Luận văn Sơ lược vấn đề phòng cháy và chữa cháy

PHAÀN 1: GIÔÙI THIEÄU CHUNG SÔ LÖÔÏC VAÁN ÑEÀ PHOØNG CHAÙY VAØ CHÖÕA CHAÙY Phoøng chaùy vaø chöõa chaùy laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc quan taâm vaø döôùi söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Coù nhieàu nguyeân nhaân daãn ñeán söï coá hoûa hoaïn nhö chaäp ñieän, noå caùc loaïi bình chöùa khí, tai naïn giao thoâng , …maø nguyeân nhaân chính laø thieáu yù thöùc vaø kieán thöùc trong vieäc phoøng chaùy chöõa chaùy cuûa toaøn daân. Vaø haäu quaû do hoûa hoaïn xaûy ra khoù coù theå löôøng tröôùc ñöôïc, soá lieäu thoáng keâ cuûa Sôû caûnh saùt phoøng chaùy –chöõa chaùy thaønh phoá HCM cho thaáy nhieàu vuï chaùy ñaõ gaây thieät haïi lôùn veà ngöôøi vaø cuûa trong nhaân daân, cuõng nhö taøi saûn cuûa nhaø nöôùc. Ñeå khaéc phuïc vaø phoøng traùnh phaàn naøo nhöõng thieät haïi ñoù, ñaõ coù nhieàu coâng vaên, quyeát ñònh cuûa nhaø nöôùc töø trung öông ñeán ñòa phöông ñöôïc ban haønh trong vieäc phoøng chaùy vaø chöõa chaùy maø ñöùng ñaàu laø toång cuïc phoøng chaùy vaø chöõa chaùy.Vieäc phoøng chaùy phaàn lôùn phuï thuoäc vaøo nhaân daân, caùc cô quan tuyeân truyeàn vaø khi söï coá chaùy xaûy ra, caùc sôû caûnh saùt phoøng chaùy vaø chöõa chaùy hoã trôï ñaéc löïc baèng caùc phöông tieän chöõa chaùy chuyeân nghieäp, trong ñoù coù xe chöõa chaùy xitec. Xe chöõa chaùy cuøng vôùi löïc löôïng caûnh saùt phoøng chaùy chöõa chaùy coù theå coù maët moïi nôi, moïi luùc keå caû söï coá chaùy xe treân ñöôøng do va chaïm, cuõng nhö taïi caùc cao oác vaên phoøng, caùc toøa nhaø chung cö… Theo soá lieäu thoáng keâ, soá xe chöõa chaùy ôû Vieät Nam noùi chung vaø ôû Thaønh phoá HCM noùi rieâng coøn raát haïn cheá so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån khaùc. Vaán ñeà tieáp caän kyõ thuaät gaëp nhieàu khoù khaên, nghieân cöùu vaø saûn xuaát caùc loaïi xe chöõa chaùy chuyeân nghieäp chöa thöïc hieän ñöôïc. Hieän nay,ôû nöôùc ta, kinh phí cho coâng taùc phoøng chaùy vaø chöõa chaùy cuõng coøn nhieàu haïn cheá, trong ñoù coù kinh phí quaûn lyù, ñaøo taïo, tuyeân truyeàn, nghieân cöùu vaø phaùt trieån caùc phöông tieän phoøng chaùy vaø chöõa chaùy. Cuøng vôùi xu theá phaùt trieån, söï phaùt trieån cuûa cô sôû haï taàng, kieán truùc thöôïng taàn vaø caùc thieát bò khoa hoïc kyõ thuaät, vieäc phaùt trieån vaø ñaàu tö vaøo coâng taùc phoøng chaùy vaø chöõa chaùy laø caàn thieát nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho thieát bò, coâng trình, cuõng nhö con ngöôøi, traùnh nhieàu tröôøng hôïp ñaùng tieác nhö ñaõ xaûy ra cho coäng ñoàng vaø xaõ hoäi. Moãi ngöôøi haõy taïo cho mình löôïng kieán thöùc nhaát ñònh veà coâng taùc phoøng chaùy vaø chöõa chaùy. Laø ngöôøi kyõ sö oâtoâ, hieåu roõ phöông tieän chöõa chaùy maø cuï theå laø xe chöõa chaùy laø ñieàu ñöông nhieân, nhieäm vuï nghieân cöùu vaø ñöa vaøo cheá taïo caùc loaïi xe chöõa chaùy chuyeân nghieäp laø vieäc caàn phaûi laøm trong thôøi gian sôùm nhaát. GIÔÙI THIEÄU CAÙC LOAÏI XE CHÖÕA CHAÙY Caùc phöông tieän phoøng chaùy – chöõa chaùy raát ña daïng, ñaùp öùng phuø hôïp vôùi töøng söï coá hoûa hoaïn xaûy ra. Coù theå phaân ra 2 loaïi chính laø: Xe chöõa chaùy vaø phöông tieän chöõa chaùy. ÔÛ ñaây chæ noùi ñeán xe chöõa chaùy. Coù caùc loaïi xe chöõa chaùy sau: Xe boàn chöõa chaùy: xe loaïi naøy ,thuøng xe coù chöùa ñöïng nöôùc, coù trang bò bôm cöùu hoûa, oáng daãn nöôùc, voøi phun …. Xe thang chöõa chaùy: Boä phaän coâng taùc cuûa xe naøy laø heä thoáng thang leo nhaèm ñaùp öùng cöùu hoaû xaûy ra ôû nhaø cao taàng… Xe traïm bôm: nhieäm vuï chính cuûa loaïi xe cöùu hoûa naøy laø cung caáp nöôùc cho xe boàn chöõa chaùy. Noù coù theå coù maët taïi hieän tröôøng hoûa hoaïn ñeå bôm vaø caáp nöôùc cho xe boàn töø nguoàn soâng, suoái, ao, hoà…. Xe chôû quaân ñoäi chöõa chaùy: Nhaèm ñeå vaän chuyeån nhanh choùng, kòp thôøi só quan, chieán só chöõa chaùy cuõng nhö boä phaän an ninh tôùi nôi söï coá hoûa hoaïn xaûy ra. Hình 1:Gôùi thieäu xe chöõa chaùy chuyeân nghieäp loaïi traïm bôm Rosenbauer (Austria) Ngoaøi coâng duïng chöõa chaùy daân söï, xe chöõa chaùy coøn coù theå duøng trong quaân söï nhö choáng khuûng boá, bieåu tình… ÔÛ Vieät Nam söû duïng nhieàu loaïi xe chöõa chaùy khaùc nhau. Hình daùng beân ngoaøi vaø ñaëc tính kyõ thuaät khaùc nhau nhö baûng 1 vaø baûng 2 döôùi ñaây. Giôùi thieäu moät soá loaïi xe chöõa chaùy ñang söû duïng ôû VIEÄT NAM. Baûng 1: Soá TT Ñaëc tính kyõ thuaät cô baûn Ñôn vò ZIL 130 CAMIVA SIDES VM 40 IVECO 1 2 3 4 5 6 7 1. Saùt xi neàn Haõng Ziln 130 Renault Renault IVeco 2. Kieåu xe AP40(130) ME160-13-4X2 MIDLUM 210.16-4X2 TMF4000DIS 3. Daïng ca bin Soá choã ngoài. Keùp ,7 Keùp ,6 Keùp ,7 Keùp ,6 4. Loaïi ñoäng cô Xaêng Diesel MIDR 02.26 Diesel 5. Coâng suaát ñoäng cô. HP 150 159 209 260 6. Soá ñaàu truïc X Soá caàu chuû ñoäng. 4x2 4x2 4x2 4x2 7. Soá loáp xe, côõ loáp. Chieác 6x900-20 6x900-20 6x1000 r20 6 8. Chieàu daøi cô sôû m 4 3 3 4 9. Kieåu ly hôïp Ma saùt khoâ Ma saùt khoâ Ma saùt khoâ Ma saùt khoâ 10. Hoäp soá 5 tieán + 1 luøi 5 tieán + 1 luøi 6tieán + 1 luøi 18tieán + 1 luøi 11 Troïng taûi toaøn boä xe Taán 10 13 16 19 12. Toác ñoä toái ña cho pheùp Km/m 90 91 100 13. Kích thöôùc xe +Daøi mm 7.615 6.472 7.090 9.100 +Roäng mm 2.440 2.450 2.500 2.600 +Cao mm 2.720 2.910 3.500 3.200 14. Möùc tieâu hao nhieân lieäu Lít/km 40 35 40 35 15. Dung tích keùt nöôùc chöõa chaùy Lít 2.360 3000 -3200 3.600 4000 16. Vaät lieäu keùt nöôùc chöõa chaùy Theùp Polyeste Theùp,phuû Epoxy Theùp 17. Dung tích keùt thuoác chöõa chaùy Haõng 150 300 400 500 18. Vaät lieäu keùt thuoác chöõa chaùy Inox Theùp Theùp,phuû Epoxy Polyeste 19. Bôm chöõa chaùy Haõng NIVENB CAMIVA SIDES IVECO 20. Soá caáp bôm 1 1 1 3 21. Vaät lieäu bôm Nhoâm Ñoàng Ñoàng Nhoâm 22. Löu löôïng vôùi chieàu cao huùt nöôùc 3 meùt l/phuùt 2400- 10 at 1500- 15 at. 2300-8at 2000-12at 3000-8at 350-40at 23. Ñöôøng kính hoïng huùt mm 125 100 110x2 120 x2 24. Ñöôøng kính hoïng phun mm Ф80 x2 hoïng Ф 65 x2 hoïng Ф 75 x2 hoïng Ф 80 x2 hoïng 25. Loaïi laêng giaù Di ñoäng ñaàu phun coá ñònh Toång hôïp coù ñieàu chænh Toång hôïp coù ñieàu chænh Toång hôïp coù ñieàu chænh Löu löôïng l/phuùt 1.800 190-1650 2.400 AÙp suaát at 10 10 10 Taàm phun xa m 55 45-55 45 50-55 26. Thieát bò troän boït hoøa khoâng khí Kieåu Ezeáchtô ñöa thuoác tröïc tieáp vaøo bôm Ezeáchtôñaët treân ñöôøng oáng ñaåy Ezeáchtôñaët treân ñöôøng oáng ñaåy x2 Ezeáchtô ñöa thuoác tröïc tieáp vaøo bôm 27. Löu löôïng dung dòch toái ña l/phuùt 2.400 400 3000 28. Bôm moài nöôùc Kieåu Bôm doøng khí thaûi Bôm CK voøng nöôùc Bôm CK voøng nöôùc Bôm CK voøng nöôùc 29. Thôøi gian moài nöôùc (huùt cao 7 meùt). giaây 30 30 30 30 30. Ñoä saâu huùt cuûa bôm m 7 7 7 7 31. Moät soá thieát bò ñaëc bieät Laêng giaù ña taùc duïng vöøa phun nöôùc vöøa phun boït Coù taàng aùp löïc cao vaø laêng phun ñaëc bieät. Heä thoáng ñeøn chieáu saùng cao 7 meùt. Giôùi thieäu moät soá loaïi xe chöõa chaùy ñang söû duïng ôû VIEÄT NAM Baûng 2: Soá TT Ñaëc tính kyõ thuaät cô baûn Ñôn vò ROSEN – BAUER MECCEDES BENZ ÑOÂNG PHONG HINO MOIRITA 1 2 3 8 9 10 11 1. Saùt xi neàn Haõng Mercedesben Mercedesben Ñoâng phong Hino 2. Kieåu xe MR2629/38/6x4 MB1113B36 SGX5100 CD3,HGS 3. Daïng ca bin Soá choã ngoài. Keùp,6 Keùp,7 Keùp,6 Keùp,5 4. Loaïi ñoäng cô Diesel Diesel Diesel Diesel 5. Coâng suaát ñoäng cô. HP 290 168 160 165 6. Soá ñaàu truïc X Soá caàu chuû ñoäng. 4x6 4x2 4x2 4x2 7. Soá loáp xe, côõ loáp. Chieác 10x1000-20 6x900-20 6x900-20 6x825-18 8. Chieàu daøi cô sôû m 4 4 4 4 9. Kieåu ly hôïp Ma saùt khoâ Ma saùt khoâ Ma saùt khoâ Ma saùt khoâ 10. Hoäp soá 18tieán+ 1luøi 5tieán+ 1luøi 5tieán+ 1luøi 5tieán+ 1luøi 11 Troïng taûi toaøn boä xe Taán 26 12 11 10 12. Toác ñoä toái ña cho pheùp Km/m 100 90 90 90 13. Kích thöôùc xe Daøi mm 9100 6.350 7.505 6.620 Roäng mm 2.500 2.450 2.480 2.300 Cao mm 3.530 3.100 2.850 2.950 14. Möùc tieâu hao nhieân lieäu Lít/km 15. Dung tích keùt nöôùc chöõa chaùy Lít 9000 4000 3000 3000 16. Vaät lieäu keùt nöôùc chöõa chaùy Theùp Theùp Theùp Theùp 17. Dung tích keùt thuoác chöõa chaùy Haõng 1.000 400 1.000 300 18. Vaät lieäu keùt thuoác chöõa chaùy Theùp Theùp Theùp Theùp 19. Bôm chöõa chaùy Haõng ROSENBAUER ROSENBAUER GRUMAN MORITA 20. Soá caáp bôm 5 2 2 2 21. Vaät lieäu bôm Nhoâm Nhoâm Ñoàng Gang,ñoàng 22. Löu löôïng vôùi chieàu cao huùt nöôùc 3 meùt l/phuùt 3000-8at 350-40at 2000 8at 1700- 10at 1800- 10at 350 -40at 2350 -10.5at 22700 -14at 23. Ñöôøng kính hoïng huùt mm 110 110 100x2 100 24. Ñöôøng kính hoïng phun mm Ф 65 x2 hoïng Ф 80 x2 hoïng Ф 80 x2 hoïng Ф 80 x4 hoïng 25. Loaïi laêng giaù Toång hôïp coù ñieàu chænh Phun khoâng ñieàu chænh Thay ñoåi ñaàu phun Thay ñoåi ñaàu phun Löu löôïng l/phuùt 2400 1.200 1.800 2.000 AÙp suaát at 10 10 10 10 Taàm phun xa m 50 - 55 47 50- 60 60 -65 26. Thieát bò troän boït hoøa khoâng khí Kieåu Ezeáchtô ñöa thuoác tröïc tieáp vaøo bôm Ezeáchtô ñöa thuoác tröïc tieáp vaøo bôm Ezeáchtô ñöa thuoác tröïc tieáp vaøo bôm Ezeáchtô ñöa thuoác tröïc tieáp vaøo bôm 27. Löu löôïng dung dòch toái ña l/phuùt 3.000 2.000 1.800 2.000 28. Bôm moài nöôùc Kieåu Bôm pitston Bôm pitston Bôm CK voøng nöôùc Bôm caùnh gaït 29. Thôøi gian moài nöôùc (huùt cao 7 meùt). giaây 30 30 30 30 30. Ñoä saâu huùt cuûa bôm m 7 7 7 7 31. Moät soá thieát bò ñaëc bieät Coù taàng aùp löïc cao vaø laêng phun ñaëc bieät. Heä thoáng ñeøn chieáu saùng cao 7 meùt. Coù laêng giaù phun nöôùc ñaëc bieät, taàm phun xa 60-65m,Q=2400 lít/phuùt GIÔÙI THIEÄU VEÀ XE CHÖÕA CHAÙY ZIL – 131. Hình 2: Giôùi thieäu xe cöùu hoûa Zil-131 1.Phaàn xe cô sôû: Nhaõn hieäu xe: ZIL -131. Nöôùc saûn xuaát: Nga Xe cô sôû: ZIL – 131. Coâng thöùc baùnh xe: 6 X 6. Loaïi ly hôïp: Ma saùt 1 ñóa bò ñoäng. Daãn ñoäng ñieàu khieån: Cô khí. Haønh trình toaøn boä cuûa baøn ñaïp ly hôïp: 130 – 150 (mm). Haønh trình töï do cuûa baøn ñaïp ly hôïp: 35 – 50 (mm). Loaïi hoäp soá: 3 truïc coá ñònh, 5 soá tieán, 1 soá luøi. Loaïi ñoàng toác: 2 boä ñoàng toác kieåu choát doïc truïc gaøi soá II – III vaø IV – V. Tæ soá truyeàn hoäp soá: iI = 7.44 ; iII =4.10 ; iIII =2,99. IIV = 1.47 ; iV = 1 ; iluøi = 7.09. Loaïi hoäp phaân phoái: Coù 2 caáp vaø khoâng coù vi sai. Daãn ñoäng ñieàu khieån hoäp phaân phoái: Cô – ñieän – khí neùn keát hôïp. Tyû soá truyeàn hoäp phaân phoái: Soá thaáp laø 2.08. Soá cao laø 1. Truyeàn löïc chính caàu giöõa vaø caàu sau vaø caàu tröôùc: Loaïi keùp ( baùnh raêng coân xoaén vaø baùnh raêng truï ) Tyû soá truyeàn löïc chính: 7.339. Boä vi sai : Vi sai baùnh raêng coân. Ca bin : 2 khoang, 7 choã ngoài , noäi thaát ñôn giaûn. Ñoäng cô : Ñaët tröôùc. 2. Phaàn heä thoáng coâng taùc: Nhaõn hòeäu : ZIL 131. Nöôùc saûn xuaát: Nga. Loaïi bôm cöùu hoûa.:ФH-30K. Hoäp trích coâng suaát:KOM-68. Dung tích keùt nöôùc: 3600 lít. Kieåu keùt nöôùc: hai khoang. Heä thoáng huùt chaân khoâng: kieåu doøng khí. Heä thoáng laøm maùt phuï: Boä tieâu nhieät kieåu oáng xoaén. Loaïi voøi phun: Lance tay vaø lance giaù. Vò trí ñaët bôm: phía sau xe. Thieát bò taïo boït: ФH-30K. PHAÀN 2: HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC TREÂN XE CÔ SÔÛ ZIL-131 Chöông 1: SÔ ÑOÀ HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC Coâng thöùc baùnh xe cuûa xe Zil-131 laø : 6 X 6. Ñoâng cô ñaët phía tröôùc, caû ba caàu ñeàu laø caàu chuû ñoäng. Truyeàn löïc chính caàu giöõa laø loaïi truyền lực chính keùp kieåu xuyeân thoâng. Döôùi ñaây laø sô ñoà truyeàn löïc. Hình 3: Sô ñoà heä thoáng truyeàn löïc treân xe cô sôû Zil-131 Thöù töï truyeàn löïc nhö sau: Moâ men xoaén töø ñoäng cô (1) ñöôïc truyeàn qua ly hôïp (2) ñeán hoäp soá (3). Truïc caùc ñaêng (4) truyeàn moâ men töø hoäp soá ñeán hoäp phaân phoái (5). Töø ñaây,moâ men ñöôïc truyeàn theo hai höôùng: Moät phaàn moâ men qua truïc caùc ñaêng (10) daãn ñoäng caàu chuû ñoäng daãn höôùng (11) ñeå truyeàn ñoäng hai baùnh tröôùc cuûa xe. Moät phaàn moâ men töø hoäp phaân phoái qua truïc caùc ñaêng (6) ñeå daãn ñoäng caàu giöõa (7) vaø caàu sau (9). Boä truyeàn löïc chính ôû caùc caàu laø loaïi truyeàn löïc chính keùp (xem chi tieát ôû phaàn sau). Caàu sau (9) ñöôïc daãn ñoäng töø caàu giöõa thoâng qua caùc ñaêng (8). Caùc ñaêng (8) nhaän moâ men töø ñaàu ra cuûa truïc chuû ñoäng trong boä truyeàn löïc chính keùp ôû caàu giöõa thoâng qua maët bích. Keát caáu caùc cuïm chi tieát cuûa heä thoáng truyeàn löïc cuûa oâtoâ Zil-131 ñöôïc trình baøy ôû caùc chöông : Chöông 2, chöông 3, chöông 4, chöông 5 vaø chöông 6. Chöông 2: LY HÔÏP CUÛA XE CÔ SÔÛ ZIL 131 2.1 Sô löôïc ly hôïp treân xe: Ly hôïp treân xe Zil-131 duøng ñeå: Noái ñoäng cô vôùi heä thoáng truyeàn löïc khi xe di chuyeån. Ngaét ñoäng cô vôùi heä thoáng truyeàn löïc khi xe oâtoâ khôûi haønh hoaëc chuyeån soá. Laø cô caáu an toaøn cho caùc chi tieát cuûa heä thoáng truyeàn löïc khi quaù taûi nhö tröôøng hôïp phanh ñoät ngoät maø khoâng nhaû ly hôïp. Trong quaù trình khai thaùc ly hôïp Zil-131 caàn chuù yù ly hôïp phaûi coù khaû naêng truyeàn heát moâ men cuûa ñoäng cô maø khoâng bò tröôït ôû baàt kyø ñieàu kieän söû duïng naøo.Khi ñoùng ly hôïp phaûi eâm dòu ñeå giaûm taûi troïng va ñaäp sinh ra trong caùc raêng cuûa hoäp soá khi khôøi haønh oâtoâ.Vaø khi sang soá luùc xe di chuyeån. Khi ly hôïp môû phaûi döùt khoaùt vaø nhanh choùng, taùch ñoäng cô khoûi heä thoáng truyeàn löïc trong thôøi gian ngaén. 2.2 Caáu taïo cuûa ly hôïp xe cô sôû Zil-131: Ly hôïp xe cöùu hoûa Zil _ 131 laø loaïi ly hôïp ma saùt khoâ thöôøng ñoùng, coù moät ñóa bò ñoäng, daãn ñoäng ñieàu khieån baèng cô khí. Sô ñoà keát caáu ly hôïp Zil- 131 nhö hình 3 döôùi ñaây: Moâ taû keát caáu: Ñóa eùp (3) noái vôùi thaân ly hôïp (9) baèng boán caëp lo xo laù (4) ñeå nhaän moâ men xoaén. Moãi caëp loø xo laù, moät ñaàu gaén vôùi thaân ly hôïp baèng ñinh taùn, ñaàu coøn laïi laép vôùi ñóa eùp baèng bu loâng.( Xem keát caáu loø xo laù ôû hình (9) ). Caùc loø xo eùp (7) boá trí xung quanh theo moät daõy ñöôïc ñònh vò baèng caùc vaáu loài treân ñóa eùp vaø thaân ly hôïp. Phía ñaàu caùc loø xo eùp tyø treân ñóa eùp ñöôïc ñaët ñeäm caùch nhieät nhaèm traùnh söï nung noùng loø xo. Ñóa bò ñoäng (26) laép di tröôït treân truïc bò ñoäng (29) baèng then hoa bao goàm: xöông ñóa, may ô, vaønh ma saùt vaø boä giaûm chaán. Xöông ñóa ñöôïc xeû raõnh thoaùt nhieät. Vaønh ma saùt vaø moay ô coù boä phaän giaûm chaán. Boä giaûm chaán coù caùc chi tieát ñaøn hoài laø lo xo truï ñaët theo phöông tieáp tuyeán trong caùc loã vuoâng cuûa xöông ñóa vaø moay ô, chi tieát ma saùt laø caùc maûnh theùp ñöôïc gaén chaët treân xöông ñóa. Hai beân may ô cuûa ñóa bò ñoäng coù hai vaønh chaén daàu ñöôïc gaén chaët treân maët bích cuûa moay ô, ñeå khoâng cho daàu vung teù vaøo beà maët ma saùt. Hình 3: Sô ñoà keát caáu ly hôïp xe cô sôû Zil-131 Chuù thích: 1-Truïc khuyûu. 2-Baùnh ñaø. 3-Ñóa eùp. 4-Loø xo laù truyeàn löïc. 5-Ñeäm. 6-Bu loâng. 7-Loø xo eùp. 8-Voû ly hôïp. 9-Thaân ly hôïp. 10-Ñeäm caùch nhieät. 11-Voøng bi môû. 12-Chuïp laøm kín. 13-Loø xo. 14-OÁng daãn höôùng. 15-Caøng môû. 16-Caàn taùch. 17-Ñai oác maët caàu. 18-Goái ñôõ cuûa caàn taùch. 19-Ñeäm ñaøn hoài. 20-OÅ bi kim. 21Naép döôùi. 22-Choát. 23-Bu loâng. 24-OÁc xaû caën. 25-Maøn chaén daàu. 26-Ñóa bò ñoäng. 27,28-Toå chöùc laøm kín. 29-Truïc bò ñoäng. 30-OÅ bi. 31-Boä giaûm chaán. Boä phaän ñieàu khieån goàm boán caàn taùch (16) vaø voøng bò môû (11). Caùc caàn taùch coù ñaàu ngoaøi laép treân ñóa eùp, ôû giöõa laép treân giaù ñôõ (18) baèng caùc oå bi kim (20). Goái ñôõ cuûa caùc caàn taùch ñöôïc laép treân thaân ly hôïp baèng ñai oác maët caàu (17) vaø ñai oác ñöôïc giöõ bôûi ñeäm ñaøn hoài. Voøng bi môû laø loaïi coù khoang chöùa môõ kín, môõ boâi trôn ñöôïc caáp saün khi laép gheùp. 2.3 Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa ly hôïp xe cô sôû Zil-131: Döôùi ñaây laø sô ñoà nguyeân lyù. Hình 4 :Sô ñoà nguyeân lyù daãn ñoäng ly hôïp xe cô sôû Zil-131 Chuù thích: 1-Baùnh ñaø. 2-Ñóa ma saùt. 3-Ñóa eùp. 4-Loø xo eùp. 5-Thaân ly hôïp. 6-Baïc môû. 7-Baøn ñaïp. 8-Loø xo hoài vò. 9-Ñoøn keùo. 10-Caøng môû. 11-OÅ bi chaø. 12-Ñoøn môû. 13-Boä giaûm chaán. Nguyeân lyù hoaït ñoäng ly hôïp xe Zil-131 nhö sau: ÔÛ traïng thaùi ñoùng ly hôïp: ÔÛ traïng thaùi naøy, loø xo (4) moät ñaàu töïa vaøo thaân (5), ñaàu coøn laïi tì vaøo ñóa eùp (3) taïo löïc eùp ñeå eùp chaët ñóa bò ñoäng (2) vôùi baùnh ñaø (1) laøm cho phaàn chuû ñoäng vaø phaàn bò ñoäng taïo thaønh moät khoái cöùng. Khi naøy, moâ men töø ñoäng cô truyeàn töø phaàn chuû ñoäng sang phaàn bò ñoäng cuûa ly hôïp thoâng qua caùc beà maët ma saùt cuûa ñóa bò ñoäng (2) vôùi ñóa eùp (3) vaø baùnh ñaø (1). Tieáp ñoù moâ men ñöôïc truyeàn vaøo xöông ñóa bò ñoäng qua boä giaûm chaán (13). Ñeán moay ô roài truyeàn vaøo truïc ly hôïp (truïc sô caáp hoäp soá). Luùc naøy oå bi chaø 11 vaø ñaàu ñoøn môû 12 coù moät khe hôû töø 3 – 4 (mm) töông öùng vôùi haønh trình töï do cuûa baøn ñaïp ly hôïp töø 30 – 40(mm). ÔÛ traïng thaùi môû ly hôïp : Khi caàn ngaét truyeàn ñoäng töø ñoäng cô tôùi truïc sô caáp cuûa hoäp soá, ngöôøi laùi taùc duïng moät löïc vaøo baøn ñaïp (7) thoâng qua ñoøn keùo (9) vaø caøng môû (10), baïc môû (6) mang oå bi (11) seõ dòch chuyeån sang traùi. Sau khi khaéc phuïc heát khe hôû, oå bi (11) tì vaøo ñaàu ñoøn môû (12). Nhôø coù khôùp baûn leà cuûa ñoøn môû lieân keát vôùi thaân (5) neân ñaàu kia cuûa ñoøn môû (12) seõ keùo ñóa eùp (3) neùn lo xo (4) laïi ñeå dòch chuyeån sang phaûi. Khi naøy, caùc beà maët ma saùt giöõa boä phaän chuû ñoäng vaø bò ñoäng cuûa ly hôïp ñöôïc taùch ra vaø ngaét söï truyeàn ñoäng töø ñoäng cô tôùi truïc sô caáp hoäp soá. 2.4 Keát caáu caùc boä phaän chính ly hôïp xe cô sôû Zil-131: Lo xo eùp : Loø xo eùp treân ly hôïp xe Zil-131 coù daïng hình truï, ñöôïc boá trí xung quanh vôùi 8 caùi. Vôùi caùch boá trí naøy, keát caáu goïn, khoaûng khoâng gian chieám choã ít. Vì löïc eùp qua nhieàu loø xo cuøng luùc. Nhöôïc ñieåm cuûa loaïi keát caáu naøy laø khoâng ñaûm baûo caùc thoâng soá gioáng nhau hoaøn toaøn. Vì vaäy, khi cheá taïo vaø laép raùp ngöôøi t a löïa choïn caùc loø xo coù tính ñaøn hoài vaø kích thöôùc nhö nhau. Caùc loø xo naøy cuøng kích thöôùc veà chieàu cao ban ñaàu vaø cuøng kích thöôùc chieàu cao sau khi taùc duïng löïc neùn P=65 kG. Keát caáu loø xo eùp: xem treân hình 5. Hình 5: Maët caét loø xo eùp vaø vò trí treân ly hôïp. Döôùi chaân loø xo eùp coù ñeäm caùch nhieät nhaèm haïn cheá nhieät sinh ra töø ñóa eùp truyeàn qua loø xo laøm giaûm tính naêng ñaøn hoài cuûa loø xo. Loø xo ñöôïc coá ñònh baèng 2 vaáu loài, moät ôû thaân ly hôïp, moät ôû ñóa eùp. Ñóa ma saùt (ñóa bò ñoäng): Xöông ñóa ñöôïc gheùp töø vaønh ñóa vôùi caùc taám baèng ñinh taùn ,coù xeû nhöõng raõnh höôùng taâm, caùc ñöôøng xeû naøy chia ñóa bò ñoäng ra thaønh nhieàu phaàn. Hình 6: Caáu taïo ñóa ma saùt vaø vò trí teân ly hôïp. Xöông ñóa ñöôïc taùn vôùi caùc taám ma saùt thaønh ñóa ma saùt. Trong quaù trình laøm vieäc cuûa ly hôïp do coù söï tröôït neân sinh coâng ma saùt vaø sinh nhieät, vaät lieäu choáng maøi moøn ôû nhieät ñoä cao vaø ñoä beàn cô hoïc. Giöõa xöông ñóa vaø moay ô cuûa ñóa bò ñoäng coù boá trí boä giaûm chaán ñeå traùnh cho heä thoáng truyeàn löïc cuûa oâtoâ khoûi nhöõng dao ñoäng coäng höôûng sinh ra khi coù söï truøng hôïp moät trong nhöõng taàn soá dao ñoäng rieâng cuûa heä thoáng truyeàn löïc vôùi taàn soá dao ñoäng cuûa löïc gaây neân bôûi söï thay ñoåi moâ men quay cuûa ñoäng cô. Chi tieát ñaøn hoài cuûa giaûm chaán laø caùc loø xo duøng ñeå giaûm ñoä cöùng cuûa heä thoáng truyeàn löïc. Chi tieát ma saùt nhaèm thu naêng löôïng cuûa caùc dao ñoäng coäng höôûng ôû taàn soá thaáp. Hình 7: Ñóa bò ñoäng Ñaëc ñieåm cuûa raõnh thoaùt nhieät laø chieàu saâu cuûa raõnh khaùc nhau töø trong ra ngoaøi (phía ngoaøi saâu hôn) nhaèm taïo ñieàu kieän cho buïi baån vaø maït ma saùt thoaùt ra deã daøng hôn. Ñaëc ñeåm cuûa loø xo giaûm chaán laø caùc loø xo coù tính ñaøn hoài khaùc nhau ñeå vieäc truyeàn moâ men xoaén ñöôïc nheï nhaøng hôn , traùnh va ñaäp. Caàn taùch ly hôïp: Caàn taùch coù daïng ñoøn baåy (xem hình 8), duøng ñeå keùo ñóa eùp khi môû ly hôïp. Moät ñaàu ñoøn môû ñöôïc töïa treân voû ly hôïp, coøn ñaàu kia noái vôùi ñóa eùp. Moãi caàn taùch ñöôïc coá ñònh baèng goái ñôõ thoâng qua 2 choát truï vaø 2 oå bi kim. Ñieàu chænh caàn taùch thoâng qua ñai oác maët caàu. Khi voøng bi môû dòch chuyeån tònh tieán döôùi taùc duïng cuûa ngöôøi laùi thì voøng bi môû nhanh choùng tieáp xuùc vôùi ñaàu caàn taùch vaø taïo löïc ñoøn baåy ñeå keùo ñóa eùp. Hình 8 : Vò trí caàn taùch ly hôïp. Ñoøn môû coù ñoä cöùng vöõng toát. Khi môû ly hôïp, ñóa eùp dòch chuyeån tònh tieán, coøn khôùp baûn leà treân ñoøn môû laïi quay quanh ñieåm noái ñoøn môû vôùi tai ñóa eùp neân ñeå traùnh cöôõng böùc cho ñoøn môû thì chi tieát noái ñoøn môû vôùi voû ly hôïp coù keát caáu töï löïa. Loø xo laù: Loø xo laù trong ly hôïp Zil-131 laø cô caáu noái ñóa chuû ñoäng vôùi phaàn thaân ly hôïp. Sôû dó, ngöôøi ta duøng chi tieát naøy laø loø xo laù laø vì phaàn thaân ly hôïp ñöôïc noái cöùng vôùi baùnh ñaø neân noù coù moâ men quay, coøn ñóa chuû ñoäng vöøa chuyeån ñoäng quay vöøa chuyeån ñoäng tònh tieán khi ñoùng caét ly hôïp. Khi ñóa chuû ñoäng chuyeån ñoäng tònh tieán thì loø xo laù coù nhieäm vuï haáp thu dao ñoäng xoaén, taïo söï eâm dòu cho ly hôïp. Loø xo laù treân ly hôïp naøy coù 4 caùi vaø boá trí xung quanh ly hôïp. ÔÛ hai ñaàu moãi loø xo coù 2 loã ñeå maéc bu loâng. Treân ñoù, moät loã ñöôïc maéc cöùng vôùi ñóa bò ñoäng, moät loã coøn laïi maéc vôùi phaàn thaân ly hôïp. Hình 9:Vò trí loø xo laù 2.5 Daãn ñoäng – ñieàu khieån ly hôïp: Ly hôïp xe Zil-131 ñöôïc daãn ñoäng ñieàu khieån baèng cô khí, bao goàm baøn ñaïp, heä thoáng ñoøn baåy, vaø thanh keùo. Hình 10: Daãn ñoäng ñieàu khieån ly hôïp xe cô sôû Zil – 131. Haønh trình töï do cuûa baøn ñaïp laø std = (35 – 50) mm. Thay ñoåi haønh trình töï do baèng caùch thay ñoåi chieàu daøi thanh keùo laép vaøo ñaàu ñoøn baåy. Khi ñieàu chænh ñuùng, haønh trình töï do toaøn boä laø 180 mm. Chöông 3: HOÄP SOÁ XE CÔ SÔÛ ZIL – 131. 3.1 Sô löôïc veà hoäp soá xe Zil-131: Hoäp soá treân xe Zil-131 thöïc hieän nhieäm vuï: Thay ñoåi löïc keùo tieáp tuyeán vaø soá voøng quay cuûa baùnh xe chuû ñoäng ñeå phuø hôïp vôùi löïc caûn cuûa ñöôøng vaø vaän toác cuûa xe theo nhu caàu söû duïng. Thöïc hieän chuyeån ñoäng luøi cho xe. Ngaét doøng truyeàn löïc trong thôøi gian daøi khi ñoäng cô vaãn laøm vieäc. Treân xe cöùu hoûa, hoäp soá cuõng laø nôi ñeå trích coâng suaát daãn ñoäng bôm cöùu hoûa. Khi naøy, naép treân cuûa hoäp soá xe cô sôû seõ ñöôïc thaùo ra vaø thay vaøo ñoù laø hoäp trích coâng suaát, do vaäy phaàn naép coù söï thay ñoåi. Trong quaù trình khai thaùc caàn chuù yù yeâu caàu cuûa hoäp soá ñeå khai thaùc hoäp soá ñöôïc toái öu. Ñoù laø: möïc daàu vaø chaát löôïng daàu boâi trôn, caàn kieåm tra thöôøng xuyeân caùc bu loâng , ñai oác vaø söï roø ræ ôû ñeäm laøm kín. 3.2 Sô ñoà nguyeân lyù cuûa hoäp soá xe cô sôû Zil- 131: Treân xe cô sôû Zil – 131 söû duïng hoäp soá cô khí, coù 3 truïc, 5 caáp soá tieán vaø 1 soá luøi, soá V laø soá truyeàn thaúng. Thöù töï truyeàn löïc nhö sau: Khi caàn ñi soá moät, gaït caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït (a) dòch chuyeån ñeå gaøi baùnh raêng di tröôït (4) laép treân truïc bò ñoäng (II) aên khôùp vôùi baùnh raêng (3) laép treân truïc trung gian (III). Khi ñoù, moâ men xoaén töø truïc chuû ñoäng (I) qua baùnh raêng (2), ñeán baùnh raêng (4), daãn ñoäng truïc bò ñoäng. Soá moät: I → 1 → 2→ 3 → 4 → II Khi caàn ñi soá hai, gaït caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït (b) dòch chuyeån, gaøi boä ñoàng toác (A) vaøo aên khôùp vôùi baùnh raêng (6) treân truïc bò ñoäng (II) aên khôùp vôùi baùnh raêng (5) treân truïc trung gian. Khi ñoù, moâ men xoaén töø truïc chuû ñoäng ñöôïc truyeàn qua baùnh raêng (2), ñeán baùnh raêng (6), qua boä ñoàng toác (A) daãn ñoäng truïc bò ñoäng. Soá hai: I → 1 → 2→ 5 → 6 → (A) → II Hình 11: Sô ñoà nguyeân lyù hoäp soá xe cô sôû Zil-131 Chuù thích: I - truïc sô caáp. II-truïc thöù caáp. III-Truïc trung gian. IV- Truïc soá luøi. A- Boä ñoàng toác (A) B- Boä ñoàng toác( B). 1,2,3,….,12 laø caùc baùnh raêng aên khôùp. a, b, c laø caùc truïc tröôït. Khi caàn ñi soá ba, gaït caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït (b) dòch chuyeån, gaøi boä ñoàng toác (A) vaøo aên khôùp vôùi baùnh raêng (8) treân truïc bò ñoäng (II) aên khôùp vôùi baùnh raêng (7) treân truïc trung gian. Khi ñoù, moâ men xoaén töø truïc chuû ñoäng ñöôïc truyeàn qua baùnh raêng (2), ñeán baùnh raêng (8),qua boä ñoàng toác (A) daãn ñoäng truïc bò ñoäng. Soá ba: I → 1 → 2→ 7 → 8 → (A) → II Khi caàn ñi soá boán, gaït caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït (c) dòch chuyeån, gaøi boä ñoàng toác (B) vaøo aên khôùp vôùi baùnh raêng (10) treân truïc bò ñoäng (II) aên khôùp vôùi baùnh raêng (1) treân truïc chuû ñoäng. Khi ñoù, moâ men xoaén töø truïc chuû ñoäng ñöôïc truyeàn thaúng qua baùnh raêng (11), ñeán baùnh raêng (10),qua boä ñoàng toác (B) daãn ñoäng truïc bò ñoäng. Soá boán: I → 1 → 2→ 9 → 10 → (B) → II Khi caàn ñi soá naêm, gaït caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït (c) dòch chuyeån, gaøi boä ñoàng toác (B) vaøo aên khôùp vôùi baùnh raêng (1) treân truïc chuû ñoäng (I). Khi ñoù, moâ men xoaén töø truïc chuû ñoäng ñöôïc truyeàn qua baùnh raêng (1), qua boä ñoàng toác (B) daãn ñoäng truïc bò ñoäng. Soá naêm: I → 1 → (B) → II Khi caàn ñi soá luøi, gaït caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït (a) dòch chuyeån ñeå gaøi baùnh raêng di tröôït (4) laép treân truïc bò ñoäng (II) aên khôùp vôùi baùnh raêng (12) laép treân truïc soá luøi (IV). Khi ñoù, moâ men xoaén töø truïc chuû ñoäng (I) qua baùnh raêng (2), ñeán baùnh raêng soá luøi (11),ñeán baùnh raêng (4), daãn ñoäng truïc bò ñoäng. Soá luøi: I → 1 → 2→11 →12 → 4 → II Muoán dòch chuyeån truïc tröôït ñuùng thì xem vò trí caàn ñieàu khieån nhö sô ñoà ôû hình 12 döôùi ñaây: Hình 12: Moâ taû vò trí sang soá taïi caàn sang soá. Vò trí töông ñoái treân sô ñoà cuõng laø vò trí sang soá taïi caàn sang soá treân cabin. Khi söû duïng hoäp soá, phaûi tuaân theo thöù töï sang soá ñeå traùnh löïc coäng höôûng vaø va ñaäp gaây gaõy raêng vaø gaõy truïc. Vieäc löïa choïn tyû soá truyeàn tuøy thuoäc ñòa hình nôi xe chaïy vaø kinh nghieäm cuûa ngöôøi laùi. Löïa choïn ñuùng seõ khai thaùc ñöôïc toái öu. Tyû soá truyeàn cuûa hoäp soá xe Zil-131: ( i ) iI= 7.44. iII= 4.10 iIII= 2.99 iIV=1.47. iV= 1. ILUØI=7.09. 3.3 Caáu taïo hoäp soá xe cô sôû Zil – 131: Hoäp soá treân xe Zil-131 laø hoäp soá cô khí coù 3 truïc, coù 5 caáp soá tieán, vaø 1 caáp soá luøi. Keát caáu chung cuûa hoäp soá ñöôïc theå hieän treân hình 13. Truïc chuû ñoäng: Truïc chuû ñoäng (1) laøm lieàn vôùi baùnh raêng chuû ñoäng, ñöôïc laép quay trôn treân hai oå bi caàu, moät oå ôû loã taâm truïc khuyûu, moät oå laên (2) ôû treân voû hoäp soá . Treân baùnh raêng coù loã höôùng kính ñeå thoaùt daàu boâi trôn trong oå ñôõ ñaàu truïc bò ñoäng vaø maët coân, vaønh raêng phuï ñeå gaøi soá V baèng boä ñoàng toác (4). OÅ ñôõ sau cuûa truïc ñöôïc ñöôïc ñònh treân voû hoäp soá baèng voøng haõm laép vaøo raõnh ôû voøng ngoaøi cuûa oå vaø naép cuûa oå. Phía trong truïc chuû ñoäng ñöôïc gia coâng loã ñeå laép oå bi kim ñôõ ñaàu truïc bò ñoäng (26). Truïc bò ñoäng: Truïc bò ñoäng (26) ñöôïc laép quay trôn treân moät oå laên truï ôû loã taâm truïc chuû ñoäng (1) vaø moät oå bi caàu (18) ôû voû hoäp soá. Treân truïc coù laép di tröôït baùnh raêng (16) vaø boä ñoàng toác (4), (13),baèng then hoa, caùc baùnh raêng (5) ,(6), (14), ñöôïc laép quay trôn treân truïc. ÔÛ baùnh raêng (5), (6), (14), coù loã höôùng kính ñeå höùng daàu boâi trôn vaø vaønh raêng phuï, maët coân ñeå gaøi soá baèng boä ñoàng toác. Caùc boä ñoàng toác laø loaïi ñoàng toác quaùn tính, choát doïc truïc. Truïc ñöôïc boá trí ñoàng taâm vôùi truïc chuû ñoäng, moät ñaàu laép trong loã taâm cuûa truïc chuû ñoäng, ñaàu coøn laïi laép treân voû hoäp soá. Truïc trung gian : Truïc trung gian (32) ñöôïc laép quay trôn treân moät oå laên truï (34) vaø moät oå bi caàu (24) ôû voû hoäp soá. Baùnh raêng soá I ñöôïc laøm lieàn truïc. Caùc baùnh raêng (27),(28), (29), (31), (33) ñöôïc laép chaët vôùi truïc baèng then baùn nguyeät. Treân truïc trung gian coù boá trí baùnh raêng luoân aên khôùp vôùi baùnh raêng truïc soá luøi. ÔÛ hai ñaàu truïc ñeàu coù naép chaën. Truïc soá luøi: Truïc soá luøi ñöôïc laép chaët vôùi voû hoäp soá, khoái baùnh raêng treân truïc hoäp soá luøi ñöôïc laép quay trôn treân truïc baèng oå laên kim. Vò trí cuûa truïc naøy naèm beân caïnh vaø giöõa hai truïc trung gian vaø truïc bò ñoäng. Khoái baùnh raêng naøy coù hai voøng raêng, moät voøng raêng luoân aên khôùp vôùi baùnh raêng treân truïc trung gian, moät Hình 13: Sô ñoà keát caáu hoäp soá xe cô sôû ZIL – 131 Chuù thích : 1-Truïc chuû ñoäng. 2-OÅ ñôõ truïc chuû ñoäng. 3-Bu loâng..4-Boä ñoàng toác gaøi soá IV vaø soá V. 5-Baùnh raêng soá IV. 6-Baùnh raêng soá gaøi soá III. 7.8.15.Caøng gaøi soá. 7-Caøng gaøi soá IV vaø soá V. 8-Caøng gaøi soá II vaø soá III. 9-Caàn soá. 10- Loø xo caàn soá. 11-Loø xo ñònh vò. 12- Bi ñònh vò. 13-Boä ñoàng toác gaøi soá I vaø soá II. 14-Baùnh raêng gaøi soá II. 15- Caøng gaït soá I vaø soá luøi. 16-Baùnh raêng gaøi soá I vaø soá luøi. 17-OÁng thoâng aùp. 18-OÅ bi truïc bò ñoäng. 19-Naép nay oå laên. 20- Maët bích truïc bò ñoäng. 21-Ñai oác maët bích cuûa truïc bò ñoäng. 22-Naép nay oå laên truïc trung gian. 23- Ñai oác. 24- OÅ ñôõ truïc trung gian. 25-Voû hoäp soá. 26-Truïc bò ñoäng. 27-Baùnh raêng gaøi soá II. 28-Baùnh raêng gaøi soá luøi. 29-Baùnh raêng gaøi soá III. 30-Baùnh raêng gaøi soá IV. 31-Then baùn nguyeät. 32- Truïc trung gian. 33-Baùnh raêng trung gian luoân aên khôùp. 34-OÅ ñôõ truïc trung gian. 35-OÅ ñôõ truïc chuû ñoäng. 36-Ñeäm laøm kín. voøng raêng coøn laïi duøng ñeå gaøi soá luøi. Khoái baùnh raêng cuûa truïc soá luøi ñöôïc cheá taïo lieàn nhau. Naép hoäp soá: Treân naép hoäp soá ñöôïc laép caàn soá, 3 truïc tröôït cuøng vôùi caùc caøng gaøi soá, cô caáu ñònh vò, cô caáu khoùa haõm vaø cô caáu an toaøn soá luøi. Phaàn naép treân coù theå thaùo ra ñöôïc vaø thay vaøo ñoù laø hoäp trích coâng daãn ñoäng hoäp trích coâng suaát. Moät ñaëc ñieåm ñaùng chuù yù laø hoäp trích coù troïng löôïng phaûi khoâng ñaùng keå ñeå khoái löôïng toaøn boä cuûa hoäp soá ñöôïc nheï, coù boå sung theâm truïc tröôït cho vieäc ñieàu khieån hoäp trích coâng suaát. Caùc oå bi ñöôïc söû duïng laø oå bi caàu vaø oå bi truï, oå tröôït söû duïng ôû soá luøi. OÅ bi coân coù khaû naêng chòu ñöôïc löïc höôùng truïc vaø doïc truïc lôùn nhöng khoâng ñöôïc söû duïng vì caàn phaûi thöôøng xuyeân ñieàu chænh ñoä rô cuûa oå bi. 3.4 Boä ñoàng toác duøng treân hoäp soá ze Zil-131: Treân hoäp soá xe Zil-131 söû duïng hai boä ñoàng toác kieåu quaùn tính coù choát doïc truïc. Moät boä ñoàng toác ñeå gaøi soá II vaø III, moät boä ñoàng toác khaùc duøng ñeå gaøi soá IV vaø soá V. Hình 14 döôùi nay theå hieän keát caáu boä ñoàng toác. Hình 14: Keát caáu boä ñoàng toác choát doïc truïc OÁng tröôït laép di tröôït treân truïc bò ñoäng cuûa hoäp soá baéng then hoa. Hai beân coù caùc vaønh raêng gaøi soá. Treân maët bích cuûa oáng tröôït coù 6 loã ñeå gaén ba choát cöùng vaø ba choát meàm xeáp xen keõ nhau. Caùc loã laép choát cöùng ñöôïcc gia coâng maët vaùt ôû hai beân. Caùc choát cöùng ôû phaàn giöõa ñöôïc gia coâng maët vaùt taïo thaønh maët haõm, caùc choát meàm ñöôïc laøm thaønh hai nöõa, ôû giöõa coù caùc loø xo. Hai vaønh ñoàng ma saùt ñöôïc gaén chaët vôùi hai ñaàu choát cöùng vaø choát meàm, beà maët laøm vieäc cuûa caùc vaønh ñoàng daïng hình coân, treân ñoù coù caùc voøng ren vaø raõnh ñeå caét maøng daàu vaø caën baån. Khi gaøi soá, ngöôøi laùi gaït caàn soá ñeå oáng tröôït dòch chuyeån veà phía baùnh raêng gaøi soá, qua caùc choát meàm laøm vaønh ñoàng ma saùt dòch chuyeån cuøng vôùi oáng tröôït. Tôùi khi maët coân cuûa vaønh ñoàng ñöôïc tyø saùt vaøo maët coân cuûa baùnh raêng gaøi soá, taïi beà maët ma saùt xuaát hieän moâ men ma saùt laøm cho vaønh ñoàng ma saùt quay toác ñoä goùc baùnh raêng gaøi soá. Trong giai ñoaïn baùnh raêng gaøi soá vaø truïc chöa ñoàng ñeàu toác ñoä: Vì vaønh ñoàng ma saùt quay cuøng toác ñoä vôùi baùnh raêng gaøi soá, neân vaønh ñoàng bò xoay ñi moät goùc töông ñoái so vôùi oáng tröôït laøm cho maët vaùt treân caùc choát cöùng tyø saùt vaøo maët vaùt cuûa loã treân maët bích oáng tröôït. Khi baùnh raêng gaøi soá vaø truïc ñaõ ñoàng ñeàu toác ñoä: Taïi beà maët tieáp xuùc giöõa baùnh raêng gaøi soá vaø vaønh ñoàng ma saùt khoâng toàn taïi moâ men ma saùt. 3.5 Caàn soá, truïc tröôït, caøng gaøi soá, cô caáu ñònh vò: Caàn soá laép treân naép hoäp soá baèng khôùp caàu ,coù loø xo eùp töø phía döôùi leân, ñuoâi caàn soá ñöôïc laép trong raõnh cuûa caùc truïc tröôït. Truïc tröôït ñöôïc laép di tröôït treân naép hoäp soá. Treân moãi truïc tröôït coù caùc raõnh loõm cuûa cô caáu ñònh vò vaø cô caáu khoùa haõm. Caøng gaøi soá ñöôïc laép coá ñònh treân truïc tröôït. Phía döôùi hai caøng gaøi soá ñöôïc laép vaøo boä ñoàng toác vaø phía döôùi caøng coøn laïi laép vaøo raõnh baùnh raêng gaøi soá. Cô caáu ñònh vò ñeå xaùc ñònh vò trí cuûa boä ñoàng toác vaø baùnh raêng gaøi soá, ñaûm baûo caùc baùnh raêng gaøi soá aên khôùp heát chieàu daøi raêng vaø khoâng cho hieän töôïng ra vaøo soá ngaãu nhieân. Hình 15: Caùc chi tieát treân naép hoäp soá xe cô sôû Zil-131 Cô caáu ñònh vò laép treân phaàn naép hoäp soá vaø töông öùng vôùi caùc truïc tröôït. Treân truïc tröôït coù caùc raõnh loõm töông öùng vôùi vò trí baùnh raêng gaøi soá cuõng nhö töông öùng vôùi vò trí boä ñoàng toác. Treân naép hoäp soá ngöôøi ta gia coâng khoan loã ñeå laép vieân bi ñònh vò vaø loø xo ñònh vò. Khi truïc tröôït ôû vò trí xaùc ñònh, loø xo ñaåy vieân bi tyø vaøo raõnh loõm treân truïc tröôït,coá ñònh caøng gaøi soá. Khi muoán ra soá, gaït caàn ñieàu khieån ñeå thaéng löïc loø xo ñònh vò naøy. 3.6 Cô caáu khoùa haõm treân hoäp soá: Trong hoäp soá, cô caáu khoùa haõm ñöôïc boá trí giöõa caùc truïc nhaèm traùnh tröôøng hôïp gaøi hai soá cuøng luùc. Caáu taïo cuûa cô caáu khoùa haõm treân hoäp soá xe Zil-131 nhö sô ñoà ôû hình 16 döôùi ñaây: Hình 16: Keát caáu cô caáu khoùa haõm. Truïc tröôït ôû iöõa coù hai raõnh loõm ñoái dieän, ôû giöõa hai raõnh loõm naøy ñöôïc khoan loã, trong ñoù laép choá haõm vôùi chieàu daøi : l= D-h Trong ñoù : D laø ñöôøng kính truïc tröôït. h laø chieàu saâu raõnh loõm. Treân hai truïc tröôït hai beân cuõng coù raõnh loõm coù chieàu saâu laø h. Trong naép hoäp soá, phaàn giöõa hai truïc tröôït coù laép hai vieân bi coù toång ñöôøng kính laø : m = B + h B laø khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng sinh cuûa hai truïc tröôït gaàn nhau. Khi hoäp soá ôû soá trung gian, caùc raõnh loõm treân truïc tröôït cuûa cô caáu khoùa haõm naèm treân moät ñöôøng thaúng. Khi naøy, khoaûng caùch giöõa ñaùy cuûa hai raõnh loõm ôû hai truïc tröôït hai beân laø: 2B + D + 2h , toång chieàu daøi choát haõm vaø ñöôøng kính caùc vieân bi laø 2B + D + h, nhö vaäy khoaûng caùch giöõa ñaùy hai raõnh loõm cuûa hai truïc tröôït hai beân lôùn hôn toång chieàu daøi cuûa choát haõm vaø ñöôøng kính caùc vieân bi moät khoaûng h. Vì vaäy khi gaøi soá chæ coù moät truïc tröôït di chuyeån ñöôïc, coøn hai truïc tröôït coøn laïi bò coá ñònh bôûi vieân bi vaø choát. Khi muoán gaøi soá khaùc phaûi ñöa truïc tröôït veà vò trí trung gian ñeå taïo ñoä dö h, sau ño môùi gaït truïc tröôït khaùc dòch chuyeån ñöôïc. 3.7 Cô caáu an toaøn soá luøi : Khi xe chuyeån ñoäng tieán duø ôû baát kyø soá naøo, neáu luùc ñoù thao taùc chuyeån soá nhaàm vaøo soá luøi thì seõ gaây cöôõng böùc, va ñaäp trong caùc baùnh raêng cuûa hoäp soá, thaäm chí gaây vôõ raêng vaø caùc chi tieát khaùc trong hoäp soá. Vì vaäy, cô caáu an toaøn soá luøi laø heát söùc caàn thieát. Hình 17:Vò trí cô caáu an toaøn soá luøi treân hoäp soá Keát caáu cuûa cô caáu naøy ñöôïc theå hieän treân hình 17. Ñoøn quay coù moät ñaàu quay quanh choát coá ñònh, ñaàu coøn laïi aên khôùp vôùi raõnh vaáu gaøi soá luøi. Giöõa ñoøn quay coù boá trí moät choát tyø vaø loø xo. Khi muoán gaøi soá luøi, ngöôøi laùi caàn taùc duïng löïc leân caàn soá ñeå eùp choát tyø vaø neùn loø xo laïi, ñöa ñaàu döôùi caàn chuyeån soá vaøo raõnh gaøi vaáu soá luøi, sau ñoù môùi ñaåy caàn soá ñeå ñöa truïc tröôït dòch chuyeån theo höôùng gaøi soá luøi. Caøng gaït soá hình cong, phaàn treân ñöôïc laép chaët vôùi truïc tröôït baèng ñai oác vaø ñöôïc coá ñònh hôn baèng daây theùp maéc cheùo ñeå ñaûm baûo an toaøn. Chöông 4: HOÄP SOÁ PHAÂN PHOÁI TREÂN XE CÔ SÔÛ ZIL-131. Hoäp soá phaân phoái treân xe cô sôû Zil -131 laø loaïi coù hai caáp soá truyeàn, khoâng coù boä vi sai vaø ñöôïc duøng ñeå phaân phoái moâ men töø ñoäng cô ñeán caàu tröôùc, caàu giöõa vaø caàu sau. Vò trí: Ñaët sau hoäp soá chính. 4.1 Sô ñoà nguyeân lyù hoäp soá phaân phoái Zil-131: Hình 18: Sô ñoà nguyeân lyù hoäp phaân phoái zil 131. Chuù thích: 1-truïc chuû ñoäng. 2-Khôùp gaøi soá. 3-Truïc daãn ñoäng caàu sau. 4-Truïc trung gian. Nguyeân lyù hoaït ñoäng ñöôïc trình baøy trong phaàn 4.4.2. 4.2 Keát caáu chung hoäp soá phaân phoái Zil-131: Hoäp soá phaân phoái treân xe Zil-131 laø loaïi khoâng coù boä vi sai, coù hai caáp soá (caáp soá chaäm vaø caáp soá nhanh), ñöôïc daãn ñoäng ñieàu khieån baèng cô khí, ñieän, khí neùn keát hôïp. Hình 19: Keát caáu hoäp phaân phoái xe cô sôû Zil-131 Chuù thích: 1-Voû. 2-Ñóa höùng daàu. 3-Truïc daãn ñoäng caàu tröôùc. 4-Voøng haõm. 5-Naép oå bi. 6-Naép phôùt laøm kín. 7-Nuùt ñoå daàu. 8-11.Maët bích truïc caùc ñaêng. 9-Ñai oác. 10-Baàu khí neùn. 12-Truïc chuû ñoäng. 13-Phôùt laøm kín.14-Baùnh raêng treân truïc chuû ñoäng. 15-Then. 16-Khôùp gaøi. 17-Naép treân. 18-Naép coû HPP. 19-Baùnh raêng vaø truïc bò ñoäng daãn ñoäng caàu sau. 20-Truïc vít. 21-Tang phanh tay. 22-Caøng gaït gaøi caàu tröôùc. 23-Khôùp gaøi caàu tröôùc. 24- Naép laøm kín. 25,29-.Baùnh raêng treân truïc daãn ñoäng caàu tröôùc. 26-Nuùt xaû daàu. 27- OÅ bi kim. 28-Khôùp gaøi. 4.3 Moâ taû keát caáu hoäp soá phaân phoái xe Zil – 131: Caáu taïo cuûa caùc cuïm chi tieát chính treân hoäp phaân phoái xe Zil-131 nhö sau: Truïc chuû ñoäng: (12). Truïc chuû ñoäng laép quay trôn treân moät oå bi caàu ôû voû hoäp phaân phoái vaø moät oå laên truï ôû loã taâm truïc daãn ñoäng caàu sau vaø caàu giöõa. Baùnh raêng (14) laép chaët vôùi truïc baèng then, khôùp gaøi (16) laép di tröôït treân truïc baèng then hoa ñeå gaøi soá nhanh. Ñaàu truïc coù gaén maët bích ñeå noái vôùi truïc thöù caáp cuûa hoäp soá thoâng qua then hoa. Phía tröôùc oå bi coù ñeäm chaén daàu. Hình 20: Truïc chuû ñoäng treân hoäp phaân phoái. Truïc daãn ñoäng caàu sau vaø caàu giöõa (19): Truïc laép quay trôn treân moät oå laên truï vaø moät oå bi caàu treân voû hoäp phaân phoái, vaø ñöôïc laøm lieàn vôùi baùnh raêng daãn ñoäng (19), truïc vít (20). Baùnh raêng (19) coù vaønh raêng phuï ñeå gaøi soá, truïc vít (20) ñöôïc aên khôùp vôùi baùnh vít (29) ñeå daãn ñoäng ñoàng hoà ño toác ñoä. Hình 21: Truïc daãn ñoäng ra caàu giöõa vaø caàu sau treân hoäp phaân phoái Phía ñuoâi truïc coù gaén maët bích thoâng qua then hoa treân truïc vaø ñoàng thôøi coù gaén cô caáu tang phanh tay, phaàn daãn ñoäng maù phanh gaén cöùng vôùi voû hoäp phaân phoái qua caùc bu loâng. Keá sau oå bi coù phôùt chaén daàu laøm kín. Phía ñaàu truïc coù gia coâng loã ñeå laép oå bi ñôõ truïc chuû ñoäng. Truïc daãn ñoäng caàu tröôùc (3): Truïc laép quay trôn treân moät oå bi caàu vaø moät oå laên truï ôû voû hoäp phaân phoái. Truïc ñöôïc laøm lieàn vôùi baùnh raêng gaøi caàu tröôùc. Caùc baùnh raêng (2) vaø (25) laép quay trôn treân truïc baèng caùc oå laên kim, treân moay ô cuûa caùc baùnh raêng laép di tröôït caùc khôùp gaøi (23), (31) ñeå gaøi soá chaäm vaø caàu tröôùc, treân baùnh raêng (25) coøn coù vaønh raêng phuï ñeå aên khôùp vôùi khôùp gaøi (31). Phía sau truïc coù naép laøm kín oå bi (24). Baàu khí neùn (10): Ñeå ñieàu khieån vieäc gaøi caàu phaûi duøng ñeán heä thoáng khí neùn. Baàu khí neùn laép beân caïnh hoäp phaân phoái coù hieäm vuï ñaåy caàn ñaåy daãn ñoäng khôùp gaøi caàu. Keát caáu coù hai ngaên, van khí neùn vaø loø xo hoài vò. Hình 22: Keát caáu cô caáu baùo hieäu toác ñoä. Treân truïc daãn ñoäng ra caàu sau coù cô caáu baùo hieäu toác ñoä xe. Boä phaän chính laø boä truyeàn baùnh vít truïc vít. Tín hieäu cô naøy seõ chuyeån bieán thaønh tín hieäu ñieän qua boä caûm bieán vaø baùo leân ñoàng hoà toác ñoä ôû trong buoàng laùi. Baùnh vít laép vôùi truïc daãn ñoäng ra caàu sau baèng then chöõ nhaät. 4.4 Daãn ñoäng ñieàu khieån hoäp phaân phoái xe Zil -131: Hoäp phaân phoái Zil – 131 ñöôïc ñieàu khieån baèng cô – ñieän – khí neùn keát hôïp. 4.4.1.Caáu taïo caùc cuïm chi tieát cuûa heä thoáng ñieàu khieån - Hai truïc tröôït I vaø II coù chung moät caàn ñieàu khieån,treân caùc truïc coù caùc raõnh loõm, giöõa chuùng coù caùc vieân bi cuûa cô caáu khoùa soá,truïc tröïot II coøn coù theâm moät raõnh loõm ñeå laép coâng taéc (3).Truïc tröôït III ñöôïc noái vôùi caàn cuûa baàu khí neùn, treân truïc coù raõnh loõm ñeå laép coâng taéc (9). - Cuïm van ñieän khí neùn goàm nam chaâm vaø van khí.Nam chaâm ñieän coù loõi theùp ñöôïc gaén chaët vôùi truïc van khí vaø cuoän daây ñöôïc quaán caùch ñieän vôùi voû, moät ñaàu ñöôïc noái vôùi tieáp ñieåm tónh cuûa Rô-le (4) vaø döông nguoàn qua khoùa K, moät ñaàu noái mass. Hình 23: Sô ñoà daãn ñoäng ñieàu khieån hoäp phaân phoái xe ZIL – 131 Chuù thích: 1-Caàn ñieàu khieån. 2- Bi haõm. 3,9-Coâng taéc. 4-Rôø le. 5-Chaâm ñieän. 6-Van khí. 7-Baáu khí neùn. 8-Ñeøn baùo gaøi caàu tröôùc 10-Hoäp phaân phoái. I,II,III. Truïc tröôït. K1, K2, K3.khôùp gaøi. K:Coâng taéc baäc tay. - Van khí coù caùc van naïp vaø van xaû gaén chaët treân truïc van.Treân thaân van, coù caùc loã khí:loã A noái vôùi bình chöùa,loã B noái vôùi baàu khí neùn baèng caùc ñöôøng oáng vaø loã thoâng vôùi khí trôøi. - Rô-le goàm:Khung saét töø,loõi theùp, cuoän daây coù moät ñaàu noái vôùi coâng taéc (3) vaø moät ñaàu noái mass,caëp tieáp dieåm thöôøng môû. - Baàu khí neùn: Laøm thaønh hai nöûa,gheùp baèng bu loâng,ôû beà maët laép gheùp coù maøng cao su,phía döôùi maøng coù loø xo hoài vò cuûa caàn baàu khí neùn. 4..4.2. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ñieàu khieån: ÔÛ vò trí trung gian: nhö hình veõ ôû sô ñoà keát caáu ôû hình (19) vaø sô ñoà daãn ñoäng ôû hình 23. Khi gaøi soá nhanh: Ngöôøi laùi gaït caàn ñieàu khieån veà phía sau laøm cho truïc tröôït I vaø khôùp gaøi K1 dòch chuyeån (trong hoäp phaân phoái,khôùp gaøi (16) aên khôùp vôùi baùnh raêng phuï cuûa baùnh raêng (19), truïc tröôït II ñöôïc giöõ coá ñònh nhôø söùc caêng cuûa loø xo cuûa caàn ñieàu khieån vaø caùc vieân bi cuûa cô caáu khoùa soá ). Tröôøng hôïp caàn gaøi caàu tröôùc, göôøi laùi baät coâng taéc K, khi naøy seõ coù doøng ñieän nhö sau: (+) AQ → K→ cuoän daây nam chaâm → mass → (-) AQ (+) AQ →K→ cuộn dây nam châm → mass → (-) AQ (+) AQ →K→ cuộn dây nam châm → mass → (-) AQ (+) AQ →3 → cuộn dây rơ-le→ mass → (-) AQ (+) AQ →Rơ-le(4) → cuộn dây nam châm→ mass → (-) AQ Löïc töø hoùa taùc duïng ñaåy loõi theùp vaø truïc van khí dòch chuyeån laøm môû van naïp vaø ñoùng van xaû, khí neùn ñöôïc daãn töø bình chöùa qua van khí neùn ñeán baàu khí neùn, aùp löïc khí neùn taùc duïng leân maøng cao su laøm cho truïc tröôït III vaø khôùp gaøi K3 dòch chuyeån thöïc hieän gaøi caàu tröôùc. Khi ra caàu tröôùc, ngöôøi laùi môû coâng taéc K, doøng ñieän trong cuoän daây cuûa nam chaâm bò caét, loø xo hoài vò trong van khí taùc duïng ñöa truïc van vaø loõi theùp cuûa nam chaâm veà vò trí ban ñaàu. ÔÛ van khí neùn: Van naïp ñoùng, van xaû môû, khí neùn töø baàu khí neùn ñöôïc thoaùt ra khí trôøi qua van khí. Loø xo hoài vò trong baàu khí neùn ñöa truïc tröôït III vaø khôùp gaøi K3 trôû veà vò trí ban ñaàu , thöïc hieän gaøi caàu tröôùc. Khi gaøi soá chaäm: Ngöôøi laùi gaït caàn ñieàu khieån veà phía tröôùc laøm cho truïc tröôït II vaø khôùp gaøi K2 dòch chuyeån, truïc tröôït I ñöôïc giöõ coá ñònh nhôø söùc caêng cuûa loø xo vaø caùc vieân bi haõm cuûa cô caáu khoùa soá. Khi truïc II dòch chuyeån , coâng taéc 3 ñoùng, trong cuoän daây Rô-le coù doøng ñieän: (+) AQ →K→ cuoän daây nam chaâm → mass → (-) AQ (+) AQ →K→ cuộn dây nam châm → mass → (-) AQ (+) AQ →K→ cuộn dây nam châm → mass → (-) AQ (+) AQ →3 → cuộn dây rơ-le→ mass → (-) AQ (+) AQ →Rơ-le(4) → cuộn dây nam châm→ mass → (-) AQ Khi löïc töø hoùa huùtcaàn tieáp ñieåm laøm caëp tieáp ñieåm cuûa Rô-le ñoùng. Khi naøy ,trong cuoän daây cuûa nam chaâm coù doøng ñieän: (+) AQ →K→ cuoän daây nam chaâm → mass → (-) AQ (+) AQ →K→ cuộn dây nam châm → mass → (-) AQ (+) AQ →K→ cuộn dây nam châm → mass → (-) AQ (+) AQ →3 → cuộn dây rơ-le→ mass → (-) AQ (+) AQ →Rơ-le(4) → cuộn dây nam châm→ mass → (-) AQ Quaù trình gaøi caàu tröôùc ñöôïc thöïc hieän töông töï nhö khi baäc coâng taéc K ôû tröôøng hôïp treân. Truïc tröôïtt II dòch chuyeån heát haønh trình seõ gaït khôùp gaøi K2 aên khôùp Thöïc hieän gaøi soá chaäm, ñaûm baûo gaøi caàu tröôùc tröôùc khi gaøi soá chaäm.Trong hoäp phaân phoái, caùc baùnh raêng (25) vaø (32) ñuôïc gaøi coá ñònh vôùi truïc (3) baèng caùc khôùp gaøi (23) vaø (31).Khi ra soá chaäm, ngöôøi laùi gaït caàn ñieàu khieån veà vò trí trung gian, truïc tröôït II vaø khôùp gaøi K2 dòch chuyeån ñeå ra soá chaäm. Ñeán khi vieân bi cuûa coâng taéc (3) loït vaøo raõnh treân truïc tröôït (II), coâng taéc (3) ñöôïc môû, doøng ñieän qua cuoän daây nam chaâm bò caét. Quaù trình ra caàu tröôùc ñöôïc thöïc hieän töông töï nhö khi môû coâng taéc K, ñaûm baøo ra soá chaäm tröôùc khi ra caàu tröôùc. Tyû soá truyeàn cuûa hoäp phaân phoái xe cô sôû ZIL -131: Soá nhanh in =1; Soá chaäm ic =2.08. Chöông 5: TRUYEÀN ÑOÄNG CAÙC ÑAÊNG TREÂN XE CÔ SÔÛ ZIL-131 Soá truïc caùc ñaêng treân xe Zil-131 coù boán truïc duøng ñeå noái vaø truyeàn moâ men xoaén töø hoäp soá ñeán hoäp phaân phoái, töø hoäp phaân phoái ra caàu tröôùc,töø hoäp phaân phoái ra caàu giöõa, vaø töø caàu giöõa ñeán caàu sau. Trong quaù trình truyeàn moâ men xoaén, caùc truïc caùc ñaêng quay quanh truïc. Khi xe di chuyeån treân maët ñöôøng ghoà gheà, caùc ñaêng coù theå dòch chuyeån doïc truïc maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc vieäc truyeàn moâ men xoaén. Trong quaù trình khai thaùc truyeàn ñoäng caùc ñaêng caàn chuù yù tieáng va ñaäp vaø ñoä voõng cuûa truïc caùc ñaêng ñeå khaéc phuïc kòp thôøi. 5.1 Boá trí caùc truïc cac ñaêng treân xe Zil -131: Hình 24: Sô ñoà boá trí truïc caùc ñaêng treân xe cô sôû Zil-131 Chuù thích: 1-Caàu tröôùc. 2-Hoäp soá chính. 3-Truïc caùc ñaêng daãn ñoäng caàu tröôùc. 4-Truïc caùc ñaêng noái hoäp soá vaø hoäp phaân phoái. 5-Hoäp phaân phoái. 6-Truïc caùc ñaêng daãn ñoäng caàu giöõa. 7-Caàu giöõa. 8-Truïc caùc ñaêng daãn ñoäng caàu sau. 9-Caàu sau. 5.2 Keát caáu caùc ñaêng: Hình 25: Sô ñoà keát caáu caùc ñaêng Chuù thích: 1-Maët bích caùc ñaêng. 2-Naïng caùc ñaêng. 3-Moái gheùp haøn. 4-Mieáng theùp caân baèng ñoäng. 5-Moái gheùp then. 6-Naép chuïp coù raêng. 7-Cuïm laøm kín (phôùt). 8-OÅ bi kim. 9-Truïc chöõ thaäp. 10-Bu long. Keát caáu caùc caùcñaêng duøng treân xe Zil -131 laø loaïi caùc ñaêng roãng. Moãi ñaàu caùc ñaêng coù maët bích treân ñoù coù khoan loã ñeå laép vôùi cuïm chi tieát khaùc thoâng qua caùc buloâng. Coù 4 bu loâng cho moãi maët bích. ÔÛ hai ñaàu caùc ñaêng laø naïng caùc ñaêng. Chi tieát naøy nhaèm ñònh vò cho truïc chöõ thaäp thoâng qua caùc oå bi kim. Moãi truïc chöõ thaäp töông öùng coù 1 caëp oå bi kim. Keát caáu phaàn thaân caùc ñaêng coù 2 phaàn, ñöôïc cheá taïo roãng vaø chuùng ñöôïc noái laïi vôùi nhau qua khôùp then hoa. Taïi ñaàu noái coù naép chuïp chaén buïi vaø trong ñoù coù phôùt cao su. Hình 26: Vò trí oå bi kim treân truïc caùc ñaêng. Treân naép ñaäy caùc ñaàu truïc chöõ thaäp coù hai buloâng vaø coù hai caùi laåy nhaèm coá ñònh truïc chöõ thaäp vaø hai oå bi kim. Trong quaù trình cheá taïo, ngöôøi ta ñaép theâm mieáng kim loaïi nhaèm caân baèng ñoäng truïc caùc ñaêng. Vì truïc caùc caùc ñaêng daøi neân khi cheá taïo ,phaàn thaân ñöôïc cheá taïo rieâng, sau ñoù môùi noái laïi vôùi naïng caùc ñaêng qua moái haøn. Hình 27: Vò trí laåy coá ñònh. Chöông 6: CAÀU XE CÔ SÔÛ ZIL – 131. Sô löôïc veà caàu xe Zil-131: Treân xe Zil-131 coù 3 caàu chuû ñoäng: caàu daãn höôùng, caàu giöõa , vaø caàu sau. Trong caàu chuû ñoäng bao goàm caùc boä phaän: Truyeàn löïc chính keùp, boä vi sai, khôùp caùc ñaêng ñoàng toác,baùn truïc vaø daàm caàu. Sô löôïc töøng boä phaän nhö sau: Truyeàn löïc chính ñeà truyeàn vaø taêng moâ men xoaén qua cô caáu vi sai ñeán caùc baùn truïc ñöôïc ñaët döôùi moät goùc 900. ñoái vôùi truïc doïc cuûa xe. Boä vi sai ñöôïc ñaët giöõa caùc baùnh xe chuû ñoäng cuûa moät caàu ñaûm baûo cho caùc baùnh xe quay vôùi caùc vaän toác goùc khaùc nhau khi oâtoâ quay voøng, chuyeån ñoäng treân ñöôøng khoâng baèng phaúng hoaëc khi coù söï sai leäch veà kích thöôùc loáp, ñoàng thôøi phaân phoái moâ men xoaén trong caùc tröôøng hôïp neâu treân. Baùn truïc duøng ñeå truyeàn moâ men xoaén töø boä vi sai ñeán caùc baùnh xe chuû ñoäng. Baùn truïc khoâng noái tröïc tieáp vôùi baùnh xe chuû ñoäng maø noái qua truyeàn ñoäng caùc ñaêng. Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác ñaûm baûo cho 2 baùnh xe daãn höôùng chuyeån ñoäng quay trong hai maët phaúng vuoâng goùc vôùi nhau. Daàm caàu chuû ñoäng duøng giaù laép caùc chi tieát cuûa truyeàn löïc chính, boä vi sai, baùn truïc vaø caùc baùnh xe chuû ñoäng, vaø ñeå ñôõ troïng löôïng ñöôïc treo cuûa xe taùc duïng leân caùc caàu chuû ñoäng. 6.1 Keát caáu caàu chuû ñoäng daãn höôùng (caàu tröôùc): 6.1.1 Truyeàn löïc chính vaø boä vi sai: Treân hình 28 moâ taû keát caáu truyeàn löïc chính vaø boä vi sai caàu tröôùc. Truyeàn löïc chính naøy laø loaïi truyeàn löïc chính keùp. Baùnh raêng chuû ñoäng vaø baùnh raêng bò ñoäng trung gian ñeàu laø baùnh raêng coân raêng xoaén. Truïc chuû ñoäng cuûa truyeàn löïc chính (16) quay trôn hai oå bi coân (14) vaø moät oå bi truï. Caùc oå bi naøy laép chaët vôùi voû caàu. Moät ñaàu truïc truyeàn löïc chính coù gaén maët bích (13) thoâng qua then hoa ñeå nhaän moâ men xoaén töø truïc caùc ñaêng ra caàu tröôùc. Moät ñaàu coøn laïi töïa treân oå bi kim. Treân truïc chuû ñoäng, baùnh raêng coân raêng xoaén aên khôùp vôùi truïc baèng then hoa. Treân truïc trung gian (19), baùnh raêng truï trung gian raêng xoaén (9) ñöôïc cheá taïo lieàn truïc vaø luoân aên khôùp vôùi baùnh raêng bò ñoäng (3) treân voû vi sai (18). Truïc trung gian quay trôn treân hai oå bi coân (8) vaø moät oå bi truï. Baùnh raêng coân raêng xoaén (15) noái cöùng vôùi truïc baèng then hoa. Phaàn voû vi sai (18) vaø baùnh raêng bò ñoäng (3) ñöôïc laøm rôøi vaø chuùng ñöôïc laép gheùp vôùi nhau baèng ñai oác. Boä vi sai goàm boán baùnh raêng haønh tinh quay trôn treân truïc chöõ thaäp vaø quay quanh hai baùnh raêng maët trôøi laø hai baùnh raêng baùn truïc. Baùnh raêng baùn truïc laép vôùi baùn truïc baèng then hoa. Phía sau löng caùc baùnh raêng coân naøy coù ñeäm tyø ñeå coù theå ñieàu chænh ñöôïc söï aên khôùp. Hình 28: Keát caáu truyeàn löïc chính vaø boä vi sai caàu tröôùc. Chuù thích: 1-OÅ laên coân baùn truïc. 2-Ñeäm ñieàu chænh baùn truïc. 3-Baùnh raêng bò ñoäng truyeàn löïc chính. 4-Truïcï chöõ thaäp. 5-Baùnh raêng maët trôøi.. 6-Baùnh raêng haønh tinh. 7-Baùn truïc. 8-OÅ laên coân truïc bò ñoäng truyeàn löïc chính keùp 9-Baùnh raêng bò ñoäng. 10-Ñeäm ñieàu chænh truyeàn löïc chính 11-Coác truyeàn löïc chính. 12-Phôùt laøm kín. 13-Maët bích. 14- OÅ laên coân truyeàn löïc chính. 15-Baùnh raêng chuû ñoäng truyeàn löïc chính. 16-Truïc chuû ñoäng. 17-Nuùt thoâng hôi.18- Voû vi sai. 19- Truïc bò ñoäng truyeàn löïc chính Sôû dó ngöôøi ta söû duïng boä baùnh raêng coân raêng xoaén cho truyeàn löïc chính vì chuùng coù nhöõng öu ñieåm nhaát ñònh. Soá raêng thaáp maø vaãn aên khôùp toát vaø ñuû beàn, neân ñaûm baûo kích thöôùc caàu xe nhoû trong khi tyû soá truyeàn lôùn. Khaû naêng truyeàn löïc loaïi naøy toát vì heä soá truøng khôùp cao. Laøm vieäc eâm dòu vì aên khôùp töø töø theo chieàu daøi raêng. ÔÛ caùc ñaàu raêng khoâng coù hieän töôïng tröôït neân moøn ít vaø moøn ñeàu. Tuy nhieân, nhöôïc ñieåm cuûa boä baùnh raêng naøy laø khi aên khôùp phaùt sinh löïc doïc truïc. Khaéc phuïc hieän töôïng naøy,ngöôøi ta duøng oå laên coân,ôû baùnh raêng chuû ñoäng, höôùng xoaén cuûa raêng ngöôïc vôùi chieàu quay cuûa truïc khi xe chuyeån ñoäng tònh tieán ñeå khi xe chaïy khoâng xaûy ra hieän töôïng keït baùnh raêng. Hình 29: Boá trí oå laên treân truïc chuû ñoäng truyeàn löïc chính. Vì ñoä cöùng vöõng cuûa baùnh raêng chuû ñoäng truyeàn löïc chính phuï thuoäc chuû yeáu vaøo oå ñôõ gaàn baùnh raêng coân, ñöôøng kính oå truïc taïi goái ñôõ, khoaûng caùch giöõa caùc goái ñôõ vaø ñoä coâng xoân cuûa truïc neân ngöôøi ta söû duïng oå laên coân vaø oå laên truï thay cho oå laên caàu vaø boá trí hai oå laên coân coù caùc ñænh coân höôùng vaøo nhau ñeå giaûm trò soá coâng xoân vaø taêng khoaûng caùch goái ñôõ. Boá trí theâm oå laên truï ôû cuoái truïc chuû ñoäng taêng theâm ñoä cöùng vöõng cho baùnh raêng chuû doäng truyeàn löïc chính. Ñoä cöùng vöõng cuûa baùnh raêng coân phuï thuoäc vaøo loaïi oå bi, khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm töïa vaø söï phaân boá taûi troïng leân caùc oå bi, voû caàu ñaët treân oå laên coân vaø oå laên coân coù caùc ñænh coân höôùng quay ra ngoaøi ñeå laøm giaûm khoaûng caùch töø taâm oå laên tôùi baùnh raêng. Ñeå taêng ñoä cöùng vöõng cho baùnh raêng bò ñoäng, ôû voû vi sai coù caùc gaân cöùng. Ñeå ñaûm baûo ñoä cöùng vöõng baùnh raêng theo chieàu löïc doïc truïc ,phía sau baùnh raêng gaàn vò trí aên khôùp coù boá trí ñeäm tyø. 6.1.2 Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác ôû caàu tröôùc: Caàu chuû ñoäng daãn höôùng xe Zil – 131 ngoaøi chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa moät caàu chuû ñoäng noù coøn phaûi thöïc hieän nhieäm vuï daãn höôùng. Coù nghóa laø noù keát hôïp vôùi heä thoáng laùi ñeå thöïc hieän quaù trình laùi xe theo söï ñieàu khieån cuûa ngöôøi laùi. Hình 30: Sô ñoà keát caáu cuïm caùcñaêng ñoàng toác ôû caàu tröôùc xe Zil-131. Chuù thích: 1-Moay ô baùnh xe. 2-Bích ñaàu baùn truïc. 3-Ngoõng laép oå moay ô baùnh xe. 4-Voû baûo veä ñöôøng oáng daãn khí neùn. 5-Raõnh daãn khí. 6-Van khí neùn. 7-Ñai oác ngoaøi. 8-Ñai oác trong. 9-Voøng khoùa. 10-Ñöôøng oáng daãn khí neùn. 11-Phôùt phía ngoaøi. 12-Ñöôøng oáng daãn khí tôùi cuïm chi tieát laøm kín khí.13, 21-Phôù.t 14-Ñai oác. 15-Giaù ñôõ truïc quay cuûa cam phanh. 16-OÁng noái goùc. 17-Naép. 18-Ñoøn laùi ngang. 19-Ñeäm ñieàu chænh. 20-Phôùt cuûa voû khôùp caùc ñaêng. 22-Baùn truïc. 23-Voû caùc ñaêng. 24- Phôùt cuûa baùn truïc. 25. Voû caàu. 26.Voøng tì cuûa naïng caùc ñaêng. 27. Khôùp caùc ñaêng ñoàng toác. 28. Voû baûo veä. 29-Voû ngoaøi cuûa khôùp caùc ñaêng. 30- Ñeäm ñieàu chænh phaùi döôùi. 31- Naép döôùi cuûa voû khôùp caùc ñaêng. 32- Caùc chi tieát cuûa cuïm laøm kín khí neùn. 33- Nuùt. 34- Phôùt beân trong cuûa moay ô baùnh xe. Treân hình 30 laø sô ñoà keát caáu cuïm caùc ñaêng ñoàng toác caàu tröôùc, baùnh xe daãn höôùng nhaän ñöôïc moâ men xoaén töø vi sai truyeàn tôùi qua khôùp caùc ñaêng ñoàng toác (27), vöøa coù theå quay quanh choát truï ñöùng qua caùc oå laên coân ñöôïc laép hai ñaàu choát, khi ngöôøi laùi taùc duïng leân heä thoáng laùi chuyeån taùc ñoäng ñeán ñoøn laùi ngang (18) . Khôùp caùc ñaêng naøy coù hai naïng ñöôïc laøm lieàn truïc ,ôû moãi naïng ñöôïc gia coâng boán raõnh cong ñoái xöùng vôùi nhau, khi laép gheùp ôû phaàn giöõa caùc raõnh cuûa hai naïng ñöôïc ñöôïc ñaët caùc vieân bi truyeàn löïc. Ñeå xaùc ñònh vò trí töông ñoái giöõa hai naïng ngöôøi ta ñaët giöõa hai naïn moät vieân bi ñònh vò . Trong quaù trình laøm vieäc cuûa khôùp caùcñaêng vôùi moät chieàu quay cuûa truïc chuû ñoäng ,moâ men xoaén ñöôïc truyeàn giöõa hai naïn qua hai vieân bi truyeàn löïc, ôû chieàu quay ngöôïc laïi thì moâ men ñöôïc truyeàn qua hai vieân bi coøn laïi. Khi goùc giöõa hai truïc thay ñoåi, caùc vieân bi truyeàn löïc seõ dòch chuyeån trong caùc raõnh cuûa naïng. Do caùc raõnh treân naïng coù baùn kính cong baèng nhau vaø khoaûng caùch töø taâm cuûa naïng vaø taâm cuûa khôùp baèng nhau neân ta coù theå chöùng minh ñöôïc : Taâm caùc vieân bi truyeàn löïc luoân naèm trong maët phaúng phaân giaùc cuûa goùc taïo bôûi giöõa hai ñöôøng taâm cuûa caùc truïc, vì vaäy toác ñoä goùc cuûa hai truïc luoân baèng nhau. 6.2.Keát caáu vaø nguyeân lyù caàu giöõa vaø caàu sau: 6.2.1.Nguyeân lyù hoaït ñoäng caàu giöõa vaø caàu sau: Hình 31: Sô ñoà nguyeân lyù truyeàn löïc chính caàu xe Zil-131. Ñoái vôùi caàu giöõa: Moâ men xoaén töø truïc ra cuûa hoäp phaân phoái qua truïc caùc ñaêng ñeán truïc chuû ñoäng cuûa truyeàn löïc chính keùp. Taïi ñaây,moâ men ñöôïc truyeàn ñeán truïc trung gian thoâng qua caùc baùnh raêng coân aên khôùp ñöôïc laép treân hai truïc ñoù. Treân truïc trung gian coù baùnh raêng truï raêng nghieâng luoân aên khôùp vôùi voû vi sai, coù nhieäm vuï truyeàn moâ men ñeán boä vi sai. Moâ men töø voû vi sai ñöôïc truyeàn qua caùc baùnh raêng haønh tinh roài ñeán baùnh raêng baùn truïc ñi ra daãn ñoäng baùnh xe. Ñoái vôùi caàu sau: Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa caàu sau töông töï nhö caàu giöõa nhöng chæ khaùc ôû choã laø moâ men ñaàu ra cuûa truïc chuû ñoäng truyeàn löïc chính caàu giöõa laø moâ men ñaàu vaøo cho truïc chuû ñoäng truyeàn löïc chính caàu sau thoâng qua caùc ñaêng truyeàn ñoäng. 6.2.2 Keát caáu caàu giöõa: Hình 32: Sô ñoà keát caáu caàu giöõa. Chuù thích: 1-Voû. 2-Truïc chuû ñoäng. 3-Baùnh raêng coân treân truïc chuû ñoäng. 4-Nuùt ñoå daàu. 5-Baùnh raêng coân treân truïc bò ñoäng. 6-OÅ laên. 7-Baùnh raên truï treân truïc bò ñoäng. 8-OÅ laên. 9-Truïc bò ñoäng. 10-Baùnh raêng baùn truïc. 11-Truïc chöõ thaäp trong vi sai. 12Voû vi sai. 13-Baùn truïc. 14-OÅ laên baùn truïc. 16-Daàm caàu. 17-Nuùt thoâng hôi. 18-Nuùt xaû daàu Boä truyeàn löïc chính: Caàu giöõa treân xe Zil-131 söû duïng truyeàn löïc chính keùp trung taâm, coù truïc chuû ñoäng (2) xuyeân thoâng. Truyeàn löïc chính keùp goàm hai caëp baùnh raêng, moät caëp baùnh raêng coân (3) vaø (5),moät caëp coøn laïi laø caëp baùnh raêng thaúng (7) vaø (12). Hình 33: Boä truyeàn löïc chính caàu giöõa xe zil-131. Caùc caëp baùnh raêng coân vaø baùnh raêng truï cuøng ñaët treân voû hoäp giaûm toác trung taâm. Vi sai ñöôïc ñaët sau caëp baùnh raêng aên khôùp thöù hai. Truïc trung gian (7) vaø truïc bò ñoäng (baùn truïc) ( 15) ñaët trong maët phaúng thaúng ñöùng. Vôùi keát caáu naøy, moâ men truyeàn ñeán vi sai lôùn nhöng keát caáu caùc chi tieát cuûa vi sai cuõng lôùn keùo theo keát caáu chung cuûa caàu lôùn. Hình 34: Boä truyeàn löïc chính caàu sau xe Zil-131. Boä truyeàn löïc chính caàu sau töông töï boä truyeàn löïc chính caàu giöõa, chæ khaùc laø treân truïc chuû ñoäng truyeàn löïc chính caàu giöõa coù maët bích ra daãn ñoäng caàu sau, coøn vôùi caàu sau thì khoâng coù maët bích naøy vaø coù theâm naép chuïp truyeàn löïc chính ôû phía sau truïc chuû ñoäng. Boä vi sai: Voû boä vi sai (12) goàm hai nöûa ñöôïc laép chaët vôùi nhau vaø laép chaët vôùi baùnh raêng bò ñoäng truyeàn löïc chính. ÔÛ beà maët laép gheùp cuûa hai nöûa voû vi sai laép chaët truïc chöõ thaäp (11). Treân truïc chöõ thaäp laép quay trôn boán baùnh raêng haønh tinh aên khôùp vôùi baùnh raêng baùn truïc (10). Caùc baùnh raêng coân, ôû phía sau löng coù caùc ñeäm ñeå giaûm ma saùt. Caùc baùnh raêng baùn truïc ñöôïc laép vôùi baùn truïc baèng then hoa. Hình 35: Caáu taïo boä vi sai caàu xe Zil-131. PHAÀN 4: HEÄ THOÁNG COÂNG TAÙC TREÂN XE CHÖÕA CHAÙY ZIL-131 Chöông 7 : BÔM LY TAÂM TREÂN XE CÖÙU HOÛA ZIL-131 7.1.Daãn ñoäng bôm cöùu hoûa treân xe: Heä thoáng truyeàn löïc daãn ñoäng bôm treân xe cöùu hoûa truyeàn moâ men xoaén töø ñoäng cô ñeán bôm cöùu hoûa vaø caùc thieát bò khaùc treân xe.Phaàn lôùn treân laïo xe chuyeân duøng naøy söû duïng nguoàn ñoäng löïc töø xe cô sôû, tröø moät vaøi loaïi xe chöõa chaùy ôû saân bay. Sô ñoà truyeàn löïc tuøy thuoäc vaøo choã ñaët bôm vaø caùc keát caáu ñaët bieät khaùc töø xe cô sôû. Sô ñoà truyeàn löïc bôm coù bôm ñaët ôû phía tröôùc xe laáy ñoäng löïc tröïc tieáp töø ñaàu truïc khuyûu thoâng qua khôùp gaøi vaø hoäp taêng toác,khôùp gaøi coù boä ñoàng toác ñeå taêng toác cho truïc bôm tröôùc khi gaøi vaøo ñoäng cô. Vieäc khôûi ñoäng ñoäng cô baèng tay ñöôïc thöïc hieän baèng nhieàu phöôn phaùp khaùc nhau hoaëc thöôøng nhôø boä truyeàn phuï thoâng qua truïc cuûa bôm hoaëc laø quay khôûi ñoäng cho bôm quay nhôø khôùp baûn leà ñaët bieät ñeå tieáp caän vôùi ñoäng cô. Sô ñoà truyeàn löïc coù bôm ñaët phía sau xe hoaëc ñaët ôû giöõa xe tieán haønh thoâng qua heä thoáng truyeàn löïc phuï thoâng qua hoäp trích coâng suaát vaø boä truyeàn ñoäng caùc ñaêng.Trong moät soá tröôøng hôïp laép theâm vaøo heä thoáng truyeàn löïc boä giaûm toác mang tính chaát cuïm rieâng bieät hoaëc ñoàng boä vôùi bôm. ÔÛ nöôùc Ñöùc vaø nöôùc Anh thì maéc chung vôùi bôm. ÔÛ Nga thì maéc rieâng. Hình 36: Heä thoáng truyeàn löïc daãn ñoäng bôm xe cöùu hoûa Zil-131. Chuù thích: 1-Hoäp soá. 2-Hoäp trích coâng suaát . KOM-68. 3-Truïc caùc ñaêng roãng. 4-Truïc caùc ñaêng ñaëc. 5-Bôm ly taâm ФH-30K. 6-Khung xe. Treân sô ñoà hình 36, hoäp trích coâng suaát maéc tröïc tieáp vaøo hoäp soá. Treân hoäp soá xe cô sôû ngöôøi ta thaùo phaàn naép hoäp soá vaø thay vaøo ñoù laø hoäp trích coâng suaát. Moâ men töø baùnh raêng treân truïc chuû ñoäng cuûa hoäp soá seõ aên khôùp vôùi baùnh raêng chuû ñoäng treân hoäp trích coâng suaát. Treân truïc ra cuûa hoäp trích coâng suaát coù gaén maët bích ñeå noái vôùi truyeàn ñoäng caùc ñaêng. Qua hai truïc caùc ñaêng roãng vaø moät truïc caùc ñaêng ñaëc ñaët ôû giöõa hai truïc caùc ñaêng ñoù, moâ men seõ tôùi truïc chuû ñoäng cuûa bôm ly taâm vaø daãn ñoäng bôm. 7.2.Keát caáu bôm ly taâm: Bôm ФH-30K treân xe cöùu hoûa Zil-131 laø loaïi bôm ly taâm moät caáp (chæ coù moät baùnh coâng taùc ), coät aùp H= 20 m coät nöôùc, vaø bôm moät mieäng huùt. Hình 37: Sô ñoà keát caáu bôm ФH-30K treân xe cöùu hoûa Zil-131. Chuù thích: 1-Maët bích. 2-Then hoa. 3-Baùo toác ñoä. 4-OÅ laên.5-Que thaêm daàu. 6-Truïc bôm. 7-Vuù môû. 8-Ñai oác. 9-Nuùt xaû daàu . 10-OÅ laên. 11-Coác ñeäm. 12-Boä ñeäm laøm kín. 13- Tia kieåm tra. 14-Caùnh bôm. 15-Ñeäm ñieàu chænh. 16-Coå huùt. 17-Ñoàng hoà baùo chaân khoâng. 18-Gui dong. 19-Naép. Treân sô ñoà keát caáu bôm ôû hình 37: Voû ñuùc baèng gang, treân voû coù gaén hai oå bi laên (4) vaø (10) ñeå ñôõ truïc bôm (6). Ñaàu truïc bôm coù laép maët bích (1) thoâng qua then hoa (2), ñeå coá ñònh maët bích ,duøng ñai oác (8). Vuù môõ (7) cung caáp môû boâi trôn ñeå boâi trôn ñeäm cao su laøm kín (11). Caùnh daãn höôùng (14) ñuùc baèng gang vaø coù ñoä nhaün cao ,laép vôùi truïc bôm baèng then. Tia phun (13) nhaèm ñeå kieåm tra söï hoaït ñoäng cuûa bôm khi bôm laøm vieäc. Treân ñaàu coå huùt (16) coù gaén ñoàng hoà baùo aùp suaát chaân khoâng (17).ÔÛ phía döôùi khoang chöùa daàu boâi trôn coù nuùt xaû thay daàu vaø ôû phía treân coù que thaêm daàu (5). 7.3 Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa bôm ly taâm ФH-30K treân xe cöùu hoûa Zil-131: Döôùi ñaây laø sô ñoà theå hieän ñöôøng nöôùc vaøo vaø nöôùc ra treân bôm khi bôm hoaït ñoäng. Hình 38: Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa bôm ly taâm ФH-30K treân xe cöùu hoûa Zil-131 Chuù thích: 1-Boä phaän daãn höôùng vaøo. 2-Caùnh bôm. 3-Truïc bôm. 4-Boä phaän daån höôùng ra. (buoàng xoaén oác). 5-OÁng ñaûy. 6-OÁng huùt. Tröôùc khi bôm laøm vieäc caàn laøm cho thaân bôm (trong ñoù coù baùnh coâng taùc) vaø oáng huùt ñieàn ñaày chaát loûng –thöôøng goïi laø moài bôm. Khi bôm laøm vieäc,baùnh coâng taùc quay, caùc phaàn töû chaát loûng ôû trong baùnh coâng taùc döôùi aûnh höôûng cuûa löïc ñaåy ly taâm bò doàn töø trong ra ngoaøi, chuyeån ñoäng theo caùc maùng daãn cuûa caùnh daãn vaø ñi vaøo oáng ñaåy vôùi aùp suaát cao hôn, ñoù laø quaù trình ñaåy cuûa bôm. Ñoàng thôøi ôû loái vaøo cuûa baùnh coâng taùc taïo neân moät vuøng chaân khoâng vaø döôùi taùc duïng cuûa aùp suaát trong beå chöùa lôùn hôn aùp suaát ôû loái vaøo cuûa bôm, chaát loûng ôû beà huùt lieân tuïc bò ñaåy vaøo bôm theo oáng huùt. Ñoù laø quaù trình huùt cuûa bôm. Quaù trình huùt vaø quaù trình ñaåy cuûa bôm laø quaù trình lieân tuïc, taïo neân doøng chaûy lieân tuïc qua bôm. Boä phaän daãn höôùng ra (coù daïng xoaén oác neân goïi laø buoàng xoaén oác ) ñeå daãn chaát loûng töø baùnh coâng taùc ra oáng ñaå ñöôïc ñieàu hoøa,oån ñònh vaø coøn coù taùc duïng bieán moät phaàn ñoäng naêng cuûa doøng chaûy thaønh aùp naêng caàn thieát. Chöông 8: HOÄP TRÍCH COÂNG SUAÁT VAØ TRUYEÀN ÑOÄNG CAÙC ÑAÊNG TREÂN XE CÖÙU HOÛA ZIL-131 8.1 Sô löôïc veà hoäp trích coâng suaát treân xe cöùu hoûa : Hoäp trích coâng suaát treân xe cöùu hoûa hieän nay thöôøng duøng laø loaïi kieåu cô khí, nhaän moâ men tröïc tieáp töø heä thoáng truyeàn löïc cuûa xe vaø truyeàn moâ men ñeán heä thoáng truyeàn löïc bôm. Hoäp coâng suaát coù theå ñaët treân moät trong soá caùc cuïm: Hoäp soá chính, hoäp soá phuï, boä truyeàn caùc ñaêng, ñaûm baûo tæ soá truyeàn töông öùng soá voøng quay cuûa bôm vaø ñoäng cô. Yeâu caàu chính cuûa hoäp trích coâng suaát laø: Kích thöôùc vaø troïng löôïng nhoû. Thôøi haïn laøm vieäc < 250 h. Khoâng oà khi coù taûi. Khoâng laøm cho daàu noùng leân khi coù taûi vôùi cheá ñoä laøm vieäc toái ña. Thuaän tieän cho vieäc ñieàu khieån. Ñoái vôùi xe phuïc vuï ôû saân bay coù khaû naêng gaøi bôm khi xe ñang chaïy. Hoäp trích coâng suaát phaûi duøng ñöôïc caø xe thöôøng vaø xe coù tính naêng thoâng qua cao. Toâng soá cô baûn cuûa hoäp trích coâng suaát laø tyû soá truyeàn. Tyû soá truyeàn baèng soá voøng quay cuûa truïc chuû ñoäng treân soá voøng quay truïc bò ñoäng. Thöôøng phaân loaïi hoäp trích coâng suaát thaønh ba loaïi döïa theo vò trí cuûa chuùng treân xe cô sôû: Kieåu 1; Ñaët ôû naép treân hoäp soá chínhvaø nhaän moâ men töø truïc chuû ñoäng cuûa hoäp soá chính. Kieåu 2: Hoäp trích coâng suaát rieâng laép vaøo boä truyeàn caùc ñaêng truyeàn töø hoäp soá chính ñeán caàu sau oâtoâ. Kieåu 3: Ñaët treân hoäp phaân phoái vaø trích coâng suaát töø truïc chuû ñoäng cuûa hoäp phaân phoái. Kieåu 4: Ñaët beân söôøn hoäp soá chính vaø trích coâng suaát töø truïc trung gian. Trong caùc kieåu hoäp trích coâng suaát treân thì caùc kieåu 1-3-4 coù keát caáu phuï thuoäc ñeán hoäp soá chính vaø hoäp soá phuï, thöôøng thì hoäp trích coâng suaát loaïi naøy do chính nhaø maùy saûn xuaát xe cô sôû saûn xuaát. Nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø khi laøm vieäc caùc baùnh raêng gaøi soá khoâng trong moät voû , söï aên khôùp ñuùng caùc raêng (khoâng coù leäch taâm truïc) laø nguyeân nhaân daãn ñeán tuoåi thoï hoäp trích coâng suaát keùm. Caùch laép ñaët baùnh raêng cuõng phuï thuoäc caùch laép ñaët treân hoäp soá chính vaø hoäp phaân phoái. Giôùi haïn thay ñoåi tyû soá truyeàn caùc kieåu 1-3-4 thöôøng raát heïp , ñöôïc giôùi haïn bôûi soá raêng töông öùng treân baùnh raêng truïc chuû ñoäng hoäp soá vaø hoäp phaân phoái vaø caùc keát caáu tieáp theo. Kieåu 2: khoâng coù nhöôïc ñieåm nhö treân, caùc baùnh raêng laép trong moät hoäp, khoâng phaûi yeâu caàu vieäc ñieàu chænh aên khôùp. Caùc thoâng soá cuûa boä truyeàn baùnh raêng vaø oå bi khoâng lieân quan ñeán hoäp soá chính vaø hoäp phaân phoái maø ñöôïc löïa choïn ñoäc laäp. Hieän nay, hoäp trích coâng suaát kieåu 2 duøng treân xe coù coâng thöùc baùnh xe 4x2 ,phaïm vi öùng duïng raát ít. 8.2 Hoäp trích coâng suaát treân xe cöùu hoûa Zil-131: Hình 39: Keát caáu hoäp trích coâng suaát KOM-68 treân xe cöùu hoûa Zil-131. Chuù thích: 1-Baùnh raêng trung gian. 2-OÅ laên kim truïc trung gian. 3-Naép. 4-Ñeäm. 5-Truïc trung gian. 6-Truïc chuû ñoäng. 7-Voû. 8-OÅ laên truïc chuû ñoäng. 9-Baùnh raêng truïc chuû ñoäng. 10-OÅ laên truïc chuû ñoäng. 11-OÅ laên truïc bò ñoäng. 12-Khôùp gaøi soá hoäp trích coâng suaát. 13-Truïc bò ñoäng. 14-OÅ laên truïc bò ñoäng. 15-Phôùt chaén daàu. 16- Caàn gaït daãn ñoäng bôm.17-Maët bích. 18- Caøng vaøo soá hoäp soá.19-Truïc tröôït. Hoäp trích coâng suaát KOM-68 ñöôïc ñaët treân xe cöùu hoûa Zil-131 coù vò trí treân naép hoäp soá chính vaø thoáng nhaát vôùi cô caáu gaøi toác ñoä. Baùnh raêng trung gian hoäp trích coâng suaát luoân aên khôùp vôùi truïc chuû ñoäng. Vieäc löïa choïn chieàu daøy cuûa ñeäm naép treân hoäp soá chính cuõng laø söï ñieàu chænh aên khôùp. Khi xe hoaït ñoäng treân ñöôøng, caùc baùnh raêng hoäp trích coâng suaát quay khoâng taûi. Vieäc boâi trôn ñöôïc thöïc hieän baèng caùch vung teù daàu töø caùc te cuûa hoäp soá chính. Vieäc gaøi soá hoäp trích coâng suaát khoâng chæ khi xe ñöùng yeân maø caû khi xe di chuyeån. Do hoäp trích coâng suaát cuõng laø naép treân cuûa hoäp soá neân troïng löôïng cuûa noù nhoû. Coâng suaát truyeàn cho hoäp naøy giôùi haïn bôûi tuoåi thoï cuûa oå bi phía sau cuûa truïc chuû ñoäng treân hoäp soá chính. Treân hình 39 laø sô ñoà keát caáu: Treân voû (7) coù loã laép ba truïc (5) , (6) vaø (13) qua caùc oå bi. Cô caáu gaøi vaø caùc chi tieát cô khí hoäp trích coâng suaát thay theá cô caáu gaøi hoäp soá chính. Caùc baùnh raêng cuûa hoäp KOM-68 laø caùc baùnh raêng nghieâng, coù ñieàu chænh goùc, ñöôïc cheá taïo töø theùp Cr-Ti, ñöôïc thaám than vaø toâi. Hình 40: Maët caét ngang hoäp trích coâng suaát Chuù thích: 13-Truïc thöù caáp hoäp trích coâng suaát. 19-Truïc tröôït hoäp soá.20-Naép. 21-Caàn gaït. 22-Caøng gaït hoäp trích coâng suaát. 23-Truïc tröôït hoäp trích coâng suaát. 24-Naép. Baùnh raêng trung gian (1) quay trôn hai oå bi coân noùn ñaët coá ñònh treân truïc (5). Tieán haønh ñieàu chænh oå bi coân (2) baèng beà daøy ñeäm (4) döôùi maët bích (3). Caùc oå bi coøn laïi hoäp trích coâng suaát khoâng caàn ñieàu chænh. Baùnh raêng bò ñoäng (9) ñöôïc laép then treân truïc (6) coù vaønh raêng vaø voøng haõm ñeå boá trí caùc oå bi (11). Treân vaønh raêng truïc thöù caáp coù khôùp gaøi (12) .Cuoái truïc thöù caáp coù maët bích (17) ñeå noái vôùi truïc caùc ñaêng. Ñeå tieän cho vieäc thaùo laép hoäp trích coâng suaát. ngöôøi ta thaùo caàn gaït soá (21) cuøng vôùi moät soá chi tieát lieân quan naép (20). Thoâng qua vieäc naøy laép caùc con tröôït (23) vaø caøng gaøi khi laép noù vaøo boä ñoàng toác. Bu loâng phía tröôùc beân phaûi baét chaët hoäp trích coâng suaát vaøo hoäp soá chính ñöôïc ñaët trong moät khe nhoû, ñöôïc haõm baèng caùc ñeäm veânh, sau ñoù ñaäy baèng naép (24). Ñeå gaøi soá hoäp trích coâng suaát khi xe ñang ñöùng, caét ly hôïp, keùo caàn gaït veà phía mình, khi ñoù truïc tröôït (23) vaø naïng gaøi (22) cuûa boä gaøi ñöôïc dòch chuyeån veà phía tröôùc ñaåy khôùp (12) aên khôùp vôùi truïc chuû ñoäng (6). Khi xe ñang chaïy caàn : Ñöa caàn soá chính veà vò trí trung gian. Caét ly hôïp. Taêng ga. Caét ly hôïp vaø sau ñoù gaøi soá I hoaëc II.Neáu gaøi soá lôùn hôn soá II thì bôm laøm vieäc khoâng ñuùng ñaëc tính. Luùc ñoù khoâng cung caáp ñuû löôïng nuoùc cho voøi roàng. Sau naøy,ñeå taêng tuoåi thoï laøm vieäc ngöôøi ta caûi bieân hoäp trích coâng suaát KOM-68, ngöôøi ta taêng cöôøng chaát löôïng oå bi caàu truïc trung gian, caùc baùnh raêng cheá taïo baèng theùp, khaû naêng choáng maøi moøn cao. 8.3 Boä truyeàn löïc caùc ñaêng daãn ñoäng bôm: Moâ men xoaén töø truïc bò ñoäng hoäp trích coâng suaát ,nhôø boä truyeàn caùc ñaêng vaø caùc goái töïa trung gian ñeán daãn ñoäng bôm. Boä truyeàn caùc ñaêng cho pheùp taâm truïc cuûa cuïm hoäp trích coâng suaát vaø bôm khoâng cuøng naèm trong moät maët phaúng vaø khoaûng caùch giöõa chuùng lôùn. Khi coù bieán daïng treo, khung, goùc vaø khoaûng caùch giöõa caùc truïc bieán thieân, keát caáu caùc ñaêng buø tröø cho söï bieán thieân ñoù vaø khoâng taïo ra caùc taûi troïng phuï cuõng nhö öùng suaát cho caùc khôùp noái. Caùc ñaêng cuûa boä phaän coâng taùc treân xe cöùu hoûa Zil-131 coù ba truïc: Hai truïc caùc ñaêng roãng vaø moät truïc caùc ñaêng ñaëc goïi laø caùc ñaêng trung gian.Vò trí caùc caùc ñaêng naøy ñöôïc chæ ra treân hình 36. Döôùi ñaây laø keát caáu truïc caùc ñaêng ñaëc. Hình 41: Sô ñoà keát caáu truïc caùc ñaêng ñaëc Chuù thích: 1-Maët bích. 2-Ñeäm chaén. 3-Voû. 4-OÅ bi höôùng kính. 5-Naéêp. 6-Truïc. 7-Phôùt ñeäm. Goái töïa trung gian goàm hai voû (thaân) (3) baét chaët baèng naép (5) vaø truïc (6) quay treân hai oå bi caàu höôùng kính. OÅ bi (4) cho pheùp truïc nghieâng moät goùc ñeå buø tröø ñoä nghieâng khung oâtoâ vaø noù khoâng ñoøi hoûi nhieàu veà ñoä chính xaùc laép raùp. Treân hai ñaàu coù laép maët bích ñeå truyeàn ñoäng vaø noái vôùi caùc ñaêng roãng. Bao kín oå bi baèng naép ñeäm (2) vaø (7), oå bi ñöôïc boâi trôn baèng môû toång hôïp. Khi theát keá truïc caùc ñaêng phaûi keå ñeán moâ men uoán ,moâ men xoaén, vaø moâ men caét daäp. Khi laép, goùc giuõa caùc truïc caùc ñaêng nhoû hôn 80 . Keát caáu truïc caùc ñaêng roãng gioáng nhö caùc ñaêng truyeàn löïc treân xe cô sôû. Chöông 9: CAÙC HEÄ THOÁNG PHUÏ TREÂN XE CÖÙU HOÛA ZIL-131. Ngoaøi boä phaân chính laø hoäp trích coâng suaát ,boä truyeàn löïc caùc ñaêng vaø bôm ly taâm, heä thoáng coâng taùc treân xe cöùu hoûa Zil-131 coøn coù caùc heä thoáng phuï khaùc nhö heä thoáng laøm maùt phuï, heä thoáng huùt chaân khoâng, heä thoáng taïo boït…Döôùi ñaây laø sô ñoà boá trí caùc heä thoáng phuï treân bôm. Hình 42: Boá trí cuïm chi tieát treân bôm. Chuù thích: 1-Van ñöôøng oáng naïp vaøo xitec. 2-Ñöôøng oáng naïp vaøo xitec. 3-Van ñöôøng oáng caáp töø xitec. 4-Ñöôøng oáng caáp töø xitec. 5-Khoùa chaân khoâng. 6-Van vaën. 7-Ñoàng hoà ño aùp suaát chaân khoâng. 8-Thieát bò taïo boït. 9-Kim phun kieåm tra bôm. 10-Bôm ly taâm. 11-Ñaàu noái ñöôøng oáng ra. 12-Van ñöôøng oáng ra. 13-Ñoàng hoà ño aùp löïc nước. Treân hình 42 trình baøy toång quan moät soá cuïm chi tieát treân bôm ФH-30K ñaët treân xe cöùu hoûa Zil-131. Ngoaøi vieäc bôm laáy nöôùc töø coät nöôùc, soâng, hoà, …bôm cuõng coù theå huùt nöôùc töø boàn chöùa qua oàng huùt (4) vaø coù theå naïp vaøo laïi boàn chöùa qua ñöôøng oáng (2). Khoùa chaân khoâng nhaèm cung caáp vaø ngaét doøng chaân khoâng cho bôm laøm vieäc, beân caïnh khoùa chaân khoâng coù ñaët ñoàng hoà ñeå kieåm tra aùp suaát chaân khoâng. Thieát bò taïo boït (8) nhaèm cung caáp boït foam cho bôm ñeå taêng tính hieäu quaû chöõa chaùy. Coù theå kieåm tra bôm coù laøm vieäc hay khoâng thoâng qua kim phun kieåm tra (9) ôû ñaùy bôm ly taâm. Bôm coù hai ñöôøng oáng xaû ra hai phía beân hoâng cuûa xe, ñaàu noái (11) noái coå xaû ñöôøng oáng xaû. Van (12) ñeå ñoùng vaø ngaét doøng chaát loûng ra oáng xaû, kieåm tra aùp löïc nöôùc cuûa doøng naøy thoâng qua ñoàng hoà ño aùp löïc nöôùc (13). 9.1.Heä thoáng huùt chaân khoâng. Bôm ly taâm khi hoaït ñoäng caàn ñieàn ñaày nöôùc trong khoang bôm. Ñeå laøm vieäc ñoù ngöôøi ta ñaët thieát bò chaân khoâng nhaèm taïo ra aùp suaát chaân khoâng trong ñöôøng oáng naïp vaø khoang coâng tác. Hình 43: Boá trí heä thoáng huùt chaân khoâng cho bôm ly taâm Chuù thích: 1-OÁng xaû. 2-Thieát bò taïo chaân khoâng. 3-OÁng giaûm thanh. 4-OÁng daãn chaân khoâng. 5-Saùtxi. 6-Khoùa chaân khoâng. 7-Bôm ly taâm. Treân hình 43, chaân khoâng cung caáp cho bôm ñöôïc laáy töø thieát bò taïo chaân khoâng ñaët sau oáng xaû ñoäng cô. Vì bôm ñaët ôû phía sau xe neân duøng ñöôøng oáng daøi ñeå nhaän chaân khoâng töø phía ñaàu cuûa xe. Ñöôøng oáng ñöôïc coá ñònh treân sat xi xe cô sôû. Ñeå ñoùng hay ngaét doøng chaân khoâng vaøo bôm ly taâm, ngöôøi ta duøng cô caáu khoùa chaân khoâng, ñaët ngay treân thaân bôm, vaø ñöôïc ñieàu khieån baèng caàn ñieàu khieån, kieåu khoùa naøy laø loaïi cô khí. Keát caáu van chaân khoâng nhö sô ñoà hình 44 döôùi ñaây. Hình 44: Keát caáu khoùa chaân khoâng ñaët treân bôm. Chuù thích: 1-Loø xo. 2-Cöûa khí trôøi. 3-Caàn ñaåy. 4-Vaáu cam. 5-Truïc cam. 6-Van thoâng döôùi. 7-Van thoâng treân. 8-Ñeäm laøm kín. 9-Caàn gaït. 10-Loã vaën guiding. Khoùa chaân khoâng laép tröïc tieáp treân naép bôm, gaàn cöûa huùt cuûa bôm. Ñöôïc coá ñònh baèng boán guiding thoâng qua caùc loã (10). Trong khoùa chaân khoâng coù hai van, Van (7) ôû phía treân thoâng heä thoáng chaân khoâng vôùi khí trôøi qua cöûa khí trôøi (2), van (6) ôû phía döôùi thoâng thieát bò chaân khoâng vôùi khoang laøm vieäc cuûa bôm. Hai van naøy cuøng vôùi caàn (4) eùp saùt vaøo cöûa van nhôø hai loø xo (1). Khi xoay caàn gaït (9), truïc cam (5) xoay laøm vaáu cam (4) quay theo ñaåy caàn ñaåy (3) dòch chuyeån thöïc hieän ñoùng hoaëc môû mieäng van, nhôø vaäy van coù theå ñoùng hay caét söï thoâng doøng chaân khoâng vôùi khoang cuûa bôm hay vôùi khí trôøi. Khi van (7) haï, ñoùng mieäng van nghóa laø ñoùng heä thoáng chaân khoâng vôùi khí trôøi. Cuøng luùc van (6) ñöôïc môû ra, chaân khoâng ñi vaøo bôm. Ngöôïc laïi, khi van (7) môû ra, chaân khoâng thoaùt ra ngoaøi khoâng khí vaø cuøng luùc van (6) ñoùng kín khoang bôm. 9.2 Heä thoáng laøm maùt phuï. Bình thöôøng treân xe cô sôû ñaõ coù saün heä thoáng laøm maùt ñoäng cô, tuy nhieân ñoái vôùi xe chöõa chaùy luoân trang bò heä thoáng laøm maùt phuï vì trong quaù trình chöõa chaùy xe khoâng di chuyeån maø ñöùng nguyeân moät choã, trong khi ñoù ñoäng cô cuûa xe cô sôû vaãn hoaït ñoäng, daãn ñeán ñoäng cô bò noùng hôn luùc bình thöôøng (luùc xe chaïy) laøm daàu noùng leân, tieâu hao coâng suaát, taêng toån thaát do ma saùt, laøm giaûm chæ tieâu kinh teá, neân heä thoáng laøm maùt phuï giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Hình 45: Boá trí heä thoáng laøm maùt phuï treân xe. Chuù thích: 1-Boä giaûi nhieät phuï. 2-OÁng daãn vaøo boä giaûi nhieät. 3-OÁng daãn töø boä giaûi nhieät. 4-Saùt xi xe cô sôû. 5-Van ñaàu ra töø bôm. 6-Van ñaàu vaøo bôm ly taâm. Boä giaûi nhieät phuï ñaët phía tröôùc xe, gaàn ñoäng cô. Nöôùc laøm maùt tuaàn hoaøn qua ñöôøng oáng xoaén baèng ñoàng trong boä giaûi nhieät vaø qua heä thoáng ñöôøng oáng ñeán bôm ly taâm. Taïi bôm, heä thoáng laøm maùt naøy coù hai van, moät van ñöôøng nöôùc noùng vaø moät van laø ñöôøng nöôùc ñaõ tieâu nhieät. Döôùi ñaây laø keát caáu boä giaûi nhieät phuï: Hình 46: Boä tieâu nhieät phuï treân xe cöùu hoûa zil-131. Boä giaûi nhieät thöïc chaát laø oáng roãng hình ñöôøng xoaén oác trong ñoù nöôùc tuaàn hoaøn ñaët trong voû vaø coá ñònh baèng chaân ñeá. Coù hai ñaàu noái, moät ñaàu noái vôùi ñöôøng nöôùc vaøo vaø moät ñaàu noái vôùi ñöôøng nöôùc ra . 9.3 Thieát bò taïo boït. Thieát bò taïo boït nhaèm taïo ra moät dung dòch hoøa tan trong nöôùc vôùi muïc ñích taïo ra caùc boït khí ñeå daäp taét ñaùm chaùy coù hieäu quaû hôn. Coù theå hieåu chaát taïo boït laø moät loaïi dung dòch maø khi cho nöôùc vaøo hoøa tan thì chuùng suûi boït traéng, coù maøu daïng nhuõ töông. Chaát taïo boït luoân ñöôïc naïp saün vaøo bình taïo boït ñaët treân khoang chöõa chaùy. ôû bình taïo boït coù heä thoáng ñöôøng oáng daãn chaát taïo boït tôùi thieát bò taïo boït. Thieát bò taïo boït ñöôïc ñaët treân coå huùt cuûa bôm. Xem vò trí cuûa thieát bò taïo boït ôû hình 37 (sô ñoà boá trí cuïm chi tieát). Keát caáu cuï theå cuûa thieát bò taïo boït nhö sô ñoà döôùi ñaây: Ñaëc ñieåm cuûa keát naøy laø coù phaàn di tröôït treân ñöôøng daãn chaát loûng laøm vieäc. Ñieàu naøy laøm giaûm chæ tieâu thuûy löïc vaø boä troän, noù cuõng taïo ra ñieàu kieän aên moøn vaø keït ñöôøng oáng. Ngaøy nay, ñöôøng oáng xaû boä taïo boït naøy ít ñöôïc söû duïng. Hình 47: Thieát bò taïo boït Chuù thích: 1-Voû. 2-Coå huùt. 3-Baàu chaân khoâng. 4-Pheåu. 5-Khoùa. 6-Gic lô. 7-Thöôùc ño. 8-Muõi teân ño. 9-Vieân bi. 10-Cô caáu vaën. 11-Tay gaït. 12- Bu loâng. Voû (1) ñöôïc ñuùc lieàn vôùi coå huùt (2) vaø baàu chaân khoâng (3). Trong baàu chaân khoâng ñaët pheåu (4) ñeå huùt nöôùc töø khoùa (5). Nguoàn nöôùc naøy laáy töø aùo nöôùc cuûa bôm. Thaønh phaàn taïo boït ñöôïc huùt vaøo buoàng chaân khoâng qua giclô (6), thöôøng goïi laø hoïng thaét. Nuùt ñònh hình cuûa van (6) coù theå thay ñoåi tieát dieän löu thoâng cuûa boït, nhôø vaäy thay ñoåi ñöôïc löôïng boït vaøo. Vò trí van hoïng huùt ñöôïc xaùc ñònh theo thöôùc ño (7). Muõi teân (8) gaén treân thöôùc ño ñeå chæ ñònh vò trí tieát dieän löu thoâng. Ñieàu chænh khoùa (5) qua caàn gaït (11), caàn gaït naøy ñöôïc ñieàu chænh baèng tay. Xoay theo chieàu kim ñoàng hoà laø ñoùng khoùa vaø vaën theo chieàu ngöôïc laïi laø môû khoùa. Keá khoùa (5) laø maët bích duøng ñeå baét chaët vaøo aùo nöôùc thoâng qua boán guidong. Ñeå ñeà phoøng nöôùc loït vaøo trong bình chöùa chaát taïo boït, ngöôøi ta laøm van moät chieàu treân ñoù coù gaén vieân bi (9). Vieân bi naøy ñöôïc ñieàu chænh qua cô caáu vaën (10) vaø ñöôïc haõm bôûi moät gôø chaën. Taát caû caùc boä taïo boït khoâng ñaûm baûo coâng suaát 10 m3/phuùt khi aùp suaát ñöôøng oáng naïp nhoû hôn 15 mm coät nöôùc. Boä taïo boït naøy caàn phaûi coù boä hieäu chænh vì toån thaát lôùn trong ñöôøng oáng daãn boït do tieát dieän löu thoâng trong van moät chieàu nhoû. Yeâu caàu naêng suaát taïo boït luoân coù moái lieân heä vôùi naêng suaát cuûa bôm söû duïng. Ñeå söû duïng dung dòch taïo boït 4 % thì moãi moãi sung phun seõ coù 10 lít nöôùc/giaây töø bôm.. 9.4 Voøi phun nöôùc: Voøi phun coøn coù teân goïi khaùc laø laêng (lance). Coù hai loaïi voøi phun,doù laø laêng tay vaø laêng giaù. Laêng tay ñöôïc gaén vaøo ñaàu oáng daãn nöôùc vaø phun nöôùc vaøo ñaùm chaùy, caàm tay vaø ñieàu chænh baèng tay. Voøi phun loaïi laêng giaù ñöôïc laép coá ñònh treân thaân xe, noù coù tính cô ñoäng cao vì noù coù chöùc naêng quay (xoay) theo vò trí maø ta mong muoán. Coù theå phaân loai voøi phun theo nhoùm: Nhoùm 1: Nhöõng voøi phun coù tia phun xa. Nhoùm 2: Voøi phun taïo lôùp phuû daäp baèng nöôùc. Nhoùm 3: Loaïi voøi phun coù caû hai tính naêng treân. Nhoùm 4: Loaïi voøi phun toå hôïp, coù tia phun ñoâng ñaëc daäp taét. Ñaëc bieät ñoái vôùi voøi phun giaù (laêng giaù) caàn phaûi ñaûm baûo nhöõng yeâu caàu sau: - Tia nöôùc phun phaûi xa. - Ñieàu khieån ñöôïc nheï nhaøng. Vaø ñieàu khieån quay ñöôïc caû trong hai maët phaúng. - Keát caáu ñôn giaûn, thuaän tieän khi söû duïng. - Kích thöôùc vaø troïng löôïng nhoû. - Coù ñaëc tính laøm vieäc toát. Döôùi ñaây laø sô ñoà keát caáu cuûa laêng giaù. Phaàn maët bích ñöôïc ñuùc lieàn vôùi phaàn thaân (1), ñöôøng kính löu thoâng laø 100 mm, ñöôøng kính toaøn maët bích laø 205 mm, thaân chính ñöôïc laép chaët vaøo saøn thoâng qua bu loâng. Laêng coù theå quay quanh truïc truïc ñöùng nhôø ñaàu noái ñoäng (2). Boä phaân quay voøng naøy ñöôïc laøm kín baèng caùc ñeäm (3). Coù theå thaùo-laép boä phaän quay thoâng qua gui doâng (4) vaø ñai keïp (5). Ñaàu noái (voøng) (6) noái raêng vôùi chaïc ba (2) ,ñöôïc haõm baèng vít qua boán choát (7). Choát (7) ñöôïc vaën vaøo thaân laêng giaù vaø giöõ khoâng cho laêng giaù dòch chuyeån doïc truïc Chaïc ba noái di ñoäng vôùi phaàn oáng beân phaûi vaø beân traùi.Chaïc ba lieân keát ñoäng oáng daãn beân phaûi vaø beân traùi (8) nhôø vaønh laøm kín (9) ,ñeå giaûm ma saùt voøng naøy, ngöôøi ta cho môõ chì vaøo ñeå boâi trôn. OÁng beân phaûi vaø beân traùi ñöôïc noái cöùng vôùi phaàn voû (10) thoâng qua caùc ñeäm cao su. Phaàn voû (10) coù daïng truï trong ñoù laép voøi phun tia (11), voøi phun coù daïng chöõ thaäp ñeå caét doøng nöôùc thaønh boán phaàn. Phaàn truï naøy cuõng noái raêng vôùi ñaàu noái coân (12), trong ñaàu noái coân laép mieäng phun (13) . Hình 48: Keát caáu laêng giaù Chuù thích: 1-Thaân laêng giaù. 2-Ñaàu noái ñoäng. 3-Ñeäm. 4-gui doâng. 5-Ñai keïp. 6-Ñaàu noái. 7-Choát. 8-OÁng thoâng. 9-Vaønh laøm kín. 10-Voû oáng. 11-Voøi phun tia. 12-Ñaàu noái coân. 13- Mieäng phun. 14-Voøi phun. 15-Tay caàm Mieäng phun naøy chia doøng nöôùc thaønh baûy doøng tia phun. Ñaàu voøi phun (14) coù theå thaùo ra laép vaøo. Ñaàu voøi (14) coù nhieàu côõ coù ñöôøng kính loã trong khaùc nhau: 32 mm- 36 mm- 40 mm. Quay ngang laêng giaù 360o nhôø hai tay caàm (15), quay trong maët phaúng thaúng ñöùng. Khi quay trong maët phaúng thaúng ñöùng, cô caáu coù theå nghieâng treân ñöôïc 750 vaø nghieâng xuoáng ñöôïc 220 .Troïng löôïng cuûa laêng giaù naøy 95 Kg. Laêng giaù naøy ñöôïc duøng khi caàn daäp taét ñaùm chaùy lôùn trong ñieàu kieän khi maø caùc voøi phun caàm tay bò voâ hieäu hoùa. Khi phun, laêng naøy taïo ra phaûn löïc lôùn vì coâng suaát cuûa voøi lôùn vì vaäy giöõ laêng raát khoù neân noù ñöôïc giöõ ôû vò trí coá ñònh nhöng noù laïi coù tính cô ñoäng raát cao. PHAÀN 4: NHÖÕNG HÖ HOÛNG VAØ BIEÄN PHAÙP KHAÉC PHUÏC CHUÛ YEÁU BAÛO DÖÔÕNG THÖÔØNG XUYEÂN XE CÖÙU HOÛA ZIL-131 Chöông 10: NHÖÕNG CHUÙ YÙ TRONG KHAI THAÙC HEÄ THOÁNG TRUYEÀN LÖÏC TREÂN XE CÖÙU HOÛA ZIL – 131. 10.1 Cuïm ly hôïp: 10.1.1 Tröôøng hôïp ly hôïp bò tröôït : Coù nhöõng nhöõng nguyeân nhaân hö hoûng sau: a) Baøn ñaïp ly hôïp khoâng coù haønh trình töï do: Haønh trình töï do cuûa baøn ñaïp laø 35 – 50 mm. Ño haønh trình töï do baèng thöôùc ño chieàu daøi. Hình 49: Ñoäng taùc ño haønh trình töï do. Ñieàu chænh haønh trình töï do: Thaùo loø xo (1) khoûi caøng (4). Khi vaën eâcu (3) xoay vaøo thì haønh trình töï do giaûm vaø ngöôïc laïi. Khi baøn ñaïp khoâng coù haønh trình töï do thì tuyeät ñoái khoâng cho ly hôïp hoaït ñoäng, neáu khoâng taám ma saùt coù theå bò chaùy, oå bi ñoå baïc eùp bò hoûng. b) Caùc loø xo eùp cuûa ly hôïp bò yeáu: Caùc loø xo eùp taïo aùp löïc quy ñònh treân ñóa bò ñoäng cuûa ly hôïp. AÙp löïc giaûm daãn ñeán ly hôïp bò tröôït. Do laøm vieäc laâu ngaøy, loø xo giaûm khaû naêng ñaøn hoài do nhieät ñoä cuûa ly hôïp taêng leân daãn ñeán caàn thay môùi. c)Caùc taám ma saùt bò dính daàu: Ly hôïp laø vieäc theo nguyeân lyù ma saùt khoâ. Daàu rôi vaøo caùc ñóa ma saùt laøm giaûm ma saùt, khieán cho ly hôïp bò tröôït. Daàu rôi vaøo laø vì vieäc boâi trôn oå bi ñôõ ñaèng tröôùc cuûa truïc sô caáp khoâng caån thaän vaø coøn do möùc daàu trong hoäp soá quaù cao, loã thoaùt daàu ôû baùnh ñaø bò taéc. Caàn thoâng loã thoaùt daàu cuûa baùnh ñaø, kieåm tra möùc daàu hoäp soá. d) Caùc voøng ma saùt bò moøn: Cuõng laø nguyeân nhaân tröôït ly hôïp. Ñóa chuû ñoäng bò moøn cuõng coù theå laøm cho ly hôïp bò tröôït duø cho voøng ma saùt coøn môùi. Thay voøng ma saùt phaûi thay luoân ñóa chuû ñoäng hoaëc laùng laïi beà maët ñóa chuû ñoäng. Hình 50: Kieåm tra ñoä ñaûo cuûa ñóa ma saùt 10.1.2: Tröôøng hôïp ly hôïp nhaû khoâng hoaøn toaøn: Coù caùc nguyeân nhaân sau: a) Baøn ñaïp ly hôïp coù haønh trình töï do quaù lôùn. Luùc ñoù sang soá seõ sinh ra tieáng keâu lôùn ôû hoäp soá, neáu tieáp tuïc laøm vieäc ôû tình traïng naøy thì coù theå laøm cho caùc raêng hoäp soá bò gaõy vôû. Haønh trình töï do baøn ñaïp ly hôïp taêng laø do söû duïng laâu ngaøy bò sai leäch. b) Caùc ñoøn môû khoâng naèm treân cuøng moät maët phaúng Ñaàu trong cuûa caùc ñoøn môû ly hôïp phaûi naèm treân moät maët phaúng, neáu khoâng ñóa eùp seõ bò nghieâng. Do ñoù khi taùch ly hôïp, noù seõ laøm cho moät phía naøo ñoù cuûa ñóa eùp bò eùp saùt vaøo ñóa bò ñoäng. Caàn ñieàu chænh baèng caùch vaën caùc vít ôû ñaàu cuoái ñoøn môû hoaëc eâcu ôû ñóa eùp. c)Taám ma saùt cuûa ñóa bò ñoäng bò vôõ: Taám ma saùt coù theå bò vôõ do moøn töï nhieân. Caùc maûnh vôõ seõ laøm keït ñóa chuû ñoäng, khieán cho ly hôïp môû khoâng hoaøn toaøn daãn ñeán thaùo vaø thay taám ma saùt. 10.1.3 Ly hôïp ñoùng ñoät ngoät.: Coù caùc nguyeân nhaân sau: a)Caùc then hoa cuûa moay ô ñóa bò ñoäng bò moøn. Khi caùc then hoa cuûa moay ô ñóa bò ñoäng bò moøn seõ laøm taêng ñoä rô giöõa moay ô vaø truïc, ly hôïp bò ñoùng ñoät ngoät maëc duø ngöôøi laùi thaû baøn ñaïp chaäm vaø eâm. Do ñoù oâtoâ khôûi ñoäng taïi choå bò daät. Hieän töôïng nhö vaäy cuõng coù theå xaûy ra khi baïc eùp bò keït treân oáng ñôõ cuûa hoäp soá. Thaùo ly hôïp ra vaø thay caû cuïm ñóa bò ñoäng (goàm ñóa bò ñoäng v2 moay ô). b)Moái gheùp ñóa bò ñoäng vôùi moay ô bò hoûng. Ñóa bò ñoäng gheùp vôùi moay ô baèng ñinh taùn. Khi laøm vieäc laâu ngaøy ñinh taùn bò hoûng daàn sinh ra ñoä rô lôùn. Luùc ñoù baét ñaàu ly hôïp ñoùng ñoät ngoät daãn ñeán phaûi thaùo ly hôïp ra vaø thay ñóa bò ñoäng. Ly hôïp ñoùng ñoät ngoät coø xaûy ra khi moái gheùp taám ma saùt bò hoûng. 10.1.4 Coù tieáng keâu khi ly hôïp laøm vieäc: a)Vò trí caùc ñoøn môû bò leäch: Caùc ñaàu trong cuûa ñoøn môû phaûi naèm trong maët phaúng. Ñieàu chænh ñoøn môû. b)OÅ bi nhaõ bò moøn. Do laøm vieäc laâu ngaøy. Ñoä moøn cuûa noù phaùt hieän theo tieáng keâu khi nhaõ ly hôïp daãn ñeán thay oå bi môùi. c)Khoâng coù môõ trong oå bi nhaû: Tieáng keâu raát nhoû khi nhaõ ly hôïp. Moãi kì baûo döôõng caàn phaûi boâi trôn oå bi nhaõ. 10.2. - Nhöõng hö hoûng cuûa cuïm hoäp soá 10.2.1 Tröôøng hôïp töï nhaû soá: Coù caùc tröôøng hôïp sau: a) Caùc raêng cuûa baùnh raêng bò moøn. Trong quaù trình laøm vieäc, raêng cuûa baùnh bò moøn daàn. Khi gaøi soá caùc raêng bò moøn ôû moät beân laøm cho chieàu daøi cuûa raêng bò giaûm xuoáng. Phaàn coøn laïi cuûa raêng moøn khoâng ñeàu gaây neân hình coân. Do ñoù gaây ra hòeän töôïng töï nhaû soá daãn ñeán thaùo hoäp soá, thay baùnh raêng bò moøn. b)Baùnh raêng aên khôùp chöa heát chieàu daøi raêng: Khi gaøi soá baùnh raêng aên khôùp hoaøn toaøn, nghóa laø caùc raêng cuûa baùnh raêng naøy phaûi khôùp vaøo vôùi raêng cuûa baùnh raêng kia treân taát caû chieàu daøi cuûa raêng. Neáu baùnh raêng vaøo khôùp khoâng heát chieàu daøi sinh ra hieän töôïng töï nhaû soá. Nguyeân nhaân: Caøng gaït soá bò cong, boä phaän ñònh vò thanh tröôït vaø ñeäm tì cuûa caùc khoái baùnh raêng bò moøn. Thay caùc chi tieát hö hoûng. 10.2.2 Khi chuyeån soá coù tieáng keâu: Coù caùc tröôøng hôïp sau: a)Boä ñoàng toác khoâng laøm vòeâc. Boä ñoàng toác duøng ñeå laøm ñoàng toác ñoä goùc cuûa caùc baùnh raêng tröôùc khi gaøi chuùng vôùi nhau. Neáu boä ñoàng toác khoâng laøm vieäc thì caùc baùnh raêng khoâng ñoàng ñeàu toác ñoä, vì theá luùc chuyeån soá sinh ra tieáng keâu (tieáng nghieán raêng). Nguyeân nhaân: Moøn voøng haõm con tröôït vaø caùc ñònh vò . Daãn ñeán thay voøng haõm vaø ñònh vò. Hình 51: Kieåm tra ñoä voõng cuûa truïc hoäp soá b)Ly hôïp nhaû khoâng hoaøn toaøn. Ly hôïp nhaû khoâng hoaøn toaøn, boä ñoàng toác khoâng laøm ñoàng ñeàu ñöôïc toác ñoä caùc baùnh raêng, sinh ra tieáng keâu. Khaéc phuïc : Xem phaàn cuïm ly hôïp. c)Thieáu daàu boâi trôn hoäp soá: Daàu bò roø qua nuùt,taám ñeäm, naép laøm cho möùc daàu thaáp hôn. Theâm daàu, thay taám ñeäm vaø gioâaêng. Khoâng chuyeån soá ñöôïc : Coù caùc tröôøng hôïp sau: a)Khoùa haõm bò moøn. Khoùa haõm duøng ñeå traùnh gaøi 2 soá cuøng luùc. Neáu con tröôït cuûa khoùa haõm bò moøn seõ daãn ñeán gaøi hai soá cuøng luùc, laøm cho truïc vaø voû hoäp soá bò vôõ. Thay khoùa haõm. b) Khoù gaøi soá: Chuyeån soá phaûi tieán haønh deã daøng. Khi oå bi moái gheùp then hoa bò moøn, truïc vaø caøng gaït soá bò cong, ñoøn chuyeån soá bò keït, caùc raêng cuûa baùnh raêng bò moøn gaây ra hieän töôïng khoù gaøi soá. Thay theá chi tieát bò hoûng, laømsaïch chi tieát bò baån. 10.3 Nhöõng hö hoûng cuûa cuïm hoäp phaân phoái: Nhöõng hö hoûng thoâng thöôøng cuûa cuïm hoäp phaân phoái:: Trong quaù trình söû duïng, hoäp phaân phoái coù theå coù nhöõng hö hoûng: Coù tieáng keâu khi laøm vieäc, bò nhaûy soá…. Hoäp phaân phoái coù tieáng keâu khi laøm vieäc do caùc baùnh raêng bò söùt meû hoaëc quaù moøn, caøng gaït bò veânh, ñoä sô doïc truïc quaù lôùn. Hoäp phaân phoái bò nhaûy soá laø do lo do cô caáu ñònh vò yeáu hoaëc gaõy, caùc raõnh treân truïc tröôït quaù moøn, bu loâng haõm caøng gaït bò loûng. 10.4 Nhöõng hö hoûng cuûa cuïm truyeàn ñoäng caùc ñaêng: Coù caùc tröôøng hôïp sau: 10.4.1 Truïc caùc ñaêng bò rung : Truïc caùc ñaêng bò maát caân baèng. Khi cheá taïo truïc caùc ñaêng ñöôïc caân baèng ñoäng ñeå traùnh gaây rung ñoäng luùc oâtoâ chaïy vôùi toác ñoä lôùn. Vì theá, khi laép truïc caùc ñaêng phaûi chuù yù theo daáu ñaõ vaïch, neáu khoâng thì coù theå laøm truïc caùc ñaêng quay khoâng ñeàu vaø rung ñoäng maïnh. Hình 52: Ñoäng taùc tra daàu môõ truïc chöõ thaäp vaø oå bi kim 10.4.2 Truïc caùc ñaêng coù tieáng keâu: a)Caùc oå bi kim bò moø. Trong quaù trình laøm vieäc oå bi kim bò moøn, boâi trôn khoâng ñuùng kyø haïn laøm cho ñoä moøn caøng taêng nhanh. Khi xe tahy ñoåi toác ñoä ñoät ngoät thì caùc oå bi bò moøn seõ sinh ra tieáng keâu ôû khôùp caùc ñaêng. Caàn thay oå bi kim bò moøn, thay luoân chöõ thaäp khi caàn. b)Bu loâng maët bích bò hoûng. Ñaây cuõng laø nguyeân nhaân gaây neân tieáng keâu. Sieát chaët bu loâng. c)Then hoa bò moøn. Kieåm tra ñoä moøn theo ñoä rô. Hình 53: Kieåm tra ñoä rô caùc ñaêng. Phaûi thöôøng xuyeân boâi trôn then hoa. Kieåm tra moái gheùp bu loâng, maïng khôùp caùc ñaêng cuõng nhö naép ñaäy oå bi kim. 10.5 Nhöõng hö hoûng cuûa cuïm truyeàn löïc chính vaø vi sai: 10.5.1 .Khe hôû cuûa cuûa oå truïc baùnh raêng coân chuû ñoäng taêng leân: OÅ bi bò moøn daàn trong thôøi gian laøm vieäc, do ñoù khe hôû cuûa oå taêng leân laøm cho truyeàn löïc chính laøm vieäc oàn nhieàu. Muoán khaéc phuïc hieän töôïng noùi treân phaûi ñieàu chænh khe hôû oå bi. 10.5.2. Ñoä rô toång coäng truyeàn löïc chính töông lôùn: Ñoä rô toång coäng cuûa truyeàn löïc chính laø do ñoä moøn cuûa caùc oå bi vaø baùnh raêng sinh ra. Ñöôïc xaùc ñònh baèng ñoä luùc laéc cuûa baùnh xe khi kích baùnh leân vaø phanh phanh tay laïi. Ñoä rô naøy khoâng quaù 45 mm theo chu vi vaønh baùnh xe (duøng tay quay baùnh xe). Ñeå ñoä rô toång coäng khoâng lôùn quaù phaûi ñieàu chænh oå bi cuûa baùnh raêng coân chuû ñoäng cuûa truyeàn löïc chính. 10.5.3. Khoâng coù daàu boâi trôn: Khi voû cuûa truyeàn löïc chính khoâng coù daàu boâi trôn thì truyeàn löïc chính oàn nhieàu. Ñaëc bieät khoâng ñeå cho truyeàn löïc chính laøm vieäc khi khoâng coù daàu boâi trôn. Kieåm tra möïc daàu trong truyeàn löïc chính ôû traïng thaùi nguoäi. Nhöng khi thay daàu thì thay ôû traïng thaùi noùng vì luùc naøy daàu môùi coù theå xaû ra heát ñöôïc. Trong khi ñoå daàu vaøo khoâng neân quay caùc truïc vì daàu dính vaøo caùc baùnh raêng, laøm taêng möïc daàu cho pheùp. Thay daàu voû truyeàn löïc chính sau hai laàn baûo döôõng caáp hai. Neáu daàu ôû voû baån vaø coù nhieàu maït kim loaïi thì caàn tieán haønh röûa voû baèng daàu hoûa sau khi xaû heát daàu boâi trôn, quaù trình xaû ñöôïc thöïc hieän khi ñoäng cô chaïy ôû toác ñoä thaáp vaø baùnh sau ñöôïc kích leân. 10.5.4. Khe hôû ôû oå bi cuûa truïc baùnh raêng coân thuï ñoäng taêng leân: OÅ bi cuûa truïc baùnh raêng coä thuï ñoäng khi laøm vieäc bò moøn daàn do ñoù sinh ra tieáng oàn ôû truyeàn löïc chính. Ñeå khaéc phuïc ñieàu ñoù caàn tieán haønh ñieàu chænh caùc oå bi. Tröôùc khi ñieàu chænh phaûi thaùo voøng cuøng vôùi truïc cuûa baùnh raêng coân chuû ñoäng. Thaùo naép ôû hai phía cuûa voû vaø ñieàu chænh baèng caùch choïn ñeäm ñieàu chænh. Caùc ñeäm phaûi daøy nhö nhau vaø boá trí ñeàu ôû hai beân. 10.5.5. Söï aên khôùp cuûa caëp baùnh raêng coân khoâng toát: Caëp baùnh raêng coân aên khôùp ñuùng ñaûm baûo cho truyeàn löïc chính laøm vieäc khoâng oàn. Do moøn khi laøm vieäc neân sau moät thôøi gian ,söï aên khôùp ñoù bi sai leäch, khe hôû taêng leân, tieáng oàn nhieàu hôn. Ñeå khaéc phuïc ñieàu naøy, phaûi ñieàu chænh söï aên khôùp baùnh raêng.Veát ñöôïc taïo thaønh treân beà maët tieáp xuùc caùc raêng laø cô sôû ñeå ñieàu chænh söï aên khôùp baèng caùch thay ñoåi theâm hoaëc bôùt ñeäm ñieàu chænh. Toùm laïi, trong quaù trình söû duïng ôû caàu thöôøng coù nhöõng hö hoûng: Coù tieáng keâu khi laøm vieäc, coù tieáng keâu khi xe quay voøng, nhieät ñoä cao hôn qui ñònh. Coù tieáng keâu khi laøm vieäc laø do caù baùnh raêng bò söùt meû vaø moøn quaù tieâu chuaån, khe hôû aên khôùp quaù lôùn, ñoä rô caùc oå bi quaù lôùn. Khi xe quay voøng, ôû caàu chuû ñoäng coù tieáng keâu laø do caùc baùnh raêng söùt meû, khe hôû löng caùc baùnh raêng haønh tinh vaø baùnh raêng baùn truïc quaù lôùn, then hoa caùc baùnh raêng baùn truïc vaø baùn truïc quaù moøn. Nhieät ñoä cao hôn qui ñònh laø ñoä rô caùc oå bi quaù nhoû ,taéc loã thoâng hôi, daàu boâi trôn chaát löôïng keùm. Chuong 11: NHÖÕNG CHUÙ YÙ TRONG KHAI THAÙC BOÄ PHAÄN COÂNG TAÙC TREÂN XE CÖÙU HOÛA ZIL-131 11.1.Bôm ly taâm: Baùnh coâng taùc vaø roâ to: Baùnh coâng taùc laép treân truïc cuøng vôùi caùc chi tieát coá ñònh hôïp thaønh phaàn quay cuûa bôm, goïi laø roâ to. Baùnh coâng taùc ñöôïc ñuùc baèng gang theo phöông phaùp chính xaùc. Ñoä nhaün töông ñoái cuûa beà maët caùc caùnh daãn vaø baùnh coâng taùc cao nhaèm giaûm toån thaát. Baùnh coâng taùc vaø roâ to caàn ñöôïc caân baèng ñoäng ñeå khi laøm vieäc khoâng coï xaùc vaøo thaân bôm. Thaân bôm: Thaân bôm ñuùc baèng gang.Giöõa caùc beà maët gheùp coù ñeäm loùt kín nhaèm ngaên chaën söï roø ræ cuûa chaát loûng. Boä phaän loùt kín thöù nhaát goàm hai vaønh loùt kín gaén treân baùnh coâng taùc vaø thaân bôm ñeå ngaên chaát loûng töø loái ra cuûa baùnh trôû veà loái vaøo. Khe hôû cho pheùp giöõa hai vaønh loùt raát nhoû ( 0,1 – 0,5 mm ) ñeå baùnh coâng taùc khoâng coï vaøo thaân bôm khi laøm vieäc. Boä phaän loùt kín thöù hai ôû giöõa thaân bôm vaø truïc ngaên ngöøa khoâng cho chaát loûng trong bôm chaûy ra ngoaøi vaø ngöôïc laïi khoâng cho khoâng khí ôû ngoaøi loït vaøo bôm. Ñeå loùt kín khoâng bò chaùy do coï xaùc vôùi truïc vaø khoâng khí ôû ngoaøi khoâng loït vaøo bôm,daãn chaát loûng töø buoàng xoaén oác (buoàng ñaåy) ñeán ñeäm loùt ñeå laøm öôùt vaø kín ñeäm loùt. Ñieàu chænh nhoû gioït 20 -60 gioït/phuùt. OÅ ñôõ: OÅ ñôõ truïc phaûi ñöïoc laép gheùp caån thaän. Khi doå ñôõ moøn thì ñieàu chænh khe hôû trong oå, ñeå ñaûm baûo roâto quay khoâng bò ñaûo vaø caùc vaønh loùt kín khoâng bò coï xaùc. Chuù yù ñoå daàu ñaà ñuû, thay daàu thöôøng xuyeân vaø coù nhieät keá theo doõi nhieät ñoä daàu. OÁng huùt vaø oáng ñaåy: OÁng huùt ñuùc baèng gang vaø laøm baèng cao su, khi ñaët oáng huùt caàn chuù yù: khoaûng caùch ñaët oáng huùt ngaén vaø ñöôøng oáng ít quanh co ñeå giaûm toån thaát naêng löôïng. Caùc moái gheùp treân oáng huùt vaø oáng ñaåy phaûi kín ,nhaát laø treân oáng huùt. Neáu oáng huùt bò hôû ,khi nôm laøm vieäc, hoâng khí loït vaøo laøm maát khaû naêng huùt vaø bôm. Neân kieåm tra caùc thieát bò vaø ñoàng hoà ño aùp suaát, ño chaân khoâng, ño ñieän tröôùc khi vaän haønh.Tröôùc khi cho bôm laøm vieäc phaûi moài bôm baèng caùch taïo chaân khoâng trong bôm.Tröôùc kkhi khôûi ñoâng bôm caàn kieåm tra daàu môû trong bôm,caùc moái gheùp bu loâng… Khi khôûi ñoäng bôm, cho ñoäng cô quay oån ñònh roài môùi töø môû khoùa ôû oáng ñaåy. Trong khi bôm laøm vieäc caàn theo doõi thöôøng xuyeân ñoàng hoà ño ñeå kòp thôøi phaùt hieän nhöõng baát thöôøng. Khi chuaån bò taét maùy, laøm ngöôïc vôùi khi khôûi ñoäng: ñoùng van ôû oáng ñaåy tröôùc roài taét maùy sau. Khi bôm laøm vieäc, chaát loûng khoâng leân hoaëc leân ít, caàn döøng maùy vaø kieåm tra laïi :caùc van vaø khoùa ôû oáng ñaåy vaø oáng huùt , löôùi chaén vaø ñoä saâu caàn thieát cuûa oáng huùt. 11.2 Hoäp trích coâng suaát: Hoäp trích coâng suaát treân xe cöùu hoûa Zil-131 ñoàng thôøi cuõng laø naép cuûa hoäp soá neân vieäc boâi trôn caùc chi tieát treân hoäp trích coâng suaát ñöôïc thöïc hieän do söï vung teù töø daàu cuûa hoäp soá neân phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra möïc daàu trong hoäp soá. Nhöõng hö hoûng thöôøng gaëp ôû hoäp trích coâng suaát nhö moøn baùnh raêng trung gian, baùnh raêng chuû ñoäng. Vì caùc baùnh raêng khoâng ñoàng truïc neân khi hoäp trích coâng suaát laøm vieäc thöôøng xuyeân seõ daãn ñeán nhanh hö, moøn oå bi treân truïc chuû ñoäng cuûa hoäp soá. Vieäc ra vaø vaøo soá ôû hoäp trích coâng suaát laø do hö hoûng ôû khôùp gaøi, truïc tröôït vaø caøng gaøi cuûa boä phaân coâng taùc. Moät soá hö hoûng khaùc nhö oå laên cuûa caùc truïc bò moøn. Nguyeân nhaân laø tieáu daàu boâi trôn hoaëc do hoäp trích coâng suaát laøm vieäc quaù nhieàu. 11.3 Traïng thaùi saün saøng chöõa chaùy: Sau khi hoaøn thaønh ñôït chöõa chaùy gaàn nhaát, xe trôû veà traïm phaûi chuaån bò saün saøng traïng thaùi saün saøng chöõa chaùy. Coâng vieäc kieåm tra goàm: Möùc nhieân lieäu ñuû. Möùc nhôùt boâi trôn heä thoáng truyeàn löïc ñuû. Nöôùc laøm maùt ñuû. Daàu boâi trôn bôm coâng taùc. Saïc ñieän bình accu ñaày. Tình traïng loáp xe vaø aùp suaát loáp vöøa phaûi. Boàn nöôùc chöõa chaùy ñaày. Bình taïo boït ñaày. Ñöôøng chaâm nöôùc vaøo boàn baèng bôm ñoùng. Van xaû boàn nöôùc ñoùng. Van xaû bôm ñoùng. 11.4 Vaän haønh bôm: Vieäc vaän haønh bôm phaûi tuaân thuû nguyeân taéc nhaát ñònh cuûa noù ñeå khoûi aây neân nhöõng hö hoûng cho bôm vaø heä thoáng truyeàn löc treân xe. Tröôøng hôïp khi xe ñang ñöùng yeân: Caét ly hôïp. Keùo caàn g