Luận văn Thâu tóm và sáp nhập – giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam thời kỳ hội nhập

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH PHAÏM ÑÖÙC NGUYEÄN ÑEÀ TAØI: THAÂU TOÙM VAØ SAÙP NHAÄP – GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN VIEÄT NAM THÔØI KYØ HOÄI NHAÄP LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Thaønh Phoá Hoà Chí Minh – 2008 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH PHAÏM ÑÖÙC NGUYEÄN ÑEÀ TAØI: THAÂU TOÙM VAØ SAÙP NHAÄP – GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN VIEÄT NAM THÔØI KYØ HOÄI NHAÄP Chuyeân ngaønh: Kinh Teá Taøi Chính – Ngaân Haøng Maõ soá : 60 31 12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS.TS TRAÀN HUY HOAØNG Thaønh Phoá Hoà Chí Minh – 2008 LÔØI CAM ÑOAN Toâi xin cam ñoan luaän vaên thaïc só kinh teá naøy laø do chính toâi nghieân cöùu vaø thöïc hieän. Caùc thoâng tin, soá lieäu ñöôïc söû duïng trong luaän vaên laø trung thöïc vaø chính xaùc. Taùc giaû Phaïm Ñöùc Nguyeän DANH MUÏC BAÛNG, BIEÅU DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1.1 Danh muïc caùc ngaân haøng saùp nhaäp cuûa Myõ töø naêm 1994 – 2003…………20 Baûng 2.1 Soá löôïng Ngaân haøng TM Vieät Nam ………………………………………………………………..24 Baûng 2.2 Taøi saûn vaø voán ñieàu leä cuûa caùc NHTMCP ñeán 31/12/2007……………………..25 Baûng 2.3 Voán ñieàu leä cuûa moät soá NHTMCP tieâu bieåu giai ñoaïn 2006 – 2007…..27 Baûng 2.4 Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc NHTMCP………………………………………………….28 Baûng 2.5 Thò phaàn huy ñoäng voán cuûa ngaønh ngaân haøng 2002 – 2007…………………….29 Baûng 2.6 Thò phaàn cho vay voán cuûa ngaønh ngaân haøng 2002 – 2007……………………….31 Baûng 2.7 Soá löôïng chi nhaùnh cuûa moät soá ngaân haøng naêm 2007……………………………….32 Baûng 2.8 Moät soá chæ tieâu taøi chính cuûa caùc NHTMCP………………………………………………….36 Baûng 2.9 Tyû leä cho vay/toång taøi saûn cuûa moät soá NHTMCP………..……………………………..39 Baûng 2.10 Tyû leä nôï xaáu cuûa moät soá NHTMCP………….…………………………………………………….41 Baûng 2.11 Qui ñònh veà voán phaùp ñònh ñoái vôùi NHTM………………………………………………….44 Baûng 2.12 VNIndex vaø khoái löôïng giao dòch…………………….…………………………………………..45 Baûng 2.13 Giaù coå phieáu cuûa moät soá NHTMCP trong nhöõng giao dòch gaàn ñaây..48 DANH MUÏC CAÙC BIEÅU Bieåu ñoà 2.1: Chæ soá VNIndex giai ñoaïn 2004 – 2008……………………………………………………46 MUÏC LUÏC CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ THAÂU TOÙM VAØ SAÙP NHAÄP NGAÂN HAØNG ...........1 1.1 Tổng quan chung veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp ..............................................1 1.1.1 Khaùi nieäm ...............................................................................................1 1.1.2 Caùc hình thöùc thaâu toùm vaø saùp nhaäp.......................................................1 1.1.2.1 Caùc hình thöùc thaâu toùm ....................................................................1 1.1.2.1 Caùc hình thöùc saùp nhaäp..................................................................2 1.2 Caùc phöông thöùc thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ..................4 1.2.1 Thöông löôïng vôùi Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh. ........................5 1.2.2 Thu gom coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn......................................5 1.2.3 Chaøo mua coâng khai ...............................................................................6 1.2.4 Mua taøi saûn .............................................................................................7 1.2.5 Loâi keùo coå ñoâng baát maõn ........................................................................7 1.3 Nhöõng lôïi ích vaø haïn cheá cuûa thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ......8 1.3.1 Caùc lôïi ích cuûa hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng .............8 1.3.1.1 Lôïi theá nhôø qui moâ ........................................................................8 1.3.1.2 Taän duïng ñöôïc heä thoáng khaùch haøng.............................................8 1.3.1.3 Giaûm ñöôïc chi phí huy ñoäng do vieäc chaïy ñua laõi suaát. ................9 1.3.1.4 Thu huùt ñöôïc nhaân söï gioûi ...........................................................10 1.3.1.5 Gia taêng giaù trò doanh nghieäp ......................................................11 1.3.2 Caùc haïn cheá cuûa hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ........11 1.3.2.1 Quyeàn lôïi cuûa caùc coå ñoâng thieåu soá bò aûnh höôûng .......................11 1.3.2.2 Xung ñoät maâu thuaãn cuûa caùc coå ñoâng lôùn....................................12 1.3.2.3 Vaên hoùa doanh nghieäp bò pha troän ..............................................13 1.3.2.4 Xu höôùng chuyeån dòch nguoàn nhaân söï.........................................14 1.4 Moái quan heä giöõa thaâu toùm vaø saùp nhaäp vôùi naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng..........................................................................................................15 1.5 Vai troø cuûa ngaân haøng ñaàu tö (Investment Banking) trong caùc thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp .................................................................16 1.6 Tình hình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng treân theá giôùi .......................18 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN VIEÄT NAM...................................................24 2.1 Toång quan veà böùc tranh ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam.......24 2.2 Thöïc traïng veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam..................................................................................................26 2.2.1 Qui moâ voán kinh doanh ...................................................................27 2.2.2 Ñoái taùc chieán löôïc nöôùc ngoaøi .........................................................28 2.2.3 Hoaït ñoäng huy ñoäng voán .................................................................29 2.2.4 Hoaït ñoäng tín duïng..........................................................................30 2.2.5 Maïng löôùi hoaït ñoäng: ......................................................................31 2.2.6 Thöïc traïng veà saûn phaåm dòch vuï cuûa khoái ngaân haøng TMCP .........33 2.2.7 Thöïc traïng veà coâng ngheä thoâng tin .................................................34 2.3 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên ñoái vôùi khoái NHTMCP............................35 2.3.1 Nhöõng thuaän lôïi...............................................................................35 2.3.2 Nhöõng khoù khaên cuûa khoái NHTMCP ..............................................38 2.4 Caùc cam keát cuûa Vieät Nam khi gia nhaäp WTO......................................41 2.4.1 Caùc cam keát veà tieáp caän thò tröôøng: ................................................42 2.4.2 Cam keát veà ñoái xöû quoác gia ............................................................43 2.5 Thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam vaø söùc haáp daãn cuûa coå phieáu ngaønh ngaân haøng..........................................................................................................44 2.5.1 Caùc qui ñònh cuûa Chính phuû veà voán phaùp ñònh cuûa ngaân haøng .......44 2.5.2 Thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam..................................................44 2.5.3 Söùc haáp daãn cuûa coå phieáu ngaønh ngaân haøng ...................................46 2.6 Moâi tröôøng phaùp lyù aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp ôû Vieät Nam .................................................................................49 2.7 Tình hình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng taïi Vieät nam............................52 2.7.1 Tình hình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng taïi Vieät nam tröôùc 2004....... ........................................................................................................52 2.7.2 Tình hình mua laïi coå phaàn taïi caùc NHTMCP Vieät Nam trong thôøi gian gaàn ñaây ..................................................................................................53 2.8 Tính taát yeáu khaùch quan, phuø hôïp vôùi xu höôùng phaùt trieån kinh teá quoác teá cuûa quaù trình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng.............................................57 CHÖÔNG 3: GIAÛI PHAÙP THAÂU TOÙM VAØ SAÙP NHAÄP NGAÂN HAØNG NHAÈM TAÊNG CÖÔØNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC NHTMCP VIEÄT NAM THÔØI KYØ HOÄI NHAÄP ..........................................................................................64 3.1 Caùc bieän phaùp thöïc hieän thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ...64 3.1.1 Thaêm doø tìm kieám, ñaùnh giaù vaø khaûo saùt thaän troïng caùc muïc tieâu tieàm naêng........ ........................................................................................................64 3.1.2 Xaây döïng tieâu chí löïa choïn ngaân haøng muïc tieâu phuø hôïp vôùi thöïc teá....................................................................................................................66 3.1.3 Tieáp xuùc thöông thaûo vôùi Ban ñieàu haønh ngaân haøng muïc tieâu........69 3.1.4 Xaùc ñònh giaù thaâu toùm moät caùch caån troïng vaø hôïp lyù......................72 3.1.5 Löïa choïn caùc phöông thöùc thanh toaùn cuûa thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng phuø hôïp .........................................................................75 3.1.6 Xaây döïng keá hoaïch hoøa hôïp vaên hoùa vaø thöông hieäu doanh nghieäp..... .......................................................................................................76 3.1.7 Xaây döïng chính saùch ñaõi ngoä nhaân söï linh hoaït ..............................77 3.2 Caùc giaûi phaùp haïn cheá söï thieáu hieäu quaû sau saùp nhaäp ngaân haøng ........78 3.2.1 Tuyeân truyeàn ñaày ñuû nhöõng thoâng tin caàn thieát veà vieäc saùp nhaäp. .79 3.2.2 Ñaùnh giaù ñuùng taùc ñoäng cuûa söï coäng löïc.........................................80 3.2.3 Ñaùnh giaù ñaày ñuû vaø chính xaùc caùc khoaûn nôï xaáu vaø nôï tieàm taøng ..80 3.2.4 Laäp keá hoaïch hôïp nhaát phaàn meàm heä thoáng giao dòch ...................81 3.3 Giaûi phaùp veà vai troø cuûa ngaân haøng ñaàu tö trong thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng taïi Vieät Nam.....................................................................82 3.4 Giaûi phaùp veà vai troø cuûa Nhaø nöôùc trong vieäc ñieàu tieát vaø quaûn lyù hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng..............................................................83 DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc NHNNg Ngaân haøng nöôùc ngoaøi NHTMQD Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh NHLD Ngaân haøng Lieân doanh CN Chi nhaùnh TM Thöông maïi TP HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh TCTC Toå chöùc taøi chính ROA Tyû suaát lôïi nhuaän treân toång taøi saûn ROE Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán chuû sôû höõu NIM Heä soá laõi roøng bieân teá CAR Heä soá an toaøn voán ACB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn AÙ Chaâu STB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Saøi Goøn Thöông Tín (Sacombank) Southernbank Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Nam OCB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Ñoâng ABB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn An Bình (AB Bank) SEAB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ñoâng Nam AÙ (SeaBank) VP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ngoaøi quoác doanh (VP Bank) HBB Ngaân haøng thöông maïi Nhaø Haø Noäi (Habubank) DongA Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ñoâng AÙ (DongA Bank) MB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Quaân Ñoäi (Military Bank) VIB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Quoác Teá (VIB Bank) TCB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn kyõ thöông Vieät Nam (Techcombank) EXB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn xuaát nhaäp khaåu Vieät Nam (Eximbank) VCB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ngoaïi thöông Vieät Nam (Vietcombak) Marit Bank Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn haøng haûi (Maritime Bank) Ocean Bank Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ñaïi Döông SaigonBank Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Saøi Goøn (SCB) Saigon-Hanoi Bank Ngaân haøng thöông maïi Saøi Goøn – Haø Noäi (SHB) TTCK Thò tröôøng chöùng khoaùn TTCKVN Thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính thieát thöïc cuûa luaän vaên Giai ñoaïn töø naêm 2006 ñeán nay ngaønh ngaân haøng Vieät Nam noåi baät leân vôùi nhöõng phaùt trieån vöôït baäc taïo neân möùc sinh lôøi raát haáp daãn, vaøo cuoái naêm 2006, tyû leä lôïi nhuaän sau thueá treân voán töï coù bình quaân cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi ñaït trung bình 17% - 18%, moät soá ngaân haøng thöông maïi ñaït treân 30%. Ñeán nhöõng thaùng ñaàu naêm 2008, thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng bieán ñoäng baát lôïi töø chính saùch kinh teá vó moâ. Laïm phaùt taêng cao, tình traïng nhaäp sieâu taêng cao, thò tröôøng hoái ñoaùi bieán ñoäng maïnh, nhöõng thaùng ñaàu naêm 2008 caùc doanh nghieäp xuaát khaåu döa thöøa ngoaïi teä nhöng ngaân haøng thöông maïi khoâng mua, ñeán nhöõng thaùng giöõa naêm 2008 thì thò tröôøng ngoaïi hoái laïi thieáu ngoaïi teä taïo neân côn soát ñoàng US$, caùc doanh nghieäp nhaäp khaåu raát khoù mua ñöôïc US$ hoaëc neáu mua ñöôïc thì giaù cuõng raát cao, trong thôøi gian ngaén tyû giaù taêng giaûm thaát thöôøng ñaõ gaây aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán tình hình kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp xuaát nhaäp khaåu. Thò tröôøng chöùng khoaùn suït giaûm traàm troïng baát chaáp nhöõng can thieäp mang tính haønh chính cuûa Nhaø nöôùc, thò tröôøng tieàn teä thì khan hieám tieàn ñoàng, tính thanh khoaûn thaáp, laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng coù thôøi ñieåm leân ñeán 40%/naêm. Caùc ngaân haøng phaûi tìm kieám nguoàn voán baèng caùch taêng maïnh laõi suaát huy ñoäng ñeán möùc choùng maët taïo neân cuoäc ñua veà laõi suaát tieàn göûi giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi. Caù bieät moät soá ngaân haøng coøn chaïy ñua laõi suaát tieàn göûi ngaøy (24h) leân ñeán 20%/naêm. Daãn ñeán hieän töôïng dòch chuyeån nguoàn voán töø ngaân haøng naøy sang ngaân haøng khaùc maø khoâng taïo neân söï taêng tröôûng ñaùng keå soá dö tieàn göûi taïi caùc ngaân haøng. Caùc doanh nghieäp khaùt voán nhöng khoâng hoaëc raát khoù ñeå huy ñoäng voán töø phía caùc ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc. Trong khi ñoù, caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi laïi ñaåy maïnh cho vay caùc doanh nghieäp daãn ñeán phaân khuùc thò tröôøng bò ñieàu chænh daàn sang phía khoái ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Ñoàng thôøi, vieäc caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi taêng tyû leä naém giöõ coå phaàn trong caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam ñang dieãn ra heát söùc phoå bieán. Coù theå nhaän thaáy nhöõng aùp löïc thaät söï trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, lieäu caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam noùi chung vaø ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam noùi rieâng coù ñuû söùc caïnh tranh vaø toàn taïi khi thôøi ñieåm môû cöûa hoaøn toaøn lónh vöïc dòch vuï ngaân haøng ñaõ ñeán gaàn trong khi coøn manh muùn thieáu lieân keát hôïp taùc vôùi nhau. Trong 10 naêm trôû laïi ñaây, ñaõ coù nhieàu cuoäc thaâu toùm vaø saùp nhaäp caùc ngaân haøng lôùn treân theá giôùi nhö JP Morgan Chase mua Bear Tearn naêm 2008, Barclays PLC mua ABN Amro naêm 2007, Mitsubishi Tokyo Financial Group mua UFJ Holding vaøo naêm 2005, JP Morgan Chase mua Bank One vaøo naêm 2004, Bank of America mua laïi Fleet Boston Financial vaøo naêm 2003… Thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng treân theá giôùi ñang dieãn ra lieân tuïc cho thaáy ñaây khoâng phaûi laø moät hieän töôïng ngaãu nhieân maø laø moät xu höôùng trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø toaøn caàu hoùa. Caùc ngaân haøng ñaõ tìm ñöôïc nhöõng lôïi ích ñaùng keå töø söï saùp nhaäp. Ngaân haøng hieän ñaïi ñoøi hoûi coù moät quy moâ lôùn, tieàm löïc maïnh môùi ñuû naêng löïc caïnh tranh, phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï môùi, naâng cao tính tieän ích cuûa caùc saûn phaåm taøi chính, caét giaûm ñöôïc chi phí, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. Caùc ngaân haøng nhoû vaø yeáu seõ khoâng ñuû tieàm löïc ñeå ñoåi môùi coâng ngheä, phaùt trieån tieän ích saûn phaåm seõ bò maát daàn thò phaàn, deã daøng bò tuït haäu trong moâi tröôøng caïnh tranh ngaøy caøng quyeát lieät. Daãn ñeán haäu quaû taát yeáu cuûa caïnh tranh laø caùc ngaân haøng nhoû raát deã bò thaâu toùm vaø saùp nhaäp. Ñoàng thôøi caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn lôùn vaø daïng trung bình muoán gia taêng thò phaàn taêng tieàm löïc caïnh tranh khoâng coù caùch naøo hieäu quaû hôn laø lieân keát vôùi nhau baèng hình thöùc saùp nhaäp ñeå trôû thaønh taäp ñoaøn taøi chính maïnh hoaëc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn lôùn nhôø söï coäng löïc. Xuaát phaùt töø nhöõng yeâu caàu khaùch quan ñoù, vieäc nghieân cöùu veà khoái ngaân haøng thöông maïi coå phaàn, thò tröôøng mua baùn vaø saùp nhaäp ôû Vieät Nam vaø theá giôùi cuõng nhö vieäc aùp duïng caùc kieán thöùc taøi chính doanh nghieäp vaøo vieäc phaân tích ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa khoái ngaân haøng thöông maïi coå phaàn nhaèm ñeà xuaát giaûi phaùp thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ñeå taêng naêng löïc caïnh tranh laø caàn thieát. 2. Muïc ñích cuûa luaän vaên Thöù nhaát laøm roõ caùc khaùi nieäm veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp; caùc phöông thöùc thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng; caùc lôïi ích vaø haïn cheá cuûa thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng; Thöù hai:laøm roõ veà thöïc traïnh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam; phaân tích caùc xu höôùng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng treân theá giôùi nhaèm ruùt ra xu höôùng cho caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ôû Vieät Nam; Cuoái cuøng: theo caùc keát quaû nghieân cöùu, luaän vaên ñöa ra caùc giaûi phaùp giuùp caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam thöïc hieän thaønh coâng thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø caùc vaán ñeà veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam, naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieäât Nam. Veà noäi dung, luaän vaên taäp trung nghieân cöùu naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam, caùc thöông vuï mua baùn vaø saùp nhaäp doanh nghieäp treân theá giôùi. Treân cô sôû nghieân cöùu treân, luaän vaên ñeà xuaát giaûi phaùp thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ñeå naêng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam, ñoàng thôøi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm thöïc hieän thaønh coâng vaø hieäu quaû thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå giaûi quyeát caùc muïc ñích maø ñeà taøi höôùng ñeán, taùc giaû ñaõ söû duïng chuû yeáu phöông phaùp nghieân cöùu ñònh löôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu ñònh tính nhö:  Söû duïng phöông phaùp thoáng keâ lòch söû vaø phöông phaùp toång hôïp ñeå so saùnh ñaùnh giaù veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam thôøi gian qua.  Söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích, phöông phaùp so saùnh ñeå lieân heä kinh nghieäm caùc nöôùc laøm cô sôû ñeà xuaát giaûi phaùp vaø caùc bieän phaùp thöïc hieän thaønh coâng vaø hieäu quaû giaûi phaùp thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng nhaèm gia taêng naêng löïc caïnh tranh. 5. Keát caáu cuûa luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, caùc baûng bieåu, danh muïc taøi lieäu tham khaûo vaø phuï luïc, noäi dung cuûa luaän vaên goàm 3 chöông: Chöông 1: Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng. Chöông 2: Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam. Chöông 3: Giaûi phaùp thaâu toùm vaø saùp nhaäp – nhaèm taêng cöôøng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam thôøi kyø hoäi nhaäp. Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 1 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ THAÂU TOÙM VAØ SAÙP NHAÄP NGAÂN HAØNG 1.1 Tổng quan chung veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp 1.1.1 Khaùi nieäm Thaâu toùm vaø saùp nhaäp laø khaùi nieäm ñöôïc söû duïng ñeå chæ moät coâng ty tìm caùch naém giöõ quyeàn kieåm soaùt ñoái vôùi moät coâng ty khaùc thoâng qua thaâu toùm toaøn boä hoaëc moät tyû leä lôùn soá löôïng coå phaàn hoaëc taøi saûn cuûa coâng ty muïc tieâu ñuû ñeå coù theå khoáng cheá toaøn boä caùc quyeát ñònh cuûa coâng ty ñoù. Sau khi keát thuùc chuyeån nhöôïng coâng ty muïc tieâu chaám döùt hoaït ñoäng (bò saùp nhaäp) hoaëc trôû thaønh coâng ty con cuûa coâng ty thaâu toùm. Thöông hieäu cuûa coâng ty muïc tieâu neáu ñöôïc ñaùnh giaù laø vaãn coøn giaù trò ñeå duy trì thò phaàn saûn phaåm thì ñöôïc giöõ laïi nhö moät thöông hieäu ñoäc laäp, hoaëc ñöôïc goäp laïi thaønh moät thöông hieäu chung. 1.1.2 Caùc hình thöùc thaâu toùm vaø saùp nhaäp 1.1.2.1 Caùc hình thöùc thaâu toùm - Thaâu toùm mang tính thuø nghòch (hostle takeover): laø moät hoaït ñoäng maø khoâng ñöôïc söï uûng hoä cuûa Ban quaûn lyù coâng ty muïc tieâu. Vieäc thaâu toùm coù theå aûnh höôûng xaáu ñeán coâng ty muïc tieâu vaø ñoâi khi gaây toån haïi ñeán caû beân thaâu toùm. Hoaït ñoäng naøy dieãn ra khi coâng ty thaâu toùm thöïc hieän vieäc mua laïi coå phieáu cuûa coâng ty muïc tieâu thoâng qua phöông thöùc loâi keùo coå ñoâng baát maõn, mua gom daàn coå phieáu treân thò tröôøng, vaø caùc phöông thöùc khaùc khi maø khoâng ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa Ban ñieàu haønh coâng ty muïc tieâu. Coå ñoâng cuûa coâng ty muïc tieâu ñöôïc traû tieàn hoaëc hoaùn ñoåi coå phieáu vaø hoaøn toaøn maát quyeàn kieåm soaùt coâng ty. - Thaâu toùm coù thieän chí (friendly takeover): laø moät hoaït ñoäng maø ñöôïc ban quaûn lyù cuûa coâng ty muïc tieâu hoan ngheânh vaø uûng hoä. Vieäc thaâu toùm ñoù coù theå baét nguoàn töø lôïi ích chung cuûa caû hai beân. Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 2 - Ngöôøi mua mua taøi saûn cuûa coâng ty muïc tieâu. Khoaûn tieàn maø coâng ty muïc tieâu nhaän ñöôïc töø vieäc baùn coå phieáu seõ ñöôïc traû laïi cho coå ñoâng thoâng qua coå töùc hoaëc tính thanh khoaûn. Loaïi giao dòch naøy ñeå laïi cho coâng ty muïc tieâu moät coâng ty troáng khoâng, neáu beân mua mua toaøn boä taøi saûn. Beân mua thöôøng caáu truùc giao dòch nhö laø moät taøi saûn ñöôïc mua 1.1.2.1Caùc hình thöùc saùp nhaäp - Saùp nhaäp theo haøng ngang: laø söï saùp nhaäp giöõa hai coâng ty kinh doanh vaø caïnh tranh treân moät doøng saûn phaåm, trong cuøng moät thò tröôøng. Keát quaû töø nhöõng thöông vuï saùp nhaäp theo daïng naøy seõ ñem laïi cho beân saùp nhaäp cô hoäi môû roäng thò tröôøng, keát hôïp thöông hieäu, giaûm chi phí coá ñònh, taêng cöôøng hieäu quaû cuûa heä thoáng phaân phoái vaø haäu caàn. Do vaäy, khi hai ñoái thuû caïnh tranh treân thöông tröôøng keát hôïp laïi vôùi nhau thì hoï khoâng nhöõng laøm giaûm bôùt cho mình moät ñoái thuû maø coøn taïo neân moät söùc maïnh lôùn hôn ñeå ñöông ñaàu vôùi caùc ñoái thuû coøn laïi. Ví duï ñieån hình laø thöông vuï saùp nhaäp cuûa hai coâng ty daàu löûa Exxon vaø Mobil, vuï keát hôïp naøy toán keùm 78,9 tyû ñoâ la Myõ vaøo naêm 1998. - Saùp nhaäp theo haøng doïc: laø söï saùp nhaäp giöõa hai coâng ty naèm treân cuøng moät chuoái giaù trò, daãn tôùi söï môû roäng veà phía tröôùc hoaëc phía sau cuûa coâng ty saùp nhaäp treân chuoãi giaù trò ñoù. Caùc thöông vuï daïng naøy ñöôïc phaân thaønh hai nhoùm chính: + Saùp nhaäp tieán: thöông vuï daïng naøy dieãn ra khi moät coâng ty mua moät coâng ty phaân phoái saûn phaåm cuûa mình, hình thaønh neân moät coâng ty môùi vôùi söï tham gia vaøo chuoãi giaù trò gaàn nhö kheùp kín. Chaúng haïn nhö coâng ty saûn xuaát khí gas mua coâng ty phaân phoái gas, seõ hình thaønh neân moät coâng ty môùi vôùi khaû naêng saûn xuaát vaø cung caáp gas tôùi ngöôøi tieâu duøng. Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 3 + Saùp nhaäp luøi: thöông vuï naøy dieãn ra khi moät coâng ty mua moät coâng ty cung caáp nguyeân lieäu ñaàu vaøo cho mình. Chaúng haïn nhö moät coâng ty in saùch mua laïi moät coâng ty cung caáp giaáy in cho mình, sau thöông vuï saùp nhaäp seõ hình thaønh neân moät coâng ty vôùi qui moâ vaø moâ hình kinh doanh hoaøn thieän vaø chuû ñoäng hôn. Ví duï ñieån hình laø vaøo naêm 1993, coâng ty döôïc phaåm lôùn nhaát theá giôùi, Merck, mua Coâng ty Medco Containment Services, nhaø buoân lôùn nhaát veà haøng döôïc phaåm keâ toa, vôùi 6 tyû USD. Thöông vuï keát thuùc, Merk töø haõng döôïc phaåm lôùn nhaát trôû thaønh nhaø saûn xuaát vaø phaân phoái döôïc phaåm lôùn nhaát. Thöông vuï naøy khoâng bò phaûn ñoái bôûi caùc nhaø ñieàu haønh choáng ñoäc quyeàn maëc duø söï keát hôïp roõ raøng taïo ra moät coâng ty coù söùc maïnh lôùn hôn. Trong khi Merck nhaän thaáy thöông vuï naøy laø cô hoäi ñeå ñöa thuoác ñeán taän tay caùc beänh nhaân thì laïi coù laøn soùng phaûn öùng döõ doäi töø phía caùc nhaø saûn xuaát ñang söû duïng caùc nhaø phaân phoái ñeå thuoác ñieàu trò ñeán ngöôøi tieâu duøng. Ñaây laø moät ví duï ñieån hình trong ñoù coâng ty thaâu toùm mua laïi moät coâng ty coù loaïi hình kinh doanh töông töï, coâng ty maø ñaõ ñöôïc bieát ñeán raát roõ, thöông vuï seõ chaéc chaén mang laïi nhieàu lôïi ích - ñoù laø saûn xuaát vaø marketing thuoác. - Saùp nhaäp toå hôïp laø vieäc saùp nhaäp giöõa caùc coâng ty khoâng thuoäc ngaønh ngheà caïnh tranh cuõng khoâng naèm trong moái quan heä mua baùn. Saùp nhaäp toå hôïp ñöôïc phaân thaønh ba nhoùm: + Saùp nhaäp toå hôïp thuaàn tuùy: laø hình thöùc saùp nhaäp maø hai beân saùp nhaäp khoâng coù moái quan heä naøo vôùi nhau. Ví duï ñieån hình: Coâng ty thuoác laù Philip Moris ñaõ thaâu toùm coâng ty Gerneral Food vaøo naêm 1985 vôùi giaù 5,6 tyû ñoâ la Myõ, mua Kraff naêm 1988 vôùi giaù 13,4 tyû ñoâ la Myõ vaø Nabico naêm 2000 vôùi giaù 18,9 tyû ñoâ la Myõ. Ñieàu thuù vò laø Philip Moris ngaøy nay ñöôïc goïi laø Altria ñaõ söû duïng caùc doøng tieàn töø kinh doanh thöïc phaåm vaø thuoác laù ñeå thay ñoåi thaønh moät coâng ty noäi ñòa ít kinh doanh veà thuoác laù hôn vaø nghieâng nhieàu veà kinh doanh thöïc phaåm. Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 4 Bôûi vì, ngaønh coâng nghieäp thuoác laù cuûa Myõ ñaõ suy thoaùi vôùi toác ñoä suy giaûm bình quaân laø 2,5%/naêm, maëc duø ngaønh coâng nghieäp thuoác laù toaøn caàu khoâng bò suy giaûm. + Saùp nhaäp baønh tröôùng veà ñòa lyù: laø hình thöùc saùp nhaäp giöõa hai coâng ty saûn xuaát cuøng loaïi saûn phaåm nhöng tieâu thuï ôû hai thò tröôøng hoaøn toaøn caùch bieät nhau veà maët ñòa lyù. Ví duï ñieån hình cuûa hình thöùc saùp nhaäp naøy laø thöông vuï Daiichi – Nhaät Baûn mua laïi Baûo Minh CMG. Daiichi - ñoái taùc nhaän chuyeån giao lieân doanh baûo hieåm nhaân thoï, laø moät coâng ty baûo hieåm nhaân thoï lôùn thöù nhì taïi Nhaät Baûn - nôi coù thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï lôùn thöù hai theá giôùi. Daiichi cuõng laø coâng ty baûo hieåm nhaân thoï lôùn thöù 6 treân theá giôùi tính theo doanh thu phí baûo hieåm goäp haøng naêm. Ngay sau khi vieäc chuyeån nhöôïng ñöôïc hoaøn taát, Coâng ty ñöôïc ñoåi teân thaønh Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï Daiichi Vieät Nam vaø hoaøn thieän hoaït ñoäng kinh doanh ñeå ñaùp öùng nhu caàu veà baûo hieåm nhaân thoï cuûa khaùch haøng Vieät Nam. Moät thöông vuï khaùc nöõa laø Coâng ty oâ toâ Nam Kinh (Trung Quoác) mua laïi haõng MG Rover cuûa Anh vôùi giaù 50 trieäu baûng. + Saùp nhaäp ña daïng hoùa saûn phaåm: laø hình thöùc saùp nhaäp giöõa hai coâng ty saûn xuaát hai loaïi saûn phaåm khaùc nhau nhöng cuøng öùng duïng moät coâng ngheä saûn xuaát hoaëc tieáp thò gaàn gioáng nhau. Moät thí duï ñieån hình khaùc cuûa loaïi hình saùp nhaäp hoãn hôïp laø Coâng ty General Electric (GE), GE ñaõ thöïc hieän ñöôïc vieäc maø raát nhieàu caùc coâng ty khaùc khoâng theå laøm thaønh coâng ñöôïc – ñoù laø thöïc hieän vieäc ña daïng hoùa ngaønh ngheà kinh doanh ñeå taïo ra giaù trò cho caùc coå ñoâng. GE laø coâng ty thaâu toùm haøng loaït vaø ñaõ raát thaønh coâng. 1.2 Caùc phöông thöùc thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng Caùch thöùc thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng raát ña daïng phuï thuoäc vaøo quan ñieåm quaûn trò cuûa caùc beân, muïc tieâu, cô caáu sôû höõu vaø caùc lôïi theá cuûa moãi beân trong töøng tröôøng hôïp cuï theå. Tuy nhieân, theo caùc thöông vuï thaâu Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 5 toùm vaø saùp nhaäp treân theá giôùi thì caùc phöông thöùc thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng goàm: thöông löôïng vôùi Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh, thu gom coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn, mua taøi saûn, chaøo mua coâng khai, loâi keùo caùc coå ñoâng baát maõn … 1.2.1 Thöông löôïng vôùi Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh. Ñaây laø caùch thöïc hieän khaù chuû yeáu trong caùc thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng. Khi caû hai ngaân haøng ñeàu nhaän thaáy lôïi ích chung tieàm taøng cuûa thöông vuï saùp nhaäp hoaëc hoï döï ñoaùn ñöôïc tieàm naêng phaùt trieån vöôït troäi cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp, Ban ñieàu haønh seõ ngoài laïi vôùi nhau ñeå thöông thaûo hôïp ñoàng saùp nhaäp. Coù nhöõng ngaân haøng nhoû vaø yeáu trong thôøi kyø khuûng hoaûng cuûa neàn kinh teá ñaõ töï ñoäng tìm ñeán caùc ngaân haøng lôùn hôn ñeå ñeà nghò saùp nhaäp. Ñoàng thôøi caùc ngaân haøng trung bình cuõng tìm kieám cô hoäi saùp nhaäp laïi vôùi nhau ñeå taïo thaønh ngaân haøng lôùn hôn maïnh hôn ñuû söùc vöôït qua nhöõng kho khaên cuûa thôøi kyø khuûng hoaûng vaø naâng cao khaû naêng caïnh tranh vôùi ngaân haøng nöôùc ngoaøi. 1.2.2 Thu gom coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieäc thaâu toùm baét nguoàn töø ngaân haøng lôùn hôn hoaëc töø ñoái thuû caïnh tranh, Ngaân haøng coù yù ñònh thaâu toùm tieán haønh thu gom daàn coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn hoaëc nhaän chuyeån nhöôïng cuûa caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc, caùc coå ñoâng nhoû leû. Khi vieäc thu gom coå phieáu cuûa ngaân haøng muïc tieâu ñuû khoái löôïng caàn thieát ñeå trieäu taäp cuoäc hoïp Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng baát thöôøng thì ngaân haøng ñi thaâu toùm yeâu caàu hoïp vaø ñeà nghò mua heát soá coå phieáu coøn laïi cuûa caùc coå ñoâng. Caùc thöùc naøy ñoøi hoûi thôøi gian daøi, hôn nöõa neáu ñeå loä yù ñònh ra beân ngoaøi thì giaù coå phieáu cuûa ngaân haøng muïc tieâu seõ coù theå taêng voït treân thò tröôøng. Ngöôïc laïi, neáu caùch thöùc naøy ñöôïc dieãn ra daàn daàn vaø troâi chaûy, ngaân haøng thaâu toùm coù theå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa mình moät caùch eâm thaám maø khoâng gaây xaùo ñoäng lôùn Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 6 cho ngaân haøng muïc tieâu, trong khi ñoù chæ phaûi traû moät möùc giaù thaáp hôn caùch thöùc khaùc nhieàu. 1.2.3 Chaøo mua coâng khai Ngaân haøng hoaëc caù nhaân hoaëc nhoùm nhaø ñaàu tö coù yù ñònh thaâu toùm toaøn boä ngaân haøng muïc tieâu ñeà nghò coå ñoâng hieän höõu cuûa ngaân haøng naøy baùn laïi coå phieáu cuûa hoï vôùi giaù cao hôn giaù thò tröôøng raát nhieàu. Giaù chaøo mua ñoù phaûi ñuû haáp daãn ñeå ña soá coå ñoâng taùn thaønh vieäc töø boû quyeàn sôû höõu cuõng nhö quaûn lyù ngaân haøng mình. Hình thöùc chaøo mua coâng khai thöôøng aùp duïng trong caùc vuï thoân tính mang tính thuø ñòch ñoái thuû caïnh tranh. Ngaân haøng bò mua thöôøng laø ngaân haøng yeáu hôn. Tuy vaäy, vaãn coù moät soá tröôøng hôïp moät ngaân haøng nhoû “nuoát” ñöôïc moät ñoái thuû naëng kyù hôn, ñoù laø khi hoï huy ñoäng ñöôïc nguoàn taøi chính khoång loà töø beân ngoaøi ñeå thöïc hieän ñöôïc vuï thoân tính. Caùc ngaân haøng thoân tính theo hình thöùc naøy thöôøng huy ñoäng nguoàn tieàn baèng caùch: (a) söû duïng thaëng dö voán; (b) huy ñoäng voán töø coå ñoâng hieän höõu, thoâng qua phaùt haønh coå phieáu môùi hoaëc traû coå töùc baèng coå phieáu, phaùt haønh traùi phieáu chuyeån ñoåi; (c) vay töø caùc toå chöùc tín duïng. Ñieåm ñaùng chuù yù trong thöông vuï chaøo mua coâng khai laø ban quaûn trò ngaân haøng muïc tieâu bò maát quyeàn ñònh ñoaït, bôûi vì ñaây laø söï trao ñoåi tröïc tieáp giöõa ngaân haøng thoân tính vaø coå ñoâng cuûa ngaân haøng muïc tieâu, trong khi ban quaûn trò (thöôøng chæ laø ngöôøi ñaïi dieän do ñoù tröïc tieáp khoâng naém ñuû soá löôïng coå phieáu chi phoái) bò gaït ra beân ngoaøi. Thoâng thöôøng ban quaûn trò, caùc vò trí chuû choát cuûa ngaân haøng muïc tieâu seõ bò thay theá, maëc duø thöông hieäu vaø cô caáu toå chöùc cuûa noù vaãn coù theå ñöôïc giöõ laïi maø khoâng nhaát thieát bò saùp nhaäp hoaøn toaøn vaøo ngaân haøng thoân tính, tröôøng hôïp naøy seõ phaùt sinh quan heä coâng ty meï – coâng ty con. Ñeå choáng laïi vuï saùp nhaäp baát lôïi cho mình, ban quaûn trò ngaân haøng muïc tieâu coù theå “chieán ñaáu” laïi baèng caùch tìm kieám söï trôï giuùp/baûo laõnh taøi chính maïnh hôn, ñeå coù theå ñöa ra Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 7 möùc giaù chaøo mua coå phaàn cao hôn nöõa coå phaàn cuûa caùc coå ñoâng hieän höõu ñang ngaõ loøng. Bieän phaùp naøy goïi laø “maõ hoài thöông”. 1.2.4 Mua taøi saûn Phöông thöùc naøy cuõng gaàn töông töï nhö phöông thöùc chaøo mua coâng khai. Ngaân haøng thaâu toùm coù theå ñôn phöông hoaëc cuøng ngaân haøng muïc tieâu ñònh giaù taøi saûn cuûa ngaân haøng ñoù (hoï thöôøng tham khaûo giaù cuûa coâng ty tö vaán ñònh giaù taøi saûn ñoäc laäp chuyeân nghieäp thöïc hieän). Sau ñoù caùc beân seõ thöông thaûo ñeå ñöa ra caùc möùc giaù phuø hôïp (coù theå cao hôn hoaëc thaáp hôn möùc giaù maø coâng ty tö vaán ñònh giaù taøi saûn chuyeân nghieäp). Phöông thöùc thanh toaùn coù theå baèng tieàn maët hoaëc nôï. Ñieåm haïn cheá cuûa phöông thöùc naøy laø caùc taøi saûn voâ hình nhö thöông hieäu, thò phaàn, heä thoáng khaùch haøng, nhaân söï, vaên hoùa doanh nghieäp raát khoù ñöôïc ñònh giaù vaø ñöôïc caùc beân thoáng nhaát. Do ñoù, phöông thöùc naøy thöôøng chæ aùp duïng ñeå tieáp quaûn caùc ngaân haøng nhoû, maø thöïc chaát laø nhaém ñeán caùc ñòa ñieåm giao dòch, danh muïc ñaàu tö, ñoäi nguõ nhaân söï, baát ñoäng saûn, heä thoáng khaùch haøng ñang thuoäc sôû höõu cuûa ngaân haøng ñoù. 1.2.5 Loâi keùo coå ñoâng baát maõn Phöông thöùc naøy cuõng thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc thöông vuï thoân tính mang tính thuø ñòch. Khi laâm vaøo tình caûnh kinh doanh yeáu keùm vaø thua loã, luoân coù moät boä phaän khoâng nhoû coå ñoâng baát maõn vaø muoán thay ñoåi ban quaûn trò vaø ñieàu haønh ngaân haøng mình. Ngaân haøng coù lôïi theá caïnh tranh coù theå lôïi duïng tình hình naøy ñeå loâi keùo boä phaän coå ñoâng ñoù. Tröôùc tieân, thoâng qua thò tröôøng, hoï seõ mua moät soá löôïng coå phaàn töông ñoái lôùn (nhöng chöa ñuû ñeå chi phoái) coå phieáu treân thò tröôøng ñeå trôû thaønh coå ñoâng cuûa ngaân haøng muïc tieâu. Sau khi nhaän ñöôïc söï uûng hoä, hoï vaø caùc coå ñoâng baát maõn seõ trieäu taäp cuoäc hoïp Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng, hoäi ñuû soá löôïng coå phaàn chi phoái ñeå loaïi boû ban quaûn trò cuõ vaø baàu ñaïi dieän ngaân haøng thaâu toùm vaøo hoäi ñoàng quaûn trò môùi. Caûnh giaùc vôùi hình thöùc thoân tính naøy, Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 8 ban quaûn trò coù theå saép ñaët caùc nhieäm kyø cuûa ban ñieàu haønh vaø ban quaûn trò xen keõ nhau ngay töø trong Ñieàu leä coâng ty. Bôûi vì muïc ñích cuoái cuøng cuûa ngaân haøng thoân tính vaø coå ñoâng baát maõn laø thay ñoåi ban ñieàu haønh. 1.3 Nhöõng lôïi ích vaø haïn cheá cuûa thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng 1.3.1 Caùc lôïi ích cuûa hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng 1.3.1.1Lôïi theá nhôø qui moâ Hai hay nhieàu ngaân haøng saùp nhaäp vaøo nhau seõ taïo neân ñöôïc qui moâ lôùn hôn veà voán, con ngöôøi, soá löôïng chi nhaùnh… Töø ñoù seõ taïo ra ñöôc khaû naêng cung öùng voán cho nhöõng döï aùn lôùn hôn, ñoøi hoûi voán nhieàu vaø keùo daøi vôùi laõi suaát caïnh tranh. Hôn nöõa, vôùi söï gia taêng veà soá löôïng chi nhaùnh, ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ngaøy caøng gia taêng cuûa khaùch haøng moät caùch toát hôn. Vieäc saùp nhaäp seõ daãn ñeán söï caét giaûm nhöõng chi nhaùnh cuûa hai hay nhieàu ngaân haøng tröôùc ñaây coù cuøng ñòa baøn hoaït ñoäng ñeå duy trì moät chi nhaùnh, phoøng giao dòch töø ñoù seõ caét giaûm ñöôïc moät soá löôïng nhaân vieân, caét giaûm chi phí thueâ vaên phoøng, chi phí tieàn löông nhaân vieân, chi phí hoaït ñoäng cuûa chi nhaùnh, phoøng giao dòch. Chi phí hoaït ñoäng seõ giaûm xuoáng, doanh thu taêng leân seõ laø yeáu toá laøm cho hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp cao hôn. Ñoàng thôøi, hai hay nhieàu ngaân haøng rieâng leû coù nhöõng saûn phaåm khaùc nhau khi keát hôïp laïi seõ taïo ra vieäc söû duïng caùc saûn phaåm hoã trôï cho nhau hoaëc thay theá laãn nhau seõ laøm gia taêng tính tieän ích cuûa saûn phaåm dòch vuï ngaân haøng sau saùp nhaäp töø ñoù seõ thu huùt khaùch haøng nhieàu hôn, giaù trò dòch vuï cuûa saûn phaåm seõ ngaøy caøng cao hôn daãn ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng taêng tröôûng hôn. 1.3.1.2Taän duïng ñöôïc heä thoáng khaùch haøng Moãi ngaân haøng seõ taïo ra ñaëc thuø kinh doanh rieâng coù do vaäy khi keát hôïp laïi seõ coù nhöõng lôïi theá rieâng ñeå khai thaùc boå sung cho nhau. Chaúng haïn nhö ngaân haøng coù heä thoáng khaùch haøng laø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû khi keát hôïp vôùi Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 9 ngaân haøng chuyeân cho vay ñoái vôùi caù nhaân vaø caùc doanh nghieäp nhoû thì saûn phaåm cho vay ñoái vôùi caùc nhaân vieân cuûa doanh nghieäp vöøa vaø nhoû seõ ñöôïc ngaân haøng chuyeân cho vay caù nhaân söû duïng trieät ñeå nhaèm khai thaùc lôïi theá voán coù cuûa mình. Hoaëc khi ngaân haøng nhoû saùp nhaäp vaøo ngaân haøng lôùn thì hoï coù ñieàu kieän ñeå kinh doanh nhöõng saûn phaåm maø tröôùc kia hoï khoâng coù khaû naêng thöïc hieän nhö laäp phoøng kinh doanh ngoaïi teä chaúng haïn. Muoán phaùt trieån moät phoøng giao dòch ngoaïi teä phaûi coù ñaàu tö lôùn veà coâng ngheä, nhaân löïc vaø naêng löïc quaûn trò ruûi ro. Ñieàu naøy vöôït ra ngoaøi khaû naêng cuûa caùc ngaân haøng nhoû neân sau khi saùp nhaäp caùc ngaân haøng nhoû coù ñieàu kieän hôn ñeå tham gia vaøo nhöõng lónh vöïc maø tröôùc ñaây baûn thaân hoï khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ ñöôïc keá thöøa heä thoáng khaùch haøng cuûa hai ngaân haøng tröôùc saùp nhaäp, töø ñoù khaùch haøng seõ ñöôïc cung caáp caùc saûn phaåm dòch vuï maø tröôùc ñaây ngaân haøng kia khoâng coù, laøm taêng söï gaén boù cuûa khaùch haøng vôùi ngaân haøng ñoàng thôøi taêng nguoàn thu nhaäp cho ngaân haøng. Hôn nöõa, khi moät trong hai hay nhiều ngaân haøng coù chi nhaùnh hoaëc phoøng giao dòch taïi nhöõng ñòa baøn maø beân coøn laïi khoâng coù cô sôû kinh doanh thì ngaân haøng kia coù theå khai thaùc caùc khaùch haøng cuûa ngaân haøng naøy ñeå cung caáp caùc saûn phaåm cuûa mình thay vì thieát laäp chi nhaùnh hoaëc phoøng giao dòch môùi vöøa toán keùm chi phí vöøa maát raát nhieàu thôøi gian ñeå xaây döïng heä thoáng khaùch haøng. Nhö vaäy hieäu quaû chung cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ cao hôn raát nhieàu so vôùi hieäu quaû cuûa hai ngaân haøng ñôn leû coäng laïi. 1.3.1.3Giaûm ñöôïc chi phí huy ñoäng do vieäc chaïy ñua laõi suaát. Trong thôøi kyø cuoái naêm 2007 sang ñaàu naêm 2008, caùc NHTM Vieät Nam lao vaøo cuoäc ñua laõi suaát huy ñoäng ñænh ñieåm laø hoài thaùng 2 naêm 2008, sau raát nhieàu cuoäc hoïp cuûa Hieäp hoäi ngaân haøng Vieät Nam, Ngaân haøng Nhaø nöôùc, cuoäc ñua laõi suaát vaãn raát gay gaét keå caû sau khi boû traàn laõi suaát, aùp duïng laõi suaát cho Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 10 vay khoâng vöôït quaù 150% laõi suaát cô baûn nhöng moät soá NHTMCP vaãn duy trì laõi suaát tieàn göûi kyø haïn 12 thaùng treân 19%/naêm. Caù bieät coù ngaân haøng SCB vaø Eximbank chaïy ñua laõi suaát tieàn göûi 24 giôø vôùi laõi suaát 20%/naêm. Thöïc traïng ñoù cho thaáy aùp löïc caïnh tranh laõi suaát huy ñoäng cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam raát gay gaét khi coù baát kyø bieán coá khoù khaên naøo cuûa neàn kinh teá xaûy ra. Löôïng tieàn göûi trong heä thoáng ngaân haøng cuûa daân cö khoâng taêng leân ñaùng keå trong khi soá dö tieàn göûi cuûa caùc ngaân haøng chaïy loøng voøng sang nhau. Vaäy neân, khi ngaân haøng saùp nhaäp laïi, ñaëc bieät laø caùc ngaân haøng nhoû vaø yeáu bò caùc ngaân haøng lôùn thaâu toùm thì soá löôïng caùc NHTM Vieät nam seõ giaûm xuoáng, khi ñoù aùp löïc caïnh tranh laõi suaát seõ giaûm xuoáng, naêng löïc taøi chính ñöôïc caûi thieän ñaùng keá, seõ khoù coù theå dieãn ra cuoäc chaïy ñua laõi suaát huy ñoäng töông töï nhö hoài thaùng 2 naêm 2008. Caùc ngaân haøng nhoû seõ bò ngaân haøng lôùn thaâu toùm töø ñoù hình thaønh neân nhöõng ngaân haøng lôùn maïnh hôn tröôùc, chi phí huy ñoäng seõ giaûm xuoáng ñaùng keå so vôùi tröôùc khi thöïc hieän saùp nhaäp laøm cho hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng toát hôn, daãn ñeán naêng löïc caïnh tranh taêng leân ñuû söùc vöôït qua nhöõng bieán coá khoù khaên cuûa neàn kinh teá. 1.3.1.4Thu huùt ñöôïc nhaân söï gioûi Söï phaùt trieån raát nhanh cuûa ngaønh ngaân haøng Việt Nam noùi chung vaø khoái NHTMCP noùi rieâng trong thôøi gian qua ñaõ laøm cho thò tröôøng lao ñoäng raát khan hieám nhaân söï ngaønh taøi chính - ngaân haøng. Caùc ngaân haøng môùi thaønh laäp ñeàu phaûi xaây döïng moät ñoäi nguõ caùn boä noøng coát vöõng chaéc, nhöõng nhaân söï naøy ñoøi hoûi phaûi coù kinh nghieäm trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng, coù kyõ naêng quaûn lyù toát. Do vaäy ñeå xaây döïng ñöôïc “ñoäi nguõ khung” nhö vaäy thì khoâng coù caùch naøo hieäu quaû baèng loâi keùo nhaân söï ôû nhöõng ngaân haøng ñaõ hoaït ñoäng laâu naêm, ñoàng thôøi caùc ngaân haøng muoán môû roäng qui moâ hoaït ñoäng cuõng phaûi tuyeån duïng nhaân söï cho chi nhaùnh, phoøng giao dòch môùi neân daãn ñeán hieän töôïng dòch chuyeån nhaân söï töø ngaân haøng naøy sang ngaân haøng khaùc. Naêm 2007 ñaùnh daáu thôøi ñieåm khan hieám Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 11 nhaân söï ngaønh ngaân haøng leân ñeán ñænh ñieåm, caùc ngaân haøng khoán ñoán trong vieäc tuyeån duïng caùc nhaân söï gioûi, do ñoù hoï thöôøng tìm caùch loâi keùo nhöõng nhaân söï gioûi cuûa caùc ngaân haøng khaùc. Vì theá khi hai hay nhieàu ngaân haøng saùp nhaäp laïi seõ taïo ra ñöôïc ñoäi nguõ nhaân söï lôùn ñeå choïn loïc hình thaønh neân ñoäi nguõ nhaân söï môùi tieàm naêng vaø ñaày naêng löïc, coù theå thöïc hieän caùc chieán löôïc kinh doanh môùi, nhöõng lónh vöïc, saûn phaåm dòch vuï maø tröôùc ñaây do thieáu nhaân söï gioûi neân khoâng theå thöïc hieän ñöôïc nhö kinh doanh ngoaïi teä, saûn phaåm options….Töø ñoù seõ taïo neân theá maïnh rieâng coù cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp, hieäu quaû hoaït ñoäng taêng tröôûng roõ neùt, gia taêng khaû naêng ñeå theo ñuoåi caùc muïc tieâu nhö ngaân haøng baùn leû haøng ñaàu Vieät Nam, taäp ñoaøn taøi chính lôùn nhaát Vieät Nam … 1.3.1.5Gia taêng giaù trò doanh nghieäp Vieäc saùp nhaäp ngaân haøng laïi vôùi nhau daãn ñeán taän duïng ñöôïc lôïi theá kinh doanh treân qui moâ lôùn, giaûm bôùt caùc chi phí neáu thöïc hieän môû roäng qui moâ hoaït ñoäng, caét giaûm ñöôïc nhaân söï dö thöøa thieáu hieäu quaû, taän duïng ñöôïc heä thoáng khaùch haøng ñeå phaùt trieån caùc saûn phaåm hoã trôï, môû roäng ñöôïc lónh vöïc kinh doanh, saûn phaåm môùi khi coù theâm caùc nhaân söï gioûi seõ laøm cho hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp taêng cao, daãn ñeán giaù trò taøi saûn cuûa ngaân haøng taêng leân, giaù trò taøi saûn cuûa coå ñoâng taêng daãn ñeán giaù coå phieáu cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ ñöôïc caùc coå ñoâng hieän höõu tin töôûng, caùc nhaø ñaàu tö quan taâm vaø ñaùnh giaù cao hôn. Do vaäy, saùp nhaäp khoâng chæ ñôn thuaàn laø pheùp coäng giaù trò cuûa hai hay nhieàu ngaân haøng laïi vôùi nhau, neáu taän duïng ñöôïc caùc lôïi theá, giaù trò ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ lôùn hôn raát nhieàu laàn pheùp coäng soá hoïc cuûa caùc ngaân haøng bò saùp nhaäp laïi. 1.3.2 Caùc haïn cheá cuûa hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng 1.3.2.1Quyeàn lôïi cuûa caùc coå ñoâng thieåu soá bò aûnh höôûng Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 12 Trong quaù trình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng laøm cho quyeàn lôïi cuûa caùc coå ñoâng thieåu soá bò aûnh höôûng raát lôùn. Caùc quyeàn lôïi vaø yù kieán cuûa coå ñoâng thieåu soá coù theå bò boû qua trong cuoäc hoïp Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng ñeå thoâng qua vieäc saùp nhaäp bôûi vì soá phieáu cuûa hoï khoâng ñuû ñeå phuû quyeát Nghò quyeát ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng. Neáu khi caùc coå ñoâng thieåu soá khoâng haøi loøng vôùi phöông aùn saùp nhaäp thì hoï coù theå baùn coå phieáu cuûa mình ñi, nhö theá hoï seõ bò thieät thoøi do khi hoï baùn coå phieáu laø thôøi ñieåm thöông vuï saùp nhaäp saép hoaøn taát cho neân giaù cuûa coå phieáu luùc naøy khoâng coøn ñöôïc cao nhö thôøi ñieåm môùi coù thoâng tin cuûa thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp. Hôn nöõa neáu hoï tieáp tuïc naém giöõ thì tyû leä quyeàn bieåu quyeát cuûa hoï treân toång soá coå phieáu coù quyeàn bieåu quyeát seõ nhoû hôn tröôùc. Bôûi vì sau saùp nhaäp hai hay nhieàu ngaân haøng laïi vôùi nhau thì soá voán ñieàu leä seõ ít nhaát baèng voán ñieàu leä cuûa caùc ngaân haøng coäng laïi do ñoù toång soá quyeàn bieåu quyeát seõ lôùn hôn tröôùc. Khi ñoù tyû leä quyeàn lôïi cuûa caùc coå ñoâng thieåu soá treân toång soá seõ giaûm xuoáng. Hoï caøng coù ít cô hoäi hôn trong vieäc theå hieän yù kieán cuûa mình trong caùc cuoäc hoïp cuûa Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng. 1.3.2.2Xung ñoät maâu thuaãn cuûa caùc coå ñoâng lôùn Sau khi saùp nhaäp, ngaân haøng nhaän saùp nhaäp seõ hoaït ñoäng vôùi soá voán coå phaàn lôùn hôn, nhöõng coå ñoâng lôùn cuûa ngaân haøng bò thaâu toùm coù theå seõ maát quyeàn kieåm soaùt ngaân haøng nhö tröôùc ñaây do tyû leä quyeàn bieåu quyeát treân toång soá coå phaàn coù quyeàn bieåu quyeát ñaõ giaûm nhoû hôn tröôùc. Nhöõng caùi “toâi” cuûa caùc oâng chuû ngaân haøng bò ñuïng chaïm, yù kieán cuûa hoï trong Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng khoâng coøn ñöôïc nhö tröôùc nöõa, quyeàn baàu ngöôøi vaøo Hoäi ñoàng quaûn trò cuõng seõ giaûm so vôùi tröôùc ñaây. Hoäi ñoàng quaûn trò seõ coù soá löôïng lôùn hôn, neân thaønh vieân hoäi ñoàng quaûn trò do caùc coå ñoâng lôùn baàu vaøo seõ coù quyeàn haïn cheá hôn tröôùc ñaây khi chöa saùp nhaäp. Vì theá caùc coå ñoâng lôùn seõ tìm caùch lieân keát vôùi nhau ñeå taïo neân theá löïc cuûa mình lôùn hôn nhaèm tìm caùch kieåm soaùt ngaân haøng sau saùp nhaäp, cuoäc ñua Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 13 tranh seõ khoâng bao giôø chaám döùt cho ñeán khi taát caû caùc beân cuøng thoûa maõn quyeàn lôïi cuûa mình. Theá nhöng caùc oâng chuû cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp ñeán töø caùc ngaân haøng khaùc nhau, seõ coù nhieàu oâng chuû hôn, nhieàu tính caùch hôn, hoï laïi chöa cuøng nhau hôïp taùc khi naøo neân söï baát ñoàng quan ñieåm raát deã xaåy ra do caùc lôïi ích bò ñuïng chaïm. Do caùc “toâi” cuûa caùc oâng chuû ngaân haøng quaù lôùn neân raát coù theå hoï seõ ñi ngöôïc laïi lôïi ích cuûa soá ñoâng caùc coå ñoâng nhaèm laøm lôïi cho baûn thaân mình. Vaäy neân, trong caùc taäp ñoaøn taøi chính lôùn, cuoäc chieán giöõa caùc coå ñoâng lôùn khoâng khi naøo chaám döùt. 1.3.2.3Vaên hoùa doanh nghieäp bò pha troän Vaên hoùa doanh nghieäp theå hieän nhöõng ñaëc tröng rieâng coù cuûa moãi doanh nghieäp, theå hieän nhöõng ñaëc ñieåm khaùc bieät so vôùi caùc doanh nghieäp khaùc. Söï khaùc bieät ñoù theå hieän ôû nhöõng taøi saûn voâ hình nhö: söï trung thaønh cuûa nhaân vieân, moâi tröôøng laøm vieäc, caùch ñoái xöû cuûa nhaân vieân vôùi laõnh ñaïo, vôùi nhaân vieân, caùc haønh vi öùng xöû cuûa nhaân vieân vôùi khaùch haøng, loøng tin cuûa ñoäi nguõ nhaân vieân ñoái vôùi caáp quaûn lyù vaø ngöôïc laïi…Do vaäy vaên hoùa doanh nghieäp taïo neân lôïi theá caïnh tranh voâ cuøng quyù giaù ñoái vôùi baát kyø doanh nghieäp naøo. Vaên hoùa doanh nghieäp ñöôïc taïo neân qua thôøi gian, vôùi quaù trình xaây döïng khoâng meät moûi cuûa ñoäi nguõ nhaân söï, ñöôïc hình thaønh döïa treân nhöõng giaù trò coát loõi cuûa doanh nghieäp. Thieáu voán, doanh nghieäp coù theå huy ñoäng ôû nhieàu nguoàn khaùc nhau, thieáu nhaân söï coù theå tìm ñöôïc nhieàu hình thöùc tuyeån duïng nhöng thieáu vaên hoùa doanh nghieäp thì khoâng theå ngaøy moät ngaøy hai laø doanh nghieäp coù theå taïo ra ñöôïc. Vaäy neân khi saùp nhaäp hai hay nhieàu ngaân haøng laïi vôùi nhau, taát yeáu caùc neùt ñaëc tröng rieâng cuûa caùc ngaân haøng baây giôø ñöôïc taäp hôïp laïi trong moät ñieàu kieän môùi, caùc laõnh ñaïo cuûa caùc ngaân haøng phaûi cuøng nhau tìm caùch hoøa hôïp caùc loaïi hình vaên hoùa doanh nghieäp rieâng ñeå tieán tôùi moät vaên hoùa doanh nghieäp chung cho taát caû. Ñoäi nguõ nhaân söï seõ caûm thaáy boái roái khi laøm vieäc trong moâi tröôøng vôùi kieåu vaên hoùa Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 14 doanh nghieäp bò pha troän, ñoàng thôøi hoï phaûi tìm caùch thích nghi vôùi nhöõng thay ñoåi trong caùch giao tieáp vôùi khaùch haøng, vôùi caùc nhaân vieân ñeán töø ngaân haøng khaùc, nieàm tin cuûa hoï ñoái vôùi ban laõnh ñaïo cuõng thay ñoåi, vöøa duy trì vaên hoùa doanh nghieäp cuõ vöøa phaûi tieáp nhaän theâm vaên hoùa doanh nghieäp khaùc. Neáu ban laõnh ñaïo khoâng tìm ñöôïc phöông phaùp keát hôïp haøi hoøa moät caùch toái öu nhaát thì seõ maát raát nhieàu thôøi gian vieäc troän laãn caùc vaên hoùa doanh nghieäp môùi coù theå thaønh moät thöïc theå thoáng nhaát vaø vöõng chaéc. Neáu khoâng ñoäi nguõ nhaân söï seõ caûm thaáy rôøi raïch maát nieàm tin, ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ laø moät khoái loûng leûo deã taùch nhoû do coù quaù nhieàu caùc phaàn töû khaùc nhau trong moái lieân keát khoâng chaéc chaén laøm cho vaên hoùa doanh nghieäp môùi trôû neân hoãn ñoän deã ñoå vôõ. 1.3.2.4Xu höôùng chuyeån dòch nguoàn nhaân söï Hoaït ñoäng saùp nhaäp ngaân haøng seõ taát yeáu daãn ñeán vieäc taùi caáu truùc boä maùy hoaït ñoäng laøm cho moät soá nhaân vieân bò maát vieäc, moät soá vò trí quaûn lyù seõ bò thay ñoåi töø ñoù seõ gaây ra taâm lyù öùc cheá, khoâng haøi loøng veà moâi tröôøng môùi cuûa moät soá caùn boä quaûn lyù bò saép xeáp. Neáu hoï chaáp nhaän ñöôïc ôû vò trí hieän taïi thì hoï seõ vui veû laøm vieäc, hoaëc neáu hoï caûm thaáy mình bò ñoái xöû baát coâng baèng, hoï caûm thaáy mình khoâng ñöôïc troïng duïng thì hoï seõ tìm caùch ra ñi. Ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ gaëp khoù khaên trong vieäc ñieàu haønh kinh doanh neáu xuaát hieän vieäc maát maùt caùc nhaân söï noøng coát taïi ngaân haøng bò thaâu toùm. Do moãi ngaân haøng coù ñaëc thuø kinh doanh rieâng neân thôøi gian ñaàu khi tieáp quaûn seõ raát khoù khaên cho caùc laõnh ñaïo ngaân haøng nhaän saùp nhaäp trong vieäc ñieàu haønh toå chöùc vaø hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng bò thaâu toùm. Hoï chöa hieåu bieát roõ veà qui trình, cuõng nhö caùc ñaëc thuø lieân quan ñeán quaù trình vaän haønh boä maùy cuûa ngaân haøng bò thaâu toùm. Vì vaäy seõ gaây ra thieät haïi cho ngaân haøng sau saùp nhaäp khi coù soá löôïng ñaùng keå nhaân söï noøng coát ôû ñaây ra ñi. Tuy nhieân, seõ khoù coù theå traùnh khoûi söï dòch chuyeån nhaân söï sau khi saùp nhaäp, ban laõnh ñaïo ngaân haøng sau saùp nhaäp seõ phaûi ñaùnh giaù ñöôïc Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 15 ñaùng keå nhöõng thoån taát coù theå gaëp phaûi khi thöïc hieän quaù trình taùi cô caáu boä maùy quaûn lyù. Nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa vieäc thaâu toùm vaø saùp nhaäp neâu treân laø nhöõng ñieåm taát yeáu cuûa quaù trình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng. Vieäc löôïng hoùa caùc toån thaát vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp raát quan troïng nhaèm haïn cheá bôùt caùc thieät haïi vaø ñaûm baûo vieäc saùp nhaäp ñaït hieäu quaû cao nhaát. Vì theá taùc giaû xin ñöa ra döôùi ñaây moät vaøi bieän phaùp thöïc hieän nhaèm khuyeán nghò caùc ngaân haøng ñang trong quaù trình chuaån bò thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp. 1.4 Moái quan heä giöõa thaâu toùm vaø saùp nhaäp vôùi naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng nhö: (i) naêng löïc taøi chính: quy moâ toång taøi saûn, qui moâ voán töï coù vaø caùc chæ soá phaûn aùnh hieäu quaû trong kinh doanh nhö chaát löôïng taøi saûn nôï, taøi saûn coù..., (ii) nguoàn nhaân löïc, (iii) coâng ngheä thoâng tin, (iv) tính ña daïng vaø ñoäc ñaùo cuûa saûn phaåm dòch vuï, (v) heä thoáng khaùch haøng... Hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp laøm cho naêng löïc taøi chính cuûa ngaân haøng toát hôn hai ngaân haøng coäng laïi, nguoàn nhaân söï ñoâng hôn neân coù ñieàu kieän löïa choïn ñöôïc ñoäi nguõ nhaân söï toát, heä thoáng coâng ngheä thoâng tin ñöôïc caûi thieän do nguoàn löïc taøi chính doài daøo hôn, heä thoáng saûn phaåm dòch vuï ña daïng hôn vaø heä thoáng khaùch haøng lôùn hôn töø nhöõng keát quaû do thaâu toùm vaø saùp nhaäp mang laïi ñoù seõ laøm gia taêng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng. Ngöôïc laïi, khi ngaân haøng taïo ra naêng löïc caïnh tranh ñuû maïnh thì haøm yù raèng naêng löïc taøi chính raát toát daãn ñeán muoán gia taêng thò phaàn hôn nöõa, muoán coù ñoäi nguõ nhaân söï toát hôn, caùc ngaân haøng naøy seõ tìm kieám caùc ngaân haøng muïc tieâu ñeå thaâu toùm vaø saùp nhaäp nhaèm ñaùp öùng muïc tieâu cuûa mình. Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 16 Do vaäy thaâu toùm vaø saùp nhaäp vôùi naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng coù quan heä maät thieát qua laïi vôùi nhau, hoã trôï boå sung cho nhau. 1.5 Vai troø cuûa ngaân haøng ñaàu tö (Investment Banking) trong caùc thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Treân theá giôùi haøng naêm coù gaàn ngaøn thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp dieãn ra, trong ñoù coù caùc thöông vuï saùp nhaäp xuyeân quoác gia nhö ABN Amro NV cuûa Haø Lan vaø Barclays PLC cuûa Anh, coù nhöõng thöông vuï sau saùp nhaäp trôû thaønh nhöõng taäp ñoaøn khoång loà nhö JP Morgan vaø Chase trôû thaønh Taäp ñoaøn taøi chính JP Morgan Chase. Caùc thöông vuï saùp nhaäp nhö vaäy ñeàu do caùc ngaân haøng ñaàu tö ñöùng ra laøm trung gian moâi giôùi vaø tö vaán mua, baùn. Ngaân haøng ñaàu tö ñoùng vai troø laø ñôn vò tö vaán trong caùc thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp, laø caàu noái giöõa beân mua vaø beân baùn, thöïc hieän caùc coâng vieäc cuûa moät ñôn vò trung gian laøm tö vaán, moâi giôùi. Ngaân haøng ñaàu tö coù caùc nhoùm tö vaán (team works) bao goàm caùc chuyeân gia tö vaán, chuyeân vieân tö vaán taøi chính doanh nghieäp, caùc luaät sö, kieåm toaùn vieân thöïc hieän caùc coâng vieäc töø trung gian mua vaø baùn ñeán vieäc tö vaán hoaøn taát thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp. Vai troø cuûa ngaân haøng ñaàu tö trong caùc thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp bao goàm:  Vai troø trung gian giöõa mua vaø baùn: Ngaân haøng ñaàu tö coù caùc nhoùm chuyeân tìm kieám vaø xaây döïng cô sôû döõ lieäu veà beân mua vaø beân baùn ñeå chuaån bò saün saøng cho caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng. Khi coù baát cöù khaùch haøng naøo yeâu caàu caàn mua hoaëc baùn moät doanh nghieäp naøo ñoù thì nhoùm tö vaán seõ ñaùnh giaù vaø löïa choïn ra caùc ñoái taùc tieàm naêng coù theå gaén keát ñöôïc caùc beân laïi vôùi nhau. Vôùi vai troø laø ñôn vò moâi giôùi Nhoùm tö vaán seõ giuùp khaùch haøng cuûa hoï löïa choïn ñöôïc muïc tieâu mua hoaëc baùn phuø hôïp xuaát phaùt töø yeâu caàu cuûa khaùch haøng. Tuøy theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng, nhoùm Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 17 tö vaán cuûa ngaân haøng ñaàu tö coù theå tham gia vaøo thöông vuï vôùi tö caùch laø ñôn vò tö vaán.  Vai troø ñôn vò tö vaán: Vôùi ñoäi nguõ caùc chuyeân gia tö vaán, chuyeân vieân taøi chính doanh nghieäp, caùc luaät sö, kieåm toaùn vieân, nhoùm tö vaán ngaân haøng ñaàu tö seõ giuùp cho khaùch haøng cuûa hoï hoaøn taát thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp vôùi keát quaû cao nhaát. Bôûi vì hoï laø ñôn vò chuyeân nghieäp trong caùc giao dòch töông töï, coù kinh nghieäm ñaøm phaùn vaø thöông thaûo hôïp ñoàng, kinh nghieäm thaåm tra cuõng nhö ñaùnh giaù ñôn vò muïc tieâu moät caùch khaùch quan vaø ñoäc laäp cho neân hoï ñaûm nhieäm toaøn boä caùc coâng vieäc töø vieäc laäp keá hoaïch thöïc hieän chi tieát, quaûn lyù vaø trieån khai chöông trình khaûo saùt caån troïng ñôn vò muïc tieâu, thieát laäp caùc baûn ghi nhôù, cam keát, hôïp ñoàng mua baùn, cuõng nhö tö vaán ñònh giaù mua, baùn, phöông thöùc thanh toaùn, caùc thuû tuïc keát thuùc thöông vuï moät caùch nhanh choùng …  Vai troø taøi trôï taøi chính: nhöõng thöông vuï thaâu toùm lôùn hoaëc nhöõng ñôn vò thaâu toùm gaëp khoù khaên veà taøi chính ñeå thöïc hieän thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp, caùc ñôn vò thaâu toùm thöôøng tìm ñeán ngaân haøng ñaàu tö ñeå yeâu caàu ñöôïc hoã trôï veà taøi chính ñeå thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu cuûa mình. Caùc ngaân haøng ñaàu tö seõ ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro cuûa thöông vuï ñeå quyeát ñònh möùc ñoä taøi trôï, möùc ñoä taøi trôï seõ tuøy thuoäc vaøo phía ñôn vò thaâu toùm, ngaân haøng ñaàu tö vaø qui moâ cuûa thöông vuï.  Vai troø hoaït ñoäng kinh doanh höôûng cheânh leänh giaù: ngaân haøng ñaàu tö thöïc hieän mua coå phieáu cuûa coâng ty ñöôïc kyø voïng laø seõ bò thaâu toùm cho ñeán khi thöông vuï ñöôïc thoûa thuaän xong thì baùn coå phieáu ra ñeå kieám lôøi bôûi vì sau khi thoûa thuaän xong, giaù coå phieáu cuûa coâng ty bò thaâu toùm seõ cao hôn tröôùc do thoâng tin veà thöông vuï thaâu toùm ñöôïc coâng boá. Thuaät ngöõ naøy cuõng töông töï nhö thuaät ngöõ kinh doanh ruûi ro (risk arbitrage), nhöõng ngöôøi mua Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 18 coå phieáu cuûa coâng ty ñöôïc cho laø muïc tieâu cuûa vieäc thaâu toùm seõ baùn coå phieáu khi thöông vuï thaâu toùm ñeán giai ñoaïn keát thuùc ñeå kieám lôøi. Hoï ñaùnh giaù khaû naêng hoaøn thaønh vaø theo ñuoåi thöông vuï vôùi tính khaû thi cao. Moät soá ngaân haøng ñaàu tö coù rieâng boä phaän kinh doanh cheânh leäch giaù. Tuy nhieân, neáu moät ngaân haøng ñaàu tö ñang tö vaán cho khaùch haøng cuûa mình lieân quan ñeán vieäc thaâu toùm moät coâng ty, thì baét buoäc coù “vaïn lyù tröôøng thaønh” ñöôïc döïng leân giöõa boä phaän kinh doanh cheânh leäch vôùi caùc chuyeân vieân tö vaán laøm vieäc tröïc tieáp vôùi khaùch haøng. Vì theá kinh doanh cheânh leäch seõ khoâng thu ñöôïc lôïi nhuaän töø caùc thoâng tin töø phía caùc chuyeân vieân tö vaán nhöng ñieàu ñoù khoâng deã daøng toàn taïi treân thò tröôøng. Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø loaïi thoâng tin noäi giaùn naøy laø söï vi phaïm phaùp luaät veà chöùng khoaùn. 1.6 Tình hình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng treân theá giôùi Giai ñoaïn cuoái cuûa theá kyû 20 laøn soùng thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån dieãn ra maïnh meõ. Chæ tính töø naêm 1986 ñeán 1989 ôû Anh ñaõ coù khoaûng 5.200 coâng ty coâng nghieäp, thöông maïi thaâu toùm vaø saùp nhaäp laãn nhau (trung bình moãi naêm coù 1.301 coâng ty). Nhöõng naêm 1980 vaø 1990 ñaõ mang ñeán nhöõng laøn soùng môùi cuûa nhöõng hoaït ñoäng saùp nhaäp thaân thieän vaø nhöõng hoaït ñoäng tieáp quaûn “thuø ñòch” trong moät soá ngaønh coâng nghieäp, khi caùc taäp ñoaøn coá gaéng cuûng coá vò trí cuûa hoï ñeå thích öùng vôùi ñieàu kieän thay ñoåi. Cuõng vaøo cuoái nhöõng naêm 1990, Travellers Group saùp nhaäp vôùi Citicorp, hình thaønh neân coâng ty dòch vuï taøi chính lôùn nhaát theá giôùi. Tieáp theo laøn soùng tieáp quaûn cuûa Nhaät ñoái vôùi caùc coâng ty Myõ trong thaäp kyû 1980, ñeán löôït caùc haõng cuûa Ñöùc chieám vò trí noåi baät trong nhöõng naêm 1990 khi Ngaân haøng Deutsche Bank tieáp quaûn ngaân haøng Bankers Trust. Ngoaøi ra trong lónh vöïc ngaân haøng coù raát nhieàu hoaït ñoäng thaâu toùm vaø saùp nhaäp ñaõ dieãn ra. Thaùng 5/2001, Taäp ñoaøn taøi chính Citigroup cuûa Myõ ñaõ tuyeân boá mua Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 19 taäp ñoaøn Ngaân haøng lôùn nhaát Mexico laø Banacci vôùi giaù khoång loà: 12,5 tyû USD. Ñaây laø cuoäc mua baùn lôùn nhaát trong lòch söû taïi thò tröôøng caùc nöôùc môùi noåi nhö Meâxico. Citigroup laø Taäp ñoaøn taøi chính lôùn cuûa Myõ laø chuû sôû höõu cuûa Ngaân haøng thöông maïi khoång loà Citibank. Taäp ñoaøn BBAA cuûa Taây Ban Nha ñaõ mua Ngaân haøng Bancomer voán laø ñoái thuû chính cuûa Ngaân haøng Banamex taïi Meâxico. Maët khaùc, cuoäc saùp nhaäp naøy theo tính toaùn cuûa Chuû tòch Taäp ñoaøn Citigroup oâng Sandy Weill thì haøng naêm Taäp ñoaøn seõ giaûm ñöôïc ít nhaát 200 trieäu USD cho chi phí chuyeån giao coâng ngheä vaø nhaát laø chi phí huy ñoäng voán thaáp hôn. Naêm 2002 dieãn ra vuï saùp nhaäp giöõa Ngaân haøng thöông maïi Dresdner vaø Taäp ñoaøn baûo hieåm Allanz trong noäi boä nöôùc Ñöùc. Ñaây laø moät thöông vuï môùi vaø lôùn nhaát taïi Ñöùc döïa treân nguyeân taéc goäp coå phaàn cuûa hai ñònh cheá taøi chính Ngaân haøng vaø phi Ngaân haøng thaønh moät lieân minh taøi chính hoãn hôïp nhaèm cuûng coá ñòa vò taøi löïc vaø ñaëc bieät laø ñeå taän duïng toái ña lôïi theá cuûa caùc beân: Taäp ñoaøn baûo hieåm Allanz phaùt huy ñöôïc toái ña nguoàn lôïi thu ñöôïc töø vieäc môû roäng thò tröôøng vaø söû duïng heä thoáng baùn leû thoâng qua caùc nghieäp vuï kinh doanh ngaân haøng, coøn Ngaân haøng Dresdner thì taäp trung ñöôïc nguoàn löïc khoång loà vaøo vieäc kinh doanh trong lónh vöïc ñaàu tö taøi saûn taøi chính. Taäp ñoaøn môùi naøy hoaøn toaøn coù ñuû ñieàu kieän vaø thöïc löïc ñeå moät maët töï phoøng veä, moät maët vöôn ra thò tröôøng taøi chính theá giôùi vôùi tö caùch laø moät Taäp ñoaøn taøi chính xuyeân quoác gia mang quoác tòch Ñöùc. Moät soá cuoäc saùp nhaäp Ngaân haøng ôû Ñaøi Loan: Côn loác khuûng hoaûng taøi chính khu vöïc Chaâu AÙ ñaõ thöïc söï aûnh höôûng tôùi heä thoáng taøi chính ngaân haøng Ñaøi Loan keå töø cuoái naêm 1999. Tröôùc tình hình caáp baùch treân, Chính quyeàn Ñaøi Baéc ñaõ thoâng qua moät soá luaät taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc saùp nhaäp giöõa caùc ngaân haøng vaø cho ra ñôøi moâ hình hoaït ñoäng cuûa caùc Coâng ty quaûn lyù taøi saûn. Theo ñoù, hai thöông vuï saùp nhaäp ngaân haøng lôùn ñaõ ñöôïc coâng boá ñoù laø: vuï saùp nhaäp giöõa Ngaân haøng hôïp taùc Ñaøi Loan vaø Ngaân haøng thöông maïi Chinfon Bank vaø tieáp ñeán laø vuï Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 20 saùp nhaäp tay ba giöõa First commercial Bank, Pan Asia Bank vaø Dah An commercial Bank. Caùc thöông vuï saùp nhaäp thöôøng dieãn ra giöõa moät ngaân haøng chòu söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc vôùi caùc ngaân haøng nhoû yeáu keùm. Theo moät soá nhaø phaân tích thì vieäc saùp nhaäp seõ laøm cho caùc ngaân haøng toát coù theå trôû neân xaáu ñi bôûi vì hoï buoäc phaûi saùp nhaäp vôùi caùc ngaân haøng yeáu keùm khaùc vaø hoï cho raèng caùc vuï saùt nhaäp coøn mang naëng tính chính trò nhieàu hôn. Baûng 1.1: DANH MUÏC CAÙC NGAÂN HAØNG SAÙP NHAÄP CUÛA MYÕ TÖØ NAÊM 1994 – 2003 Ñôn vò tính: trieäu US$ NH muïc tieâu NH mua NH muïc tieâu Naêm saùp nhaäp Taøi saûn Dö nôï SL vaên phoøng Nations Bank Corporation Bank America Corporation 1998 201,576 129,723 1,960 Norwest Corporation Wells Fargo & Company 1998 96,316 70,875 1,459 Bank One Corporation First Chicago NBD Corporation 1998 90,700 53,578 648 Firstar Corporation U.S. Bancorp 2001 85,402 53,289 1,053 Chase Manhattan Corporation J.P. Morgan & Company, Inc. 2000 73,832 4,676 3 Chemical Banking Corporation Chase Manhattan Corporation 1996 71,913 35,815 349 First Union Wachovia 2001 70,022 41,538 786 Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 21 Corporation Corporation Wells Fargo & Company First Interstate Bancorp 1996 59,187 48,510 1,130 Fleet Financial Group, Inc. Bank Boston Corporation 1999 50,722 34,648 451 Citigroup, Inc. Golden State Bancorp, Inc. 2002 50,680 22,978 357 Washington Mutual, Inc. Ahmanson & Company (H.F.) 1998 50,291 37,611 416 Nations Bank Corporation Barnett Banks, Inc. 1998 44,066 34,450 670 First Union Corporation Core States Financial Corporation 1998 43,967 32,201 575 Nations Bank Corporation Boatmen’s Bancshares, Inc. 1997 43,034 30,933 607 Washington Mutual, Inc. Great Western Financial Corporation 1997 41,010 27,572 416 Fleet Boston Financial Corporation Summit Bancorp 2001 39,925 26,200 493 Deutsche Bank AG Bankers Trust Corporation 1999 39,465 27,558 3 Firstar Corporation Mercantile Bancorporation, Inc 1999 35,448 23,795 453 Golden State Bancorp, Inc. First Nationwide Holdings, Inc 1998 33,987 15,102 229 First Bank U.S. Bancorp 1997 33,383 25,549 631 Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 22 System, Inc. HSBC Holdings, Plc Republic New York Corporation 1999 31,848 13,588 92 Nguoàn: Bank Merger Activity in the United States, 1994–2003; Steven J. Pilloff, May 2004. Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa Coâng ty thoáng keâ taøi chính Thomson Financial, naêm 2005 dieãn ra caùc hoaït ñoäng saùp nhaäp vaø mua baùn coâng ty vôùi toång giaù trò caùc hôïp ñoàng giöõa caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn leân tôùi 2.703 tyû USD, taêng 38,4% so vôùi naêm 2004. Soá löôïng caùc hôïp ñoàng ôû Chaâu AÂu taêng 49% vaø ôû Myõ taêng 30%. Hôïp ñoàng mua vaø laïi saùp nhaäp coå phaàn lôùn nhaát 2005 laø Taäp ñoaøn taøi chính Mitshubishi Tokyo Financial taïi Nhaät Baûn mua Ngaân haøng UFJ Holdings vôùi soá tieàn 59.1 tyû USD. Trong naêm 2006 Ngaân haøng Banca Intesa vaø Ngaân haøng Sanpaolo IMI ñaõ thoáng nhaát keá hoaïch saùp nhaäp ñeå trôû thaønh ngaân haøng lôùn nhaát Italia, vuï saùp nhaäp ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn moâi tröôøng kinh doanh ôû Italia, ñaây cuõng ñöôïc coi laø bieän phaùp höõu hieäu nhaèm taêng cöôøng naêng löïc caïnh tranh vôùi caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Theo thoûa thuaän Intesa seõ phaûi maát 3.115 coå phieáu cho moãi coå phieáu cuõ vaø coå phieáu öu ñaõi cuûa Sanpaolo, töông ñöông tyû leä hoaùn ñoåi 3,18. Ngöôøi cuûa Intesa trôû thaønh Giaùm ñoác ñieàu haønh, chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa Sapaolo seõ trôû thaønh chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa ngaân haøng sau saùp nhaäp, coøn chuû tòch Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa Intesa trôû thaønh chuû tòch Hoäi ñoàng giaùm saùt. Caùc nhaø phaân tích cho raèng vuï saùp nhaäp naøy ñöôïc coi laø töông ñöông vaø raát khoân ngoan. Tieáp theo laø nhöõng thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ôû Myõ vaø Chaâu Aâu vaøo naêm 2008 khi cuoäc khuûng khoaûng tín duïng nhaø ñaát Myõ phaùt trieån thaønh cuoäc khuûng hoaûng taøi chính ngaân haøng lan roäng ra toaøn caàu maø aûnh höôûng naëng neà nhaát laø Chöông 1 Toång quan veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp doanh nghieäp Trang 23 caùc ngaân haøng Myõ vaø Chaâu Aâu. Trong ñoù phaûi keå ñeán JP Morgan Chase mua Bear Stearns vôùi giaù 2$, tröôùc ñoù gaõ khoång loà JP Morgan Chase ñaõ thöïc hieän nhieàu thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp nhö mua Bank One vaøo naêm 2004, mua Chase Manhattan Bank vaøo naêm 2000. Trong nhöõng thaùng giöõa naêm 2008, Chính Phuû Myõ ñaõ phaûi ra tay trôï giuùp caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính trong nöôùc ñeå choáng ñôõ vôùi côn baõo khuûng hoaûng taøi chính – ngaân haøng, trong ñoù coù vieäc quoác höõu hoùa ngaân haøng Freddie Mac vaø Fannie Mae với giá 200 tỷ US$ để có quyền kiểm soát hai ngân hàng bất động sản lớn nhất nước Mỹ này. Caùc nöôùc Anh, Icceland, Ñöùc, Phaùp, Nga ñeàu phaûi thöïc hieän caùc bieän phaùp quoác höõu hoùa ngaân haøng lôùn laâm vaøo nguy cô phaù saûn. Thöïc traïng tình hình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng treân theá giôùi cho thaáy sau moãi cuoäc khuûng hoaûng kinh teá, soá löôïng thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng dieãn ra nhieàu hôn. Hôn nöõa, moãi thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng ñeàu coù muïc ñích rieâng töø ñoù cho thaáy baøi hoïc cho caùc NHTMCP Vieät Nam muoán thöïc hieän thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng laø phaûi xaùc ñònh roõ muïc ñích cuûa mình trong chieán löôïc phaùt trieån daøi haïn, chuaån bò keá hoaïch thaâu toùm vaø saùp nhaäp moät caùch caån troïng vaø neân söû duïng caùc dòch vuï cuûa ngaân haøng ñaàu tö. Keát luaän chöông 1 Chöông 1 laø toång quan caùc vaán ñeà cô baûn veà thaâu toùm vaø saùp nhaäp; caùc phöông thöùc thöïc hieän thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng, nhöõng lôïi ích vaø haïn cheá cuûa thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng. Sô löôïc veà vai troø moâi giôùi vaø tö vaán cuûa ngaân haøng ñaàu tö trong caùc thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp ñöôïc caùc nöôùc treân theá giôùi söû duïng raát höõu ích. Ñoàng thôøi Chöông 1 cuõng neâu tình hình thaâu toùm vaø saùp nhaäp ngaân haøng treân theá giôùi vaø ruùt ra baøi hoïc cho Vieät Nam. Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 24 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN VIEÄT NAM 2.1 Toång quan veà böùc tranh ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam Töø naêm 1988 Heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam phaùt trieån thaønh heä thoáng ngaân haøng hai caáp, phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Heä thoáng ngaân haøng hai caáp goàm heä thoáng NHNN vaø ngaân haøng trung gian. NHNN laø cô quan quaûn lyù lónh vöïc tieàn teä tín duïng ngaân haøng, hoaïch ñònh caùc chính saùch taøi chính, ñieàu haønh chính saùch tieàn teä, cô cheá tyû giaù hoái ñoaùi, hoaït ñoäng khoâng mang tính chaát thöông maïi. NH trung gian goàm caùc NHTM CP, NHTM NN, caùc toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng… Baûng 2.1: Soá löôïng Ngaân haøng TM Vieät Nam TT Loaïi hình NH 2004 2005 2006 2007 1 NHTMQD 5 5 5 4 2 NHTMCP 36 37 34 35 3 NHLD 4 5 5 5 4 CN NHNNg 28 31 31 37 Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa NHNN VN naêm 2004, 2005, 2006 Nhôø coù caûi caùch hôïp lyù treân maø heä thoáng ngaân haøng trôû neân linh hoaït hôn, hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng ngaøy caøng phaùt trieån, naâng cao ñöôïc naêng löïc caïnh tranh cuûa mình, goùp phaàn ñöa neàn kinh teá phaùt trieån leân taàm cao môùi. Ngoaøi nhöõng ngaân haøng nöôùc ngoaøi vaø vaên phoøng ñaïi dieän môùi ñöôïc thaønh laäp trong nhöõng naêm gaàn nay, haàu heát nhöõng ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ñöôïc thaønh laäp töø ñaàu thaäp kyû 90 vôùi soá voán ban ñaàu raát khieâm toán, töø 5 ñeán 20 tyû ñoàng. Sau quaù trình hoaït ñoäng, do ñoøi hoûi veà maët phaùp lyù cuûa NHNN, töø yeáu toá caïnh tranh treân thò tröôøng, töø söï phaùt trieån taát yeáu cuûa neàn kinh teá caùc ngaân haøng Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 25 thöông maïi coå phaàn khoâng ngöøng noã löïc taêng voán ñieàu leä, phaùt trieån vöôït baäc veà qui moâ toå chöùc kinh doanh. Baûng 2.2 Taøi saûn vaø voán ñieàu leä cuûa caùc NHTMCP ñeán 31/12/2007 Ñôn vò tính: tyû ñoàng TT Ngaân haøng Toång taøi saûn Voán ñieàu leä Ghi chuù 1 Ngaân haøng ngoaïi thöông Vieät nam 196.117 15.000 2 Ngaân haøng AÙ Chaâu 87.000 2.630,1 3 Ngaân haøng Saøi Goøn Thöông Tín 63.484 4.448,8 4 Ngaân haøng kyõ thöông Vieät nam 37.000 2.521,3 5 Ngaân haøng xuaát nhaäp khaåu Vieät nam 34.027 2.800 11/2007 6 Ngaân haøng quoác teá 39.318 2.000 7 Ngaân haøng Ñoâng AÙ 26.961 1.600 8 Ngaân haøng Saøi goøn 25.980 1.970 9 Ngaân haøng nhaø Haø noäi 23.0000 2.000 10 Ngaân haøng Quaân Ñoäi 21.500 2.000 10/2007 11 Ngaân haøng ngoaøi quoác doanh 20.000 2.000 12 Ngaân haøng Ñoâng Nam AÙ 19.195 3.000 11/2007 13 Ngaân haøng Phöông Nam 18.015,8 1.434,2 9/2007 14 Ngaân haøng An Bình 17.000 2.300 15 Ngaân haøng Haøng Haûi Vieät nam 15.207 1.500 10/2007 16 Ngaân haøng phaùt trieån nhaø TP HCM 14.000 1.000 17 Ngaân haøng Phöông Ñoâng 11.754 1.111,1 Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 26 18 Ngaân haøng Ñaïi Döông 11.655 1.000 11/2007 19 Ngaân haøng Saøi Goøn Haø noäi 10.400 2.000 11/2007 20 Ngaân haøng coâng thöông Saøi Goøn 8.00,3 1.020 04/2007 21 Ngaân haøng Vieät AÙ 7.708 750 10/2007 22 Ngaân haøng Nam Vieät 7.000 500 10/2007 23 Ngaân haøng Baéc AÙ 6.343,9 940 12/2006 24 Ngaân haøng Nam AÙ 4.692 575,9 09/2007 25 Ngaân haøng daàu khí toaøn caàu 4.500 1.000 07/2007 26 Ngaân haøng taäp ñoaøn xaêng daàu 2.752 500 11/2007 27 Ngaân haøng Ñaïi AÙ 1.753,3 500 09/2007 28 Ngaân haøng noâng thoân Myõ Xuyeân 1.630,4 500 09/2007 29 Ngaân haøng Kieân Long 1.407,1 580 06/2007 30 Ngaân haøng Gia Ñònh 1.302,5 444,6 09/2007 31 Ngaân haøng Ñeä Nhaát 749 300 12/2006 32 Ngaân haøng Mieàn Taây 694,2 200 09/2007 33 Ngaân haøng Ñaïi Tín 435,9 504,2 12/2006 34 Ngaân haøng Thaùi Binh Döông 29,6 566,5 03/2007 35 Ngaân haøng Thöông Tín Vieät nam 500 12/2006 Nguoàn: Baùo caùo taøi chính Ngaân haøng Nhaø nöôùc 2.2 Thöïc traïng veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam Khoái ngaân haøng thöông maïi coå phaàn chieám 22% toång taøi saûn cuûa khoái ngaân haøng noäi ñòa (naêm 2006). Khoái ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ñöôïc saùng laäp bôûi nguoàn voán noäi ñòa, maëc duø moät vaøi ngaân haøng nhaän ñöôïc nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaùng keå. Nguoàn voán noäi ñòa cuûa caùc NHTMCP coù nguoàn goác töø caùc Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 27 ngaân haøng thöông maïi Nhaø nöôùc vaø caùc doanh nghieäp tö nhaân laøm gia taêng möùc ñoä ruûi ro cuûa caùc ñoái taùc coù lieân quan. Maëc duø taêng tröôûng ñaùng keå trong thôøi gian gaàn ñaây, khoái ngaân haøng thöông maïi coå phaàn nhìn chung ñaõ giôùi haïn laïi qui moâ hoaït ñoäng vaø voán ñieàu leä nhoû töø 500 tyû ñoàng ñeán 4.500 tyû ñoàng. Khoái NHTMCP cuõng phaûi gaùnh chòu caùc khoaûn cho vay taäp trung vaø caùc chi phí hoaït ñoäng kinh doanh chuû yeáu, thöôøng lieân quan ñeán caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc vaø caùc toå chöùc khaùc. Tuy vaäy, caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn lôùn cuõng ñaõ thaønh coâng trong vieäc taäp trung vaøo thò tröôøng baùn leû vaø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, thò tröôøng naøy hoï ñaõ xaây döïng ñöôïc khaû naêng caïnh tranh cao. Hai ngaân haøng TMCP haøng ñaàu laø NHTMCP AÙ Chaâu vaø NHTMCP Saøi Goøn Thöông Tín ñaõ ñaït ñöôïc thò phaàn khaù lôùn, trong khi nhoùm thöù hai bao goàm: NHTMCP kyõ thöông Vieät Nam, NHTMCP xuaát nhaäp khaåu Vieät nam, NHTMCP Quoác Teá, NHTMCP Quaân Ñoäi, NHTMCP nhaø Haø Noäi vaø NHTMCP Saøi Goøn ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc ñeå coù theå ñöùng vaøo haøng caùc ngaân haøng haøng ñaàu trong khoái NHTMCP. Cuoái cuøng, nhoùm NHTMCP thöù ba, goàm 27 NHTMCP coøn laïi phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc caïnh tranh voâ cuøng khaéc nghieät vôùi nguy cô thoân tính tieàm taøng cuøng vôùi vieäc qui ñònh möùc voán phaùp ñònh nghieâm ngaët ñöôïc qui ñònh taïi Nghò ñònh 141/2006/NÑ-CP ngaøy 22 thaùng 11 naêm 2006. 2.2.1 Qui moâ voán kinh doanh Baûng 2.3 Voán ñieàu leä cuûa moät soá NHTMCP tieâu bieåu giai ñoaïn 2006 – 2007 Ñôn vò tính: tyû ñoàng Ngaân haøng 2006 2007 ACB 1.100 2.630,1 STB 2.089 4.448,8 Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 28 Techcombank 1.500 2.521,3 Eximbank 1.212 2.800 Ñoâng AÙ 880 1.600 Southernbank 1.290 1.434,2 VIB Bank 1.000 2.000 MB 1.045 2.000 An Bình 1.131 2.300 Nguồn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc 2.2.2 Ñoái taùc chieán löôïc nöôùc ngoaøi Tuy gaëp phaûi nhöõng thaùch thöùc veà toác ñoä caïnh tranh ngaøy caøng gia taêng vaø qui ñònh veà voán phaùp ñònh khaét khe, caùc NHTMCP ñaõ coù nhöõng coá gaéng ñeå ñaûm baûo caùc nguoàn voán ñaàu tö chieán löôïc töø caùc ñoái taùc chieán löôïc nöôùc ngoaøi. Ñoái vôùi khoái NHTMCP caùc nguoàn ñaàu tö naøy laø yeáu toá troïng yeáu ñeå ñaït ñöôïc khaû naêng caïnh tranh beàn vöõng nhö veà maët thöông hieäu, phaùt trieån saûn phaåm, quaûn lyù ruûi ro, söùc maïnh taøi chính vaø caùc kyõ naêng quaûn lyù chuyeân moân. Do tình hình phaùt trieån maïnh meõ cuûa neàn kinh teá Vieät nam cuõng nhö lôïi nhuaän cuûa ngaønh Ngaân haøng, caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi ñaõ thöïc söï quan taâm ñeán vieäc tieáp tuïc ñaàu tö chieán löôïc vaøo Vieät nam trong hai naêm qua, cuï theå nhö sau: Baûng 2.4 Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc NHTMCP NH muïc tieâu NH mua Thời điểm Tyû leä naém giöõ Sacombank ANZ Bank 24/03/2005 10% Asia Conmercial Bank Standard Chartered 17/06/2005 8,6% Techcombank HSBC 09/2008 20% VP Bank OCBC 21/03/2006 10% Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 29 Orient Conmercial Bank BNP Paribas 17/11/2006 10% Southern Bank UOB 08/2008 15% Habubank Deutsche Bank 01/02/2007 20% Nguoàn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc 2.2.3 Hoaït ñoäng huy ñoäng voán Kinh teá Vieät nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây taêng tröôûng khaù oån ñònh töø 7% - 8%, hôn nöõa do kinh teá theá giôùi taêng tröôûng cao cuøng vôùi xu höôùng toaøn caàu hoùa, taêng cöôøng kyù keát caùc hieäp ñònh song phöông vaø ña phöông ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy neàn kinh teá Vieät Nam phaùt trieån. Söï kieän Vieät nam gia nhaäp Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) thaùng 11 naêm 2006 laø böôùc chuyeån bieán töông ñoái toaøn dieän cuûa neàn kinh teá Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá. Do ñoù, hoaït ñoäng huy ñoäng voán ñeå ñaùp öùng voán cho neàn kinh teá ngaøy caøng taêng tröôûng ñaùng keá. Naêm 2004 huy ñoäng voán taêng 33,20% so vôùi 25,8% cuûa naêm 2003, naêm 2005 taêng 32,08% vaø naêm 2006 taêng 36,53%. Trong ñoù, nhoùm NHTMNN vaãn chieám tyû troïng huy ñoäng voán cao nhaát trong toång soá, sau ñoù laø khoái NHTMCP. Trong caùc naêm 2004 – 2007 vôùi ñieàu kieän neàn kinh teá taêng tröôûng cao, laïm phaùt ñöôïc kieåm soaùt, tyû giaù VND/USD oån ñònh, caùc toå chöùc tín duïng ñaõ coù nhieàu giaûi phaùp taêng cöôøng huy ñoäng voán vôùi caùc chöông trình khuyeán maïi haáp daãn, ñieån hình vaãn laø caùc chöông trình khuyeán maïi cuûa khoái NHTMCP: NHTMCP Quaân Ñoäi vôùi chöông trình “Göûi tieát kieäm truùng xe Mercedes”, HDBank với “Gửi tiền HDBank - trúng vàng nguyên ký”, ACB với “Xuân may mắn cùng ACB” …. Baûng 2.5 Thò phaàn huy ñoäng voán cuûa ngaønh ngaân haøng 2002 – 2007 Khoái ngaân haøng 2002 2003 2004 2005 2006 2007 NHTMQD 79% 78% 75% 75% 69% 59% NHTMCP 10% 11% 13% 16% 22% 30% Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 30 CN NHNNg & LD 9% 9% 10% 8% 8% 9% TCTC khaùc 1% 1% 2% 2% 1% 2% Nguoàn: ADB Thò phaàn cuûa khoái NHTMCP taêng leân maïnh meõ töø 2006 cho thaáy söï phaùt trieån nhanh choùng vaø söùc caïnh tranh ngaøy caøng maïnh meõ cuûa khoái naøy treân thò tröôøng. Tuy nhieân do trong naêm 2006 – 2007 khoái NHTMQD khoâng taäp trung nhieàu vaøo taêng tröôûng hoaït ñoäng maø taäp trung vaøo vieäc taêng cöôøng naêng löïc taøi chính cuõng nhö quaûn lyù chaát löôïng tín duïng ñeå chuaån bò cho quaù trình coå phaàn hoùa. Hôn nöõa, do khoái NHNNg vaø NHLD bò haïn cheá bôûi qui ñònh phaùp lyù lieân quan ñeán hoaït ñoäng huy ñoäng tieàn göûi baèng VND töø khaùch haøng caù nhaân neân khaû naêng môû roäng thò phaàn bò haïn cheá cho neân khoái NHTMCP coù nhieàu lôïi theá ñeå khai thaùc. 2.2.4 Hoaït ñoäng tín duïng Nhu caàu voán cuûa neàn kinh teá taêng theo toác ñoä taêng tröôûng, vì vaäy nhu caàu voán tín duïng taêng daàn haøng naêm, do tình hình laïm phaùt cho neân tín duïng ñoái vôùi neàn kinh teá tieáp tuïc coù xu höôùng taêng tröôûng chaäm laïi: Naêm 2006, dö nôï cho vay cuûa heä thoáng ngaân haøng ñoái vôùi neàn kinh teá taêng 25,44% so vôùi naêm 2005, thaáp hôn nhieàu so vôùi möùc taêng 31,10% cuûa naêm 2005 vaø möùc taêng 41,65% cuûa naêm 2004. Tín duïng coù toác ñoä taêng tröôûng chaäm laø do: (i) Caùc ngaân haøng ñaõ taêng cöôøng caùc bieän phaùp phoøng ngöøa, haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình, taäp trung naâng cao chaát löôïng tín duïng hôn laø môû roäng khoái löôïng cho vay. (ii) Caùc keânh huy ñoäng khaùc ngaøy caøng ñöôïc môû roäng nhö thò tröôøng chöùng khoaùn, Quyõ Hoã trôï phaùt trieån (Ngaân haøng phaùt trieån Vieät Nam), voán töø nöôùc ngoaøi (FDI, ODA…) vaøo Vieät Nam gia taêng phaàn naøo taùc ñoäng ñeán khaû naêng môû roäng tín duïng cuûa heä thoáng caùc toå chöùc tín duïng. Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 31 (iii) Do tyû leä laïm phaùt caû naêm 2007 vaø 06 thaùng ñaàu naêm 2008 leân ñeán hai con soá, ñoàng thôøi NHNN aùp duïng chính saùch thaét chaët tieàn teä, taêng tyû leä döï tröõ baét buoäc leân 11%, haïn cheá taêng tröôûng dö nôï cho toaøn heä thoáng ôû möùc 30% cho naêm 2008, taêng laõi suaát cô baûn töø 8,75% leân 12% vaø 14% vaøo thaùng 6 naêm 2008 nhaèm kìm cheá laïm phaùt. Chính saùch tieàn teä thaét chaët cuûa NHNN laøm cho heä thoáng ngaân haøng ñua nhau gia taêng laõi suaát tieát kieäm ñeå thu huùt voán nhaøn roãi trong neàn kinh teá. Tyû troïng cho vay theo ngaønh kinh teá khaù oån ñònh qua caùc naêm. Dö nôï cho vay ngaønh noâng – laâm – thuûy saûn tuy coù xu höôùng giaûm nhöng vaãn chieám tyû troïng cao nhaát trong cô caáu cho vay cuûa heä thoáng ngaân haøng, khoaûng töø 28% - 30%. Tieáp theo laø caùc ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng chieám khoaûng 25% vaø 15%. Tyû troïng cho vay ngaønh thöông nghieäp tieáp tuïc ñöôïc duy trì ôû möùc 17 – 18% toång dö nôï. Baûng 2.6 Thò phaàn cho vay voán cuûa ngaønh ngaân haøng 2002 – 2007 Khoái ngaân haøng 2002 2003 2004 2005 2006 2007 NHTMQD 80% 79% 77% 73% 65% 55% NHTMCP 10% 11% 12% 15% 21% 29% CN NHNNg & LD 9% 9% 10% 10% 9% 9% TCTC khaùc 2% 2% 2% 2% 5% 7% Nguoàn: ADB 2.2.5 Maïng löôùi hoaït ñoäng: Trong caùc naêm vöøa qua caùc ngaân haøng phaùt trieån maïng löôùi hoaït ñoäng raát nhanh choùng, ñaëc bieät laø khoái NHTMCP. Do quy moâ voán taêng leân haøng naêm, do söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa neàn kinh teá, do nhu caàu giao dòch cuûa caùc theå nhaân vaø phaùp nhaân ngaøy caøng ña daïng cho neân vieäc phaùt trieån maïng löôùi laø yeâu caàu taát Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 32 yeáu cuûa quaù trình caïnh tranh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng noùi chung vaø khoái NHTMCP noùi rieâng. Baûng 2.7 Soá löôïng chi nhaùnh cuûa moät soá ngaân haøng naêm 2007 Ngaân haøng Soá löôïng chi nhaùnh NH nhaø Haø noäi 36 NH Ñoâng Nam AÙ 50 NH An Bình 56 NH Xuaát nhaäp khaáu Vieät Nam 64 NH Quaân Ñoäi 65 NH Quoác Teá 82 NH Ñoâng AÙ 107 NH AÙ Chaâu 126 NH Ngoaøi Quoác Doanh 128 NH kyõ thöông Vieät Nam 130 NH Saøi Goøn Thöông Tín 211 NH ngoaïi thöông Vieät Nam 204 Nguoàn: Ngaân haøng Nhaø nöôùc Caùc NHTMCP ñang noã löïc môû roäng maïng löôùi hoaït ñoäng, ñaëc bieät laø caùc ngaân haøng ñöùng ñaàu nhö ACB, STB, Tecombank…, moät soá ngaân haøng môùi chuyeån töø noâng thoân leân thaønh ngaân haøng thaønh thò cuõng khoâng ngöøng taêng cöôøng môû roäng soá löôïng chi nhaùnh nhö Ngaân haøng An Bình, Ñoâng Nam AÙ… Toác ñoä phaùt trieån maïng löôùi cuûa caùc ngaân haøng naøy raát nhanh vaø coù troïng ñieåm. Maïng löôùi cuûa khoái NHTMCP taäp trung chuû yeáu taïi caùc thaønh phoá, caùc khu ñoâ thò coù möùc soáng cao, do ñoù caùc chi nhaùnh môùi thaønh laäp thöôøng hoaït ñoäng hieäu quaû ngay töø khi môùi thaønh laäp. Tuy nhieân, caùc ngaân haøng cuõng vaáp phaûi nhieàu khoù khaên veà Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 33 vieäc tuyeån duïng nhaân söï cho caùc chi nhaùnh, thöïc teá cho thaáy ñaõ taïo neân côn soát nhaân söï ngaân haøng vaøo hoài nöûa cuoái naêm 2007 ñeán ñaàu naêm 2008. Nhöõng tín hieäu ñoù caûnh baûo nhöõng nguy cô tieàm aån ruûi ro veà quaûn trò nguoàn nhaân löïc trong khoái NHTMCP ñoàng thôøi aûnh höôûng ñeán chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. 2.2.6 Thöïc traïng veà saûn phaåm dòch vuï cuûa khoái ngaân haøng TMCP Nhaän thöùc veà lôïi theá so saùnh cuûa phaùt trieån dòch vuï trong caïnh tranh hoaït ñoäng neân nhieàu NHTM ñang coá gaéng hoaøn thieän chaát löôïng saûn phaåm theo chuaån möïc quoác teá nhöng coù söï töông thích ôû thò tröôøng Vieät nam. Thu nhaäp töø dòch vuï tín duïng chieán tyû troïng 82,5% vaø thu nhaäp töø dòch vuï phi tín duïng chieám 14,8% so vôùi toång thu nhaäp Ngaân haøng: trong ñoù thu nhaäp töø dòch vuï truyeàn thoáng nhö trao ñoåi tieàn teä, chieát khaáu thöông phieáu, baûo quaûn vaät coù giaù, cho thueâ keùt saét, cung caáp taøi khoaûn dòch vuï, caùc dòch vuï quaûn lyù taøi saûn, thöïc hieän di chuùc, quaûn lyù danh muïc ñaàu tö, uûy thaùc chi traû löông, uûy thaùc phaùt haønh chöùng khoaùn, thanh toaùn laõi traùi phieáu, chi traû coå töùc. Ñaëc bieät laø trong dòch vuï ngoaïi hoái, phaùt haønh theû tín duïng, theû ATM, dòch vuï traû löông… nhieàu NHTM ñaõ ñeà ra chieán löôïc tieáp caän vaø cung caáp troïn goùi taát caû dòch vuï ñoái vôùi moät khaùch haøng giao dòch thay vì cung caáp nhöõng dòch vuï ñôn leû theo nhu caàu cuûa khaùch haøng nhö tröôùc ñaây. Ngoaøi ra caùc NHTM coøn cung caáp tôùi khaùch haøng caùc dòch vuï khaùch haøng caù nhaân rieâng leû vaø ñoäc ñaùo, ngoaøi keânh phaân phoái truyeàn thoáng naøy, ña phaàn caùc keânh phaân phoái ñeàu môùi xuaát hieän cuøng vôùi söï buøng noå cuûa coâng ngheä thoâng tin nhö: Phone Banking-dòch vuï ngaân haøng qua ñieän thoaïi, Internet Banking, Mobile Banking. Maïng löôùi ATM coøn cho pheùp söû duïng caùc theû tín duïng quoác teá do caùc toå chöùc quoác teá phaùt haønh nhö Visa Card, Master Card, American express… taïi Vieät Nam. Tuy nhieân, caùc dòch vuï naøy coøn raát haïn cheá do trình ñoä coâng ngheä thoâng tin chöa phaùt trieån cuõng nhö trình ñoä nhaân löïc chöa ñaùp öùng ñöôïc möùc ñoä phöùc taïp Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 34 cuûa caùc saûn phaåm, dòch vuï môùi vaø khai thaùc caùc saûn phaåm dòch vuï naøy moät caùch coù hieäu quaû. Vôùi cô caáu saûn phaåm dòch vuï hieän taïi, khoái NHTMCP Vieät nam coøn raát haïn cheá trong vieäc phaùt trieån saûn phaåm môùi vaø thay ñoåi cô caáu doanh thu, ñoàng thôøi chaát löôïng saûn phaåm coøn thaáp chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa khaùch haøng. Trong khi ñoù, ngaân haøng naøo cuõng tuyeân boá chieán löôïc phaùt trieån cuûa mình laø trôû thaønh taäp ñoaøn taøi chính maïnh, ngaân haøng baùn leû haøng ñaàu khi maø chaát löôïng saûn phaåm dòch vuï coøn keùm xa caùc NHNNg – ñoái thuû tieàm naêng giaønh giaät thò phaàn cuûa khoái NHTMCP. 2.2.7 Thöïc traïng veà coâng ngheä thoâng tin Cuøng vôùi quaù trình ñoâ thò hoùa, coâng nghieäp hoùa, coâng ngheä thoâng tin ñaõ phaùt trieån raát nhanh ñaõ taùc ñoäng raát lôùn ñeán ñôøi soáng cuûa nhaân daân vaø nhaän thöùc trong quaûn lyù kinh doanh. Trong thôøi gian vöøa qua coâng ngheä ñaõ chöùng toû taàm quan troïng ñaëc bieät ñoái vôùi ngaønh ngaân haøng, nhôø aùp duïng caùc saûn phaåm coâng ngheä thoâng tin hieän ñaïi – Core Banking -maø caùc ngaân haøng ñaõ coù theå thoáng nhaát heä thoáng taøi khoaûn cuûa khaùch haøng treân toaøn quoác nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu coù theå giao dòch taïi baát kyø chi nhaùnh naøo cuûa khaùch haøng, ñoàng thôøi phaàn meàm môùi cho pheùp phaùt trieån nhanh choùng caùc saûn phaåm tieän ích nhö Phone banking, home- Banking, Internet Banking, dòch vuï theû … Coâng ngheä phaàn meàm T24 cuûa Temenos coù khaû naêng thöïc hieän tôùi 1000 giao dòch/giaây, cuøng luùc cho pheùp 110.000 ngöôøi truy caäp vaø quaûn trò tôùi 50 trieäu taøi khoaûn ñaõ ñöôïc nhieàu ngaân haøng tieáp caän. Tuy nhieân, tình traïng öùng duïng coâng ngheä thoâng tin hieän ñaïi trong quaûn lyù cuûa khoái NHTMCP coøn thaáp so vôùi caùc NHNNg. Vieäc söû duïng website chuû yeáu ñeå quaûng baù thöông hieäu vaø thoâng tin saûn phaåm, dòch vu,ï vieäc caäp nhaät soá lieäu coøn chaäm treã, vieäc giao dòch tröïc tieáp toaøn heä thoáng gaëp nhieàu truïc traëc do ñöôøng Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 35 truyeàn, thieát bò keát noái cuûa caùc chi nhaùnh … Sôû dó coøn toàn taïi tình traïng nhö treân laø do chi phí phaùt trieån coâng ngheä thoâng tin töông ñoái lôùn, neân chæ coù moät soá ngaân haøng lôùn môùi trieån khai öùng duïng. Nhö Sacombank ñaõ ñaàu tö khoaûng 4 trieäu USD cho vieäc öùng duïng heä thoáng Core Banking, VIB Bank cuõng maát haøng trieäu USD ñeå hoaøn thaønh döï aùn heä thoáng ngaân haøng ña naêng SYMBOL do haøng System Access (Singapore) cung caáp, MB tuyeân boá ñaõ öùng duïng thaønh coâng Core Banking T24, NH Ñoâng AÙ, ñaàu tö maïnh vaøo coâng ngheä ATM thoâng minh… Hôn nöõa thôøi gian töø khi ñaáu thaàu ñeán khi söû duïng coâng ngheä Core – Banking maát khaù nhieàu thôøi gian, do vaäy thöôøng hay bò loãi thôøi so vôùi nhaø cung öùng. Nguyeân nhaân quan troïng nöõa haï taàng kyõ thuaät cuûa Vieät Nam coøn nhieàu haïn cheá, tính oån ñònh cuûa ñöôøng truyeàn khoâng cao. Nhö vaäy, coâng ngheä thoâng tin cho ngaønh ngaân haøng coøn khaù haïn cheá, ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán chieán löôïc thieát keá saûn phaåm dòch vuï cuûa ngaønh ngaân haøng, aûnh höôûng ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa khoái ngaân haøng Vieät nam noùi chung vaø khoái NHTMCP noùi rieâng trong quaù trình caïnh tranh vôùi caùc NHNNg. 2.3 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên ñoái vôùi khoái NHTMCP 2.3.1 Nhöõng thuaän lôïi Heä thoáng maïng löôùi vaø khaùch haøng truyeàn thoáng: yeáu toá saân nhaø cuõng nhö am hieåu taâm lyù ngöôøi Vieät thöôøng ñöôïc ñöa ra nhö laø moät lôïi theá so saùnh duy nhaát giöõa caùc ngaân haøng trong nöôùc vôùi caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi.  Hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng cao: Heä thoáng ngaân haøng Vieät nam ñaõ coù söï taêng tröôûng raát nhanh trong nhöõng naêm qua vôùi toác ñoä taêng tröôûng bình quaân 35%/naêm. Beân caïnh thaønh tích veà taêng tröôûng, hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi cuõng ñöôïc naâng leân moät caùch roõ neùt, ñaëc bieät laø khoái NHTMCP. Naêm 2007 tyû leä ROA cuûa toaøn heä Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 36 thoáng ñaït 1,51%, ROE ñaït 16,42%, so vôùi möùc trung bình trong khu vöïc laàn löôït laø 1,18% vaø 16,47%. Tyû leä nôï xaáu (NPL) cuûa toaøn heä thoáng ngaân haøng trong nöôùc ñaõ giaûm töø 14% trong naêm 2006 xuoáng 3% trong naêm 2007, tính theo chuaån möïc keá toaùn Quoác Teá (IFRS) tyû leä naøy laàn löôït laø 30% naêm 2006 vaø 6% naêm 2007. Tuy tyû leä nôï xaáu giaûm maïnh nhöng hieän nay vaãn cao so vôùi möùc 0,06% cuûa caùc chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam. So vôùi NHTMQD thì khaû naêng sinh lôùi cuûa khoái NHTMCP toát hôn maëc duø chi phí voán cuûa khoái naøy cao hôn do laõi suaát huy ñoäng cao hôn so vôùi caùc NHTMQD. ROA vaø ROE trung bình cuûa khoái NHTMCP naêm 2007 ñaït laàn löôït laø 1,9% vaø 18,4%. Vöôït troäi trong khoái veà khaû naêng sinh lôøi laø ACB, STB vaø Tecombank. Baûng 2.8 Moät soá chæ tieâu taøi chính cuûa caùc NHTMCP Toång taøi saûn Voán CSH Dö nôï TD Taêng tröôûng TDNgaân haøng 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 ABB 3.114 17.174 1.190 2.479 1.131 6.858 178,3% 506,4% SEAB 10.200 26.241 1.056 3.366 3.363 11.041 153,3% 228,3% VP 10.111 18.137 836 2.181 5.007 13.287 51,9% 165,4% HBB 11.685 23.519 1.756 3.179 5.983 9.419 79,7% 57,4% DongA 12.040 27.425 1.531 3.229 7.971 17.809 33,7% 123,4% MB 13.529 27.777 1.366 3.337 5.906 10.386 37,3% 75,9% VIB 16.527 39.305 1.190 2.183 9.137 16.744 73,1% 83,3% TCB 17.326 39.542 1.762 3.573 8.811 20.603 63,8% 133,8% EXB 18.327 33.710 1.947 6.295 10.207 18.452 47,5% 80,8% STB 24.776 64.573 2.870 7.350 14.394 35.378 70,8% 145,8% ACB 44.645 85.392 1.654 6.258 17.014 31.811 81,3% 87% Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 37 T.Bình 16.571 36.618 1.560 3.948 8.084 17.435 79,2% 153,4% Nguoàn: Baùo caùo ngaønh ngaân haøng cuûa Coâng ty chöùng khoaùn Baûo Vieät ROA ROE NIM CARNgaân haøng 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 ABB 3,1% 1,6% 8,4% 8,8% 4,1% 3,3% SEAB 1,2% 1,6% 14,6% 13,5% 2,5% 2,8% VP 1,45% 1,65% 19,5% 15,0% 3,0% 3,5% 26,0% 21,0% HBB 2,2% 2,1% 17,2% 14,8% 2,7% 3,7% 14,0% DongA 1,6% 1,7% 14,3% 14,0% 3,1% 3,0% 13,6% 14,4% MB 1,9% 1,7% 21,1% 15,3% 4,0% 3,1% VIB 1,1% 1,1% 16,4% 18,3% 3,3% 2,7% 10,0% TCB 1,8% 1,8% 18,5% 19,1% 3,4% 3,4% EXB 1,7% 1,8% 18,6% 11,2% 2,8% 3,1% STB 2,4% 3,1% 19,8% 27,4% 4,4% 3,2% 11,8% 11,1% ACB 1,5% 2,7% 34,5% 44,5% 2,7% 2,3% 10,9% 16,2% T.Bình 1,8% 1,9% 18,5% 18,4% 3,3% 3,1% 15,3% 14,5% Nguoàn: Baùo caùo ngaønh ngaân haøng cuûa Coâng ty chöùng khoaùn Baûo Vieät  Moâi tröôøng phaùp lyù thuaän lôïi: Heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät nam noùi chung vaø khoái ngaân haøng thöông maïi coå phaàn noùi rieâng ñöôïc nhieàu lôïi theá töø öu ñaõi cuûa moâi tröôøng phaùp luaät so vôùi caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi trong quaù trình kinh doanh taïi Vieät Nam. Caùc chi nhaùnh NHNNg bò haïn cheá veà vieäc môû roäng qui moâ hoaït ñoäng, huy ñoäng tieàn göûi trong daân cö, … nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ngaân haøng noäi ñòa phaùt trieån nhanh gia taêng naêng löïc caïnh tranh tröôùc khi caùc haïn cheá bò baõi boû. Ñoàâng thôøi NHNN cuõng ban haønh Quyeát ñònh môùi veà Qui cheá thaønh laäp vaø hoaït Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 38 ñoäng ngaân haøng coå phaàn theo höôùng chaët cheõ hôn, yeâu caàu cao hôn veà voán cuûa caùc toå chöùc goùp voán, thôøi gian naém giöõ cuûa caùc coå ñoâng saùng laäp,.. nhaèm haïn cheá bôùt soá löôïng ngaân haøng thaønh laäp môùi ñaûm baûo oån ñònh cho heä thoáng ngaân haøng. Hôn nöõa, caùc qui ñònh veà vieäc thaønh laäp ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi cuõng gaëp nhieàu khoù khaên veà ñieàu kieän veà taøi saûn, thôøi gian hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng meï… Ñaây cuõng laø nhöõng hoã trôï cuûa Chính Phuû ñeå baûo veä caùc ngaân haøng noäi tröôùc söï caïnh tranh ngaøy caøng khoác lieät cuûa thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng. 2.3.2 Nhöõng khoù khaên cuûa khoái NHTMCP  Cô caáu saûn phaåm dòch vuï ngheøo naøn: Döïa theo cô caáu thu nhaäp cuûa caùc ngaân haøng coù theå thaáy tyû leä thu nhaäp töø laõi vay chieám ít nhaát 75% toång thu nhaäp cuûa caùc ngaân haøng, nhö vaäy cho thaáy caùc NHTM noùi chung vaø NHTMCP noùi rieâng vaãn chuû yeáu cung caáp caùc dòch vuï saûn phaåm truyeàn thoáng vaø ñôn giaûn nhö nhaän tieàn göûi vaø cho vay, caùc saûn phaåm coù tính chaát phöùc taïp nhö quaûn lyù taøi saûn, quaûn lyù danh muïc ñaàu tö, caùc saûn phaåm phaùi sinh, caùc dòch vuï tieän ích cuûa theû… chöa ñöôïc caùc ngaân haøng chuù troïng ñuùng möùc vaø ñaàu tö maïnh. Theo thoáng keâ cuûa Economist Intelligence Unit thì trung bình moät ngaân haøng ña doanh hoaït ñoäng toaøn caàu cung caáp cho khaùch haøng treân 2 trieäu saûn phaåm. Trong khi ñoù ôû Vieät Nam, theo thoáng keâ cho thaát heä thoáng NHTM Vieät Nam cung caáp cho khaùch haøng khoaûng 100 saûn phaåm.  Thieáu söùc maïnh lieân keát trong heä thoáng ngaân haøng Trong heä thoáng ngaân haøng hieän nay ñaõ coù 30 ngaân haøng trieån khai phaùt haønh theû vôùi khoaûng 130 thöông hieäu theû khaùc nhau trong ñoù 54% laø thöông hieäu theû noäi ñòa. Caùc ngaân haøng ñaõ khoâng ngöøng ñaàu tö vaøo haï taàng kyõ thuaät cho hoaït ñoäng theû, tính ñeán thaùng 11/2007 bao goàm 4.280 ATM, 22. 959 POS, caùc lieân minh theû bao goàm: Coâng ty Smartlink coù 25 thaønh vieân vôùi 2.056 ATM chieám Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 39 48%, 17.502 POS/EDC chieám 57%; lieân minh theû Ñoâng AÙ coù 5 thaønh vieân tham gia vôùi 783 maùy ATM chieám 18%, 1.682 maùy POS/EDC chieám 7%, Coâng ty CP chuyeån maïnh taøi chính quoác gia Banknetvn coù 2654 maùy ATM chieám 62%, 10.458 maùy POS/EDC chieám 46%. Vöøa qua môùi coù Banknetvn vaø Smartlink kyù keát vieäc lieân keát ñeå söû duïng giao dòch maùy ATM laãn nhau giöõa hai heä thoáng, tuy nhieân vieäc keát noái coøn quaù nhieàu haïn cheá vaø khoâng linh hoaït. Trong khi ñoù caùc ngaân haøng ñua nhau tìm kieám ñòa ñieåm ñaët maùy ATM, coù nhöõng ñòa ñieåm coù gaàn 10 maùy ATM cuûa caùc ngaân haøng khaùc nhau, thöïc traïng ñoù cho thaáy caùc ngaân haøng noäi ñòa ñang ñaàu tö raát laõng phí nguoàn löïc maø khoâng chuù troïng vaøo vieäc lieân keát vôùi nhau nhaèm giaûm thieåu caùc chi phí ñaàu tö daãn ñeán dö thöøa.  Naêng löïc quaûn trò ruûi ro yeáu: Hieän nay, caùc ngaân haøng thöông maïi coøn chöa ñaùnh giaù vaø xaùc ñònh ñaày ñuû ruûi ro treân cô sôû khoa hoïc chaët cheõ. Caùc moâ hình vaø coâng cuï hieän ñaïi ñeå ño löôøng vaø quaûn lyù ruûi ro chöa ñöôïc öùng duïng roäng raõi (quaûn lyù taøi saûn nôï – taøi saûn coù, quaûn trò ngaân haøng theo nguyeân taéc CAMEL .. ) Moät soá ngaân haøng môùi chæ baét ñaàu aùp duïng caùc chuaån möïc quoác teá ôû möùc ñoä thaáp.  Ruûi ro tín duïng Tyû leä cho vay/toång taøi saûn ôû möùc bình quaân treân 50% phaûn aùnh caùc NHTMCP ñang phuï thuoäc raát lôùn vaøo caùc hoaït ñoäng tín duïng. Baûng 2.9 Tyû leä cho vay/toång taøi saûn cuûa moät soá NHTMCP NGAÂN HAØNG 2006 2007 Quyù I/2008 ACB 38,1% 37,3% 40,5% Sacombank 58,1% 54,8% 55,1% Techcombank 50,9% 52,1% 55,2% Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 40 Ñoâng AÙ Bank 66,2% 64,9% 72,9% Military Bank 43,7% 37,4% 45,5% VIB Bank 55,3% 42,6% 54,6% Eximbank 55,7% 54,7% N/A Habubank 51,2% 40,1% 56,2% VP Bank 49,5% 73,3% 72,0% AB Bank 36,3% 39,9% 44,2% Seabank 33,0% 42,1% N/A Nguoàn: Baùo caùo ngaønh ngaân haøng cuûa Coâng ty chöùng khoaùn Baûo Vieät. Töø ñaàu naêm 2008 hoaït ñoäng tín duïng coù nguy cô ruûi ro cao khi thò tröôøng baát ñoäng saûn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn suït giaûm maïnh. Do hoaït ñoäng cho vay cuûa caùc ngaân haøng chuû yeáu döïa vaøo taøi saûn ñaûm baûo laø baát ñoäng saûn, hôn nöõa vaøo thôøi ñieåm cuoái naêm 2007 caùc NHTMCP laïi phaùt trieån maïnh saûn phaåm cho vay mua nhaø vôùi thôøi gian ñaùo haïn töø 10 ñeán 25 naêm. Trong khi, ñoù nhu caàu mua nhaø ñeå ôû thöïc söï khoâng cao maø chuû yeáu laø do caùc hoaït ñoäng ñaàu cô chôø giaù leân ñeå höôûng cheânh leäch. Khi thò tröôøng baát ñoäng saûn suït giaûm maïnh caùc nhaø ñaàu cô khoâng baùn ñöôïc haøng ñeå traû nôï ngaân haøng khi ñeán haïn thanh toaùn nôï goác vaø laõi seõ laâm vaøo tình traïng vay möôïn taïm thôøi ôû thò tröôøng khoâng chính thöùc vôùi laõi suaát raát cao ñeå traû cho ngaân haøng chôø thò tröôøng baát ñoäng saûn hoài phuïc seõ baùn baát ñoäng saûn caàm coá ñeå traû nôï. Thò tröôøng baát ñoäng saûn caøng giaûm saâu, vaø coù nguy cô ñoùng baêng thì nhöõng moùn cho vay cuûa caùc ngaân haøng coù nguy cô thaønh nôï xaáu vaø maát khaû naêng thanh toaùn. Trong khi ñoù theo thoáng keâ cuûa NHNN vaøo thôøi ñieåm cuoái naêm 2007, giaù trò taøi saûn ñaûm baûo baèng baát ñoäng saûn chieám 50% giaù trò taøi saûn cuûa caû heä thoáng ngaân haøng, dö nôï cho vay baát ñoäng saûn khoaûng 135.000 tyû ñoàng, chieám khoaûng 10,8% toång dö nôï toaøn heä thoáng. Chöông 2 Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam Trang 41 Dö nôï cho vay caàm coá chöùng khoaùn taêng nhanh trong naêm 2006 – 2007 cuøng vôùi söï buøng n