Luận văn Tìm giải pháp phát triển nghiệp vụ bao thanh toán tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Trang 1 MUÏC LUÏC W”X Muïc luïc MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG I - TOÅNG QUAN VEÀ TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI VAØ GIÔÙI THIEÄU KHAÙI QUAÙT VEÀ NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN 1.1. Toång quan veà taøi trôï thöông maïi 1.1.1. Tính khaùch quan cuûa hoaït ñoäng XNK trong neàn kinh teá .................................1 1.1.2. Moái quan heä giöõa hoaït ñoäng XNK vaø NHTM trong neàn kinh teá.............2 1.1.3. Nhu caàu voán trong moät DN kinh doanh: ..................................................3 1.1.4. Taøi trôï thöông maïi....................................................................................4 1.1.4.1. Khaùi nieäm veà TTTM.............................................................................4 1.1.4.2. Taàm quan troïng cuûa TTTM quoác teá......................................................4 1.1.4.3. Caùc phöông thöùc TTTM .......................................................................5 1.1.4.3.1. Taøi trôï nhaäp khaåu: ..............................................................................5 1.1.4.3.2. Taøi trôï xuaát khaåu:...............................................................................7 1.1.4.3.3. Taøi trôï treân cô sôû hoái phieáu:...............................................................8 1.1.4.3.4. Factoring vaø Forfaiting.......................................................................9 1.2. Giôùi thieäu chung veà nghieäp vuï BTT: .......................................................10 1.2.1. Theá naøo laø nghieäp vuï bao thanh toaùn: ...................................................10 1.2.2. Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn:...........11 1.2.3. Phaân loaïi bao thanh toaùn:.......................................................................12 1.2.3.1. Phaân loaïi theo phaïm vi thöïc hieän: ......................................................12 1.2.3.1.1. Bao thanh toaùn trong nöôùc: ..............................................................12 1.2.3.1.2. Bao thanh toaùn quoác teá: ...................................................................12 1.2.3.2. Phaân loaïi theo tính chaát hoaøn traû cuûa caùc khoaûn taøi trôï: ....................13 1.2.3.2.1. Bao thanh toaùn coù truy ñoøi: ..............................................................13 LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 2 1.2.3.2.2. Bao thanh toaùn khoâng coù quyeàn truy ñoøi: ........................................13 1.2.3.3. Phaân loaïi theo tính chaát taøi trôï: ...........................................................13 1.2.3.3.1. Bao thanh toaùn chieát khaáu:...............................................................13 1.2.3.3.2. Bao thanh toaùn cho ñeán khi ñaùo haïn:...............................................13 1.3. Quy trình bao thanh toaùn: ........................................................................14 1.3.1. Quy trình bao thanh toaùn trong nöôùc:.....................................................14 1.3.2. Quy trình bao thanh toaùn quoác teá: ..........................................................15 1.4. Ñònh giaù trong nghieäp vuï BTT .................................................................16 1.5. Lôïi theá cuûa BTT so vôùi caùc nghieäp vuï TTTM khaùc:..............................17 1.5.1. Lôïi theá veà thanh toaùn .............................................................................17 1.5.2. Lôïi theá veà taøi chính: ...............................................................................18 1.6. Ruûi ro trong nghieäp vuï BTT....................................................................19 1.6.1. Ruûi ro töø phía khaùch haøng: .....................................................................19 1.6.2. Ruûi ro töø phía ngaân haøng:.......................................................................20 1.7. Lôïi ích cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn:...................................................22 1.7.1. Lôïi ích ñoái vôùi nhaø xuaát – nhaäp khaåu ....................................................22 1.7.1.1. Giaûm thieåu ruûi ro cho nhaø xuaát khaåu: .................................................22 1.7.1.2. Gia taêng toác ñoä luaân chuyeån tieàn maët vaø gia taêng khaû naêng thanh toaùn: .......................................................................................................................... 22 1.7.1.3. Gia taêng thò tröôøng: .....................................................................................24 1.7.1.4. Giaûm chi phí, xoùa boû tình traïng trì hoaõn thöôøng gaëp khi phaûi thöông löôïng hoaëc chaáp nhaän tín duïng thö vaø giaûm ruûi ro do nhöõng baát ñoàng xaûy ra trong kinh doanh ngoaïi thöông.........................................................................24 1.7.1.5. Caûi thieän baûng caân ñoái taøi saûn: ........................................................24 1.7.2. Lôïi ích ñoái vôùi ngaân haøng: ...................................................................26 1.7.2.1. Ña daïng hoaù dòch vuï ngaân haøng: .....................................................26 1.7.2.2. Phaùt trieån maïng löôùi khaùch haøng: ....................................................27 LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 3 1.7.2.3. Gia taêng lôïi nhuaän:...........................................................................27 1.8. Ñieàu kieän tieàn ñeà ñeå phaùt trieån nghieäp vuï:.......................................28 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG VEÀ TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM VAØ HOAÏT ÑOÄNG BAO THANH TOAÙN TREÂN THEÁ GIÔÙI 2.1. Tình hình XNK cuûa Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay:..................30 2.2. Thöïc traïng veà taøi trôï thöông maïi taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam hieän nay:................................................................................38 2.3. Thöïc traïng hoaït ñoäng bao thanh toaùn : ..............................................47 2.3.1. Hoaït ñoäng bao thanh toaùn treân toaøn theá giôùi: ........................................47 2.3.2. Hoaït ñoäng BTT taïi Vieät Nam : ..............................................................53 CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 3.1. Vieãn caûnh hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu vaø hoaït ñoäng taøi trôï cuûa ngaân haøng khi bao thanh toaùn ñöôïc aùp duïng: ....................................55 3.2. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên khi ñöa nghieäp vuï bao thanh toaùn vaøo aùp duïng:...........................................................................................57 3.2.1. Thuaän lôïi: ..............................................................................................57 3.2.2. Nhöõng khoù khaên cuûa ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam khi aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn: .....................................................................58 3.2.2.1. Veà saûn phaåm: ...................................................................................58 3.2.2.2. Veà thoâng tin vaø thaåm ñònh thoâng tin ................................................59 3.2.2.3. Veà quy moâ ngaân haøng......................................................................60 3.2.2.4. Veà khaû naêng quaûn lyù........................................................................62 3.2.2.5. Trình ñoä nhaân vieân...........................................................................62 3.2.2.6. Veà quy cheá aùp duïng .........................................................................62 LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 4 3.3. Giaûi phaùp ñeå phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam: .................................................................63 3.3.1. Giaûi phaùp mang tính vi moâ:...................................................................63 3.3.1.1. Veà saûn phaåm: ...................................................................................63 3.3.1.1.1. Taïo nhaän bieát veà saûn phaåm cho ngöôøi tieâu duøng: ...........................64 3.3.1.1.2. Xaùc ñònh khaùch haøng muïc tieâu: .......................................................65 3.3.1.1.3. Thieát keá saûn phaåm: ..........................................................................67 3.3.1.1.4. Taïo cô sôû haï taàng phuïc vuï khaùch haøng ...........................................68 3.3.1.2. Veà ngaân haøng ......................................................................................68 3.3.1.2.1. Ñaøo taïo vaø boài döôõng caùn boä thöïc hieän nghieäp vuï:.........................68 3.3.1.2.2. Taïo vaên hoùa kinh doanh trong nghieäp vuï bao thanh toaùn:...............69 3.3.1.2.3. Quaûn lyù ruûi ro trong bao thanh toaùn .................................................70 3.3.1.2.4. Xaây döïng caùc quy ñònh veà an toaøn trong hoaït ñoäng BTT:...............74 3.3.2. Giaûi phaùp vó moâ .....................................................................................75 3.3.2.1. Ñieàu kieän veà cô sôû phaùp lyù .................................................................75 3.3.2.2. Ñieàu kieän veà maïng löôùi ngaân haøng: ...................................................77 3.3.2.3. Thieát laäp vaø hoaøn chænh heä thoáng thoâng tin khaùch haøng: ...................78 3.3.2.4. Quy ñònh veà quaûn lyù ruûi ro trong nghieäp vuï bao thanh toaùn: ..............80 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 5 LÔØI MÔÛ ÑAÀU W”X 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi: Xuaát nhaäp khaåu laø moät trong nhöõng lónh vöïc quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá. Kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam trong nhöõng vöøa qua gia khoâng ngöøng gia taêng, ñoùng goùp raát lôùn vaøo vieäc gia taêng toác ñoä phaùt trieån kinh teá. Soá löôïng caùc doanh nghieäp tham gia vaøo lónh vöïc xuaát nhaäp khaåu ngaøy moät taêng, saûn phaåm xuaát khaåu cuõng ngaøy moät ñoåi môùi veà chuûng loaïi cuõng nhö veà chaát löôïng ñeå gia taêng caïnh tranh. Theo nhaän ñònh cuûa caùc chuyeân gia kinh teá vaø caên cöù vaøo tình hình phaùt trieån hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu trong thôøi gian qua, tieàm naêng cuûa lónh vöïc ngoaïi thöông naøy laø raát lôùn. Khi neàn kinh teá môû cöûa, chuùng ta tham gia vaøo thò tröôøng quoác gia khaùc, ngöôïc laïi caùc quoác gia khaùc cuõng seõ tham gia vaøo thò tröôøng nöôùc ta. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp seõ ñoái dieän vôùi tình hình caïnh tranh khoâng chæ treân thò tröôøng nöôùc khaùc maø caû treân thò tröôøng cuûa chính mình. Ñeå coù theå gia taêng khaû naêng caïnh tranh vaø ñöùng vöõng treân thò tröôøng, caùc doanh nghieäp khoâng coøn söï löïa choïn naøo khaùc ngoaøi vieäc caûi tieán coâng ngheä, giaûm giaù thaønh saûn phaåm, naâng cao naêng löïc caïnh tranh. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù caàn phaûi coù nguoàn voán ñeå hoã trôï. Chính ñieàu naøy laøm phaùt sinh nhu caàu caàn coù coâng cuï taøi trôï hieäu quaû vaø linh hoaït. Hình thöùc taøi trôï ngaân haøng taøi trôï cho doanh nghieäp phoå bieán laø hình thöùc cho vay, thanh toaùn L/C, … Thoâng qua hình thöùc taøi trôï, ngaân haøng cung öùng voán cho doanh nghieäp hoaït ñoäng. Tuy nhieân, soá löôïng caùc doanh nghieäp tieáp caän vôùi nguoàn voán naøy khoâng nhieàu do nhöõng haïn cheá veà quy ñònh taøi trôï. Caùc hình thöùc taøi trôï ñang aùp duïng daàn xuaát hieän nhöõng haïn cheá vaø chöa theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu voán ñang gia taêng cuûa caùc doanh nghieäp. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 6 Ñeå giuùp cho caùc doanh nghieäp tieáp coù theâm nguoàn taøi trôï phaùt trieån kinh doanh, caùc ngaân haøng caàn cung öùng dòch vuï môùi. Chính vì tính caáp thieát ñoù, em choïn ñeà taøi “Giaûi phaùp phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam” ñeå nghieân cöùu vaø thöïc hieän luaän vaên toát nghieäp. Ñaây laø moät lónh vöïc môùi vaø chöa ñöôïc aùp duïng roäng raõi, do ñoù, kinh nghieäp veà vieäc thöïc hieän nghieäp vuï naøy chöa coù. Chính vì vaäy, ñeà taøi khoâng theå khoâng coù nhöõng thieáu soùt. Em hy voïng seõ nhaän ñöôïc nhöõng ñoùng goùp quy baùu töø phía hoäi ñoàng ñeå em hoaøn thieän vaán ñeà nghieân cöùu. 2. Muïc ñích nghieân cöùu: Luaän vaên taäp trung nghieân cöùu, phaân tích, ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa taøi trôï thöông maïi vaø nghieäp vuï bao thanh toaùn treân theá giôùi. Qua ñoù, ñöa ra moät soá giaûi phaùp giuùp nghieäp vuï bao thanh toaùn phaùt trieån taïi Vieät Nam. Thoâng qua hình thöùc bao thanh toaùn, caùc doanh nghieäp coù theâm moät keânh taøi trôï voán hieäu quaû. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Ñeà taøi lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc nhö taøi chính, quaûn trò, phaùp luaät… treân phaïm vi quoác gia vaø quoác teá. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu, hoaït ñoäng taøi trôï cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi vaø hoaït ñoäng bao thanh toaùn ôû theá giôùi vaø Vieät Nam. Luaän vaên chæ taäp trung nghieân cöùu trong giôùi haïn cuûa caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu vaø caùc nghieäp vuï taøi trôï xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc ngaân haøng. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Trong suoát quaù trình nghieân cöùu luaän vaên söû duïng phöông phaùp toång hôïp, thoáng keâ, phaân tích caùc taøi lieäu veà xuaát nhaäp khaåu vaø taøi lieäu lieân quan ñeán hoaït ñoäng taøi trôï cuûa ngaân haøng ñaõ ñöôïc coâng boá. Beân caïnh caùc phöông LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 7 phaùp ñoù, luaän vaên coøn chuù troïng ñeán vieäc keát hôïp vôùi vieäc quan saùt caùc hoaït ñoäng thöïc tieãn. Coâng trình nghieân cöùu coøn ñöôïc thöïc hieän töø vieäc phaân tích caùc vaán ñeà chöa hoaøn thieän, töø ñoù laøm tieàn ñeà phaùt trieån nghieäp vuï môùi. 5. Keát caáu cuûa luaän vaên: Luaän vaên ñöôïc chia thaønh 3 chöông nhö sau: - Chöông 1: Toång quan veà taøi trôï thöông maïi vaø nghieäp vuï bao thanh toaùn. - Chöông 2: Thöïc traïng veà taøi trôï thöông maïi vaø hoaït ñoäng bao thanh toaùn. - Chöông 3: Giaûi phaùp phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 8 CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI VAØ NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN 1.1. TOÅNG QUAN VEÀ TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI 1.1.1. Söï caàn thieát khaùch quan cuûa hoaït ñoäng xuaát – NK trong neàn kinh teá Keå töø khi xaõ hoäi loaøi ngöôøi coù söï phaân coâng lao ñoäng saûn xuaát, ñoàng thôøi cuõng hình thaønh quaù trình trao ñoåi haøng hoaù ñeå ñaùp öùng nhu caàu saûn xuaát vaø tieâu duøng. Baát cöù quoác gia naøo muoán phaùt trieån kinh teá khoâng chæ döïa vaøo saûn xuaát trong nöôùc maø coøn phaûi giao dòch haøng hoaù vôùi caùc quoác gia khaùc. Moãi quoác gia coù ñieàu kieän phaùt trieån veà moät loaïi saûn phaåm naøo ñoù maø quoác gia khaùc khoâng coù hoaëc saûn xuaát keùm hieäu quaû. Neáu chæ döïa vaøo saûn xuaát trong nöôùc khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu haøng hoaù, dòch vuï tieâu duøng vaø saûn xuaát cuûa neàn kinh teá. Ñeå phuïc vuï nhu caàu saûn xuaát vaø tieâu duøng trong nöôùc, chuùng ta caàn phaûi nhaäp khaåu nhöõng maëc haøng caàn thieát nhö maùy moùc thieát bò, nguyeân lieäu, vaät tö,… Ngöôïc laïi, neàn kinh teá khai thaùc heát nhöõng lôïi theá caïnh tranh cuûa mình, ngoaøi vieäc phuïc vuï nhu caàu trong nöôùc, coøn coù theå thöïc hieän xuaát khaåu haøng hoaù sang caùc quoác gia khaùc, goùp phaàn gia taêng nguoàn thu cho ñaát nöôùc. Chuùng ta coù theå keát luaän raèng: do nhu caàu vaø lôïi ích kinh teá cuûa ñaát nöôùc maø hoaït ñoäng xuaát NK hình thaønh vaø laø moät hoaït ñoäng taát yeáu trong neàn kinh teá theá giôùi. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 9 1.1.2. Moái quan heä giöõa hoaït ñoäng xuaát NK vaø NHTM trong neàn kinh teá Trong hoaït ñoäng XNK, haøng hoaù ñöôïc vaän chuyeån töø quoác gia naøy sang quoác gia khaùc, vaø tieáp theo laø tieán trình thanh toaùn. Cô cheá thanh toaùn quoác teá coù theå dieãn ñaït ngaén goïn nhö sau: döïa treân cô sôû hôïp ñoàng mua baùn, caùc beân xaùc ñònh caùc ñieàu khoaûn: giaù caû, maãu maõ, chaát löôïng,… vaø ñaëc bieät laø ñieàu kieän thanh toaùn hôïp ñoàng. Ñieàu khoaûn veà thanh toaùn : loaïi ngoaïi teä, ñòa ñieåm, thôøi gian, phöông thöùc thanh toaùn. Nhaø XK seõ tieán haønh giao haøng hoaù hoaëc cung caáp dòch vuï. Tieáp ñeán, nhaø XK seõ tieán haønh laäp leänh ñoøi tieàn nhaø NK nhö kyù phaùt hoái phieáu, leänh nhôø thu thoâng qua NH… vaø caùc NH seõ chuyeån ñeán NH cuûa beân NK nhôø thu hoä. Thoâng qua vieäc thu hoä, nghieäp vuï kinh doanh ñoái ngoaïi cuûa NH ñöôïc hình thaønh. Vì theá, khi nhaéc ñeán ngoaïi thöông laø noùi ñeán thanh toaùn quoác teá. Neáu thanh toaùn quoác teá thöïc hieän toát, giaù trò haøng hoaù xuaát NK seõ coù giaù trò cao, goùp phaàn thuùc ñaåy ngoaïi thöông phaùt trieån vaø laø yeáu toá quan troïng ñeå ñaùnh giaù quan heä kinh teá quoác teá cuûa moät quoác gia. Vieäc thanh toaùn hôïp ñoàng ngoaïi thöông giöõa caùc quoác gia ñöôïc thöïc hieän thoâng qua NH. NH trôû thaønh trung gian, ñieàu kieän ñaûm baûo an toaøn cho caùc beân tham gia hoaït ñoäng xuaát NK. NH thöông maïi tham gia vaøo hoaït ñoäng xuaát NK coøn mang yù nghóa taøi trôï cho caùc DN phaùt trieån ngoaïi thöông. Vieäc taøi trôï cuûa NHTM bao haøm söï chuaån bò saún saøng caùc phöông tieän taøi chính vaø caáp tín duïng cho caùc DN hoaøn taát nghóa vuï thanh toaùn, nhaèm ñaûm baûo cho quaù trình saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù ñöôïc thoâng suoát. NH hoaït ñoäng kinh doanh quoác teá vaø kinh doanh ngoaïi hoái ñem laïi söï trôï giuùp ña daïng cho khaùch haøng, giuùp khaùch haøng ñaûm baûo lôïi nhuaän vaø haïn cheá ruûi ro. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 10 1.1.3. Nhu caàu voán trong moät DN kinh doanh: Voøng quay voán kinh doanh cuûa moät DN ñöôïc tính töø khi DN baét ñaàu boû voán ra mua nguyeân vaät lieäu saûn xuaát kinh doanh cho ñeán khi thu tieàn veà. Khoaûn thôøi gian naøy nhanh hay chaäm phuï thuoäc vaøo vieäc kinh doanh cuûa DN. Voøng quay voán kinh doanh cuûa DN ñöôïc moâ taû nhö sau: Thu mua nguyeân cheá bieán thaønh phaåm baùn haøng thu tieàn vaät lieäu nguyeân vaät lieäu Quaù trình chu chuyeån voán trong moät DN thöôøng tuaân theo quy luaät caùc DN söû duïng nguoàn voán kinh doanh cuûa mình ñeå ñaàu tö vaøo caùc yeáu toá phuïc vuï saûn xuaát hay noùi khaùc ñi laø mua caùc yeáu toá ñaàu vaøo phuïc vuï cho quaù trình saûn xuaát. Haøng hoaù ñöôïc saûn xuaát vaø mang ra thò tröôøng tieâu thuï khi ñoù DN seõ thu hoài ñöôïc nguoàn voán boû ra ban ñaàu cuûa mình. Tuy nhieân, trong hoaït ñoäng kinh doanh noäi thöông hay ngoaïi thöông, vieäc cung caáp cho ñoái taùc cuûa mình moät khoaûn nôï thöông maïi laø ñieàu khoâng theå thieáu. Chính khoaûn nôï naøy ñaõ laøm cho nguoàn voán kinh doanh cuûa DN bò haïn cheá khoâng theå söû duïng ñeå phuïc vuï nhu caàu taùi saûn xuaát. Do ñoù, DN seõ rôi vaøo tình traïng thieáu voán vaø caàn phaûi coù söï hoã trôï töø phía NH. Tình traïng thieáu voán naøy laø moät taát yeáu maø baát kì moät DN naøo cuõng gaëp phaûi. Vì theá, ñaùp öùng nhu caàu voán ñeå ñaûm baûo tính lieân tuïc cuûa quaù trình kinh doanh laø moät vaán ñeà böùc thieát cuûa DN vaø caàn ñöôïc taøi trôï ñaày ñuû, kòp thôøi töø beân ngoaøi ñaëc bieät laø töø ngaân haøng. 1.1.4. TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI 1.1.4.1. Khaùi nieäm veà TTTM Taøi trôï laø thuaät ngöõ phaûn aùnh vieäc NH ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa caùc DN veà phaùt trieån kinh doanh, phoøng choáng ruûi ro, vaø gia taêng khaû naêng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 11 caïnh tranh. Vieäc taøi trôï mang laïi nhieàu lôïi ích cho DN ñoàng thôøi cuõng mang laïi nguoàn thu nhaäp cho NH töø caùc khoaûn laõi vaø phí dòch vuï. Theá TTTM laø gì? TTTM coù theå ñöôïc hieåu nhö laø vieäc NH cung öùng nguoàn voán cho DN phuïc vuï cho nhu caàu thöông maïi. Caùc khoaûn taøi trôï naøy thöôøng coù kyø haïn ngaén, thôøi gian thu hoài voán nhanh… taøi trôï XNK ñöôïc xem laø hình thöùc cuûa TTTM quoác teá. 1.1.4.2. Taàm quan troïng cuûa TTTM quoác teá. Trong thôøi gian qua, neàn thöông maïi quoác teá ñaõ vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ, cuøng vôùi söï gia taêng veà caùc moái quan heä thöông maïi song phöông, ña phöông. Theâm vaøo ñoù, tieán trình töï do hoaù taøi chính vaø hoäi nhaäp toaøn caàu ngaøy moät taêng cao ñaõ daàn daàn xoùa boû haøng raøo thöông maïi giöõa caùc quoác gia. Taát caû ñieàu naøy laøm cho nhu caàu veà thöông maïi gia taêng, keùo theo ñoù laø söï gia taêng nhu caàu veà caùc dòch vuï taøi chính quoác teá. NH vôùi vieäc thöïc hieän taøi trôï seõ cung caáp cho DN moät khoái löôïng voán lôùn nhaèm ñaùp öùng nhu caàu môû roäng vaø phaùt trieån kinh doanh. Thoâng qua söï taøi trôï cuûa NH caùc DN seõ coù theâm söùc maïnh caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû khaùc ñeå daønh öu theá. Beân caïnh ñoù, qua hoaït ñoäng taøi trôï naøy NH coøn giuùp cho caùc DN khaéc phuïc ñöôïc nhöõng khoù khaên trong hoaït ñoäng kinh doanh quoác teá. Vì theá, chuùng ta coù theå noùi raèng hoaït ñoäng TTTM cuûa caùc NH chieám vò trí raát quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy caùc DN phaùt trieån noùi rieâng vaø phaùt trieån xuaát NK cuûa Vieät Nam noùi chung. Theå hieän ôû caùc maët : - Goùp phaàn laøm giaûm nheï nhu caàu voán cho DN, giuùp DN coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong thöông tröôøng, môû roäng ñöôïc khaû naêng saûn xuaát kinh doanh vaø oån ñònh vó moâ cuûa neàn kinh teá nhö giaûi quyeát vieäc laøm, giaûm thaát nghieäp, taêng nguoàn thu cho ngaân saùch… - Thoâng qua hoaït ñoäng taøi trôï cuûa NH maø caùc DN coù theå ñoåi môùi trang thieát bò, kyõ thuaät, daây chuyeàn saûn xuaát vaø aùp duïng coâng ngheä hieän LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 12 ñaïi… nhaèm laøm giaûm giaù thaønh saûn phaåm, taêng chaát löôïng vaø töø ñoù naâng cao khaû naêng caïnh tranh. - Veà maët vó moâ, hình thöùc taøi trôï taïo ñieàu kieän cho haøng hoaù xuaát NK löu thoâng troâi chaûy, hoaït ñoäng xuaát NK seõ dieãn ra thöôøng xuyeân, lieân tuïc goùp phaàn phuïc vuï muïc tieâu phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, goùp phaàn môû roäng quan heä ñoái ngoaïi vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. 1.1.4.3. Caùc phöông thöùc TTTM 1.1.4.3.1. Taøi trôï NK: Taøi trôï NK chuùng ta coù theå keå ñeán moät soá phöông thöùc taøi trôï maø NH hieän ñang söû duïng: - Taøi trôï theo phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø (L/C): Trong phöông thöùc thanh toaùn L/C, nhaø XK yeâu caàu nhaø NK tieán haønh thuû tuïc môû L/C taïi moät NH vôùi caùc ñieàu kieän ñaõ ñöôïc thoaû thuaän. Thuû tuïc môû L/C cho khaùch haøng coù theå ñöôïc xem laø moät hình thöùc taøi trôï cho DN. Bôûi vì, khi NH ñoàng yù môû L/C cho nhaø NK bao haøm trong ñoù laø söï cam keát thanh toaùn cho ngöôøi höôûng lôïi L/C. NH seõ gaùnh chòu ruûi ro neáu nhaø NK khoâng coù khaû naêng thanh toaùn. Trong tröôøng hôïp naøy, NH seõ laø ngöôøi thanh toaùn cho L/C maø mình ñaõ môû ñeå ñaûm baûo uy tín. Ñieàu naøy coù mang yù nghóa cuûa vieäc cung caáp moät khoaûn tín duïng ngaàm cho khaùch haøng. Do ñoù, khi quyeát ñònh môû L/C NH phaûi thaåm ñònh caån thaän khaùch haøng. - Cho vay kyù quyõ : kyù quyõ laø moät ñieàu kieän baét buoäc, moät quy ñònh cuûa NH phaùt sinh trong tröôøng hôïp khaùch haøng xin ñöôïc baûo laõnh, môû L/C. Khaùch haøng seõ noäp moät khoaûn tieàn nhaát ñònh vaøo taøi khoaûn kyù quyõ cuûa hoï taïi NH xin baûo laõnh. Khoaûn tieàn naøy seõ ñöôïc phong toaû trong taøi khoaûn taïi NH cho ñeán khi nghóa vuï baûo laõnh cuûa NH chaám LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 13 döùt. Giaù trò kyù quyõ thöôøng tyû leä thuaän vôùi giaù trò hôïp ñoàng DN xin ñöôïc baûo laõnh. NH xem xeùt haïn möùc baûo laõnh döïa vaøo giaù trò cuûa khoaûn baûo laõnh, uy tín cuûa khaùch haøng vaø ruûi ro cuûa khoaûn baûo laõnh. NH coù theå yeâu caàu khaùch haøng kyù quyõ khoaûn töø 70% ñeán 100% giaù trò baûo laõnh. Tuyø tröôøng hôïp maø giaù trò baûo laõnh thay ñoåi. Thoâng qua vieäc kyù quyõ, NH coù theå giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro trong quaù trình baûo laõnh cho DN. Nhöng veà phía DN, do tieàn kyù quyõ bò phong toaû trong taøi khoaûn theo thôøi gian NH chaáp nhaän baûo laõnh neân voán cuûa DN seõ bò ñoùng baêng. Vì theá, cho vay kyù quyõ laø hình thöùc taøi trôï DN giaûi quyeát ñöôïc khoù khaên veà voán löu ñoäng. Tuy nhieân, NH chæ aùp duïng ñoái vôùi moät soá DN thöïc hieän giao dòch baûo laõnh qua NH. Ñeå haïn cheá ruûi ro, NH thöôøng chæ chaáp nhaän taøi trôï cho nhöõng DN coù tình hình taøi chính laønh maïnh, coù khaû naêng traû nôï cho NH, vaø chæ chaáp nhaän baûo laõnh cho nhöõng hôïp ñoàng ít ruûi ro. - Cho vay baét buoäc: cho vay baét buoäc phaùt sinh khi nhaø NK khoâng ñuû khaû naêng thanh toaùn boä chöùng töø. NH cho vay treân giaù trò tieàn haøng coøn thieáu ñeå thanh toaùn ñuùng haïn cho beân ñoái taùc. Vôùi hình thöùc cho vay naøy, DN phaûi chòu moät laõi suaát töông ñöông vôùi laõi suaát quaù haïn cuûa NH, thôøi gian vay thöôøng laø ngaén (khoâng quaù 30 ngaøy) keå töø ngaøy NH traû nôï thay. Hình thöùc taøi trôï naøy seõ taïo aùp löïc thanh toaùn raát lôùn cho DN. 1.1.4.3.2. Taøi trôï ñoái vôùi XK: - Chieát khaáu boä chöùng töø: thoâng thöôøng laø chieát khaáu boä chöùng töø haøng xuaát. Chieát khaáu boä chöùng töø laø hình thöùc NH taøi trôï nhaø XK, thoâng qua vieäc mua laïi hoaëc cho vay treân cô sôû giaù trò boä chöùng töø XK hoaøn haûo ñöôïc ngöôøi XK xuaát trình. Soá tieàn chieát khaáu laø soá tieàn DN ñöôïc höôûng sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn laõi vaø hoa hoàng. Taùc LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 14 duïng hoaït ñoäng chieát khaáu laø taøi trôï voán löu ñoäng cho ngöôøi XK, ñaûm baûo saûn xuaát kinh doanh lieân tuïc, khoâng bò giaùn ñoaïn trong thôøi gian chôø ngöôøi NK thanh toaùn tieàn haøng. Phaïm vi chieát khaáu boä chöùng töø thöôøng chæ ñöôïc aùp duïng trong phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø (L/C letter of Credit). Bôûi vì, noù coù söï raøng buoäc chaët cheõ vieäc giao haøng cuûa ngöôøi XK vaø traùch nhieäm thanh toaùn cuûa ngöôøi NK thoâng qua caùc NH phuïc vuï caùc beân. So vôùi caùc phöông thöùc thanh toaùn quoác teá khaùc, phöông thöùc thanh toaùn L/C coù ruûi ro thaáp hôn. Chieát khaáu thoâng thöôøng coù hai loaïi laø chieát khaáu truy ñoøi vaø chieát khaáu mieãn truy ñoøi. + Chieát khaáu coù truy ñoøi: NH thöïc hieän vieäc cho vay treân cô sôû ngöôøi XK xuaát trình boä chöùng töø hoaøn haûo. Thôøi gian cho vay ñöôïc tính baèng thôøi gian caàn thieát trung bình ñeå ñoøi tieàn ngöôøi NK nöôùc ngoaøi. Khi ñoù, traùch nhieäm ngöôøi XK vaãn coøn cho ñeán khi NH ñoøi ñöôïc tieàn töø ngöôøi NK. + Chieát khaáu mieãn truy ñoøi: NH mua laïi boä chöùng töø XK hoaøn haûo töø ngöôøi XK. Giaù mua seõ thaáp hôn giaù trò boä chöùng töø, do NH tröø laïi phí chieát khaáu vaø thôøi gian caàn thieát trung bình ñeå ñoøi laïi tieàn nhaø NK. Chieát khaáu mieãn truy ñoøi coù nghóa laø ngöôøi XK baùn haún boä chöùng töø cho NH, nhaän tieàn vaø khoâng coøn traùch nhieäm hoaøn traû, traùch nhieäm thu tieàn vaø quyeàn söû duïng soá tieàn thu ñöôïc hoaøn toaøn thuoäc veà NH. Thoâng qua vieäc chieát khaáu NH coù theå taøi trôï moät phaàn voán löu ñoäng cho ngöôøi XK nhaèm ñaûm baûo quaù trình saûn xuaát kinh doanh khoâng bò giaùn ñoaïn. 1.1.4.3.3. Taøi trôï treân cô sôû hoái phieáu: LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 15 - Chieát khaáu hoái phieáu: Ngöôøi XK khi baùn chòu haøng hoaù cho ngöôøi NK ôû nöôùc ngoaøi, hoï seõ kí phaùt hoái phieáu coù kyø haïn. Ngöôøi NK hoaëc NH cuûa ngöôøi NK kyù chaáp nhaän vaøo hoái phieáu. Soá tieàn treân hoái phieáu ñöôïc ñaûm baûo thanh toaùn khi ñaùo haïn. Tuy nhieân, neáu toå chöùc XK phaùt sinh nhu caàu voán, hoï coù theå mang hoái phieáu ñoù ñeán NH ñeå xin chieát khaáu, nghóa laø xin nhaän tieàn tröôùc vaø chuyeån quyeàn höôûng lôïi hoái phieáu cho NH chieát khaáu. Trong nghieäp vuï naøy, thoâng thöôøng NH chæ nhaän chieát khaáu ñoái vôùi hoái phieáu maø khaû naêng thanh toaùn khi ñaùo haïn cuûa hoái phieáu khaù chaéc chaén. - Chaáp nhaän hoái phieáu: Chaáp nhaän hoái phieáu laø nghieäp vuï maø trong thôøi gian quy ñònh, beân baùn phaûi xuaát trình cho beân mua ñeå hoï kyù chaáp nhaän traû tieàn hoái phieáu. Hoái phieáu chæ coù theå löu thoâng deã daøng khi noù ñaõ ñöôïc kyù chaáp nhaän traû tieàn khi ñeán haïn. Treân phöông dieän NH, vieäc chaáp nhaän hoái phieáu cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc caáp tín duïng cho khaùch haøng. Nhaø NK trôû thaønh ngöôøi vay khoaûn tín duïng. Khoaûn tín duïng naøy ñöôïc xem laø hình thöùc, moät söï ñaûm baûo veà taøi chính. Khoaûn vay chæ trôû thaønh khoaûn vay thöïc söï khi nhaø NK khoâng thanh toaùn tieàn cho beân XK khi ñeán haïn. Khi ñoù, NH chòu traùch nhieäm thanh toaùn. Hình thöùc chaáp nhaän hoái phieáu xaûy ra khi beân baùn vaø beân mua chöa tin töôûng nhau veà khaû naêng thanh toaùn. Beân baùn ñeà nghò beân mua yeâu caàu moät NH ñöùng ra chaáp nhaän traû tieàn treân hoái phieáu do beân baùn kyù phaùt. Khi NH ñaõ ñoàng yù coù nghóa laø moïi ruûi ro NH seõ gaùnh chòu. Hình thöùc naøy mang laïi lôïi ích: vôùi söï chaáp nhaän cuûa NH, nhaø XK coù ñöôïc söï ñaûm baûo chaéc chaén veà khaû naêng thanh toaùn vaø khi caàn coù theå mang hoái phieáu naøy chieát khaáu ñeå thu tieàn. Ñieàu naøy taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nhaø XK. Nhaø NK coù theå mua ñöôïc haøng hoaù phuïc vuï cho vieäc saûn xuaát kinh doanh cuûa mình. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 16 1.1.4.3.4. Factoring vaø Forfaiting - Factoring (BTT): laø moät nghieäp vuï taøi trôï maø caùc toå chöùc BTT hay NHTM ñöùng ra mua laïi caùc KPT, nhaèm giuùp DN coù theå coù ñöôïc nguoàn voán löu ñoäng boå sung cho quaù trình kinh doanh. Hoaït ñoäng BTT theå hieän toå chöùc BTT bao toaøn boä caùc khoaûn phaûi thu (KPT) cho nhaø XK, cho nhieàu ñoái töôïng cuøng moät luùc. BTT thöôøng coù thôøi haïn ngaén vaø söû duïng cho nhöõng hoaït ñoäng xuaát NK khoâng söû duïng ñeán tín duïng chöùng töø, hoái phieáu. - Forfaiting: laø hoaït ñoäng mua laïi caùc khoaûn nôï seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo moät ngaøy trong töông lai, hình thaønh töø vieäc giao haøng hoaù hay cung öùng dòch vuï maø phaàn lôùn laø caùc giao dòch xuaát NK maø khoâng truy ñoøi. Hình thöùc BTT naøy thöôøng ñöôïc söû duïng trong daøi haïn vaø hoaït ñoäng döïa vaøo cô sôû cuûa tín duïng chöùng töø, hoái phieáu vaø baûo ñaûm thanh toaùn cuûa NH. Ñaây laø nghieäp vuï BTT cho nhöõng KPT cuï theå, rieâng leû trong toaøn boä quaù trình xuaát NK daøi haïn vaø cho töøng ñoái töôïng cuï theå. 1.2. GIÔÙI THIEÄU CHUNG VEÀ NGHIEÄP VUÏ BTT: 1.2.1. Theá naøo laø nghieäp vuï BTT: Nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn treân, BTT laø hình thöùc taøi trôï cuûa NH ñoái vôùi DN trong hoaït ñoäng thöông maïi, theá BTT laø gì? Thò tröôøng theá giôùi hieän nay phaùt trieån raát soâi ñoäng, phöông phaùp kinh doanh khoâng ngöøng thay ñoåi. Trong boái caûnh ñoù, nhöõng phöông thöùc kinh doanh coå truyeàn luoân ñöôïc thay theá bôûi caùc phöông thöùc tín duïng môû roäng. Caùc phöông thöùc tín duïng môû roäng naøy ñeàu coù tính chaát caïnh tranh vaø raát haáp daãn, nhöng nhìn chung caùc DN luoân phaûi ñoái ñaàu vôùi nhöõng khoù khaên: - Nguoàn voán löu ñoäng cuûa DN bò troùi buoäc vaøo caùc khoaûn nôï cuûa khaùch haøng. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 17 - Ruûi ro do khoâng thu ñöôïc nôï ngaøy caøng gia taêng vì khaû naêng thanh toaùn cuûa khaùch haøng khoâng ñöôïc ñaûm baûo. - Khoaûng caùch giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn laøm cho thoâng tin bò haïn cheá vaø gaây nhieàu khoù khaên. - Baát ñoàng trong ngoân ngöõ, khaùc bieät veà phaùp luaät vaø vaên hoaù, tieàn teä söû duïng ñaõ gaây neân nhöõng khoù khaên cho DN…. Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà treân, chuùng ta coù nghieäp vuï hoã trôï Factoring hay coøn goïi laø BTT. Theo quyeát ñònh 1096/2004/QÑ-NHNN ngaøy 06/09/2004 v/v ban haønh quy cheá hoaït ñoäng BTT cuûa caùc toå chöùc tín duïng thì BTT ñöôïc xem nhö laø hình thöùc caáp tín duïng cuûa toå chöùc tín duïng cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua laïi caùc KPT phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoaù ñaõ ñöôïc beân baùn haøng vaø beân mua haøng thoaû thuaän trong hôïp ñoàng mua, baùn haøng hoaù. 1.2.2. Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa nghieäp vuï BTT: BTT laø moät ngaønh kinh doanh ñöôïc hình thaønh töø thôøi trung coå khi ngöôøi ta baét ñaàu giao thöông vôùi nhau vaø phaùt sinh caùc khoaûn nôï thöông maïi thì BTT ñaõ ra ñôøi. BTT ñaõ coù töø theá kyû XIII vaø ñöôïc xem nhö laø moät coâng cuï taïm öùng tieàn theo hoaù ñôn cho caùc thöông gia, BTT trong thôøi gian naøy ñöôïc taïo ra laø ñeå laáp khoaûng troáng thôøi gian töø khi giao haøng ñeán khi thanh toaùn tieàn haøng. Ñeán theá kyû 17 thì hình thöùc BTT ra ñôøi taïi Anh, ñeán nhöõng naêm 60 cuûa theá kyû 19 thì BTT baét ñaàu phaùt trieån ôû Chaâu Aâu. Naêm 1963, cô quan kieåm soaùt tieàn teä coâng boá ñaây laø moät hoaït ñoäng NH hôïp phaùp. Töø ñoù, BTT ñöôïc caùc NH nghieân cöùu vaø öùng duïng. Ñeán 1974, BTT ñöôïc haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi coâng nhaän. Töø khi môùi ra ñôøi, doanh soá BTT raát ít. Nhöng qua thôøi gian, doanh soá BTT ngaøy moät taêng leân. Soá löôïng ñôn vò tham gia thöïc hieän BTT gia taêng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 18 nhanh choùng. Neáu tính töø luùc môùi baét ñaàu hình thaønh vôùi chæ coù moät vaøi ñôn vò BTT, ñeán naêm 2003 ñaõ coù ñeán 1003 ñôn vò treân toaøn theá giôùi. Con soá naøy tieáp tuïc gia taêng. Ngoaøi vieäc gia taêng veà soá löôïng BTT, doanh soá BTT cuõng lieân tuïc gia taêng qua caùc naêm. Tính töø naêm 1998 ñeán nay, doanh soá BTT cuûa theá giôùi lieân tuïc gia taêng. Naêm 1998, doanh soá BTT chæ ñaït 456,506 trieäu EUR, ñeán naêm 1999 laø 623,840 trieäu EUR, naêm 2004 taêng leân nhanh choùng ñaït 860,215 trieäu EUR. Vieäc gia taêng soá löôïng ñôn vò BTT vaø doanh soá BTT ñaõ noùi leân tính öu vieät cuûa nghieäp vuï vaø ngaøy caøng ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng. Lòch söû hình thaønh cuûa BTT ñaõ coù töø laâu ñôøi vaø ñöôïc aùp duïng roäng raõi treân theá giôùi. Tuy nhieân, ñoái vôùi Vieät Nam, nghieâïp vuï naøy vaãn coøn khaù môùi meõ trong hoaït ñoäng cuûa NH noùi rieâng vaø neàn kinh teá noùi chung. 1.2.3. Phaân loaïi BTT: BTT coù theå ñöôïc chia thaønh caùc loaïi sau: 1.2.3.1. Phaân loaïi theo phaïm vi thöïc hieän: 1.2.3.1.1. BTT trong nöôùc: BTT trong nöôùc laø hình thöùc ñôn vò BTT thöïc hieän vieäc BTT cho ñôn vò coù caùc KPT phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoaù trong nöôùc. 1.2.3.1.2. BTT quoác teá: BTT quoác teá cuõng gioáng nhö BTT trong nöôùc, nhöng vieäc BTT phaùt sinh töø caùc KPT trong xuaát NK haøng hoaù vôùi caùc quoác gia khaùc. 1.2.3.2. Phaân loaïi theo tính chaát hoaøn traû cuûa caùc khoaûn taøi trôï: 1.2.3.2.1. BTT coù truy ñoøi: BTT coù truy ñoøi laø hình thöùc BTT maø ñôn vò BTT coù quyeàn ñoøi laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc cho beân baùn haøng, khi beân mua haøng khoâng coù khaû naêng hoaøn thaønh nghóa vuï thanh toaùn KPT. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 19 1.2.3.2.2. BTT khoâng coù quyeàn truy ñoøi: BTT khoâng coù quyeàn truy ñoøi laø hình thöùc BTT maø ñôn vò BTT chòu toaøn boä ruûi ro, khi beân mua haøng khoâng coù khaû naêng hoaøn thaønh nghóa vuï thanh toaùn KPT. Ñôn vò BTT chæ coù quyeàn ñoøi laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc cho beân baùn haøng trong tröôøng hôïp beân mua haøng töø choái thanh toaùn KPT do beân baùn haøng giao haøng khoâng ñuùng nhö thoaû thuaän taïi hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaëc vì lyù do khaùc khoâng lieân quan ñeán khaû naêng thanh toaùn cuûa beân mua haøng. 1.2.3.3. Phaân loaïi theo tính chaát taøi trôï: 1.2.3.3.1. BTT chieát khaáu: BTT chieát khaáu laø hình thöùc BTT maø ñôn vò BTT seõ chieát khaáu caùc KPT tröôùc ngaøy ñaùo haïn. 1.2.3.3.2. BTT cho ñeán khi ñaùo haïn: BTT cho ñeán khi ñaùo haïn laø hình thöùc BTT maø ñôn vò BTT traû cho khaùch haøng cuûa ñôn vò BTT giaù mua cuûa caùc khoaûn BTT khi ñaùo haïn. 1.3. Quy trình BTT: 1.3.1. Quy trình BTT trong nöôùc: (1) Böôùc 1: Hai beân ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn kyù thoaû thuaän hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù trong ñoù coù ñieàu kieän laø ngöôøi baùn ñoàng yù caáp khoaûn tín duïng thöông maïi cho ngöôøi mua. Böôùc 2: Ngöôøi baùn giao haøng hoaù cho ngöôøi mua. Ngöôøi Baùn (5) Ngöôøi Mua(2) (3) Toå chöùc BTT (4) (6) (8) (9) (7) LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 20 Böôùc 3: Ngöôøi baùn ñeán toå chöùc BTT baùn KPT töø ngöôøi mua cho ñôn vò BTT. Böôùc 4: Toå chöùc BTT thaåm ñònh hoà sô vaø thaåm ñònh khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua Böôùc 5: Kyù hôïp ñoàng BTT vôùi ngöôøi baùn Böôùc 6: Ngöôøi baùn chuyeån nhöôïng hoaù ñôn vaø chöùng töø lieân quan cho toå chöùc BTT. Böôùc 7: Toå chöùc BTT thanh toaùn tieàn cho ngöôøi baùn Böôùc 8: Thu nôï ngöôøi mua khi ñeán haïn Böôùc 9: Quyeát toaùn khoaûn coøn laïi giöõa ngöôøi baùn vaø toå chöùc BTT. 1.3.2. Quy trình BTT quoác teá: Nhaø Xuaát Khaåu (Ngöôøi baùn) Nhaø Nhaäp Khaåu (ngöôøi mua) Ñôn vò BTT Xuaát khaåu Ñôn vò BTT Nhaäp khaåu 1.HÑ baùn haøng 7. Giao haøng Böôùc 1: Hai beân nhaø XK vaø nhaø NK ñaøm phaùn kyù keát hôïp ñoàng XNK haøng hoaù. Böôùc 2: Nhaø XK ñeán ñôn vò BTT XK ñeå yeâu caàu cung caáp dòch vuï BTT. Böôùc 3: Ñôn vò BTT XK tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng vaø yeâu caàu toå chöùc BTT NK cung caáp dòch vuï BTT. Böôùc 4: Ñôn vò BTT NK tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng (nhaø NK) vaø quyeát ñònh coù kyù hôïp ñoàng cung caáp dòch vu hay khoâng. 2 3 45 6 8 9 13 10 11 8 12 5 LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 21 Böôùc 5: Ñôn vò BTT beân nhaäp traû lôøi tín duïng cho ñôn vò BTT beân xuaát. Ñôn vò BTT beân xuaát traû lôøi tín duïng cho beân XK Böôùc 6: Kyù keát hôïp ñoàng cung caáp dòch vuï. Böôùc 7: Beân XK tieán haønh giao haøng cho beân NK theo ñuùng hôïp ñoàng ñaõ kyù keát. Böôùc 8: Beân XK chuyeån nhöôïng BCT cho ñôn vò BTT XK ñoàng thôøi ñôn vò BTT XK seõ chuyeån nhöôïng BCT naøy cho ñôn vò BTT NK. Böôùc 9: Ñôn vò BTT thanh toaùn tröôùc tieàn cho ñôn vò XK. Böôùc 10: Khi ñeán haïn, Ñôn vò BTT NK tieán haønh thu tieàn töø nhaø NK. Böôùc 11: Nhaø NK thanh toaùn cho ñôn vò BTT NK. Böôùc 12: Ñôn vò BTT NK thanh toaùn cho beân BTT XK Böôùc 13: Ñôn vò BTT XK vaø nhaø XK quyeát toaùn caùc khoaûn coøn laïi 1.4. Ñònh giaù trong nghieäp vuï BTT Khi thöïc hieän baát kyø moät nghieäp vuï naøo ñoù thì giaù caû cuûa nghieäp vuï ñoù laø moät trong nhöõng vaán ñeà maø chuùng ta caàn phaûi löu taâm. Giaù trong nghieäp vuï BTT laø khoaûn chi phí ñeå thöïc hieän nghieäp vuï BTT. Thoâng thöôøng vieäc thöïc hieän BTT bao goàm caùc loaïi phí: - Phí noäp ñôn ñeà nghò vaø phí thaåm ñònh tín duïng: loaïi phí naøy phaùt sinh khi khaùch haøng baét ñaàu noäp ñôn ñeà nghò cung caáp dòch vuï BTT. Khoaûn phí naøy thöôøng khoâng lôùn. - Phí thanh toaùn ban ñaàu hoaëc phí chieát khaáu: Loaïi phí naøy ñöôïc tính treân soá tieàn thöïc teá söû duïng qua nghieäp vuï BTT. Soá tieàn coøn laïi chöa söû duïng seõ khoâng bò tính phí hoaëc baát cöù moät khoaûn cam keát naøo. Giaû söû neáu toå chöùc BTT chæ thanh toaùn 80% giaù trò hôïp ñoàng ñöôïc yeâu caàu thì khoaûn phí naøy chæ ñöôïc tính treân 80% ñoù, phaàn coøn laïi 20% seõ khoâng tính. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 22 Khoaûn phí naøy ñöôïc tính döïa vaøo laõi suaát thaáu chi khoâng ñaûm baûo cuûa toå chöùc tín duïng ñang aùp duïng. - Phí BTT hay coøn goïi laø phí hoa hoàng: Ñaây laø khoaûn chi phí quaûn lyù cuûa coâng ty. Cuï theå nhö phí löông nhaân vieân, chi phí ñieän thoaïi, böu ñieän, vaên phoøng phaåm, phí thoâng baùo… Theo caùch tính cuûa caùc toå chöùc BTT Quoác teá ñang aùp duïng hieän nay thì phí naøy ñöôïc tính toái ña baèng 0.5% giaù trò cuûa hoaù ñôn yeâu caàu BTT. 1.5. Lôïi theá cuûa taøi trôïï BTT so vôùi caùc phöông thöùc taøi trôï khaùc: So vôùi caùc hình thöùc taøi trôï khaùc ñang ñöôïc caùc NH cung caáp, BTT ñöôïc xem laø öu vieät hôn haún. Do tính chaát cuûa nghieäp vuï BTT, mua laïi caùc KPT, giuùp caùc DN taêng voán löu ñoäng ñaõ khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm cuûa caùc phöông thöùc taøi trôï thoâng thöôøng nhö cho vay, kyù quyõ, chieát khaáu… Nhöõng ñieåm thuaän lôïi cuûa BTT so vôùi caùc hình thöùc khaùc laø: Lôïi theá veà thanh toaùn: - Toå chöùc XK thoâng qua vieäc baùn caùc KPT cho toå chöùc BTT XK (ExportFactor) ñaõ laøm giaûm ñi raát nhieàu vieäc nhö vieäc theo doõi caùc KPT. Toå chöùc BTT XK seõ thöïc hieän taát caû nhieäm vuï cho nhaø XK nhö ñaûm nhaän nhieäm vuï nhôø thu hoaëc thoâng baùo cho nhaø NK, theo doõi nhöõng khoaûn thanh toaùn chuyeån nhöôïng hoaëc giaûi quyeát nhöõng vöôùng maéc trong hoaït ñoäng thanh toaùn, thöïc hieän vieäc kieåm tra giaùm saùt khaû naêng thanh toaùn cuûa nhaø NK. - Vieäc thöïc hieän BTT, toå chöùc BTT XK phaûi taïo moái quan heä vôùi toå chöùc BTT NK. Chính ñieàu naøy ñaõ baûo ñaûm cho nhaø XK trong khaâu thanh toaùn ñuùng haïn thoâng qua toå chöùc BTT NK taïi nöôùc NK. Ñaây laø ñaëc tính öu vieät cuûa BTT so vôùi caùc phöông thöùc taøi trôï khaùc. Noù laøm giaûm nheï gaùnh naëng cho nhaø XK neáu phaûi thöïc hieän tín duïng chöùng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 23 töø, vì theá laøm giaûm chi phí thanh toaùn cho caû hai beân nhaø NK vaø nhaø XK. Lôïi theá veà taøi chính: Nghieäp vuï BTT vôùi vieäc thöïc hieän taùi taøi trôï cho DN seõ laø moät öu theá so vôùi caùc phöông thöùc taøi trôï khaùc. Toå chöùc BTT thöïc hieän taùi taøi trôï cung öùng cho nhaø XK thoâng qua moái quan heä giao dòch giöõa toå chöùc BTT NK vaø toå chöùc BTT XK. Toå chöùc BTT XK thöïc hieän nghieäp vuï taùi taøi trôï döôùi hai hình thöùc sau: - Nghieäp vuï öùng tröôùc taøi chính cho toå chöùc XK: Theo nghieäp vuï naøy thì toå chöùc XK coù theå öùng tröôùc tieàn cuûa hôïp ñoàng chöa ñeán haïn thanh toaùn baèng hình thöùc vay cuûa toå chöùc BTT. Toång möùc vay tuyø thuoäc vaøo khaû naêng thanh toaùn cuûa beân NK, trung bình coù theå töø 70% ñeán 90% giaù trò cuûa khoaûn thanh toaùn. Tín duïng öùng tröôùc naøy ñöôïc thöïc hieän nhö khoaûn tín duïng luaân chuyeån vaø toå chöùc XK phaûi traû laõi cho khoaûn tín duïng töông öùng vôùi soá tieàn öùng tröôùc 70% - 90%. Beân caïnh ñoù, ñeå khuyeán khích nhaø XK söû duïng BTT toå chöùc BTT coù theå thöïc hieän ghi coù soá tieàn coøn laïi 10%-30% cuûa khoaûn thanh toaùn öùng tröôùc naøy vaøo taøi khoaûn tieàn gôûi cuûa DN. Taøi khoaûn naøy DN khoâng ñöôïc söû duïng vaø vaãn ñöôïc höôûng laõi suaát cho ñeán khi nhaø NK thanh toaùn. Khi nhaø NK thanh toaùn, toå chöùc BTT seõ thu hoài khoaûn tín duïng öùng tröôùc coäng vôùi leä phí BTT vaø laõi tín duïng öùng tröôùc. Soá tieàn coøn laïi toå chöù BTT seõ traû laïi cho toå chöùc XK cuøng vôùi soá tieàn trong taøi khoaûn khoáng cheá. - Nghieäp vuï chieát khaáu: Ñaây laø moät trong nhöõng nghieäp vuï cuûa BTT, vôùi nghieäp vuï naøy toå chöùc XK baùn toaøn boä KPT vaø chuyeån giao taát caû caùc chöùng töø lieân quan ñeán KPT cho toå chöùc BTT, toå chöùc BTT seõ thanh toaùn cho nhaø XK neáu nhaän thaáy LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 24 KPT naøy coù theå BTT ñöôïc. Ñeå thöïc hieän BTT thoâng thöôøng toå chöùc BTT chieát khaáu moät tyû leä khaù cao khoaûng töø 10% ñeán 30% giaù trò hoaù ñôn tuyø thuoäc vaøo khaû naêng thanh toaùn cuûa beân NK. 1.6. Ruûi ro trong nghieäp vuï BTT: Ñaây laø hình thöùc thanh toaùn khoâng caàn söû duïng ñeán hoái phieáu hay L/C, hai beân mua vaø baùn chæ caàn baøn baïc kyù keát hôïp ñoàng vôùi nhau vôùi ñieàu khoaûn thanh toaùn thoâng qua toå chöùc BTT hoaëc NH vôùi nghieäp vuï BTT. Baát kyø moät nghieäp vuï naøo cuõng coù ruûi ro cuûa noù, BTT cuõng theá noù cuõng coù nhöõng ruûi ro khi chuùng ta aùp duïng noù. Ruûi ro trong nghieäp vuï naøy chuùng ta coù theå nhaän thaáy ñöôïc töø caùc beân nhö sau: 1.6.1. Ruûi ro töø phía khaùch haøng: Trong hình thöùc taøi trôï BTT naøy khaùch haøng coù theå laø ngöôøi mua, ngöôøi NK hoaëc ngöôøi baùn, ngöôøi XK. Vì theá ruûi ro khaùch haøng laø ruûi ro phaùt sinh töø phía ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn. - Ruûi ro töø phía ngöôøi baùn: Trong nghieäp vuï BTT mieãnn truy ñoøi, ngöôøi baùn (nhaø XK) haàu nhö khoâng chòu ruûi ro phaùt sinh vì ñaõ baùn toaøn boä khoaûn nôï cho NH. Trong nghieäp vuï BTT coù truy ñoøi thì beân XK vaãn coøn chòu traùch nhieäm hay chòu ruûi ro töø phía nhaø NK. Khi nhaø NK maát khaû naêng thanh toaùn, beân XK coù traùch nhieäm hoaøn traû laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc cho toå chöùc BTT. - Ruûi ro töø phía ngöôøi mua: Ngöôøi mua seõ chòu ruûi ro töø phía ngöôøi baùn gaây ra chaúng haïn nhö haøng hoaù giao khoâng ñuùng chaát löôïng, khoâng ñuùng quy caùch. 1.6.2. Ruûi ro töø phía NH: Trong nghieäp vuï BTT, NH laø ngöôøi chòu hoaøn toaøn ruûi ro do ñaõ mua laïi caùc KPT töø ngöôøi baùn. Nhöõng ruûi ro NH thöôøng gaëp coù theå keå ñeán nhö sau: LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 25 - Ruûi ro töø ngöôøi baùn: Ngöôøi baùn baùn toaøn boä KPT cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc chuyeån giao toaøn boä nhöõng ruûi ro cho NH. Trong tröôøng hôïp NH chaáp nhaän BTT coù quyeàn truy ñoøi ngöôøi baùn, NH phaûi naém vöõng thoâng tin veà phía ngöôøi baùn nhö tình hình taøi chính, khaû naêng coù theå thu hoài khoaûn taøi trôï. Neáu moät DN khoâng ñuû khaû naêng ñaûm baûo cho khoaûn taøi trôï, ruûi ro veà phía NH seõ laø raát lôùn. Bôûi vì, neáu NH khoâng thu hoài ñöôïc nôï töø ngöôøi mua thì cuõng seõ khoù khaên trong vieäc truy ñoøi ngöôøi baùn. Do ñoù, khi thöïc hieän BTT ñoái vôùi ngöôøi baùn thì NH caàn phaûi thaåm ñònh ngöôøi baùn veà tình hình taøi chính, veà tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa DN, veà haøng hoaù ñöôïc giao dòch hay noùi caùch khaùc laø thaåm ñònh KPT. - Ruûi ro töø ngöôøi mua: ñaây laø ruûi ro cao nhaát coù theå xaûy ra khi NH cung caáp dòch vuï BTT bôûi vì traùch nhieäm traû nôï thuoäc veà ngöôøi mua. Neáu ñaùnh giaù khoâng ñuùng chaát löôïng KPT, coù theå NH seõ khoâng thu hoài ñöôïc nôï vaø chòu toaøn boä ruûi ro cho khoaûn BTT. Vì theá, vieäc thaåm ñònh ngöôøi mua (nhaø NK) laø moät vieäc laøm caàn thieát vaø ñaëc bieät ñöôïc NH quan taâm. Khi NH quyeát ñònh BTT cho moät KPT, NH tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng veà khaû naêng thanh toaùn KPT khi ñeán haïn cuûa ngöôøi mua. Cuï theå laø thaåm ñònh chaát löôïng ngöôøi mua nhö thaåm ñònh veà tình hình taøi chính cuûa DN, uy tín, quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa DN. Bôûi vì, chaát löôïng ngöôøi mua thaáp seõ gaây ra khoù khaên cho vieäc thu hoài caùc KPT. Beân caïnh ñoù, toå chöùc BTT cuõng caàn thaåm ñònh chaát löôïng thu hoài cuûa KPT. Bôûi vì, ñaây chính laø yeáu toá quyeát ñònh vieäc thu hoài nôï khi ñeán haïn. Chaát löôïng KPT coù theå bao goàm caùc yeáu toá sau: haøng hoaù giao dòch coù ñöôïc thò tröôøng chaáp nhaän hay khoâng? vaø thò tröôøng tieâu thuï cuûa DN ra sao? Thôøi LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 26 gian thu hoài nôï daøi hay ngaén? Thôøi gian thu hoài nôï quaù daøi cuõng seõ gaây khoù khaên cho ñôn vò BTT thu hoài nôï. Toå chöùc BTT seõ khoâng gaùnh chòu ruûi ro veà chính trò cuõng nhö ruûi ro do chuû quan cuûa nhaø XK nhö vieäc khoáng cheá ngoaïi teä, chính saùch phong toaû kinh teá cuûa chính phuû. Vì nhöõng lyù do naøy nhaø NK khoâng theå thanh toaùn ñöôïc hoaëc khoâng theå nhaäp haøng ñöôïc. Ñeå khaéc phuïc ruûi ro naøy, toå chöùc BTT ñoøi hoûi nhaø XK phaûi coù baûo hieåm vaø ñeå laïi töø 10% ñeán 30% giaù trò khoaûn BTT vaøo taøi khoaûn khoáng cheá. Ñaây laø cô sôû an toaøn cho nghieäp vuï BTT cuûa toå chöùc BTT. BTT quoác teá ñöôïc thöïc hieän thoâng thöôøng giöõa hai quoác gia khaùc nhau. Do ñoù, vieäc thaåm ñònh khaùch haøng laø ngöôøi mua ôû quoác gia khaùc laø raát khoù khaên cho ñôn vò BTT. Vì theá, ruûi ro maø NH gaùnh chòu töø nghieäp vuï naøy raát cao. Ñeå khaéc phuïc khoù khaên naøy toå chöùc BTT trong nöôùc phaûi thoâng qua moät toå chöùc BTT ôû quoác gia ngöôøi NK ñeå tieán haønh thaåm ñònh. 1.7. Lôïi ích cuûa nghieäp vuï BTT: 1.7.1. Lôïi ích ñoái vôùi nhaø xuaát – NK Ñaây laø moät nghieäp vuï taøi trôï mang laïi nhieàu lôïi ích cho nhaø kinh doanh xuaát NK. Nhöõng lôïi ích cuï theå maø nghieäp vuï naøy mang laïi nhö sau: 1.7.1.1. Giaûm thieåu ruûi ro cho nhaø XK: Nhaø XK khi aùp duïng nghieäp vuï naøy seõ giaûm thieåu toái ña ñöôïc ruûi ro coù theå xaûy ra trong quaù trình kinh doanh. Bôûi vì, nhaø XK baùn KPT thì ñoàng thôøi cuõng chuyeån toaøn boä ruûi ro coù theå phaùt sinh cho ñôn vò BTT. Thoâng qua vieäc thaåm ñònh ngöôøi mua, ñôn vò BTT coù theå giuùp cho nhaø XK haïn cheá ñöôïc caùc sai soùt khaùc trong quaù trình ñaøm phaùn thöïc hieän giao thöông. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 27 1.7.1.2. Gia taêng toác ñoä luaân chuyeån tieàn maët vaø gia taêng khaû naêng thanh toaùn: Trong hoaït ñoäng kinh doanh thöông maïi nhaát laø hoaït ñoäng kinh doanh xuaát NK thì vieäc phaùt sinh caùc KPT laø thöôøng xuyeân vaø lieân tuïc. Chính caùc KPT naøy laøm chaäm ñi voøng quay voán vaø aûnh höôûng raát nhieàu ñeán quaù trình taùi saûn xuaát kinh doanh ñaëc bieät laø khaû naêng sinh lôøi cuûa DN. Aûnh höôûng cuûa noù nhö theá naøo? chuùng ta cuøng tìm hieåu thoâng qua hoaït ñoäng cuûa DN ñöôïc bieåu hieän baèng caùc tyû soá hoaït ñoäng: Taøi saûn löu ñoäng Tyû soá khaû naêng thanh toaùn = nôï ngaén haïn Trong ñoù, taøi saûn löu ñoäng bao goàm caùc khoaûn voán baèng tieàn, ñaàu tö taøi chính ngaén haïn, caùc KPT, haøng toàn kho vaø taøi saûn löu ñoäng khaùc. Tyû soá theå hieän khaû naêng thanh toaùn cuûa moät DN. Tyû soá caøng cao chöùng toû khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn nôï caøng cao, hieäu quaû quaûn lyù vaø kinh doanh cuûa DN toát. Tuy nhieân, neáu quaù cao seõ laø moät daáu hieäu baát lôïi trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa DN. Bôûi vì, noù cho thaáy DN coù bao nhieâu taøi saûn coù theå chuyeån ñoåi thaønh tieàn maët ñeå ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn. Caùc KPT trong hoaït ñoäng kinh doanh laø moät trong nhöõng khoaûn khoâng thuoäc veà taøi saûn coù tính chuyeån hoaù thaønh tieàn cao, vieäc thu ñöôïc nôï hay khoâng phuï thuoäc raát lôùn vaøo khaû naêng thanh toaùn cuûa khaùch haøng. Vieäc giaûm thieåu ñöôïc caùc KPT cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc gia taêng voán baèng tieàn cuûa DN. Neáu moät DN gia taêng tyû soá thanh toaùn do vieäc gia taêng voán baèng tieàn vaø giaûm caùc KPT, ñieàu naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc DN hoaït ñoäng coù hieäu quaû vaø khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn nôï cuûa DN laø raát lôùn. Ñoái vôùi moät soá ngaønh ngheà hoaït ñoäng trong moät soá muøa vuï, trong thôøi gian saûn xuaát thöôøng gaëp khoù khaên veà voán. BTT giuùp caùc DN ruùt ngaén LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 28 khoaûng thôøi gian xí nghieäp toàn tröõ haøng hoaù vôùi thôøi gian baùn haøng chôø thanh toaùn. Ñieàu naøy giuùp cho caùc DN gia taêng voøng quay voán vaø gia taêng khoái löôïng giao dòch. Nguoàn voán kinh doanh khoâng bò öù ñoïng trong caùc KPT chôø thanh toaùn seõ laøm gia taêng lôïi nhuaän thu ñöôïc. Vì vaäy, BTT laøm gia taêng toác ñoä luaân chuyeån voán baèng tieàn cho caùc DN vaø laøm gia taêng khaû naêng thanh toaùn. 1.7.1.3. Gia taêng thò tröôøng: Thò tröôøng laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong kinh doanh cuûa moät DN. DN coù thò phaàn lôùn thì khaû naêng gia taêng kinh doanh cuûa DN caøng cao. Thò tröôøng theå hieän thoâng qua soá löôïng khaùch haøng maø DN coù quan heä ñoái taùc kinh doanh. Ñeå môû roäng thò tröôøng tieâu thuï cuûa mình, DN caàn phaûi môû roäng quy moâ kinh doanh. Vì theá, nguoàn voán moät laàn nöõa laïi laø ñieàu kieän caàn thieát cho söï phaùt trieån cuûa DN. Moät khi coù dòch vuï BTT, DN coù theå söû duïng ñeå chuyeån ñoåi nhöõng KPT chöa ñeán haïn thaønh tieàn phuïc vuï nhu caàu kinh doanh. Vieäc chuyeån ñoåi KPT thaønh tieàn moät caùch nhanh choùng ñaõ giuùp cho DN thu huùt ñöôïc khaùch haøng. Töø ñoù, gia taêng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm cuûa mình. Beân caïnh ñoù, caùc khoaûn voán cuûa DN khoâng coøn bò chieám duïng trong thôøi gian daøi nöõa neân DN coù nhieàu ñieàu kieän ñeå ña daïng hoaù saûn phaåm, naâng cao chaát löôïng… Vaø vì theá vieäc kinh doanh cuûa DN cuõng seõ phaùt trieån theo. Toùm laïi, BTT vôùi tính naêng cung öùng voán cho DN ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng, thu huùt khaùch haøng vaø phuïc vuï cho nhu caàu phaùt trieån kinh doanh trong DN. 1.7.1.4. Giaûm chi phí, xoùa boû tình traïng trì hoaõn thöôøng gaëp khi phaûi thöông löôïng hoaëc chaáp nhaän tín duïng thö vaø giaûm ruûi ro do nhöõng baát ñoàng xaûy ra trong kinh doanh ngoaïi thöông. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 29 Vôùi nghieäp vuï BTT, DN XK khoâng caàn phaûi maát thôøi gian ñeå môû thö tín duïng. Bôûi vì, khi BTT, ñôn vò BTT seõ laø ngöôøi tìm hieåu, thaåm ñònh khaùch haøng vaø laø ngöôøi chòu traùch nhieäm thu hoài caùc KPT. Chính vì theá, ñôn vò XK seõ khoâng phaûi chòu ruûi ro töø choái thanh toaùn, ruûi ro phaùt sinh trong vieäc kinh doanh seõ do ñôn vò BTT gaùnh chòu. Ngoaøi ra, caû hai beân XK vaø NK tieát kieäm ñöôïc moät khoaûn chi phí ñaùng keå nhö: chi phí phaùt sinh trong hình thöùc tín duïng chöùng töø, chi phí theo doõi soå saùch vaø chi phí thu hoài KPT khi ñeán haïn 1.7.1.5. Caûi thieän baûng caân ñoái taøi saûn: Baûng caân ñoái taøi saûn laø baûng toùm taét taøi saûn, nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù, thöôøng laø cuoái naêm, cuoái quyù. Noäi dung baûng caân ñoái thöôøng ñöôïc theå hieän döôùi caùc noäi dung sau: Baûng 1: BAÛNG CAÂN ÑOÁI TAØI SAÛN TRÖÔÙC KHI BTT ÑVT: USD Taøi saûn Giaù trò Nguoàn voán Giaù trò 6.500.000I. Nôï ngaén haïn 9.500.000I. Taøi saûn löu ñoäng 3.500.0001. Caùc khoaûn phaûi traû 500.000 3.000.0002. Vay ngaén haïn 4.000.0001. Voán baèng tieàn 5.000.0002. Caùc KPT 7.000.000II. Nôï daøi haïn 8.000.0003. Haøng toàn kho II. Taøi saûn coá ñònh 4.000.000III. Voán chuû sôû höõu Toång taøi saûn 17.500.000 Toång nguoàn voán 17.500.000 Nhìn vaøo baûng caân ñoái taøi saûn cuûa moät DN chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc tình hình taøi chính cuûa DN. Neáu baûng caân ñoái cuûa DN coù KPT quaù cao thì khi ñoái taùc kinh doanh muoán ñaàu tö hoaëc hôïp taùc kinh doanh vôùi DN hay NH khi quyeát ñònh taøi trôï seõ phaûi xem xeùt laïi. Bôûi vì, KPT naøy aûnh höôûng raát lôùn LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 30 ñeán khaû naêng kinh doanh cuûa DN. Giaû söû NH ñang xem xeùt taøi trôï voán cho moät DN coù KPT quaù cao thì NH caàn xem xeùt caùc KPT naøy coù theå thu hoài ñöôïc bao nhieâu vì caùc khoaûn naøy aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán khaû naêng thu hoài laõi vaø nôï vay cuûa NH. Trôû laïi baûng caân ñoái taøi saûn cuûa DN phía treân, giaû söû DN aùp duïng nghieäp vuï BTT vaø baùn KPT 3.500.000USD cho NH, NH ñoàng yù taøi trôï cho DN 80% trò giaù hoaù ñôn. Soá tieàn maø DN nhaän ñöôïc laø 80%*4.000.000USD = 3.200.000USD. Giaû söû DN söû duïng 2.000.000USD ñeå thanh toaùn cho caùc chuû nôï vaø 1.200.000USD ñeå thanh toaùn cho NH. Baûng 2: BAÛNG CAÂN ÑOÁI TAØI SAÛN CUÛA DN SAU KHI BTT ÑVT: USD Taøi saûn Giaù trò Nguoàn voán Giaù trò 3.300.000IV. Nôï ngaén haïn 6.300.000II. Taøi saûn löu ñoäng 1.500.0001. Caùc khoaûn phaûi traû 500.000 1.800.000800.0001. Voán baèng tieàn 2. Vay ngaén haïn 5.000.0002. Caùc KPT 7.000.0008.000.0003. Haøng toàn kho V. Nôï daøi haïn II. Taøi saûn coá ñònh 4.000.000 VI. Voán chuû sôû höõu Toång taøi saûn 14.300.000 Toång nguoàn voán 14.300.000 Vì vaäy, khi söû duïng nghieäp vuï BTT DN seõ laøm giaûm caùc KPT trong baûng caân ñoái taøi saûn cuûa mình do caùc khoaûn naøy ñaõ chuyeån sang cho ñôn vò BTT. Ñieàu naøy ñaõ laøm giaûm caùc KPT cuûa DN. Theo ví duï treân, DN coøn laøm giaûm ñöôïc caùc khoaûn nôï ngaén haïn cuûa DN, töø ñoù giuùp DN gia taêng khaû naêng thanh toaùn hôn nöõa. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 31 1.7.2. Lôïi ích ñoái vôùi NH: 1.7.2.1. Ña daïng hoaù dòch vuï NH: BTT vôùi tính naêng cung öùng tröôùc nguoàn voán ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñöôïc taøi trôï cuûa caùc DN. Veà phía toå chöùc tín duïng, thoâng qua vieäc phaùt trieån nghieäp vuï BTT seõ hình thaønh neân dòch vuï môùi ñeå phuïc vuï toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. Trong xu theá hieän nay thì vieäc phaùt trieån dòch vuï môùi laø ñieàu taát yeáu maø caùc toå chöùc tín duïng phaûi thöïc hieän. Nghieäp vuï naøy ñaõ ñöôïc haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi aùp duïng nhaèm laøm ña daïng hoaù hoaït ñoäng kinh doanh NH bôûi vì nghieäp vuï BTT cung caáp moät soá dòch vuï: - Baûo hieåm ruûi ro cho DN, moät trong nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng vôõ nôï trong DN do bò chieám duïng voán. Ruûi ro naøy DN coù theå giaûm thieåu ñöôïc baèng caùch baùn caùc khoaûn nôï thöông maïi cho toå chöùc BTT. - Quaûn lyù caùc KPT vaø thu nôï cho khaùch haøng. Vôùi tính chuyeân nghieäp cuûa mình toå chöùc BTT seõ coù nhöõng nhaän ñònh phaân tích moät caùch toaøn dieän vaø ñöa ra nhöõng khuyeán caùo cho DN. Vôùi chöùc naêng cuûa mình laø theo doõi caùc khoaûn kyø haïn thanh toaùn, kieåm tra caùc quy ñònh thanh toaùn, nhaéc nhôû khaùch haøng thanh toaùn vaø cuoái cuøng laø quaûn lyù caùc khoaûn nôï khoù ñoøi. Thoâng qua toå chöùc BTT maø ruùt ngaén daàn khoaûn nôï chaäm traû vaø taïo thoùi quen cho ngöôøi mua thanh toaùn ñuùng haïn. - Thoâng qua nghieäp vuï naøy caùc DN ñöôïc nhaän khoaûn taøi trôï töø toå chöùc BTT thoâng qua vieäc mua laïi caùc khoaûn nôï. 1.7.2.2. Phaùt trieån maïng löôùi khaùch haøng: NH hay toå chöùc BTT ñöa dòch vuï BTT vaøo aùp duïng coù nghóa laø taïo theâm saûn phaåm môùi cho ngöôøi tieâu duøng löïa choïn. Moät khi dòch vuï BTT mang laïi hieäu quaû ñích thöïc cho khaùch haøng thì daàn daàn seõ taïo cho khaùch LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 32 haøng thoùi quen söû duïng dòch vuï. Chính ñieàu naøy giuùp cho NH hay toå chöùc BTT phaùt trieån ñöôïc maïng löôùi khaùch haøng. 1.7.2.3. Gia taêng lôïi nhuaän: Trong hoaït ñoäng BTT, toå chöùc BTT hay NH seõ thu ñöôïc caùc khoaûn phí vaø laõi. Khaùch haøng söû duïng dòch vuï naøy caøng nhieàu thì nguoàn thu cuûa NH töø vieäc cung öùng dòch vuï seõ caøng taêng. Ngoaøi ra, khi ñöa dòch vuï BTT vaøo aùp duïng NH hay toå chöùc BTT coøn phaùt trieån ñöôïc moät soá dòch vuï khaùc nhö: gia taêng khoái löôïng giao dòch veà dòch vuï chuyeån tieàn, phaùt trieån dòch vuï kinh doanh ngoaïi hoái vaø moät soá dòch vuï NH khaùc. Khaùch haøng söû duïng dòch vuï BTT taïi NH phaûi laø khaùch haøng ñaõ duy trì moái quan heä vôùi NH thoâng qua vieäc môû taøi khoaûn taïi NH. Khi khaùch haøng coù taøi khoaûn taïi NH thì khaùch haøng seõ söû duïng nhöõng dòch vuï cuûa NH cung caáp vaø thöïc hieän caùc giao dòch qua NH. Ñieàu naøy giuùp cho NH gia taêng ñöôïc caùc khoaûn thu phí töø caùc dòch vuï cung öùng. Vì vaäy, khi nghieäp vuï BTT hình thaønh vaø phaùt trieån seõ laø moät dòch vuï mang laïi nhieàu nguoàn thu cho NH laøm gia taêng lôïi nhuaän. Tuy nhieân, BTT cuõng nhö nghieäp vuï kinh doanh khaùc, khi ñöa vaøo aùp duïng cuõng coù nhöõng tieàn ñeà caàn thieát ñeå phaùt trieån. 1.8. Ñieàu kieän tieàn ñeà ñeå phaùt trieån nghieäp vuï: BTT laø moät saûn phaåm môùi ñoái vôùi thò tröôøng Vieät Nam, vì theá caàn coù nhöõng ñieàu kieän ñeå ñöa nghieäp vuï vaøo söû duïng vaø phaùt trieån. - Tieàn ñeà ñaàu tieân ñeå nghieäp vuï BTT ra ñôøi laø söï phaùt trieån veà thöông maïi quoác teá. Kinh teá phaùt trieån seõ keùo theo söï phaùt trieån cuûa thöông maïi ñaëc bieät laø thöông maïi quoác teá. Töø ñoù phaùt sinh nhu caàu voán phuïc vuï kinh doanh vaø nhu caàu taøi trôï xuaát hieän. Nhu caàu caàn ñöôïc taøi trôï hình thaønh nghieäp vuï BTT. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 33 - Ñieàu kieän veà phaùp lyù: ñaây laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå ñöa baát kyø moät saûn phaåm taøi chính naøo vaøo söû duïng. Ñieàu kieän naøy taïo cô sôû vaø nhöõng quy ñònh chung cho taát caû caùc toå chöùc khi söû duïng. - Naêng löïc kinh doanh cuûa caùc NH: Naêng löïc naøy bao goàm naêng löïc veà nguoàn voán, khaû naêng kinh doanh, khaû naêng quaûn lyù vaø naêng löïc veà nhaân löïc. BTT laø moät nghieäp vuï môùi ñoái vôùi Vieät Nam. NH chaáp nhaän BTT cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc chaáp nhaän ruûi ro. Do ñoù, vieäc thaåm ñònh ngöôøi mua vaø thaåm ñònh KPT laø vieäc laøm raát quan troïng. Noù phuï thuoäc vaøo naêng löïc kinh doanh, naêng löïc quaûn lyù vaø trình ñoä taùc nghieäp cuûa nhaân vieân. Moät khi caùc DN ñaõ quen daàn vôùi vieäc söû duïng nghieäp vuï BTT, nhu caàu cho dòch vuï naøy seõ gia taêng vì theá NH caàn gia taêng nguoàn voán kinh doanh ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu taøi trôï. Vieäc gia taêng nguoàn voán naøy phuï thuoäc vaøo naêng löïc kinh doanh cuûa caùc NH. - Giôùi thieäu veà saûn phaåm ñeán ñoái töôïng söû duïng: nghieäp vuï naøy haàu nhö chöa ñöôïc thò tröôøng bieát ñeán, caùc DN chöa quan taâm ñeán nghieäp vuï naøy. Ñeå taïo tieàn ñeà cho nghieäp vuï phaùt trieån, vieäc giôùi thieäu saûn phaåm ñeán ngöôøi tieâu duøng laø khoâng theå thieáu ñöôïc. Thoâng qua vieäc giôùi thieäu saûn phaåm, ngöôøi tieâu duøng seõ nhaän thaáy ñöôïc tính öu vieät cuûa saûn phaåm, töø ñoù kích thích nhu caàu söû duïng. Ngöôøi tieâu duøng khoâng theå phaùt sinh nhu caàu söû duïng khi khoâng bieát roõ veà saûn phaåm. Moät soá moâ hình BTT ñaõ ñöôïc aùp duïng taïi Vieät Nam ( Xem phuï luïc 1) Treân ñaây laø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán nghieäp vuï BTT. Söï caàn thieát cuûa nghieäp vuï BTT ñöôïc theå hieän khi xem xeùt thöïc traïng cuûa hoaït ñoäng xuaát NK trong neàn kinh teá, hoaït ñoäng taøi trôï cuûa caùc NH vaø hoaït ñoäng BTT treân theá giôùi. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 34 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG VEÀ TTTM TAÏI CAÙC NH THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM VAØ HOAÏT ÑOÄNG BTT TREÂN THEÁ GIÔÙI 2.1. TÌNH HÌNH XNK CUÛA VIEÄT NAM TRONG GIAI ÑOAÏN HIEÄN NAY: Vieät Nam laø moät trong nhöõng quoác gia ñang phaùt trieån. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá trong nhöõng naêm qua töông ñoái cao, cuï theå naêm 2002 laø 7.04%, naêm 2003 laø 7.24% vaø naêm2004 laø 7.5%. Trong ñoù, XNK chieám moät vò trí quan troïng trong vieäc taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá. Chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi cuûa ñaát nöôùc laø ñaåy maïnh XK. Trong thôøi gian qua, chính phuû ñaõ taïo nhieàu ñieàu kieän ñeå caùc DN XNK hoaït ñoäng, khai thoâng vaø môû roäng caùc moái quan heä kinh teá quoác teá vôùi caùc quoác gia trong khu vöïc vaø theá giôùi. Laø muõi nhoïn trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá cuûa quoác gia, hoaït ñoäng ngoaïi thöông trong thôøi gian qua ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh quaû ñaùng keå, lieân tuïc taêng tröôûng vôùi toác ñoä cao, theå hieän: Baûng 3: TOÁC ÑOÄ TAÊNG TRÖÔÛNG HAØNG NAÊM CUÛA XK - NK, 2001- 2004 ÑVT: trieäu USD Chæ tieâu Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 XK 15.027 16.705 20.176 26.003 Taêng tröôûng 4% 11% 21% 29% NK 16.162 19.733 25.227 31.500 Taêng tröôûng 3% 22% 28% 23% Nguoàn: Taïp chí ngoaïi thöông soá 01 ngaøy 10/01/2005 – baøi vieát cuûa taùc giaû T.Chính Tình hình kinh teá xaõ hoäi trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi trong thôøi gian qua ñaõ coù nhöõng thuaän lôïi cuõng nhö thaùch thöùc cho hoaït ñoäng xuaát NK LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 35 Vieät Nam noùi rieâng vaø neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung. Neàn kinh teá vó moâ töông ñoái oån ñònh, toác ñoä taêng tröôûng xuaát NK khaù cao. Veà XK: Tình hình XNK cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm qua lieân tuïc taêng. Veà XK, naêm 2002 taêng so vôùi naêm 2001 laø 1678 trieäu USD töông öùng toác ñoä taêng laø 11%. Naêm 2003 so vôùi naêm 2002 laø 3471 trieäu USD töông öùng taêng 21%. Naêm 2004 so vôùi naêm 2003 taêng 29%. Trong ñoù, caùc DN 100% voán trong nöôùc ñaït 11.742 trieäu USD, taêng 17.28%. Caùc DN coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaït 14.261 trieäu USD taêng 40.3%. Do aûnh höôûng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp töø hoaït ñoäng kinh teá trong nöôùc vaø theá giôùi neân tình hình hoaït ñoäng thöông maïi naêm 2004 cuûa Vieät Nam gaëp nhieàu khoù khaên. Neàn kinh teá theá giôùi ñang phuïc hoài vaø taêng tröôûng nhanh choùng nhö neàn kinh teá Myõ, EU, Nhaät vaø Trung Quoác. Maëc duø vaãn coøn toàn taïi nhieàu yeáu toá baát oån nhö khuûng boá, caêng thaúng veà chính trò, thieân tai, dòch beänh, nhöng tình hình kinh teá trong nöôùc ta vaãn hoaït ñoäng soâi noåi, saûn xuaát tieáp tuïc phaùt trieån, thöông maïi noäi ñòa vaø XK phaùt trieån nhanh. Cuï theå: trong naêm 2004, toång kim ngaïch XK thöïc hieän baèng 115.8% keá hoaïch. Caùc maët haøng XK chuû löïc taêng tröôûng cao laø nhaân toá goùp phaàn gia taêng toång kim ngaïch XK. XK ñaït möùc taêng tröôûng cao nhö theá laø do cô caáu thò tröôøng XK cuûa Vieät Nam coù nhieàu thay ñoåi veà thò tröôøng, maët haøng, cô caáu ngaønh haøng. Tröôùc ñaây thò tröôøng Vieät Nam chæ XK caùc maët haøng nguyeân lieäu thoâ, nay chuyeån sang XK caùc maët haøng gia coâng, cheá bieán. Hai nhoùm haøng hoaù XK chuû löïc goàm: nhoùm haøng coù giaù trò XK lôùn nhö deät may, giaày deùp, daàu thoâ, thuyø haûi saûn, nhoùm haøng naøy chieám khoaûng 60% toång kim ngaïch. Nhoùm maët haøng khaùc coù khaû naêng taêng tröôûng nhanh nhö ñoà goã, linh kieän ñieän töû vaø caùc saûn phaåm nhöïa, chieám 11% toång kim ngaïch. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 36 Baûng 4: CÔ CAÁU XK PHAÂN THEO NHOÙM HAØNG GIAI ÑOAÏN 2001-2004 ÑVT: trieäu USD Chæ tieâu Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Toång kim ngaïch 15.027 16.706 20.176 26.003 Noâng laâm thuûy saûn 3.649 3.989 4.451 5.372 - Tyû troïng 24.3% 23.9% 22.1% 20.7% - Taêng tröôûng 5.8% 9.3% 11.6% 20.7% Nhieân lieäu khoaùng saûn 3.239 3.426 4.005 5.985 - Tyû troïng 21.6% 20.5% 19.9% 23% - Taêng tröôûng 9.1% 5.8% 16.9% 49.4% Coâng nghieäp vaø thuû coâng myõ ngheä 5.102 6.340 8.164 10.373 - Tyû troïng - Taêng tröôûng 33.9% 38% 40.5% 39.9% 116.6% 124.3% 128.8% 127.1% Haøng hoaù khaùc 3.774 2.952 3.556 4.310 - Tyû troïng 25.1% 17.7% 17.6% 16.6% - Taêng tröôûng 24.3% 78.2% 120.5% 121.2% Nguoàn: Taïp chí ngoaïi thöông soá 2 ngaøy 11-20/01/2005 – Baøi vieát cuûa taùc giaû T.Huyeàn Trong cô caáu XK ta giaûm daàn tyû troïng XK caùc maët haøng thuoäc noâng laâm thuyû saûn vaø gia taêng caùc maët haøng coâng nghieäp vaø thuû coâng myõ ngheä (naêm 2002 tyû troïng cuûa maët haøng naøy laø 38% vaø ñeán naêm 2003 laø 40.5% vaø 2004 laø 39.9%, trong ñoù chuû yeáu laø gia taêng veà khoái löôïng maët haøng deät vaø may maëc, linh kieän ñieän töû, thuû coâng myõ ngheä). Vì theá goùp phaàn laøm gia taêng kim ngaïch XK cuûa caû nöôùc. Kim ngaïch vaø toác ñoä taêng tröôûng XK naêm 2004 ñaït cao nhaát töø naêm 2001 ñeán nay, ñöa toác ñoä taêng tröôûng XK bình quaân thôøi kyø 2001-2004 leân 15.8% gaàn ñaït chæ tieâu ñònh höôùng trong thôøi kyø 2001-2005 ñaët ra (chieán löôïc phaùt trieån xuaát NK thôøi kyø 2001-2010 laø16%). Moät trong nhöõng ñoùng goùp vaøo toác ñoä gia taêng kim ngaïch XK Vieät Nam maø chuùng ta phaûi nhaéc ñeán laø cô caáu maët haøng. Cô caáu maët haøng thay ñoåi töø choã chæ XK caùc maët haøng nguyeân lieäu thoâ sang XK caùc maët haøng ñaõ qua cheá bieán. Möùc taêng tröôûng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 37 XK cao trong naêm 2004 laø nhaân toá quan troïng goùp phaàn ñöa GDP caû nöôùc taêng 7.5% so vôùi naêm 2003. Veà thò tröôøng. Töø tröôùc ñeán nay ta quan heä XK sang caùc quoác gia trong khu, nay thöïc hieän môû roäng thò tröôøng sang caùc chaâu luïc ñaëc bieät laø Myõ vaø EU. Chính ñieàu naøy ñaõ goùp phaàn laøm gia taêng kim ngaïch XK Baûng 5- CÔ CAÁU THÒ TRÖÔØNG XK GIAI ÑOAÏN 2000-2005 ÑVT:Trieäu USD Thò tröôøng Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 KH naêm 2005 Toång kim ngaïch XK 14.455 15.027 16.706 20.176 26.000 31.000 Chaâu AÙ 8.716,4 9.086 8.711 9.644,1 12.500 14.800 Tyû troïng 60.3% 60.5% 52.1% 47.8% 48.1% 47.7% 2.616.4 2.554.6 2.427.0 2.957.7 3.850 4.300Trong ñoù: ASEAN Nhaät Baûn 2.622 2.510 2.438 2.909,2 3.500 4.200 Trung Quoác 1.534 1.418 1.495 1.747,7 2.750 3.250 Chaâu Aâu 3.353,6 3.795 3.918 4.398,4 5.700 7.000 Tyû troïng 23.2% 25.3% 23.5% 21.8% 21.9% 22.6% Trong ñoù EU 2.847,6 3.003 3.150 3.852,8 5.000 6.200 Chaâu Myõ 954 1.398 2.730 4.580,1 6.000 7.300 Tyû troïng 6.6% 9.3% 16.3% 22.7% 23.1% 23.5% Trong ñoù Myõ 732 1.065 2.421 3.938,5 5.000 6.000 144.5 171.0 129.0 161.4 180 200Chaâu Phi Chaâu Uùc 1.286,5 1.042 1.355 1.420,4 1.750 1.870 Trong ñoù Uùc 1.272 1.027 1.329 1.392,1 1.700 1.800 Nguoàn: Taïp Chí Ngoaïi Thöông soá 2 ngaøy 11-20/01/2005 – Baøi vieát taùc giaû T. Huyeàn Cô caáu thò tröôøng XK baét ñaàu ñöôïc ñieàu chænh theo höôùng tích cöïc: kim ngaïch XK khoâng chæ taêng vaøo thò tröôøng Myõ nhö naêm 2003 maø coøn chuù troïng taêng ôû nhöõng thò tröôøng khaùc nhö EU, Nhaät Baûn vaø Trung Quoác, caùc nöôùc ASEAN. So vôùi naêm 2003, XK vaøo thò tröôøng Trung Quoác taêng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 38 1002.3 trieäu USD töông ñöông 57%, EU taêng gaàn 34%, Nhaät Baûn taêng gaàn 20%. Ñoái vôùi thò tröôøng ASEAN coù xu höôùng giaûm daàn trong nhöõng naêm gaàn ñaây vaø dòch chuyeån sang thò tröôøng EU. XK vaøo Chaâu AÙ chieám tyû troïng 60.5% vaø thò tröôøng ASEAN chieám tyû troïng 17% trong toång kinh ngaïch vaøo naêm 2001. Naêm 2004, tyû troïng trong toång kim gnaïch ñaõ giaûm xuoáng coøn 47.7% ñoái vôùi thò tröôøng Chaâu AÙ vaø 13.9% ñoái vôùi thò tröôøng ASEAN. XK vaøo thò tröôøng Chaâu Aâu laø 21.9%, EU laø 19.6% naêm 2003 vaø ñaõ taêng leân laø 22.6% ñoái vôùi thò tröôøng Chaâu Aâu vaø 20% ñoái vôùi EU vaøo naêm 2004. Ñoái vôùi thò tröôøng EU, haøng hoaù Vieät Nam seõ coù ñöôïc moät thuaän lôïi trong naêm 2005 do khung phaùp lyù ôû thò tröôøng naøy gaàn nhö môû hoaøn toaøn cho caùc haøng hoaù Vieät Nam. Haøng XK cuûa Vieät Nam ñöôïc ñoái xöû gioáng haøng hoaù cuûa caùc thaønh vieân WTO. Tuy nhieân, thò tröôøng naøy ñoøi hoûi chaát löôïng haøng hoaù phaûi ñaït chaát löôïng cao. Vì vaäy, ñoøi hoûi caùc DN caàn phaûi caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm, taêng cöôøng xuùc tieán thöông maïi. Haïn cheá veà maët XK: toång kim ngaïch XK naêm 2004 ñaït 26 tyû, taêng hôn 2 laàn so vôùi kim ngaïch naêm 1999 vaø 1.3 laàn so vôùi naêm 2003. Tuy nhieân, so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc, quy moâ XK cuûa ta coøn nhoû beù, töông ñöông kim ngaïch XK bình quaân cuûa Thaùi Lan, Malaysia, ôû 10-15 naêm tröôùc. Moät trong nhöõng haïn cheá ñoù laø moät soá maët haøng XK bò giaûm suùt so vôùi keá hoaïch do taùc ñoäng khaùch quan beân ngoaøi. Chaúng haïn, maët haøng thuyû saûn phaûi chòu caùc aùp löïc töø vieäc aùp duïng thueá choáng baùn phaù giaù cao vôùi maët haøng toâm Vieät Nam treân thò tröôøng Hoa Kyø. Moät soá haøng hoaù khaùc, chaát löôïng maãu maõ vaø giaù caû chöa theo kòp yeâu caàu vaø thò hieáu cuûa caùc thò tröôøng maø chuùng ta xuaát haøng sang tieâu thuï. Chuyeån dòch cô caáu haøng XK chöa tích cöïc: tyû troïng nhoùm haøng coâng nghieäp nheï töø 40.5% (naêm 2003) xuoáng coøn 39.9% naêm 2004; nhoùm haøng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 39 noâng laâm thuyû saûn giaûm töø 22.1% xuoáng möùc 20.1%. Ngöôïc laïi, tyû troïng nhoùm haøng nguyeân lieäu , khoaùng saûn töø 19% taêng leân 23%. Veà NK: Beân caïnh nhöõng thaønh coâng cuûa hoaït ñoäng XK, hoaït ñoäng NK cuõng thay ñoåi vôùi chieàu höôùng tích cöïc, thu heïp daàn khoaûng caùch giöõa XK vaø NK. Toång kim ngaïch nhaäp sieâu cuûa thaäp nieân 90 cuûa theá kyû tröôùc laø treân 60%, con soá naøy cuûa 5 naêm vöøa qua chæ coøn döôùi 30%. Thaønh quaû naøy laø do söï ñoùng goùp cuûa caùc DN trong nöôùc vaø caùc DN coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Toång kim ngaïch NK naêm 2004 ñaït 31.500trieäu USD taêng 25% so vôùi naêm 2003(soá lieäu taïi baûng 01). Trong ñoù, khu vöïc 100% voán trong nöôùc ñaït 20.554 trieäu USD, taêng 25.2%; khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaït 10.969 trieäu USD taêng 24.4%. Neàn kinh teá chuùng ta chuû yeáu laø NK caùc loaïi maùy moùc thieát bò, linh kieän… phuïc vuï cho saûn xuaát vaø moät soá maët haøng phuïc vuï cho nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc. Naêm 2004 toác ñoä gia taêng NK cuûa moät soá maët haøng nhö cao su (taêng 113%), boät giaáy (taêng 87.5%), linh kieän xe maùy ( taêng 33%), theùp thaønh phaåm (taêng 47%), phaân boùn caùc loaïi (taêng 37%), xaêng daàu ( taêng 43%)… Baûng 6: TÌNH HÌNH NHAÄP KHAÅU CUÛA MOÄT SOÁ MAËT HAØNG CHUÛ YEÁU NAÊM 2004 ÑVT: Trieäu USD Maët haøng Naêm 2004 130- Cao su - Linh kieän xe maùy 410 - Theùp thaønh phaåm 1.687 - Phaân boùn 819 - Xaêng daàu 3.570 - Hoaù chaát nguyeân lieäu 675 Nguoàn: Taïp chí ngoaïi thöông soá 1 ngaøy 1-10/01/2005 – Baøi vieát cuûa taùc giaû T.Chính LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 40 Thò tröôøng NK cuûa Vieät Nam: Chuùng ta NK töø caùc quoác gia thuoäc Chaâu AÙ, Chaâu AÂu, Chaâu Myõ, Chaâu Uùc. Caùc thò tröôøng lôùn cuûa Vieät Nam trong naêm 2004 laø Thuïy Só, Uùc, Phaùp, Thaùi Lan, Aán Ñoä, Malaysia, Cannada… Trong naêm 2004 toác ñoä NK töø caùc thò tröôøng Myõ, Thuïy Ñieån, Italia, Haø Lan, Achentina giaûm so vôùi naêm 2003. Toác ñoä taêng kim ngaïch NK naêm 2004 giaûm so vôùi naêm 2003 theo chieàu höôùng hôïp lyù, ñaûm baûo oån ñònh nguyeân nhieân lieäu ñaàu vaøo ñeå phaùt trieån saûn xuaát, XK vaø oån ñònh thò tröôøng trong nöôùc. Kim ngaïch NK taêng laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng ñaûm baûo söï taêng tröôûng cuûa GDP vaø XK. Cô caáu maët haøng NK tieáp tuïc chuyeån dòch theo chieàu höôùng tích cöïc: nhoùm haøng phuïc vuï saûn xuaát (nguyeân, nhieân vaät lieäu) chieám tyû troïng ngaøy caøng cao trong toång kim ngaïch, toång kim ngaïch caùc maët haøng tieâu duøng giaûm. Taêng NK maùy moùc thieát bò, phuï tuøng töø nhöõng thò tröôøng coù trình ñoä coâng ngheä cao nhö Myõ, EU, Nhaäp Baûn, Canada. Vieäc phaùt trieån NK laø vieäc laøm thieát thöïc phuïc vuï tích cöïc cho saûn xuaát, XK vaø phaùt trieån kinh teá, phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa neàn kinh teá trong giai ñoaïn phaùt trieån coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Tuy nhieân, vieäc phaùt trieån NK maùy moùc thieát bò phuïc vuï cho saûn xuaát vaø phaùt trieån kinh teá phuï thuoäc vaøo khaû naêng taøi chính cuûa caùc DN ñang hoaït ñoäng trong neàn kinh teá. Trong giai ñoaïn neàn kinh teá ñang phaùt trieån, cuøng vôùi xu theá toaøn caàu hoaù neàn kinh teá, DN muoán caïnh tranh treân thò tröôøng ñoøi hoûi DN ñoù phaûi thöïc hieän vieäc naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, caûi tieán maãu maõ, haï giaù thaønh saûn phaåm… Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, caùc DN caàn ñaàu tö vaøo vieäc ñoåi môùi coâng ngheä, gia taêng naêng löïc saûn xuaát… vieäc laøm naøy ñoøi hoûi phaûi coù caàn thieát ñoù laø nguoàn taøi chính ñuû maïnh ñeå phuïc vuï nhu caàu ñaàu tö thay theá thieát bò, maùy moùc coâng ngheä. Maëc duø, caùc DN nhaän thöùc ñöôïc vieäc laøm naøy laø caàn thieát, nhöng khoâng phaûi DN naøo cuõng LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 41 coù khaû naêng thöïc hieän do thieáu nguoàn taøi chính ñeå ñaàu tö. Chính vì theá, caùc DN raát caàn söï hoã trôï töø phía NH. Chuùng ta coù theå keát luaän raèng: nguoàn taøi trôï töø phía NH raát höõu ích cho vieäc phaùt trieån saûn xuaát cuûa caùc DN caû trong vieäc NK laãn XK. NH trôû thaønh choã döïa vöõng chaéc cho caùc DN phaùt trieån, ngöôïc laïi caùc DN laø nhaân toá quyeát ñònh söï thaønh coâng trong hoaït ñoäng NH. 2.2. THÖÏC TRAÏNG VEÀ TTTM TAÏI CAÙC NHTM VIEÄT NAM HIEÄN NAY: Neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung vaø ngaønh NH noùi rieâng ñaõ traõi qua hôn 10 naêm chuyeån ñoåi sang kinh teá thò tröôøng vaø ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu khaù khaû quan, ñoàng thôøi cuõng ñaõ vaø ñang tieáp tuïc ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc suoát tuyeán trình ñoåi môùi, nhaát laø trong boái caûnh töï do hoaù thöông maïi vaø hoäi nhaäp kinh teá ñang vaän ñoäng maïnh meõ theo xu höôùng toaøn caàu hoaù maø Vieät Nam khoâng naèm ngoaøi tieán trình khaùch quan naøy. Vôùi troïng traùch laø moät ngaønh huyeát maïch trong quaù trình chuyeån ñoåi kinh teá ñaát nöôùc, nhöõng naêm qua ngaønh NH ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng cho söï nghieäp phaùt trieån ñaát nöôùc. Kinh teá phaùt trieån, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, hoaït ñoäng cuûa caùc DN cuõng ngaøy moät soâi ñoäng leân. Hoaït ñoäng trong lónh vöïc thöông maïi, xuaát NK, saûn xuaát,… phaùt trieån, NH phaùt trieån theo ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån. Trong soá caùc saûn phaåm dòch vuï maø NH cung caáp cho DN khoâng theå khoâng nhaéc ñeán saûn phaåm tín duïng – Saûn phaåm cung caáp nguoàn voán cho DN hoaït ñoäng. Vieäc cung caáp tín duïng cho caùc DN ñöôïc xem laø NH cung öùng vaø taøi trôï voán phuïc vuï cho caùc doanh nghieäp. Töø hôn 10 naêm nay, NH ñaëc bieät coù vaitroø raát quan troïng trong vieäc ñoåi môùi chính saùch tín duïng theo höôùng thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Trong khi thò tröôøng taøi chính ôû nöôùc ta chöa phaùt trieån ñoàng boä, nhöõng naêm qua ngaønh NH ñaõ tham gia LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 42 cung öùng bình quaân gaàn 70% toång ñaàu tö toaøn xaõ hoäi haøng naêm (vôùi vai troø laø trung gian taøi chính). Trong ñoù haàu heát caùc NH thöông maïi ñaõ cung öùng voán bình ñaúng vôùi moïi thaønh phaàn kinh teá, moïi ngaønh. Baûng 7: CÔ CAÁU TÍN DUÏNG TOAØN NGAØNH TÖØ 2002- 2004 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 STT Ngaønh Taêng tröôûng % Tyû troïng % Taêng tröôûng % Tyû troïng % Taêng tröôûng % Tyû troïng % 1 Noâng laâm ngö nghieäp 29.26 44.3 29.4 26.9 29.7 28.2 2 Coâng nghieäp 25.4 34.6 25.1 26 25.1 26.9 3 Xaây döïng 13.9 32.55 13.9 27.5 14.2 29.7 4 Thöông nghieäp söûa chöõa vaø khaùch saïn nhaø haøng 17.2 15.5 17.2 28 17.7 30.7 5 Giao thoâng vaän taûi 5.2 42 5.7 39.4 5.6 25 6 Ngaønh khaùc 8.5 5.8 8.7 31 7.7 12.1 7 Toång coäng 100 30.5 100 28 100 26.9 Nguoàn: Baùo caùo NH nhaø nöôùc naêm 2002, 2003, 2004 Vieäc gia taêng tyû leä dö nôï cho vay heä thoáng NH thöông maïi tyû leä thuaän vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cuûa nöôùc ta. Theo baùo caùo thöôøng nieân cuûa NH Nhaø nöôùc Vieät Nam, dö nôï cho vay cuûa NH thöông maïi tính ñeán cuoái naêm 2003 taêng 28.41%,vaø möùc taêng tröôûng kinh teá cuûa ta laø 7.24%/naêm (naêm 2002 laø 7.04%), naêm 2004 laø saép xæ 30%. Nguoàn voán cho vay cuûa caùc NH thöông maïi laø moät trong nhöõng choã döïa cho caùc DN ñeå phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh. Vaø thöïc söï, trong thôøi gian qua hoaït ñoäng tín duïng ñaõ hoã trôï raát nhieàu cho hoaït ñoäng cuûa DN, giaûi quyeát nhu caàu voán ñaàu tö vaø voán löu ñoäng cho DN saûn xuaát kinh doanh. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 43 NH vôùi chöùc naêng chuû yeáu cuûa noù laø hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä, nghóa laø huy ñoäng nguoàn voán nhaøn roãi trong caùc caù nhaân vaø toå chöùc ñeå cho vay vaø ñaàu tö kieám lôïi nhuaän. Lôïi nhuaän cuûa NH coù ñöôïc töø nghieäp vuï kinh doanh tín duïng, caùc khoaûn phí thu ñöôïc töø vieäc cung öùng caùc saûn phaåm dòch vuï lieân qua ñeán taøi chính khaùc. Hieän nay, haàu heát lôïi nhuaän chuû yeáu thu ñöôïc cuûa NH töø vieäc thu laõi cho vay hay töø nghieäp vuï tín duïng, coøn khaùc khoaûn thu töø phí chieám moät tyû leä nhoû trong toång thu nhaäp, chieám khoaûn 10% toång thu nhaäp cuûa toå chöùc tín duïng. Baûng 8: TOÅNG DÖ NÔÏ CHO VAY CUÛA NHTM QUOÁC DOANH TÖØ NAÊM 2002-2004 ÑVT: Tyû ñoàng NH Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Ñaàu Tö & PT 4.675 5.830 6.795 Coâng Thöông 1.976 2.114 4.264 Ngoaïi Thöông 1.560 1.950 4.126 Nguoàn: Baùo caùo toång keát hoaït ñoäng cuûa caùc NH Thöông Maïi Quoác Doanh Theo soá lieäu ta coù ôû baûng Tình hình cho vay cuûa caùc NHTM Quoác Doanh naêm 2002-2004, NH ñaõ cung caáp cho neàn kinh teá moät löôïng voán raát lôùn, goùp phaàn vaøo vieäc thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. NH cung caáp caû nguoàn voán ngaén haïn, daøi haïn vaø caû vieäc taøi trôï cho caùc döï aùn. NH cung caáp voán thoâng qua hình thöùc cho vay ngaén haïn, daøi haïn, chieát khaáu chöùng töø coù giaù… vaø thoâng qua caùc hình thöùc cho vay naøy maø caùc DN coù theå löïa choïn hình thöùc vay thích hôïp vôùi nhu caàu cuûa DN. NH cung caáp voán cho caùc DN thoâng qua caùc kyø haïn cho vay nhö ngaén haïng, trung – daøi haïn. Caùc DN tuyø theo yeâu caàu voán cuûa mình vaø löïa choïn kyø haïn vay hôïp lyù. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 44 Baûng 9: TÌNH HÌNH DÖ NÔÏ CHO VAY PHAÂN THEO CHÆ TIEÂU THÔØI HAÏN CHO VAY TÖØ 2002 ÑEÁN 2004 CUÛA CAÙC NH ÑVT : Tyû ñoàng NH Chæ tieâu Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Ngoaïi thöông - Ngaén haïn 1.105 1.134 3.112 - Daøi haïn 455 816 1.014 Coâng thöông - Ngaén haïn 1,146.24 1,302.11 2,618.94 - Daøi haïn 829.76 811.89 1,645.06 Ñaàu tö - Ngaén haïn 2.550 3.275 3.850 - Daøi haïn 2.125 2.555 2.945 Nguoàn: Baùo coù thöôøng nieân cuûa caùc NH thöông maïi töø 2002 – 2004 Theo soá lieäu treân, NH ñaõ cung caáp cho caùc DN moät soá löôïng voán raát lôùn caû trong hoaït ñoäng ngaén haïn laãn daøi haïn. Ñoái vôùi caùc khoaûn vay ngaén haïn, thoâng thöôøng caùc DN söû duïng cho vieäc boå sung nguoàn voán löu ñoäng cuûa mình. Trong hoaït ñoäng kinh doanh, DN luoân phaûi ñoái dieän vôùi tình hình thieáu voán. Ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu voán, caùc DN thöôøng tìm nguoàn taøi trôï töø phía NH. Coøn ñoái vôùi caùc khoaûn vay daøi haïn, NH thöôøng cho caùc DN vay ñeå ñaàu tö taøi saûn, thieát bò maùy moùc… phuïc vuï cho quaù trình saûn xuaát. Tuy nhieân, caùc DN hoaït ñoäng treân thò tröôøng Vieät Nam raát khoù tieáp caän vôùi nguoàn voán vay cuûa NH. Theo soá lieäu thoáng keâ, 80% tín duïng cuûa NH laø nhaém vaøo DN nhaø nöôùc. Trong khi ñoù DN ngoaøi quoác doanh chieám moät soá löôïng khoâng nhoû trong neàn kinh teá vaø giöõ vò trí khaù quan troïng haàu nhö chöa nhaän ñöôïc nhieàu nguoàn taøi trôï töø phía NH. Do caùc ñieàu kieän tieáp caän nguoàn voán NH raát khaéc khe. Ña phaàn, caùc DN coù nhu caàu söû duïng voán ñoøi hoûi DN naøy caàn phaûi coù taøi saûn ñaûm baûo cho phaàn voán vay ñoù. Taøi saûn trong DN coù haïn, do ñoù, nhu caàu söû duïng voán cuûa DN bò haïn cheá. Khi khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi nguoàn voán NH, hoï seõ tìm nguoàn taøi trôï khaùc. Tröôøng hôïp xaáu nhaát khoâng coù LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 45 nguoàn taøi trôï, coâng vieäc kinh doanh vì theá maø seõ bò ñình ñoán, gaây khoù khaên trong kinh doanh. Nghieäp vuï taøi trôï cuûa caùc NH hieän nay chuû yeáu laø taøi trôï thoâng qua hình thöùc caáp tín duïng cho caùc DN coù nhu caàu. Vôùi cô caáu nguoàn voán cho vay nhö theá, hoaït ñoäng cho vay cuûa NH thöông maïi chieám vò trí raát quan troïng vaø laø hoaït ñoäng deã xaûy ra ruûi ro nhaát. Ruûi ro cuûa cuûa caùc khoaûn nôï naøy ñöôïc phaûn aùnh baèng tyû leä nôï xaáu trong baûng toång keát taøi saûn cuûa caùc NH thöông maïi. Thöïc teá, trong toång dö nôï cuûa caùc NH thöông maïi, tyû leä nôï quaù haïn tính ñeán heát naêm 2003 cuûa caùc NH thöông maïi leân tôùi 15.8%/toång dö nôï, moät con soá ñaùng baùo ñoäng. Tyû leä nôï quaù haïn cao theå hieän möùc ñoä ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuõng seõ gia taêng theo. Ñaây laø ñieàu maø caùc NH thöông maïi quan taâm trong hoaït ñoäng tín duïng. Ñeán cuoái naêm 2004 tyû leä dö nôï quaù haïn cuûa caùc NH thöông maïi chæ coøn 2.8%/toång dö nôï. Nhöng neáu tình theo tieâu chuaån quoác teá, tyû leä nôï khoù ñoøi cuûa caùc NH thöông maïi Quoác Doanh cao hôn quy ñònh Quoác teá laø khoaûng 5%. Vôùi cô caáu tín duïng coù nhieàu ruûi ro nhö theá seõ laøm gia taêng ruûi ro trong kinh doanh cuûa NH. Ngoaøi hình thöùc cho vay theo thôøi gian, NH coøn thöïc hieän taøi trôï cho DN kinh doanh trong lónh vöïc XK – NK thoâng qua hình thöùc cho vay taøi trôï xuaát NK. Thoâng qua vieäc cho vay, NH moät khoái löôïng voán phuïc vuï caùc DN hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Hình thöùc cho vay taøi trôï NK, NH seõ thöïc hieän taøi trôï cho DN thoâng qua caùc döï aùn ñaàu tö thay theá coâng ngheä, ñaàu tö thieát bò maùy moùc… phuïc vuï saûn xuaát. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 46 Baûng 10: DÖ NÔÏ PHAÂN THEO HÌNH THÖÙC CHO VAY TAØI TRÔÏ XNK ÑVT: USD Ngaân haøng Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 NH Coâng thöông - Cho vay taøi trôï XK 604.201 765.715427.051 - Cho vay taøi trôï NK 426.386 731.064592.913 NH Ñaàu tö vaø Phaùt Trieån 512.615 563.876 592.070- Cho vay taøi trôï XK 681.765 749.941 787.438- Cho vay taøi trôï NK NH Ngoaïi Thöông 646.485 678.809615.700- Cho vay taøi trôï XK 433.230 454.892412.600- Cho vay taøi trôï NK Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa NH qua caùc naêm Tình hình cho vay theo hình thöùc taøi trôï cuûa ba NH thöông maïi Quoác Doanh ñieån hình töø naêm 2002 ñeán 2004 ñeàu gia taêng. Vieäc gia taêng khoaûn taøi trôï naøy cho thaáy nguoàn taøi trôï naøy mang laïi hieäu quaû höõu ích cho caùc DN. Tuy nhieân, dö nôï cho vay taøi trôï cuûa caùc NH so vôùi kim ngaïch XNK ñaït ñöôïc trong caùc naêm khoâng ñaùng keå. Ñieàu naøy chöùng toû moät ñieàu raèng coøn raát nhieàu DN chöa tieáp caän ñöôïc vôùi nguoàn voán taøi trôï thoâng qua hình thöùc cho vay naøy cuûa NH. Tieàm naêng XK cuûa chuùng ta trong töông lai coøn raát lôùn. Vì theá, gia taêng taøi trôï voán cho caùc DN laø ñieàu caàn thieát. Vieäc tieáp caän vôùi nguoàn voán cuûa NH hieän nay raát khoù ñoái vôùi caùc DN vöøa vaø nhoû do nhöõng raøng buoäc veà quy ñònh cho vay. Moät soá löôïng raát lôùn caùc DN naøy chöa tieáp caän ñöôïc vôùi nguoàn voán NH do caùc ñieàu kieän raøng buoäc trong cho vay. Cuõng chính ñieàu naøy haïn cheá khaû naêng XK cuûa soá löôïng raát lôùn caùc DN. Nhu caàu ñöôïc hoã trôï töø NH hieän nay laø raát lôùn. Do ñoù, NH vaø chính phuû caàn coù chính saùch hoã trôï cho caùc DN trong lónh vöïc kinh doanh XNK ñeå khai thaùc heát khaû naêng. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 47 Beân caïnh hình thöùc cho vay taøi trôï, NH coøn thöïc hieän taøi trôï thoâng qua hình thöùc môû tín duïng thö, cho vay baét buoäc, cho vay thanh toaùn boä chöùng töø vaø hình thöùc chieát khaáu. Tuy nhieân soá löôïng caùc DN ñöôïc cung öùng voán thoâng qua hình thöùc taøi trôï cuûa NH khoâng nhieàu, chæ nhöõng DN coù quy moâ lôùn, quan heä laøm aên laâu daøi vaø coù uy tín vôùi NH môùi coù theå tieáp caän vôùi nguoàn voán taøi trôï naøy. Baûng 11: TÌNH HÌNH TAØI TRÔÏ CUÛA CAÙC NH BAÈNG PHÖÔNG THÖÙC TÍN DUÏNG CHÖÙNG TÖØ ÑVT: Ngaøn USD NH Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 NH Coâng Thöông 158.862111.698 138.921 - Doanh soá thanh toaùn xuaát NK 3.421 3.9142.750- Cho vay thanh toaùn L/C 3.105 3.2361.370- Cho vay chieát khaáu NH Ngoaïi thöông 597.660569.200 467.500- Doanh soá thanh toaùn xuaát NK 5.8775.597 4.597- Cho vay thanh toaùn L/C 3.4342.809 3.797- Cho vay chieát khaáu NH Ñaàu Tö vaø Phaùt trieån 202.992198.000 149.800- Doanh soá thanh toaùn xuaát NK 11.85711.565 8.750- Cho vay thanh toaùn L/C 8.6129.274 9.071 - Cho vay chieát khaáu Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa caùc NH LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 48 Vieäc thöïc hieän taøi trôï thoâng qua hình thöùc cho vay thanh toaùn boä chöùng töø trong phöông thöùc tín duïng chöùng töø cuõng laø hình thöùc taøi trôï cuûa NH. Hieän nay, phaàn lôùn caùc DN thöïc hieän vieäc thanh toaùn tieàn haøng hoaù dòch vuï qua NH baèng caùc phöông thöùc L/C, TTR, nhôø thu… Trong ñoù, chieám phaàn lôùn laø phöông thöùc tín duïng chöùng töø (L/C) vaø ñöôïc xem laø phöông thöùc ít ruûi ro nhaát vaø ñöôïc öa chuoäng nhaát. Tuy nhieân, soá löôïng caùc DN nhaän ñöôïc taøi trôï baèng hình thöùc cho vay thanh toaùn L/C naøy khoâng ñaùng keå. Neáu so saùnh vôùi doanh soá thanh toaùn XNK qua NH, tyû leä naøy raát nhoû. Chaúng haïn, ñoái vôùi NH Coâng Thöông naêm 2004 thì tyû leä cho vay thanh toaùn L/C chæ chieám 2.5% so vôùi toång doanh soá thanh toaùn XNK, NH Ngoaïi Thöông chieám gaàn 1%. Trong khi ñoù, nhu caàu ñöôïc boå sung nguoàn voán löu ñoäng raát lôùn töø phía caùc DN ñeå phuïc vuï kinh doanh. Ñeå hoã trôï moät phaàn nguoàn voán cho DN, NH coøn thöïc hieän taøi trôï qua hình thöùc chieát khaáu, chuû yeáu laø chieát khaáu boä chöùng töø. Thoâng qua vieäc chieát khaáu, DN boå sung voán phuïc vuï cho quaù trình taùi saûn xuaát kinh doanh. Doanh soá cho vay chieát khaáu cuûa caùc NH gia taêng qua caùc naêm (baûng 9). Tuy nhieân, con soá naøy cuõng coøn khaù khieâm toán. Naêm 2004, doanh soá cho vay chieát cuûa NH coâng thöông laø 3.236 ngaøn USD, trong khi doanh soá XNK qua NH laø 158.862 ngaøn USD. Vieäc NH thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu cho caùc DN ñaõ boå sung moät phaàn voán cho vieäc taùi saûn xuaát kinh doanh, nhöng chöa theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån. Vì theá, trong töông lai, NH phaûi cung caáp moät dòch vuï môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu voán cho caùc DN. Hình thöùc BTT ra ñôøi coù theå ñaùp öùng nhu caàu voán raát lôùn cho caùc DN. Trong thôøi gian daøi caùc DN chæ bieát döïa vaøo nguoàn voán cho vay cuûa NH ñaõ taïo taâm lyù æ laïi. BTT ra ñôøi giuùp cho caùc DN naêng ñoäng hôn trong vieäc tìm kieám khaùch haøng, phaùt huy heát khaû naêng vaø coù ñöôïc nguoàn taøi chính linh hoaït hôn trong vieäc kinh doanh. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 49 Tính öu vieät cuûa hoaït ñoäng BTT ñaõ vaø ñang ñöôïc caùc quoác gia treân theá giôùi aùp duïng chöùng minh. 2.3. THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG BTT TREÂN THEÁ GIÔÙI: 2.3.1. Hoaït ñoäng BTT treân toaøn theá giôùi: Nghieäp vuï BTT laø moät nghieäp vuï khoâng phaûi laø môùi ñoái vôùi caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi. Caùc quoác gia naøy ñaõ söû duïng nghieäp vuï BTT töø raát laâu chaúng haïn nhö caùc quoác gia Chaâu Aâu, Chaâu Myõ. Coøn ñoái vôùi thò tröôøng Chaâu AÙ thì nghieäp vuï naøy chæ môùi ñöa vaøo söû duïng trong thôøi gian gaàn ñaây. Caùc giôùi chuyeân gia nhaän ñònh raèng thò tröôøng Chaâu AÙ laø moät thò tröôøng ñaày tieàm naêng cho nghieäp vuï BTT phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam. BTT ñoái vôùi caùc quoác gia ñaõ söû duïng, ñaây ñöôïc xem laø moät dòch vuï taøi chính hoã trôï ñaéc löïc cho hoaït ñoäng kinh doanh caû trong nöôùc vaø XNK vaø ñöôïc aùp duïng raát roäng raõi. Theå hieän qua doanh soá trong hoaït ñoäng BTT. Baûng 12: DOANH SOÁ BTT THEÁ GIÔÙI NAÊM TÖØ 1998 – 2004 ÑVT:Trieäu EUR CHAÂU 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Chaâu AÂu 295,778 352,214 414.383 468,326 522,851 546,935 612,504 Chaâu Myõ 91,326 115,134 126,517 127,157 115,301 104,542 110,094 Chaâu Phi 4,198 5,470 5,655 5,801 6,203 5,840 7,586 Chaâu AÙ 61,723 78,775 69,865 76,078 69,850 89,096 111,614 Chaâu Uùc 3,481 5,284 7,420 8,320 9,992 13,979 18,417 Toaøn Theá Giôùi 456,506 556,877 623,840 685,682 724,197 760,392 860,215 Nguoàn: Internet – Deutscher Factoring – www.factoring.de LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 50 ÑOÀ THÒ 1: BIEÃU DIEÃN MÖÙC GIA TAÊNG DOANH SOÁ BTT TREÂN THEÁ GIÔÙI TÖØ NAÊM 1998 ÑEÁN 2004 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 456,506 556,877 623,840 685,682 724,197 760,392 860,215 naêm trieäu EUR Hoaït ñoäng BTT töø khi ra ñôøi cho ñeán nay ñaõ traûi roäng khaép moïi nôi treân theá giôùi. Tính treân caû theá giôùi naêm 2003 coù 1.003 ñôn vò BTT ñaït doanh soá 760 tyû EUR. Trong ñoù 712 tyû EUR doanh soá BTT trong nöôùc vaø 48 tyû EUR doanh soá BTT XK – NK. Doanh soá BTT treân toaøn theá giôùi töø 1998 ñeán nay moãi naêm ñeàu gia taêng ñaùng keå. Tính treân toaøn theá giôùi, doanh soá BTT naêm 1998 chæ ñaït 456,506 trieäu EUR nhöng ñeán naêm 2004 ñaït 860,215 trieäu EUR taêng 46.9%. Söï gia taêng doanh soá BTT treân toaøn theá giôùi theå hieän tính caàn thieát cuûa hoaït ñoäng BTT trong hoaït ñoäng kinh doanh thöông maïi vaø hoaït ñoäng kinh doanh XNK haøng hoaù. So saùnh caùc thò tröôøng, thò tröôøng Chaâu Aâu laø lôùn nhaát trong dòch vuï BTT, keá ñeán laø Chaâu Myõ. Lòch söû BTT laâu ñôøi nhaát xuaát phaùt töø Chaâu Aâu. Chaâu Aâu vôùi neàn kinh teá thöông maïi phaùt trieån, BTT laø moät trong nhöõng giaûi phaùp taøi chính ñöôïc öa chuoäng. Toác ñoä gia taêng doanh soá cuûa BTT töông ñoàng vôùi toác ñoä gia taêng veà thöông maïi cuûa Chaâu Aâu. LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 51 Ñoà thò 2: ÑOÀ THÒ BIEÅU DIEÃN TOÁC ÑOÄ GIA TAÊNG THÒ TRÖÔØNG BTT TAÏI ÑÖÙC TÖØ NAÊM 1999 ÑEÁN 2004 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 1999 2000 2001 2002 2003 2004 naêm tyû EUR noäi ñòa quoác teá toång DS Qua ñoà thò, toác ñoä gia taêng doanh soá BTT ôû Ñöùc taêng ñeàu qua moãi naêm. Ñöùc laø moät trong nhöõng thò tröôøng lôùn ôû Chaâu Aâu veà BTT. Naêm 1999 doanh soá BTT ñaït 19.99 tyû EUR, naêm 2000 ñaït 23.5 tyû EUR taêng 3.51tyû EUR töông öùng taêng17.5%. Ñeán naêm 2004, doanh soá BTT cuûa Ñöùc laø 45tyû EUR, taêng 9.92 tyû EUR so vôùi naêm 2003 töông öùng taêng 27.7%. Vieäc gia taêng doanh soá chöùng toû caùc DN quan taâm ngaøy caøng nhieàu hôn ñoái vôùi vieäc söû duïng dòch vuï naøy. Doanh soá BTT gia taêng qua moãi naêm laø do söï ñoùng goùp tích cöïc cuûa caùc thò tröôøng. Caùc thò tröôøng lôùn nhaát laø Anh, YÙ, Myõ, Phaùp, Nhaät. Khoái löôïng BTT taïi thò tröôøng Chaâu AÙ vaãn coøn haïn cheá. Do ñaây laø dòch vuï môùi ñöôïc aùp duïng roäng raõi. So vôùi Chaâu Myõ vaø Chaâu Aâu, lòch söï phaùt trieån cuûa dòch vuï chæ môùi baét ñaàu trong thôøi gian gaàn ñaây. Tuy khoái löôïng giao dòch treân thò tröôøng Chaâu AÙ chieám moät tyû leä töông ñoái nhoû (khoaûng 13%) so vôùi toång khoái löôïng BTT, nhöng thò tröôøng Chaâu AÙ hieän nay ñöôïc xem laø moät trong nhöõng thò tröôøng ñaày tieàm naêng treân lónh vöïc hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá. Bôûi vì, sau thôøi kyø khuûng hoaûng tieàn teä Chaâu AÙ, neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia baét ñaàu khoâi phuïc trôû laïi, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá cuûa khu vöïc trong nhöõng naêm gaàn ñaây töông ñoái cao, tieàm naêng phaùt LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 52 trieån XNK töông ñoái lôùn. Ñaây laø moät trong nhöõng ñoäng löïc laøm cho thò tröôøng kinh doanh cuûa Chaâu AÙ phaùt trieån. Caùc quoác gia naèm trong khu vöïc naøy, chính vì vaäy seõ coù nhieàu cô hoäi ñeå phaùt trieån dòch vuï BTT vaø Vieät Nam khoâng laø moät ngoaïi leä. Doanh soá BTT gia taêng laø do söï ñoùng goùp cuûa dòch vuï BTT noäi ñòa vaø BTT quoác teá. Taïi caùc thò tröôøng treân, BTT trong nöôùc cuõng ñoùng goùp moät phaàn ñaùng keå trong vieäc gia taêng doanh soá BTT. Doanh soá BTT noäi ñòa chieám soá löôïng khaù lôùn trong toång doanh soá BTT (xem phaàn phuï luïc 2). Ôû Anh vôùi khoaûng 110 ñôn vò BTT, ñaït toång doanh soá BTT naêm 2004 laø 184,520 trieäu EUR trong ñoù doanh soá BTT noäi ñòa chieám ñeán 98% doanh soá. Caùc quoác gia phaùt trieån BTT khaùc cuõng theá. Giaûi thích lyù do cho söï cheânh leäch giöõa doanh soá BTT trong nöôùc vaø BTT quoác teá: BTT trong nöôùc, caùc ñôn vò BTT deã daøng trong vieäc thaåm ñònh khaùch haøng cuõng nhö trong vieäc ñoân ñoác thu hoài nôï, khoâng bò nhöõng khoù khaên veà taäp quaùn thanh toaùn. Vieäc phaùt trieån BTT ñaõ mang laïi cho caùc DN nguoàn voán kinh doanh kòp thôøi vaø giuùp DN phaùt trieån toát quaù trình saûn xuaát kinh doanh. Ñoái vôùi caùc quoác gia coù neàn kinh teá phaùt trieån vaø nhöõng quoác gia ñaõ söû duïng BTT, ñaây laø moät dòch vuï cung öùng taøi chính quan troïng trong hoaït ñoäng mua baùn haøng hoaù, vaø laø moät dòch vuï khoâng theå thieáu ñöôïc. Dòch vuï naøy ñaõ ñoùng goùp quan troïng trong vieäc taêng tröôûng kinh teá. Baûng 13: TYÛ TROÏNG DOANH SOÁ BTT TRONG GDP NAÊM 2003: Quoác Gia Doanh soá BTT (tyû EUR) Tyû troïng trong GDP Anh 160,770 10.5% YÙ 132,510 11% Singapore 2,435 3.1% Ñaøi Loan 16,000 2.9% Cyprus 2,035 20.7% Hoàngkoâng 3,250 2.0% Nguoàn: Taøi lieäu hoäi thaûo BTT TPHCM 7/03/05 – Jeroen Kohnstamm LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 53 Doanh thu veà BTT tính treân toaøn nöôùc Anh naêm 2003 laø 160,770tyû EUR, ñoùng goùp 10.5% vaøo möùc ñoä taêng tröôûng kinh teá. Ñieàu naøy chöùng toû raèng hieäu quaû cuûa BTT mang laïi laø raát lôùn, khoâng nhöõng cho hoaït ñoäng cuûa DN noùi chung maø coøn cho caû neàn kinh teá. Moät trong nhöõng minh chöùng, tình hình cuûa moät coâng ty Zhejiang Supor Cookware coù truï sôû taïi Trung Quoác. Coâng ty laø moät trong nhöõng DN ñang trong giai ñoaïn ñang phaùt trieån. Thò tröôøng coâng ty cung caáp saûn phaåm laø Myõ, Anh, Chaâu Aâu, Nhaät vaø Hongkong. Coâng ty muoán phaùt trieån saûn phaåm sang thò tröôøng nöôùc ngoaøi khoâng phaûi laø moät vieäc laøm deã daøng. Sau moät quaù trình tìm hieåu veà caùc ñoái thuû caïnh tranh vaø khaùch haøng cuûa mình cho thaáy: chaát löôïng saûn phaåm vaø uy tín cuûa coâng ty laø raát toát. Moät trong nhöõng khoù khaên cho quaù trình phaùt trieån ñoù chính laø nguoàn taøi chính cuûa coâng ty. Tröôùc khi coâng ty söû duïng BTT, caùc phöông thöù c coâng ty aùp duïng ñeå thanh toaùn tieàn haøng hoaù laø phöông thöùc tín duïng chöùng töø hoaëc nhôø thu. Phöông thöùc tín duïng chöùng töø theå hieän tính khoâng hieäu quaû cuûa noù ôû choã maát quaù nhieàu thôøi gian ñeå thöông löôïng vaø toán nhieàu chi phí. Coøn ñoái vôùi phöông thöùc nhôø thu, ruûi ro ngöôøi mua khoâng thanh toaùn caùc KPT laø quaù lôùn. Töø nhöõng haïn cheá ñoù, Zhejiang Supor Cookware ñaõ tìm ñeán BTT nhö laø moät giaûi phaùp veà taøi chính. Doanh thu cuûa coâng ty ñaõ gia taêng ñaùng keå, doanh thu BTT naêm 2002 chæ coù 3trieäu USD vaø ñeán naêm 2004 con soá naøy ñaõ taêng leân 22 trieäu USD. Dòch vuï naøy khoâng nhöõng giuùp coâng ty haïn cheá ñöôïc caùc khoaûn nôï khoù ñoøi maø coøn cung caáp cho coâng ty moät löu löôïng tieàn maët ñeå phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh. Baèng vieäc söû duïng BTT trong ngoaïi thöông, coâng ty ñaõ gia taêng doanh soá ngoaïi thöông cuûa mình leân khoaûng 10 laàn trong voøng hai naêm. BTT thöïc söï laø moät coâng cuï taøi chính ñaéc löïc phuïc vuï cho nhu caàu voán cuûa DN. Caùc DN coù ñöôïc nguoàn voán linh hoaït, giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro LUAÄN VAÊN THAÏC SIÕ HV: NGUYEÃN THÒ NGOÏC MYÕ Trang 54 trong kinh doanh. Neáu so saùnh hai DN cuøng moät naêng löïc kinh doanh, DN naøo coù voøng quay voán nhanh hôn, DN ñoù hoaït ñoäng hieäu quaû hôn. Töø hieäu quaû söû duïng voán seõ giuùp DN caûi thieän saûn xuaát, giaûm giaù thaønh, taêng khaû naêng caïnh tranh hôn. Vaäy taïi sao chuùng ta khoâng ñöa nghieäp vuï BTT vaøo aùp duïng ñeå DN Vieät Nam coù theâm keânh cung öùng voán höõu hieäu? Caùc quoác gia laân caän chuùng ta Thaùi Lan, Malaysia, Singapore, Trung Quoác … baét ñaàu xem BTT nhö laø moät dòch vuï taøi chính höõu ích. ÔÛ Trung Quoác hieän nay coù