Luận văn Tìm hiểu kỹ năng giải quyết tình huống sư phạm của sinh viên trường đại học An Giang

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO Vieän Khoa hoïc giaùo duïc TRAÀN THANH HAÛI TÌM HIEÅU KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG Luaän vaên Thaïc só Taâm lyù hoïc Haø Noäi 2002 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO Vieän Khoa hoïc giaùo duïc TRAÀN THANH HAÛI TÌM HIEÅU KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG Chuyeân ngaønh : Taâm lyù hoïc Maõ soá : 5. 13. 01 Luaän vaên Thaïc só Taâm lyù hoïc Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc : Tieán só ÑAØO THÒ OANH Haø Noäi 2002 MUÏC LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Trang 1. Lyù do choïn ñeà taøi. 1 2. Khaùch theå vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. 2 3. Muïc ñích nghieân cöùu. 3 4. Nhieäm vuï nghieân cöùu. 3 5. Giaû thuyeát khoa hoïc. 3 6. Phöông phaùp nghieân cöùu. 3 Chöông 1 :CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1.Vaøi neùt veà lòch söû vaán ñeà nghieân cöùu. 6 1.2. Khaùi nieäm kyõ naêng, kyõ naêng sö phaïm. 11 1.3. Khaùi nieäm tình huoáng sö phaïm, kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. 17 Chöông 2 :TOÅ CHÖÙC NGHIEÂN CÖÙU 2.1. Vaøi neùt veà khaùch theå nghieân cöùu. 32 2.2. Coâng cuï khaûo saùt vaø caùch ñaùnh giaù. 33 2.3. Caùc böôùc tieán haønh nghieân cöùu. 41 Chöông 3 : THÖÏC TRAÏNG KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG 3.1. Nhaän thöùc cuûa sinh vieân veà vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. 43 3.2. Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ( thoâng qua nhöõng tình huoáng giaû ñònh). 50 3.3. Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc cuûa sinh vieân. 69 3.4. Nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán keát quaû giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân. 77 PHAÀN KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 1. Keát luaän. 81 2. Kieán nghò. 82 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 86 PHUÏ LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI : Trong Vaên kieän hoäi nghò laàn thöù 4 BCHTW khoùa VII Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu giaùo duïc ôû nöôùc ta trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi laø “Phaùt trieån giaùo duïc nhaèm naâng cao daân trí, ñaøo taïo nhaân löïc, boài döôõng nhaân taøi, ñaøo taïo neân nhöõng con ngöôøi coù kieán thöùc vaên hoùa, khoa hoïc, coù kyõ naêng ngheà nghieäp, lao ñoäng töï chuû, saùng taïo vaø coù kyû luaät, giaøu loøng nhaân aùi, yeâu nöôùc, yeâu chuû nghóa xaõ hoäi, ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån ñaát nöôùc nhöõng naêm 1990 vaø chuaån bò cho töông lai” Ñeå thöïc hieän muïc tieâu treân thì tröôùc heát laø phaûi coù moät ñoäi nguõ giaùo vieân coù ñaày ñuû nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc caàn thieát. Tröôøng sö phaïm laø nôi phaûi ñaøo taïo ñoäi nguõ ngöôøi thaày giaùo coù ñuû phaåm chaát vaø naêng löïc ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa söï nghieäp giaùo duïc vaø ñaøo taïo, phuïc vuï cho coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc.Nhö vaäy vieäc hình thaønh naêng löïc sö phaïm cho ngöôøi thaày giaùo laø ñieàu maø chuùng ta caàn phaûi ñaëc bieät quan taâm. Ñeå coù ñöôïc naêng löïc sö phaïm,ngöôøi thaày giaùo caàn phaûi coù nhöõng kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát, trong ñoù kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm laø moät trong nhöõng kyõ naêng khoâng theå thieáu ñöôïc vì kyõ naêng naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán keát quaû cuûa coâng taùc daïy hoïc vaø giaùo duïc. Hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm giuùp cho giaùo vieân bình tónh, töï tin, boài döôõng tö duy sö phaïm linh hoaït, meàm deûo,ñònh höôùng ñöôïc kòp thôøi haønh ñoäng sö phaïm cuûa mình. Vieäc öùng xöû kheùo leùo ñöôïc xem nhö moät thaønh phaàn quan troïng cuûa “taøi ngheä sö phaïm”. {22} Nhö vaäy, trong quaù trình ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng sö phaïm, beân caïnh vieäc cung caáp cho sinh vieân nhöõng tri thöùc khoa hoïc cô baûn caàn phaûi chuù yù hình thaønh cho sinh vieân nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát, ñaëc bieät laø kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm. Tuy nhieân, trong nhieàu naêm giaûng daïy ôû tröôøng Cao ñaúng sö phaïm An Giang nay laø tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, chuùng toâi thaáy raèng vieäc reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân chöa ñöôïc toå chöùc chu ñaùo neân kyõ naêng naøy cuûa sinh vieân coøn yeáu. Nhieàu sinh vieân raát luùng tuùng khi giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng cuõng nhö nhöõng tình huoáng thaät trong thöïc teá cuoäc soáng. Tröôùc thöïc teá treân ñaõ thoâi thuùc toâi choïn ñeà taøi “ Tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang” vôùi mong muoán goùp moät phaàn nhoû cuûa mình vaøo vieäc ñaøo taïo ñoäi nguõ giaùo vieân coù tay ngheà vöõng vaøng nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: Tìm hieåu thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoa sö phaïm tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. Töø ñoù ñeà xuaát moät soá kieán nghò nhaèm giuùp sinh vieân reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân. 3. NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU: - Nghieân cöùu moät soá vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn coù lieân quan ñeán ñeà taøi. - Khaûo saùt thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. - Ñeà xuaát moät soá kieán nghò reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân. 4. KHAÙCH THEÅ VAØ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: 4.1. KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU: 2 - 160 sinh vieân khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi, khoái ngoaïi ngöõ vaø khoái cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc naêm thöù III. - Sinh vieân caùc khoái naøy ñaõ hoïc xong caùc hoïc phaàn Taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc vaø ñaõ hoaøn thaønh caùc ñôït kieán taäp vaø thöïc taäp sö phaïm. 4.2 ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: Thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoa sö phaïm tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. 5. GIAÛ THUYEÁT KHOA HOÏC : - Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ñaõ hình thaønh nhöng coøn yeáu (keå caû kyõ naêng giaûi baøi taäp tình huoáng vaø kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc teá ) chöa ñaùp öùng yeâu caàu ñaët ra ñoái vôùi ngöôøi giaùo vieân. - Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân trung hoïc cô sôû toát hôn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc. 6. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: 6.1 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TAØI LIEÄU: - Muïc ñích: Thu thaäp nhöõng taøi lieäu coù lieân quan ñeán vaán ñeà nghieân cöùu. - Caùch tieán haønh: Ñoïc, phaân tích, toång hôïp caùc taøi lieäu caàn thieát phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu, nhaèm xaây döïng cô sôû lí luaän cho vieäc trieån khai, nghieân cöùu thöïc tieãn. 6.2. PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU TRA BAÈNG BAÛNG HOÛI: - Muïc ñích: Thu thaäp nhöõng thoâng tin töø phía sinh vieân veà: + Nhaän thöùc cuûa hoï veà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. + Kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng baøi taäp tình huoáng. 3 - Caùch tieán haønh: Cho sinh vieân traû lôøi nhöõng caâu hoûi vaø giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng treân caùc phieáu ñieàu tra (phuï luïc). Ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp chính cuûa ñeà taøi. 6.3. PHÖÔNG PHAÙP QUAN SAÙT: - Muïc ñích: Naém thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng thöïc cuûa sinh vieân. - Caùch tieán haønh: Ñi döï giôø thöïc taäp cuûa sinh vieân ñeå quan saùt vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thöïc cuûa hoï, treân cô sôû ñoù ñaùnh giaù ñöôïc moät caùch khaùch quan, ñaày ñuû nhöõng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân. Ñaây laø moät trong nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu cuûa ñeà taøi. 6.4. PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG: Ñöa sinh vieân vaøo moät soá tình huoáng sö phaïm giaû ñònh ( ñoái vôùi sinh vieân) nhaèm ñaùnh giaù moät caùch giaùn tieáp kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa hoï. Caùc soá lieäu thu ñöôïc töø phöông phaùp naøy seõ goùp phaàn laøm roõ theâm soá lieäu thu ñöôïc töø phöông phaùp ñieàu tra vieát vaø phöông phaùp quan saùt döï giôø. 6.5. PHÖÔNG PHAÙP THOÁNG KEÂ TOAÙN HOÏC: Ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù, phaân tích, ñaùnh giaù keát quaû nghieân cöùu thöïc tieãn. 6.6. Ngoaøi ra coøn söû duïng moät soá phöông phaùp khaùc nhö: Phöông phaùp troø chuyeän, ñaøm thoaïi ( vôùi sinh vieân, vôùi hoïc sinh, thaêm doø yù kieán giaùo vieân höôùng daãn thöïc taäp), nhaèm thu thaäp nhöõng thoâng tin boå sung hoaëc laøm roõ theâm nhöõng thoâng tin thu ñöôïc töø caùc phöông phaùp khaùc. 7. ÑOÙNG GOÙP CUÛA ÑEÀ TAØI: Ñeà taøi goùp phaàn tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân, ñaëc bieät laø kyõ naêng giaûi quyeát nhöõng tình huoáng thöïc cuûa hoï. Tìm 4 nhöõng nguyeân nhaân khieán cho vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân coøn haïn cheá, töø ñoù ñeà xuaát moät soá bieän phaùp khaéc phuïc. 5 CHÖÔNG I : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1.VAØI NEÙT VEÀ LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU : 1.1.1. Kyõ naêng laø moät trong nhöõng yeáu toá giuùp cho con ngöôøi hoaït ñoäng coù keát quaû. Do ñoù, töø tröôùc ñeán nay coù nhieàu nhaø trieát hoïc, taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà naøy. - Nhaø trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi Arixtoát (384 – 322) ñaõ coi kyõ naêng nhö moät phaåm chaát, moät phaàn phaåm haïnh cuûa con ngöôøi. OÂng cho raèng noäi dung phaåm haïnh laø “bieát ñònh höôùng, bieát vieäc laøm, bieát tìm toøi”. {42] - Theá kyû 19, caùc nhaø giaùo duïc hoïc noåi tieáng nhö J.J Rutxoâ (phaùp), K.D.Usinxki(Nga), I.A.Coâmenxki (Tieäp khaéc) cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán caùc kyõ naêng trí tueä cuûa hoïc sinh vaø con ñöôøng hình thaønh kyõ naêng naøy. - Vaøo thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû XX, vieäc nghieân cöùu kyõ naêng ñöôïc raát nhieàu nhaø taâm lyù hoïc Xoâ vieát quan taâm nhö A.Makarencoâ,V.Freklen…ñaëc bieät laø N.K.Crupxcaia ñaõ raát chuù yù ñeán vieäc hình thaønh nhöõng kyõ naêng lao ñoäng trong vieäc daïy höôùng nghieäp cho hoïc sinh phoå thoâng.{41} - Vaán ñeà kyõ naêng sö phaïm phuïc vuï ñaøo taïo giaùo vieân ñaõ ñöôïc nhieàu nhaø khoa hoïc baøn ñeán.ÔÛ Lieân Xoâ (cuõ) ñaõ coù nhieàu taùc giaû baøn ñeán vaán ñeà naøy. Aùpdunlina trong chuyeân khaûo veà” Kyõ naêng sö phaïm” ñaõ phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân goàm nhöõng kyõ naêng chung vaø kyõ naêng chuyeân bieät.{2} - X.I.Kixegoâv ñaõ tieán haønh thöïc nghieäm kyõ naêng ôû sinh vieân sö phaïm vaø ñöa ra yù kieán: “ Kyõ naêng haønh ñoäng sö phaïm coù ñoái töôïng laø con ngöôøi, haønh ñoäng sö phaïm raát phöùc taïp ñoøi hoûi söï saùng taïo, khoâng theå haønh ñoäng theo moät khuoân maãu cöùng nhaéc, kyõ naêng haønh ñoäng sö phaïm, moät maët ñoøi hoûi tính nghieâm tuùc, maët khaùc ñoøi hoûi tính meàm deûo”{6, trang 39} 6 - Peâtrovski cho raèng: “ Kyõ naêng laø caùch thöùc haønh ñoäng döïa treân cô sôû toå hôïp nhöõng tri thöùc vaø kyõ xaûo ñaõ coù. Kyõ naêng ñöôïc hình thaønh baèng con ñöôøng luyeän taäp taïo khaû naêng cho con ngöôøi thöïc hieän haønh ñoäng khoâng chæ trong nhöõng ñieàu kieän quen thuoäc maø caû trong nhöõng ñieàu kieän ñaõ thay ñoåi”. [31] 1.1.2. ÔÛ Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhieàu taùc giaû nghieân cöùu vaán ñeà kyõ naêng. - PGS Traàn Troïng Thuûy trong “ Taâm lyù hoïc lao ñoäng” ( 1978) ñaõ nghieân cöùu kyõ naêng lao ñoäng coâng nghieäp, oâng ñaõ neâu leân khaùi nieäm kyõ naêng vaø ñieàu kieän ñeå hình thaønh kyõ naêng hoaït ñoäng coâng nghieäp.{38} - PGS Nguyeãn Quang Uaån ñaõ quan nieäm tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå hình thaønh naêng löïc trong moät lónh vöïc naøo ñoù.{46} - Coâng trình nghieân cöùu “ Heä thoáng kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc vaø quy trình reøn luyeän heä thoáng kyõ naêng ñoù cho sinh vieân khoa Taâm lyù – Giaùo duïc” cuûa Nguyeãn Nhö An (1993), taùc giaû ñaõ ñöa ra moät heä thoáng caùc kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc vaø ñaõ giôùi thieäu moät soá quy trình reøn luyeän coù tính hôïp lyù trong ñoù coù quy trình reøn luyeän heä thoáng kyõ naêng giaûng daïy treân lôùp veà moân giaùo duïc hoïc cho sinh vieân khoa Taâm lyù – Giaùo duïc {1} - Cuõng taùc giaû Nguyeãn Nhö An trong “ Phöông phaùp giaûng daïy giaùo duïc hoïc ” ( 1996) ñaõ neâu leân vai troø cuûa nhaø tröôøng trong vieäc reøn kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân. Theo oâng:” Trong tröôøng sö phaïm, neáu caùc sinh vieân khoâng ñöôïc reøn moät soá kyõ naêng toái thieåu, caàn thieát thì khi tröïc tieáp laøm giaùo vieân hoï seõ luùng tuùng vaø khoâng naâng cao ñöôïc tay ngheà, khoù phaùt trieån naêng löïc ngheà nghieäp, khoâng naâng cao ñöôïc chaát löôïng ñaøo taïo theá heä treû”. {2, trang113} - Coâng trình nghieân cöùu “ Hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân sö phaïm” cuûa Nguyeãn Höõu Duõng ñaõ chæ ra nhöõng haïn cheá cuûa caùc tröôøng sö 7 phaïm trong vieäc hình thaønh kyõ naêng sö phaïm cho sinh vieân. Taùc giaû ñaõ nhaän ñònh raèng “ Giai ñoaïn ñaøo taïo ôû tröôøng sö phaïm coù yù nghóa quan troïng trong vieäc hình thaønh kyõ naêng sö phaïm”. {15} - Taùc giaû Traàn Anh Tuaán trong luaän aùn “ Xaây döïng quy trình taäp luyeän caùc kyõ naêng giaûng daïy cô baûn trong caùc hình thöùc thöïc haønh thöïc taäp sö phaïm ” ( 1996) ñaõ chæ roõ nhöõng ñoåi môùi trong quaù trình taäp luyeän kyõ naêng sö phaïm cuûa sinh vieân moät caùch coù khoa hoïc vaø hieäu quaû thoâng qua caùc hình thöùc thöïc haønh sö phaïm thöôøng xuyeân vaø thöïc taäp sö phaïm. {43} - Trong luaän aùn “ Tìm hieåu kyõ naêng giao tieáp sö phaïm cuûa sinh vieân Ñaïi hoïc sö phaïm Haø Noäi I ” taùc giaû Hoaøng Anh ñaõ nghieân cöùu saâu veà kyõ naêng giao tieáp vaø ñöa ra nhieàu bieän phaùp ñeå reøn kyõ naêng giao tieáp cho sinh vieân. {4} Ngoaøi ra, moät soá taùc giaû khaùc cuõng ñaõ quan taâm nghieân cöùu vaán ñeà naøy nhö : Ñaëng Vuõ Hoaït, Leâ Khaùnh Baèng, Nguyeãn Ngoïc Baûo, Ngoâ Coâng Hoaøn, Nguyeãn Aùnh Tuyeát, Nguyeãn Ñình Chænh, Haø Theá Ngöõ, Phaïm Thò Dieäu Vaân… 1.1.3. Trong khi hình thaønh cho sinh vieân heä thoáng kyõ naêng sö phaïm, ngöôøi ta chuù yù ñeán kyõ naêng xöû lyù caùc tình huoáng naûy sinh trong hoaït ñoäng giaùo duïc. Vaán ñeà tình huoáng vaø vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng ñaõ coù nhieàu taùc giaû nghieân cöùu: Taùc giaû Nguyeãn Ñình Chænh trong “ Baøi taäp tình huoáng quaûn lyù giaùo duïc” ñaõ khaúng ñònh raèng “ baøi taäp quaûn lyù giaùo duïc khoâng chæ giuùp ngöôøi hoïc vieân cuûng coá vaø khaéc saâu kieán thöùc lyù thuyeát trong caùc baøi giaûng maø coøn coù taùc duïng reøn nhöõng kyõ naêng cô baûn cuûa ngöôøi laøm coâng taùc quaûn lyù, cuõng nhö goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc reøn luyeän nhöõng thao taùc tö duy quaûn lyù ”.{9, trang 6} 8 Taùc giaû Phan Theá Suûng cuõng ñaõ xaùc ñònh tình huoáng quaûn lyù tröôøng hoïc laø söï kieän, vuï vieäc, hoaøn caûnh coù vaán ñeà khaån tröông, caáp baùch naûy sinh trong quaù trình toå chöùc, chæ ñaïo hoaït ñoäng giaùo duïc – ñaøo taïo. {33} Taùc giaû Nguyeãn Duy Gia vaø Mai Höõu Khueâ ñaõ ñeà caäp ñeán phöông phaùp tình huoáng trong ñaøo taïo haønh chaùnh. Taùc giaû cho raèng caûi caùch haønh chaùnh ñoøi hoûi khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo coâng chöùc haønh chaùnh. Toå chöùc ñaøo taïo toát khoâng chæ laø chuyeån giao kieán thöùc, maø coøn chuyeån giao kyõ naêng vaøo nhöõng coâng vieäc vaø coá taïo ra söï thay ñoåi veà haønh vi. Phöông phaùp tình huoáng raát coù ích cho vieäc thöïc hieän muïc tieâu treân.{18} Trong lónh vöïc ñaøo taïo giaùo vieân, nhieàu taùc giaû ñaõ xaây döïng nhöõng tình huoáng döôùi daïng baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc vaø ñaõ ñöôïc söû duïng laøm taøi lieäu giaûng daïy nhaèm giuùp cho ngöôøi hoïc hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng trong quaù trình daïy hoïc, giaùo duïc, giao tieáp… Trong ñoù caàn phaûi keå ñeán nhöõng taøi lieäu nhö “ Baøi taäp thöïc haønh taâm lyù ” (1990) do Traàn Troïng Thuûy chuû bieân; “ Baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc ” ( 1992 ) vaø “ Tình huoáng coù vaán ñeà trong giaùo duïc maàm non ” (1996) do Nguyeãn Aùnh Tuyeát chuû bieân; “ Baøi taäp thöïc haønh giaùo duïc hoïc ” ( 1992) vaø “ Thöïc haønh veà giaùo duïc hoïc ” (1995) cuûa Nguyeãn Ñình Chænh – Traàn Ngoïc Dieãm… Caùc taùc giaû ñaõ nhaán maïnh vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm döôùi daïng caùc baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc seõ giuùp ngöôøi hoïc cuûng coá, ñaøo saâu nhöõng kieán thöùc lyù luaän, taäp vaän duïng nhöõng tri thöùc ñeå xöû lyù caùc tình huoáng sö phaïm qua ñoù hình thaønh kyõ naêng, kyõ xaûo giaùo duïc, phaùt trieån tính tích cöïc vaø tö duy sö phaïm saùng taïo, naâng cao loøng yeâu ngheà, meán treû. 9 Ngoaøi ra, gaàn ñaây döôùi söï höôùng daãn cuûa nhöõng giaûng vieân khoa Taâm lyù – Giaùo duïc, caùc caùn boä Vieän khoa hoïc giaùo duïc, ñaõ coù moät soá luaän vaên thaïc só nghieân cöùu veà vaán ñeà naøy cuûa moät soá taùc giaû nhö: Nguyeãn Ñình Chaét “ Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Cao ñaúng sö phaïm Ñaø Laït – Laâm Ñoàng” (1998). {8} Traàn Thò Tuyeát Mai “ Phöông thöùc giaûi quyeát tình huoáng coù vaán ñeà trong quaûn lyù giaûng daïy cuûa hieäu tröôûng tröôøng phoå thoâng trung hoïc ôû caùc tænh phía nam” (1999) {27} Nguyeãn Thò Cuùc “ Moät soá bieän phaùp reøn kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân tröôøng Cao ñaúng sö phaïm An Giang trong quaù trình daïy hoïc boä moân giaùo duïc hoïc “ (2000 ). {13] Ñoã Xuaân Thu “ Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Cao ñaúng sö phaïm Beán Tre ” ( 2001). [41] Caùc taùc giaû ñeàu coù nhaän ñònh chung laø kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân hieän nay coøn yeáu. Tuy nhieân, khi xem xeùt kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân caùc taùc giaû thöôøng chuû yeáu döïa treân keát quaû giaûi caùc baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc – giaùo duïc hoïc cuûa sinh vieân. Töø thöïc teá treân, luaän vaên cuûa chuùng toâi höôùng vaøo vieäc tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân, trong ñoù chuùng toâi chuù yù kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng thaät cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. 1.2. KHAÙI NIEÄM KYÕ NAÊNG, KYÕ NAÊNG SÖ PHAÏM: 1.2.1. KHAÙI NIEÄM KYÕ NAÊNG: Coù nhieàu taùc giaû trong nöôùc vaø taùc giaû nöôùc ngoaøi ñaõ nghieân cöùu vaø ñöa ra nhöõng quan nieäm khaùc nhau veà kyõ naêng: 10 Taùc giaû A.V. Petrovski cho raèng : Naêng löïc söû duïng caùc döõ kieän, caùc tri thöùc hay khaùi nieäm ñaõ coù, naêng löïc vaän duïng chuùng ñeå phaùt hieän nhöõng thuoäc tính baûn chaát cuûa caùc söï vaät vaø giaûi quyeát thaønh coâng nhöõng nhieäm vuï lyù luaän hay thöïc haønh xaùc ñònh ñöôïc goïi laø kyõ naêng{31, trang149 } Taùc giaû A.G. Covaliov xem kyõ naêng laø phöông thöùc haønh ñoäng thích hôïp vôùi muïc ñích vaø nhöõng ñieàu kieän haønh ñoäng. Coøn keát quaû haønh ñoäng phuï thuoäc chuû yeáu vaøo naêng löïc con ngöôøi, chöù khoâng ñôn giaûn laø cöù naém vöõng caùch thöùc haønh ñoäng thì ñem laïi keát quaû töông öùng. {28} Taùc giaû N.D. Levitov xem xeùt kyõ naêng gaén lieàn vôùi keát quaû haønh ñoäng. Theo oâng, ngöôøi coù kyõ naêng haønh ñoäng laø ngöôøi phaûi naém ñöôïc vaø vaän duïng ñuùng ñaén caùc caùch thöùc haønh ñoäng nhaèm thöïc hieän haønh ñoäng coù keát quaû. OÂng nhaán maïnh, muoán hình thaønh kyõ naêng con ngöôøi vöøa phaûi naém vöõng lyù thuyeát veà haønh ñoäng, vöøa phaûi vaän duïng lyù thuyeát ñoù vaøo thöïc teá.{28} Taùc giaû K.K. Platonov vaø G.G. Golubev cuõng chuù yù ñeán maët keát quaû haønh ñoäng trong kyõ naêng. Theo hoï kyõ naêng laø naêng löïc cuûa con ngöôøi khi thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû trong nhöõng ñieàu kieän môùi, trong moät khoaûng thôøi gian töông öùng. Hoï cuõng nhaán maïnh, trong caáu truùc cuûa kyõ naêng khoâng chæ coù tri thöùc, kyõ xaûo maø coøn coù caû tö duy saùng taïo nöõa.{28} Taùc giaû Traàn Troïng Thuûy quan nieäm raèng kyõ naêng laø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, con ngöôøi naém ñöôïc caùch haønh ñoäng töùc laø coù kyõ thuaät haønh ñoäng, coù kyõ naêng.{38} Caùc taùc giaû Ñöùc Minh, Phaïm Coác, Ñoã Thò Xuaân cho raèng kyõ naêng laø caùch vaän duïng tri thöùc vaøo thöïc tieãn, kyõ xaûo laø kyõ naêng ñöôïc cuûng coá vaø töï ñoäng hoùa.{29} 11 Caùc taùc giaû Nguyeãn Quang Uaån, Nguyeãn Aùnh Tuyeát, Ngoâ Coâng Hoaøn, Traàn Quoác Thaønh, Traàn Thò Quoác Minh cuõng quan nieäm kyõ naêng laø moät maët cuûa naêng löïc con ngöôøi thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû. {8} Nhö vaäy, moät soá taùc giaû xem xeùt kyõ naêng nghieâng veà maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, coi kyõ naêng nhö laø moät phöông tieän thöïc hieän haønh ñoäng phuø hôïp vôùi muïc ñích vaø ñieàu kieän haønh ñoäng maø con ngöôøi ñaõ naém vöõng. Moät soá taùc giaû thì xem xeùt kyõ naêng nghieâng veà maët naêng löïc cuûa con ngöôøi. Hoï coi kyõ naêng laø naêng löïc thöïc hieän moät coâng vieäc coù keát quaû vôùi chaát löôïng caàn thieát trong moät thôøi gian nhaát ñònh, trong ñieàu kieän môùi; coi kyõ naêng laø moät bieåu hieän naêng löïc con ngöôøi chöù khoâng phaûi ñôn thuaàn laø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng, hoï chuù yù ñeán keát quaû haønh ñoäng. Treân cô sôû nhöõng quan nieäm veà kyõ naêng cuûa caùc taùc giaû, chuùng toâi quan nieäm raèng kyõ naêng laø naêng löïc vaän duïng nhöõng tri thöùc, nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù ñeå thöïc hieän coù keát quaû moät haønh ñoäng naøo ñoù. 1.2.2.KHAÙI NIEÄM KYÕ NAÊNG SÖ PHAÏM : *. Ñònh nghóa kyõ naêng: Trong caùc coâng trình nghieân cöùu veà taâm lyù hoïc – giaùo duïc hoïc, nhieàu taùc giaû ñaõ coi kyõ naêng sö phaïm laø moät thaønh phaàn cuûa naêng löïc sö phaïm. A.V. Peâtrovski cho raèng quaù trình naém vöõng nhöng kyõ naêng kyõ xaûo vaø trong caùc tình huoáng khaùc nhau seõ ñaûm baûo cho vieäc hình thaønh naêng löïc sö phaïm moät caùch coù keát quaû. OÂng cho raèng: ” Söï phaùt trieån nhöõng naêng löïc sö phaïm lieân quan moät caùch höõu cô vôùi vieäc naém vöõng kyõ naêng, kyõ xaûo sö phaïm”. OÂng quan nieäm kyõ naêng sö phaïm nhö laø nhöõng naêng löïc daïy hoïc, thieát keá, tri giaùc, truyeàn ñaït, giao tieáp.{31} Taùc giaû Ñaëng Vuõ Hoaït nhaán maïnh vai troø cuûa vieäc naém vöõng heä thoáng kyõ naêng sö phaïm laø ñieàu kieän ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng sö phaïm coù keát quaû. 12 OÂng cho raèng: “ Moät yeâu caàu coù taàm quan troïng ñaùng keå laø ngöôøi giaùo vieân caàn naém vöõng heä thoáng caùc kyõ naêng ñaûm baûo tieán haønh caùc hoaït ñoäng sö phaïm coù hieäu quaû.”{8} Taùc giaû Nguyeãn Ñình Chænh cho raèng: “ Naêng löïc sö phaïm bao goàm heä thoáng tri thöùc vaø kyõ naêng ngheà nghieäp sö phaïm”. {9, trang 14} Taùc giaû Phaïm Minh Haïc quan nieäm kyõ naêng sö phaïm laø maët hieän thöïc hoùa cuûa naêng löïc sö phaïm cuøng vôùi tri thöùc vaø kyõ xaûo sö phaïm. OÂng cho raèng kyõ naêng sö phaïm khaùc vôùi naêng löïc sö phaïm ôû choã : naêng löïc sö phaïm laø moät thuoäc tính, ñaëc ñieåm cuûa nhaân caùch, coøn kyõ naêng sö phaïm chæ laø nhöõng haønh ñoäng rieâng leû cuûa hoaït ñoäng sö phaïm maø thoâi. {20, trang163} Taùc giaû Nguyeãn Nhö An cho raèng “ Kyõ naêng sö phaïm laø khaû naêng thöïc hieän coù keát quaû moät soá thao taùc hay moät loaït caùc thao taùc phöùc taïp cuûa haønh ñoäng sö phaïm baèng caùch löïa choïn vaø vaän duïng nhöõng tri thöùc, nhöõng caùch thöùc, nhöõng quy trình ñuùng ñaén ”{1} Theo quan nieäm treân coù maáy ñieåm caàn löu yù sau ñaây: - Kyõ naêng sö phaïm laø söï vaän duïng caùc tri thöùc vaø caùc kyõ xaûo ñaõ coù vaøo vieäc giaûi quyeát moät soá hay moät loaït caùc thao taùc phöùc taïp cuûa haønh ñoäng sö phaïm. - Caùch vaän duïng tri thöùc vaøo thöïc tieãn naøy phaûi tieán haønh theo quy trình hôïp lyù vôùi caùch thöùc ñuùng ñaén. Vai troø cuûa söï reøn luyeän laø ñaëc bieät quan troïng. - Trong quaù trình phaùt trieån kyõ naêng coù moät soá thao taùc ñaït ñeán trình ñoä thaønh thuïc, ñöôïc töï ñoäng hoùa trôû thaønh kyõ xaûo. Kyõ xaûo laø loaïi haønh ñoäng ñöôïc luyeän taäp thaønh thuïc, ñöôïc töï ñoäng hoùa, khoâng caàn coù söï kieåm tra tröïc tieáp, thöôøng xuyeân cuûa yù thöùc maø vaãn ñaït keát quaû. 13 Ñöùng veà chaát löôïng maø xeùt thì kyõ xaûo cao hôn, toát hôn trình ñoä kyõ naêng. Ñöùng veà phaïm vi caáu truùc thì kyõ naêng phöùc hôïp thöôøng bao goàm moät soá kyõ naêng boä phaän ban ñaàu vaø moät soá kyõ xaûo nhaát ñònh ñaõ coù. Kyõ naêng sö phaïm laø kyõ naêng coù tính chaát thöù sinh, nhöõng kyõ naêng phöùc taïp trong hoaït ñoäng sö phaïm cuûa ngöôøi thaày giaùo. Töø caùc quan nieäm cuûa caùc taùc giaû veà kyõ naêng sö phaïm, chuùng toâi cho raèng : Kyõ naêng sö phaïm laø söï thöïc hieän coù keát quaû nhöõng haønh ñoäng giaùo duïc vaø daïy hoïc baèng caùch vaän duïng nhöõng tri thöùc sö phaïm, nhöõng kinh nghieäm sö phaïm ñaõ coù ñeå tieán haønh hoaït ñoäng daïy hoïc, giaùo duïc trong nhöõng ñieàu kieän cuï theå. Kyõ naêng sö phaïm theå hieän trình ñoä caùc thao taùc tö duy sö phaïm cuûa giaùo vieân vaø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng sö phaïm. *. Phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm: Coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm: A.V. Peâtroâvski chia kyõ naêng sö phaïm thaønh 2 loaïi: - Kyõ naêng sö phaïm chung, bao goàm: Kyõ naêng, kyõ xaûo thoâng tin; kyõ naêng, kyõ xaûo ñoäng vieân; kyõ naêng, kyõ xaûo phaùt trieån; kyõ naêng, kyõ xaûo ñònh höôùng. - Kyõ naêng sö phaïm rieâng, bao goàm: Kyõ naêng xaây döïng keá hoaïch; kyõ naêng toå chöùc caùc hoaït ñoäng giaùo duïc, kyõ naêng giao tieáp; kyõ naêng nghieân cöùu khoa hoïc giaùo duïc.{31} Caùc taùc giaû Ñaëng Vuõ Hoaït, Haø Thò Ñöùc vaø Nguyeãn Nhö An quan nieäm coù 2 loaïi kyõ naêng sö phaïm: Kyõ naêng sö phaïm neàn taûng vaø kyõ naêng sö phaïm chuyeân bieät. 14 - Kyõ naêng sö phaïm neàn taûng bao goàm caùc lôùp kyõ naêng sau : nhoùm kyõ naêng thieát keá, nhoùm kyõ naêng toå chöùc, nhoùm kyõ naêng nhaän thöùc. - Kyõ naêng sö phaïm chuyeân bieät bao goàm caùc kyõ naêng : nhoùm kyõ naêng giaûng daïy; nhoùm kyõ naêng giaùo duïc; nhoùm kyõ naêng nghieân cöùu khoa hoïc; nhoùm kyõ naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi; nhoùm kyõ naêng töï hoïc. {2} Taùc giaû Leâ Vaên Hoàng, Leâ Ngoïc Lan cho raèng: Naêng löïc sö phaïm bao goàm caùc nhoùm naêng löïc daïy hoïc, naêng löïc giaùo duïc, naêng löïc toå chöùc hoaït ñoäng sö phaïm. Khi phaân tích caùc nhoùm naêng löïc thaønh phaàn hoï cho raèng naêng löïc sö phaïm ñöôïc bieåu hieän ra baèng kyõ naêng sö phaïm. Cuï theå laø naêng löïc giao tieáp thöôøng ñöôïc bieåu hieän ôû caùc kyõ naêng chính nhö: kyõ naêng ñònh höôùng giao tieáp, kyõ naêng ñònh vò, kyõ naêng ñieàu khieån quaù trình giao tieáp, Kyõ naêng laøm chuû traïng thaùi xuùc caûm cuûa baûn thaân, kyõ naêng söû duïng phöông tieän giao tieáp. {22} Taùc giaû Nguyeãn Sinh Huy vaø Nguyeãn Höõu Duõng khi ñeà caäp ñeán naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân thì cho raèng naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân laø toång hôïp cuûa moät heä thoáng kieán thöùc vaø kyõ naêng khaù ña daïng vaø phöùc taïp. Theo caùc taùc giaû naøy thì heä thoáng kyõ naêng sö phaïm bao goàm: nhoùm kyõ naêng thieát keá; nhoùm kyõ naêng thieát laäp moái quan heä thuaän lôïi vôùi hoïc sinh; nhoùm kyõ naêng trieån khai hoaït ñoäng daïy hoïc vaø giaùo duïc; nhoùm kyõ naêng nhaän thöùc vaø nghieân cöùu khoa hoïc; nhoùm kyõ naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi; nhoùm kyõ naêng töï hoïc. Hoï cho raèng vieäc phaân loaïi heä thoáng nhöõng kyõ naêng sö phaïm thaønh caùc nhoùm kyõ naêng mang tính töông ñoái. Heä thoáng caùc tri thöùc vaø heä thoáng caùc kyõ naêng toå hôïp laïi thaønh naêng löïc sö phaïm cuûa ngöôøi giaùo vieân. {16},{23} Taùc giaû Haø Nhaät Thaêng vaø Leâ Tieán Huøng khi neâu leân nhöõng phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa ngöôøi giaùo vieân chuû nhieäm lôùp ñaõ coi kyõ naêng sö phaïm vaø 15 naêng löïc laø nhöõng thaønh phaàn nhö nhau trong caáu truùc cuûa naêng löïc sö phaïm. Chaúng haïn, nhöõng kyõ naêng sö phaïm caàn thieát bao goàm: kyõ naêng tieáp caän ñoái töôïng vaø ñoái xöû caù bieät; naêng löïc chaån ñoaùn veà ñoái töôïng, coâng vieäc, hieäu quaû cuûa giao tieáp, hoaït ñoäng giaùo duïc; naêng löïc caûm hoùa, thuyeát phuïc, xaây döïng uy tín vò trí giaùo vieân chuû nhieäm trong coâng taùc giaùo duïc; kyõ naêng bieåu loä vaø kieàm cheá chuû ñònh, tình caûm khi caàn thieát ôû nhöõng hoaøn caûnh khaùc nhau; naêng löïc toå chöùc hoaït ñoäng giaùo duïc; naêng löïc söû duïng ngoân ngöõ, giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm baèng tri thöùc, ngheä thuaät öùng xöû. {35} Nhö vaäy vieäc phaân loaïi heä thoáng kyõ naêng sö phaïm coù hai quan nieäm : - Moät laø, caên cöù vaøo chöùc naêng coâng taùc cuûa giaùo vieân ñeå neâu leân heä thoáng kyõ naêng sö phaïm goàm hai nhoùm, nhoùm kyõ naêng neàn taûng vaø nhoùm kyõ naêng chuyeân bieät. Hai nhoùm naøy coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, nhoùm kyõ naêng cô baûn laøm neàn taûng ñeå nhoùm kyõ naêng chuyeân bieät phaùt trieån. - Hai laø, coi kyõ naêng sö phaïm nhö moät thaønh phaàn cuûa naêng löïc sö phaïm nhö : naêng löïc daïy hoïc, naêng löïc giaùo duïc, naêng löïc giao tieáp, naêng löïc chaån ñoaùn… Chuùng toâi nghó raèng kyõ naêng sö phaïm laø moät thaønh phaàn, maët bieåu hieän cuûa naêng löïc sö phaïm ñoàng thôøi noù coøn mang yeáu toá kyõ thuaät vaø thao taùc. Bôûi vì naêng löïc sö phaïm ñöôïc boäc loä ra beân ngoaøi thoâng qua haønh ñoäng giaùo duïc vaø daïy hoïc, nhöõng haønh ñoäng ñoù coù ñaït ñöôïc keát quaû cao hay khoâng phuï thuoäc vaøo vieäc giaùo vieân tieán haønh nhöõng haønh ñoäng ñoù nhö theá naøo, coù ñuùng kyõ thuaät hay khoâng? Töø ñoù chuùng toâi taùn thaønh vieäc phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm thaønh hai nhoùm : nhoùm kyõ naêng neàn taûng bao goàm kyõ naêng giao tieáp, kyõ naêng nhaän thöùc, kyõ naêng döï kieán thieát keá, kyõ naêng toå chöùc sö phaïm; nhoùm kyõ naêng chuyeân bieät bao goàm kyõ naêng daïy hoïc, kyõ naêng giaùo duïc, kyõ naêng nghieân cöùu 16 hoïc sinh, kyõ naêng töï hoïc, kyõ naêng hoaït ñoäng xaõ hoäi. Hai nhoùm kyõ naêng naøy coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau, hoã trôï cho nhau. 1.3. KHAÙI NIEÄM TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM, KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM: 1.3.1. KHAÙI NIEÄM TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM: *. Khaùi nieäm tình huoáng coù vaán ñeà : Hieän nay trong nhieàu taøi lieäu taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc, caùc taùc giaû ñaõ ñöa ra nhieàu ñònh nghóa veà tình huoáng coù vaán ñeà. Theo taùc giaû A.M. Machiuskin: “ Tình huoáng coù vaán ñeà taïo neân ñaëc thuø taùc ñoäng qua laïi giöõa chuû theå vaø khaùch theå. Noù bieåu hieän tröôùc tieân ñaëc tính traïng thaùi taâm lyù nhaát ñònh cuûa chuû theå trong quaù trình thöïc hieän baøi taäp naøo ñoù, ñoøi hoûi khaùm phaù lónh vöïc tri thöùc môùi veà ñoái töôïng, veà nhöõng phöông tieän hoaëc caùc ñieàu kieän thöïc hieän haønh ñoäng”.{26} Theo I. Ia. Lecne : “ Tình huoáng coù vaán ñeà laø moät khoù khaên ñöôïc chuû theå yù thöùc roõ raøng hay mô hoà, maø muoán khaéc phuïc thì phaûi tìm toøi nhöõng tri thöùc môùi, nhöõng phöông thöùc haønh ñoäng môùi ”.{24, trang 25} A.V. Peâtrovski ñònh nghóa : “ tình huoáng coù vaán ñeà laø tình huoáng ñaëc tröng bôûi traïng thaùi taâm lyù xaùc ñònh cuûa con ngöôøi, noù kích thích tö duy tröôùc khi con ngöôøi naûy sinh nhöõng muïc ñích vaø nhöõng ñieàu kieän hoaït ñoäng môùi, trong ñoù nhöõng phöông tieän vaø phöông thöùc hoaït ñoäng tröôùc ñaây maëc duø laø caàn nhöng chöa ñuû ñeå ñaït muïc ñích môùi ”. {31} Theo caùc taùc giaû, tình huoáng coù vaán ñeà ñöa con ngöôøi vaøo traïng thaùi hoaøi nghi, thaéc maéc caàn phaûi giaûi quyeát moät vaán ñeà nhöng chöa bieát roõ laø vaán ñeà gì? Ñoù laø cô sôû ñeå naûy sinh nhaän thöùc. Tuy nhieân khoâng neân quan nieäm tình huoáng coù vaán ñeà chæ laø moät traïng thaùi taâm lyù, bôûi vì nhö vaäy môùi noùi leân ñöôïc quan nieäm cuûa chuû theå vôùi chính nhieäm vuï nhaän thöùc. Thöïc teá tình 17 huoáng coù vaán ñeà naûy sinh töø theá giôùi khaùch quan trong hoaït ñoäng cuûa chuû theå, do ñoù caàn phaûi xem xeùt tình huoáng coù vaán ñeà trong moái quan heä cuûa chuû theå vôiù hieän thöïc khaùch quan. Khi naûy sinh maâu thuaãn nhaän thöùc, chuû theå yù thöùc ñöôïc maâu thuaãn ñoù, coù nhöõng phöông thöùc giaûi quyeát töông öùng nhöng khoâng coù voán tri thöùc ban ñaàu töông öùng thì tình huoáng coù vaán ñeà chöa ñuû kích thích tö duy hoaït ñoäng. Do ñoù muoán tình huoáng coù vaán ñeà kích thích tö duy hoaït ñoäng thì chuû theå phaûi coù ñaày ñuû voán tri thöùc, kinh nghieäm, kyõ naêng giaûi quyeát vaán ñeà. I. Ia. Lecne cho raèng: “ Muoán tình huoáng coù vaán ñeà hoaøn thaønh ñöôïc chöùc naêng cuûa noù laø kích thích tö duy, thì noù phaûi ñöôïc chuû theå tieáp nhaän ñeå giaûi quyeát. Tình hình naøy seõ xaûy ra neáu chuû theå saün coù nhöõng tri thöùc ban ñaàu naøo ñaáy ñaùp öùng noäi dung cuï theå cuûa tình huoáng, saün saøng coù nhöõng phöông tieän trí oùc ñeå “ xöû söï ” vôùi noäi dung cuï theå ñoù. Trong tröôøng hôïp naøy tình huoáng coù vaán ñeà trôû thaønh moät vaán ñeà. Vaán ñeà laø moät tình huoáng coù vaán ñeà ñöôïc chuû theå tieáp nhaän ñeå giaûi quyeát döïa treân caùc phöông tieän ( tri thöùc, kyõ naêng, kinh nghieäm tìm toøi ) saün coù cuûa mình ”.{24} Nhieàu taùc giaû Vieät Nam ñaõ coù nhöõng coâng trình nghieân cöùu vaán ñeà naøy : Taùc giaû Nguyeãn Ngoïc Quang trong “ Lyù luaän daïy hoïc hoùa hoïc ” ñaõ ñònh nghóa “ tình huoáng coù vaán ñeà laø tình huoáng maø khi ñoù maâu thuaãn khaùch quan cuûa baøi toaùn nhaän thöùc ñöôïc hoïc sinh chaáp nhaän nhö moät vaán ñeà hoïc taäp maø hoï caàn vaø coù theå giaûi quyeát ñöôïc ”.{32} Taùc giaû Nguyeãn Quang Uaån cuøng taäp theå caùc taùc giaû nhö Traàn Höõu Luyeán, Traàn Quoác Thaønh trong giaùo trình taâm lyù hoïc ñaïi cöông ñaõ cho raèng tình huoáng coù vaán ñeà ( töùc hoaøn caûnh coù vaán ñeà) coù chöùa ñöïng moät muïc ñích môùi, vaán ñeà môùi, caùch thöùc giaûi quyeát môùi maø nhöõng phöông tieän, phöông phaùp hoaït ñoäng cuõ maëc duø vaãn coøn caàn thieát nhöng khoâng coøn ñuû söùc ñeå giaûi quyeát vaán ñeà môùi ñoù, ñeå ñaït muïc ñích môùi ñoù.{46} 18 Taùc giaû Nguyeãn Ngoïc Baûo trong giaùo trình “ Phaùt trieån tính tích cöïc, tính töï löïc cuûa hoïc sinh trong quaù trình daïy hoïc” ñaõ quan nieäm tình huoáng coù vaán ñeà laø moät khoù khaên trí tueä xuaát hieän khi con ngöôøi ñöùng tröôùc moät vaán ñeà maø vieäc giaûi quyeát vaán ñeà ñoù khoâng theå baèng nhöõng caùch thöùc coù saün, chuû theå phaûi tìm toøi caùch giaûi quyeát môùi khi traû lôøi caâu hoûi vaán ñeà laø gì? Theo taùc giaû vaán ñeà ñöôïc xem xeùt theo phaïm truø taâm lyù hoïc laø “ söï phaûn aùnh maâu thuaãn trong quaù trình nhaän thöùc khaùch theå bôûi chuû theå, nghóa laø maâu thuaãn trong tö duy ”.{5} Theo taùc giaû Ñaëng Vuõ Hoaït vaø Phan Troïng Luaän: “ Tình huoáng coù vaán ñeà laø tình huoáng trong ñoù chuû theå nhaän thöùc coù traïng thaùi taâm lyù ñaëc bieät : caûm thaáy caùi “khoù” trong nhaän thöùc hay noùi caùch khaùc coù maâu thuaãn nhaän thöùc giöõa caùi ñaõ bieát vaø caùi chöa bieát, ñoàng thôøi chuû theå coù mong muoán giaûi quyeát maâu thuaãn baèng caùch huy ñoäng nhöõng caùi ñaõ bieát, taïo ra phöông thöùc haønh ñoäng môùi ñeå ñaït ñöôïc hieåu bieát môùi ”.{30} Töø nhöõng quan nieäm veà tình huoáng coù vaán ñeà cuûa caùc taùc giaû, chuùng toâi cho raèng: tình huoáng coù vaán ñeà laø toaøn boä nhöõng söï vieäc, hieän töôïng naûy sinh trong chính hoaït ñoäng, gaây khoù khaên cho chuû theå thöïc hieän muïc ñích hoaït ñoäng, noù chöùa ñöïng nhöõng maâu thuaãn buoäc chuû theå phaûi suy nghó vaø tìm toøi caùch giaûi quyeát. Tình huoáng coù vaán ñeà chæ kích thích tö duy hoaït ñoäng khi coù ñuû caùc ñieàu kieän sau: - Tình huoáng coù vaán ñeà chöùa ñöïng maâu thuaãn vaø chuû theå nhaän thöùc ñöôïc maâu thuaãn ñoù. - Chuû theå coù nhu caàu giaûi quyeát tình huoáng ñoù. - Chuû theå phaûi coù tri thöùc, phöông thöùc haønh ñoäng caàn thieát ñeå giaûi quyeát tình huoáng ñoù. *. Tình huoáng sö phaïm : 19 Töø vieäc nghieân cöùu tình huoáng coù vaán ñeà trong tö duy, caùc taùc giaû ñaõ vaän duïng vaøo trong caùc lónh vöïc hoaït ñoäng ngheà nghieäp khaùc nhau nhö : caùc tình huoáng trong saûn xuaát, caùc tình huoáng trong quaûn trò kinh doanh, caùc tình huoáng trong quaân söï, caùc tình huoáng trong giao tieáp, caùc tình huoáng trong quaûn lyù… Cuõng xuaát phaùt töø quan nieäm tình huoáng coù vaán ñeà trong tö duy treân, chuùng toâi cho raèng nhöõng tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong hoaït ñoäng sö phaïm laø nhöõng tình huoáng sö phaïm. Cuï theå laø tình huoáng sö phaïm laø toaøn boä nhöõng söï vieäc, hieän töôïng, söï kieän baát ngôø, nhöõng nghòch lyù naûy sinh trong quaù trình sö phaïm ñoøi hoûi taäp theå hay caù nhaân nhaø sö phaïm phaûi suy nghó tìm kieám söû duïng caùc phöông tieän, caùch thöùc môùi ñeå giaûi quyeát chuùng moät caùch toái öu. Ñieàu kieän ñeå coù ñöôïc tình huoáng sö phaïm laø : - Taäp theå sö phaïm vaø caù nhaân nhaø sö phaïm phaûi nhaän thöùc ñöôïc nhöõng khoù khaên (maâu thuaãn nhaän thöùc) chöùa ñöïng trong tình huoáng ñoù. - Taäp theå sö phaïm vaø caù nhaân nhaø sö phaïm thaáy caàn thieát phaûi tìm toøi caùch xöû lyù tình huoáng ñoù. - Taäp theå sö phaïm vaø caù nhaân nhaø sö phaïm phaûi coù nhöõng tri thöùc sö phaïm ñaùp öùng noäi dung cuï theå cuûa tình huoáng, coù heä thoáng kyõ naêng sö phaïm, kinh nghieäm sö phaïm töông öùng laøm phöông tieän xöû lyù tình huoáng ñoù. *. Phaân loaïi tình huoáng sö phaïm : Trong caùc taøi lieäu lyù luaän daïy hoïc, ngöôøi ta phaân loaïi tình huoáng sö phaïm caên cöù vaøo caùc tieâu chuaån sau ñaây : - Caên cöù vaøo ñòa ñieåm naûy sinh vaø dieãn bieán cuûa tình huoáng maø chia ra caùc tình huoáng ôû tröôøng phoå thoâng, ôû trong nhöõng toå chöùc chính trò xaõ hoäi, trong caùc cô quan giaùo duïc ngoaøi nhaø tröôøng, trong gia ñình… 20 - Caên cöù vaøo baûn chaát quaù trình giaùo duïc coù tình huoáng giaùo duïc, tình huoáng daïy hoïc. - Caên cöù vaøo moái quan heä giöõa chuû theå vaø khaùch theå trong quaù trình giaùo duïc coù caùc loaïi tình huoáng : tình huoáng naûy sinh trong quan heä giöõa giaùo vieân vôùi hoïc sinh, giöõa thaày giaùo vôùi lôùp hoïc, giöõa ngöôøi phuï traùch vôùi ñoäi vieân, giöõa cha meï vôùi con caùi, giöõa caùc caù theå trong quaù trình giaùo duïc. - Caên cöù vaøo vieãn caûnh giaùo duïc coù tình huoáng chieán löôïc, tình huoáng chieán thuaät… - Döïa treân cô sôû hoaït ñoäng sö phaïm nhö hoaït ñoäng thoâng tin, hoaït ñoäng döï ñoaùn, thieát keá, giao tieáp, sang taïo, toå chöùc, quaûn lyù… coù nhöõng kieåu loaïi tình huoáng sö phaïm nhö sau : + Caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong quaù trình thoâng tin veà caùc söï vieäc, trong vieäc giaûi quyeát maâu thuaãn cuûa quaù trình sö phaïm. + Caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong hoaït ñoäng döï ñoaùn cuûa ngöôøi giaùo vieân. + Caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong hoaït ñoäng thieát keá saùng taïo cuûa nhaø sö phaïm. + Caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong hoaït ñoäng giao tieáp cuûa giaùo vieân. + Caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong coâng taùc toå chöùc cuûa ngöôøi giaùo vieân. + Caùc tình huoáng coù vaán ñeà naûy sinh trong hoaït ñoäng tieáp nhaän cuûa giaùo vieân, trong phaân tích ñaùnh giaù coâng vieäc cuûa mình vaø tieáp thu nhöõng tö töôûng giaùo duïc môùi. Treân cô sôû caùc caùch phaân loaïi treân, chuùng toâi höôùng ñeán caùch phaân loaïi tình huoáng sö phaïm sau ñaây: 21 - Caên cöù vaøo khoâng gian vaø thôøi gian dieãn ra tình huoáng sö phaïm coù theå chia ra caùc loaïi tình huoáng sau: + Tình huoáng sö phaïm dieãn ra trong caùc hoaït ñoäng daïy hoïc – giaùo duïc trong nhaø tröôøng. + Tình huoáng sö phaïm dieãn ra trong caùc hoaït ñoäng daïy hoïc – giaùo duïc ôû ngoaøi nhaø tröôøng. - Caên cöù vaøo muïc ñích cuûa hoaït ñoäng sö phaïm maø ôû ñoù naûy sinh tình huoáng sö phaïm coù theå chia ra thaønh caùc loaïi tình huoáng sau: + Tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong quaù trình lónh hoäi tri thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh. + Tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong quaù trình giaùo duïc ñaïo ñöùc cho hoïc sinh. + Tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong quaù trình thöïc haønh. + Tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong quaù trình giao tieáp giöõa giaùo vieân – hoïc sinh, giöõa giaùo vieân – cha meï hoïc sinh, giöõa hoïc sinh – hoïc sinh. - Caên cöù vaøo tính chaát cuûa maâu thuaãn nhaän thöùc coù trong tình huoáng coù theå chia thaønh caùc loaïi tình huoáng sau: + Tình huoáng sö phaïm bình thöôøng, hay gaëp trong hoaït ñoäng giaùo duïc haèng ngaøy, nhaø sö phaïm ñaõ coù ít nhieàu kinh nghieäm giaûi quyeát chuùng. + Tình huoáng sö phaïm khoâng bình thöôøng, ñoät xuaát, môùi laï, nhaø sö phaïm chöa coù kinh nghieäm giaûi quyeát loaïi tình huoáng naøy, maâu thuaãn caêng thaúng coù söï ñuïng chaïm ñeán uy tín, phaåm chaát cuûa caùc ñoái töôïng trong tình huoáng. - Caên cöù vaøo nhöõng nguyeân nhaân gaây neân tình huoáng sö phaïm coù theå chia thaønh caùc loaïi tình huoáng sau: + Tình huoáng sö phaïm naûy sinh do sai soùt cuûa giaùo vieân trong hoaït ñoäng sö phaïm nhö giaûng baøi sai, haønh vi sai, thieáu traùch nhieäm, chuû quan… 22 + Tình huoáng sö phaïm naûy sinh do ñoái töôïng daïy hoïc - giaùo duïc gaây neân nhö phaûn öùng, tranh luaän vôùi giaùo vieân, oùc hoaøi nghi khoa hoïc, söï hieåu laàm, hoïc taäp tu döôõng keùm, haønh vi leäch laïc… 1.3.2. KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM: *. Khaùi nieäm : Treân cô sôû nghieân cöùu veà kyõ naêng vaø kyõ naêng sö phaïm, ñaõ coù nhieàu taùc giaû ñeà caäp ñeán kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. I. V. Xtrakhoâp cho raèng: “ Caùi chuû yeáu trong söï kheùo leùo ñoái xöû sö phaïm laø kyõ naêng tìm ra nhöõng phöông thöùc taùc ñoäng ñeán hoïc sinh moät caùch hieäu quaû nhaát, laø söï caân nhaéc ñuùng ñaén nhöõng nhieäm vuï sö phaïm cuï theå phuø hôïp vôùi nhöõng ñaëc ñieåm vaø khaû naêng cuûa caù nhaân cuõng nhö taäp theå hoïc sinh trong töøng tình huoáng sö phaïm cuï theå ”.{22} Trong cuoán “ Taâm lyù hoïc löùa tuoåi vaø taâm lyù hoïc sö phaïm” taùc giaû A.V.Peâtrovski coi söï kheùo leùo ñoái xöû veà maët sö phaïm laø moät thaønh phaàn cuûa naêng löïc giao tieáp. {31} Nguyeãn Nhö An khi phaân loaïi kyõ naêng sö phaïm ñaõ xem xeùt kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm laø moät kyõ naêng thaønh phaàn cuûa kyõ naêng leân lôùp. {1} Nguyeãn Ñình Chænh “ Trong baøi taäp thöïc haønh giaùo duïc hoïc” ñaõ cho raèng tìm moät lôøi giaûi hôïp lyù ñoái vôùi baøi taäp tình huoáng sö phaïm laø moät keát hôïp coù cô sôû giöõa lyù luaän giaùo duïc hoïc vôùi voán kinh nghieäm soáng, tö duy sö phaïm cuûa giaùo vieân. {11} Trong cuoán “ Taâm lyù hoïc” duøng cho Cao ñaúng sö phaïm, caùc taùc giaû ñaõ cho raèng söï kheùo leùo sö phaïm nhö laø naêng löïc tìm ra bieän phaùp taùc ñoäng vaøo hoïc sinh moät caùch hieäu quaû nhaát, ôû vieäc keát hôïp ñuùng ñaén söï toân trong vaø tính yeâu caàu cao 23 ñoái vôùi hoïc sinh, ôû söï tìm ra caùch giaûi quyeát moät caùch toái öu caùc tình huoáng giaùo duïc – daïy hoïc. {20} Töø caùc quan nieäm treân, chuùng toâi cho raèng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm laø vieäc vaän duïng nhöõng tri thöùc sö phaïm ( taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc, giao tieáp sö phaïm…), nhöõng kinh nghieäm sö phaïm, nhöõng kinh nghieäm öùng xöû ñeå giaûi quyeát moät caùch hôïp lyù tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong quaù trình daïy hoïc vaø giaùo duïc. Vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm laø quaù trình tö duy tích cöïc, saùng taïo vaø meàm deûo. Nhaø sö phaïm phaûi tieán haønh caùc thao taùc tö duy sö phaïm ñeå phaân tích caùc tình huoáng, xaùc ñònh caùc caùch thöùc giaûi quyeát hôïp lyù vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát ñoù. Baûn chaát cuûa tình huoáng sö phaïm coù vaán ñeà laø nhöõng maâu thuaãn giöõa moät beân laø muïc ñích, muïc tieâu, nhieäm vuï giaùo duïc, caùc yeâu caàu cuûa vieäc giaùo duïc nhaân caùch vôùi moät beân laø trình ñoä hieän coù cuûa hoïc sinh, nhöõng ñieàu kieän ñeå tieán haønh daïy hoïc vaø giaùo duïc. Do ñoù, vieäc giaûi quyeát caùc maâu thuaãn treân moät caùch hôïp lyù, toái öu ñaõ ñaûm baûo caùc yeâu caàu cuûa lyù luaän daïy hoïc vaø lyù luaän giaùo duïc. Caùc tình huoáng sö phaïm maø chuùng toâi löïa choïn cho sinh vieân xöû lyù ñeå qua ñoù khaûo saùt kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân cuõng coù baûn chaát töông töï ( phuï luïc) *. Quy trình giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm : Tính hieäu quaû vaø hôïp lyù cuûa vieäc xöû lyù caùc tình huoáng sö phaïm phuï thuoäc vaøo khaû naêng phaân tích tình huoáng vaø naém ñöôïc quy trình xöû lyù tình huoáng. Taùc giaû Nguyeãn Nhö An cho raèng: “ Quy trình reøn kyõ naêng laø moät quaù trình reøn luyeän kyõ naêng, laø moät taäp hôïp caùc giai ñoaïn caùc böôùc, caùc thao taùc Vaø haønh vi ñöôïc saép xeáp theo moät trình töï hôïp lyù, chaët cheõ nhaèm hình thaønh moät kyõ naêng nhaát ñònh ” {1} 24 Taùc giaû Nguyeãn Aùnh Tuyeát cho ra raèng moãi khi gaëp moät tình huoáng chuùng ta caàn: - Xem xeùt caån thaän tình huoáng xaûy ra nhö theá naøo, ñaëc bieät laø caàn phaân tích dieãn bieán taâm lyù cuûa treû trong tình huoáng ñoù. - Tìm nhöõng nguyeân nhaân tröïc tieáp hoaëc saâu xa ñaõ gaây ra tình huoáng : coù theå laø nguyeân nhaân khaùch quan töø hoaøn caûnh sinh hoaït hay töø phía ngöôøi lôùn, cuõng coù khi töø baûn thaân moãi ñöùa treû. - Bình tónh khoâng voäi vaõ, coá gaéng suy nghó tìm ra caùc giaûi phaùp toái öu sao cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän soáng, vôùi khaû naêng vaø tính neát cuûa töøng ñöùa treû.{45} Thöïc chaát cuûa nhöõng yeâu caàu treân chính laø quy trình phaân tích tình huoáng ñeå giaûi quyeát chuùng. Moät soá taùc giaû ñaõ öùng duïng phöông phaùp phaân tích tình huoáng vaøo vieäc giaûi quyeát caùc baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc. Nguyeãn Ñình Chænh ñaõ ñöa ra trình töï giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm döïa teân loâgic giaûi nhöõng baøi toaùn cuûa nhaø toaùn hoïc – giaùo duïc hoïc Myõ G. Polia, theo trình töï sau : - Neâu leân nhöõng döõ kieän ñaõ cho trong tình huoáng sö phaïm vaø xaùc ñònh nhöõng döõ kieän quan troïng. - Bieåu ñaït vaán ñeà phaûi giaûi quyeát. - Ñeà ra giaû thuyeát. - Chöùng minh giaû thuyeát. - Döï kieán nhöõng con ñöôøng vaø bieän phaùp giaùo duïc. - Neâu leân nhöõng kinh nghieäm giaùo duïc.{11, trang 9,10} Töø nhöõng nhöõng yù kieán treân, chuùng toâi thoáng nhaát vôùi quan nieäm cuûa moät soá taùc giaû ñaõ ñeà xuaát quy trình xöû lyù tình huoáng sö phaïm bao goàm caùc böôùc: Böôùc 1: Bieåu ñaït vaán ñeà caàn giaûi quyeát. 25 Thöïc chaát cuûa böôùc naøy laø nhaø sö phaïm phaûi nhaän thöùc roõ maâu thuaãn chöùa ñöïng trong tình huoáng sö phaïm, yù thöùc ñöôïc phaûi giaûi quyeát vaán ñeà gì ôû trong tình huoáng ñoù, giaûi quyeát theo höôùng naøo. Böôùc 2: Neâu taát caû caùc caùch giaûi quyeát tình huoáng ñoù. Ñaây laø böôùc ñeà ra nhöõng giaû thuyeát treân cô sôû vaán ñeà caàn giaûi quyeát ñaõ ñöôïc yù thöùc roõ raøng vaø bieåu ñaït baèng ngoân ngöõ. ÔÛ böôùc naøy, oùc töôûng töôïng sö phaïm vaø khaû naêng linh hoaït cuûa trí tueä ñöôïc phaùt huy, nhaø sö phaïm coù theå hình dung ra taát caû caùc caùch giaûi quyeát coù theå coù, keå caû nhöõng caùch giaûi quyeát ñöôïc coi laø thieáu tính sö phaïm. Trong khi hình dung taát caû caùc caùch giaûi quyeát, caùch giaûi quyeát hôïp lí nhaát cuøng vôùi caùc lyù do baûo veä cho caùch xöû lyù naøy ñaõ loä ra. Böôùc 3: Choïn caùch giaûi quyeát hay nhaát vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát ñoù. Khaâu naøy ñoøi hoûi sinh vieân bieát lieân töôûng caùc tri thöùc sö phaïm, kinh nghieäm vaø kyõ naêng sö phaïm ñaõ coù vôùi caùch giaûi quyeát ñaõ löïa choïn ñeå giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát ñoù, kieåm tra tính ñuùng ñaén, tính khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát tình huoáng, coù theå ñieàu chænh xaây döïng giaû thuyeát môùi. Böôùc 4: Ruùt kinh nghieäm giaùo duïc. Döïa treân laäp luaän ñaõ trình baøy ôû treân ñeå ñeà ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm baèng caùc quy taéc, caùc nguyeân taéc giaùo duïc tieân tieán, neâu leân nhöõng nguyeân taéc giaûi quyeát khaùi quaùt nhaát, aùp duïng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm töông töï. Vieäc löïa choïn quy trình reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân theo 4 böôùc nhö treân, trong thöïc teá dieãn ra thuaän lôïi veà vieäc toå chöùc thöïc hieän vaø phuø hôïp vôùi trình ñoä hieän coù cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. *. Ñieàu kieän ñeå reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân : 26 Vieäc hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm ñöôïc tieán haønh theo dieãn tieán cuûa quaù trình hình thaønh kyõ naêng noùi chung. Quaù trình hình thaønh kyõ naêng noùi chung dieãn ra theo 3 giai ñoaïn sau ñaây: Moät laø, nhaän thöùc ñaày ñuû veà muïc ñích, caùch thöùc, ñieàu kieän hoaït ñoäng. Hai laø, quan saùt maãu vaø laøm thöû theo maãu. Ba laø, luyeän taäp theo ñuùng maãu, theo caùc ñieàu kieän cuûa haønh ñoäng ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích. Nhö vaäy, vieäc reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuõng tuaân theo caùc giai ñoaïn treân. Nhöng khi trieån khai reøn luyeän ôû töøng giai ñoaïn cuûa quaù trình hình thaønh kyõ naêng neâu treân thì ôû moãi giai ñoaïn, sinh vieân phaûi giaûi quyeát theo trình töï 4 böôùc cuûa quaù trình giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm ( xem baûng caùc giai ñoaïn vaø caùc böôùc hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm) 27 Baûng 1: CAÙC GIAI ÑOAÏN VAØ CAÙC BÖÔÙC HÌNH THAØNH KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM Caùc giai ñoaïn hình thaønh kyõ naêng noùi chung Quy trình giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm vaø hoaït ñoäng toå chöùc reøn luyeän kyõ naêng naøy cuûa giaûng vieân Haønh ñoäng cuûa sinh vieân Giai ñoaïn 1: Nhaän thöùc ñaày ñuû veà muïc ñích caùch thöùc ñieàu kieän hoaït ñoäng Böôùc 1: Nhaän ñònh xem baøi taäp thuoäc loaïi naøo, phaân tích xaùc ñònh döõ kieän chính, tìm ra caùc yeâu caàu giaûi quyeát, ñònh höôùng caùch giaûi, bieåu ñaït vaán ñeà caàn giaûi quyeát. Böôùc 2: Neâu taát caû caùc caùch giaûi quyeát Böôùc 3: Choïn moät caùch giaûi quyeát hôïp lyù, trình baøy laäp luaän giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát, neâu keát quaû cuï theå Böôùc 4: Ruùt ra nhaän xeùt khaùi quaùt veà höôùng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm töông töï. Sinh vieân nghe ghi cheùp trao ñoåi veà yù nghóa vaø caùch thöùc thöïc hieän caùc böôùc trong quy trình treân. Giai ñoaïn 2: Quan saùt maãu vaø laøm thöû theo maãu. Choïn moät tình huoáng daïy hoïc töông töï giaûi vaø höôùng daãn tæ mæ caùch laøm töøng böôùc cuûa quy trình treân, neâu leân nhöõng nguyeân taéc caên baûn nhaát cuûa taâm lí hoïc -giaùo duïc hoïc laøm cô sôû ñeå giaûi quyeát tình huoáng vaø giaûi thích. Nghe, ghi cheùp, trao ñoåi, tröïc tieáp giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm do giaùo vieân ñöa ra ñeå naém ñöôïc caùc haønh ñoäng maãu döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân; giaùo vieân giaûi quyeát caùc baøi taäp thöïc haønh theo ñuùng maãu. 28 Giai ñoaïn 3: Luyeän taäp theo maãu, theo caùc ñieàu kieän cuûa haønh ñoäng ñeå ñaït muïc ñích Chöõa caùc tình huoáng sö phaïm maø sinh vieân ñaõ giaûi quyeát ôû giai ñoaïn laøm thöû treân. Phaân tích nhöõng sai soùt vaø haïn cheá thöôøng gaëp trong baøi thöïc nghieäm cuûa sinh vieân. Chuù yù giaûi quyeát nhöõng böôùc maø sinh vieân gaëp khoù khaên nhaát. Tieáp tuïc yeâu caàu sinh vieân giaûi quyeát tieáp caùc baøi taäp tình huoáng coøn laïi. Nghe, ghi cheùp, tham gia giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm vôùi giaùo vieân. Tieáp tuïc giaûi quyeát baøi taäp tình huoáng. Töø söï phaân tích treân coù theå neâu caùc ñieàu kieän ñeå reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân nhö sau: 1. Cung caáp ñaày ñuû, coù heä thoáng nhöõng tri thöùc taâm lí hoïc, giaùo duïc hoïc ñeå sinh vieân naém ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm taâm lí, quy luaät taâm lí nguyeân taéc vaø phöông phaùp öùng xöû giao tieáp theo ñuùng yeâu caàu cuûa giaùo duïc vaø daïy hoïc. 2. Sinh vieân phaûi naém ñöôïc quy trình giaûi quyeát moät tình huoáng sö phaïm caû veà maët lyù thuyeát, caû veà maët kyõ thuaät thao taùc. 3. Sinh vieân phaûi ñöôïc reøn luyeän ñaày ñuû theo quy trình moät caùch nhaát quaùn vaø lieân tuïc, thöôøng xuyeân. 4. Quaù trình reøn luyeän kyõ naêng trong daïy hoïc phaûi ñöôïc dieãn ra tích cöïc vaø daân chuû. Trong thöïc tieãn giaùo duïc, caùc tình huoáng sö phaïm xuaát hieän baát ngôø phaûi ñoøi hoûi nhaø sö phaïm giaûi quyeát kòp thôøi. Söï giaûi quyeát kòp thôøi, hôïp lyù laø moät haønh ñoäng thöïc tieãn, laø keát quaû cuoái cuøng cuûa vieäc reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm theo caùc böôùc trong quy trình treân. Toùm laïi, qua nghieân cöùu cô sôû lí luaän cuûa vaán ñeà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, coù theå ruùt ra moät soá keát luaän sau ñaây: _ Kyõ naêng laø naêng löïc vaän duïng nhöõng tri thöùc, nhöõng kinh nghieäm ñaõ coù ñeå thöïc hieän coù keát quaû moät haønh ñoäng naøo ñoù. 29 _ Kyõ naêng sö phaïm laø söï thöïc hieän coù keát quaû nhöõng haønh ñoäng daïy hoïc vaø giaùo duïc baèng caùch vaän duïng nhöõng tri thöùc sö phaïm, kinh nghieäm sö phaïm ñaõ coù ñeå tieán haønh hoaït ñoäng daïy hoïc vaø giaùo duïc trong nhöõng ñieàu kieän cuï theå.Kyõ naêng sö phaïm theå hieän trình ñoä caùc thao taùc tö duy sö phaïm cuûa giaùo vieân vaø maët kyõ thuaät cuûa haønh ñoäng sö phaïm. _ Tình huoáng sö phaïm laø tình huoáng coù vaán ñeà trong hoaït ñoäng sö phaïm, ñoù laø toaøn boä nhöõng söï vieäc, hieän töôïng, söï kieän baát ngôø, nhöõng nghòch lyù naûy sinh trong hoaït ñoäng sö phaïm ñoøi hoûi taäp theå hay caù nhaân nhaø sö phaïm phaûi suy nghó tìm kieám söû duïng caùc phöông tieän, caùch thöùc môùi ñeå giaûi quyeát chuùng moät caùch toái öu. _ Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm laø vieäc vaän duïng tri thöùc sö phaïm ( taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc, giao tieáp sö phaïm…), nhöõng kinh nghieäm sö phaïm, nhöõng kinh nghieäm öùng xöû ñeå giaûi quyeát moät caùch hôïp lyù caùc tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong quaù trình daïy hoïc vaø giaùo duïc hoïc. _ Quy trình reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm goàm 3 giai ñoaïn: nhaän thöùc ñaày ñuû veà muïc ñích, caùch thöùc, ñieàu kieän hoaït ñoäng; quan saùt haønh ñoäng maãu; luyeän taäp theo maãu. Vieäc thöïc hieän moãi giai ñoaïn treân dieãn ra theo 4 böôùc: Böôùc 1: Bieåu ñaït vaán ñeà caàn giaûi quyeát. Böôùc 2: Neâu ra taát caû caùc caùch giaûi quyeát tình huoáng ñoù. Böôùc 3: Choïn caùch xöû lyù hay nhaát vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch xöû lyù ñoù. Böôùc 4: Ruùt baøi hoïc kinh nghieäm giaùo duïc. 30 CHÖÔNG 2: TOÅ CHÖÙC NGHIEÂN CÖÙU. 2.1. VAØI NEÙT VEÀ KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU: Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang ñöôïc chính phuû kyù quyeát ñònh thaønh laäp ngaøy 30 thaùng 12 naêm 1999. Tröôøng Ñaïi hoïc An Giang ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû tröôøng Cao ñaúng sö phaïm An Giang. Nhieäm vuï cuûa nhaø tröôøng laø ñaøo taïo caùn boä trình ñoä ñaïi hoïc vaø caùc trình ñoä thaáp hôn phuïc vuï nhu caàu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh An Giang vaø caùc tænh laân caän ; nghieân cöùu öùng duïng vaø chuyeån giao coâng ngheä phuïc vuï cho vieäc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa tænh An Giang vaø caùc tænh laân caän. Hieän nay tröôøng coù 4 khoa laø: - Khoa Sö phaïm. - Khoa Noâng nghieäp – Taøi nguyeân thieân nhieân. - Khoa Kinh teá – Quaûn trò kinh doanh. - Khoa Kyõ thuaät coâng ngheä moâi tröôøng. Rieâng khoa Sö phaïm chòu traùch nhieäm ñaøo taïo giaùo vieân caùc caáp töø giaùo vieân maãu giaùo cho ñeán giaùo vieân trung hoïc phoå thoâng. Trong naêm hoïc naøy Khoa Sö phaïm ñang ñaøo taïo caùc khoái: - Khoái Töï nhieân. - Khoái Xaõ hoäi. - Khoái Ngoaïi ngöõ. - Khoái Tieåu hoïc. - Khoái Maãu giaùo. Trong ñeà taøi naøy chuùng toâi ñieàu tra thöïc traïng xöû lyù tình huoáng sö phaïm cuûa160 sinh vieân naêm thöù III ôû 4 khoái thuoäc Khoa Sö phaïm ñoù laø: - Khoái Töï nhieân : 40 sinh vieân (20 nam, 20 nöõ ). - Khoái Xaõ hoäi : 40 sinh vieân (20 nam, 20 nöõ ). 31 - Khoái Ngoaïi ngöõ : 40 sinh vieân (20 nam, 20 nöõ ). - Khoái Tieåu hoïc : 40 sinh vieân ( 20 nam, 20 nöõ ). Soá löôïng sinh vieân maø chuùng toâi choïn ñeå laøm khaùch theå nghieân cöùu ôû moãi khoái chieám khoaûng ½ toång soá sinh vieân trong khoái. Trong soá nhöõng sinh vieân naøy chuùng toâi khoâng choïn hoaøn toaøn theo ñôn vò lôùp taùch baïch maø choïn theo töøng khoái ñeå coù söï töông ñöông giöõa sinh vieân nam vaø sinh vieân nöõ ( veà soá löôïng). 2.2. COÂNG CUÏ KHAÛO SAÙT THÖÏC TRAÏNG VAØ CAÙCH ÑAÙNH GIAÙ: 2.2.1. COÂNG CUÏ KHAÛO SAÙT NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM. - Ñeå naém ñöôïc vieäc nhaän thöùc cuûa sinh vieân veà tình huoáng sö phaïm vaø kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, chuùng toâi ñaõ xaây döïng moät phieáu hoûi bao goàm moät soá caâu hoûi ñoùng vaø moät soá caâu hoûi môû. Sau ñoù ñeà nghò sinh vieân traû lôøi. Keát quaû ñöôïc ñaùnh giaù theo ñaùp aùn ñònh saün. Caùc caâu hoûi taäp trung vaøo nhöõng noäi dung sau: Caâu 1: Baïn haõy cho bieát nhö theá naøo laø moät tình huoáng sö phaïm? Caâu 2: Trong nhöõng kyõ naêng sö phaïm sau ñaây, theo baïn ngöôøi giaùo vieân caàn coù nhöõng kyõ naêng naøo ? a. Kyõ naêng noùi vaø kyõ naêng vieát. b. Kyõ naêng ñoïc vaø kyõ naêng keå chuyeän. c. Kyõ naêng ñieàu tra ñaëc ñieåm ñoái töôïng. d. Kyõ naêng giao tieáp sö phaïm. e. Kyõ naêng öùng xöû sö phaïm. f. Giaùo vieân phaûi coù taát caû caùc kyõ naêng treân. Caâu 3: Vieäc hình thaønh kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm seõ giuùp cho ngöôøi giaùo vieân : a. Daïy hay hôn. 32 b. Bình tónh, töï tin, tö duy sö phaïm linh hoaït, meàm deûo, ñònh höôùng kòp thôøi haønh c. ñoäng sö phaïm. d. Giaùo vieân seõ quan heä toát vôùi moïi ngöôøi. e. Naâng cao uy tín cuûa giaùo vieân. Caâu 4 : Ñeå hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, chuùng ta caàn phaûi: a. Reøn luyeän ngay töø luùc hoïc ôû tröôøng sö phaïm. b. Reøn luyeän trong thôøi gian ñi thöïc taäp. f. Reøn luyeän sau khi ra tröôøng. e. Khoâng caàn phaûi reøn luyeän vì trong quaù trình coâng taùc sau naøy kyõ naêng naøy töï nhieân seõ ñöôïc hình thaønh. Caâu 5 : Bieän phaùp reøn kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm laø : a. Trang bò nhöõng tri thöùc lyù luaän sö phaïm. b. Laøm caùc baøi taäp giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. c. Thöïc haønh öùng xöû khi gaëp nhöõng tình huoáng sö phaïm baát ngôø trong quaù trình thöïc taäp, giao tieáp vôùi hoïc sinh. d. Thöïc hieän ñaày ñuû caùc böôùc treân. Caâu 6 : Baûn thaân baïn thaáy mình coù caàn reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm khoâng ? Vì sao ? Caâu 7 : Baïn döï ñònh seõ reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm nhö theá naøo? - Nhöõng caâu traû lôøi ñuùng caàn phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau ñaây: Caâu 1 : Tình huoáng sö phaïm laø toaøn boä nhöõng söï vieäc, hieän töôïng, söï kieän baát ngôø, nhöõng nghòch lyù naûy sinh trong hoaït ñoäng sö phaïm ñoøi hoûi nhaø sö phaïm 33 phaûi suy nghó tìm kieám söû duïng caùc phöông tieän, caùch thöùc môùi ñeå giaûi quyeát moät caùch toái öu. Caâu 2 : Choïn caâu f ( giaùo vieân phaûi coù taát caû caùc kyõ naêng treân) Caâu 3 : Choïn caâu b ( bình tónh, töï tin, tö duy sö phaïm linh hoaït, meàm deûo, ñònh höôùng kòp thôøi haønh ñoäng sö phaïm). Caâu 4 : Choïn caâu a ( reøn luyeän ngay töø luùc hoïc ôû tröôøng sö phaïm) Caâu 5 : Choïn caâu d ( thöïc hieän ñaày ñuû caùc böôùc treân) Caâu 6: Reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm laø caàn thieát vì noù giuùp cho ngöôøi giaùo vieân öùng phoù, giaûi quyeát kheùo leùo, kòp thôøi nhöõng tình huoáng sö phaïm baát ngôø trong quaù trình giaùo duïc. Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm aûnh höôûng raát lôùn ñeán chaát löôïng vaø hieäu quaû cuûa quaù trình sö phaïm. Caâu 7 : . Tröôùc tieân laø naém vöõng nhöõng tri thöùc lyù luaän sö phaïm. . Thöïc hieän caùc baøi taäp tình huoáng trong quaù trình hoïc caùc moân taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc, giao tieáp sö phaïm. . Taäp giaûi quyeát caùc tình huoáng thöïc khi ñi kieán taäp, thöïc taäp. 2.2.2. COÂNG CUÏ KHAÛO SAÙT KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN. - Chuùng toâi choïn 10 tình huoáng sö phaïm ñeå khaûo saùt kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân, caáu truùc thaønh 2 baøi taäp thöïc haønh coù möùc ñoä khoù khaùc nhau, cuï theå laø baøi taäp thöïc haønh soá 2 khoù hôn baøi taäp thöïc haønh soá 1. Caáu truùc baøi taäp thöïc haønh soá 1 (phuï luïc 2 – trang 3 ) bao goàm 5 tình huoáng. Trong moãi tình huoáng coù hai yeâu caàu. Yeâu caàu thöù nhaát ñoøi hoûi sinh vieân phaûi löïa choïn caùch giaûi quyeát hay nhaát trong nhöõng caùch ñaõ cho saün. Yeâu caàu thöù hai laø sinh vieân phaûi giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát ñoù. 34 Caáu truùc baøi taäp thöïc haønh soá 2 ( phuï luïc 2 – trang 8 ) cuõng bao goàm 5 tình huoáng vaø moãi tình huoáng cuõng bao goàm hai yeâu caàu, nhöng nhöõng yeâu caàu trong baøi taäp thöïc haønh soá 2 cao hôn nhöõng yeâu caàu trong baøi taäp thöïc haønh soá 1. Yeâu caàu thöù nhaát laø sinh vieân phaûi töï ñöa ra moät caùch giaûi quyeát ñöôïc coi laø hôïp lyù nhaát, hay nhaát. Yeâu caàu thöù hai laø sinh vieân giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát maø mình ñaõ ñöa ra. _ Sau khi sinh vieân thöïc hieän caùc baøi taäp thöïc haønh treân, chuùng toâi tieán haønh ñaùnh giaù theo caùc tieâu chí sau ñaây: + Ñoái vôùi loaïi baøi taäp thöïc haønh thöù nhaát ( coù ñaùp aùn saün): Moãi tình huoáng chuùng toâi chaám theo thang ñieåm 10, moãi yeâu caàu ñaït toái ña laø 5 ñieåm. Chuùng toâi ñaùnh giaù vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng cuûa sinh vieân theo hai loaïi nhö sau : Loaïi ñaït yeâu caàu vaø loaïi khoâng ñaït yeâu caàu. . Loaïi ñaït yeâu caàu : ñöôïc xeáp laøm 3 möùc ñoä: Möùc 1 – Gioûi: Choïn phöông aùn giaûi quyeát ñuùng vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc phuø hôïp ñaït ñöôïc caùc yeâu caàu nhö ñaùp aùn. Möùc 2 – Khaù: Choïn phöông aùn ñuùng nhöng giaûi thích chöa ñaït ñaày ñuû caùc yeâu caàu cuûa ñaùp aùn, coøn nhöõng thieáu soùt nhoû. Möùc 3 – Trung bình: Choïn phöông aùn ñuùng nhöng chöa giaûi thích ñöôïc. . Loaïi khoâng ñaït yeâu caàu : Khoâng choïn ñöôïc phöông aùn giaûi quyeát ñuùng. 35 Baûng 2: ÑAÙP AÙN CHAÁM BAØI TAÄP THÖÏC HAØNH SOÁ 1 (Yeâu caàu 1) Möùc ñoä ñaùnh giaù cho ñieåm Tình huoáng Caùch giaûi quyeát hôïp lyù Caùch giaûi hôïp lyù quyeát chöa Choïn Ñieåm Choïn Ñieåm 1 d 5 abce 0 2 c 5 abd 0 3 e 5 abcd 0 4 d 5 abc 0 5 d 5 abc 0 Trong yeâu caàu thöù 2 cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 1, sinh vieân giaûi thích cô sôû khoa hoïc phaûi ñaït ñöôïc caùc yeâu caàu sau : ( Moãi tình huoáng giaûi thích ñuùng yeâu caàu cuûa ñaùp aùn cho 5 ñieåm) Tình huoáng 1 : Laøm nhö theá laø thöøa nhaän caùch giaûi ñoäc ñaùo cuûa hoïc sinh ñoù, laøm cho caùc hoïc sinh khaùc cuõng coù söï töï tin hôn vaøo khaû naêng hoïc taäp cuûa mình vaø cuõng coá gaéng tìm toøi suy nghó ñeå tìm ra caùch giaûi hay nhö baïn. Ñoàng thôøi giaûi quyeát nhö vaäy cuõng khoâng laøm maát uy tín cuûa giaùo vieân. Tình huoáng 2 : Giaùo vieân phaûi theå hieän söï göông maãu veà tính trung thöïc cuûa mình. Khi giaùo vieân coù loãi cuõng caàn phaûi maïnh daïn nhaän loãi,tuy nhieân vieäc söûa chöõa sai soùt khoâng nhaát thieát phaûi coâng khai xin loãi tröôùc hoïc sinh. Giaùo vieân phaûi kheùo leùo ñeå khoâng laøm giaûm uy tín cuûa mình. Tình huoáng 3 : Laøm nhö vaäy vöøa teá nhò nhaéc nhôû hoïc sinh laøm maát traät töï vöøa khoâng gaây taâm lyù caêng thaúng trong giôø hoïc, khoâng laøm giôø hoïc bò giaùn ñoaïn. Ñoàng thôøi qua ñoù cuõng theå hieän söï toân troïng nhaân caùch hoïc sinh. 36 Tình huoáng 4 : Khi hoïc sinh coù thaùi ñoä voâ leã vôùi giaùo vieân thì caàn chaán chænh ngay nhöng caàn nheï nhaøng, teá nhò ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán khoâng khí hoïc taäp cuûa lôùp, khoâng gaây taâm lyù caêng thaúng trong giôø hoïc, ñaûm baûo giôø hoïc ñöôïc tieán haønh bình thöôøng. Tình huoáng 5 : Tröôùc tình huoáng nhö vaäy giaùo vieân caàn phaûi xem xeùt laïi mình moät caùch teá nhò ñeå khoâng laøm aûnh höôûng ñeán khoâng khí hoïc taäp cuûa lôùp. Giaùo vieân cuõng caàn phaûi chuù yù ñeán tö theá, taùc phong, caùch noùi naêng, aên maëc… cuûa mình khi ñöùng tröôùc hoïc sinh. + Ñoái vôùi baøi taäp thöïc haønh soá 2 chuùng toâi cuõng ñaùnh giaù xeáp loaïi nhö baøi taäp thöïc haønh soá 1. Ñaùp aùn chaám baøi taäp thöïc haønh soá 2: . Yeâu caàu 1 : Sinh vieân töï ñöa ra moät caùch giaûi quyeát ñuùng, kheùo leùo, hôïp lyù. . Yeâu caàu 2 : Giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát maø mình ñaõ ñöa ra. Caùch giaûi quyeát kheùo leùo, hôïp lyù vaø caùch giaûi thích hay cho moãi tình huoáng ñoù laø: Tình huoáng 1: Yeâu caàu 1 : Khen hoïc sinh ñoù coù caâu hoûi hay chöùng toû em coù suy nghó saâu saéc veà baøi hoïc. Tuy nhieân ñaõ heát giôø hoïc, ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán caùc giôø hoïc sau, thaày (coâ) neâu caâu hoûi naøy cho caû lôùp veà nhaø suy nghó, giôø hoïc sau chuùng ta seõ trao ñoåi tieáp. Yeâu caàu 2 : Theå hieän söï toân troïng söï suy nghó, söï hoaøi nghi khoa hoïc cuûa hoïc sinh. Giaùo vieân kheùo leùo thoaùt ra khoûi theá bò ñoäng vaø bieán thaønh theá chuû ñoäng. Ñaëc bieät laø giaùo vieân khoâng neân voäi vaøng traû lôøi hoïc sinh khi mình chöa chuaån bò kyõ, chöa naém chaéc vaán ñeà. 37 Tình huoáng 2 : Yeâu caàu 1 : Caàn kheùo leùo löïa lôøi giaûi thích ñeå hoïc sinh khoâng coù söï so saùnh giöõa caùc thaày coâ trong tröôøng. Yeâu caàu 2 : Hoïc sinh seõ hieåu ñöôïc raèng khoâng neân coù söï phaân bieät, so saùnh giöõa caùc thaày coâ, caùc em raèng phaûi kính troïng taát caû caùc thaày coâ. Qua caùch xöû lyù treân seõ goùp phaàn naâng cao uy tín cuûa giaùo vieân hôn nöõa. Tình huoáng 3 : Yeâu caàu 1: Giaùo vieân tìm lôøi giaûi thích vöøa vui, vöøa thích hôïp vôùi caùc em, vöøa ñaûm baûo tính giaùo duïc. Chaúng haïn: “ Da coâ traéng vì coâ thöïc hieän chieán dòch nhieàu saïch : aên saïch, uoáng saïch, ôû saïch, nguõ saïch vaø giöõ gìn saùch vôû saïch seõ…” Yeâu caàu 2 : Giaûi thích nhö theá seõ laøm cho khoâng khí lôùp hoïc vui veû, quan heä thaày troø gaàn guõi hôn, ñoàng thôøi cuõng ñaûm baûo ñöôïc tính giaùo duïc. Tình huoáng 4 : Yeâu caàu 1 : Khen em hoïc sinh ñoù coù naêng khieáu veõ, nhöng caàn chuù yù giôø naøo vieäc naáy, trong giôø hoïc khoâng neân veõ lung tung seõ laøm aûnh höôûng ñeán vieäc hoïc. Yeâu caàu 2 : Giaùo vieân phaûi bieát khen cheâ ñuùng luùc môùi coù taùc duïng giaùo duïc hoïc sinh. Ñoàng thôøi qua vieäc pheâ bình moät caùch nheï nhaøng cuûa giaùo vieân giuùp hoïc sinh thaáy ñöôïc vieäc laøm cuûa mình laø khoâng ñuùng. Tình huoáng 5 : Yeâu caàu 1 : Giaùo vieân coù theå giaûi thích cho hoïc sinh hieåu raèng tuy nhaø thô khoâng noùi roõ laø con hoå thuoäc giôùi naøo, nhöng ñieàu ñoù khoâng quan troïng, caùc em hieåu con hoå laø giôùi naøo cuõng ñöôïc, khi ñaõ bò giam loûng thì duø laø hoå ñöïc 38 hay hoå caùi cuõng khoâng thay ñoåi ñöôïc tình theá cuûa mình. Chính vì vaäy noù khao khaùt ñöôïc töï do ñeå trôû veà vôùi röøng xanh. Yeâu caàu 2 : Giaûi thích nhö vaäy giuùp hoïc sinh xoùa ñi nhöõng baên khoaên khoâng caàn thieát cuûa caùc em, giuùp caùc em xaùc ñònh ñöôïc troïng taâm cuûa baøi hoïc. Qua ñoù cuõng theå hieän söï toân troïng hoïc sinh, quan taâm ñeán nhöõng thaéc maéc cuûa caùc em, giaûi thích ñeán nôi ñeán choán nhöõng thaéc maéc ñoù. 2.2.3. KHAÛO SAÙT VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM THÖÏC CUÛA SINH VIEÂN. - Chuùng toâi tieán haønh ñi döï giôø thöïc taäp sö phaïm cuûa sinh vieân trong 6 tuaàn ôû caùc tröôøng trung hoïc cô sôû nhö : Tröôøng trung hoïc cô sôû Lyù Thöôøng Kieät, tröôøng trung hoïc cô sôû Nguyeãn Traõi, tröôøng trung hoïc cô sôû Huøng Vöông. Ñoàng thôøi döï giôø cuûa sinh vieân thöïc taäp ôû caùc tröôøng tieåu hoïc nhö : Tröôøng tieåu hoïc Leâ Quí Ñoân, tröôøng tieåu hoïc Chaâu Vaên Lieâm, tröôøng tieåu hoïc Nguyeãn Du ( caùc tröôøng naøy ñeàu naèm treân ñòa baøn thaønh phoá Long Xuyeân, tænh An Giang). Trong quaù trình döï giôø chuùng toâi quan saùt, ghi cheùp tieán trình thöïc hieän giôø daïy cuûa sinh vieân, phaùt hieän nhöõng tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong giôø hoïc vaø xem xeùt caùch giaûi quyeát cuûa sinh vieân. - Ngoaøi ra chuùng toâi coøn tieán haønh trao ñoåi vôùi moät soá sinh vieân ñeå naém ñöôïc tình hình giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm naûy sinh trong moät soá hoaït ñoäng giaùo duïc khaùc, trong giao tieáp giöõa giaùo vieân vôùi hoïc sinh… - Sau ñoù chuùng toâi phaân tích, ñaùnh giaù vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân. Vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm ñöôïc coi laø hôïp lyù, coù cô sôû khoa hoïc khi vieäc giaûi quyeát ñoù phaûi vaän duïng caùc tri thöùc nhö: + Taâm lyù hoïc löùa tuoåi – ñoù laø nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù löùa tuoåi hoïc sinh.. + Lyù luaän daïy hoïc – caùc yeâu caàu veà reøn luyeän tính kyû luaät, trung thöïc, saùng taïo trong hoïc taäp, ñaûm baûo giôø hoïc lieân tuïc, khoâng ñöùt ñoaïn. 39 + Lyù luaän giaùo duïc- ñoù laø nhöõng nguyeân taéc giaùo duïc nhö toân troïng nhaân caùch hoïc sinh keát hôïp vôùi nhöõng ñoøi hoûi hôïp lyù ñoái vôùi hoïc sinh, nguyeân taéc keát hôïp söï laõnh ñaïo sö phaïm cuûa giaùo vieân vôùi vieäc phaùt huy tính chuû ñoäng, ñoäc laäp, saùng taïo cuûa hoïc sinh, nguyeân taéc ñaûm baûo tính vöøa söùc, tính caù bieät trong quaù trình giaùo duïc… Caùc phöông phaùp giaùo duïc ñöôïc vaän duïng trong vieäc giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm laø nhoùm caùc phöông phaùp kích thích hoaït ñoäng vaø ñieàu chænh haønh vi öùng xöû cuûa hoïc sinh. + Caùc yeâu caàu veà phaåm chaát vaø naêng löïc cuûa giaùo vieân – söï göông maãu, tính trung thöïc, loøng thöông yeâu, toân troïng hoïc sinh, khaû naêng töï kieàm cheá cuûa giaùo vieân… + Vaän duïng toát caùc nguyeân taéc giao tieáp sö phaïm. 2.3. CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH NGHIEÂN CÖÙU: Ñeå tìm hieåu kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, chuùng toâi tieán haønh nhöõng böôùc sau: 2.3.1. TIEÁN HAØNH NGHIEÂN CÖÙU TAØI LIEÄU: Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu taøi lieäu ñeå xaây döïng cô sôû lí luaän ñònh höôùng cho vieäc trieån khai thöïc tieãn. 2.3.2. XAÙC ÑÒNH MAÃU NGHIEÂN CÖÙU: Caên cöù vaøo tình hình thöïc teá cuûa tröôøng Ñaïi hoïc An Giang hieän nay ( caùc khoa ñaøo taïo, caùc khoái ñaøo taïo, caùc khoaù ñaøo taïo, soá löôïng sinh vieân…) vaø ñieàu kieän cuûa baûn thaân ( ñaëc bieät laø yeáu toá thôøi gian), chuùng toâi ñaõ tieán haønh xaùc ñònh maãu nghieân cöùu nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn 2.1. 2.3.3. XAÙC ÑÒNH PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU CUÏ THEÅ: 40 *. Xaây döïng phieáu ñieàu tra nhaän thöùc cuûa sinh vieân veà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm vaø taàm quan troïng cuûa vieäc reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm ñoái vôùi hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa hoï. *. Tham khaûo caùc taøi lieäu chuyeân moân , trao ñoåi vôùi caùc giaùo vieân, sinh vieân… nhaèm thu thaäp caùc tình huoáng sö phaïm thöôøng xaûy ra trong thöïc teá giaûng daïy. Treân cô sôû ñoù löïa choïn moät soá tình huoáng khaù tieâu bieåu ñeå ñieàu tra treân sinh vieân, ñoàng thôøi quy öôùc chuaån ñaùnh giaù töøng tình huoáng. Chuùng toâi saép xeáp caùc tình huoáng ñoù vaøo thaønh hai loaïi baøi taäp ( baøi taäp thöïc haønh soá 1 vaø baøi taäp thöïc haønh soá 2 – phuï luïc). Nhö vaäy, ñoái vôùi baûn thaân nhöõng sinh vieân ñöôïc nghieân cöùu, nhöõng tình huoáng ñoù laø giaû ñònh. Nhöng treân thöïc teá , ñoù laø nhöõng tình huoáng ñaõ töøng xaûy ra vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. *. Tieán haønh döï giôø quan saùt moät soá tieát daïy ñeå ñaùnh giaù kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm xaûy ra vôùi chính moät soá sinh vieân ñöôïc ñieàu tra. 2.3.4. XÖÛ LÍ ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ THU ÑÖÔÏC : Treân cô sôû nhöõng keát quaû thu ñöôïc, chuùng toâi tieán haønh xöû lí ñaùnh giaù thöïc traïng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang. CHÖÔNG 3 :THÖÏC TRAÏNG KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG. 3.1. NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM: Chuùng ta bieát raèng muoán thöïc hieän moät haønh ñoäng ñuùng, ñaït keát quaû cao thì ñoøi hoûi chuû theå phaûi hieåu ñuùng, phaûi naém ñöôïc con ñöôøng, caùch thöùc thöïc hieän haønh ñoäng ñoù, coøn neáu nhö hieåu vaán ñeà chöa vöõng vaøng chöa saâu saéc thì vieäc 41 thöïc hieän haønh ñoäng seõ khoâng ñaït ñöôïc keát quaû hoaëc keát quaû seõ khoâng cao nhö mong muoán. Nhaän thöùc moät caùch ñuùng ñaén vaán ñeà tình huoáng sö phaïm vaø kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm coù aûnh höôûng quan troïng ñeán vieäc reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. Noùi caùch khaùc, ñeå hình thaønh kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cho sinh vieân ñoøi hoûi sinh vieân phaûi hieåu ñuùng ñaén veà tình huoáng sö phaïm, hieåu vai troø, taùc duïng cuûa vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, naém ñöôïc con ñöôøng, caùch thöùc, quy trình thöïc hieän tình huoáng sö phaïm… Qua tìm hieåu nhaän thöùc cuûa sinh vieân ôû caùc khoái ñaøo taïo veà vaán ñeà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc keát quaû sau : 42 Baûng 3: KEÁT QUAÛ NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI TÖÏ NHIEÂN VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM Caâu 6 Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 Caâu 4 Caâu 5 a b Caâu 7 Caâu hoûi Keát quaû SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % 5 31 30 13 19 38 31 17 Traû lôøi ñuùng 12,5 77,5 75 32,5 47,5 95 77,5 52,5 35 9 10 27 21 2 9 23 Traû lôøi sai 87,5 22,5 25 67,5 52,5 5 22,5 57,5 40 40 40 40 40 40 40 40 Toång coäng 100 100 100 100 100 100 100 100 Phaân tích keát quaû baûng 3 cho ta thaáy : Soá sinh vieân traû lôøi ñuùng caùc caâu 1, 4 ,5,7 raát thaáp ( traû lôøi ñuùng caâu 1 coù 5 sinh vieân ≈ 12,5%, caâu 4 coù13 sinh vieân ≈ 32,5%, caâu 5 coù 19 sinh vieân ≈ 47,5% , caâu 7 coù 17 sinh vieân ≈ 42,5%). Trong khi ñoù soá löôïng sinh vieân traû lôøi ñuùng caùc caâu 2,3, 6 khaù cao ( traû lôøi ñuùng caâu 2 coù 31 sinh vieân ≈ 77,5%, caâu 3 coù30 sinh vieân ≈ 75%, caâu 6a coù 38 sinh vieân ≈ 95%, caâu 6b coù 31 sinh vieân ≈ 77,5%). Nhö vaäy, coù nhieàu sinh vieân nhaän thöùc ñöôïc raèng vieäc reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng laø caàn thieát. Tuy nhieân, phaàn lôùn sinh vieân chöa hieåu nhö theá naøo laø moät tình huoáng sö phaïm, chöa naém ñöôïc quy trình, caùch thöùc… reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. 43 Baûng 4 : KEÁT QUAÛ NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI XAÕ HOÄI VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM Caâu 6 Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 Caâu 4 Caâu 5 a b Caâu 7 Caâu hoûi Keát quaû SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % 4 32 26 12 22 34 29 19 Traû lôøi ñuùng 10 80 65 30 55 85 72,5 47,5 36 8 14 28 18 6 11 21 Traû lôøi sai 90 20 35 70 45 15 27,5 52,5 40 40 40 40 40 40 40 40 Toång coäng 100 100 100 100 100 100 100 100 Keát quaû baûng 4 cho thaáy : Sinh vieân traû lôøi ñuùng caâu 1 laø 4 ≈ 10%, caâu 2 laø 12 ≈ 80%, caâu 3 laø 26 ≈ 65%, caâu 4 laø 12 ≈ 30%, caâu 5 laø 22 ≈ 55%, caâu 6a laø 34 ≈ 85%, caâu 6b laø 29 ≈ 72,5%, caâu 7 laø 19 ≈ 47,5%. Nhö vaäy cuõng töông töï nhö ôû khoái töï nhieân, keát quaû traû lôøi ñuùng caùc caâu 1, 4, 5, 7 thaáp hôn keát quaû traû lôøi ñuùng caùc caâu 2,3, 6a, 6b. 44 Baûng 5 : KEÁT QUAÛ NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI NGOAÏI NGÖÕ VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM Caâu 6 Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 Caâu 4 Caâu 5 a b Caâu 7 Caâu hoûi Keát quaû SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % 5 33 28 12 20 37 28 18 Traû lôøi ñuùng 12,5 82,5 70 30 50 92,5 70 45 35 7 12 28 20 3 12 22 Traû lôøi sai 87,5 17,5 30 70 50 7,5 30 55 40 40 40 40 40 40 40 40 Toång coäng 100 100 100 100 100 100 100 100 Nhìn keát quaû ôû baûng 5 ta thaáy cuõng töông töï nhö keát quaû ôû baûng 3 vaø baûng 4. Sinh vieân traû lôøi ñuùng caâu 1 laø 5 ≈ 12,5%, caâu 2 laø 33 ≈ 82,5%, caâu 3 laø 28 ≈ 70%, caâu 4 laø 12 ≈ 30%, caâu 5 laø 20 ≈ 50%, Caâu 6a laø 37 ≈ 92,5%, caâu 6b laø 28 ≈ 70%, caâu 7 laø 18 ≈ 45%. 45 Baûng 6 : KEÁT QUAÛ NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI CAO ÑAÚNG TIEÅU HOÏC VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM Caâu 6 Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 Caâu 4 Caâu 5 a b Caâu 7 Caâu hoûi Keát quaû SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % 3 29 26 10 17 26 24 21 Traû lôøi ñuùng 7,5 72,5 65 25 42,5 65 60 52,5 27 11 14 30 23 14 16 19 Traû lôøi sai 92,5 27,5 35 75 57,5 35 40 47,5 40 40 40 40 40 40 40 40 Toång coäng 100 100 100 100 100 100 100 100 Phaân tích keát quaû baûng 6 ta thaáy : Maëc duø keát quaû traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi cuûa sinh vieân ôû khoái naøy coù thaáp hôn ba khoái treân chuùt ít, nhöng xu höôùng chung vaãn laø traû lôøi ñuùng nhieàu ôû caùc caâu 2,3,6 nhö ôû 3 khoái treân. Cuï theå laø: Traû lôøi ñuùng caâu 1 laø 3 sinh vieân ≈ 7,5%, Caâu 2 laø 29 ≈ 72,5%, caâu 3 laø 26 ≈ 65%, caâu 4 laø 10 ≈ 25%, caâu 5 laø 17 ≈ 42,5%, caâu 6a laø 26 ≈ 65%, caâu 6b laø 24 ≈ 60%, caâu 7 laø 21 ≈ 52,5%. Nhìn chung, sinh vieân ôû caùc khoái ñaøo taïo ñeàu coù nhaän thöùc ñuùng ñaén veà vai troø, taùc duïng cuûa vieäc reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm ( keát quaû traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi 2,3,6 raát cao). Tuy nhieân, nhieàu sinh vieân chöa hieåu theá naøo laø moät tình huoáng sö phaïm, chöa naém ñöôïc quy trình, caùch thöùc ñeå reøn kyõ naêng giaûi kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm ( keát quaû traû lôøi ñuùng caùc caâu hoûi 1,4,5,7 raát thaáp). 46 Qua keát quaû treân cuõng cho chuùng ta thaáy nhaän thöùc veà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ôû caùc khoái ñaøo taïo coù khaùc nhau, tuy nhieân söï khaùc bieät naøy laø khoâng ñaùng keå. Tieáp theo, chuùng ta coù theå toång hôïp keát quaû nhaän thöùc cuûa sinh vieân ôû caùc khoái ñaøo taïo veà vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm trong baûng döôùi ñaây : ( baûng 7). Baûng 7 : TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ NHAÄN THÖÙC CUÛA SINH VIEÂN VEÀ VIEÄC GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM Caâu 6 Caâu 1 Caâu 2 Caâu 3 Caâu 4 Caâu 5 a b Caâu 7 Caâu hoûi Keát quaû SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % SL % 17 125 110 47 78 135 112 75 Traû lôøi ñuùng 10,63 78,13 68,75 29,38 48,75 84,38 70 46,88 143 35 50 113 82 25 48,00 85 Traû lôøi sai 89,37 21,87 31,25 70,62 51,25 15,62 30,00 53,12 160 160 160 160 160 160 160 160 Toång coäng 100 100 100 100 100 100 100 100 Töø keát quaû khaûo treân chuùng toâi coù nhaän xeùt sau : - Ña soá sinh vieân chöa hieåu ñöôïc nhö theá naøo laø moät tình huoáng sö phaïm ( caâu hoûi soá 1 chæ coù 17/160 sinh vieân ñöa ra khaùi nieäm tình huoáng sö phaïm coù theå chaáp nhaän ñöôïc, tæ leä 10,63%. Trong khi ñoù coù tôùi 143/160 sinh vieân chöa naém ñöôïc khaùi nieäm tình huoáng sö phaïm, tæ leä 89,37%). 47 - Ña soá sinh vieân ñaõ coù nhaän thöùc ñuùng ñaén veà vai troø, taùc duïng cuûa kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, nhieàu sinh vieân cho raèng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm laø moät trong nhöõng kyõ naêng maø ngöôøi giaùo vieân caàn phaûi coù, vieäc reøn kyõ naêng naøy laø caàn thieát vaø chính kyõ naêng giuùp cho ngöôøi giaùo vieân bình tónh, töï tin, tö duy sö phaïm linh hoaït, meàm deûo, ñònh höôùng ñöôïc kòp thôøi haønh ñoäng sö phaïm ( caâu hoûi 2 coù 125/160 sinh vieân traû lôøi ñuùng, tæ leä 78,13%; caâu hoûi 6a coù 135 sinh vieân traû lôøi ñuùng, tæ leä 84,38%; caâu hoûi 6b coù112 sinh vieân traû lôøi ñuùng, tæ leä 70%; caâu hoûi soá 3 coù 110 sinh vieân traû lôøi ñuùng, tæ leä 68,75%). Tuy nhieân vieäc reøn kyõ naêng xöû lyù tình huoáng sö phaïm nhö theá naøo, reøn luyeän vaøo luùc naøo, reøn ôû ñaâu, quy trình reøn luyeän ra sao… thì coøn khaù nhieàu sinh vieân chöa xaùc ñònh ñöôïc moät caùch ñuùng ñaén ( caâu hoûi 4 coù 47/160 sinh vieân traû lôøi ñuùng, tæ leä 29,38%; caâu hoûi 5 coù 78/160 sinh vieân traû lôøi ñuùng, tæ leä 48,75%; caâu hoûi 7 coù 75/160 traû lôøi ñuùng, tæ leä 46,88%). Qua tìm hieåu vaø trao ñoåi vôùi moät soá giaùo vieân ñang giaûng daïy vaø moät soá sinh vieân ñang hoïc ôû tröôøng Ñaïi hoïc An Giang, chuùng toâi thaáy raèng vieäc nhaän thöùc veà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân chöa toát laø do moät soá nguyeân nhaân sau: + Trong giaûng daïy, giaùo vieân thöôøng chæ ñöa ra nhöõng tình huoáng sö phaïm coù saün trong taøi lieäu ( saùch baøi taäp thöïc haønh taâm lyù hoïc vaø saùch baøi taäp thöïc haønh giaùo duïc hoïc…) ñeå sinh vieân giaûi quyeát, chöa coù moät giaùo vieân naøo hình thaønh cho sinh vieân khaùi nieäm tình huoáng sö phaïm. + Vieäc höôùng daãn sinh vieân giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm coøn sô saøi, chöa hình thaønh cho sinh vieân quy trình giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, vì theá neân ña soá sinh vieân chöa naém ñöôïc quy trình giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. + Moät soá giaùo vieân trong giaûng daïy chæ chuù troïng veà maët lyù thuyeát, coøn vieäc vaän duïng lyù thuyeát ñeå giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm coøn raát haïn cheá. 48 + Trong kieåm tra, thi cö,û chuû yeáu laø sinh vieân trình baøy laïi nhöõng vaán ñeà trong taøi lieäu, ít ñeà caäp ñeán vieäc lieân heä thöïc tieãn, ít vaän duïng lyù thuyeát ñeå giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. + phöông phaùp hoïc taäp cuûa sinh vieân coøn mang naëng daáu aán cuûa phöông phaùp hoïc taäp cuõ ôû tröôøng phoå thoâng (hoïc thuoäc loøng vaø taùi hieän tri thöùc… ít chòu tìm toøi khaùm phaù). + Ñoäng cô hoïc taäp caùc moân nghieäp vuï chöa ñuùng ñaén, hoïc chæ ñeå ñoái phoù vôùi kieåm tra, thi cöû. Toùm laïi : Nhaän thöùc cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang hieän nay veà vaán ñeà kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm nhìn chung laø chöa toát. Ña soá sinh vieân chöa hieåu theá naøo laø moät tình huoáng sö phaïm, chöa naém ñöôïc con ñöôøng, caùch thöùc, quy trình reøn luyeän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm. 3.2. THÖÏC TRAÏNG KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN ( THOÂNG QUA NHÖÕNG TÌNH HUOÁNG GIAÛ ÑÒNH) : 3.2.1. NHAÄN XEÙT CHUNG VEÀ THÖÏC TRAÏNG KYÕ NAÊNG GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN: Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân laø keát quaû cuûa quaù trình hoïc taäp, reøn luyeän cuûa chính baûn thaân hoï. Kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm theå hieän trình ñoä naém tri thöùc sö phaïm, kyõ naêng sö phaïm, ñoàng thôøi phaûn aùnh söï reøn luyeän cuûa baûn thaân sinh vieân trong quaù trình hoïc taäp ôû tröôøng sö phaïm. Thoâng qua vieäc toå chöùc cho sinh vieân thöïc hieän caùc baøi taäp tình huoáng ñaõ choïn loïc, chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc keát quaû nhö sau : ( xem baûng 8) 49 Baûng 8 : TOÅNG HÔÏP KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG ( QUA KEÁT QUAÛ LAØM CAÙC BAØI TAÄP THÖÏC HAØNH) Baøi taäp thöïc haønh soá 1 Baøi taäp thöïc haønh soá 2 Chæ soá so saùnh Caùc möùc ñoä giaûi quyeát THSP 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Σtheo haøng M1 18 18 23 20 17 14 12 8 11 4 145 9,06% M2 30 29 26 30 30 17 23 14 20 14 233 14,56% M3 41 44 39 39 39 36 37 25 35 26 361 22,56% Ñaït yeâu caàu Keát quaû chung 89 91 88 89 86 67 72 47 66 44 739 46,18% Khoâng ñaït yeâu caàu M4 71 69 72 71 74 93 88 113 94 116 861 53,82% Σ theo coät 160 160 160 160 160 160 160 160 160 160 1600 100% M1. Gioûi : Choïn hoaëc ñöa ra phöông aùn giaûi quyeát ñuùng, giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc. M2. Khaù : Choïn hoaëc ñöa ra phöông aùn giaûi quyeát ñuùng, nhöng giaûi thích chöa troïn veïn. M3. Trung bình : Choïn hoaëc ñöa ra phöông aùn giaûi quyeát ñuùng, nhöng chöa giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc. 50 M4. Khoâng ñaït yeâu caàu : Khoâng choïn hoaëc ñöa ra ñöôïc phöông aùn giaûi quyeát ñuùng. Keát quaû giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng treân theå hieän kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang (maëc duø ñaây chæ laø nhöõng tình huoáng giaû ñònh). Trong quaù trình thöïc hieän caùc baøi taäp tình huoáng, sinh vieân phaûi choïn hoaëc ñöa ra caùch giaûi quyeát maø hoï cho laø ñuùng nhaát vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa nhöõng löïa choïn maø hoï ñaõ ñöa ra. Vieäc giaûi thích cô sôû khoa hoïc thöïc chaát laø neàn taûng ñeå nhaø sö phaïm ñöa ra caùch giaûi quyeát ñuùng ñaén. Trong quaù trình khaûo saùt chuùng toâi thaáy raèng trong soá 1600 löôït giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm thì coù 739 löôït ñöa ra ñöôïc caùch giaûi quyeát ñuùng. Trong ñoù coù 145 löôït giaûi quyeát toát vaø giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc giaûi quyeát ñoù (9,06%), 233 löôït giaûi quyeát toát nhöng giaûi thích cô sôû khoa hoïc chöa troïn veïn (14,56%), 361 löôït chæ ñöa ra ñöôïc caùch giaûi quyeát maø khoâng giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát cuûa mình (22,56 %).(Baûng 8) 51 Bieåu ñoà 1: KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG ( trong maãu khaûo saùt) 9.06 14.56 22.56 0 20 40 60 1 M1 M2 M3 M4 53,82 - M1 : Choïn hoaëc ñöa ra phöông aùn giaûi quyeát ñuùng, giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc. - M2 : Choïn hoaëc ñöa ra caùch giaûi quyeát ñuùng nhöng giaûi thích cô sôû khoa hoïc chöa troïn veïn. 52 - M3 : Choïn hoaëc ñöa ra caùch giaûi quyeát ñuùng nhöng khoâng giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc. - M4 : Khoâng choïn hoaëc ñöa ra ñöôïc phöông aùn giaûi quyeát ñuùng. Nhö vaäy trong 1.600 löôït giaûi quyeát tình huoáng cuûa 160 sinh vieân trong maãu khaûo saùt thì chæ coù 739 löôït sinh vieân giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm ñaït yeâu caàu ( tæ leä 46,18%). Qua soá lieäu khaûo saùt treân chuùng ta thaáy raèng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang chæ ñaït möùc trung bình yeáu. Trong hai loaïi baøi taäp thöïc haønh soá 1 vaø baøi taäp thöïc haønh soá 2 thì yeâu caàu cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 2 cao hôn yeâu caàu cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 1. ÔÛ baøi taäp thöïc haønh soá 1 nhöõng phöông aùn giaûi quyeát ñaõ coù saün, sinh vieân chæ choïn phöông aùn ñuùng vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc löïa choïn ñoù. Coøn ôû baøi taäp thöïc haønh soá 2 thì yeâu caàu sinh vieân phaûi töï ñöa ra caùch giaûi quyeát vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa vieäc ñöa ra caùch giaûi quyeát cuûa mình, vì vaäy ñoøi hoûi sinh vieân phaûi naém vöõng heä thoáng tri thöùc lyù luaän sö phaïm, phaûi coù tö duy linh hoaït, nhaïy beùn… Qua keát quaû khaûo saùt ta thaáy trong 739 löôït giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng ñaït yeâu caàu ( caû hai loaïi baøi taäp) coù 443 löôït giaûi quyeát ñöôïc baøi taäp thöïc haønh soá 1 ( ñaït tæ leä 59,94% treân toång soá löôït giaûi quyeát ñaït yeâu caàu vaø ñaït 27,68% treân toång soá löôït giaûi quyeát tình huoáng), chæ coù 296 löôït giaûi quyeát ñöôïc baøi taäp thöïc haønh soá 2 ( ñaït tæ leä 40,06% treân toång soá löôït giaûi quyeát ñaït yeâu caàu vaø ñaït 18,5% treân toång soá löôït giaûi quyeát tình huoáng). Ñoàng thôøi, tröôùc moät soá tình huoáng phöùc taïp, ñoøi hoûi sinh vieân phaûi coù söï phaûn öùng nhanh, ñöa ra nhöõng quyeát ñònh kòp thôøi, kheùo leùo ( tình huoáng 3, tình huoáng 5 trong baøi taäp thöïc haønh soá 2 – phuï luïc) sinh vieân theå hieän söï luùng tuùng roõ reät. Soá löôïng sinh vieân giaûi 53 quyeát ñuùng vaø giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc ôû hai tình huoáng naøy laø raát thaáp ( tình huoáng 3 laø 8 löôït, tình huoáng 5 laø 4 löôït) (baûng 8). Trong khi giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm, khoâng phaûi sinh vieân choïn hoaëc ñöa ra ñöôïc caùch giaûi quyeát ñuùng laø giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc, xem baûng keát quaû khaûo saùt cho ta thaáy (baûng 8), neáu laáy toång soá löôït giaûi quyeát ñuùng tröø ñi soá löôït giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc thì ñoä cheânh leäch seõ laø 739 – 145 = 594. nhö vaäy coù tôùi 594 löôït giaûi quyeát ñuùng nhöng chöa giaûi thích ñöôïc cô sôû khoa hoïc hoaëc giaûi thích chöa troïn veïn. Toùm laïi: Töø vieäc phaân tích nhöõng soá lieäu treân cho ta thaáy kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc An Giang chæ ñaït möùc trung bình yeáu. Beân caïnh ñoù cuõng töø nhöõng soá lieäu treân cho thaáy raèng kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân coøn chöùa ñöïng yeáu toá ngaãu nhieân, chöa hình thaønh moät caùch chaéc chaén. 3.2.2. NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC AN GIANG XEÙT THEO KHOÁI ÑAØO TAÏO ( khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi, khoái ngoaïi ngöõ, khoái cao ñaúng tieåu hoïc). Trong quaù trình sinh vieân thöïc hieän caùc baøi taäp tình huoáng maø chuùng toâi ñöa ra, chuùng toâi thaáy keát quaû giaûi quyeát caùc baøi taäp tình huoáng cuûa sinh vieân ôû caùc khoái ñaøo taïo khoâng gioáng nhau ( baûng 9,10,11,12) 54 Baûng 9: KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI TÖÏ NHIEÂN. Baøi taäp thöïc haønh soá 1 Baøi taäp thöïc haønh soá 2 Σ theo haøng Tình Huoáng Möùc 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 TS % M1 6 4 7 6 3 4 3 3 3 1 40 10 M2 8 7 7 8 7 4 5 4 6 3 59 14,75 M3 10 11 10 12 11 9 9 7 9 6 94 23,5 Ñaït yeâu caàu Keát quaû chung 24 22 24 26 21 17 17 14 18 10 193 48,25 Khoâng ñaït M4 16 18 16 14 19 23 23 26 22 30 207 51,75 Σ ( theo coät ) 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 400 100 Phaân tích baûng 9, chuùng toâi thaáy raèng phaàn lôùn sinh vieân giaûi quyeát caùc tình huoáng maø chuùng toâi ñöa ra chöa ñaït yeâu caàu mong muoán. Möùc 4 (M4) chieám tæ leä khaù cao – treân trung bình ( 51,75%), trong khi möùc 1 (M1) vaø möùc 2 (M 2) coøn chieám tæ leä nhoû. Caû hai möùc naøy coäng laïi môí xaáp xæ möùc 3 (M3) laø möùc trung bình ( 24,75% vaø 23,5%). Keát quaû cuï theå cuûa hai baøi taäp thöïc haønh cuõng thaáy coù söï cheânh leäch ñaùng keå : coù theå thaáy ôû taát caû caùc tình huoáng thì keát quaû ôû baøi taäp thöïc haønh soá 2 ñeàu thaáp hôn keát quaû ôû baøi taäp thöïc haønh soá 1. Chuùng ta bieát raèng, theo thieát keá thì baøi taäp thöïc haønh soá 2 khoù hôn baøi taäp thöïc haønh soá 1 ôû choã, ñoái vôùi caùc tình huoáng ñöa ra, sinh vieân phaûi töï suy nghó ñöa ra caùch giaûi quyeát vaø giaûi thích cô sôû khoa hoïc cuûa caùch giaûi quyeát ñoù. 55 Tieáp theo, chuùng ta haõy xem keát quaû thu ñöôïc ôû khoái xaõ hoäi : Soá lieäu ñöôïc trình baøy ôû baûng 10. Baûng 10: KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI XAÕ HOÄI Baøi taäp thöïc haønh soá 1 Baøi taäp thöïc haønh soá 2 Σ theo haøng Tình Huoáng Möùc 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 TS % M1 5 5 6 5 3 5 3 2 3 2 39 9,75 M2 8 8 7 6 7 4 6 3 5 3 57 14,25 M3 9 10 10 11 10 9 10 7 9 7 92 23 Ñaït yeâu caàu Keát quaû chung 22 23 23 22 20 18 19 12 17 12 188 47 Khoâng ñaït M4 18 17 17 18 20 22 21 28 23 28 212 53 Σ ( theo coät ) 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 400 100 Keát quaû baûng 10 cho thaáy, töông töï nhö vôùi khoái töï nhieân,ôû khoái xaõ hoäi M4 ( khoâng ñaït yeâu caàu) cuõng chieám tæ leä cao nhaát ( 53%). Tieáp theo laø M3 ( trung bình) ≈ 23% ; M2 ( khaù) ≈ 14,25% ; trong khi M1 ( gioûi) chæ ñaït ≈ 9,75%. Xem xeùt cuï theå ôû töøng baøi taäp thöïc haønhcuõng thaáy coù xu höôùng töông töï, töùc laø keát quaû cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 2 ñeàu thaáp hôn keát quaû cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 1. So saùnh vôùi khoái töï nhieân coù theå thaáy roõ, ôû taát caû caùc möùc ñoä ñeàu coù söï cheânh leäch theo höôùng thaáp hôn so vôùi khoái töï nhieân. Tuy vaäy, söï khaùc bieät laø 56 khoâng ñaùng keå. Cuï theå : ôû khoái töï nhieân “ ñaït yeâu caàu” chieám tæ leä ≈ 48,25% thì ôû khoái xaõ hoäi tæ leä naøy laø ≈ 47%. Töông töï, möùc “khoâng ñaït” laø 51,75% - khoái töï nhieân so vôùi 53% - khoái xaõ hoäi. Baûng 11: KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI NGOAÏI NGÖÕ: Baøi taäp thöïc haønh soá 1 Baøi taäp thöïc haønh soá 2 Σtheo haøng Tình huoáng Möùc 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 TS % M1 4 5 6 5 5 3 3 2 3 1 37 9,25 M2 7 8 7 9 8 5 6 4 5 4 63 15,75 M3 12 13 10 9 10 10 10 7 9 7 97 24,25 Ñaït yeâu caàu Keát quaû chung 23 26 23 23 23 18 19 13 17 12 197 49,25 Khoâng ñaït M4 17 14 17 17 17 22 21 27 23 28 203 50,75 Σ ( theo coät ) 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 400 100% Nhìn baûng 11 cuõng coù theå thaáy xu höôùng töông töï nhö ôû hai khoái töï nhieân vaø xaõ hoäi. Möùc “khoâng ñaït” chieám tæ leä cao nhaát ≈ 50,75% ; möùc “gioûi” chieám tæ leä thaáp nhaát ≈ 9,25% ; caû möùc “gioûi” vaø möùc “khaù” coäng laïi môùi xaáp xæ baèng möùc “ trung bình” ≈ 24,25%. Töông töï, keát quaû cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 2 cuõng ñeàu thaáp hôn cuûa baøi taäp thöïc haønh soá 1. Tuy nhieân, so vôùi khoái töï nhieân vaø khoái xaõ hoäi thì khaùc bieät giöõa caùc möùc ñoä cuõng laø khoâng ñaùng keå. 57 Baûng 12: KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN KHOÁI CAO ÑAÚNG TIEÅU HOÏC Baøi taäp thöïc haønh soá 1 Baøi taäp thöïc haønh soá 2 Σ theo haøng Tình huoáng Möùc 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 TS % M1 3 4 4 4 6 2 3 1 2 0 29 7,25 M2 7 6 5 7 8 4 6 3 4 4 54 13,5 M3 10 10 9 7 8 8 8 4 8 6 78 19,5 Ñaït yeâu caàu Keát quaû chung 20 20 18 18 22 14 17 8 14 10 161 40,25 Khoâng ñaït M4 20 20 22 22 18 26 23 32 26 30 239 59,75 Σ ( theo coät ) 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 400 100 Baûng 12 cho thaáy, so vôùi caùc khoái ñaõ phaân tích ôû treân, keát quaû cuûa khoái naøy laø thaáp nhaát. Möùc “ ñaït yeâu caàu” chæ laø ≈ 40, 25%, trong ñoù M1(gioûi) chæ ≈ 7,25% ; M2 (khaù) ≈ 13,5% vaø M3 ( trung bình) ≈ 19,5%. Ngöôïc laïi, möùc khoâng ñaït chieám tæ leä ≈ 60%. So vôùi caùc khoái töï nhieân, xaõ hoäi vaø ngoaïi ngöõ thì söï cheânh leäch ôû möùc naøy laø ñaùng keå ( 59,75% so vôùi 50,75% cuûa khoái ngoaïi ngöõ ; 53% cuûa khoái xaõ hoäi vaø 51,75% cuûa khoái töï nhieân). Töø keát quaû giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân caùc khoái töï nhieân, xaõ hoäi, ngoaïi ngöõ vaø cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc, chuùng ta thaáy raèng vieäc giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân ôû caùc khoái ñaøo taïo laø coù söï cheânh leäch. ( baûng 13) 58 Baûng 13 : KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN CAÙC KHOÁI ÑAØO TAÏO ( trong maãu khaûo saùt) Keát quaû Khoái ñaøo taïo Ñaït yeâu caàu Khoâng ñaït yeâu caàu Σ theo haøng Töï nhieân 193 48,25% 207 51,75% 400 100% Xaõ hoäi 188 47% 212 53% 400 100% Ngoaïi ngöõ 197 49,25% 203 50,75% 400 100% Cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc 161 40,25% 239 59,75% 400 100% Σ theo coät 739 861 1600 59 Bieåu ñoà 2 : KEÁT QUAÛ GIAÛI QUYEÁT ÑUÙNG TÌNH HUOÁNG SÖ PHAÏM CUÛA SINH VIEÂN CAÙC KHOÁI ÑAØO TAÏO ( trong maãu khaûo saùt) 48.25 47 49.25 40.25 0 10 20 30 40 50 1 TN XH NN TH - TN: Khoái töï nhieân - XH: Khoái xaõ hoäi - NN: Khoái ngoaïi ngöõ - TH: Khoái cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc. Töø keát quaû treân chuùng toâi coù nhaän xeùt nhö sau : - Khoái töï nhieân coù 193/400 löôït giaûi quyeát tình huoáng ñaït yeâu caàu, ñaït tæ leä 48,25%. - Khoái xaõ hoäi coù 188/400 löôït giaûi quyeát tình huoáng ñaït yeâu caàu, ñaït tæ leä 47%. 60 - Khoái ngoaïi ngöõ coù 197/400 löôït giaûi quyeát tình huoáng ñaït yeâu caàu, ñaït tæ leä 49,25%. - Khoái cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc coù 160/400 löôït giaûi quyeát tình huoáng ñaït yeâu caàu, ñaït tæ leä 40,25%. Nhö vaäy, söï cheânh leäch giöõa khoái töï nhieân vaø khoái xaõ hoäi laø 1,25% (khoái töï nhieân cao hôn), giöõa khoái töï nhieân vaø khoái ngoaïi ngöõ laø 1% ( khoái ngoaïi ngöõ cao hôn), giöõa khoái töï nhieân vaø khoái cao ñaúng tieåu hoïc laø 8% ( khoái töï nhieân cao hôn), giöõa khoái xaõ hoäi vaø khoái ngoaïi ngöõ laø 2,25% ( khoái ngoaïi ngöõ cao hôn), giöõa khoái xaõ hoäi vaø khoái cao ñaúng tieåu hoïc laø 6,75% ( khoái xaõ hoäi cao hôn), giöõa khoái ngoaïi ngöõ vaø khoái cao ñaúng tieåu hoïc laø 9% ( khoái ngoaïi ngöõ cao hôn). Keát quaû treân cho thaáy söï cheânh leäch giöõa khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi vaø khoái ngoaïi ngöõ laø khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân söï cheânh leäch giöõa khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi, khoái ngoaïi ngöõ vôùi khoái cao ñaúng tieåu hoïc laø khaù cao (8%; 6,75%; 9%). So saùnh sö khaùc bieät veà kyõ naêng giaûi quyeát caùc tình huoáng sö phaïm giöõa caùc khoái töï nhieân, xaõ hoäi, ngoaïi ngöõ vaø cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc baèng pheùp thöû X2 – Test, chuùng toâi coù keát quaû nhö sau : X2 = 21,595 > 11,345. Nhö vaäy söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa veà maët thoáng keâ ( P < 0,01). Chuùng toâi nghó raèng trình ñoä ban ñaàu ( ñieåm chuaån) vaøo tröôøng sö phaïm coù aûnh höôûng ñeán keát quaû hoïc taäp noùi chung vaø keát quaû giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm cuûa sinh vieân noùi rieâng. Ñieåm xeùt tuyeån cuûa sinh vieân khoùa 24 ( sinh vieân trong maãu khaûo saùt) laø: - Khoái töï nhieân: 21 ñieåm 61 - Khoái xaõ hoäi: 17 ñieåm - Khoái ngoaïi ngöõ : 18,5 ñieåm - Khoái cao ñaúng tieåu hoïc: 6 ñieåm Ngoaøi ra nhöõng sinh vieân thi vaøo khoái töï nhieân, khoái xaõ hoäi vaø khoái ngoaïi ngöõ neáu khoâng ñuû ñieåm seõ chuyeån sang hoïc ôû khoái cao ñaúng sö phaïm tieåu hoïc. Chöông trình hoïc ôû tröôøng sö phaïm coù aûnh höôûng quan troïng ñoái vôùi vieäc reøn nghieäp vuï sö phaïm cho sinh vieân noùi chung vaø reøn kyõ naêng giaûi quyeát tình huoáng sö phaïm noùi rieâng. Trong quaù trình hoïc ôû tröôøng sö phaïm, ngoaøi vieäc hoïc nhöõng moân chuyeân ngaønh sinh vieân coøn hoïc nhöõng moân veà nghieäp vuï sö phaïm nhö: Taâm lyù hoïc, giaùo duïc hoïc, giao tieáp sö phaïm… Tuy nhieân chöông trình hoïc caùc moân veà nghieäp vuï sö phaïm ôû caùc khoái ñaøo taïo khoâng gioáng nhau.Cuï theå laø: - Khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân trung hoïc cô sôû hoïc caùc hoïc phaàn: Taâm lyù hoïc ñaïi cöông, taâm lyù hoïc löùa tuoåi vaø taâm lyù hoïc sö phaïm, giao tieáp sö phaïm, giaùo duïc hoïc ñaïi cöông, hoaït ñoäng daïy hoïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû, hoaït ñoäng giaùo duïc ôû tröôøng trung hoïc cô sôû. - Trong khi ñoù khoái cao ñaúng sö phaïm ñaøo taïo giaùo vieân tieåu hoïc thôøi gian hoïc caùc hoïc phaàn taâm lyù hoïc vaø giaùo duïc hoïc ít hôn, nhöõng kieán thöùc veà taâm lyù hoïc löùa tuoåi sinh vieân hoïc cuõng coù phaàn sô saøi hôn. Ñaëc bieät, sinh vieân ôû khoái naøy khoâng hoïc hoïc phaàn giao tieáp sö phaïm maø kyõ n