Luận văn Thực trạng quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước và hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian qua cùng với thực tiễn hoạt động cuả hệ thống niêm yết

1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Thò tröôøng chöùng khoaùn laø moät boä phaän cuaû thò tröôøng taøi chính, hoaït ñoäng trong lónh vöïc trao ñoåi coå phieáu vaø traùi phieáu daøi haïn, laø moät caáu truùc xaõ hoäi ñaëc bieät cuûa söï vaän haønh voán. TTCK coù vai troø raát quan troïng khoâng chæ trong vieäc huy ñoäng voán cho söï phaùt trieån neàn kinh teá maø coøn tham gia phaân phoái laïi thu nhaäp quoác daân, ñieàu hoaø phaân boå voán ñaàu tö xaõ hoäi giöõa caùc ngaønh ngheà, doanh nghieäp, taïo ra moâi tröôøng ñieàu tieát vó moâ, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuaû doanh nghieäp… Chieán löôïc phaùt trieån thò TTCK Vieät Nam ñeán naêm 2010 ñaõ ñöôïc Thuû Töôùng chính phuû pheâ duyeät ngaøy 05/08/2003 taïi quyeát ñònh soá 163/2003/QÑ – TTg theå hieän söï ñaëc bieät chuù troïng cuûa Ñaûng vaø Chính phuû trong vieäc xaây döïng thò tröôøng voán vöõng maïnh. Theo ñoù, muïc tieâu laø phaùt trieån TTCK caû veà quy moâ vaø chaát löôïng hoaït ñoäng nhaèm taïo ra keânh huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn cho ñaàu tö phaùt trieån, goùp phaàn phaùt trieån thò tröôøng taøi chính Vieät Nam; duy trì traät tự, an toaøn, môû roäng phaïm vi, taêng cöôøng hieäu quaû quaûn lyù, giaùm saùt thò tröôøng nhaèm baûo veä quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa nhaø ñaàu tö; töøng böôùc naâng cao khaû naêng caïnh tranh vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp taøi chính quoác teá . Ñònh höôùng ñaàu tieân ñeå phaùt trieån thò tröôøng laø môû roäng quy moâ cuûa TTCK taäp trung, phaùt trieån thò tröôøng traùi phieáu vaø taêng soá löôïng caùc loaïi coå phieáu nieâm yeát treân TTCK taäp trung nhaèm taêng quy moâ veà voán cho caùc doanh nghieäp, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc coâng ty nieâm yeát, ñöa TTCK ngaøy moät ñi vaøo oån ñònh, ña daïng haøng hoaù nhaèm thu huùt nhaø ñaàu tö. TTCK ñaõ traûi qua hôn 5 naêm hoaït ñoäng, keå töø khi Trung taâm Giao dòch chöùng khoaùn Thaønh Phoá Hoà Chí Minh chính thöùc ra ñôøi (ngaøy 20/07/2000), ñeán 20/07/2005 chæ coù 30 doanh nghieäp tham gia nieâm yeát chöùng khoaùn. Tieán trình 2 CPH qua chaëng ñöôøng hôn 10 naêm, ñaõ taïo ñöôïc nhöõng thaønh töïu ñaùng ghi nhaän vôùi soá doanh nghieäp CPH treân caû nöôùc ñeán nay khoaûng hôn 2.500 doanh nghieäp, haàu heát caùc doanh nghieäp CPH ñeàu coù keát quaû kinh doanh khaû quan, nhöng neáu xeùt thöïc chaát veà nhu caàu haøng hoaù hieän nay treân thò tröôøng thì roõ raøng caùc nhaø ñaàu tö, caùc CTCK vaãn chöa thoaû maõn nhu caàu taïo laäp vaø phaùt trieån danh muïc ñaàu tö cuaû hoï moät caùch ñaày ñuû. Vaäy ñaâu laø nguyeân nhaân khieán caùc doanh nghieäp ngaïi “leân saøn” daãn ñeán tình traïng khan hieám haøng hoaù treân TTCK Vieät Nam hieän nay? Xuaát phaùt töø tình hình thöïc teá vaø caâu hoûi neâu treân, vieäc ñeà ra caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay laø heát söùc caàn thieát ñeå gia taêng khoái löôïng haøng hoaù cho thò tröôøng, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp nieâm yeát huy ñoäng voán qua TTCK ñöôïc deã daøng, thuaän lôïi hôn (vì thöïc teá cho thaáy hieän nay hình thöùc CPH cuaû ña soá caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñeàu dieãn ra trong noäi boä) nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh, quaûng baù thöông hieäu, laønh maïnh hoaù tình hình taøi chính vaø keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. 2. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN Boå sung cô sôû lyù luaän khoa hoïc cho vieäc hình thaønh vaø vaän haønh heä thoáng loä trình ñöa caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK. Toång keát thöïc tieãn quaù trình thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK taäp trung döïa vaøo soá lieäu thöïc teá ñeå töø ñoù coù nhöõng ñaùnh giaù veà xu höôùng, khaû naêng phaùt haønh vaø nieâm yeát cuaû caùc doanh nghieäp tieàm naêng trong töông lai. Ñeà taøi coøn ñoùng goùp veà maët nhaän thöùc döïa treân neàn taûng khoa hoïc ñoái vôùi caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy coù hieäu quaû, giuùp ñöa caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK Vieät Nam. 3 Ñeà taøi ñöa ra moät soá giaûi phaùp cho söï hình thaønh vaø phaùt trieån heä thoáng thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát, coù theå aùp duïng vaøo ñieàu kieän cuï theå cuûa Tp.HCM vaø caùc tænh phiaù Baéc, vaø xa hôn coù theå tieán ñeán nhaân roäng moâ hình ñeå aùp duïng treân phaïm vi caû nöôùc. Vieäc öùng duïng ñeà taøi vaøo thöïc tieãn coù theå giuùp khai thaùc moïi tieàm löïc cuaû caùc doanh nghieäp, töông xöùng vôùi tieàm naêng, lôïi theá vaø taàm voùc cuaû Tp.HCM, caùc tænh phiaù Baéc maø chuû yeáu laø Tp. Haø Noäi, phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån vaø hoaøn thieän thò tröôøng taøi chính noùi chung vaø TTCK noùi rieâng. Cuoái cuøng, Vieät Nam ñang trong quaù trình coâng nghieäp hoaù-hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc neân raát caàn moät löôïng voán lôùn ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp – nhöõng “teá baøo” caáu thaønh neân neàn kinh teá. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy, chuùng ta caàn huy ñoäng toái ña moïi nguoàn löïc töø taát caû caùc thaønh phaàn kinh teá, söû duïng moïi phöông thöùc huy ñoäng voán, trong ñoù huy ñoäng voán qua caùc doanh nghieäp nieâm yeát treân TTCK laø moät giaûi phaùp thaät söï höõu hieäu. 3. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Muïc tieâu cuûa vieäc nghieân cöùu ñeà taøi naøy khoâng naèm ngoaøi vieäc ñoùng goùp theâm moät soá giaûi phaùp thu huùt caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK Vieät Nam, nhaèm giuùp hoï quaûng baù thöông hieäu, thu huùt voán ñöôïc deã daøng hôn, laønh maïnh vaø coâng khai hoaù tình hình taøi chính. Moät böôùc tieán xa hôn laø nhaèm ñöa TTCK VN ñi vaøo oån ñònh, phong phuù veà haøng hoùa, ña daïng veà chuûng loaïi, naâng cao veà maët chaát löôïng ñeå coù theå nhanh choùng hoäi nhaäp vaøo TTCK theá giôùi. Cuûng coá, môû roäng caùc quan heä haøng hoùa – tieàn teä, ñaëc bieät laø caùc quan heä taøi chính trong neàn kinh teá. Caûi thieän moâi tröôøng kinh teá vó moâ, ñaåy nhanh taêng tröôûng kinh teá. Taïo uy tín vaø loøng tin töø nôi nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. 4 Muïc tieâu sau cuøng cuûa ñeà taøi chính laø ñeà xuaát moâ hình hoã trôï vieäc gia taêng naêng löïc hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp tieàm naêng taïi hai ñòa baøn neâu treân mang tính heä thoáng, khaû thi nhaèm giuùp caùc doanh nghieäp naøy ñaùp öùng caùc tieâu chuaån nieâm yeát, thaùo gôõ nhöõng khoù khaên vöôùng maéc trong quaù trình taïo haøng cho TTCK, trong ñoù nhaán maïnh ñeán nhöõng khoù khaên töø phía doanh nghieäp. 4. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø caùc doanh nghieäp tieàm naêng treân ñòa baøn Tp.HCM vaø caùc tænh phía Baéc. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Luaän vaên söû duïng phöông phaùp thu thaäp soá lieäu, keá thöøa moät caùch coù choïn loïc caùc taøi lieäu khoa hoïc, moâ taû, phaân tích ñaùnh giaù, so saùnh döïa vaøo thöïc tieãn hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï vaø tieàm naêng nieâm yeát cuûa caùc doanh nghieäp; baøi hoïc kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, döïa vaøo hoaøn caûnh vaø ñieàu kieän cuï theå cuûa Tp.HCM vaø caùc tænh phía Baéc töø ñoù ruùt ra keát luaän vaø giaûi phaùp theo quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû. Noäi dung cuûa ñeà taøi goàm 3 chöông: Chöông 1: Nhöõng lyù luaän cô baûn veà coâng ty coå phaàn, thò tröôøng chöùng khoaùn, nieâm yeát vaø moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Chöông 2: Thöïc traïng quaù trình coå phaàn hoaù DNNN vaø hoaït ñoäng cuûa TTCK Vieät Nam trong thôøi gian qua cuøng vôùi thöïc tieãn hoaït ñoäng cuaû heä thoáng nieâm yeát Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK Vieät Nam -----WZ YX----- 5 CHÖÔNG I NHÖÕNG LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ COÂNG TY COÅ PHAÀN, THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN, NIEÂM YEÁT VAØ MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN ÑEÁN VIEÄC THUÙC ÑAÅY CAÙC DOANH NGHIEÄP TIEÀM NAÊNG LEÂN NIEÂM YEÁT TREÂN THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN 1.1. COÂNG TY COÅ PHAÀN – NGUOÀN HAØNG HOAÙ CHO TTCK 1.1.1. Khaùi nieäm coâng ty coå phaàn Coâng ty coå phaàn laø doanh nghieäp, trong ñoù : Voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn; Coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa DN trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo DN; Coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, tröø tröôøng hôïp phaùp luaät coù quy ñònh khaùc; Coå ñoâng coù theå laø toå chöùc, caù nhaân; Soá löôïng coå ñoâng toái thieåu phaûi laø ba vaø khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña; CTCP coù quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät veà chöùng khoaùn. 1.1.2. Ñaëc ñieåm cuaû coâng ty coå phaàn - Voán ñieàu leä cuûa CTCP ñöôïc chia laøm nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn. Ngöôøi chuû sôû höõu voán coå phaàn goïi laø coå ñoâng. Moãi coå ñoâng coù theå mua moät hoaëc nhieàu coå phaàn. - Coâng ty coù theå phaùt haønh nhieàu loaïi coå phaàn, trong ñoù phaûi coù coå phaàn phoå thoâng. Ngoaøi coå phaàn phoå thoâng, coâng ty coù theå phaùt haønh theâm coå phaàn öu ñaõi: coå phaàn öu ñaõi bieåu quyeát, coå phaàn öu ñaõi coå töùc, coå phaàn öu ñaõi hoaøn laïi vaø coå phaàn öu ñaõi do ñieàu leä coâng ty qui ñònh. - Coå ñoâng coù quyeàn chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, tröø tröôøng hôïp ñoù laø coå phaàn öu ñaõi vaø coå phaàn cuûa coå ñoâng saùng laäp coâng ty sau 6 moät thôøi gian quy ñònh phaûi naém giöõ (thöôøng töø hai ñeán ba naêm) keå töø ngaøy coâng ty ñöôïc caáp giaáy chöùng chaän ñaêng kyù kinh doanh. Ñaëc ñieåm naøy cuûa CTCP cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö coù theå chuyeån ñoåi hình thöùc vaø muïc tieâu ñaàu tö moät caùch linh hoaït. - Coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï khaùc cuûa coâng ty trong phaïm vi voán goùp cuûa mình vaøo coâng ty. Ñaëc ñieåm naøy cho thaáy caùc coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm phaùp lyù höõu haïn ñoái vôùi phaàn voán goùp cuûa mình vaøo coâng ty (khaùc vôùi tính chòu traùch nhieäm voâ haïn cuûa caùc thaønh vieân trong CTHD, chuû DN trong DNTN. - Coâng ty ñöôïc quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng. Ñaëc ñieåm naøy cho thaáy khaû naêng huy ñoäng voán cuûa coâng ty laø raát lôùn vaø roäng raõi trong coâng chuùng. - Coå ñoâng cuûa CTCP toái thieåu phaûi laø ba vaø khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña (khaùc vôùi coâng ty TNHH laø soá thaønh vieân khoâng ñöôïc vöôït quaù 50 thaønh vieân). Trong quaù trình hoaït ñoäng, CTCP ñöôïc quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng vaø caùc coå ñoâng ñöôïc quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình, vì vaäy soá löôïng coå ñoâng cuûa CTCP thöôøng laø raát ñoâng. 1.1.3. Huy ñoäng voán cuaû coâng ty coå phaàn CTCP laø teá baøo cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, laø toå chöùc raát phoå bieán vaø lôùn maïnh ôû caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån. Caùc-Maùc ñaõ ñaùnh giaù vai troø cuûa CTCP nhö sau: “…Neáu phaûi chôø ñôïi tö baûn tö nhaân tích tuï cho ñeán luùc noù ñuû söùc laøm caùc con ñöôøng saét thì coù leõ cho ñeán ngaøy nay Chaâu AÂu vaãn chöa coù con ñöôøng saét naøo, nhöng nhôø vieäc thaønh laäp caùc CTCP neân vieäc aáy ñaõ laøm ñöôïc deã daøng nhö trôû baøn tay vaäy”. Baèng nhöõng öu theá cuûa CTCP veà phöông thöùc huy ñoäng vaø söû duïng voán, chæ trong thôøi gian raát ngaén hình thöùc CTCP ñaõ vöôït xa caùc hình thöùc khaùc veà khaû 7 naêng taän duïng nhöõng nguoàn voán nhaøn roãi trong xaõ hoäi. Coù theå noùi CTCP laø hình thöùc taäp trung voán môùi, hieäu quaû vaø tieán boä hôn. Chính nhöõng öu theá vöôït troäi naøy, CTCP trôû thaønh moâ hình phoå bieán hieän nay ôû caùc nöôùc phaùt trieån. Noù ñöôïc hình thaønh theo 3 phöông thöùc huy ñoäng voán chuû yeáu sau ñaây: - Hình thaønh CTCP baèng caùch lieân keát nguoàn voán trong nöôùc. - Hình thaønh baèng phöông thöùc lieân keát nguoàn voán trong vaø ngoaøi nöôùc. - Hình thaønh baèng phöông phaùp CPH caùc DN (ñaây laø hình thöùc maø nöôùc ta ñang thöïc hieän trong khoaûng hôn 10 naêm trôû laïi ñaây). 1.1.4. Vai troø cuaû coâng ty coå phaàn trong vieäc cung caáp haøng hoaù cho TTCK Tröôùc khi coù CTCP, vieäc baùn caùc traùi phieáu vaø caùc thöông phieáu thöôøng chæ xuaát hieän khi caùc chuû sôû höõu chuùng caàn tieàn maët. Vieäc di chuyeån ñaàu tö kieám lôøi töø loaïi coâng traùi hay thöông phieáu naøy sang loaïi coâng traùi hay thöông phieáu khaùc laø raát haõn höõu vì möùc laõi suaát caùc loaïi traùi phieáu veà cô baûn laø töông ñöông nhau vaø ñoä an toaøn cuõng vaäy. TTCK do ñoù chæ hoaït ñoäng ôû qui moâ nhoû. Traùi laïi, vôùi söï xuaát hieän CTCP, vieäc giao dòch mua baùn chöùng khoaùn ñaõ buøng noå vaø böôùc sang moät giao ñoaïn hoaøn toaøn môùi meû. Ñieàu naøy baét nguoàn töø nhieàu lyù do. Thöù nhaát, caùc lónh vöïc ñaàu tö trôû neân voâ cuøng ña daïng, bao goàm toaøn boä caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ngöôøi ñaàu tö luùc naøy ñöùng tröôùc haøng loaït löïa choïn ñaàu tö. Thöù hai, möùc ñoä kieám lôøi vaø ruûi ro cuûa caùc lónh vöïc naøy hay coâng ty khaùc nhau cuõng khaùc nhau, thaäm chí möùc sinh laõi cuûa ñaàu tö coøn phuï thuoäc vaøo caû tình hình chính trò hay söï soáng cuûa moät caù nhaân coù uy tín trong chính tröôøng hay trong kinh doanh. Noùi caùch khaùc, ngöôøi ñaàu tö ñöùng tröôùc haøng loaït caùc tình huoáng löïa choïn ñaàu tö, vaø do ñoù taïo ra nhieàu khaû naêng cho vieäc di chuyeån ñaàu tö töø lónh vöïc naøy sang lónh vöïc khaùc. Thöù ba, tính chaát ñaàu cô trong giao dòch mua baùn loaïi chöùng khoaùn naøy xuaát hieän. Keát quaû laø, thöù tö, moät khoái 8 löôïng lôùn giao dòch mua baùn chuyeån nhöôïng chöùng khoaùn treân thò tröôøng trôû neân thöôøng xuyeân vôùi söï tham gia heát söùc ñoâng ñaûo cuûa haàu heát caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi. TTCK ñeán luùc ñoù môùi thöïc söï phaùt trieån caû veà soá löôïng cuõng nhö veà chaát. Nhö vaäy CTCP coù moät aûnh höôûng coù tính chaát caùch maïng laøm thay ñoåi toaøn boä hoaït ñoäng cuûa TTCK. Neáu nhö tröôùc ñaây TTCK chæ laø nôi giao dòch caùc traùi phieáu, thì giôø ñaây noù goàm theâm caû moät loaïi chöùng khoaùn coù söùc haáp daãn ñaàu tö hôn gaáp nhieàu laàn, ñoù laø caùc coå phieáu. Töø ñaây trôû ñi, coå phieáu laø loaïi haøng hoaù chieám tæ troïng aùp ñaûo trong giao dòch mua baùn taïi TTCK. Vôùi ñaëc ñieåm vöôït troäi cuûa CTCP, cuøng vôùi khaû naêng phaùt haønh caùc loaïi chöùng khoaùn vaø vieäc chuyeån nhöôïng, mua baùn chöùng khoaùn seõ taïo ñieàu kieän cho söï ra ñôøi cuûa TTCK. Vì vaäy, vai troø cuûa CTCP trong vieäc taïo haøng hoùa cho TTCK laø khoâng theå phuû nhaän. Beân caïnh ñoù, söï phaùt trieån cuûa CTCP caû veà löôïng laãn veà chaát taùc ñoäng lôùn ñeán söï hoaøn thieän vai troø cuûa TTCK ñeán neàn kinh teá thò tröôøng, vaø ñeán löôït noù, TTCK seõ taïo ñieàu kieän cho nhaø kinh doanh coù theå tìm kieám caùc nguoàn taøi trôï cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. 1.1.5. Coâng ty coå phaàn laø öu theá cuaû neàn kinh teá thò tröôøng Ngaøy nay, taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi coù neàn kinh teá phaùt trieån, hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng ñeàu coù heä thoáng thò tröôøng taøi chính toát. Thöïc teá cho thaáy, heä thoáng thò tröôøng taøi chính ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån nhanh choùng neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa, keå caû ôû nhöõng quoác gia maø taøi nguyeân haàu nhö khoâng coù gì. Moät thò tröôøng taøi chính naêng ñoäng laø moät thöù “ taøi nguyeân” baát taän vaø noù laøm taêng theâm söùc maïnh cho neàn kinh teá hôn baát cöù loaïi taøi nguyeân naøo vaø vôùi tröõ löôïng bao nhieâu. Chính vì vaäy, töø laâu caùc nhaø DN lôùn cuûa theá giôùi ñaõ khaúng ñònh : “Khoâng theå trieån khai caùc döï aùn tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaøo saûn xuaát, neáu khoâng taäp hôïp ñöôïc nhöõng nguoàn voán khoång loà maø ngöôøi taäp hôïp coù 9 toaøn quyeàn söû duïng cho nhöõng muïc tieâu trung vaø daøi haïn. TTCK coù vai troø ñoù, caùi maø ngaønh ngaân haøng vôùi phöông thöùc kinh doanh aên chaéc khoâng theå laøm ñöôïc”. Cho neân, vieäc CTCP ra ñôøi ñaõ giaûi quyeát ñöôïc tình traïng thieáu voán ñeå thaønh laäp hoaëc phaùt trieån caùc DN ñoøi hoûi voán lôùn maø moät caù nhaân khoâng ñuû khaû naêng taøi chính cho vieäc ñoù. Vaø thoâng qua TTCK, CTCP ñaõ bieán nhöõng nguoàn voán ngaén haïn, leû teû trôû thaønh nhöõng nguoàn voán ñaàu tö daøi haïn to lôùn. Töø kinh nghieäm cuûa caùc quoác gia ñi tröôùc cuõng nhö thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa caùc CTCP ôû nöôùc ta ñaõ khaúng ñònh ñöôïc lôïi ích cuûa vieäc CPH caùc DNNN vaø nhöõng öu theá cuûa moâ hình CTCP so vôùi moâ hình toå chöùc, quaûn lyù caùc DNNN hieän taïi. Maëc duø vaãn coøn khoâng ít khoù khaên nhöng sau khi thöïc hieän CPH, caùc DN ñeàu toû ra naêng ñoäng hôn, hoaït ñoäng theo “ñieàu leä” treân cô sôû Luaät DN, caùc CTCP töï quyeát ñònh phöông aùn phaùt trieån saûn xuaát, kinh doanh, töï quyeát ñònh vaø töï traùch nhieäm ñoái vôùi caùc döï aùn ñaàu tö; lôïi ích cuûa ngöôøi lao ñoäng gaén boù chaët cheõ vôùi lôïi ích cuûa DN. Ñieàu naøy coù theå khaúng ñònh ñöôïc thoâng qua keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ñaëc bieät laø söï taêng tröôûng veà voán vaø lôïi nhuaän moät caùch ñoät bieán cuûa caùc CTCP trong giai ñoaïn 2000-2004. Vôùi moâ hình DNNN tröôùc ñaây, nhöõng DN naøy chöa bao giôø taïo ra ñöôïc möùc ñoä taêng tröôûng nhanh nhö vaäy. 1.2. LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN 1.2.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng chöùng khoaùn TTCK coù theå ñöôïc hieåu ñôn giaûn laø moät boä phaän cuûa thò tröôøng voán vaø laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng giao dòch mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn trung vaø daøi haïn. Veà hình thöùc TTCK chæ laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng trao ñoåi mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn, qua ñoù thay ñoåi caùc chuû theå naém giöõ chöùng khoaùn. Nhöng veà baûn chaát thì TTCK laø nôi taäp trung vaø phaân phoái caùc nguoàn voán tieát kieäm; laø ñònh cheá taøi chính tröïc tieáp, maø cung caàu voán coù theå tröïc tieáp tìm ñeán vôùi nhau; laø söï 10 vaän ñoäng cuûa tö baûn tieàn teä, chuyeån tö baûn tieàn teä töø tö baûn sôû höõu sang tö baûn chöùc naêng. Ñaây laø hình thöùc phaùt trieån cao cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa. 1.2.2. Chöùc naêng cuaû thò tröôøng chöùng khoaùn 1.2.2.1 Huy ñoäng voán ñaàu tö cho neàn kinh teá Khi caùc nhaø ñaàu tö mua chöùng khoaùn do caùc coâng ty phaùt haønh, soá tieàn nhaøn roãi cuûa hoï ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø qua ñoù goùp phaàn môû roäng saûn xuaát xaõ hoäi. Thoâng qua TTCK, chính phuû vaø chính quyeàn ôû caùc ñòa phöông cuõng huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn voán cho muïc ñích söû duïng vaø ñaàu tö phaùt trieån haï taàng kinh teá, phuïc vuï caùc nhu caàu chung cuûa xaõ hoäi. 1.2.2.2. Cung caáp moâi tröôøng ñaàu tö cho coâng chuùng TTCK cung caáp cho coâng chuùng moät moâi tröôøng ñaàu tö laønh maïnh vôùi caùc cô hoäi löïa choïn phong phuù. Caùc loaïi chöùng khoaùn treân thò tröôøng raát khaùc nhau veà tính chaát, thôøi haïn vaø ñoä ruûi ro, cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö coù theå löïa choïn haøng hoaù phuø hôïp vôùi khaû naêng, muïc tieâu vaø sôû thích cuûa mình. 1.2.2.3. Taïo tính thanh khoaûn cho caùc chöùng khoaùn Nhôø coù TTCK caùc nhaø ñaàu tö coù theå chuyeån ñoåi caùc chöùng khoaùn hoï sôû höõu thaønh tieàn hoaëc caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc khi hoï muoán. Khaû naêng thanh khoaûn laø moät trong nhöõng ñaëc tính haáp daãn cuûa chöùng khoaùn ñoái vôùi ngöôøi ñaàu tö. Ñaây laø yeáu toá cho thaáy tính linh hoaït, an toaøn cuûa voán ñaàu tö. TTCK hoaït ñoäng caøng naêng ñoäng vaø coù hieäu quaû thì tính thanh khoaûn cuûa caùc chöùng khoaùn giao dòch treân thò tröôøng caøng cao. 1.2.2.4 Ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuaû doanh nghieäp Thoâng qua chöùng khoaùn, hoaït ñoäng cuûa caùc DN ñöôïc phaûn aùnh moät caùch toång hôïp vaø chính xaùc, giuùp cho vieäc ñaùnh giaù vaø so saùnh hoaït ñoäng cuûa DN ñöôïc nhanh choùng vaø thuaän tieän, töø ñoù cuõng taïo ra moät moâi tröôøng caïnh tranh laønh 11 maïnh nhaèm naâng cao hieäu quaû söû duïng voán, kích thích aùp duïng coâng ngheä môùi, caûi tieán saûn phaåm. 1.2.2.5. Taïo moâi tröôøng giuùp chính phuû thöïc hieän caùc chính saùch vó moâ Caùc chæ baùo cuûa TTCK phaûn aùnh ñoäng thaùi cuûa neàn kinh teá moät caùch nhaïy beùn vaø chính xaùc. Giaù caùc chöùng khoaùn taêng leân cho thaáy ñaàu tö ñang môû roäng, neàn kinh teá taêng tröôûng; ngöôïc laïi giaù chöùng khoaùn giaûm seõ cho thaáy daáu hieäu tieâu cöïc cuûa neàn kinh teá. Vì theá, TTCK ñöôïc goïi laø phong vuõ bieåu cuûa neàn kinh teá vaø laø moät coâng cuï quan troïng giuùp Chính phuû thöïc hieän caùc chính saùch vó moâ. Thoâng qua TTCK, Chính phuû coù theå mua vaø baùn traùi phieáu Chính phuû ñeå taïo ra nguoàn thu buû ñaép thaâm huït ngaân saùch vaø quaûn lyù laïm phaùt. Ngoaøi ra, Chính phuû cuõng coù theå söû duïng moät soá chính saùch, bieän phaùp taùc ñoäng vaø TTCK nhaèm ñònh höôùng ñaàu tö ñaûm baûo cho söï phaùt trieån caân ñoái cuûa neàn kinh teá. 1.2.3. Cô caáu thò tröôøng chöùng khoaùn Xeùt veà löu thoâng cuaû chöùng khoaùn treân thò tröôøng, TTCK coù hai loaïi : 1.2.3.1. Thò tröôøng sô caáp Laø thò tröôøng mua baùn caùc chöùng khoaùn môùi phaùt haønh. Treân thò tröôøng naøy, voán töø nhaø ñaàu tö seõ ñöôïc chuyeån sang nhaø phaùt haønh thoâng qua vieäc nhaø ñaàu tö mua caùc chöùng khoaùn môùi phaùt haønh. 1.2.3.2. Thò tröôøng thöù caáp Laø nôi giao dòch caùc chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc phaùt haønh treân thò tröôøng sô caáp. Thò tröôøng thöù caáp ñaûm baûo tính thanh khoaûn cho caùc chöùng khoaùn ñaõ phaùt haønh. 1.2.4. Caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng cuaû thò tröôøng chöùng khoaùn ƒ Nguyeân taéc coâng khai Chöùng khoaùn laø loaïi haøng hoaù tröøu töôïng neân TTCK phaûi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû heä thoáng coâng boá thoâng tin toát. Theo luaät ñònh, caùc toå chöùc phaùt haønh coù nghóa vuï phaûi cung caáp thoâng tin ñaày ñuû theo cheá ñoä thöôøng xuyeân vaø ñoät xuaát 12 thoâng qua caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, SGDCK, caùc CTCK vaø caùc toå chöùc coù lieân quan. ƒ Nguyeân taéc trung gian Theo nguyeân taéc naøy, caùc giao dòch chöùng khoaùn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua toå chöùc trung gian laø caùc CTCK. Treân thò tröôøng sô caáp, caùc nhaø ñaàu tö khoâng mua tröïc tieáp cuûa nhaø phaùt haønh maø mua töø caùc nhaø baûo laõnh phaùt haønh. Treân thò tröôøng thöù caáp, thoâng qua caùc nghieäp vuï moâi giôùi, kinh doanh, caùc CTCK mua, baùn chöùng khoaùn giuùp caùc khaùch haøng, hoaëc keát noái caùc khaùch haøng vôùi nhau qua vieäc thöïc hieän caùc giao dòch mua baùn chöùng khoaùn treân taøi khoaûn cuûa mình. ƒ Nguyeân taéc ñaáu giaù Moïi vieäc mua baùn chöùng khoaùn treân TTCK ñeàu hoaït ñoäng treân nguyeân taéc ñaáu giaù. Nguyeân taéc ñaáu giaù döïa treân moái quan heä cung caàu treân thò tröôøng quyeát ñònh. Khi thöïc hieän nguyeân taéc naøy, bao giôø cuõng tuaân thuû theo caùc thöù töï öu tieân veà giaù (giaù ñaët mua cao nhaát vaø giaù chaøo baùn thaáp nhaát), veà thôøi gian, veà khaùch haøng (öu tieân caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân tröôùc), veà quy moâ leänh (cuøng moät möùc giaù, öu tieân caùc leänh coù khoái löôïng lôùn hôn). 1.2.5. Caùc thaønh phaàn tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn Caùc toå chöùc vaø caù nhaân tham gia TTCK ñöôïc chia laøm 3 nhoùm chuû yeáu sau: 1.2.5.1. Nhaø phaùt haønh Nhaø phaùt haønh laø caùc toå chöùc thöïc hieän huy ñoäng voán thoâng qua TTCK. Nhaø phaùt haønh laø ngöôøi cung caáp caùc chöùng khoaùn – haøng hoùa cuûa TTCK, nhaø phaùt haønh bao goàm: - Chính phuû vaø chính quyeàn ñòa phöông laø nhaø phaùt haønh caùc traùi phieáu Chính phuû vaø traùi phieáu chính quyeàn ñòa phöông. 13 - Coâng ty phi taøi chính laø nhaø phaùt haønh caùc coå phieáu vaø traùi phieáu coâng ty nhaèm huy ñoäng voán cho saûn xuaát kinh doanh. - Caùc toå chöùc taøi chính laø nhaø phaùt haønh caùc coâng cuï taøi chính nhö caùc coå phieáu, traùi phieáu, chöùng chæ tieàn göûi, chöùng chæ ñaàu tö, ... phuïc vuï cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa hoï. 1.2.5.2. Nhaø ñaàu tö Laø nhöõng ngöôøi thöïc söï mua vaø baùn chöùng khoaùn treân TTCK. Nhaø ñaàu tö coù theå chia thaønh 2 loaïi: nhaø ñaàu tö caù nhaân vaø nhaø ñaàu tö coù toå chöùc. - Caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân: Laø nhöõng ngöôøi coù voán nhaøn roãi taïm thôøi coù thaëng dö taøi chính, tham gia mua baùn treân TTCK vôùi muïc ñích tìm kieám lôïi nhuận. - Caùc nhaø ñaàu tö laø toå chöùc: nhaø ñaàu tö laø toå chöùc, hay coøn goïi laø caùc ñònh cheá ñaàu tö, thöôøng xuyeân mua baùn chöùng khoaùn vôùi soá löôïng lôùn treân thò tröôøng. Caùc toå chöùc naøy thöôøng coù caùc boä phaän chöùc naêng bao goàm nhieàu chuyeân gia coù kinh nghieäm ñeå nghieân cöùu thò tröôøng vaø ñöa ra quyeát ñònh ñaàu tö. Moät soá nhaø ñaàu tö chuyeân nghieäp chính treân TTCK laø caùc coâng ty ñaàu tö, caùc coâng ty taøi chính, caùc coâng ty baûo hieåm, caùc quyõ löông höu vaø caùc quyõ baûo hieåm xaõ hoäi khaùc. Ñaàu tö thoâng qua caùc toå chöùc ñaàu tö coù öu ñieåm noåi baät laø coù theå ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö vaø caùc quyeát ñònh ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc chuyeân gia coù kinh nghieäm. Beân caïnh caùc CTCK, caùc NHTM cuõng coù theå trôû thaønh nhaø ñaàu tö chuyeân nghieäp khi hoï mua chöùng khoaùn cho chính mình. 1.2.5.3. Caùc toå chöùc kinh doanh treân TTCK - Coâng ty chöùng khoaùn: Laø nhöõng coâng ty hoaït ñoäng trong lónh vöïc chöùng khoaùn, coù theå ñaûm nhaän moät hoaëc nhieàu trong soá caùc nghieäp vuï chính laø baûo laõnh phaùt haønh, moâi giôùi, töï doanh, quaûn lyù danh muïc ñaàu tö vaø tö vaán ñaàu tö 14 chöùng khoaùn. Ñeå coù theå ñöôïc thöïc hieän moãi nghieäp vuï, caùc CTCK phaûi ñaûm baûo ñöôïc moät soá voán nhaát ñònh vaø phaûi ñöôïc pheùp cuûa cô quan coù thaåm quyeàn. - Caùc NHTM: Taïi moät soá nöôùc, caùc NHTM coù theå söû duïng voán töï coù ñeå taêng vaø ña daïng hoùa lôïi nhuaän thoâng qua ñaàu tö vaøo caùc chöùng khoaùn. Tuy nhieân, caùc ngaân haøng chæ ñöôïc ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn trong nhöõng giôùi haïn nhaát ñònh, chuû yeáu laø chöùng khoaùn nôï ñeå baûo veä ngaân haøng tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa giaù chöùng khoaùn. Moät soá nöôùc cho pheùp NHTM thaønh laäp coâng ty con ñoäc laäp ñeå kinh doanh chöùng khoaùn vaø thöïc hieän nghieäp vuï baûo laõnh phaùt haønh. 1.2.5.4. Caùc toå chöùc coù lieân quan ñeán thò tröôøng chöùng khoaùn - Cô quan quaûn lyù, giaùm saùt TTCK ñöôïc hình thaønh döôùi nhieàu moâ hình hoaït ñoäng khaùc nhau, coù nöôùc do caùc toå chöùc töï quaûn thaønh laäp, coù nöôùc cô quan naøy tröïc thuoäc Chính phuû, nhöng coù nöôùc laïi coù söï keát hôïp quaûn lyù giöõa caùc toå töï quaûn vaø Nhaø nöôùc. Nhìn chung cô quan quaûn lyù naøy do Chính phuû (Nhaø nöôùc) cuûa caùc nöôùc thaønh laäp, nhaèm muïc ñích baûo veä lôïi ích cuûa nhaø ñaàu tö vaø baûo ñaûm cho TTCK hoaït ñoäng laønh maïnh, suoân seû vaø phaùt trieån vöõng chaéc. Cô quan naøy coù theå coù nhöõng teân goïi khaùc nhau, tuøy thuoäc töøng nöôùc vaø noù ñöôïc thaønh laäp ñeå thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi chöùng khoaùn vaø TTCK. ÔÛ Vieät Nam, cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà Chöùng khoaùn vaø TTCK ñoù laø UBCKNN, thaønh laäp theo Nghò ñònh 75/CP ngaøy 28/11/1996, nay laø Nghò ñònh 90/CP cuûa Chính phuû. UBCKNN laø cô quan thuoäc Chính phuû thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi TTCK Vieät Nam. Hieän nay, UBCKNN ñaõ ñược chuyển về Bộ Taøi chính theo Nghị Ñịnh 66/2004/NĐ-CP ban haønh ngaøy 19/02/2004 15 - TTGDCK Tp.HCM: Theo Quyeát ñònh 328/QÑ-UBCK ngaøy 17/12/2003 cuûa Chuû tòch UBCKNN quy ñònh chöùc naêng, nhieäm vuï quyeàn haïn vaø cô caáu toå chöùc cuûa TTGDCK Tp.HCM, TTGDCK laø ñôn vò söï nghieäp thuoäc UBCKNN coù chöùc naêng toå chöùc, quaûn lyù, ñieàu haønh vaø giaùm saùt hoaït ñoäng giao dòch chöùng khoaùn vaø TTCK theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. - Hieäp hoäi caùc nhaø kinh doanh chöùng khoaùn: Laø toå chöùc töï quaûn bao goàm caùc CTCK vaø moät soá thaønh vieân khaùc hoaït ñoäng trong ngaønh chöùng khoaùn, ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích baûo veä cho töøng thaønh vieân noùi rieâng vaø cho toaøn ngaønh chöùng khoaùn noùi chung. - Toå chöùc löu kyù vaø thanh toaùn buø tröø chöùng khoaùn: Laø toå chöùc nhaän löu giöõ caùc chöùng khoaùn vaø tieán haønh caùc nghieäp vuï thanh toaùn buø tröø cho caùc giao dòch chöùng khoaùn (ngaân haøng Ñaàu tö vaø Phaùt trieån ñöôïc chæ ñònh thanh toaùn). - Coâng ty dòch vuï maùy tính chöùng khoaùn: Laø toå chöùc phuï trôï, phuïc vuï cho caùc giao dòch chöùng khoaùn. Coâng ty naøy cung caáp heä thoáng maøy tính vôùi caùc chöông trình ñeå thoâng qua ñoù thöïc hieän ñöôïc caùc leänh giao dòch chính xaùc, nhanh choùng. Thoâng thöôøng coâng ty dòch vuï maùy tính chöùng khoaùn ra ñôøi khi TTCK ñaõ phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh, ñi vaøo töï ñoäng hoùa caùc giao dòch. - Coâng ty ñaùnh giaù heä soá tín nhieäm: Laø coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï ñaùnh giaù naêng löïc thanh toaùn caùc khoaûn voán goác vaø laõi ñuùng thôøi haïn, theo nhöõng ñieàu khoaûn ñaõ cam keát cuûa coâng ty phaùt haønh ñoái vôùi ñôït phaùt haønh cuï theå. Caùc möùc heä soá tín nhieäm vì theá thöôøng ñöôïc gaén cho moät ñôït phaùt haønh, chöù khoâng phaûi cho coâng ty. Vì theá, moät coâng ty phaùt haønh coù theå mang heä soá tín nhieäm khaùc nhau cho caùc phaùt haønh nôï khaùc nhau. Caùc nhaø ñaàu tö coù theå döïa vaøo caùc heä soá tín nhieäm do caùc coâng ty ñaùnh giaù heä soá tín nhieäm cung caáp ñeå caân nhaéc ñöa ra quyeát ñònh ñaàu tö cuûa mình. 16 1.3. NIEÂM YEÁT CHÖÙNG KHOAÙN VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI THUÙC ÑAÅY CAÙC DOANH NGHIEÄP TIEÀM NAÊNG LEÂN NIEÂM 1.3.1. Nieâm yeát chöùng khoaùn vaø moät soá vaán ñeà lieân quan 1.3.1.1. Khaùi nieäm nieâm yeát chöùng khoaùn Nieâm yeát laø vieäc moät chöùng khoaùn ñöôïc ñöa vaøo giao dòch chính thöùc taïi SGDCK sau khi ñaõ ñaùp öùng ñaày ñuû caùc tieâu chuaån nieâm yeát do SGDCK ñoù quy ñònh. Vieäc chöùng khoaùn cuûa moät toå chöùc phaùt haønh ñöôïc nieâm yeát seõ ñem laïi cho chính toå chöùc ñoù vaø caùc nhaø ñaàu tö nhieàu lôïi theá ñaùng keå nhö: hoaït ñoäng mua baùn ñöôïc tieán haønh trong moät thò tröôøng traät töï vaø ñöôïc quaûn lyù chaët cheõ, tính thanh khoaûn cuûa chöùng khoaùn ñöôïc taêng cöôøng, giaù caû ñöôïc xaùc ñònh moät caùch minh baïch vaø coâng baèng, quyeàn lôïi cuûa ngöôøi sôû höõu chöùng khoaùn ñöôïc baûo veä toái ña bôûi caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät… 1.3.1.2. Phaân loaïi nieâm yeát ƒ Nieâm yeát laàn ñaàu (Intial Listing): Nieâm yeát laàn ñaàu laø vieäc cho pheùp chöùng khoaùn cuûa toå chöùc phaùt haønh ñöôïc ñaêng kyù nieâm yeát, giao dòch laàn ñaàu tieân sau khi chaøo baùn ra coâng chuùng vaø ñaùp öùng ñöôïc caùc tieâu chuaån veà nieâm yeát chöùng khoaùn. ƒ Nieâm yeát boå sung (Additional Listing): Nieâm yeát boå sung laø quaù trình chaáp thuaän cuûa SGDCK cho moät CTNY ñöôïc nieâm yeát caùc chöùng khoaùn môùi phaùt haønh theâm vôùi muïc ñích taêng voán hay vì caùc muïc ñích khaùc nhö: saùp nhaäp, chi traû coå töùc baèng coå phieáu, thöïc hieän caùc traùi quyeàn hoaëc thöïc hieän caùc traùi phieáu chuyeån ñoåi thaønh coå phieáu. ƒ Thay ñoåi nieâm yeát (Change Listing): Thay ñoåi nieâm yeát phaùt sinh khi CTNY thay ñoåi teân giao dòch, khoái löôïng, meänh giaù hoaëc toång giaù trò coå phieáu ñöôïc nieâm yeát cuûa mình. ƒ Nieâm yeát laïi (Relisting): 17 Nieâm yeát laïi laø vieäc cho pheùp moät coâng ty phaùt haønh ñöôïc tieáp tuïc nieâm yeát trôû laïi caùc chöùng khoaùn tröôùc ñaây ñaõ bò huûy boû nieâm yeát vì caùc lyù do khoâng ñaùp öùng ñöôïc caùc tieâu chuaån duy trì nieâm yeát. ƒ Nieâm yeát cöûa sau (Backdoor Listing): Nieâm yeát cöûa sau laø tröôøng hôïp moät toå chöùc nieâm yeát chính thöùc saùp nhaäp, lieân keát hoaëc tham gia vaøo hieäp hoäi vôùi moä toå chöùc, nhoùm khoâng nieâm yeát vaø keát quûa laø caùc toå chöùc khoâng nieâm yeát ñoù laáy ñöôïc quyeàn kieåm soaùt toå chöùc nieâm yeát. ƒ Nieâm yeát ña thò tröôøng (Dual Listing): Nieâm yeát ña thò tröôøng laø vieäc coâng ty nieâm yeát coù chöùng khoaùn ñöôïc nieâm yeát ôû nhieàu thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. ƒ Nieâm yeát töøng phaàn (Partial Listing): Nieâm yeát töøng phaàn laø vieäc coâng ty chæ nieâm yeát moät phaàn coå phieáu ñang löu haønh cuûa mình. Ñaây laø tröôøng hôïp caùc DNNN lôùn chæ nieâm yeát phaàn chöùng khoaùn baùn cho coâng chuùng. 1.3.1.3. Tieâu chuaån nieâm yeát ƒ Tieâu chuaån ñònh löôïng: - Möùc ñoä voán: Voán ñaêng kyù, voán coå phaàn, taøi saûn höõu hình roøng, giaù trò thò tröôøng, soá coå phieáu, doanh soá, … - Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa coâng ty: Thôøi gian keå töø luùc coâng ty thaønh laäp ñeán luùc coâng ty ñaêng kyù nieâm yeát cuõng laø moät tieâu chuaån ñoái vôùi vieäc nieâm yeát chöùng khoaùn, yeâu caàu naøy nhaèm baûo ñaûm hoaït ñoäng coù tính lieân tuïc khoâng giaùn ñoaïn. - Khaû naêng sinh lôøi cuõng laø moät nhaân toá quan troïng ñaùnh giaù coâng ty, chæ tieâu naøy coù theå quy ñònh baèng möùc tuyeät ñoái hay töông ñoái (%). Chaúng haïn nhö toång soá lôïi nhuaän thu ñöôïc töø voán coå phaàn trong 3 naêm gaàn nhaát phaûi nhieàu hôn tieàn thu ñöôïc töø tieàn göûi kyø haïn 1 naêm. 18 - Tyû leä nôï, chæ soá naøy ñöôïc tính baèng caùch laáy toång taøi saûn nôï chia cho toång voán coå phaàn, chæ soá naøy ñaùnh giaù möùc ñoä khoûe maïnh veà caáu truùc voán cuûa coâng ty. - Phaân phoái coå phieáu, soá coå phieáu do coå ñoâng naém giöõ phaûi ñaït moät tyû leä toái thieåu quy ñònh. Theo Nghò ñònh 144/CP ngaøy 28/11/2003 cuûa Chính phuû veà chöùng khoaùn vaø TTCK thay theá Nghò ñònh 48/CP thì : - Voán ñieàu leä toái thieåu cuûa CTCP xin nieâm yeát laø 5 tyû ñoàng, DN xin nieâm yeát traùi phieáu phaûi coù voán ñieàu leä toái thieåu laø 10 tyû ñoàng. - Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh : Ñoái vôùi CTCP ñaêng kyù nieâm yeát, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa 02 naêm lieàn keå tröôùc naêm xin nieâm yeát phaûi coù laõi. Ñoái vôùi DNNN CPH vaø nieâm yeát ngay treân TTCK, chæ caàn coù laõi trong naêm lieàn keà tröôùc naêm xin nieâm yeát. - Soá löôïng coå ñoâng: Toái thieåu 20% voán coå phaàn cuûa CTNY phaûi do ít nhaát 50 coå ñoâng ngoaøi toå chöùc phaùt haønh naém giöõ. Ñoái vôùi coâng ty coù voán coå phaàn töø 100 tyû ñoàng trôû leân thì tyû leä naøy toái thieåu phaûi laø 15% voán coå phaàn. Ñoái vôùi vieäc nieâm yeát traùi phieáu, soá löôïng ngöôøi sôû höõu traùi phieáu toái thieåu phaûi laø 50 ngöôøi. - Veà haïn cheá chuyeån nhöôïng: Caùc coå ñoâng laø thaønh vieân HÑQT, Ban Giaùm ñoác, ban kieåm soaùt cuûa CTNY phaûi cam keát naém giöõ ít nhaát 50% soá coå phieáu do mình sôû höõu trong thôøi gian 03 naêm keå töø ngaøy nieâm yeát. ƒ Tieâu chuaån ñònh tính: - Ñaùnh giaù veà trieån voïng cuûa coâng ty; - Phöông aùn khaû thi veà söû duïng voán ñôït phaùt haønh; - YÙ kieán kieåm toaùn veà caùc baùo caùo taøi chính; - Cô caáu toå chöùc hoaït cuûa coâng ty (HÑQT vaø Ban Giaùm đoác ñieàu haønh); - Lôïi ích mang laïi ñoái vôùi ngaønh, ngheà trong neàn kinh teá quoác daân; 19 - Toå chöùc coâng boá thoâng tin. Döïa vaøo caùc tieâu chuaån treân SGDCK quyeát ñònh coù chaáp nhaän vieäc nieâm yeát cuûa caùc coâng ty ñaêng kyù nieâm yeát hay khoâng. Nhöõng ñieàu kieän naøy thöôøng khoâng aùp duïng chung cho taát caû TTCK maø coøn tuøy thuoäc vaøo tình hình vaø cô cheá vaän haønh TTCK cuõng nhö muïc ñích xaây döïng SGDCK cuûa töøng nöôùc seõ coù nhöõng quy ñònh cuï theå phuø hôïp vôùi quoác gia ñoù. Nhöõng quy ñònh naøy thoâng thöôøng seõ raát nghieâm ngaët ôû nhöõng thò tröôøng lôùn, hoaït ñoäng laâu ñôøi vaø coù danh tieáng nhöng laïi töông ñoái deã daøng hôn ñoái vôùi nhöõng thò tröôøng môùi vaän haønh hay coøn non treû (TTCK cuûa nöôùc ta cuõng laø moät trong soá ñoù). ÔÛ Vieät Nam, tieâu chuaån veà hoaït ñoäng cuûa toå chöùc nieâm yeát : Phaûi coù tình hình taøi chính laønh maïnh; YÙ kieán kieåm toaùn : Ñoái vôùi baùo caùo taøi chính trong 2 naêm kieân tuïc gaàn nhaát tính ñeán ngaøy xin pheùp nieâm yeát hay nieâm yeát laïi, yù kieán kieåm toaùn phaûi laø chaáp nhaän toaøn boä hoaëc chaáp nhaän coù ngoaïi tröø. 1.3.1.4. Ñieàu kieän nieâm yeát Ñeå chöùng khoaùn ñöôïc nieâm yeát, caùc toå chöùc phaùt haønh phaûi noäp Hoà sô xin caáp pheùp nieâm yeát leân SGDCK hoaëc UBCKNN. Toå chöùc xin caáp pheùp phaûi chòu traùch nhieäm veà tính ñaày ñuû vaø hôïp leä cuûa boä hoà sô. Ngoaøi ra, caùc toå chöùc lieân quan nhö toå chöùc tö vaán nieâm yeát, toå chöùc kieåm toaùn ñöôïc chaáp thuaän, vaø nhöõng ngöôøi kyù xaùc nhaän baùo caùo taøi chính cuûa toå chöùc xin nieâm yeát phaûi lieân ñôùi chòu traùch nhieäm veà tính hôïp phaùp cuûa boä hoà sô theo luaät ñònh. 1.3.1.5. Thuû tuïc caàn thieát cho vieäc nieâm yeát chöùng khoaùn Thuû tuïc nieâm yeát laø quaù trình thöïc hieän caùc böôùc xem xeùt veà ñieàu kieän vaø tieâu chuaån cuûa toå chöùc xin nieâm yeát, cuõng laø quaù trình xem xeùt ñeå chaáp thuaän toå chöùc ñoù coù ñöôïc nieâm yeát hay khoâng. Thuû tuïc nieâm yeát thöôøng ñöôïc caùc nöôùc quy ñònh trong Luaät chöùng khoaùn hoaëc caùc vaên baûn phaùp lyù khaùc. Ñoái vôùi moãi hình thöùc nieâm yeát ñeàu coù nhöõng trình töï thuû tuïc nieâm yeát khaùc nhau. Thoâng thöôøng, 20 caùc thuû tuïc trong tröôøng hôïp nieâm yeát laàn ñaàu khaù phöùc taïp, vaø ñöôïc cô quan caáp pheùp nieâm yeát xem xeùt raát caån thaän. Trong tröôøng hôïp nieâm yeát boå sung, thuû tuïc nieâm yeát ñôn giaûn hôn vì haàu nhö cô quan caáp pheùp chæ kieåm tra veà tính hôïp leä cuûa ñôït phaùt haønh boå sung. Vì theá, trong phaïm vi ñeà taøi naøy, taùc giaû chæ xin ñeà caäp ñeán thuû tuïc nieâm yeát laàn ñaàu. ÔÛ Vieät Nam, theo Nghò ñònh 144/2003/NÑ-CP, trình töï xin caáp pheùp nieâm yeát vaø ñaêng kyù nieâm yeát laàn ñaàu theo quy ñònh hieän taïi nhö sau: (1) Toå chöùc phaùt haønh noäp hoà sô xin caáp pheùp nieâm yeát leân UBCKNN (2) UBCKNN xem xeùt hoà sô vaø traû lôøi veà vieäc chaáp thuaän hoaëc khoâng chaáp thuaän cho nieâm nieâm yeát trong voøng 45 ngaøy keå töø ngaøy nhaän ñuû hoà sô hôïp leä. Sau khi ñöôïc UBCKNN chaáp thuaän caáp pheùp nieâm yeát, toå chöùc phaùt haønh noäp ñôn vaø hoà sô ñaêng kyù nieâm yeát taïi TTGDCK. (3) TTGDCK xem xeùt vaø kieåm tra veàø tính ñaày ñuû, hôïp leä cuûa boä hoà sô ñaêng kyù, sau ñoù ra thoâng baùo chaáp thuaän ñaêng kyù nieâm yeát, tieán haønh khai tröông nieâm yeát vaø coâng boá thoâng tin veà toå chöùc nieâm yeát. 1.3.1.6. Moái quan heä giöõa phaùt haønh vaø nieâm yeát Caùc CTNY treân TTCK thöôøng laø CTCP ñaïi chuùng, töùc laø ña soá coå phieáu maø coâng ty phaùt haønh phaûi do moät khoái löôïng lôùn coâng chuùng naém giöõ. Phaùt haønh chöùng khoaùn trôû thaønh khaâu tieàn ñeà cuûa nieâm yeát chöùng khoaùn. Do vaäy, ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, nôi maø vieäc nieâm yeát coå phieáu trôû thaønh ñieàu taát yeáu cuûa caùc CTCP tieàm naêng, quaù trình phaùt haønh vaø nieâm yeát coù moái lieân heä raát chaët cheõ. Trong khi ñoù ôû Vieät Nam, vì vieäc phaùt haønh ra coâng chuùng vaø nieâm yeát chöùng khoaùn cuûa caùc CTCP, Coâng ty TNHH, DNNN hieän ñang ñöôïc ñieàu chænh bôûi Nghò ñònh 144/CP. Maëc duø ñieàu chænh caû hai lónh vöïc phaùt haønh vaø nieâm yeát chöùng khoaùn nhöng theo Nghò ñònh naøy, UBCKNN chæ caáp pheùp nieâm yeát cho caùc toå chöùc phaùt haønh naøo coù ñôn xin caáp pheùp nieâm yeát. Vì vaäy, vieäc phaùt haønh 21 vaø nieâm yeát chöùng khoaùn hoaøn toaøn taùch rôøi nhau, ñieàu naøy coù nghóa laø toå chöùc phaùt haønh khoâng bò raøng buoäc bôûi nghóa vuï nieâm yeát. Keå caû khi toå chöùc phaùt haønh ñuû ñieàu kieän nieâm yeát, nhöng neáu khoâng laäp hoà sô xin nieâm yeát thì hoï vaãn khoâng ñöôïc nieâm yeát. 1.3.1.7. Moät soá vaán ñeà khaùc coù lieân quan Sau khi chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc nieâm yeát, SGDCK (TTGDCK) chòu traùch nhieäm tröïc tieáp quaûn lyù vaø theo doõi tình hình giao dòch cuûa chöùng khoaùn ñaõ nieâm yeát, hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, taøi chính vaø vieäc thöïc hieän caùc nghóa vuï sau nieâm yeát cuûa toå chöùc phaùt haønh. Sau khi nieâm yeát, moät soá vaán ñeà coù theå phaùt sinh vaø caàn ñöôïc theo doõi chaët cheõ, nhö: Tình hình giao dòch chöùng khoaùn nieâm yeát; Toå chöùc nieâm yeát thöïc hieän mua baùn coå phieáu quyõ; Toå chöùc nieâm yeát thöïc hieän cheá ñoä baùo caùo vaø coâng boá thoâng tin ñònh kyø (thoâng thöôøng laø thoâng tin cuûa baùo caùo taøi chính naêm, baùo caùp taøi chính 06 thaùng vaø quyù), beân caïnh ñoù laø thöïc hieän cheá ñoä coâng boá thoâng tin theo yeâu caàu vaø coâng boá thoâng tin baát thöôøng. 1.3.2. Söï caàn thieát phaûi thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát 1.3.2.1. Lôïi ích vaø baát lôïi cuaû vieäc nieâm yeát ƒ Lôïi ích : - Deã daøng huy ñoäng voán ñeå môû roäng qui moâ saûn xuaát kinh doanh khi coù nhu caàu Veà maët nguyeân taéc, vieäc nieâm yeát laø nhaèm muïc ñích tìm kieám nguoàn taøi trôï voán thoâng qua phaùt haønh chöùng khoaùn. Caùc CTNY coù theå huy ñoäng voán daøi haïn vôùi chi phí thaáp baèng caùch phaùt haønh coå phieáu. Thoâng thöôøng, moät CTNY coù ñoä tín nhieäm cuûa coâng chuùng cao hôn nhieàu so vôùi moät coâng ty khoâng nieâm yeát. Vì vaäy, chi phí söû duïng voán huy ñoäng seõ giaûm ñi khi ñaây laø moät CTNY. - Naâng cao tính thanh khoaûn cho chöùng khoaùn 22 Khi ñaõ trôû thaønh CTNY, khaû naêng trao ñoåi chöùng khoaùn cuûa DN cao hôn. Chöùng khoaùn cuûa DN luoân ñöôïc ñònh giaù khaùch quan, coâng baèng. Nhôø vaäy chuùng deã daøng ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi vaø ñöôïc laøm taøi saûn keá thöøa, cho, taëng, vay möôïn vaø caàm coá. Ngoaøi ra, caùc nhaø ñaàu tö nhoû cuõng coù cô hoäi ñeå trôû thaønh coå ñoâng cuûa CTNY, bôûi vì hoï coù theå mua ñöôïc soá löôïng nhoû coå phieáu qua saøn giao dòch, ñieàu naøy raát coù yù nghóa ñoái vôùi muïc tieâu xaõ hoäi hoùa ñaàu tö. - Ñöôïc höôûng öu ñaõi veà thueá vaø nhöõng chính saùch khuyeán khích cuûa Nhaø nöôùc. Nhaèm phaùt trieån TTCK, caùc Chính phuû thöôøng ñöa ra nhieàu chính saùch khuyeán khích DN ñi ra nieâm yeát, trong ñoù chính saùch thöôøng aùp duïng nhaát ñoù laø mieãm giaûm thueá. Beân caïnh ñoù, nhaø ñaàu tö cuõng ñöôïc höôûng caùc öu ñaõi veà thueá töø vieäc ñaàu tö chöùng khoaùn. - Taùc duïng tích cöïc cuûa tính ñaïi chuùng Vieäc nieâm yeát seõ giuùp quaûng baù hình aûnh cuûa DN ra coâng chuùng, cuï theå laø nhaø ñaàu tö, caùc toå chöùc cung caáp tín duïng, khaùch haøng, nhaø cung caáp, nhaân vieân cuûa coâng ty vaø caû coäng ñoàng xung quanh, bôûi vì teân tuoåi cuûa coâng ty luoân luoân ñöôïc coâng chuùng quen thuoäc qua caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Nhôø ñoù DN nieâm yeát deã daøng tìm kieám theâm khaùch haøng, nhaø cung caáp, nhaø taøi trôï,… - Chöùng khoaùn cuûa DN coù nôi giao dòch tin caäy, khaùch quan vaø an toaøn Caùc SGDCK vaø caùc cô quan quaûn lyù chöùc naêng luoân baûo veä nhaø ñaàu tö, thoâng qua vieäc ban haønh nhieàu quy ñònh lieân quan ñeán coâng boá thoâng tin, choáng giao dòch noäi giaùn, thao tuùng giaù,… nhaèm giöõ cho vieäc giao dòch chöùng khoaùn luoân ñöôïc traät töï vaø coâng baèng. Coøn vieäc thanh toaùn chöùng khoaùn giao dòch seõ ñöôïc baûo ñaûm an toaøn, thoâng qua caùc ñònh cheá cung caáp dòch vuï thanh toaùn cuûa thò tröôøng. - Moät soá lôïi ích khaùc 23 Döôùi söï ñaùnh giaù moät caùch khaùch quan cuûa coâng chuùng ñaàu tö, töø ñoù coù theå giuùp cho coâng ty coù ñöôïc nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp vaø kòp thôøi ñeå chaán chænh hoaït ñoäng cuûa coâng ty mình ngaøy moät toát hôn. ƒ Baát lôïi Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc khi coâng ty ra nieâm yeát nhö vöøa neâu treân ñaây thì vaãn coøn coù moät soá baát lôïi vaø caûn trôû sau: - Phaûi coâng boá thoâng tin coâng khai Vaán ñeà ñaùng ngaïi nöõa cho caùc CTNY laø phaûi coâng boá taát caû thoâng tin veà DN theo quy ñònh. Thaät vaäy, caùc thoâng tin quan troïng, aûnh höôûng raát nhaïy caûm ñeán giaù chöùng khoaùn, nhö caùc thoâng tin lieân quan ñeán nhaân söï, taøi chính, keá hoaïch kinh doanh… cuûa DN cuõng phaûi coâng boá. Beân caïnh ñoù, theo quy ñònh veà coâng boá thoâng tin, nhöõng thoâng tin khoâng toát cuûa CTNY cuõng phaûi phoå bieán roäng raõi, do vaäy DN coù theå gaëp baát lôïi trong caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû vaø giaù chöùng khoaùn cuûa mình. - Phaûi ñaùp öùng caùc tieâu chuaån raát cao veà coâng taùc quaûn trò coâng ty Caùc DN nieâm yeát luoân ñöôïc yeâu caàu phaûi thieát laäp moái quan heä giöõa DN vôùi caùc coå ñoâng hieän taïi, coå ñoâng tieàm naêng, ñeå giaûi ñaùp vaø cung caáp kòp thôøi caùc thoâng tin hoï caàn tìm hieåu veà DN. CTNY coøn phaûi boá trí saép xeáp nhaân söï, heä thoáng phuïc vuï cho hoaït ñoäng nieâm yeát cuûa coâng ty, ñeå ñaûm baûo vieäc tuaân thuû caùc chuaån möïc coâng boá thoâng tin theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, cuûa SGDCK. - Ñoái maët vôùi ruûi ro bò thaâu toùm, kieåm soaùt Vieäc nieâm yeát môû roäng phaïm vi trao ñoåi voán vaø quyeàn bieåu quyeát cuûa coå phieáu ra beân ngoaøi, neân CTNY ñöông ñaàu vôùi caùc ruûi ro bò thaâu toùm, saùt nhaäp mang tính thuø nghòch laø coù theå xaûy ra. - Moät soá baát lôïi khaùc 24 Vieäc bieán ñoäng giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng coøn phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá, trong ñoù yeáu toá taâm lyù cuûa nhaø ñaàu tö khoâng theå khoâng noùi ñeán, CTNY vaãn phaûi phuï thuoäc vaøo traøo löu aáy, do ñoù vieäc bieán ñoäng giaù treân thò tröôøng giao dòch chöa phaûn aùnh ñuùng thöïc chaát cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa toå chöùc nieâm yeát. 1.3.2.2. Söï caàn thieát phaûi thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK Vieäc ñeà ra caùc giaûi phaùp ñeå thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá leân nieâm yeát treân TTCK seõ mang laïi nhieàu lôïi ích cho DN nhö ñaõ ñöôïc phaân tích trong phaàn 1.3.2.1, vaø töø nhöõng luaän ñieåm boå sung sau ñaây coù theå thaáy ñöôïc söï caàn thieát phaûi thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng leân nieâm yeát. Vieäc thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK hieän nay seõ giuùp coå ñoâng cuûa DN deã daøng trao ñoåi soá voán ñaõ ñaàu tö cuûa mình. Caùc nguoàn voán coù kyø haïn khaùc nhau ñöôïc khai thoâng ñeå trôû thaønh nguoàn voán daøi haïn cho caùc DN. Nhaø ñaàu tö coù theå deã daøng tham gia hoaëc ruùt voán ñaàu tö thoâng qua vieäc giao dòch chöùng khoaùn, töø ñoù tính thanh khoaûn cuûa chöùng khoaùn ñöôïc naâng cao, giuùp caùc DN coù nhieàu thuaän lôïi hôn trong vieäc huy ñoäng voán khi caàn thieát. Theo keát quaû nghieân cöùu gaàn ñaây cuûa Toång cuïc Thoáng keâ, trình ñoä coâng ngheä, trang thieát bò cuûa haàu heát caùc DN ñeàu ñaõ laïc haäu. Trong boái caûnh neàn kinh teá ñang töøng böôùc hoäi nhaäp quoác teá thì ñaây laø moät trôû ngaïi lôùn cho caùc DN trong moâi tröôøng caïnh tranh môùi. Vieäc nieâm yeát treân TTCK seõ giuùp DN taêng theâm khaû naêng coù ñöôïc nguoàn voán daøi haïn ñeå ñaàu tö vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh. Vieäc thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng leân nieâm yeát seõ giuùp TTCK phaùt trieån maïnh meõ, giuùp hoaøn thieän heä thoáng taøi chính, taïo ra moät cô cheá ñoàng boä cho pheùp taát caû caùc nguoàn voán coù kyø haïn khaùc nhau löu thoâng nhanh vaø hieäu quaû. Trieån khai thöïc hieän nghò quyeát IX, Chính phuû ñaõ taäp trung vaøo vieäc cuûng coá vaø phaùt trieån TTCK, thuùc ñaåy caùc Toång coâng ty, DN lôùn, coù uy tín trong lónh vöïc 25 saûn xuaát kinh doanh, taøi chính, ngaân haøng vaø khu vöïc DN coù voán ÑTNN tham gia nieâm yeát. Beân caïnh ñoù, Chính phuû coù yeâu caàu Boä Taøi chính raø soaùt ñeå söûa ñoåi, boå sung caùc quy ñònh veà öu ñaõi thueá ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng chöùng khoaùn, theo höôùng taïo theâm thuaän lôïi cho caùc nhaø ñaàu tö. Boä taøi chính vaø UBCKNN ñaõ tieán haønh laøm vieäc vôùi caùc DN nieâm yeát, caùc ñònh cheá trung gian, caùc Toång coâng ty, caùc ngaân haøng lôùn, caùc Boä ngaønh lieân quan ñeå ñeå ra caùc giaûi phaùp hieäu quaû nhaèm phaùt trieån TTCK. Moät trong nhöõng giaûi phaùp ñoù laø taïo neân moät söï chuyeån bieán maïnh meõ veà nguoàn cung chöùng khoaùn cho thò tröôøng ngay trong giai ñoaïn naêm 2005-2006. Beân caïnh ñoù, neàn kinh teá ñaõ baét ñaàu ñöôïc hoäi nhaäp vaøo quyõ ñaïo chung cuûa neàn kinh teá quoác teá vaø khu vöïc, caùc DN phaûi taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa mình trong moâi tröôøng kinh doanh môùi. Nhaø nöôùc ñang quaûn lyù kinh teá vaø xaõ hoäi baèng phaùp quyeàn, heä thoáng phaùp luaät cho vaän haønh kinh teá xaõ hoäi theo cô cheá thò tröôøng ñang ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån. TTCK ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng hôn 5 naêm vaø ñang chuaån bò böôùc sang moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi. Taát caû nhöõng ñieàu kieän treân ñaây ñaõ taïo ra nhöõng tieàn ñeà tích cöïc cho söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng voán, vaø cho thaáy tính taát yeáu vaø söï caàn thieát phaûi taïo nguoàn cung haøng hoaù doài daøo phong phuù cho TTCK trong giai ñoaïn sau. 26 Keát luaän Chöông I Qua Chöông naøy, taùc giaû ñaõ trình baøy khaùt quaùt veà CTCP, TTCK, nhöõng vaán ñeà nieâm yeát vaø söï caàn thieát cuûa vieäc thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK trong boái caûnh hieän nay, laøm noåi baät vai troø cuõng nhö öu theá cuaû CTCP trong neàn kinh teá thò tröôøng maø Vieät Nam ñang höôùng tôùi. Töø ñoù, ñeà taøi muoán neâu leân vai troø quan troïng cuaû Chính phuû trong vieäc vaän haønh vaø phaùt trieån thò tröôøng. Ñeà taøi cuõng ñaõ ñöa ra nhöõng lôïi ích vaø baát lôïi xung quanh vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn vaø nieâm yeát treân TTCK, keát hôïp vôùi vieäc phaân tích moät soá nguyeân nhaân khieán caùc DNNN ngaïi CPH vaø nhöõng CTCP khoâng muoán hoaëc chöa muoán leân nieâm yeát ôû Chöông II ñeå treân cô sôû ñoù ñöa ra giaûi phaùp thuùc ñaåy caùc DN naøy nieâm yeát chöùng khoaùn cuaû mình treân thò tröôøng trong Chöông III, vì thöïc teá, coù khaù nhieàu bieän phaùp ñaõ ñöôïc aùp duïng, song vieäc tìm ra moät giaûi phaùp vaø cô cheá phuø hôïp vôùi vieäc phaùt trieån heä thoáng nieâm yeát trong töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuaû thò tröôøng vaãn laø ñieàu heát söùc caàn thieát. -----WZ YX----- 27 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG QUAÙ TRÌNH COÅ PHAÀN HOAÙ DNNN VAØ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TTCK VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA CUØNG VÔÙI THÖÏC TIEÃN HOAÏT ÑOÄNG CUAÛ HEÄ THOÁNG NIEÂM YEÁT 2.1. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUAÛ COÂNG TY COÅ PHAÀN Söï xuaát hieän cuûa ngaønh coâng nghieäp trong caùch maïng coâng nghieäp baét nguoàn töø söï ra ñôøi cuûa maùy moùc. Nhieàu ngaønh coâng nghieäp tieáp tuïc phaùt trieån töø nhöõng ngaønh truyeàn thoáng vôùi vieäc öùng duïng maùy moùc, thieát bò môùi, ñieån hình laø ngaønh deät. Trong soá ñoù, moät soá ngaønh ñoøi hoûi phaûi taäp trung ñöôïc raát nhieàu voán lieáng môùi coù theå tieán haønh hoaït ñoäng, ngaønh ñöôøng saét laø moät ví duï. Thöïc teá cho thaáy, khoâng phaûi baát cöù ngöôøi chuû naøo cuõng coù ñuû soá voán ban ñaàu ñeå khôûi nghieäp, trong khi trieån voïng cuûa ngaønh coâng nghieäp laø raát lôùn vaø haáp daãn ñoái vôùi ñaïi ña soá caùc nhaø ñaàu tö. Neáu tröôùc kia, vieäc phaùt haønh traùi phieáu ñöôïc xem laø moät saùng kieán ñeå huy ñoäng voán xaây döïng caùc coâng trình lôùn, thì sau ñoù khoâng laâu, moät yù töôûng khaùc döôøng nhö ñöôïc moâ phoûng töø saùng kieán naøy ñöôïc vaän duïng vaøo vieäc taïo nguoàn trong kinh doanh ñoù laø thaønh laäp CTCP. Vôùi muïc ñích cho ra ñôøi moät DN môùi coù qui moâ lôùn, moät nhoùm ngöôøi coù cuøng yù töôûng ñaàu tö vaøo moät lónh vöïc kinh doanh ñaõ ñi ñeán thoaû thuaän cuøng nhau goùp voán ñeå thaønh laäp DN. Phaàn ñoùng goùp cuûa töøng ngöôøi trong coâng ty ñöôïc goïi laø coå phaàn, coå phaàn laø nhöõng chöùng tôø coù giaù trò, khi coâng ty coøn toàn taïi nhöõng coå phaàn ñem laïi cho ngöôøi sôû höõu chuùng nhöõng khoaûn hoa hoàng nhaát ñònh. Hôn theá nöõa, ngöôøi ta coøn coù theå chuyeån nhöôïng (baùn) chuùng cho ngöôøi khaùc töông töï nhö trong tröôøng hôïp cuûa traùi phieáu. Nhö vaäy, CTCP laø moät saùng kieán mang tính ñoät phaù trong kinh doanh, noù giaûi quyeát ñöôïc tình traïng thieáu voán ñeå thaønh laäp hoaëc phaùt trieån caùc DN lôùn maø moät caù nhaân khoâng ñuû khaû naêng taøi chính cho vieäc ñoù. 28 ÔÛ nöôùc ta hieän nay ñang toàn taïi caùc loaïi hình kinh teá chuû yeáu laø DNNN, DNTN, Coâng ty TNHH, CTCP vaø CTHD. Vôùi kinh nghieäm cuûa nhieàu quoác gia thöïc thi kinh teá thò tröôøng, CTCP coù nhieàu öu ñieåm vaø “thoï” hôn so vôùi caùc loaïi hình khaùc do khaû naêng phaân taùn ruûi ro cho nhieàu coå ñoâng cuøng gaùnh chòu, cuõng nhö khaû naêng huy ñoäng voán töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, töø ñoù taäp trung voán nhanh vaø hieäu quaû hôn. Nhöõng CTCP ñang hoaït ñoäng treân caû nöôùc hieän nay coù nguoàn goác lòch söû vaø phaùt trieån raát khaùc nhau. Coù nhöõng coâng ty ñöôïc chuyeån ñoåi töø DNNN sang CTCP theo hình thöùc CPH, moät soá khaùc ñöôïc thaønh laäp theo Luaät DN vaø caùc coâng ty lieân doanh, coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi thaønh laäp theo Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån ñoåi moâ hình thaønh CTCP. Trong soá caùc loaïi hình vöøa neâu, DNNN CPH laø nhaân toá chuû ñaïo treân TTCK (trong soá 30 coâng ty nieâm yeát thì coù ñeán 28 coâng ty coù nguoàn goác töø DNNN CPH). Ñaõ coù khoaûng 2.500 DNNN hoaøn taát vieäc CPH vaø hôn 1.000 DN seõ tieán haønh CPH trong vaøi naêm tôùi, chính vì vaäy, DNNN CPH vaãn laø yeáu toá chính trong vieäc taïo haøng cho TTCK. Tuy nhieân, beân caïnh caùc CTCP ñöôïc hình thaønh töø vieäc CPH caùc DNNN, moät loaïi hình khaùc ñang ñöôïc quan taâm hieän nay laø nhöõng CTCP coù nguoàn goác töø DN coù voán ÑTNN. Thaùng 04/2003 Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò Ñònh 38/2003/NÑ- CP ngaøy 15/04/2003 veå vieäc chuyeån ñoåi moät soá DN coù voán ÑTNN sang hoaït ñoäng theo moâ hình CTCP, CTCP Daây vaø Caùp Ñieän TAYA laø moät ví duï ñieån hình cuûa loaïi hình naøy. Nhö vaäy, trong töông lai gaàn ngoaøi caùc CTNY coù nguoàn goác töø DNNN thöïc hieän CPH, TTCK seõ coù seõ coù söï tham gia cuûa caùc CTCP coù voán ÑTNN, goùp phaàn laøm phong phuù vaø ña daïng haøng hoaù treân thò tröôøng ñeå caùc nhaø ñaàu tö löïa choïn. Sau cuøng, cuõng khoâng theå khoâng nhaéc ñeán moät loaïi hình CTCP nöõa laø caùc coâng ty ñöôïc thaønh laäp theo Luaät DN. Maëc duø, ñaây chuû yeáu laø caùc coâng ty nhoû, môùi 29 ñöôïc hình thaønh vaø ñaïi ña soá ñeàu mang tính gia ñình, chöa coù tính ñaïi chuùng nhöng cuõng ñöôïc xem laø nguoàn haøng hoaù ñaùng keå cho thò tröôøng. 2.2. THÖÏC TRAÏNG COÅ PHAÀN HOAÙ DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC ÔÛ VIEÄT NAM QUA CAÙC THÔØI KYØ 2.2.1. Giai ñoaïn ñaàu thöïc hieän (töø thaùng 6/1992 ñeán thaùng 4/1996) Ñaây laø giai ñoaïn thí ñieåm, nghieân cöùu veà CPH dieãn ra trong khoaûng thôøi gian hôn 3 naêm keå töø khi baét ñaàu trieån khai Quyeát ñònh soá 202/CT ngaøy 08/06/1992 cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng veà vieäc chuyeån moät soá DNNN thaønh CTCP. Theo ñoù, Chính phuû chæ ñaïo vaø giao nhieäm vuï cho moãi Boä, Uyû ban nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông choïn töø 1 ñeán 2 DN ñeå chuyeån ñoåi vaø keát quaû ñaõ thöïc hieän CPH ñöôïc 5 trong soá 7 ñôn vò (caû 5 ñôn vò ñeàu naèm trong khu troïng ñieåm kinh teá mieàn Nam). Tuy höôùng daãn chöa thaät ñaày ñuû vaø cuï theå song Quyeát ñònh soá 202/CT ñöôïc xem laø chieác chìa khoaù quan troïng cho quaù trình CPH DNNN, vöøa laø ñoäng löïc thuùc ñaåy vöøa laø cô sôû ñeå ban haønh caùc vaên baûn coù lieân quan sau naøy ngaøy caøng hoaøn thieän hôn. 2.2.2. Giai ñoaïn môû roäng (töø thaùng 5/1996 ñeán thaùng 6/1998) Ñaây laø thôøi kyø ñaàu trieån khai môû roäng CPH DNNN theo Nghò ñònh soá 28/CP ngaøy 07/05/1996 cuûa Chính Phuû - vaên baûn phaùp lyù ñaàu tieân quy ñònh moät caùch töông ñoái ñoàng boä veà caùc chính saùch veà CPH DNNN. Sau ñoù khoâng laâu, Nghò ñònh naøy ñöôïc söûa ñoåi, boå sung baèng Nghò ñònh soá 25/CP ngaøy 26/03/1997. Vôùi nhieàu öu ñieåm vöôït troäi hôn haún so vôùi giai ñoaïn tröôùc neân soá löôïng caùc DNNN ñöôïc CPH trong thôøi kyø naøy ñaõ taêng leân ôû caû soá löôïng laãn chaát löôïng, vaø keát quaû laø ñaõ coù theâm 33 DN ñöôïc CPHù. So vôùi yeâu caàu ñoåi môùi DN cuõng nhö soá löôïng DN trong dieän CPH thì thaønh quaû ñaït ñöôïc heát söùc khieâm toán, song ñaây 30 ñöôïc xem laø moät tieàn ñeà quan troïng ñeå coâng taùc CPH DNNN phaùt trieån maïnh meõ hôn. 2.2.3. Giai ñoaïn ñaåy maïnh ( töø thaùng 7/1998 ñeán thaùng7/2002) Laø giai ñoaïn coù nhöõng bieán chuyeån tích töïc, raát ñaùng khích leä vaø ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï ra ñôøi cuûa Nghò ñònh 44/NÑ-CP ngaøy 29/6/1998. Rieâng nöûa cuoái naêm 1998, caû nöôùc ñaõ CPH vaø ña daïng hoaù sôû höõu ñöôïc 90 DN, ñöa toång soá DN ñöôïc chuyeån ñoåi leân 120. Tính ñeán ngaøy 31 thaùng 12 naêm 1999 tieáp tuïc coù theâm 250 DN chuyeån sang hoaït ñoäng theo moâ hình CTCP, naâng toång soá DNNN ñaõ CPHù leân 370 DN. Nhö vaäy, deã daøng thaáy raèng soá DNNN thöïc hieän CPH trong naêm 1999 nhieàu gaáp hôn 8 laàn so vôùi 7 naêm tröôùc coäng laïi vaø gaáp hôn 12 laàn so vôùi thôøi kyø thí ñieåm CPHù. Trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 7 naêm 2000 ñeán heát thaùng 10 naêm 2001 tieán trình CPHù bò chöïng laïi neân caû nöôùc chæ chuyeån ñoåi ñöôïc 698 DN vaø boä phaän DNNN thaønh CTCP. Sau moät quaù trình tieáp tuïc trieån khai, keát thuùc thaùng 7/2002 caû nöôùc ñaõ coù gaàn 900 DNNN ñöôïc chuyeån thaønh CTCP. Baèng caùch nhìn khaùch quan, chuùng ta nhaän thaáy raèng Nghò ñònh 44/CP ñaõ keá thöøa moät caùch coù choïn loïc caùc öu ñieåm cuûa Nghò ñònh 28/CP, ñoàng thôøi cuõng boå sung, söûa ñoåi vaø phaùt trieån theâm nhieàu ñieåm môùi: chaúng haïn nhö vieäc cho pheùp baùn coå phaàn roäng raõi cho moïi ñoái töôïng; quy ñònh cuï theå loaïi hình DN maø Nhaø nöôùc caàn naém giöõ coå phaàn chi phoái, coå phaàn ñaëc bieät cuõng nhö loaïi hình maø Nhaø nöôùc khoâng caàn naém giöõ coå phaàn chi phoái hoaëc khoâng tham gia coå phaàn, töø ñoù taïo ra söï linh ñoäng hôn cho caùc DN trong vieäc CPHù; caùc khoaûn öu ñaõi cho DN vaø ngöôøi lao ñoäng trong CTCP ñaõ ñöôïc chieát tính cuï theå vaø hôïp lyù hôn; coù söï phaân caáp maïnh meõ hôn ñoái vôùi caùc caáp quaûn lyù trong quaù trình trieån khai thöïc hieän CPH… 31 2.2.4. Giai ñoaïn taêng toác (töø thaùng 8/2002 ñeán thaùng 8/2005) Ñaây laø giai ñoaïn taêng toác thöïc söï cuûa quaù trình CPH cuøng vôùi söï ra ñôøi cuûa Nghò ñònh 64/2002/NÑ-CP ngaøy 4/7/2002. Sau khi Nghò ñònh ñöôïc ban haønh vaø ñi vaøo thöïc tieãn, tính ñeán cuoái naêm 2002, caû nöôùc ñaõ ñoùn nhaän theâm hôn 20 DNNN ñöôïc chuyeån ñoåi sôû höõu theo hình thöùc CPH, vaø con soá naøy vaãn khoâng ngöøng ñöôïc nhaân leân cho ñeán nay, khi Nghò ñònh 187/2004 ñaõ coù hieäu löïc thi haønh gaàn troøn naêm - moät Nghò ñònh mang tính keá thöøa vaø khaù chaët cheõ ñöôïc ra ñôøi ngaøy 16/11/2004 nhaèm thay theá Nghò ñònh 64/CP. Maëc duø, chöa thaät söï taïo ñöôïc böôùc ñoät phaù maïnh meõ song so vôùi caùc vaên baûn phaùp quy veà CPH tröôùc ñaây, coù theå noùi Nghò ñònh 187/2004/NÑ-CP laø moät vaên baûn hoaøn chænh nhaát veà CPH DNNN, vôùi caùc chính saùch öu ñaõi thoâng thoaùng hôn, khuyeán khích maïnh meõ hôn, phaân caáp nhieàu hôn, ñoàng thôøi cuõng bao goàm caùc thieát cheá chaët cheõ hôn. Chính vì vaäy, noù goùp phaàn heát söùc quan troïng trong vieäc mang laïi nhöõng thaønh quaû to lôùn ñoái vôùi tieán trình CPH DNNN cuûa nöôùc ta maø minh chöùng cuï theå nhaát laø sau hôn 9 thaùng trieån khai thöïc hieän theo tinh thaàn Nghò ñònh, ñeán heát thaùng 8/2005 soá löôïng caùc DNNN ñöôïc CPH treân caû nöôùc ñaõ gia taêng ñaùng keå vaø ñaït 2.540 DN. 2.2.5. Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc Vôùi treân döôùi 5.800 DNNN, chieám khoaûng 20% toång voán ñaàu tö, 50% khoaûn nôï Ngaân haøng trong nöôùc vaø ñoùng goùp khoaûng 30% cho toång GDP cuûa ñaát nöôùc, ñaây thaät söï laø moät soá löôïng DN raát lôùn trong neàn kinh teá quoác daân Vieät Nam maø haàu heát caàn phaûi ñöôïc chuyeån ñoåi moâ hình hoaït ñoäng nhaèm mang laïi hieäu quaû cao hôn. Nhaän thöùc ñöôïc CPHù DNNN laø moät trong nhöõng muïc tieâu then choát ñeå phaùt trieån kinh teá, gia taêng naêng löïc caïnh tranh, giaûi quyeát phaàn naøo thaâm huït ngaân saùch vaø nôï nöôùc ngoaøi, Nhaø nöôùc ñaõ khoâng ngöøng coù nhöõng böôùc caûi tieán 32 maïnh meõ trong tieán trình naøy vaø ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû ñaùng khích leä, cuï theå laø: - Soá löôïng DNNN ñöôïc CPH trung bình haèng naêm tính töø thôøi ñieåm thöïc hieän Nghò ñònh 28/CP, tieáp ñeán laø Nghò ñònh 44/CP, Nghò ñònh 64/CP, Nghò ñònh 187/CP ñeàu taêng roõ reät qua caùc thôøi kyø. - Cho ñeán thôøi ñieåm cuoái thaùng 8/2005, caû nöôùc ñaõ thöïc hieän chuyeån ñoåi sang hình thöùc CTCP ñöôïc 2.540 DNNN. Theo keát quaû khaûo saùt cuûa Ban chæ ñaïo ñoåi môùi vaø phaùt trieån DN ñoái vôùi 850 DN ñaõ CPH hôn moät naêm cho thaáy: voán ñieàu leä taêng 44%, doanh thu taêng 24%, lôïi nhuaän taêng treân 140%, noäp ngaân saùch taêng 25%, thu nhaäp ngöôøi lao ñoäng taêng 12%, coå töùc chia bình quaân laø 17%/naêm, hôn 90% DN hoaït ñoäng coù hieäu quaû cao. Vai troø cuûa ngöôøi lao ñoäng trong DN CPH ñöôïc naâng leân roõ reät do ñöôïc quyeàn laøm chuû vôùi tö caùch laø coå ñoâng, thöïc söï goùp phaàn taïo ra ñoäng löïc trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa DN. - Haàu heát caùc DN CPH sau khi phaùt haønh laàn ñaàu ñeàu coù neùt chung: moïi hoaït ñoäng taøi chính, chuû tröông lôùn cuûa Giaùm ñoác ñeàu phaûi chòu söï giaùm saùt cuûa HÑQT vaø cao hôn laø Ñaïi hoäi coå ñoâng. Keát quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa DN ñöôïc theå hieän baèng vieäc chia coå töùc haøng thaùng, haøng quí. Chính vì vaäy, hoaït ñoäng taøi chính cuûa DN thöôøng xuyeân ñöôïc giaùm saùt. Lôïi ích cuûa DN ñöôïc gaén chaët vôùi lôïi ích cuûa coå ñoâng neân ngöôøi lao ñoäng trong DN ñaõ trôû thaønh nhöõng chuû nhaân thöïc söï. Cuõng thoâng qua Ñaïi hoäi coå ñoâng vaø HÑQT, trí tueä taäp theå ñaõ ñöôïc phaùt huy, nhôø ñoù maø phöông thöùc quaûn lyù kinh teá khoâng ngöøng ñöôïc ñoåi môùi ñeå phuø hôïp vôùi tình hình bieán ñoäng cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. - Ngoaïi tröø moät soá ngaønh caàn coù söï kieåm soaùt chaët cheõ cuûa chính phuû, coøn laïi Nhaø nöôùc ñang coù chuû tröông thöïc hieän CPHù toaøn boä caùc DN thuoäc khoái Nhaø nöôùc. Vieäc trieån khai CPH ñaõ huy ñoäng ñöôïc treân 13.000 tyû ñoàng voán töø Xaõ hoäi, 33 töø caùc caù nhaân, phaùp nhaân thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá khaùc ñaàu tö vaøo caùc DNNN CPH, goùp phaàn ñoåi môùi coâng ngheä, naâng cao trình ñoä quaûn lyù cuûa DN. - Ñoàng thôøi thoâng qua vieäc baùn coå phieáu, Nhaø nöôùc thu laïi ñöôïc khoaûng 12.000 tyû ñoàng ñeå ñaàu tö vaøo caùc DNNN khaùc vaø duøng vaøo vieäc giaûi quyeát chính saùch cho ngöôøi lao ñoäng trong DNNN thöïc hieän CPH. Veà soá tuyeät ñoái thì ñaây chöa phaûi laø lôùn, nhöng veà maët tyû leä thì raát ñaùng khích leä. 2.2.6 Nhöõng vaán ñeà coøn toàn taïi Hieän nay, caû nöôùc vaãn caàn tieáp tuïc CPH hôn 900 DN nöõa maø haàu heát laø caùc DN lôùn. Theo ñeà aùn ñöôïc duyeät cho giai ñoaïn 2003-2005, soá löôïng DNNN caàn ñoåi môùi laø 2.620 DN. Vaø ñeán cuoái naêm 2006, phaán ñaáu ñöa toång soá DN hoaït ñoäng theo moâ hình CPH treân caû nöôùc leân 3.500 DN. Nhö vaäy, coù theå nhaän thaáy raèng toác ñoä CPH cuûa nöôùc ta coøn khaù chaäm. Nhieàu vöôùng maéc, khoù khaên ñaõ phaùt sinh trong quaù trình CPH coù theå nhìn nhaän qua caùc noäi dung sau: - Moät soá thaønh vieân trong DNNN khoâng muoán thöïc hieän CPH do sôï bò maát quyeàn lôïi. Treân thöïc teá, moät soá nhaø laõnh ñaïo cuûa caùc DNNN khoâng coù naêng löïc thöïc sö, nhöng vì moät soá lyù do “teá nhò” naøo ñoù neân vaãn ñöôïc giöõ laïi ñeå quaûn lyù DN, neáu thöïc hieän CPH hoï sôï seõ bò loaïi ra ngoaøi (vì khi chuyeån sang CTCP moïi hoaït ñoäng ñeàu phaûi ñöôïc Ñaïi hoäi coå ñoâng thoâng qua neân chæ coù nhöõng nhaø laõnh ñaïo thöïc söï coù khaû naêng môùi ñöôïc caùc coå ñoâng tín nhieäm ñeà cöû). - Vieäc huy ñoäng voán thoâng qua baùn coå phaàn laø ñoäng löïc chính ñeå coâng ty phaùt trieån, nhöng nhieàu DN khoâng baùn heát soá coå phaàn caàn thieát. Vieäc quy ñònh ngöôøi laõnh ñaïo, ngöôøi quaûn lyù DN cuõng phaûi mua coå phaàn theo giaù ñaáu hoaëc coå phaàn öu ñaõi baèng 60% möùc giaù bình quaân cuûa caùc nhaø ñaàu tö khaùc ñoù laø ñieàu chöa thaät söï haáp daãn khieán cho caùc ñoái töôïng naøy thieáu haêng haùi trong vieäc tieán haønh CPH DN. 34 - Vieäc CPH coøn mang tính chaát vaän ñoäng ñeå caùc DN töï nguyeän tham gia maø chöa mang tính chaát baét buoäc, chính vì vaäy khoâng thuùc ñaåy caùc DN tham gia. - Vieäc toå chöùc thöïc hieän coøn taûn maïn, chöa ñoàng boä. Trong giai ñoaïn naøy nhieàu ñòa phöông chaäm treã trong vieäc thaønh laäp Ban chæ ñaïo ñeå toå chöùc höôùng daãn, choïn xí nghieäp, xaây döïng phöông aùn trình chính phuû ñaêng kyù thí ñieåm CPH. - Tröôùc ñaây, phöông phaùp CPH coù nhieàu baát hôïp lyù nhaát laø trong khaâu ñònh giaù DNNN. Cuï theå nhö, thò tröôøng phaûi laø nôi quyeát ñònh möùc giaù khi DN ñöôïc xaùc ñònh giaù trò ñeå baùn ra thò tröôøng. Nhöng hieän nay, giaù trò DN CPH laïi do caùc cô quan quaûn lyù chöùc naêng ñònh theo moät kieåu giaù coá ñònh. Vì vaäy, ñaõ xaûy ra khoâng ít tröôøng hôïp coù nhöõng DN hieäu quaû kinh doanh haïn cheá, taøi saûn khoâng coù nhieàu nhöng laïi ñöôïc ñònh giaù quaù cao, daãn ñeán vieäc baùn coå phaàn heát söùc khoù khaên, thaäm chí chaúng coù nhaø ñaàu tö naøo boû tieàn ra ñeå mua laáy moät giaù trò khoâng töông xöùng. Ngöôïc laïi, coù ñôn vò giaù trò DN ñöôïc xaùc ñònh quaù thaáp so vôùi thò tröôøng. Treân thöïc teá, phöông thöùc ñaáu giaù giaù trò DN coù theå giaûi quyeát ñöôïc tình traïng treân ñaõ ñöôïc ñöa vaøo aùp duïng nhöng vaãn coøn khoâng ít tröôøng hôïp coâng boá thoâng tin thieáu minh baïch vaø laøm giaù theo yù chuû quan cuûa DN phaùt haønh hoaëc moät soá toå chöùc khaùc. - Thôøi gian qua cho thaáy, vieäc xaùc ñònh giaù trò lôïi theá cuûa DN CPH raát khoù khaên vaø phöùc taïp maø moät soá phöông phaùp hieän taïi khoâng theå vaän duïng ñöôïc (nhö xaùc ñònh giaù trò nhaõn maùc, thöông hieäu…), vì theá, ñaõ coù nhieàu DN khoâng tính ñöôïc giaù trò lôïi theá vaøo giaù trò DN. - Thieáu nhaø ñaàu tö chieán löôïc (coå ñoâng chieán löôïc) laø nhöõng coå ñoâng beân ngoaøi DN, coù tyû leä coå phaàn ñuû lôùn ñeå tham gia quyeát saùch, taïo chuyeån bieán lôùn cho coâng ty. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø do baùn coå phaàn kheùp kín trong noäi boä, hoaëc khoâng chuù troïng ñeán vai troø coå ñoâng chieán löôïc khi CPH. 35 - Ngoaøi ra, söï baát hôïp lyù trong chính saùch baùn coå phaàn cuûa nhieàu DN coøn theå hieän ôû choã: Khoâng ít DN daønh moät tyû leä coå phaàn quaù lôùn ñeå baùn cho ngöôøi lao ñoäng trong ñôn vò, nhöng ngöôøi lao ñoäng laïi khoâng ñuû tieàn ñeå mua. Keát quaû laø vieäc baùn coå phaàn keùo daøi, hoaëc ngöôøi lao ñoäng phaûi ñi vay tieàn ñeå mua vaø aùp löïc traû nôï caû goác vaø laõi ñoái vôùi hoï heát söùc naëng neà. ÔÛ ñaây ñaõ thaáy boùng daùng cuûa caùc bieän phaùp haønh chính nhö vieäc thuùc ñaåy baùn coå phaàn cho ngöôøi lao ñoäng ñeå ñaåy nhanh CPH. Ñaõ ñeán luùc caùc DN CPH caàn nhaän ra raèng, vieäc haïn cheá baùn coå phaàn cuûa ñôn vò mình cho coå ñoâng beân ngoaøi, nhaát laø nhöõng ñôn vò laøm aên thua loã, seõ khoâng theå thay ñoåi ñöôïc phöông thöùc quaûn lyù ñeå vöïc daäy DN. 2.3. THÖÏC TRAÏNG THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VIEÄT NAM VAØ MOÂI TRÖÔØNG KINH TEÁ VÓ MO TRONG THÔØI GIAN QUA. Ngaøy 20/07/2000, TTGDCK ñaàu tieân cuûa Vieät Nam ñaõ chính thöùc khai tröông hoaït ñoäng taïi Tp. HCM, ñaùnh daáu moät böôùc tieán quan troïng cuûa coâng cuoäc xaây döïng thò tröôøng voán trong tieán trình phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ôû nöôùc ta. TTCK hình thaønh vaø phaùt trieån laø moät söï kieän taát yeáu trong tieán trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, song ñoái vôùi nöôùc ta noù laïi mang moät yù nghóa heát söùc to lôùn, ñaùp öùng kòp thôøi moät kyø voïng chính ñaùng cuûa ñoâng ñaûo moïi ngöôøi, ñoù laø mong muoán neàn kinh teá coù theâm ñoäng löïc môùi, coù khaû naêng thuùc ñaåy quaù trình chuyeån ñoåi kinh teá theo ñònh höôùng thò tröôøng, môû cöûa hôïp taùc cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta. Tuy nhieân, TTCK Vieät Nam trong buoåi ban ñaàu coøn non treû neân ñaõ gaëp khoâng ít khoù khaên, thaùch thöùc khi ñi vaøo hoaït ñoäng: Lieân tuïc trong suoát 3 phieân giao dòch ñaàu tieân, chæ coù 2 loaïi haøng hoùa ñöôïc nieâm yeát ñeå giao dòch laø coå phieáu cuûa CTCP Cô ñieän laïnh(REE) vaø CTCP Caùp vaø Vaät lieäu Vieãn thoâng(SAM). Caùc phieân giao dòch sau ñoù, ngoaøi 2 loaïi treân coøn coù söï tham gia laàn löôït cuûa caùc loaïi coå phieáu cuûa nhöõng CTCP khaùc nhö: CTCP Giaáy Haûi Phoøng(HAP), CTCP Kho vaän Giao nhaän Ngoaïi thöông Transimex Saøi 36 Goøn (TMS)… cuøng vôùi caùc loaïi traùi phieáu Chính phuû, traùi phieáu Ñoâ thò vaø traùi phieáu ngaân haøng. Tính ñeán thôøi ñieåm 20/07/2005, thò tröôøng giao dòch chöùng khoaùn taäp trung ñaõ coù söï goùp maët cuûa 271 loaïi chöùng khoaùn ñöôïc nieâm yeát, goàm 30 coå phieáu, 1 chöùng chæ quyõ vaø 240 loaïi traùi phieáu; coù treân 24.000 taøi khoaûn ñaàu tö, trong ñoù coù 200 nhaø ñaàu tö laø toå chöùc vaø hôn 190 nhaø ÑTNN; 30 CTNY treân TTGDCK Tp.HCM; 13 coâng ty CK; 4 coâng ty quaûn lyù quyõ ñaàu tö; 1 ngaân haøng chæ ñònh thanh toaùn vaø 18 toå chöùc löu kyù chöùng khoaùn (goàm 5 ngaân haøng vaø 13 CTCK). Vaø hieän taïi, vaên baûn phaùp quy cao nhaát ñoái vôùi hoaït ñoäng chöùng khoaùn vaø TTCK môùi ôû möùc nghò ñònh, ñoù laø Nghò ñònh 144/2003/NÑ-CP veà chöùng khoaùn vaø TTCK. Nhö vaäy, traûi qua moät thôøi gian vaän haønh vaø phaùt trieån, TTCK Vieät Nam ñaõ chöùng kieán raát nhieàu thaêng traàm, beân caïnh nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc vaãn coøn coù nhöõng toàn taïi caàn phaûi khaéc phuïc, song nhìn chung caùc phieân giao dòch ñaõ dieãn ra trong an toaøn, khoâng coù söï coá ñaùng tieác naøo xaûy ra. Caùc maét xích quan troïng trong thò tröôøng töø coâng taùc quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc (Chính phuû, BTC, UBCKNN…); coâng taùc toå chöùc, vaän haønh cuûa TTGDCK Tp.HCM; hoaït ñoäng cuûa caùc CTCK; caùc toå chöùc trung gian hoã trôï (ngaân haøng chæ ñònh thanh toaùn…) cho ñeán caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc cuõng nhö soá löôïng haøng hoaù treân thò tröôøng… tuy chöa hoaøn toaøn ñaùp öùng ñöôïc mong ñôïi vaø yeâu caàu chung trong boái caûnh hieän nay cuûa nöôùc ta, nhöng cuõng ñaõ theå hieän ñöôïc söï coá gaéng cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, cuûa caùc toå chöùc, caù nhaân coù lieân quan neâu treân trong vieäc höôùng ñeán vieäc xaây döïng moät TTCK laønh maïnh, phaùt trieån beàn vöõng vaø thöïc söï trôû thaønh moät keânh huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn hieäu quaû cho DN vaø cho caû neàn kinh teá. Ñeå coù caùc nhìn chi tieát hôn veà quaù trình naøy, chuùng ta coù theå xem xeùt moät vaøi soá lieäu minh hoaï cho hoaït ñoäng cuaû TTCK Vieät Nam trong thôøi gian qua ôû phaàn phuï luïc cuûa ñeà taøi naøy. 37 2.4. MOÄT SOÁ NGUYEÂN NHAÂN DAÃN ÑEÁN CAÙC DOANH NGHIEÄP KHOÂNG MUOÁN HUY ÑOÄNG VOÁN TRUNG VAØ DAØI HAÏN QUA KEÂNH TTCK VAØ KHOÂNG QUAN TAÂM HOAËC LAÃN TRAÙNH, KHOÂNG MUOÁN NIEÂM YEÁT CHÖÙNG KHOAÙN TREÂN TTCK. 2.4.1. Moät soá nguyeân nhaân khieán ñaïi ña soá caùc DN khoâng muoán huy ñoäng voán qua keânh TTCK. TTCK chæ coù theå phaùt trieån khi DN coù nhu caàu söû duïng thò tröôøng laøm keânh huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn cho ñaàu tö phaùt trieån, ñoàng thôøi Nhaø nöôùc taïo cô cheá, luaät phaùp thuaän lôïi cho DN thöïc hieän vieäc naøy. Tuy nhieân, hieän coøn nhieàu trôû ngaïi khieán ñaïi ña soá caùc DN khoâng muoán huy ñoäng voán qua keânh TTCK. Sau ñaây laø moät soá nguyeân nhaân cô baûn : - Caùc DNNN coøn chieám tyû troïng aùp ñaûo trong neàn kinh teá vaø ñöôïc öu ñaõi veà nhieàu maët, ñaëc bieät laø veà voán. Vì vaäy, chöông trình CPH dieãn ra raát chaäm chaïp, DNNN chaäm ñoåi môùi. - Caùc DN noùi chung vaãn coøn thoùi quen vay voán ngaân haøng khi caàn coù nguoàn taøi trôï beân ngoaøi. Ñoái vôùi DNNN, nhieàu khi vay khoâng caàn theá chaáp, khi khoâng traû ñöôïc nôï thì coù theå ñöôïc khoanh nôï, xoaù nôï. - Do luaät phaùp coøn thieáu ñoàng boä neân caùc DN coù nhu caàu phaùt haønh chöùng khoaùn nhö DNNN CPH, DN coù voán ÑTNN chuyeån thaønh CTCP, caùc toå chöùc tín duïng, coâng ty TNHH vaø CTCP hoaït ñoäng theo Luaät DN coù theå thöïc hieän vieäc phaùt haønh ra coâng chuùng maø khoâng phaûi tuaân thuû luaät phaùp veà chöùng khoaùn, nghóa laø khoâng coù baûn caùo baïch, khoâng phaûi coâng boá thoâng tin taøi chính coù kieåm toaùn. Chæ coù caùc DN phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng ñeå nieâm yeát môùi phaûi thuaân thuû Nghò ñònh 187/CP (tröôùc ñaây laø Nghò ñònh 48/CP). Ñieàu ñoù taïo neân söï baát bình ñaúng raát lôùn giöõa caùc loaïi hình DN vaø khoâng baûo veä quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa ngöôøi ñaàu tö. Chính vì vaäy, haàu heát caùc DN khoâng thöïc hieän vieäc chaøo 38 baùn coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng theo phaùp luaät veà chöùng khoaùn vaø TTCK. Ñoàng thôøi, caùc DN coù khaû naêng phaùt haønh traùi phieáu nhö caùc DNNN lôùn cuõng chöa quan taâm ñeán vieäc phaùt haønh traùi phieáu treân TTCK khi coøn coù theå tìm ñöôïc nguoàn voán reû hôn vaø deã daøng hôn. 2.4.2. Nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc caùc doanh nghieäp khoâng quan taâm hoaëc laãn traùnh, khoâng muoán nieâm yeát chöùng khoaùn treân TTCK. Töø nhöõng lôïi ích vaø baát lôïi cuûa hoaït ñoäng nieâm yeát ñöôïc trình baøy ôû phaàn 1.3.2.1 Chöông I, qua tìm hieåu thöïc teá cuûa caùc DN treân ñòa baøn Tp.HCM vaø caùc tænh phía Baéc, ñeà taøi nhaän thaáy coù moät soá nguyeân nhaân saâu xa lyù giaûi vì sao trong nhöõng caùi baát lôïi (laø nhöõng ñoøi hoûi yeâu caàu khaù khaét khe) maø hoï gaëp phaûi nhö vieäc ñaùp öùng caùc tieâu chuaån veà quaûn trò coâng ty, phaûi ñaûm baûo tính minh baïch, coâng khai raát cao, song neáu laøm ñöôïc seõ chuyeån thaønh lôïi theá, nhöng DN khoâng laøm ñöôïc hoaëc khoâng muoán laøm; Nguyeân nhaân saâu xa vì sao caùc DN coù tieàm naêng vaãn khoâng muoán tham gia TTCK, hoaëc chöa thaät söï quan taâm ñeán caùi lôïi khi nieâm yeát (nhö deã daøng taïo voán, quaûng baù hình aûnh tröôùc coâng chuùng, naâng cao tính thanh khoaûn, höôûng caùc chính saùch öu ñaõi, coù nôi giao dòch an toaøn, ñaùng tin caäy…). Vaäy nhöõng nguyeân nhaân ñoù thaät söï laø gì? Chuùng ta seõ cuøng xem xeùt ngay sau ñaây: 2.4.2.1. Nguyeân nhaân töø chính saùch vó moâ - Khung phaùp lyù khoâng oån ñònh, raát deã thay ñoåi. Neáu xeùt rieâng veà chính saùch vó moâ coù lieân quan ñeán tieán trình CPH DNNN, trong giai ñoaïn ñaàu cuûa tieán trình CPH coù ba haïn cheá chuû yeáu ñang ñöôïc Nhaø nöôùc ñieàu chænh daàn daàn nhö: ¨ Hình thöùc CPH chuû yeáu laø baùn phaàn voán Nhaø nöôùc; ¨ Coù treân 40% DN CPH maø Nhaø nöôùc naém giöõ ñeán 51% voán ñieàu leä; ¨ Theo quy ñònh hieän haønh thì soá löôïng coå phaàn taïi DN CPH ñöôïc baùn ra ngoaøi ôû möùc thaáp (thöïc teá vaøo khoaûng 10% toång soá coå phaàn ñöôïc pheùp baùn ra ngoaøi). 39 - Chính saùch öu ñaõi (nhaát laø veà thueá) chöa thaät söï haáp daãn (Ñöùng veà goùc ñoä cuûa mình, Nhaø nöôùc cho raèng chính saùch thueá nhö vaäy laø töông ñoái ñaày ñuû, song caùc DN theo caùch nhìn cuûa hoï laïi laø chöa ñuû, chöa haáp daãn. Rieâng ñeà taøi cho raèng chính saùch thueá tröôùc ñaây tuy chöa thaät haáp daãn, song Nhaø nöôùc cuõng ñaõ coù nhöõng ñieàu chænh daàn daàn, vaø ñeán nay thì chính saùch naøy ñoái vôùi DN nieâm yeát laø töông ñoái phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá, cuï theå theo Coâng vaên soá 11924 ban haønh vaøo thaùng 10/2004 cuûa Boä Taøi Chính coù neâu : “ DN nieâm yeát coå phieáu laàn ñaàu taïi TTGDCK ñöôïc giaûm 50% thueá TNDN phaûi noäp trong hai naêm keå töø khi thöïc hieän nieâm yeát, tröôøng hôïp DN vaãn ñang ñöôïc mieãn thueá TNDN theo quy ñònh cuûa Luaät thueá TNDN, thôøi gian ñöôïc höôûng öu ñaõi thueá thu nhaäp do nieâm yeát coå phieáu ñöôïc tính keå töø khi keát thuùc thôøi haïn mieãn thueá TNDN theo quy ñònh cuûa Luaät”. Ñeà taøi naøy seõ coù phaàn ñeà xuaát giaûi phaùp chi tieát veà chính saùch thueá trong Chöông III, nhöng veà cô baûn ñeà taøi naøy nhaän thaáy neáu Nhaø nöôùc taêng möùc 50% leân thaønh 70% hay 100% thì seõ taêng theâm ñoä haáp daãn cuûa vieäc mieãn thueá nhaèm khuyeán khích nieâm yeát, song tröôùc maét Nhaø nöôùc seõ bò thieät thoøi, vì caùc DN lôùn ñoùng goùp raát nhieàu cho ngaân saùch. Chính vì ñieàu naøy neân cuøng moät luùc raát khoù laøm haøi loøng caû hai beân (Nhaø nöôùc vaø DN). Ñeå giaûm bôùt maâu thuaãn naøy, ñeà taøi cho raèng ngoaøi chính saùch thueá, Nhaø nöôùc caàn ñöa theâm moät soá chính saùch phuï khaùc ñeå khuyeán khích nieâm yeát. Chính saùch phuï naøy ñaõ ñöôïc phaân tích khaù chi tieát trong phaàn baøi hoïc cho Vieät Nam ôû phaàn Phuï luïc. - Phaûi nhìn nhaän raèng, TTCK laø moät lónh vöïc raát môùi ôû Vieät Nam, noùi chính xaùc thì ñaây laø moät vaán ñeà raát khoù khaên ñoái vôùi caùc cô quan quaûn lyù vaø caû DN (trong ñoù coù caùc DN thöïc hieän chöùc naêng laøm ñònh cheá taøi chính trung gian cho thò tröôøng). Vieät Nam phaûi vöøa laøm vöøa hoïc taäp caùc nöôùc khaùc, phaûi vöøa ruùt kinh nghieäm vaø söûa ñoåi daàn daàn, vì vaäy caùc chính saùch vó moâ (keå caû caùc chính saùch vi 40 moâ vaø hoaït ñoäng ñieàu haønh thò tröôøng) khoâng theå traùnh khoûi thieáu soùt, baát caäp. Ñieàu naøy laø moät thöïc teá khaùch quan luoân coù ôû baát cöù quoác gia naøo trong giai ñoaïn ñaàu hình thaønh TTCK. - Ngoaøi ra, tieàm naêng nieâm yeát coøn naèm ôû thò tröôøng caùc traùi phieáu coâng ty, trong khi thò tröôøng naøy haàu nhö chöa hoaït ñoäng, moät phaàn laø do DN chöa quen vaø chöa coù kinh nghieäm vôùi vieäc phaùt haønh traùi phieáu coâng ty, maët khaùc khung phaùp lyù vaãn chöa thaät ñaày ñuû, caùc tieâu chuaån vaø thuû tuïc phaùt haønh cuõng phöùc taïp khoâng keùm gì phaùt haønh coå phieáu. Beân caïnh ñoù, moät nguyeân nhaân chuû yeáu nöõa laø do Nhaø nöôùc chöa thieát laäp ñöôïc toå chöùc ñònh möùc tín nhieäm coù uy tín taïi Vieät Nam ñeå thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng. 2.4.2.2. Nguyeân nhaân töø phiaù cô quan quaûn lyù - Vieäc huy ñoäng voán treân TTCK hay vieäc nieâm yeát chöùng khoaùn laø moät vaán ñeà raát môùi meû ñoái vôùi caùc DN Vieät Nam, tuy hieän hoï cuõng ñaõ quen daàn, song vaãn coøn nhieàu DN chöa hieåu roõ lôïi ích cuûa vieäc phaùt haønh treân TTCK, chöa nhaän thaáy nhöõng lôïi ích cuûa vieäc huy ñoäng voán roäng raõi, cuõng nhö chöa ñuû ñieàu kieän tham gia thò tröôøng. Nguyeân nhaân noùi treân xuaát phaùt töø coâng taùc phoå caäp kieán thöùc, truyeàn baù thoâng tin ñeå naâng cao söï hieåu bieát cho coâng chuùng, coâng taùc ñaøo taïo naâng cao kieán thöùc veà chöùng khoaùn vaø TTCK cho nhaø quaûn trò DN chöa theå thöïc hieän toát trong moät thôøi gian ngaén. - Phaûi nhìn nhaän raèng, caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà chöùng khoaùn vaø TTCK Vieät Nam trong ñieàu kieän hieän nay chöa theå ñi saâu saùt ñeå höôùng daãn, giuùp ñôõ DN nhö moät soá nöôùc khaùc ñaõ laøm(Ví duï : Ñeå hoã trôï veà maët kyõ thuaät ñoái vôùi caùc coâng ty ñaïi chuùng chuaån bò tham gia nieâm yeát, Sôû giao dòch chöùng khoaùn Haøn Quoác cöû ngöôøi theo saùt vaø hoã trôï caùc coâng ty caû tröôùc laãn sau khi nieâm yeát. Caùc chuyeân gia cuûa Sôû thieát laäp moái lieân heä chaët cheõ vôùi caùc coâng ty baûo laõnh ngay töø quaù trình chuaån bò nieâm yeát. Sau khi coå phieáu ñaõ ñöôïc nieâm yeát, Sôû tieáp 41 tuïc hoã trôï caùc CTNY, xem hoï nhö khaùch haøng coøn mình laø nhaø cung caáp dòch vuï tieän ích), vì muoán laøm ñöôïc vieäc ñoù cuõng caàn phaûi coù thôøi gian, nhaân löïc vaø kinh phí. 2.4.2.3. Nguyeân nhaân töø phía doanh nghieäp Caùc nguyeân nhaân thuoäc veà DN coù theå seõ khaù nhieàu, song ñeà taøi chæ xin neâu ra moät soá nguyeân nhaân saâu xa chuû yeáu (qua ñieàu tra thöïc teá) vì sao caùc DN coù tieàm naêng vaãn khoâng muoán tham gia TTCK, hoaëc chöa thöïc söï quan taâm ñeán caùi lôïi khi nieâm yeát nhö ñaõ ñeà caäp, ñeà taøi nhaän thaáy coù 04 nguyeân nhaân sau : - Muïc tieâu chuû yeáu cuûa vieäc nieâm yeát laø naâng cao tính thanh khoaûn cho chöùng khoaùn vaø huy ñoäng voán treân TTCK. Nhöng treân thöïc teá, khi tieán haønh nieâm yeát cô caáu sôõ höõu cuûa coâng ty seõ bò thay ñoåi, do ñoù caùc DN tieàm naêng vaø tieàm löïc maïnh nhieàu khi khoâng caàn phaûi huy ñoäng theâm voán, hoaëc neáu caàn thì hoï vaãn coù theå vay töø ngaân haøng maø khoâng nhaát thieát phaûi huy ñoäng qua TTCK vì thuû tuïc ñoâi khi coøn phöùc taïp hôn so vôùi vieäc ñi vay ngaân haøng. Qua keát quaû ñieàu tra, ñoái vôùi DN ñieàu quan troïng hôn laø cô caáu sôõ höõu seõ bò thay ñoåi, ñaây laø ñieàu maø caùc DN khoâng muoán, vaø nhö vaäy noù cuõng ñaõ phaàn naøy lyù giaûi cho caâu hoûi: Taïi sao caùc DN raát coù tieàm naêng vaãn chöa leân nieâm yeát?. - Tuy ñieàu kieän nieâm yeát ñaõ ñöôïc nôùi loûng, song nhieàu DN raát ngaïi thöïc hieän nghóa vuï coâng boá thoâng tin khi phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng. - Vaãn coøn nhieàu DN vaän haønh theo cung caùch cuõ, nhieàu laõnh ñaïo DN ñöôïc ñaøo taïo töø thôøi bao caáp, ñaõ quen vôùi vieäc kinh doanh treân voán Nhaø nöôùc, chöa ñuû kinh nghieäm trong vieäc phaùt haønh vaø nieâm yeát chöùng khoaùn. - Raát nhieàu DN ñöôïc thaønh laäp keå töø khi Luaät DN ra ñôøi, nhöng ña soá laø DN vöøa vaø nhoû, maëc duø raát coù tieàm naêng, laøm aên hieäu quaû, song khoâng ñaùp öùng ñöôïc tieâu chuaån nieâm yeát (voán ñieàu leä thaáp). Do vaäy, caàn phaûi coù thôøi gian khi 42 maø soá DN naøy phaùt trieån hôn, môû roäng quy moâ, luùc ñoù chöùng khoaùn cuûa hoï môùi ñöôïc xem laø coù tieàm naêng nieâm yeát. 2.5. THÖÏC TIEÃN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA HEÄ THOÁNG NIEÂM YEÁT TRONG THÔØI GIAN QUA 2.5.1. Khung phaùp lyù Haønh lang phaùp lyù ñeå ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng phaùt haønh, nieâm yeát, giao dòch chöùng khoaùn cuûa DN vaø caùc chuû theå khaùc ñöôïc xaây döïng treân cô sôû moät soá vaên baûn phaùp lyù cuï theå sau: - Luaät DN ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa caùc CTCP, coâng ty TNHH, DNTN vaø CTHD. Luaät quy ñònh CTCP ñöôïc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu; Coâng ty TNHH ñöôïc phaùt haønh traùi phieáu theo luaät phaùp veà chöùng khoaùn vaø TTCK, khoâng phaân bieät giöõa phaùt haønh rieâng leû vôùi phaùt haønh ra coâng chuùng. Maëc khaùc, Luaät DN chöa coù nhöõng quy ñònh cuï theå veà coâng khai hoaù thoâng tin, hoaït ñoäng thaâu toùm, saùp nhaäp (maëc duø Nghò ñònh 144/CP vaø caùc vaên baûn höôùng daãn ñaõ coù quy ñònh naøy)… - Luaät Toå chöùc Tín duïng ñieàu chænh hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc tín duïng, trong ñoù coù vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn cuûa caùc chuû theå naøy. - Nghò ñònh 59/CP veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM, trong ñoù coù quy ñònh vieäc huy ñoäng voán cuûa caùc toå chöùc tín duïng coå phaàn. - Nghò ñònh 144/CP ñieàu chænh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán chöùng khoaùn vaø TTCK - Nghò ñònh 161/CP ngaøy 07/09/2004 (thay theá Nghò ñònh 22/CP ngaøy 10/07/2000) veà xöû lyù vi phaïm haønh chính trong lónh vöïc CK vaø TTCK. - Nghò ñònh 187/CP veà CPH DNNN (thay theá Nghò ñònh 64/CP): Vieäc phaùt haønh cuûa caùc DN CPH theo Nghò ñònh naøy daønh cho caùc ñoái töôïng laø caùn boä 43 coâng nhaân vieân, ñoái taùc cuûa DN, phaàn phaùt haønh ra coâng chuùng ñaõ ñöôïc môû roäng hôn. - Nghò ñònh 141/2003/NÑ-CP veà phaùt haønh traùi phieáu chính phuû bao goàm ñaáu thaàu qua TTGDCK, baûo laõnh phaùt haønh qua caùc ñònh cheá trung gian vaø baùn leû taïi Kho baïc Nhaø nöôùc. Nghò ñònh 144/CP coù nhöõng tieán boä veà noäi dung do ñöôïc ñuùc keát kinh nghieäm töø thöïc teá hoaït ñoäng cuûa TTCK, nhieàu noäi dung môùi ñöôïc chænh söûa ñeå phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn. Trong soá ñoù, noäi dung ñöôïc thò tröôøng raát quan taâm laø nhöõng quy ñònh lieân quan ñeán phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng, moät khaâu quan troïng môû ñaàu cho chu trình giao dòch coå phieáu treân thò tröôøng sau naøy. Döôùi ñaây laø nhöõng vaán ñeà xoay quanh moät soá quy ñònh môùi trong Nghò ñònh 144/CP vaø moät vaøi suy nghó veà noäi dung caàn thieát phaûi ñöôïc laøm roõ khi xaây döïng caùc vaên baûn höôùng daãn cho hoaït ñoäng naøy. (1) So saùnh vôùi Nghò ñònh 48/CP, Nghò ñònh 144/CP coù nhieàu tieán boä ôû caùc quy ñònh veà phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng. Tröôùc heát laø vieäc taùch rieâng hai chöông phaùt haønh vaø nieâm yeát chöùng khoaùn. Ñieàu naøy khoâng chæ phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn cuûa Vieät nam maø coøn theå hieän caùch nhìn môùi cuûa cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà hai hoaït ñoäng naøy. Vai troø cuûa hoaït ñoäng phaùt haønh chöùng khoaùn laàn ñaàu ra coâng chuùng ñöôïc thöøa nhaän laø hoaït ñoäng quan troïng, vì vaäy cô quan quaûn lyù thò tröôøng caàn coù nhöõng quy ñònh rieâng ñeå ñieàu chænh. Khi taùch bieät hai loaïi nghieäp vuï naøy, caùc quy ñònh veà phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng coù khaû naêng ñöôïc nôùi loûng hôn nhaèm khuyeán khích nhieàu DN tham gia phaùt haønh, maët khaùc cô quan quaûn lyù seõ coù ñieàu kieän tham gia vaø kòp thôøi ñieàu chænh nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cho ngöôøi ñaàu tö. 44 Coøn ñoái vôùi hoaït ñoäng nieâm yeát, thöïc teá cuûa TTCK Vieät Nam thôøi gian qua cho thaáy, nhieàu toå chöùc phaùt haønh thöïc söï chöa coù nhu caàu nieâm yeát vaø giao dòch treân TTCK taäp trung, vì nhöõng lyù do khaùch quan vaø chuû quan khaùc nhau maø ñeà taøi ñaõ phaân tích ôû phaàn tröôùc. Qua hai coät moác chính ñaùnh daáu söï hoaït ñoäng cuûa toå chöùc phaùt haønh taïi Vieät Nam, ñoù laø söï ra ñôøi cuûa Luaät DN vaø thôøi ñieåm chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng giao dòch taäp trung coù theå thaáy raèng vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng khoâng chæ khaúng ñònh quyeát taâm chính trò cuûa Nhaø nöôùc (nhaèm chuyeån ñoåi cô caáu thaønh phaàn kinh teá), maø coøn laø hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi quy luaät vaän ñoäng chung cuûa thò tröôøng, laø nhu caàu thöïc söï cuûa DN vaø nhaø ñaàu tö. Nhöng ngöôïc laïi, vieäc nieâm yeát chöùng khoaùn treân thò tröôøng giao dòch taäp trung chöa ñöôïc nhaän thöùc moät caùch ñaày ñuû. Chính vì theá, neáu keát hôïp ñöôïc quaù trình phaùt haønh vaø nieâm yeát chöùng khoaùn coù theå seõ taïo neân ñoäng löïc thuùc ñaåy tieán trình chuyeån ñoåi cô caáu cuûa DN, cho pheùp DN laøm quen daàn vôùi nhöõng hoaït ñoäng lieân quan tôùi lónh vöïc chöùng khoaùn vaø TTCK, ñoàng thôøi coøn taïo tieàn ñeà cho hoaït ñoäng nieâm yeát caùc chöùng khoaùn ñaõ phaùt haønh cuûa DN. (2) Ñieàu kieän ñeå DN thöïc hieän phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng trong Nghò ñònh 144/CP coù nhieàu nôùi loûng hôn, ñaëc bieät laø caùc tieâu chuaån veà nieâm yeát, (Ñeà taøi cho raèng nhöõng nôùi loûng naøy chæ neân laø taïm thôøi, veà laâu daøi khi TTCK phaùt trieån ñuû maïnh, haøng hoaù doài daøo vaø phong phuù hôn, caùc tieâu chuaån nieâm yeát neân ñöôïc naâng cao trôû laïi, vaø phaûi naâng daàn cho ñeán khi ñaït tieâu chuaån nieâm yeát quoác teá, vì coù nhö vaäy thì chaát löôïng haøng hoaù treân thò tröôøng seõ toát hôn, taïo ñieàu kieän ñeå caùc coâng ty Vieät Nam nieâm yeát ôû nöôùc ngoaøi vaø ngöôïc laïi, caùc coâng ty nöôùc ngoaøi seõ nieâm yeát treân TTCK Vieät Nam.) yeâu caàu veà voán ñieàu leä cuûa DN muoán thöïc hieän phaùt haønh ñaõ giaûm töø 10 tyû xuoáng coøn 5 tyû ñoàng seõ taïo ñieàu kieän cho caùc DN nhoû coù cô hoäi tieáp caän vôùi nguoàn voán roäng vaø oån ñònh hôn khi tham 45 gia giao dòch treân TTCK, yeâu caàu veà tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa DN muoán phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng cuõng ñöôïc ñieàu chænh theo höôùng thoâng thoaùng hôn. Neáu theo Nghò ñònh 48/CP, DN muoán phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng phaûi laø DN hoaït ñoäng coù laõi trong 02 naêm gaàn nhaát tính ñeán thôøi ñieåm phaùt haønh thì taïi Nghò ñònh 144/CP, yeâu caàu veà hoaït ñoäng coù laõi chæ caàn ñaùp öùng ôû naêm lieàn tröôùc naêm ñaêng kyù phaùt haønh (ñoái vôùi nhöõng ñôït chaøo baùn coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng ñeå thaønh laäp caùc DN môùi thuoäc caùc lónh vöïc xaây döïng cô sôû haï taàng vaø coâng ngheä cao, coøn ñöôïc mieãn caû hai ñieàu kieän naøy). Vieäc haï thaáp caùc ñieàu kieän veà voán vaø tình hình hoaït ñoäng cuûa DN seõ goùp phaàn khuyeán khích vieäc thöïc hieän phaùt haønh coå phieáu ra coâng chuùng. Ñieàu naøy nhìn chung laø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá cuûa Vieät Nam, do coù soá löôïng lôùn caùc DN vöøa vaø nhoû. Nhöõng ñoåi môùi trong caùc quy ñònh lieân quan ñeán baûo laõnh phaùt haønh: Ruùt kinh nghieäm töø Nghò ñònh 48/CP, quy ñònh veà toå chöùc ñöôïc pheùp tham gia thöïc hieän nghieäp vuï baûo laõnh phaùt haønh coå phieáu ñöôïc môû roäng. Nghò ñònh môùi khoâng quy ñònh chæ caùc CTCK coù giaáy pheùp môùi ñöôïc thöïc hieän nghieäp vuï baûo laõnh phaùt haønh (coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng), ñieàu naøy cho thaáy caùc cô quan quaûn lyù coù yù khuyeán khích caùc toå chöùc taøi chính khaùc coù theå tham gia vaøo loaïi hình nghieäp vuï naøy. Phöông thöùc baûo laõnh phaùt haønh cuõng ñöôïc söû ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi thöïc teá, theo ñoù ñôn vò thöïc hieän baûo laõnh phaùt haønh coù theå löïa choïn cho mình hình thöùc baûo laõnh phuø hôïp. Theo Nghò ñònh 48/CP, toå chöùc baûo laõnh chæ coù theå löïa choïn ñeå thöïc hieän moät trong hai phöông thöùc (mua toaøn boä soá coå phieáu phaùt haønh ñeå baùn laïi, hay mua noát soá coøn laïi cuaû coå phieáu chöa baùn heát. Nhö vaäy, thöïc chaát noäi dung cuaû baûo laõnh phaùt haønh chæ coù moät. Trong moïi tröôøng hôïp, toå chöùc phaùt haønh luoân thu veà ñuû soá tieàn ñaõ phaùt haønh - baûo laõnh phaùt haønh vôùi cam 46 keát chaéc chaén). Trong khi theo nghò ñònh môùi, ñôn vò baûo laõnh phaùt haønh ñöôïc pheùp tham gia mua moät phaàn trong soá chöùng khoaùn ñöôïc pheùp phaùt haønh. Ñieàu naøy coù yù nghóa thöïc teá hôn vì tieàm löïc taøi chính cuaû caùc CTCK hieän nay coøn yeáu. Hôn theá nöaõ, baûo laõnh phaùt haønh coå phieáu trong ñieàu kieän thò tröôøng cuaû nöôùc ta vaãn laø hoaït ñoäng coù nhieàu ruûi ro, trong khi söï chuû ñoäng cuaû toå chöùc baûo laõnh phaùt haønh coøn bò giôùi haïn bôûi nhöõng quy ñònh khaù chaët cheõ, vaø do ñoù khaû naêng baûo laõnh coøn khaù khieâm toán. Nhìn chung, nhöõng nôùi loûng veà ñieàu kieän phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng trong Nghò ñònh 144/CP coù theå seõ coù nhieàu taùc duïng toát ñoái vôùi thò tröôøng, goùp phaàn khuyeán khích nhieàu DN ñuû ñieàu kieän thöïc hieän vieäc phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng. TTCK vì theá coù cô hoäi thu huùt theâm nhieàu coå phieáu tham gia nieâm yeát, haøng hoaù theo ñoù cuõng ñöôïc ña daïng vaø phong phuù hôn, coâng chuùng ñaàu tö cuõng coù cô hoäi löïa choïn cho mình nhöõng coå phieáu phuø hôïp hôn. Coøn ñoái vôùi cô quaûn lyù, vieäc môû roäng phaïm vi ñieàu chænh caùc DN coå phaàn seõ cho pheùp haïn cheá caùc giao dòch chöùng khoaùn cuûa thò tröôøng töï do, vaø nhaát laø coù ñieàu kieän ñeå tieâu chuaån hoaù chöùng khoaùn tröôùc khi ñöa vaøo nieâm yeát vaø giao dòch. 2.5.2. Caùc chính saùch ñaõ ñöôïc aùp duïng nhaèm thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp tieàm naêng leân nieâm yeát (1) Moät trong nhöõng öu ñaõi khaù haáp daãn caùc coâng ty tham gia nieâm yeát coå phieáu treân TTCK taäp trung laø ñöôïc giaûm 50% thueá TNDN trong hai naêm ñaàu sau khi nieâm yeát, vaø ñöôïc mieãn hoaøn toaøn leä phí caáp pheùp phaùt haønh, phí löu kyù, phí nieâm yeát. Ñeå khuyeán khích phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng vaø nieâm yeát, böôùc ñaàu caàn coù theâm nhöõng chính saùch khuyeán khích thích hôïp, nhö cho pheùp caùc toå chöùc naøy aùp duïng phöông phaùp khaáu hao nhanh ñeå taùi ñaàu tö taøi saûn coá ñònh nhanh hôn, giaûm thueá luyõ tieán theo tieán ñoä ra nieâm yeát sau khi CPH, giaûm caùc lôïi theá veà thueá giöõa hình thöùc vay nôï ngaân haøng vôùi hình thöùc phaùt haønh coå 47 phieáu (baèng caùch giaûm thueá suaát thueá TNDN, mieãn thueá cho soá thu nhaäp tieát kieäm ñöôïc do phaùt haønh coå phieáu thay vì ñi vay ngaân haøng). (2) Moät vaán ñeà quan troïng khaùc trong vieäc taïo haøng, ñoù laø vieäc baùn bôùt coå phaàn thuoäc voán nhaø nöôùc trong caùc CTNY. Thöïc teá laø 30 coâng ty nieâm yeát treân TTGDCK hieän nay (tính ñeán thaùng 7/2005), tyû leä sôû höõu cuûa Nhaø nöôùc trong caùc DN naøy chieám trung bình khoaûng 30%. Ñeå giaûm bôùt tyû leä naøy, Nhaø nöôùc caàn coù chuû tröông baùn bôùt hoaëc baùn toaøn boä coå phaàn cuûa coå ñoâng nhaø nöôùc trong caùc CTNY. Ñeà taøi nhaän thaáy, vieäc baùn bôùt coå phaàn nhaø nöôùc taïi caùc coâng ty coù tieàm naêng lôùn nhö Vinamilk, Toång coâng ty xaêng daàu Vieät Nam…ñeå taêng löôïng cung haøng hoaù cho TTCK coù nhieàu yù nghóa quan troïng nhö: - Ñeå caùc DN naøy coù ñuû ñieàu kieän nieâm yeát treân TTCK (moät trong nhöõng tieâu chuaån veà nieâm yeát laø soá löôïng coå ñoâng toái thieáu beân ngoaøi maø DN phaûi ñaït). - Taïo haøng hoaù vaø laøm taêng ñaùng keå quy moâ cuûa thò tröôøng. - Goùp phaàn thuùc ñaåy tieán trình CPH DNNN. - Neáu baùn bôùt coå phaàn theo kieåu baùn ñaáu giaù qua TTGDCK seõ coù taùc duïng toát trong vieäc thu huùt ñoâng ñaûo caùc nhaø ñaàu tö môùi tham gia thò tröôøng. - Thu huùt theâm nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo TTCK Vieät Nam. - Nhaø nöôùc seõ thu ñöôïc moät soá tieàn raát lôùn trong vieäc baùn bôùt coå phaàn, soá tieàn naøy coù theå ñöôïc söû duïng cho nhieàu muïc ñích, trong ñoù coù vieäc söû duïng ñeå thuùc ñaåy tieán trình caûi caùch DNNN. - Khi baùn bôùt coå phaàn xuoáng coøn 51%, Nhaø nöôùc vaãn ñaûm baûo naém giöõ coå phaàn chi phoái, vaø söû duïng coå phaàn chi phoái naøy ñeå ñònh höôùng coâng ty ra nieâm yeát. 48 2.6. Ñaùnh giaù caùc doanh nghieäp tieàm naêng phaùt haønh vaø nieâm yeát chöùng khoaùn (treân ñòa baøn Tp.HCM vaø caùc tænh phiaù Baéc). Vieäc ñaùnh giaù caùc DN tieàm naêng phaùt haønh vaø nieâm yeát chöùng khoaùn ñöôïc döïa treân soá lieäu ñieàu tra thöïc teá. Trong soá 200 doanh nghieäp ñöôïc TTGDCK Tp.HCM ñieàu tra thoâng qua baûng caâu hoûi, coù 48 doanh nghieäp traû lôøi khoâng hôïp leä. Trong toång soá 152 DN coù yù kieán traû lôøi, soá DN coù doanh thu lôùn hôn 100 tyû ñoàng laø 27 DN, töø 50 tyû ñeán 100 tyû laø 26 DN, coøn laïi laø caùc DN coù doanh thu nhoû hôn 50 tyû. Neáu tính theo tyû leä doanh thu treân voán chuû sôû höõu, 26 DN coù tyû leä naøy lôùn hôn 10 (laàn); 27 DN coù tyû leä töø 5-10. Ñoái vôùi caùc DN coù tyû leä doanh thu treân voán chuû sôû höõu lôùn, haàu heát ñeàu laø caùc DN hoaït ñoäng trong lónh vöïc thöông maïi, dòch vuï, cheá bieán, soá ít coøn laïi thuoäc caùc ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng. Ñoái vôùi caùc DN coù tyû leä doanh thu treân voán chuû sôû höõu nhoû (tyû leä töø 1 ñeán 3 laàn), chuû yeáu thuoäc lónh vöïc coâng nghieäp. Trong cuoäc khaûo saùt thöù hai, soá lieäu thu thaäp ñöôïc döïa treân Döï aùn “Ñieàu tra, ñaùnh giaù caùc ñieàu kieän toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa TTCK ôû Vieät Nam”, bao goàm caû vieäc laáy yù kieán cuûa 150 DN treân ñòa baøn Haø Noäi vaø caùc tænh phía Baéc nhaèm ñaùnh giaù khaû naêng tham gia nieâm yeát treân TTCK cuûa caùc DN taïi khu vöïc naøy. Qua keát quaû ñieàu tra cho thaáy, taïi Tp.HCM, soá DN coù yù ñònh huy ñoäng voán treân TTCK laø 43 DN, chieám 28,28% toång soá DN ñöôïc ñieàu tra vaø taïi Haø Noäi con soá naøy ñöôïc xaùc ñònh laø 53,33%. Soá DN coøn laïi ôû caû hai khu vöïc chöa coù yù ñònh tham gia huy ñoäng voán treân thò tröôøng vì chöa hieåu roõ lôïi ích cuûa vieäc phaùt haønh treân TTCK, hoaëc chöa ñuû ñieàu kieän tham gia thò tröôøng. Nhö vaäy, maëc duø vieäc huy ñoäng voán treân TTCK laø moät hình thöùc hoaøn toaøn môùi meû ñoái vôùi DN Vieät Nam, song soá lieäu treân cho thaáy coù khaù nhieàu DN ñaõ quan taâm ñeán hình thöùc huy ñoäng voán naøy, vaø ñieàu ñaùng möøng hôn ñoù laïi laø xuaát phaùt töø nhu caàu vaø ñoøi hoûi 49 khaùch quan cuûa chính DN trong vieäc huy ñoäng voán thoâng qua TTCK. Keát quaû ñieàu tra seõ ñöôïc trình baøy moät caùch chi tieát vaø cuï theå hôn trong phaàn phuï luïc. Keát luaän chöông II Trong Chöông II, ñeà taøi ñaõ ñieåm qua veà lòch söû phaùt trieån cuûa CTCP; veà thöïc traïng quaù trình CPH DNNN qua caùc thôøi kyø, neâu leân nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc cuõng nhö vaán ñeà coøn taïi; thöïc traïng TTCK VN trong thôøi gian qua; ñi saâu vaø laøm laøm roõ nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán vieäc caùc DN khoâng quan taâm hoaëc laãn traùnh, khoâng muoán nieâm yeát treân thò tröôøng; phaân tích veà thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa heä thoáng nieâm yeát vaø caùc hoaït ñoäng coù lieân quan ñeán vaán ñeå thuùc ñaåy caùc DN tieàm naêng leân nieâm yeát treân TTCK, trong ñoù chuù troïng ñeán vieäc phaân tích treân nhieàu khía caïnh, ngaønh ngheà tieâu bieåu, ñeå coù theå ñöa ra nhöõng nhaän ñònh khaùch quan nhaát veà tieàm naêng phaùt haønh vaø nieâm yeát cuûa caùc DN. Ñaëc bieät, töø vieäc ñi khaûo saùt thöïc teá taïi caùc DN thuoäc nhieàu thaønh phaàn kinh teá khaùc nhau (chuû yeáu treân ñòa baøn Tp.HCM vaø caùc tænh phía Baéc). Ñeà taøi ñaõ toång keát laïi caùc soá lieäu, roài khaùi quaùt naâng cao leân thaønh cô sôû cho phaàn ñeà xuaát caùc giaûi phaùp, kieán nghò ôû Chöông III. -----WZ YX----- 50 CHÖÔNG III MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM THUÙC ÑAÅY CAÙC DOANH NGHIEÄP TIEÀM NAÊNG LEÂN NIEÂM YEÁT TREÂN TTCK VIEÄT NAM 3.1. MUÏC TIEÂU VAØ ÑÒNH HÖÔÙNGPHAÙT TRIEÅN TTCK ÑEÁN NAÊM 2010. 3.1.1. Muïc tieâu Nhö ñaõ neâu ôû phaàn môû ñaàu, muïc tieâu cuaû chieán löôïc phaùt trieån TTCK Vieät Nam ñeán naêm 2010 laø: “Phaùt trieån TTCK caû veà quy moâ vaø chaát löôïng hoaït ñoäng nhaèm taïo ra keânh huy ñoäng voán trung vaø daøi haïn cho ñaàu tö phaùt trieån, goùp phaàn phaùt trieån thò tröôøng taøi chính Vieät Nam; duy trì traät tö, an toaøn, môû roäng phaïm vi, taêng cöôøng hieäu quaû quaûn lyù, giaùm saùt thò tröôøng nhaèm baûo veä quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuaû ngöôøi ñaàu tö; töøng böôùc naâng cao khaû naêng caïnh tranh vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp thò tröôøng taøi chính quoác teá”. 3.1.2. Ñònh höôùng phaùt trieån 3.1.2.1. Ñònh höôùng chung - Môû roäng quy moâ cuaû TTCK taäp trung, phaán ñaáu ñöa toång giaù trò thò tröôøng ñeán naêm 2005 ñaït möùc 2-3% GDP vaø ñeán naêm 2010 ñaït möùc 10-15% GDP. - Xaây döïng vaø phaùt trieån caùc TTGDCK, Sôû Giao dòch chöùng khoaùn, Trung taâm Löu kyù chöùng khoaùn nhaèm cung caáp caùc dòch vuï giao dòch, ñaêng kyù, löu kyù vaø thanh toaùn chöùng khoaùn theo höôùng hieän ñaïi hoaù. - Phaùt trieån caùc ñònh cheá taøi chính trung gian cho TTCK Vieät Nam. - Phaùt trieån caùc nhaø ñaàu tö coù toå chöùc vaø caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân. 3.1.2.1. Ñònh höôùng söï phaùt trieån cuaû heä thoáng nieâm yeát Heä thoáng nieâm yeát thöïc hieän chöùc naêng nieâm yeát caùc loaïi coå phieáu, traùi phieáu vaø caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc vôùi muïc ñích ñöa caùc loaïi chöùng khoaùn naøy leân giao dòch treân thò tröôøng, naâng cao khaû naêng luaân chuyeån caùc doøng voán ngaén haïn, taäp trung thaønh caùc nguoàn voán daøi haïn. Thoâng qua heä thoáng nieâm yeát, caùc 51 cô quan quaûn lyù thöïc thi caùc chöùc naêng quaûn lyù vaø theo doõi caùc toå chöùc nieâm yeát trong vieäc thöïc hieän caùc nghóa vuï coâng boá thoâng tin, nhaèm ñaûo b