. Ñaøi Loan ñaõ öùng duïng logistics baèng chính saùch “gom” laïi thaønh nhöõng hôïp taùc xaõ (töï nguyeän), caùc hôïp taùc xaõ ñöôïc vay voán daøi haïn, cung öùng vaät tö (duïng cuï, phaân, thuoác, …), caây gioáng saïch beänh, coù chuyeân vieân höôùng daãn kyõ thuaät, hôïp taùc xaõ ñaûm nhieäm luoân caû vieäc tieâu thuï saûn phaåm. Qua ñoù, hoï coù ñuû ñieàu kieän ñeå chuyeån ñoåi vöôøn taïp hoaëc caùc vöôøn caây giaø coãi thaønh caùc vöôøn caây aên traùi chuyeân canh, ñoàng thôøi caùc doanh nghieäp vaø coâng ty rau quaû coù ñieàu kieän hôïp ñoàng tieâu thuï rau quaû oån ñònh, traùnh ñöôïc “ñöôïc muøa rôùt giaù”. 1.2.1.3 Baøi hoïc töø Malaysia vaø Philippines: Trong khi ñoù, Malaysia vaø Philippines thì öùng duïng logistics vaøo töøng khaâu cuûa quaù trình saûn xuaát – tieâu thuï: hai nöôùc naøy coù chieán löôïc khaù gioáng nhau: baét ñaàu baèng vieäc qui hoaïch vuøng troàng caây gaén lieàn vôùi giaûi quyeát ñaàu ra baèng caùch xaây döïng nhöõng nhaø maùy cheá bieán, coâng nghieäp hoaù quaù trình troàng vaø thu hoaïch traùi caây, laäp caùc khu thu mua taïi vuøng traùi caây cuøng vôùi vieäc tieâu thuï nhanh traùi caây töôi baèng caùch giaûm nhöõng trung gian tieâu thuï trong nöôùc, nhöõng nhaø phaân phoái laäp nhöõng traïm thu mua taïi vuøng traùi caây vaø vaän chuyeån ñeán nôi tieâu thuï, töùc hoï vöøa laø thöông laùi vöøa laø ngöôøi baùn buoân. Hoï ñaåy maïnh dòch vuï logistics nhaèm giaûm chi phí trong quaù trình tieâu thuï, laøm taêng giaù mua cuûa noâng daân vaø giaûm giaù baùn taïi thò tröôøng tieâu thuï. Maët khaùc, cheá bieán vaø tieâu thuï döôùi daïng khoâng phaûi aên töôi cuõng laøm giaûm möùc cheânh leäch veà nguoàn cung öùng theo muøa vaø giaù traùi caây ñöôïc giöõ oån ñònh töông ñoái quanh naêm. 1.2.2 Baøi hoïc veà öùng duïng logistics vaøo phaùt trieån moät soá loaïi caây aên quaû ôû Vieät Nam - 32 - 32 Baøi hoïc thaønh coâng töø Böôûi Naêm Roi: nhaân toá chính taïo neân söï thaønh coâng cho Böôûi Naêm Roi laø “thöông hieäu”, ñaëc bieät laø thaønh coâng ôû thò tröôøng nöôùc ngoaøi nhö EU, Myõ, Nhaät Baûn vaø caùc nöôùc Trung Ñoâng. Tuy nhieân, vieäc xaây döïng thöông hieäu caàn phaûi coù moät quaù trình maø quan troïng nhaát laø giöõ ñöôïc thöông hieäu baèng vieäc tieâu chuaån hoaù traùi böôûi. Böôûi Nam Roi ñaõ khoâng öùng duïng ñöôïc logistics trong saûn xuaát, chæ chuù troïng dòch vuï logistics nhaèm giaûi quyeát ñaàu ra, chính chaát löôïng khoâng ñoàng nhaát laøm cho Böôûi Naêm Roi khoù giöõ ñöôïc thöông hieäu caû thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Baøi hoïc thaát baïi töø söï saûn xuaát khoâng theo qui hoaïch, khoâng gaén vôùi thò tröôøng tieâu thuï: nhöõng naêm 1980, khoâng nhöõng ôû Beán Tre maø moät soá tænh laân caän ñaõ ñaàu tö troàng raát nhieàu caây coâng nghieäp nhö: ca cao, hoà tieâu, ñieàu laáy haït (ñieàu loän hoät), . . . khi coù traùi thì thò tröôøng xuaát khaåu khoâng coøn, thò tröôøng trong nöôùc khoâng tieâu thuï ca cao, tieâu vaø ñieàu tieâu thuï khoâng ñaùng keå vaø ngöôøi daân phaûi ñoán boû caây ñeå troàng laïi caây aên traùi nhö choâm choâm, nhaõn, xoaøi, sa-poâ, . . . vaø vaøi naêm sau khi caây coù thu hoaïch laïi gaëp nhöõng ñôït khuûng hoaûng thöøa töông töï, traùi caây thöông phaåm khoâng tieâu thuï ñöôïc, … vaø cöù ñaàu tö nhö theá thì seõ taïo ra nhöõng chu kyø troàng roài chaët boû laø khoù traùnh khoûi. 1.2.3 Baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra cho Böôûi Da Xanh ôû Beán Tre - ÖÙng duïng lyù thuyeát logistics vaøo noâng nghieäp nhaèm toái öu hoùa quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh, thöïc hieän saûn xuaát theo qui trình GAP nhaèm baûo veä an toaøn thöïc phaåm cho ngöôøi tieâu duøng, an toaøn cho ngöôøi lao ñoäng vaø baûo veä moâi tröôøng. Ñaây cuõng laø tieâu chuaån ñeå xuaát khaåu traùi böôûi vaø laø ñieàu kieän caàn trong cuoäc caïnh tranh khi tham gia hoäi nhaäp quoác teá. - Chính phuû chæ neân hoã trôï giaùn tieáp ôû caùc khaâu qui hoaïch chi tieát, khuyeán caùo nhöõng vuøng troàng Böôûi Da Xanh thích hôïp vaø xaây döïng cô sôû haï taàng: heä - 33 - 33 thoáng thuûy lôïi, giao thoâng vaø thoâng tin lieân laïc, thoâng tin khoa hoïc, ñaàu tö cho nghieân cöùu caùc giaûi phaùp veà kyõ thuaät, phoøng ngöøa saâu beänh. - Baûo veä nhöõng thöông hieäu Böôûi Da Xanh ñaõ coù saün vaø coù chieán löôïc phaùt trieån thaønh nhöõng thöông hieäu maïnh. - Toå chöùc thaønh caùc hôïp taùc xaõ hoaëc moät hình thöùc töông töï nhaèm coâng nghieäp hoaù noâng nghieäp, töø ñoù lieân keát caùc khaâu: saûn xuaát - thu mua - baûo quaûn - cheá bieán vaø tieâu thuï, traùnh ñöôïc ruûi ro veà giaù do söï baát oån cuûa thò tröôøng. - Nhaém ñeán thò tröôøng noäi ñòa tröôùc vaø sau ñoù môùi ñeán xuaát khaåu: Theo TS. Nguyeãn Minh Chaâu (SOFRI) muïc tieâu cuûa GAP Soâng Tieàn laø hình thaønh nhöõng vuøng chuyeân canh, khoâng phaûi chæ nhaém ñeán thò tröôøng nöôùc ngoaøi, maø chuû yeáu tìm choã ñöùng vöõng ôû thò tröôøng trong nöôùc, laøm sao khoâng ñeå traùi caây ngoaïi chieám lónh. - Baûo hieåm ruûi ro trong noâng nghieäp: do ñaëc tính cuûa saûn xuaát noâng nghieäp phuï thuoäc nhieàu vaøo ñieàu kieän töï nhieân, caùc thieân tai nhö luõ luït, haïn haùn, nöôùc maën,… vì theá, caàn coù baûo hieåm nhaèm buø ñaép toån thaát cho nhöõng hoä saûn xuaát gaëp ruûi ro. - 34 - 34 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Logistics laø quaù trình toái öu hoaù veà vò trí, thôøi gian, löu tröõ vaø vaän chuyeån caùc taøi nguyeân töø ñieåm ñaàu cuûa daây chuyeàn cung öùng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng nhaèm thoûa maõn nhu caàu khaùch haøng. Thöïc chaát logistics ñöôïc öùng duïng ñaàu tieân trong lónh vöïc quaân söï, sau nhöõng naêm 1960 ñeán nay logistics ñöôïc öùng roäng raõi vaø mang laïi hieäu quaû raát roõ trong taát caû caùc ngaønh kinh teá vaø quaûn lyù xaõ hoäi. Noù giuùp caùc doanh nghieäp, nhaø quaûn lyù ñaït ñöôïc muïc tieâu vôùi chi phí thaáp nhaát, töùc naâng cao hieäu quaû coâng vieäc cuûa hoï. Ñoái vôùi töøng doanh nghieäp, töøng vuøng hay moãi quoác gia, nôi naøo coù chi phí logistics thaáp nhaát seõ coù lôïi theá hôn so vôùi nhöõng ñôn vò khaùc, quoác gia khaùc. Vôùi muïc tieâu öùng duïng logistics nhaèm saûn xuaát traùi böôûi chaát löôïng vaø an toaøn, taêng giaù trò gia taêng cuûa saûn phaåm, toái thieåu hoaù chi phí vaän chuyeån - tieâu thuï, taêng khaû naêng tieâu thuï Böôûi Da Xanh ôû tænh Beán Tre, nhöng muoán öùng duïng ñöôïc logistics thì tröôùc heát phaûi hieåu roõ, phaân tích, ñaùnh giaù ñuùng hieän traïng qui trình saûn xuaát vaø tieâu thuï, nhöõng lôïi theá vaø haïn cheá cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu. Vaán ñeà ñoù ñöôïc taùc giaû khaûo saùt thöïc teá, phaân tích ñònh löôïng vaø ñaùnh giaù chi tieát ôû töøng khaâu vaø toaøn boä quaù trình saûn xuaát - tieâu thuï trong chöông sau. - 35 - 35 CHÖÔNG 2: ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG VIEÄC SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ BÖÔÛI DA XANH ÔÛ BEÁN TRE 2.1 Giôùi thieäu toång quan veà tænh Beán Tre 2.1.1 Giôùi thieäu chung Diện tích : 2.315 km2 Dân số : 1.400.000 ngườI Đơn vị hành chánh : 1 thị xã & 7 huyện Dân tộc : Việt Khí hậu nhiệt đới gió mùa, mùa mưa từ tháng 5 ñeán tháng 10, các tháng còn lại là mùa khô. Nhiệt độ trung bình năm từ 26 - 27oC. Lượng mưa trung bình năm từ 1.250 - 1.550 mm. Beán Tre laø moät tænh ñoàng baèng cuoái nguoàn soâng Cöûu Long, tieáp giaùp vôùi Bieån Ñoâng vôùi bôø bieån daøi 63 km. Phía Baéc giaùp Tieàn Giang, phía Taây vaø Taây Nam giaùp Vónh Long, phía Nam giaùp Traø Vinh. Thò xaõ Beán Tre caùch thaønh phoá Hoà Chí Minh 85 km veà phía Taây, Beán Tre teân tröôùc ñaây laø tænh Kieán Hoøa. Boán nhaùnh soâng lôùn cuûa soâng Tieàn thuoäc heä thoáng soâng Meâ Koâng laø soâng Myõ Tho, soâng Ba Lai, soâng Haøm Luoâng vaø soâng Coå Chieân mang phuø sa boài tuï qua nhieàu theá kyû vaø ñaõ chia ñòa hình Beán Tre thaønh ba daûi cuø lao lôùn: cuø lao Baûo, cuø lao Minh vaø cuø lao An Hoaù. Nhìn töø treân khoâng, tænh Beán Tre coù hình reû quaït maø ñaàu nhoïn naèm ôû thöôïng nguoàn (soâng Myõ Thuaän), caùc nhaùnh soâng lôùn gioáng nhö nhöõng nan quaït xoeø roäng ra phía Ñoâng. Dieän tích töï nhieân cuûa Beán Tre laø 2.315,01 km2, khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, daân soá haàu heát laø daân toäc Kinh. Ñòa hình töông ñoái baèng phaúng, raûi raùc coù nhöõng coàn caùt xen keõ vôùi ruoäng vöôøn, khoâng coù Hình 2.1: Vò trí vaø moät vaøi thoâng tin cô baûn veà Beán Tre Nguoàn: website: www.bentre.gov.vn - 36 - 36 röøng caây lôùn, boán beà soâng nöôùc bao boïc. Beân trong, heä thoáng soâng raïch chaèng chòt noái lieàn caùc soâng lôùn, thuaän lôïi cho giao thoâng ñöôøng thuyû vaø laø nguoàn taøi nguyeân nöôùc doài daøo cho saûn xuaát noâng nghieäp. Beán Tre coù moät Thò xaõ vaø baûy huyeän laø: Chaâu Thaønh, Chôï Laùch, Moû Caøy, Gioàng Troâm, Bình Ñaïi, Ba Tri vaø Thaïnh Phuù. Beán Tre coù nhieàu tieàm naêng ñeå phaùt trieån du lòch xanh, bôûi ôû ñaây coøn giöõ ñöôïc neùt nguyeân sô cuûa mieät vöôøn, moâi tröôøng sinh thaùi trong laønh vôùi maøu xanh cuûa vöôøn caây traùi toát baït ngaøn, Beán Tre coøn laø moät vöïa khaù lôùn cuûa ñoàng baèng Soâng Cöûu Long vôùi nhieàu saûn vaät vaø hoa quaû (khoaûng 30.000 ha): böôûi, saàu rieâng, maõng caàu, vuù söõa, maêng cuït, choâm choâm, . . . vaø nhieàu loaïi thuûy saûn. Ñaëc bieät, Beán Tre laø xöù sôû cuûa Böôûi Da Xanh (gaàn 2.000 ha) vaø raát nhieàu loaïi döøa (khoaûng 40.000 ha), noåi tieáng vôùi ñaëc saûn Keïo Döøa Beán Tre, Baùnh Traùng Myõ Loàng, Baùnh Phoàng Sôn Ñoác. Laøng ngheà Caùi Môn haøng naêm cung öùng cho thò tröôøng haøng trieäu gioáng caây aên quaû vaø caây caûnh noåi tieáng khaép nôi. Hình 2.2: Baûn ñoà caùc vuøng coù theå troàng böôûi: ba huyeän giaùp bieån khoâng troàng ñöôïc böôûi do ñieàu kieän töï nhieân khoâng phuø hôïp laø: Bình Ñaïi, Ba Tri vaø Thaïnh Phuù Nguoàn: Website: www.bentre.gov.vn - 37 - 37 2.1.2 Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi: Ñieàu kieän töï nhieân: - Thoå nhöôõng: ñaát goàm ba nhoùm chính: nhoùm ñaát phuø sa, ñaát pheøn nheï vaø ñaát caùt pha. - Khí haäu: nhieät ñôùi gioù muøa chòu aûnh höôûng cuûa bieån, nhieät ñoä trung bình 27.3oC, cheânh leäch khoâng lôùn giöõa ngaøy vaø ñeâm vaø giöõa caùc muøa trong naêm, laïnh nhaát khoaûng 23.1 oC vaø noùng nhaát khoaûng 34 oC. - Ñoä aåm: trung bình 79.2%, cao nhaát vaøo thaùng 8 – 9 khoaûng 83% vaø thaáp nhaát vaøo thaùng 2 – 3 khoaûng 74%. - Löôïng möa: trung bình 1.520mm, muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 chieám 85% löôïng möa caû naêm. - Gioù: gioù Taây Nam trong muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11 vaø gioù Ñoâng Baéc trong muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau vaø nöôùc maën xaâm thöïc saâu vaøo ñaát lieàn töø thaùng 3 ñeán thaùng 4 (thaùng 2 – thaùng 3 aâm lòch), ñoä maën cao nhaát taïi Thò xaõ (treân soâng Haøm Luoâng) khoaûng 0.6% aûnh höôûng ñeán nguoàn nöôùc cung caáp cho noâng nghieäp vaø sinh hoaït. Hieän traïng kinh teá – xaõ hoäi: - Ñeán cuoái naêm 2005, daân soá khoaûng 1.4 trieäu ngöôøi, 48.7% trong ñoä tuoåi lao ñoäng. Theo thoáng keâ naêm 2004, lao ñoäng trong noâng nghieäp chieám 53%, coâng nghieäp: 29%, thöông maïi - dòch vuï vaø caùc ngaønh khaùc: 18%. Soá hoä ngheøo chieám 16.4% toång soá hoä gia ñình, soá muø chöõ chieám 0.6% daân soá. - Theo thoáng keâ naêm 2004, GDP ñaït 9.086 tyû ñoàng, toác ñoä taêng trung bình töø naêm 2000 ñeán naêm 2004 ñaït 7.5 – 8%/naêm, GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït: 6.490.000 ñoàng / ngöôøi / naêm. Cô caáu GDP cuûa tænh laø: coâng nghieäp 31.3%, noâng nghieäp: 36.36%, thöông maïi - dòch vuï vaø caùc ngaønh khaùc: 32.34%. Hieän traïïng cô sôû haï taàng: - Giao thoâng: Caùc ñöôøng giao thoâng chính ñang ñöôïc traûi nhöïa vaø baét caàu beâ toâng noái lieàn ñeán caùc xaõ, caùc vuøng xa thò xaõ vaø thò traán vaãn coøn nhieàu loä ñaù - 38 - 38 ñoû, ñaát buøn vaø caàu khæ, giao thoâng ñöôøng boä coøn gaëp nhieàu khoù khaên trong muøa möa, giao thoâng baèng ñöôøng thuyû chieám vò trí ñaëc bieät quan troïng. - Ñieän khí hoaù: maïng löôùi ñieän quoác gia chæ ñuû phuïc vuï cho thaáp saùng vaø sinh hoaït cho caùc hoä gia ñình, chöa söû duïng roäng raõi trong saûn xuaát tröø chæ coù traïm bôm Phuù Khöông phuïc vuï töôùi cho phöôøng 1 vaø 2 cuûa thò xaõ, coøn laïi hôn 96% söû duïng töôùi thuû coâng, baèng ñoäng cô ñieän nhoû (moteur ¼ HP - 1 HP) vaø ñoäng cô xaêng, daàu. Cuøng vôùi coâng cuoäc ñoåi môùi vaø caùc chính saùch ñaàu tö phaùt trieån, Beán Tre ñaõ cuï theå hoaù vaø ban haønh moät soá chính saùch öu ñaõi, thu huùt ñaàu tö, huy ñoäng moïi nguoàn löïc ñeå taêng toác phaùt trieån kinh teá treân ñòa baøn tænh. Ngaøy 30- 4-2002, Coáng Ñaäp Ba Lai ñaõ chính thöùc chaën bôùt moät cöûa cuûa heä thoáng soâng Cöûu Long nhaèm ngaên maën röûa pheøn vaø töôùi nöôùc ngoït cho gaàn 20.000 ha ñaát thuoäc huyeän Gioàng Troâm, Bình Ñaïi vaø Ba Tri. Cuõng ngaøy naøy, Beán Tre ñaõ khôûi coâng xaây döïng Caàu Raïch Mieãu daøi hôn 3 km vöôït soâng Tieàn, ñieàu naøy coù yù nghóa quan troïng môû ra töông lai phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng ñaát naøy, ñöa Beán Tre thoaùt khoûi theá “oác ñaûo”, nhanh choùng hoäi nhaäp vôùi caùc tænh ñoàng baèng soâng Cöûu Long, taïo ñaø phaùt trieån caùc maët kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi vaø baûo ñaûm an ninh quoác phoøng cho toaøn vuøng. 2.2 Caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh vaø naêng löïc saûn xuaát cuûa tænh 2.2.1 Sô löôïc veà Böôûi Da Xanh Böôûi da Xanh laø moät loaïi traùi caây coù muùi, traùi khaù to vaø naëng: trung bình 1.4 kg / traùi (caù bieät coù traùi naëng ñeán 4.5 kg), daïng traùi hình caàu, voû traùi maøu xanh, khi chín maøu xanh nhaït hôn chuyeån sang maøu xanh vaøng, beân trong lôùp voû xanh laø lôùp voû ñeäm maøu hoàng ñoû nhaït, teùp böôûi maøu hoàng ñoû khaù ñaäm, boù chaët vaø deã taùch khoûi muùi, nöôùc vöøa phaûi, raát ngoït nhöng vaãn coøn vò chua vaø coù muøi thôm cuûa traùi böôûi (ñoä brix: 9.5% – 12%), tyû leä thòt quaû ñaït 55% – 60%. Qua ñieàu tra thöïc teá, taùc giaû phaân bieät hai loaïi nhöng khoâng roõ reät laém: - 39 - 39 - Loaïi thöù nhaát: teùp böôûi meàm vaø baùm nhau, khoâng haït (traùi non coù nhieàu haït nhöng khi traùi chín haït teo laïi vaø bieán maát) vaø traùi hình baàu duïc, loaïi naøy chieám khoaûng 75%. Ña soá noâng daân cho raèng ñaây laø loaïi nguyeân thuûy cuûa Böôûi Da Xanh (coù nguoàn goác töø xaõ Myõ Thaïnh An, thò xaõ Beán Tre) - Loaïi thöù hai: teùp böôûi gioøn vaø deã taùch rôøi nhau, raát nhieàu haït (15 – 30 haït to / traùi), traùi hôi cao vaø coù nuùm treân ñaàu, loaïi naøy chieám khoaûng 25%. Moät soá noâng daân coù kinh nghieäm cho raèng, traùi Böôûi Da Xanh coù haït laø do troàng xen vaø ñöôïc thuï phaán cheùo töø caùc loaïi böôûi khaùc hoaëc loaïi caây coù muùi khaùc. Böôûi Da Xanh laø loaïi traùi caây coù giaù trò cao veà maët dinh döôõng vaø y hoïc. Neáu aên 100 gram böôûi, ta coù: 59 calo, nhieàu khoaùng chaát vaø Vitamin nhö: Ca: 30mg; P: 21mg; Fe: 0.7mg; Vitamin A: 10 I.A; Vitamin B1: 0.07; Vitamin B2: 0.02, Vitamin C: 11, . . .. Ngoaøi ra böôûi noùi chung coøn giuùp deã tieâu hoaù vaø löu thoâng huyeát maïch. Böôûi Da Xanh khoâng nhöõng laø moät loaïi traùi caây ngon maø noù coøn ñem laïi hieäu quaû kinh teá khaù cao cho ngöôøi troàng (seõ thaáy roõ ôû phaàn sau trong chöông naøy). Keå töø naêm 1996, vôùi giaûi nhì taïi Hoäi thi traùi caây coù muùi gioáng toát, Böôûi Da Xanh ngaøy caøng ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán, keå caû ngöôøi nöôùc ngoaøi khi aên ñöôïc traùi böôûi ñuùng chaát löôïng, ñeàu coù nhaän ñònh chung veà phaåm chaát tuyeät vôøi cuûa gioáng böôûi naøy so vôùi caùc gioáng böôûi khaùc. Tuy nhieân, so vôùi Böôûi Naêm Roi, caây Böôûi Da Xanh khoù troàng hôn vaø coù söï cheânh leäch raát lôùn veà chaát löôïng traùi giöõa caùc vöôøn böôûi, giöõa nhöõng caây trong vöôøn, thaäm chí giöõa nhöõng traùi böôûi treân cuøng moät caây. Söï khoâng ñoàng nhaát veà chaát löôïng naøy cuõng aûnh höôûng lôùn ñeán vieäc tieâu thuï, ñaëc bieät laø ñeå xuaát khaåu. 2.2.2 Caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh hieän taïi vaø qui hoaïch ñeán naêm 2010 Beán Tre coù treân 30.000 ha caây aên quaû vôùi nhieàu chuûng loaïi, trong ñoù caây böôûi khoaûng 3.500 ha, rieâng Böôûi Da Xanh hieän nay toaøn tænh ñaõ troàng gaàn 2.000 ha, trong ñoù chæ hôn 500 ha caây böôûi ñang cho traùi, soá coøn laïi ñang ôû giai ñoaïn caây chaêm soùc (döôùi 3 naêm tuoåi) phaân boá theo ñòa baøn nhö sau: - 40 - 40 Baûng 2.1: Phaân boá dieän tích troàng Böôûi Da Xanh hieän nay Vuøng canh taùc Dieän tích troàng (ha) Ñaõ coù thu hoaïch (ha) Naêng suaát (taán/ha) 1. Huyeän Chôï Laùch 195 34 chöa coù thoâng tin chính xaùc 2. Huyeän Chaâu Thaønh 365 42 7.6 3. Thò xaõ Beán Tre 450 65 10 4. Huyeän Moû Caøy 610 345 14.4 5. Huyeän Gioàng Troâm 230 38 8.2 6. Caùc huyeän Bình Ñaïi, Ba Tri, Thaïnh Phuù döôùi 100 ha chöa coù thoâng tin chính xaùc Coäng 1 950 524 11.9 - Huyeän Chôï Laùch: Böôûi Da Xanh troàng taäp trung ôû caùc xaõ Vónh Bình, Sôn Ñònh, Thò traán Chôï Laùch, Hoøa Nghóa, Long Thôùi, Vónh Thaønh, caùc nôi khaùc troàng raûi raùc. Theo thoáng keâ sô boä, ñeán cuoái naêm 2005, dieän tích troàng gaàn 200 ha nhöng chæ môùi coù khoaûng 34 ha caây coù traùi ñang thu hoaïch (soá coù traùi chieám 17.5% / toång soá troàng), soá coøn laïi laø caây böôûi töø 1 ñeán 3 naêm tuoåi. Chöa coù thoáng keâ chính xaùc naêng suaát cuûa khu vöïc naøy nhöng theo moät soá nhaän ñònh ban ñaàu naêng suaát khaù cao so vôùi caùc vuøng khaùc. - Huyeän Chaâu Thaønh: dieän tích troàng khaù nhieàu nhöng soá naêm tuoåi caây böôûi coøn thaáp neân naêng suaát chöa cao, chæ coù 11.5% caây böôûi ñang cho traùi. Böôûi Da Xanh troàng taäp trung ôû caùc xaõ Töôøng Ña, Taân Phuù, Taân Thaïch, Quôùi Sôn,… - Thò xaõ Beán Tre: troàng taäp trung ôû caùc xaõ Myõ Thaïnh An, Nhôn Thaïnh, Phuù Nhuaän vaø raûi raùc ôû haàu heát caùc xaõ. Phöông thöùc: ña soá troàng xen canh trong vöôøn döøa hoaëc loaïi caây aên traùi khaùc, naêng suaát ñaït 10 taán / ha ñoái vôùi caây Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 41 - 41 böôûi 6 – 7 naêm tuoåi. Theo soá thoáng keâ chöa ñaày ñuû, naêm 2004 thò xaõ ñaõ thu treân 400 taán böôûi. - Huyeän Moû Caøy: hieän laø nôi troàng nhieàu nhaát vaø cuõng coù soá caây vaø löôïng böôûi ñang thu hoaïch nhieàu nhaát. Naêng suaát cao do caây böôûi ñaõ lôùn (7 ñeán 12 naêm tuoåi). Hieän nay Böôûi Da Xanh ñöôïc troàng raûi raùc ôû khaép caùc xaõ cuûa huyeän Moû Caøy, caù bieät coù moät soá hoä noâng daân troàng chuyeân canh ñeán vaøi ha böôûi. - Huyeän Gioàng Troâm: ñang troàng theâm raát nhieàu neân haàu heát caây böôûi coøn ôû giai ñoaïn caây chaêm soùc (döôùi 3 naêm tuoåi), chöa coù thu hoaïch nhieàu vaø naêng suaát cuõng khaù cao. - Caùc huyeän khaùc: Bình Ñaïi coù troàng moät soá nhöng khoâng nhieàu phaân boå taäp trung ôû phía ñaàu (thöôïng nguoàn) cuûa cuø lao An Hoùa, vaø chuû yeáu laø caây böôûi töø 1 ñeán 3 naêm tuoåi. Huyeän Ba Tri vaø Thaïnh Phuù haàu nhö khoâng coù do ñieàu kieän thoå nhöôõng khoâng phuø hôïp. Toùm laïi, tænh Beán Tre ñeán cuoái naêm 2005 coù khoaûng 524 ha caây Böôûi Da Xanh ñang cho traùi vôùi naêng suaát khoaûng 11.9 taán / ha. Baûng 2.2: Höôùng qui hoaïch caùc vuøng troàng Böôûi Da Xanh ñeán naêm 2010 Vuøng canh taùc Dieän tích troàng (ha) Ghi chuù 1. Huyeän Chôï Laùch 1.000 trieån khai treân 5 xaõ 2. Huyeän Chaâu Thaønh 1.000 19 xaõ 3. Thò xaõ Beán Tre 500 4 xaõ 4. Huyeän Moû Caøy 1.000 14 xaõ 5. Huyeän Gioàng Troâm 500 6 xaõ 6. Caùc huyeän Bình Ñaïi, Ba Tri, Thaïnh Phuù 0 - Coäng 4.000 Nguoàn: Khung Chöông trình phaùt trieån Böôûi Da Xanh tænh Beán Tre - UBND tænh Beán Tre-thaùng 9/2005 - 42 - 42 Nhö vaäy: dieän tích troàng döï kieán taêng daàn ñeán gaáp ñoâi vaøo naêm 2010 vaø dieän tích caây böôûi ñang cho traùi taêng gaáp 8 laàn vaøo naêm 2013. Chuùng ta coù theå öôùc löôïng baèng ñoà thò sau veà dieän tích troàng böôûi ôû Beán Tre vaø dieän tích caây böôûi ñang cho traùi. 0 1000 2000 3000 4000 5000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 DT caây troàng DT caây coù thu hoaïch Naêm Hieän nay, ngoaøi keá hoaïch ñaõ leân nhö treân, tænh Beán Tre coøn hoaïch ñònh moät chieán löôïc laâu daøi nhaèm qui hoaïch, khuyeán khích noâng daân troàng Böôûi Da Xanh vôùi qui moâ taäp trung, thaâm canh vôùi dieän tích leân ñeán 10.000 ha nhöng chöa coù qui hoaïch vuøng troàng böôûi vaø thôøi gian cuï theå. 2.2.3 Naêng löïc saûn xuaát hieän taïi vaø töông lai ñeán naêm 2010 Theo thoâng tin chung cuûa tænh Beán Tre thì naêng suaát böôûi cuûa toaøn tænh ñaït 11.9 taán/ha/naêm. Nhöng theo soá lieäu ñieàu tra ñöôïc töø 135 hoä noâng daân troàng böôûi ñaõ coù thu hoaïch thì soá caây böôûi troàng treân 1.000 m2 laø 36 caây nhöng trung bình chæ coù 73.85% laø toát vaø coù thu hoaïch, moãi caây böôûi cho 35.65 traùi/naêm, moãi traùi caân naëng 1.4 kg (töø 1.2 – 1.6 kg / traùi). Chuùng ta tính ñöôïc naêng suaát böôûi treân 1.000 m2 nhö sau: 36 caây x 73.85% x 35.65 traùi/caây x 1.4 kg/traùi = 1.327 kg (töông ñöông 13.2 taán/ha/naêm) Töø ñoù, ta öôùc löôïng ñöôïc khoái löôïng Böôûi Da Xanh saûn xuaát ôû Beán Tre nhö sau: Hình 2.3: Toác ñoä taêng dieän tích troàng Böôûi Da Xanh Nguoàn: taùc giaû tính toaùn theo keá hoaïch cuûa tænh - 43 - 43 Baûng 2.3: Toác ñoä taêng dieän tích vaø saûn löôïng Böôûi qua caùc naêm Naêm 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Troàng (ha) 550 1,047 1,544 1,950 2,500 3,000 3,500 4,000 Cho traùi (ha) 150 284 354 524 1,016 1,508 2,000 2,500 3,000 3,500 4,000 Saûn löôïng (taán) 1,974 3,752 4,676 6,917 13,411 19,906 26,400 33,000 39,600 46,200 52,800 Ghi chuù: 1. Soá lieäu töø naêm 2002 ñeán 2006 laø töông ñoái xaùc thöïc; 2. Töø naêm 2007 ñeán 2009 laø soá lieäu öôùc löôïng theo löôïng caây con ñaõ troàng, soá naøy ñaùng tin caäy. 3. Töø naêm 2010 trôû veà sau laø soá öôùc löôïng theo qui hoaïch cuûa tænh, soá naøy seõ phuï thuoäc raát lôùn vaøo giaù baùn böôûi trong khoaûng töø nay ñeán naêm 2009. Do vaäy, ñeà taøi chæ taäp trung phaân tích soá lieäu ñeán naêm 2010 Sôû dó löôïng böôûi taêng maïnh töø naêm 2005 trôû veà sau laø do chính saùch khuyeán khích troàng böôûi baét ñaàu töø 3 naêm tröôùc ñoù (naêm 2002). Trong noâng nghieäp noùi chung vaø ñoái vôùi Böôûi Da Xanh noùi rieâng, caùc yeáu toá aûnh höôûng laøm taêng saûn löôïng taùc ñoäng raát chaäm do voøng quay raát daøi (töø ba ñeán boán naêm). Do ñoù ñoä co giaõn cuûa saûn löôïng theo giaù vaø caùc yeáu toá khaùc nhö qui hoaïch vaø caùc chính saùch kinh teá cuûa tænh seõ phaùt huy töø sau ba ñeán boán naêm. 2.3 Tình hình saûn xuaát vaø tieâu thuï thöïc teá Ñeå ñaùnh giaù ñöôïc hieän traïng vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï Böôûi Da Xanh, taùc giaû ñaõ toå chöùc khaûo saùt thöïc teá taïi haàu heát caùc xaõ cuûa boán huyeän vaø thò xaõ Beán Tre vôùi 135 hoä noâng daân. Ñoái töôïng ñöôïc choïn laø nhöõng noâng daân troàng böôûi ñeå baùn (troàng thöông maïi) maãu ñieàu tra phaûi ñaït ñöôïc caû hai ñieàu kieän sau: - Dieän tích troàng: toái thieåu 1.000 m2 - Soá goác böôûi ñang coù thu hoaïch: toái thieåu 20 goác Nguoàn: toång hôïp töø nhieàu nguoàn - 44 - 44 2.22% 1.48% 11.85% 84.44% töø 1.000 ñeán 5.000 m2 6.000 - 10.000 m2 11.000 - 19.000 m2 töø 2 ha trôû leân 2.3.1 Tình hình saûn xuaát thöïc teá Ña soá caùc hoä noâng daân nhaän xeùt Böôûi Da Xanh khoù troàng hôn caùc loaïi böôûi khaùc, ñoøi hoûi ñieàu kieän chaêm soùc khaét khe hôn vaø chaát löôïng raát khaùc nhau öùng vôùi nhöõng ñieàu kieän chaêm soùc khaùc nhau. 2.3.1.1 Veà qui moâ Chæ coù 1 / 135 maãu khaûo saùt laø trang traïi vôùi dieän tích 2ha, coøn laïi laø hoä noâng daân saûn xuaát noâng nghieäp, chöa tìm ñöôïc moät hôïp taùc xaõ hay moät noâng tröôøng naøo. Haàu heát caùc hoä ñeàu troàng böôûi vôùi qui moâ raát nhoû, xem hình 2.4 chuùng ta thaáy: coù ñeán 84.44% caùc hoä noâng daân troàng töø 5.000 m2 trôû xuoáng, 81.48% soá hoä troàng ít hôn 200 goác böôûi vaø chæ coù 1.48% soá hoä troàng töø 2 ha trôû leân, 5.19% soá hoä troàng treân 400 caây böôûi. Vieäc saûn xuaát nhoû leû vaø phaân taùn nhö theá naøy seõ raát khoù aùp duïng kyõ thuaät vaøo saûn xuaát cuõng nhö aùp duïng caùc qui trình saûn xuaát tieân tieán nhö troàng böôûi saïch vaø an toaøn theo qui trình GAP vì saûn xuaát theo qui trình naøy caàn ñaàu tö ñuùng möùc veà con ngöôøi vaø kyõ thuaät (xem giaûi phaùp 1 – chöông 3). Haàu heát caùc hoä troàng xen trong vöôøn döøa hoaëc caùc loïai caây aên traùi khaùc vì moät soá lí do: thöù nhaát: böôûi caàn naéng vaø nhieät ñoä vöøa phaûi (toát nhaát töø 29 – 31oC), thöù hai: khi caây böôûi coøn nhoû thì caùc loaïi caây khaùc vaãn cho thu hoaïch. Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuûa traùi böôûi sau naøy. 2.3.1.2 Gioáng vaø kyõ thuaät canh taùc Qui moâ: theo dieän tích troàng Qui moâ: theo soá goác böôûi 23.70% 21.48%36.30% 13.33% 5.19% Töø 20 - 60 goác 61 - 100 101 - 200 201 - 400 treân 400 goác Hình 2.4: Qui moâ saûn xuaát böôûi Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 45 - 45 Caùc vöôøn böôûi taùc giaû khaûo saùt coù naêm tuoåi caây böôûi phaân taùn raûi raùc töø 3 ñeán hôn 12 naêm tuoåi, caù bieät coù moät soá hoä noâng naâng ñaõ thay caây böôûi giaø, troàng môùi laïi nhieàu laàn. Ngoaøi ra, coù raát nhieàu caây con chöa coù traùi (caây döôùi 3 naêm tuoåi - chieám 50.58% soá caây böôûi trong vöôøn). Maät ñoä troàng trung bình 5m x 5m / caây (35-40 caây/1.000 m2). Veà boùn phaân vaø thuoác: 100% coù söû duïng phaân voâ cô boùn cho caây böôûi, phoå bieán nhaát laø NPK 20-20-15, boùn ba ñeán boán laàn moãi naêm. Haàu heát (94%) caùc hoä noâng daân coù söû duïng phaân höõu cô (phaân chuoàng) vaø boài buøn (phuø sa laéng tuï döôùi ao) moãi naêm moät laàn. 20% söû duïng phaân rôm raï muïc, phaân raùc vaø 40% coù söû duïng phaân boùn laù ñeå phun vaøo thôøi kyø traùi non keát hôïp vôùi phun thuoác tröø saâu beänh. Haàu heát caùc hoä ñeàu coù söû duïng thuoác baûo veä thöïc vaät, chæ coù 6% khoâng söû duïng baát kyø loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät naøo. Haàu heát boùn phaân vaø phun thuoác theo caûm tính khoâng theo moät taøi lieäu naøo thoáng nhaát tröø moät vaøi hoä coù ghi cheùp veà loaïi thuoác, lieàu löôïng, caùch boùn vaø ngaøy thöïc hieän (nhöõng hoä naøy ñöôïc huaán luyeän kyõ thuaät töø söï hôïp taùc vôùi Vieän Nghieân cöùu Caây aên quaû Mieàn Nam). Veà coân truøng, saâu beänh: theo nhöõng noâng daân coù kinh nghieäm, caây böôûi seõ coù nguy cô maéc caùc loaïi saâu beänh sau: raày meàm, reäp saùp, boï xít, kieán löûa, moái vaø saâu veõ buøa laù. Moät soá loaïi thuoác tröø saâu coù hieäu quaû töùc thì nhöng saâu beänh raát deã taùi laïi khoâng laâu sau ñoù, phaùt taùn vaø laây lan töø caây naøy sang caây khaùc vaø sang vöôøn khaùc. Chæ khoaûng 30% soá hoä nhaän dieän ñöôïc beänh vaøng laù Greening, raát nhieàu ngöôøi cho raèng caây bò vaøng laø do thieáu dinh döôõng, thoái reã. Moät soá hoä coøn phoøng tröø saâu beänh baèng caùch queùt voâi vaøo goác caây vaø taém voâi cho caây ñònh kyø, moät soá ngöôøi khaùc chaø thaät saïch caây böôûi haøng tuaàn (baèng baøn chaûi vaø nöôùc röûa) ñeå taåy naám moác, … Söï ña daïng hoaù caùc loaïi thuoác hoaù hoïc phoøng tröø saâu beänh, thuoác döôõng caây cuõng nhö vieäc söû duïng khoâng theo “boán ñuùng” (ñuùng thuoác, ñuùng lieàu löôïng, ñuùng caùch vaø ñuùng luùc), coäng vôùi vieäc söû duïng nguoàn nöôùc töôùi khoâng baûo ñaûm laøm tích luõy nhöõng chaát ñoäc nhö: goác laân, clo, caùc loaïi kim loaïi naëng nhö chì, thuyû - 46 - 46 ngaân, . . . trong quaû böôûi laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoûe ngöôøi tieâu duøng, oâ nhieãm moâi tröôøng vaø dó nhieân raát khoù xuaát khaåu ñöôïc. Chaát löôïng traùi böôûi khoâng baûo ñaûm vaø khoâng theå truy tìm nguyeân goác nôi saûn xuaát nhö hieän nay laø raøo caûn lôùn nhaát ñoái vôùi vieäc hoäi nhaäp vaø caïnh tranh treân thò tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi. Theo keát quaû khaûo saùt, ña soá caùc vöôøn böôûi ôû tình traïng khaù toát, tyû leä caây xaáu taêng daàn theo naêm tuoåi, soá naêm thu hoaïch cuûa caây böôûi keùo daøi töø 5 ñeán 10 naêm (töùc caây böôûi soáng töø 8 ñeán 13 naêm tuoåi), traùi cuûa caây böôûi caøng giaø thì caøng nhoû nhöng voû caøng moûng vaø chaát löôïng böôûi caøng ngon, tình traïng cuï theå nhö sau: Baûng 2.4: Tình traïng caây böôûi Tình traïng caây böôûi Soá maãu khaûo saùt Tyû leä (%) Toát 51 37.8% Khaù toát 59 43.7% Trung bình 25 18.5% Xaáu 0 0.0% Coäng 135 100% Vieäc löïa choïn vaø quyeát ñònh troàng caây Böôûi Da Xanh chuû yeáu döïa vaøo giaù traùi caây hieän taïi vaø ñieàu kieän thoå nhöôõng phuø hôïp (chieám 67.6 %). Tuy nhieân, phaàn lôùn vaãn raát e ngaïi giaù traùi böôûi seõ giaûm khi saûn löôïng saûn xuaát nhieàu nhö tình traïng cuûa nhaõn, choâm choâm, loàng möùc (sa-poâ), xoaøi caùt vaø moät soá loaïi caây aên traùi khaùc tröôùc ñaây. Chæ tieâu öu tieân ñeå löïa choïn troàng caây Böôûi Da Xanh nhö sau: Baûng 2.5: Chæ tieâu nhaø noâng löïa choïn troàng Böôûi Da Xanh Chæ tieâu löïa choïn caây böôûi Sôû thích Deã tieâu thuï Baùn ñöôïc giaù cao Ñieàu kieän ñaát phuø hôïp Coäng Soá löïa choïn 29 39 73 69 210 Tyû leä (%) 13.8% 18.6% 34.8% 32.9% 100.0% Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 47 - 47 Do maãu khaûo saùt laø nhöõng noâng daân coù böôûi ñang thu hoaïch, neân coù ñeán 54.5% soá hoä töï chieát caønh, töï gheùp caây ñeå troàng. Khoaûng 23% mua caây böôûi gheùp goác Volkamriana, theo hoï gioáng caây gheùp naøy coù söùc choáng choïi saâu beänh toát hôn vaø chaát löôïng traùi khoâng khaùc nhieàu so vôùi caây böôûi chieát caønh. 3.0% 54.5% 19.4% 23.0% Ñaët haøng khi ñaõ xem vöôøn caây ñang cho traùi Baùn daïo, khoâng roõ nguoàn goác Vöôøn öôm chuyeân baùn caây gioáng Töï chieát, töï gheùp caây con ñeå troàng Caùch ñaây vaøi naêm ngöôøi daân mua gioáng nhieàu ôû caùc ghe baùn daïo vaø hoï ñaõ traûi qua nhöõng kinh nghieäm cay ñaéng: caây böôûi cho traùi khoâng ñuùng gioáng yeâu caàu, traùi böôûi ñaéng, khoâ nöôùc vaø khoâng baùn ñöôïc, ñaëc bieät laø gioáng böôûi gheùp Töù Quí (ra traùi boán muøa) cho traùi raát nhieàu nhöng muùi böôûi khoâ khoâng coù nöôùc. Chæ tính rieâng veà thôøi gian, nhaø vöôøn cuõng thieät maát khoaûng töø 3 ñeán 5 naêm. Ngaøy nay, haàu heát noâng daân khoâng daùm mua gioáng böôûi ôû beân ngoaøi, thaäm chí ôû caùc vöôøn caây gioáng hoï cuõng khoâng tin töôûng laém vì khoâng coù gì baûo ñaûm, vì theá coù döôùi 1/4 caây gioáng ñöôïc mua ôû caùc vöôøn öôm, coøn haàu heát ñeàu töï chieát caønh trong vöôøn caây cuûa hoï. Theo TS. Nguyeãn Minh Chaâu, Vieän Nghieân cöùu Caây aên quaû Mieàn Nam (SOFRI) thì hieän taïi gioáng caây ñöôïc baøy baùn traøn lan, caùc cô quan chöùc naêng khoâng theå kieåm soaùt noåi, vì theá gioáng caây “doûm” laø chuyeän daøi, chöa coù hoài keát. Ñaâu laø nguyeân nhaân? Cuõng theo oâng Chaâu, caùc trung taâm gioáng cuûa caùc trung taâm khuyeán noâng chæ coù theå ñaùp öùng 10% gioáng caây saïch beänh vôùi giaù khaù cao (50.000ñ/caây), 90% coøn laïi do caùc thaønh phaàn khaùc cung caáp. Theo TS. Leâ Thò Thu Hoàng. SOFRI, gioáng caây coù muùi chuû yeáu ñöôïc saûn xuaát ôû khu vöïc tö nhaân, qui moâ nhoû, thieáu cô sôû vaät chaát toái thieåu phuïc vuï saûn xuaát caây gioáng chaát Hình 2.5: Ñoà thò nôi mua gioáng caây Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 48 - 48 löôïng cao, trong khi keânh phaân phoái “linh hoaït” neân gioáng keùm chaát löôïng chieám öu theá treân thò tröôøng. Veà phía ngöôøi daân, ñaàu tö cho gioáng caây saïch beänh quaù cao neân hoï chuyeån höôùng sang töï saûn xuaát hoaëc mua nhöõng nguoàn khaùc reû hôn. Khi ñöôïc hoûi lieäu gioáng caây cuûa nhaø noâng coù an toaøn hay khoâng, thì 63% noâng daân cho raèng gioáng caây böôûi mình troàng laø an toaøn. Tuy nhieân, vôùi nôi cung caáp gioáng nhö treân thì e raèng coù ñeán 90% gioáng caây troàng coøn nhieàu ruûi ro, maø ngöôøi gaùnh chòu thieät haïi chính laø ngöôøi troàng caây. Baûng 2.6: Tyû leä caây gioáng an toaøn theo ñaùnh giaù cuûa noâng daân Gioáng caây troàng Soá maãu Tyû leä (%) An toaøn 85 63% Khoâng 9 7% Khoâng bieát 41 30% Coäng 135 100% Vieäc söû duïng gioáng caây keùm chaát löôïng ñaõ giaûm nhieàu (coøn chæ khoaûng 3% mua gioáng caây khoâng roõ nguoàn goác) nhöng gioáng caây saïch beänh chöa ñöôïc chuù yù, ñieàu ñoù cuõng laøm giaûm ñaùng keå veà naêng suaát, phaåm chaát traùi böôûi vaø tuoåi thoï caây böôûi. Vieäc chieát caønh ôû nhöõng caønh caây coù ñoä tuoåi khaùc nhau, caønh bao nhieâu tuoåi laø toát nhaát, tieâu chuaån caây böôûi ñöôïc chieát caønh ra sao, kyõ thuaät thöïc hieän nhö theá naøo, …, nhöõng caâu hoûi naøy khoâng nhöõng nhaø noâng khoâng traû lôøi ñöôïc maø caùc nhaø khoa hoïc cuõng ñang tìm nhöõng bieän phaùp hoaøn thieän. Ñieàu naøy coäng vôùi vieäc troàng xen canh laø nguyeân nhaân chính laøm cho chaát löôïng traùi böôûi khoâng ñoàng nhaát, aûnh höôûng xaáu ñeán vieäc tieâu thuï. Phaùp leänh veà Gioáng caây troàng ñaõ thöïc thi vaøo thaùng 7 naêm 2004 laø coâng cuï quaûn lyù gioáng caây troàng nhöng noù chöa ñi saâu vaøo caùc ngoõ ngaùch vaø töøng nhaø noâng neân chöa thöïc söï coù taùc duïng. Vieäc chaêm soùc caây böôûi ñöôïc hoïc qua töï ruùt kinh nghieäm baûn thaân vaø trao ñoåi kinh nghieäm trong xoùm, trong toå laø chuû yeáu (chieám 65.6%), phaàn lôùn caùc xaõ chöa coù hoäi khuyeán noâng (tröø caùc xaõ thuoäc ñòa baøn thò xaõ Beán Tre), taøi lieäu thì Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 49 - 49 khoâng bieát thu thaäp ôû ñaâu vaø raát khoù aùp duïng vì ñieàu kieän töï nhieân thöïc teá moãi nôi raát khaùc nhau. Ña soá noâng daân chöa töøng nghe veà qui trình saûn xuaát böôûi saïch vaø an toaøn (GAP), moät soá khaùc coù nghe noùi ñeán treân ñaøi truyeàn hình nhöng khoâng hieåu vaø khoâng bieát thöïc hieän ra sao vaø coù ích lôïi gì, chæ moät vaøi ngöôøi ñang nghieân cöùu tieáp caän vaø öùng duïng. Baûng 2.7: Khaûo saùt noâng daân vieäc chaêm soùc caây böôûi vaø möùc ñoä trieån khai taäp huaán kyõ thuaät cuûa caùc toå chöùc khuyeán noâng Rieâng thò xaõ Beán Tre Caùc huyeän khaùc Chung cuûa tænh Beán Tre Hoïc caùch chaêm soùc caây böôûi qua Soá caâu choïn Tyû leä Soá caâu choïn Tyû leä Soá caâu choïn Tyû leä Töï ruùt kinh nghieäm 27 37.0% 94 51.4% 121 47.3% Trao ñoåi kinh nghieäm trong xoùm, toå 17 23.3% 30 16.4% 47 18.4% Hoäi khuyeán noâng 22 30.1% 21 11.5% 43 16.8% Taøi lieäu, phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng 7 9.6% 38 20.8% 45 17.6% Coäng 73 100.0% 183 100.0% 256 100.0% Nhìn baûng 2.7, chuùng ta thaáy roõ söï phaân hoùa giöõa hai khu vöïc: thò xaõ Beán Tre coù ñeán hôn 30% ñöôïc hoïc taäp kyõ thuaät ôû Hoäi khuyeán noâng, trong khi ôû caùc huyeän coù hôn 50% noâng daân töï ruùt kinh nghieäm baûn thaân vaø chæ hôn 10% ñöôïc huaán luyeän kyõ thuaät. Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc chöông trình khuyeán khích vaø taäp huaán kyõ thuaät cuûa tænh chöa trieån khai ñeán caùc huyeän, caùc xaõ. Veà naêng suaát Böôûi Da Xanh: trung bình töø 12 - 14 taán / ha / naêm nhö ñaõ tính ôû treân, maëc duø naêng suaát khoâng thay ñoåi nhieàu theo caùc vuøng ñaát troàng nhöng naêng suaát thay ñoåi raát nhieàu theo tuoåi caây böôûi: caây böôûi tô (töø 3 - 6 naêm tuoåi) cho Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 50 - 50 naêng suaát khoaûng 8 – 12 taán / ha / naêm, traùi moïc ôû gaàn goác vaø di chuyeån daàn leân ngoïn theo naêm tuoåi, caây böôûi lôùn (7 - 12 naêm tuoåi) coù theå cho treân 18 taán / ha / naêm. Theo thoâng tin khaûo saùt ñöôïc thì coù 56% ñaït naêng suaát töø 10 ñeán 18 taán / ha, 7% ñaït döôùi 10 taán / ha, 37% ñaït treân 18 taán / ha / naêm. Caây Böôûi Da Xanh ra boâng raát nhieàu nhöng tuøy töøng muøa maø boâng ñaäu thaønh traùi nhieàu hay ít, trong muøa vuï ngöôøi ta caàn phaûi chieát boû traùi non thì traùi môùi lôùn ñöôïc. Veà thu hoaïch: coù ñeán 61.5% noâng daân töï haùi traùi, 38.5% do ngöôøi mua, thöông laùi thu hoaïch vaø 100% phaân loaïi ngay sau khi thu hoaïch. Ngoaøi ra, hoï chæ caét tæa caønh caây sau thu hoaïch chöù khoâng thöïc hieän baát cöù coâng ñoaïn naøo khaùc tröôùc khi tieâu thuï (nhö röûa nöôùc noùng 55oC – 60oC ñeå dieät khuaån nhaèm tröõ ñöôïc laâu hôn, röûa nöôùc coù hoaù chaát baûo quaûn nhaèm giöõ maøu töôi xanh cuûa quaû vaø caønh böôûi, voâ bao bì ñoùng goùi, daùn nhaõn / maõ vaïch nguoàn goác xuaát xöù traùi böôûi, ngaøy ñaäu traùi, soá ngaøy (thaùng) traùi böôûi ñöôïc nuoâi treân caønh, tieâu chuaån, ngaøy thu hoaïch,… ). “Coâng ngheä sau thu hoaïch phaûi noùi laø cöïc dôû” – moät chuyeân vieân cuûa Vieän Nghieân cöùu Caây aên quaû Mieàn Nam thaúng thaén nhaän xeùt. OÂng caûnh baùo raèng neáu chæ ñaàu tö cho caây gioáng, kyõ thuaät troàng maø khoâng quan taâm chu ñaùo ñeán kyõ thuaät thu haùi, baûo quaûn nhö tình traïng hieän nay thì “coâng lao cuõng traû laïi veà ñaát”. Vieäc thu haùi, baûo quaûn vaø vaän chuyeån chaúng nhöõng ñöôïc thöïc hieän töï phaùt, “maïnh ai naáy laøm”, maø caùc nhaø khoa hoïc cuõng chöa quan taâm laém. “Ñoù laø nguyeân nhaân vì sao traùi cam Myõ hoaëc quyùt Thaùi Lan sau khi thu hoaïch caû thaùng vaãn coøn töôi nguyeân, trong khi ñoù traùi caây Vieät Nam chæ vaøi ngaøy laø ñoåi maøu, bieán saéc, meàm nhuõn” – chuyeân gia naøy noùi. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính laøm cho tyû leä hao huït, thaát thoaùt taêng cao vaø giaù thaønh khoâng theå thaáp ñöôïc. Höôùng töông lai, theo soá thu thaäp ñöôïc, coù ñeán 77% caùc hoä noâng daân seõ troàng theâm cuoái naêm nay hoaëc trong naêm tôùi (cuoái naêm 2006 vaø naêm 2007) maëc duø hoï coù ngaïi giaù caû giaûm xuoáng trong töông lai, soá löôïng goác böôûi troàng theâm trung bình tôùi 75% toång soá goác böôûi hieän ñang coù, 23% (31 hoä) noâng daân seõ khoâng troàng nöõa do caùc nguyeân nhaân sau: - 51 - 51 12.9% 22.6% 58.1% 0.0% 6.5% Nhieàu ngöôøi troàng quaù sôï khoâng baùn ñöôïc Khoù chaêm soùc, khoâng kinh teá û so vôùi loaïi caây khaùc Ñaõ heát ñaát canh taùc Thôøi gian troàng ñeán khi cho traùi quaù daøi Lyù do khaùc: . . . . 2.3.2 Tình hình tieâu thuï Böôûi sau khi thu hoaïch seõ ñöôïc phaân loaïi. Coù nhieàu yù kieán veà caùch phaân loaïi, sau ñaây laø yù kieán phoå bieán nhaát: Phaân loaïi böôûi: coù nhieàu caùch phaân loaïi, phoå bieán laø: loaïi 1: töø 1.3 kg trôû leân ôû Vieät Nam, caøng lôùn caøng toát loaïi 2: töø 0.9 kg – döôùi 1.3 kg böôûi döôùi 0.9 kg khoâng ñaït yeâu caàu Rieâng ñoái vôùi xuaát khaåu: - Böôûi caân naëng töø 1.2 - 1.6 kg, nhoû vaø lôùn hôn ñeàu bò loaïi do khoâng ñoùng vaøo hoäp ñöôïc, naêm 2004 ñaõ xuaát 3 ñôït nhö sau: + 1: 1.2 - 1.4 kg + 2: 1.3 - 1.5 kg + 3: 1.4 - 1.6 kg - Veà chaát löôïng cuõng phaûi raát gioáng nhau (ñieàu kieän naøy baét buoäc) Khaùch haøng cuûa noâng daân chuû yeáu laø thöông laùi (chieám 76.7%), 67% soá caâu traû lôøi hoï baùn cho thöông laùi taïi vöôøn, 9.7% ñi chôï vaø haàu heát hoï cuõng baùn cho thöông laùi taïi chôï. Coù hôn 80% löôïng böôûi do thöông laùi mua ñöôïc tieâu thuï taïi TP.HCM (tröïc tieáp hoaëc qua trung gian – haàu heát laø böôûi loaïi toát), 50% böôûi xaáu Hình 2.6: Nguyeân nhaân noâng daân khoâng troàng theâm Böôûi Da Xanh Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 52 - 52 ñöôïc baùn ñi ngöôïc veà vuøng ven bieån hoaëc moät soá tænh khaùc (nôi coù thu nhaäp thaáp hôn). Cuï theå nhö sau: Baûng 2.8: Khaùch haøng mua Böôûi cuûa noâng daân Ngöôøi mua böôûi Soá caâu traû lôøi Tyû leä (%) Ngöôøi baùn leû, ngöôøi tieâu duøng 35 19.9% Töï ñi chôï baùn (thöông laùi ôû chôï) 17 9.7% Hôïp taùc xaõ, Nhaø nöôùc 6 3.4% Thöông laùi 118 67.0% Coäng 176 100.0% Hieän nay, 100% ngöôøi daân baùn böôûi coù caân kyù theo loaïi, tröôùc ñaây (naêm 2004 trôû veà tröôùc) coù moät soá ngöôøi ñeám traùi hoaëc baùn maõo caû khu vöôøn. 100% ngöôøi baùn ñöôïc thanh toaùn ngay sau khi caân böôûi, khoâng coù öùng tröôùc khi coøn khaù laâu môùi thu hoaïch, thaäm chí ngay tröôùc ngaøy thu hoaïch, do khaùch haøng cuûa hoï laø thöông laùi, ngöôøi baùn leû hoaëc baùn ôû chôï chöù khoâng phaûi laø caùc coâng ty, nhaø maùy cheá bieán hay hôïp taùc xaõ. Ñieàu naøy chöùng toû noâng daân troàng böôûi vaãn coøn bò leä thuoäc raát lôùn vaøo thò tröôøng tieâu thuï taïi choã vaø hoaøn toaøn khoâng coù söï baûo ñaûm naøo veà tieâu thuï saûn phaåm trong töông lai. Nhöõng traùi böôûi khoâng ñaït chaát löôïng, khoâng ñaït tieâu chuaån phaân loaïi (döôùi 0.9 kg/traùi, bò naéng chaùy, bò ñaéng, …) thì haàu heát thöông laùi vaø ngöôøi baùn leû ñaõ baùn reû cho khaùch haøng tieâu duøng (92%), 8% taëng theâm cho khaùch haøng mua nhieàu, khoâng coù caâu traû lôøi naøo baùn cho caùc xí nghieäp hoaëc coâng ty cheá bieán, nhaø haøng, quaùn caø pheâ, …. Ñieàu ñoù coù nghóa laø nhöõng traùi böôûi khoâng ñaït chaát löôïng cuõng ñöôïc duøng töôi tröïc tieáp (khoâng qua cheá bieán), vì theá traùi böôûi seõ bò ñaùnh giaù thaáp veà chaát löôïng noùi chung vaø seõ khoù xaây döïng ñöôïc thöông hieäu. Baûng 2.9: Tieâu thuï traùi böôûi nhoû, khoâng ñaït chaát löôïng Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 53 - 53 Ñoái töôïng tieâu duøng traùi böôûi khoâng ñaït chaát löôïng Ngöôøi baùn leû Thöông laùi Coäng Tyû leä (%) Baùn reû cho ngöôøi tieâu duøng 25 22 47 92.2% Taëng theâm cho khaùch mua nhieàu 1 3 4 7.8% Baùn cho coâng ty cheá bieán, nhaø haøng, quaùn caø pheâ 0 0 0 0.0% Coäng 26 25 51 100.0% Veà giaù caû: coù söï cheânh leäch quaù lôùn giöõa nhaø noâng baùn ra vaø ngöôøi tieâu duøng ôû thò tröôøng ngoaøi tænh (cuï theå laø TP.HCM - xem baûng sau - seõ phaân tích kyõ ôû muïc 2.4 cuûa chöông naøy) Baûng 2.10: Söï cheânh leäch giaù - ngöôøi tieâu duøng / nhaø saûn xuaát Theo muøa vuï Ñôn vò tính Thöông laùi (giaù mua) Ngöôøi baùn leû ôû Beán Tre (giaù baùn) Ngöôøi baùn leû ôû TP.HCM (giaù baùn) Cheânh leäch giaù: tieâu thuï taïi TP.HCM / noâng daân baùn Trong muøa vuï ñoàng / kg 10.000 10.800 20.900 209% Nghòch muøa (traùi vuï)ñoàng / kg 13.800 14.600 24.400 177% Keânh tieâu thuï chính (thò tröôøng TP.HCM – nôi tieâu thuï 80% böôûi): Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû Noâng daân Thöông laùi thu gom Nhaø buoân chuyeán Chôï ñaàu moái taïi TP.HCM Ngöôøi baùn leû Ngöôøi tieâu duøng Caùc sieâu thò (CO-OP Mart, METRO, …) Hình 2.7: Sô ñoà keânh tieâu thuï chính Nguoàn: keát quaû nghieân cöùu cuûa taùc giaû - 54 - 54 Hình treân ñaây moâ phoûng laïi keânh tieâu thuï chính cuûa böôûi, thöïc chaát böôûi ñöôïc mua - baùn, vaän chuyeån vaø phaân phoái moät caùch töï phaùt qua nhieàu trung gian laøm cho chi phí taêng cao, vieäc vaän chuyeån cuõng tuyø tieän vaø caåu thaû laøm taêng hao huït taêng, traùi böôûi ñeán tay ngöôøi tieâu duøng vöøa cao giaù vöøa giaûm phaåm chaát. Heä thoáng phaân phaân phoái saûn phaåm noâng nghieäp (noùi chung) cuûa Myõ ñöôïc ñieàu phoái theo ngaønh doïc keát hôïp nhuaàn nhuyeãn töø khaâu saûn xuaát ñeán thu mua, cheá bieán , xuaát khaåu ngay töø nhöõng naêm 1980, trong khi ñoù ôû Vieät Nam hieän nay, hoaït ñoäng theo kieåu “maïnh ai naáy laøm”, thieáu heä thoáng vaø thieáu kieán thöùc cô baûn veà kinh doanh hieän ñaïi (nguoàn: Ñaëng Vyõ – Saûn phaåm noâng nghieäp VN seõ bò leùp veá khi vaøo WTO). Theo baø Leâ Thò Minh Trang – Tröôûng phoøng Ñaûm baûo chaát löôïng Metro Cash & Carry Vietnam, noâng phaåm phaân phoái töø luùc noâng daân thu hoaïch ñeán tay ngöôøi tieâu duøng toång hao huït öôùc tính töø 10% - 50% khoái löôïng saûn phaåm (nguoàn: Haø Vy - Khaâu phaân phoái rau quaû vaãn baát oån). Theo TS. Nguyeãn Minh Chaâu – Vieän Nghieân cöùu Caây aên quaû Mieàn Nam, tyû leä thaát thoaùt sau thu hoaïch hieän khoaûng 30% laøm cho giaù thaønh traùi caây taêng cao nhaát khu vöïc, neân traùi caây cuûa chuùng ta keùm söùc caïnh tranh so vôùi Thaùi Lan, Trung Quoác, … Cuõng theo noâng daân, caùc yeáu toá quan troïng nhaát nhaèm tieâu thuï traùi böôûi nhanh hôn laø chaát löôïng traùi böôûi, muùi böôûi ngoït nhöng phaûi coù vò chua ñaëc tröng, nhieàu nöôùc, troùc voû, teùp böôûi baùm chaët vaøo nhau, maøu hoàng ñaäm, … neáu coù xuaát khaåu thì baùn ñöôïc giaù cao nhöng “haøng” phaûi raát gioáng nhau vaø böôûi chuùng ta khoù ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu, ñaëc bieät laø chöa coù tieâu chuaån veà an toaøn thöïc phaåm, coøn yeáu toá muøa vuï ñöôïc ñaùnh giaù thaáp nhaát, theo hoï traùi böôûi nghòch muøa (töø thaùng 2 ñeán thaùng 4 – töùc muøa nöôùc maën xaâm thöïc sau teát aâm lòch) chaát löôïng giaûm ñi nhieàu neân cuõng khoâng haún laø nghòch muøa laø deã tieâu thuï hôn, coøn trong muøa vuï (töø thaùng 8 ñeán thaùng 11) thì traùi böôûi raát ngon neân vaãn deã baùn maëc duø giaù coù reû hôn. Cuï theå töøng yeáu toá ñöôïc chaám ñieåm nhö sau (ñieåm soá ñöôïc coäng theo thöù töï quan troïng cuûa caùc yeáu toá, yeáu toá quan troïng nhaát ñöôïc ñaùnh soá 1, keùm quan troïng nhaát ñaùnh soá 5): - 55 - 55 Baûng 2.11: Thöù töï quan troïng nhaát ñeå tieâu thuï traùi böôûi nhanh hôn Thöù töï quan troïng Yeáu toá Ñieåm 1 Chaát löôïng traùi 160 2 Gioáng toát 246 3 Thò tröôøng tieâu thuï 285 4 Nghòch muøa 329 Töø naêm 2001 ñeán nay, Böôûi Da Xanh chæ ñöôïc xuaát khaåu ba ñôït sang thò tröôøng Ñöùc (EU) vaøo thaùng 6, thaùng 7 vaø thaùng 9 naêm 2004 (ñôn vò thu gom vaø xuaát khaåu laø Hôïp taùc xaõ Böôûi Da Xanh Myõ Thaïnh An). Do chæ laø nhöõng ñôït mua haøng thöû nghieäm neân soá löôïng khaù nhoû, hai ñôït ñaàu moãi ñôït khoaûng 10 taán vaø ñôït cuoái hôn 5 taán, xuaát cuøng chuyeán haøng vôùi böôûi Naêm Roi Hoaøng Gia. Ñôït thöù ba (thaùng 9/2004) do khoâng ñaït chaát löôïng veà an toaøn thöïc phaåm neân bò traû laïi khoaûng 1.000 traùi vaø töø ñoù ñeán nay khoâng xuaát khaåu ñöôïc nöõa maø chæ tieâu thuï treân thò tröôøng trong nöôùc. Moät vaøi thò tröôøng khaùc nhö caùc nöôùc Chaâu AÙ, Myõ, Trung Ñoâng coù tieáp xuùc nhöng do chaát löôïng khoâng ñoàng nhaát, dö löôïng thuoác baûo veä thöïc vaät vöôït tieâu chuaån, khoâng xaùc ñònh roõ nhaø saûn xuaát, löôïng leû teû khoù thu gom, . . . neân chöa kyù ñöôïc hôïp ñoàng naøo. Theo soá lieäu thu thaäp töø caùc thöông laùi thì trung bình haøng thaùng moãi thöông laùi mua / baùn ñöôïc khoaûng 6.31 taán trong muøa vuï vaø khoaûng 2.61 taán khi nghòch vuï, haàu heát nhöõng ngöôøi tham gia khaûo saùt xem ñaây laø ngheà phuï cuûa hoï, coù raát nhieàu nhaø vöôøn baùn böôûi cho hoï nhöng löôïng böôûi cuûa moãi ngöôøi raát ít neân löôïng mua baùn laø khoâng lôùn, nhöng löôïng böôûi ngaøy caøng taêng leân khoaûng hai naêm trôû laïi ñaây (naêm 2004 vaø 2005), theo hoï vaøo muøa naêm nay (thaùng 9 - 10/2006) seõ coù raát nhieàu böôûi vì hieän nay böôûi non (ñaõ ñöôïc khoaûng 4 - 5 thaùng) nhieàu gaàn gaáp ñoâi so vôùi naêm tröôùc. Ngoaøi ra taùc giaû cuõng thu thaäp ñöôïc nhöõng thoâng tin veà saûn löôïng böôûi thay ñoåi theo muøa, nghòch muøa saûn löôïng böôûi ñaït Nguoàn: keát quaû khaûo saùt cuûa taùc giaû - 56 - 56 khoaûng 44.2% so vôùi trong muøa vuï (xem ñoà thò söï thay ñoåi saûn löôïng theo muøa vuï ôû phaàn 2.4). Coù khoaûng 50% löôïng böôûi hoï thu mua taïi vöôøn nhöng do noâng daân thu hoaïch saün, 33% nhaø vöôøn chôû ñeán baùn cho hoï. Do böôûi khi mua ñaõ ñöôïc phaân loaïi neân hoï cöù giöõ nhö vaäy ñeán khi baùn ñöôïc, khoâng thöïc hieän theâm baát cöù coâng ñoaïn naøo (nhö röûa nöôùc baûo quaûn, daùn n