Luận văn Phòng ngừa rủi ro trong thu hút FDI tại thành phố Hồ Chí Minh khi Việt Nam gia nhập WTO

Trang 1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: Neàn kinh teá caùc nöôùc treân theá giôùi hieän nay, vaän haønh theo xu theá hoäi nhaäp vôùi söï hình thaønh cuûa caùc toå chöùc hôïp taùc quoác teá, caùc khu vöïc maäu dòch töï do vaø tieán tôùi nhaát theå hoùa. Do vaäy, cuøng vôùi quaù trình ñoåi môùi kinh teá noùi chung, caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam caàn phaûi ñaåy nhanh hôn nöõa quaù trình hoäi nhaäp. Gia nhaäp toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) laø moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng nhaát cuûa Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Trong thôøi gian qua, thöïc hieän chính saùch ña phöông hoùa, ña daïng hoùa quan heä kinh teá ñoái ngoaïi, chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, Vieät Nam ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu quan troïng trong hôïp taùc ña phöông vaø song phöông. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ ñem laïi nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc nhö môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu, thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, tieáp thu kinh nghieäm quaûn lyù vaø coâng ngheä tieân tieán, goùp phaàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà xaõ hoäi. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng nguoàn voán quan troïng cho ñaàu tö phaùt trieån, coù taùc duïng thuùc ñaåy söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa, môû roäng ña daïng caùc ngaønh ngheà, naâng cao naêng löïc quaûn lyù vaø trình ñoä coâng ngheä cuûa thaønh phoá, môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu, taïo theâm nhieàu vieäc laøm môùi, goùp phaàn môû roäng quan heä ñoái ngoaïi vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá cuûa thaønh phoá. Nhöng hieän nay ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa cuûa WTO, coù theå noùi cô hoäi laø raát lôùn nhöng thaùch thöùc cuõng khoâng nhoû trong thu huùt FDI. Neáu chuùng ta khoâng Trang 2 coù nhöõng bieän phaùp phoøng ngöøa ruûi ro thì coù theå seõ aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån vaø taêng tröôûng kinh teá cuûa thaønh phoá. Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät trung taâm kinh teá lôùn cuûa caû nöôùc, laø ñòa phöông thu huùt FDI lôùn cuûa caû nöôùc. Chính vì vaäy, khi maø thôøi ñieåm Vieät Nam gia nhaäp WTO ñang ñeán gaàn, vaán ñeà phoøng ngöøa ruûi ro trong thu huùt FDI taïi thaønh phoá caøng trôû leân noùng boûng vaø caàn thieát. Xuaát phaùt töø nhaän thöùc veà taàm quan troïng phaûi phoøng ngöøa ruûi ro trong thu huùt FDI ñeå neàn kinh teá cuûa thaønh phoá coù theå phaùt trieån vöõng chaéc khi Vieät Nam chính thöùc gia nhaäp WTO. Do ñoù ñeà taøi luaän vaên “Phoøng Ngöøa Ruûi Ro Trong Thu Huùt FDI Taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh Khi Vieät Nam Gia Nhaäp WTO” ñöôïc hình thaønh xuaát phaùt töø nhöõng lyù do neâu treân. 2. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: Luaän vaên nghieân cöùu treân thöïc traïng ruûi ro trong thu huùt FDI taïi TP.HCM hieän nay vaø nhöõng taùc ñoäng ñeán FDI taïi thaønh phoá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO keát hôïp vôùi cô sôû lyù luaän veà FDI, ruûi ro vaø kinh nghieäm thöïc tieãn veà ruûi ro trong thu huùt FDI treân theá giôùi ñeå ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cô baûn nhaèm phoøng ngöøa ruûi ro trong thu huùt FDI taïi thaønh phoá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU: Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø lónh vöïc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, ruûi ro trong thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø phaïm vi nghieân cöùu laø taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. Trang 3 4. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU: Caùc luaän vaên tröôùc ñaây chæ taäp trung nghieân cöùu thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi hoaëc nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc khi Vieät Nam gia nhaäp WTO, nhöng chöa coù luaän vaên naøo nghieân cöùu moái quan heä giöõa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, WTO vaø ruûi ro xaûy ra trong thu huùt FDI. Do ñoù luaän vaên naøy coù yù nghóa khoa hoïc laø nghieân cöùu ñeå nhaän thöùc ñöôïc roõ raøng caùc ruûi ro trong thu huùt FDI taïi thaønh phoá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO vaø yù nghóa thöïc tieãn cuûa luaän vaên laø neàn kinh teá thaønh phoá caàn phaûi laøm nhöõng gì ngay baây giôø ñeå phoøng ngöøa ruûi ro trong thu huùt FDI khi Vieät Nam saép gia nhaäp WTO. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän döïa treân phöông phaùp luaän cuûa chuû nghóa duy vaät bieän chöùng keát hôïp vôùi phöông phaùp phöông phaùp logic, phöông phaùp thoáng keâ, phöông phaùp phaân tích.v.v. 6. NOÄI DUNG CUÛA ÑEÀ TAØI: Luaän vaên ñöôïc chia thaønh 3 chöông coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau: Chöông 1: Lyù Luaän Toång Quan Veà FDI, Ruûi Ro Vaø WTOø. Chöông 2: Thöïc Traïng Ruûi Ro Trong Thu Huùt FDI Taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Chöông 3: Moät Soá Giaûi Phaùp Phoøng Ngöøa Ruûi Ro Trong Thu Huùt FDI taïi Thaønh Phoá Khi Vieät Nam Gia Nhaäp WTO. Trang 4 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CHUNG 1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI: 1.1.1. Khaùi Nieäm: Ñaàu tö laø söï boû voán vaøo moät hoaït ñoäng kinh teá nhaèm muïc ñích taïo ra saûn phaåm cho xaõ hoäi vaø sinh lôøi cho chuû ñaàu tö. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø hình thöùc di chuyeån tö baûn töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc nhaèm muïc ñích kieám lôøi. Voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chính laø löôïng tö baûn di chuyeån töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc. Voán naøy coù theå thuoäc moät toå chöùc taøi chính quoác teá (Quyõ tieàn teä quoác teá IMF, Ngaân haøng theá giôùi WB, Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ ADB.v.v.), coù theå thuoäc moät nhaø nöôùc hoaëc voán ñaàu tö cuûa tö nhaân. 9 Theo quan ñieåm vó moâ: ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø vieäc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöa voán vaø kyõ thuaät vaøo nöôùc nhaän ñaàu tö thöïc hieän quaù trình saûn xuaát kinh doanh treân cô sôû thueâ möôùn, khai thaùc caùc yeáu toá cô baûn cuûa nöôùc sôû taïi (nhö taøi nguyeân, söùc lao ñoäng, cô sôû vaät chaát.v.v.). 9 Theo quan ñieåm vi moâ: ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø vieäc chuû ñaàu tö ñoùng goùp moät soá voán lôùn, ñuû ñeå hoï tham gia vaøo vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh ñoái töôïng boû voán. 9 Theo luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam thì “ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø vieäc caùc toå chöùc caù nhaân nöôùc ngoaøi tröïc tieáp ñöa vaøo Vieät Nam voán baèng tieàn nöôùc ngoaøi hoaëc baát kyø taøi saûn naøo ñöôïc chính phuû Vieät Nam chaáp thuaän ñeå hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng Trang 5 hoaëc thaønh laäp xí nghieäp lieân doanh hoaëc xí nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi theo quy ñònh cuûa Luaät naøy”. 1.1.2. Caùc Hình Thöùc Ñaàu Tö Tröïc Tieáp Nöôùc Ngoaøi Taïi Vieät Nam: Luaät ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø Nghò ñònh 12/CP ngaøy 18/02/1997 quy ñònh ôû Vieät Nam coù ba hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø ba daïng ñaàu tö ñaëc bieät khaùc: 1.1.2.1. Hôïp Ñoàng Hôïp Taùc Kinh Doanh: Laø vaên baûn kyù keát giöõ hai beân hoaëc nhieàu beân quy ñònh traùch nhieäm vaø phaân chia keát quaû kinh doanh cho moãi beân ñeå tieán haønh ñaàu tö kinh doanh ôû Vieät Nam maø khoâng thaønh laäp phaùp nhaân. Ñaëc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø: 9 Caùc beân Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi hôïp taùc vôùi nhau ñeå tieán haønh kinh doanh saûn xuaát vaø dòch vuï taïi Vieät Nam treân cô sôû vaên baûn hôïp ñoàng ñaõ kyù giöõa hai beân hoaëc nhieàu beân, trong hôïp ñoàng quy ñònh roõ nghóa vuï, quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm cuûa moãi beân tham gia. Löu yù ñieàu 7 cuûa Nghò ñònh 12/CP coù neâu “Caùc hôïp ñoàng thöông maïi vaø hôïp ñoàng giao nguyeân lieäu laáy saûn phaåm, hôïp ñoàng mua baùn thieát bò traû chaäm vaø caùc hôïp ñoàng khaùc maø khoâng thöïc hieän phaân chia lôïi nhuaän hoaëc keát quaû kinh doanh“ thì khoâng thuoäc phaïm vi cuûa hình thöùc ñaàu tö naøy, ngoaøi ra caùc hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh trong lónh vöïc phaân chia saûn phaåm daàu khí cuõng khoâng phaûi laø ñoái töôïng ñieàu tieát cuûa hình thöùc ñaàu tö naøy. 9 Caùc beân tieán haønh hoaït ñoäng kinh doanh maø khoâng caàn laäp ra moät phaùp nhaân môùi, töùc khoâng cho ra ñôøi coâng ty, xí nghieäp môùi. Trang 6 1.1.2.2. Doanh Nghieäp Lieân Doanh: Laø doanh nghieäp môùi ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû goùp voán hai beân hoaëc nhieàu beân Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi. Ñaëc ñieåm cuûa hình thöùc ñaàu tö: 9 Doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, mang tö caùch phaùp nhaân Vieät Nam. 9 Voán phaùp ñònh cuûa lieân doanh ít nhaát baèng 30% voán ñaàu tö, ñoái vôùi nhöõng döï aùn ñaàu tö vaøo haï taàng, troàng röøng, ñaàu tö vaøo caùc vuøng kinh teá khoù khaên coù theå chaáp nhaän voán phaùp ñònh thaáp ñeán 20% nhöng phaûi ñöôïc cô quan caáp giaáy pheùp chaáp thuaän. 9 Phaàn voán ñoùng goùp cuûa beân nöôùc ngoaøi khoâng thaáp hôn 30% voán phaùp ñònh tröø tröôøng hôïp ñaëc bieät coù theå cho pheùp thaáp ñeán hôn 20% (xem ñieàu 18 cuûa Nghò ñònh 12/CP). 9 Toång giaùm ñoác ñieàu haønh lieân doanh coù theå laø ngöôøi nöôùc ngoaøi, trong tröôøng hôïp ñoù Phoù toång giaùm ñoác thöù nhaát laø ngöôøi Vieät Nam, thöôøng truù taïi Vieät Nam. 9 Hoäi ñoàng quaûn trò, laø cô quan laõnh ñaïo cuûa doanh nghieäp lieân doanh. Soá thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò do caùc beân quyeát ñònh, moãi beân cöû ngöôøi cuûa mình tham gia vaøo Hoäi ñoàng quaûn trò öùng vôùi phaàn voán ñoùng goùp trong voán phaùp ñònh. Chi tieát caùch thöùc cöû ngöôøi tham gia trong hoäi ñoàng quaûn trò neâu roõ trong ñieàu 11 luaät ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. 9 Lôøi vaø loã ñöôïc chia cho moãi beân caên cöù vaøo tæ leä goùp voán trong voán phaùp ñònh (tröø tröôøng hôïp caùc beân thoûa thuaän khaùc ñi) Trang 7 1.1.2.3. Doanh Nghieäp 100% Voán Ñaàu Tö Nöôùc Ngoaøi: Ñaây laø doanh nghieäp thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi laäp taïi Vieät Nam, töï toå chöùc quaûn lyù vaø chòu traùch nhieäm veà hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. Hình thöùc naøy coù ñaëc ñieåm: 9 Doanh nghieäp ñöôïc laäp theo hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, mang tö caùch phaùp nhaân Vieät Nam. 9 Voán phaùp ñònh cuûa doanh nghieäp ít nhaát phaûi baèng 30% voán ñaàu tö, tröø tröôøng hôïp ñaàu tö vaøo nhöõng vuøng kinh teá khoù khaên tæ leä naøy coù theå thaáp ñeán 20% voán phaùp ñònh. 9 Trong quaù trình hoaït ñoäng khoâng ñöôïc giaûm voán phaùp ñònh, taêng voán phaùp ñònh phaûi xin pheùp. 1.1.2.4. Caùc Hình Thöùc Ñaàu Tö Ñaëc Thuø Khaùc: ™ Hôïp Ñoàng Xaây Döïng – Kinh Doanh – Chuyeån Giao: Laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng, kinh doanh coâng trình keát caáu haï taàng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh; heát thôøi haïn, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao khoâng boài hoaøn coâng trình ñoù cho nhaø nöôùc Vieät Nam. Chuùng ta caàn phaân bieät: 9 Hình thöùc xaây döïng – chuyeån giao – kinh doanh (BTO) Laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng coâng trình keát caáu haï taàng; sau khi xaây döïng xong, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao coâng trình ñoù cho nhaø nöôùc Vieät Nam, Chính phuû Vieät Nam daønh cho nhaø ñaàu tö quyeàn kinh doanh coâng trình ñoù trong moät thôøi haïn nhaát ñònh ñeå thu hoài voán ñaàu tö vaø lôïi nhuaän hôïp lyù. Trang 8 9 Hình thöùc xaây döïng – chuyeån giao (BT) Laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng coâng trình keát caáu haï taàng; sau khi xaây döïng xong, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao coâng trình ñoù cho nhaø nöôùc Vieät Nam. 9 Caùc hình thöùc BOT, BTO, BT coù nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn sau: Chæ ñöôïc kyù vôùi cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn. Ñaàu tö vaøo haï taàng cô sôû cuûa Vieät Nam: xaây döïng ñöôøng, caàu, caûng, saân bay, caùc coâng trình ñieän nöôùc.v.v. Ñöôïc höôûng nhieàu öu ñaõi cuûa Chính phuû Vieät Nam veà tieàn thueâ ñaát, thueá caùc loaïi, thôøi gian ñaàu tö daøi taïo ñieàu kieän cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thu hoài voán vaø coù lôøi hôïp lyù. Heát thôøi haïn hoaït ñoäng cuûa giaáy pheùp, chuû ñaàu tö phaûi chuyeån giao khoâng boài hoaøn coâng trình cho Chính phuû Vieät Nam trong tình traïng hoaït ñoäng bình thöôøng. ™ Hình Thöùc Khu Cheá Xuaát: Ñaây laø moät khu vöïc laõnh thoå ñöôïc nhaø nöôùc quy hoaïch rieâng nhaèm thu huùt caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc vaø quoác teá vaøo hoaït ñoäng ñeå cheá bieán ra haøng coâng nghieäp phuïc vuï cho xuaát khaåu. Ñaëc ñieåm cuûa khu cheá xuaát: 9 Ñôn vò toå chöùc khai thaùc khu cheá xuaát laø doanh nghieäp boû voán kinh doanh haï taàng cô sôû vaø caùc dòch vuï phuïc vuï cho caùc nhaø maùy xí nghieäp hoaït ñoäng trong khu cheá xuaát . 9 khu cheá xuaát ñöôïc quy hoaïch taùch khoûi phaàn noäi ñòa bôûi moâi tröôøng raøo bao boïc. Trang 9 9 Haøng hoùa nhaäp khaåu phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh cuûa khu cheá xuaát hoaëc haøng hoùa cuûa khu cheá xuaát xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi ñöôïc mieãn thueá nhaäp khaåu hoaëc xuaát khaåu. 9 Haøng hoùa ra vaøo khu cheá xuaát, keå caû löu thoâng vôùi noäi ñòa phaûi chòu söï kieåm soaùt cuûa haûi quan. 9 Trong khu cheá xuaát khoâng coù hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp vaø khoâng coù daân cö sinh soáng. ™ Hình Thöùc Phaùt Trieån Khu Coâng Nghieäp: Theo Nghò ñònh soá 192/CP cuûa Chính phuû ban haønh ngaøy 28/12/1994, khu coâng nghieäp taïi Vieät Nam ñöôïc ñònh nghóa nhö sau: laø khu do Chính phuû quyeát ñònh thaønh laäp, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, chuyeân saûn xuaát coâng nghieäp vaø thöïc hieän caùc dòch vuï hoã trôï saûn xuaát coâng nghieäp, khoâng coù daân cö sinh soáng, ñaëc ñieåm: 9 Ñaây laø khu vöïc ñöôïc quy hoaïch rieâng thu huùt caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc vaøo hoaït ñoäng ñeå saûn xuaát cheá bieán haøng coâng nghieäp. 9 Haøng hoùa cuûa khu coâng nghieäp khoâng nhöõng phuïc vuï cho xuaát khaåu maø coøn phuïc vuï cho caùc nhu caàu noäi ñòa. 9 Haøng hoùa nhaäp khaåu vaøo khu coâng nghieäp vaø töø ñaây xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi phaûi noäp thueá xuaát nhaäp khaåu theo luaät hieän haønh (tröø khu cheá xuaát vaø xí nghieäp cheá xuaát hoaït ñoäng trong khu coâng nghieäp). 1.1.3. Ñaëc Tröng Chuû Yeáu Cuûa Ñaàu Tö Tröïc Tieáp Nöôùc Ngoaøi: Laø hình thöùc ñaàu tö chuû yeáu trong ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Neáu ODA vaø hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi khaùc coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh thì ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø hình thöùc ñaàu tö coù hieäu quaû, taïo ra söï chuyeån bieán veà chaát löôïng trong Trang 10 neàn kinh teá, gaén lieàn vôùi hình thöùc saûn xuaát tröïc tieáp, tham gia vaøo söï phaân coâng lao ñoäng quoác teá theo chieàu saâu. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi khoâng chæ ñöa voán vaøo nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö maø thoâng qua FDI caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi seõ chuyeån giao kyõ thuaät coâng ngheä cho nöôùc chuû nhaø, nhôø ñoù maø nöôùc nhaän ñaàu tö tieáp caän ñöôïc caùc kyõ thuaät tieân tieán, kinh nghieäm quaûn lyù vaø naêng löïc tieáp thò, ñoäi nguõ lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo vaø boài döôõng veà nhieàu maët. Vieäc tieáp nhaän ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi khoâng laøm gia taêng nôï cho nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö maø noù coøn taïo ñieàu kieän khai thaùc vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc. Chuû theå cuûa FDI chuû yeáu laø caùc coâng ty ña quoác gia, caùc coâng ty naøy hieän ñang naém giöõ khoaûng 90% löôïng voán FDI treân theá giôùi, soá coøn laïi thuoäc veà chính phuû caùc nöôùc vaø caùc toå chöùc quoác teá khaùc. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc öa chuoäng nhaát hieän nay. 1.1.4. Vai Troø Cuûa Ñaàu Tö Tröïc Tieáp Nöôùc Ngoaøi Ñoái Vôùi Phaùt Trieån Kinh Teá: Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ít leä thuoäc vaøo quan heä chính trò giöõa hai beân vaø do beân nöôùc ngoaøi tröïc tieáp tham gia quaûn lyù saûn xuaát, kinh doanh neân möùc ñoä khaû thi cuûa döï aùn khaù cao, nhaát laø trong vieäc tieáp caän thò tröôøng quoác teá ñeå môû roäng kinh doanh. Ñoàng thôøi, do quyeàn lôïi gaén chaët vôùi döï aùn, neân nhaø ñaàu tö quan taâm ñeán hieäu quaû kinh doanh ñeå löïa choïn coâng ngheä thích hôïp, naâng cao trình ñoä quaûn lyù vaø tay ngheà cuûa coâng nhaân. Vai troø cuûa FDI trong söï phaùt trieån vaø taêng tröôûng kinh teá coù theå khaùi quaùt nhö sau: Trang 11 1.1.4.1. Ñoùng Vai Troø Nguoàn Voán Ñaàu Tö Quan Troïng Cho Neàn Kinh Teá: Xuaát phaùt töø thöïc traïng ngheøo naøn vaø laïc haäu toaøn dieän veà kinh teá - xaõ hoäi. Do ñoù, phaán ñaáu ñaït toác ñoä taêng tröôûng nhanh ñeå traùnh tuït haäu so vôùi phaùt trieån chung cuûa theá giôùi laø muïc tieâu haøng ñaàu cuûa caùc nöôùc keùm phaùt trieån. Nhöng vaán ñeà khoù khaên maø caùc nöôùc gaëp phaûi laø muïc tieâu taêng tröôûng nhanh laïi maâu thuaãn vôùi voán ñaàu tö thieáu huït traàm troïng. Nguoàn voán noäi ñòa khoâng ñuû ñaùp öùng, trang traûi cho nhu caàu ñaàu tö ñeå taêng tröôûng kinh teá nhanh choùng. Beân caïnh ñoù, söï gia taêng daân soá nhanh ñaõ laøm cho thu nhaäp bình quaân cuûa moãi ngöôøi daân taêng chaäm hoaëc khoâng taêng thaäm chí giaûm ñi, seõ caûn trôû söï gia taêng tieát kieäm vaø ñaàu tö cho muïc tieâu taêng tröôûng kinh teá cao vaø neáu caùc nöôùc keùm phaùt trieån cöù ñi theo moâ hình kheùp kín thì seõ bò naèm trong caùi voøng luaån quaån cuûa söï phaùt trieån ñoù. Trong tình traïng naøy, ñeå thoaùt khoûi nguy cô tuït haäu vaø coù theå gia nhaäp quyõ ñaïo phaùt trieån kinh teá hieän ñaïi, caùc nöôùc naøy phaûi tìm caùch thoaùt ra khoûi caùi voøng luaån quaån ñoù. Khoâng coøn caùch naøo khaùc laø phaûi söû duïng ñeán nguoàn voán töø beân ngoaøi, voán FDI laø moät nguoàn voán quan troïng ñeå khaéc phuïc tình traïng thieáu voán maø khoâng gaây nôï cho nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Khoâng nhö voán vay, ñoái vôùi voán FDI nhaø ñaàu tö chæ nhaän phaàn lôïi nhuaän thích ñaùng khi coâng trình ñaàu tö hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Hôn nöõa, nguoàn voán naøy coù lôïi theá hôn voán vay ôû choã: thôøi haïn traû nôï voán vay thöôøng coá ñònh vaø ñoâi khi quaù ngaén so vôùi moät döï aùn ñaàu tö, coøn thôøi haïn cuûa voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thì linh hoaït hôn. 1.1.4.2. Goùp Phaàn Buø Ñaép Söï Thieáu Huït Ngoaïi Teä: Töø moät xuaát phaùt ñieåm kinh teá thaáp cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, khoâng thoaùt khoûi tình traïng thieáu huït haøng hoùa tieâu duøng trong nöôùc vaø quan troïng hôn laø maùy moùc thieát bò duøng trong saûn xuaát vì ña soá heát söùc cuõ kyõ, laïc haäu. Töø ñoù Trang 12 naûy sinh nhu caàu nhaäp khaåu haøng hoùa vaø maùy moùc thieát bò raát lôùn ñeå coù khaû naêng oån ñònh vaø thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Trong khi khaû naêng xuaát khaåu cuûa caùc quoác gia naøy raát haïn cheá (chuû yeáu laø saûn phaåm thoâ), ñaõ taïo neân moät loã hoång thöông maïi raát lôùn. Do vaäy, neáu muoán nhu caàu nhaäp khaåu haøng hoùa vaø maùy moùc thieát bò ñöôïc thoûa maõn seõ daãn ñeán tình traïng thaâm huït taøi khoaûn vaõng lai. Do ñoù, nhu caàu nhaäp khaåu chæ ñöôïc thöïc hieän khi coù khaû naêng buø ñaép söï thieáu huït ngoaïi teä töø taøi khoaûn voán. Nhôø coù voán FDI maø taøi khoaûn voán coù theå buø ñaép söï thaâm huït cuûa caùn caân thanh toaùn. Chính vì vaäy, nhu caàu nhaäp khaåu haøng hoùa vaø maùy moùc thieát bò cho muïc tieâu phaùt trieån kinh teá ñöôïc thöïc hieän. 1.1.4.3. Giuùp Tieáp Nhaän Coâng Ngheä Tieân Tieán, Kinh Nghieäm Quaûn Lyù Vaø Trình Ñoä Kinh Doanh: ™ Vai Troø Cuûa Coâng Ngheä: Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, vôùi tö caùch laø löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp, haàu nhö khoâng coøn ai nghi ngôø vai troø cuûa khoa hoïc kyõ thuaät noùi chung vaø coâng ngheä noùi rieâng ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi. ÔÛ caáp ñoä vó moâ, kieán thöùc khoa hoïc vaø caùc yeáu toá kyõ thuaät ñöôïc phoå caäp roäng raõi, seõ goùp phaàn ñaùng keå cho söï thay ñoåi dieän maïo cuûa neàn kinh teá: 9 Tröôùc heát, coâng ngheä tieân tieán vaø söû duïng coù hieäu quaû laø nhaân toá cô baûn cuûa taêng naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi vaø thoâng qua ñoù thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Trang 13 9 Thöù hai, coâng ngheä môùi cho pheùp söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc cuûa neàn kinh teá: tieát kieäm lao ñoäng soáng vaø lao ñoäng vaät hoùa, toái ña hoùa lôïi ích treân moãi ñôn vò taøi nguyeân, baûo toàn moâi tröôøng sinh thaùi. 9 Thöù ba, phaïm vi aùp duïng coâng ngheä môùi caøng roäng, caøng coù nhieàu cô hoäi phaùt trieån ngaønh ngheà ñeå töø ñoù toaøn duïng löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi, goùp phaàn giaûi quyeát toát vaán ñeà luoân laø moái baän taâm cuûa nhieàu quoác gia ñoù laø tình traïng thaát nghieäp. 9 Thöù tö, coâng ngheä laø nhaân toá cô baûn thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng ngaøy caøng taêng tyû troïng caùc ngaønh coâng nghieäp döïa treân kyõ thuaät cao caáp. 9 Thöù naêm, coâng ngheä keát tinh trong saûn phaåm laøm taêng giaù trò trao ñoåi cuûa noù treân thò tröôøng, ñaây laø vaán ñeà coù yù nghóa ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vì trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät laïc haäu, thöôøng phaûi chòu nhieàu thua thieät khi phaûi xuaát khaåu saûn phaåm döôùi daïng thoâ hoaëc sô cheá. ÔÛ caáp ñoä vi moâ, trieån khai öùng duïng coâng ngheä môùi laø con ñöôøng duy nhaát ñeå moãi coâng ty, xí nghieäp.v.v. toàn taïi vaø phaùt trieån tröôùc söùc eùp caïnh tranh ngaøy caøng taêng treân thò tröôøng. Thaät vaäy, caäp nhaät nhöõng tieán boä kyõ thuaät vaøo trong quaù trình saûn xuaát chính laø tieáp tuïc duy trì hay naâng cao lôïi theá caïnh tranh trong kinh doanh ñöôïc theå hieän cuï theå qua nhöõng heä quaû cuûa noù: chi phí saûn xuaát giaûm thaáp, chaát löôïng saûn phaåm naâng cao, tính naêng coâng duïng ña daïng, öu vieät hôn so vôùi tröôùc hay vöôït troäi so vôùi ñoái thuû caïnh tranh. Do ñoù, quan taâm phaùt trieån coâng ngheä laø vaán ñeà coù tính chaát bao truøm quoác gia: töø nhöõng ngöôøi tröïc tieáp saûn xuaát kinh doanh ñeán nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch. Moái quan taâm naøy caøng saâu saéc hôn ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt Trang 14 trieån, nôi tuy coù theá maïnh veà caùc yeáu toá saûn xuaát coå ñieån (taøi nguyeân, lao ñoäng) nhöng laïi raát thieáu caùc phöông tieän, caùch thöùc taùc ñoäng vaø phoái hôïp chuùng vôùi nhau moät caùch coù hieäu quaû. Nhö vaäy söï caát caùnh kinh teá chæ xaûy ra khi vaø chæ khi döïa vaøo ñoäng löïc cuûa coâng ngheä môùi. ™ Söï Caàn Thieát Phaûi Du Nhaäp Coâng Ngheä Töø Nöôùc Ngoaøi Cuûa Caùc Nöôùc Ñang Phaùt Trieån: Vai troø cuûa coâng ngheä trong quaù trình phaùt trieån kinh teá ñaõ ñöôïc laøm roõ, ôû ñaây chuùng ta seõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà: Taïi sao caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoâng töï saûn xuaát ra coâng ngheä maø phaûi du nhaäp töø nöôùc ngoaøi? Lyù do laø: 9 ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, thieáu caùc chuyeân gia vaø caùc nhaø khoa hoïc ñuû söùc thöïc hieän nhöõng phaùt trieån khoa hoïc môùi. 9 Thieáu kinh phí ñuû ñeå taøi trôï cho nhöõng chöông trình, döï aùn nghieân cöùu cô baûn vaø öùng duïng. Cho neân tieáp thu coâng ngheä chuyeån giao töø beân ngoaøi laø caùch thöùc mang tính khaû thi vaø coù nhieàu trieån voïng nhaát giuùp caùc nöôùc chöa coù truyeàn thoáng phaùt trieån coâng ngheä trôû thaønh nöôùc vöøa coù truyeàn thoáng phaùt trieån coâng ngheä vöøa coù coâng ngheä môùi ñeå söû duïng vöøa traùnh ñöôïc nhieàu theá kyû noã löïc vaø ñau khoå maø caùc nöôùc coâng nghieäp hieän ñaïi ñaõ traûi qua. ™ Öu Ñieåm Cuûa Hình Thöùc Chuyeån Giao Coâng Ngheä Qua Keânh Ñaàu Tö Tröïc Tieáp Nöôùc Ngoaøi: Thoâng thöôøng söï du nhaäp coâng ngheä nöôùc ngoaøi ñöôïc thöïc hieän döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau: 9 Nhaäp khaåu maùy moùc thieát bò. 9 Thueâ hoaït ñoäng hoaëc thueâ mua taøi chính. Trang 15 9 Chuyeån giao coâng ngheä qua hình thöùc FDI. Hai phöông thöùc ñaàu gaëp phaûi moät soá khoù khaên nhö: thieáu voán, ñònh giaù coâng ngheä.v.v. Vì ñaây laø moät thò tröôøng khoâng hoaøn haûo. Hôn nöõa ai laø ngöôøi coù khaû naêng söû duïng coâng ngheä ñoù? Söû duïng nhö theá naøo ñeå mang laïi hieäu quaû cao nhaát? Chính vì vaäy, vieäc du nhaäp coâng ngheä nöôùc ngoaøi thoâng qua FDI toû ra coù nhieàu öu ñieåm hôn. Trong ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, vì muïc tieâu lôïi nhuaän neân khi xuùc tieán ñaàu tö, caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ñaõ phaûi chuyeån taûi toaøn veïn coâng ngheä, bao goàm: maùy moùc thieát bò, kyõ naêng quaûn trò, ñaøo taïo tay ngheà.v.v. cho caùc coâng ty con. Nhôø ñoù nöôùc tieáp nhaän FDI coù theå tieáp caän coâng ngheä tieân tieán, kinh nghieäm quaûn lyù vaø trình ñoä kinh doanh töø nöôùc ngoaøi. Ví duï nhö Haøn Quoác, ñaàu nhöõng naêm 1960 coøn thaáp keùm veà laép raùp xe hôi nhöng nhôø tieáp caän coâng ngheä cuûa Myõ, Nhaät vaø moät soá nöôùc khaùc maø ñeán naêm 1993, hoï ñaõ trôû thaønh nöôùcc saûn xuaát oâtoâ ñöùng haøng thöù 7 treân theá giôùi. 1.1.4.4. Ñoäng Löïc Phaùt Trieån Caùc Ngaønh Ngheà Lieân Quan: Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo moät ngaønh naøo ñoù khoâng chæ coù taùc duïng laøm cho ngaønh ñoù ôû nöôùc nhaän ñaàu tö phaùt trieån maø coøn coù taùc duïng kích thích caùc ngaønh lieân quan phaùt trieån. Cuï theå laø caùc ngaønh cung caáp nguyeân vaät lieäu cho ngaønh ñoù hoaëc nhöõng ngaønh söû duïng saûn phaåm cuûa ngaønh ñoù cuõng phaùt trieån theo. Ñeán löôït söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp caáp hai (caùc ngaønh coù lieân quan tröïc tieáp vôùi caùc döï aùn FDI) laïi coù taùc duïng thuùc ñaåy söï phaùt trieån caùc ngaønh lieân quan tieáp theo vaø seõ taùc ñoäng daây chuyeàn kích thích söï phaùt trieån cuûa caû neàn kinh teá. Ví duï nhö ngaønh coâng nghieäp cheá taïo oâ toâ phaùt trieån seõ keùo theo ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát theùp phaùt trieån (tröôøng hôïp cuûa Haøn Quoác); ngaønh tin hoïc phaùt trieån seõ keùo theo söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh ngaân haøng, thoâng tin lieân laïc, Trang 16 moät döï aùn ñaàu tö vaøo coâng nghieäp cheá bieán noâng saûn seõ ñoùng vai troø thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh noâng nghieäp.v.v. Keát quaû noåi baät maø caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaït ñöôïc laø söï phaùt trieån cuûa caùc hoaït ñoäng ngaân haøng, dòch vuï keá toaùn, dòch vuï phaùp luaät, tö vaán quaûn lyù vaø caùc dòch vuï khaùc. Lónh vöïc naøy phaùt trieån vöøa coù yù nghóa keùo theo vöøa coù yù nghóa ñi tröôùc. YÙ nghóa keùo theo, coù nghóa laø caùc lónh vöïc khaùc phaùt trieån seõ coù nhu caàu keùo theo söï phaùt trieån cuûa noù. YÙ nghóa ñi tröôùc, coù nghóa laø lónh vöïc naøy phaùt trieån seõ taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho taát caû caùc ngaønh kinh doanh. 1.1.4.5. Goùp Phaàn Giaûi Quyeát Vieäc Laøm, Naâng Cao Trình Ñoä Laøm Vieäc Vaø Taêng Thu Nhaäp Cho Ngöôøi Lao Ñoäng: ™ Giaûi Quyeát Vieäc Laøm: Vieäc thöïc hieän caùc döï aùn FDI taát yeáu seõ keùo theo nhu caàu tuyeån duïng lao ñoäng trong nöôùc, goàm coù lao ñoäng tröïc tieáp vaø lao ñoäng giaùn tieáp. Lao ñoäng tröïc tieáp laø nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Coøn lao ñoäng giao tieáp laø nhöõng ngöôøi ñöôïc tuyeån duïng ñeå laøm vieäc trong caùc ngaønh lieân quan ñeán caùc döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Trong muïc 1.1.4.4, chuùng ta ñaõ thöøa nhaän voán FDI coù taùc duïng kích thích caùc ngaønh lieân quan phaùt trieån. Khi caùc ngaønh lieân quan phaùt trieån laïi coù nhu caàu tuyeån duïng lao ñoäng. Tuy voán FDI cuõng giaùn tieáp laøm maát vieäc laøm cuûa moät soá ngöôøi ôû caùc doanh nghieäp khaùc do söï caïnh tranh cuûa caùc döï aùn coù voán FDI maø daãn ñeán phaù saûn hoaëc thu nhoû qui moâ, nhöng taùc ñoäng ñoù thöôøng khoâng ñaùng keå tröôùc khaû naêng taïo vieäc laøm cuûa voán FDI. Do ñoù, keát quaû laø FDI coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán vaán ñeà giaûi quyeát vieäc laøm ôû nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Trang 17 Chaúng haïn nhö moät coâng ty maùy tính cuûa Myõ saûn xuaát oå ñóa ñaõ laøm taêng coâng aên vieäc laøm ôû khu vöïc Bangkok töø 5.000 leân 20.000 ngöôøi trong naêm 1998. Hoaëc ôû Singapore trong naêm 1989, caùc coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 70% lao ñoäng coù vieäc laøm trong khu vöïc cheá bieán. ™ Chaát Löôïng Lao Ñoäng: Nhôø coù ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi maø trình ñoä lao ñoäng cuõng ñöôïc naâng cao, vì caùc lyù do sau : 9 Caùc coâng ty coù voán FDI thöôøng coù nhöõng chöông trình ñaøo taïo nhaân vieân ñeå laøm vieäc cho coâng ty cuûa mình. 9 Sinh vieân, hoïc sinh vaø ngöôøi lao ñoäng coù khuynh höôùng hoïc nhieàu hôn ñeå coù cô hoäi laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp coù voán FDI vì löông cao. 9 Kinh nghieäm vaø nhöõng kyõ naêng coù ñöôïc qua vieäc tieáp xuùc, laøm vieäc chung vôùi caùc nhaân vieân nöôùc ngoaøi. Chaúng haïn nhö caùc coâng ty Thaùi Lan ñaõ trôû neân thoâng thaïo veà chuyeân moân hôn nhôø quan saùt ñöôïc caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi. ™ Veà Thu Nhaäp: Taêng nhu caàu tuyeån duïng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp, theo quy luaät cung caàu lao ñoäng thì tieàn löông cuõng ñöôïc taêng theo. Hôn nöõa caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi luoân coù xu höôùng traû löông cao hôn caùc doanh nghieäp trong nöôùc nhaèm thu huùt lao ñoäng gioûi. Ñaây laø moät taùc ñoäng keùp, bôûi vì thu nhaäp taêng laø tieàn ñeà ñeå naâng cao möùc tieát kieäm noäi ñòa ñaùp öùng cho nhu caàu ñaàu tö trong nhöõng naêm tieáp theo. Trang 18 1.1.4.6. Taïo Tieàn Ñeà Cho Vieäc Thu Huùt Voán ODA: Ngoaøi vieäc huy ñoäng voán nöôùc ngoaøi döôùi hình thöùc FDI, caùc nöôùc ñang phaùt trieån coøn nhaän moät luoàng voán nöôùc ngoaøi khoâng keùm phaàn quan troïng ñoù laø voán vieän trôï phaùt trieån (ODA) ôû caùc nöôùc khaùc hoaëc caùc toå chöùc quoác teá. Tieâu chuaån ñeå caùc nöôùc, caùc toå chöùc cung caáp voán ODA thì coù nhieàu, song khoâng theå khoâng keå ñeán moät chæ tieâu quan troïng, ñoù laø söï giao löu kinh teá giöõa caùc nöôùc, ñaëc bieät laø löôïng voán FDI cuûa hoï vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñoù nhaèm xaây döïng caùc cô sôû haï taàng hoã trôï caùc döï aùn FDI hay höôûng ñöôïc nhöõng öu tieân veà kinh teá cuûa chính phuû nöôùc sôû taïi. Nhö vaäy voán FDI ñaõ trôû thaønh tieàn ñeà quan troïng ñeå thu huùt voán ODA cho chöông trình phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. 1.1.4.7. Laøm Taêng Nguoàn Thu Cho Ngaân Saùch Nhaø Nöôùc: Moät lôïi ích deã nhaän thaáy nhaát ñoù laø söï ñoùng goùp cuûa caùc doanh nghieäp coù voán FDI vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc thoâng qua caùc loaïi thueá nhö thueá thu nhaäp doanh nghieäp, thueá tieâu thuï ñaëc bieät, thueá xuaát nhaäp khaåu.v.v. Beân caïnh ñoù, coøn coù söï ñoùng thueá thu nhaäp cuûa caùc nhaân vieân laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Nhöõng lôïi ích to lôùn mang laïi cho thaáy raèng FDI laø hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi khoâng theå thieáu cuûa neàn kinh teá. 1.2. TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI KHI VIEÄT NAM GIA NHAÄP WTO: Ñoái vôùi Vieät Nam, tieán trình gia nhaäp WTO trong thôøi gian tôùi ñöôïc naâng leân moät böôùc môùi gaén vôùi vieäc thöïc hieän caùc cam keát quoác teá, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi ra söùc naâng cao hieäu quaû, söùc caïnh tranh vaø khaû naêng ñoäc laäp töï chuû cuûa neàn kinh teá, tham gia coù hieäu quaû vaøo phaân coâng lao ñoäng quoác teá. Nhöõng taùc ñoäng ñeán FDI khi Vieät Nam gia nhaäp WTO: Trang 19 1.2.1. Nhöõng Taùc Ñoäng Tích Cöïc: Quy moâ thò tröôøng thuaän lôïi lôùn hôn nhôø ñoù maø taêng söùc huùt cuûa caùc nguoàn voán FDI. Moâi tröôøng ñaàu tö ñöôïc caûi thieän theo höôùng bình ñaúng, thuû tuïc ñôn giaûn, coâng khai vaø mang nhöõng chuaån möïc quoác teá. Taïo söùc eùp thuùc ñaåy Nhaø nöôùc caûi caùch thuû tuïc haønh chính, xaây döïng, ñieàu chænh heä thoáng phaùp luaät phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá taïo ñieàu kieän chuaån möïc cho caùc nhaø ñaàu tö hoaït ñoäng. Caïnh tranh quyeát lieät hôn laø nhaân toá taïo ra ñoäng löïc caûi tieán vaø hoaøn thieän: 9 Caïnh tranh giöõa caùc nöôùc nhaèm thu huùt voán ñaàu tö FDI, buoäc chính phuû phaûi quan taâm maïnh meõ vaø thöôøng xuyeân hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö. 9 Caïnh tranh giöõa caùc nhaø ñaàu tö coù voán nöôùc ngoaøi vôùi nhau vaø vôùi caùc nhaø ñaàu tö noäi ñòa kích thích söï ganh ñua trong hoaøn thieän saûn phaåm, giaûm giaù thaønh.v.v. taïo ra haøng hoùa toát hôn ñaùp öùng yeâu caàu cuûa xaõ hoäi. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá taùc ñoäng tích cöïc ñeán vieäc naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, laø nhaân toá quan troïng naâng cao hieäu quaû hoat ñoäng FDI: 9 Taïo ra caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp coù taàm nhìn roäng hôn, bao quaùt hôn ñaùp öùng yeâu caàu thò tröôøng ñöôïc môû roäng, mang tính caïnh tranh cao. 9 Taïo ra caùc nhaø chuyeân gia gioûi ñaùp öùng yeâu caàu kinh doanh saûn phaåm vaø dòch vuï mang chuaån möïc quoác teá. Trang 20 9 Kích thích ñoäi nguõ coâng nhaân naâng cao tay ngheà ñeå duy trì ñöôïc choã laøm vieäc cuûa mình trong moâi tröôøng caïnh tranh cao. Ngoaøi ra, gia nhaäp WTO coøn taïo ra thò tröôøng haøng hoùa vaø dòch vuï reû hôn, chaát löôïng cao hôn ñaùp öùng yeâu caàu cuûa ngöôøi lao ñoäng toát hôn, nhôø ñoù taïo söï yeân taâm trong hoaït ñoäng ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi: 9 Coù moâi tröôøng phaùp lyù mang chuaån möïc quoác teá ñeå hoaït ñoäng. 9 Thöông hieäu vaø quyeàn sôû höõu trí tueä cuûa doanh nghieäp ñöôïc baûo hoä (ñaây laø ñieåm maø nhaø ñaàu tö coù voán nöôùc ngoaøi ñaëc bieät quan taâm khi ñaàu tö vaøo caùc nöôùc coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi). 9 Baûo veä quyeàn lôïi cuûa mình thuaän lôïi hôn khi coù tranh chaáp. 1.2.2. Nhöõng Taùc Ñoäng Tieâu Cöïc: Thò tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi môû roäng vaø nöôùc naøo coù moâi tröôøng caïnh tranh keùm hôn seõ khoù khaên hôn trong thu huùt voán ñaàu tö FDI. Thaät vaäy, khi chöa thöïc hieän môû cöûa neàn kinh teá thì caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo moät thò tröôøng, duø thò tröôøng aáy tính caïnh tranh chöa cao nhöng ñaàu tö nhö laø moät caùch thöùc vöôït haøng raøo baûo hoä maäu dòch cao. Nay tham gia vaøo WTO thì haøng raøo aáy khoâng coøn nöõa thì caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ chæ quan taâm ñaàu tö vaøo nhöõng thò tröôøng haáp daãn mang tính caïnh tranh cao nhaát, sau ñoù baèng con ñöôøng thöông maïi ñöa haøng hoùa vaøo caùc nöôùc khaùc coù moâi tröôøng keùm caïnh tranh hôn. Lieân keát kinh teá khu vöïc coù theå daãn ñeán söï phaù vôõ quy hoïach vaø chieán löôïc thu huùt voán FDI cuûa moät quoác gia, neáu nhö quy hoïach vaø chieán löôïc aáy ñaõ ñöôïc xaây döïng maø chöa tính ñeán söï thay ñoåi veà quy moâ; Veà quy hoaïch do tieán trình hoäi nhaäp mang laïi. Trang 21 Moät soá nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñang hoaït ñoäng seõ gaëp khoù khaên, neáu nhö muïc tieâu ñaàu tö tröôùc khi tham gia WTO laø lôïi duïng chính saùch baûo hoä maäu dòch lôùn cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån. Ví duï nhö caùc doanh nghieäp FDI saûn xuaát ñöôøng aên, saét theùp, xi maêng.v.v. tröôùc ñaây hoaït ñoäng thuaän lôïi do chính saùch baûo hoä maäu dòch cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam, nay cuøng vôùi tieán trình hoäi nhaäp: thueá nhaäp khaåu giaûm, giaáy pheùp nhaäp khaåu daàn bò loaïi boû thì vôùi chi phí saûn xuaát cao nhö hieän nay raát khoù caïnh tranh vôùi haøng nhaäp khaåu töø caùc nöôùc khaùc. Toùm laïi, tham gia WTO seõ mang laïi cô hôïi vaø thaùch thöùc cho caùc quoác gia tham gia vaøo quaù trình naøy. Ñeå naâng cao hieäu quaû thu huùt voán ñaàu tö thì chính phuû caàn chuû ñoäng ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå taän duïng phaùt trieån cô hoäi vaø haïn cheá caùc thaùch thöùc do gia nhaäp WTO mang laïi. 1.3. RUÛI RO TRONG ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI: Trong cuoäc soáng, ruûi ro coù theå xuaát hieän treân moïi lónh vöïc, ruûi ro khoâng loaïi tröø moät ai, moät nöôùc, moät daân toäc naøo, töø ngöôøi toát ñeán keû xaáu, töø cöôøng quoác huøng maïnh nhaát ñeán daân toäc yeáu nhaát ñeàu coù theå gaëp ruûi ro. Noù coù theå xuaát hieän moïi luùc moïi nôi trong moïi coâng vieäc. Hieän nay coù raát nhieàu ñònh nghóa veà ruûi ro. Theo töø ñieån Vieät Nam, ruûi ro laø ñieàu khoâng laønh, khoâng toát baát ngôø xaûy ñeán. Theo töø ñieån Oxford, ruûi ro laø khaû naêng gaëp nguy hieåm hoaëc bò ñau ñôùn, thieät haïi. Döôùi goùc ñoä laø nöôùc tieáp nhaän voán FDI thì ruûi ro laø söï taùc ñoäng khoâng toát cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi veà kinh teá - chính trò, vaên hoùa - xaõ hoäi vaø moâi tröôøng.v.v. Nhö vaäy, ruûi ro laø yeáu toá maø moïi nhaø kinh doanh, moïi doanh nghieäp vaø moïi neàn kinh teá khoâng theå khoâng quan taâm. Trang 22 Neáu phaân loaïi ruûi ro ñöùng treân khía caïnh laø nhaø ñaàu tö khi ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi thì gaëp phaûi nhöõng ruûi ro gì? Bao goàm nhöõng ruûi ro sau: 9 Ruûi ro chính trò: theå hieän tính oån ñònh veà maët chính trò cuûa moät quoác gia maø coù theå aûnh höôûng ñeán khaû naêng vaø thieän chí trong vieäc ñaùp öùng caùc nghóa vuï taøi chính. Ruûi ro chính trò taêng leân töø caùc söï kieän nhö chieán tranh, xung ñoät noäi boä hay xung ñoät beân ngoaøi, khuûng boá.v.v. daãn ñeán nhöõng thay ñoåi trong chính phuû. Ruûi ro chính trò coøn theå hieän thoâng qua vaán ñeà baát oån chính trò cuûa quoác gia laùng gieàng. 9 Ruûi ro kinh teá: theå hieän nhöõng thay ñoåi trong nhöõng ñieåm maïnh hay ñieåm yeáu hieän coù cuûa neàn kinh teá moät quoác gia taïo ra nhöõng ruûi ro tieàm taøng cho nhaø ñaàu tö. Moät thay ñoåi ñaùng keå trong cô caáu kinh teá, tyû leä taêng tröôûng hay chính saùch taøi khoùa, chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi seõ aûnh höôûng ñaùng keå ñeán thu nhaäp cuûa nhaø ñaàu tö. Tuy nhieân, noäi dung cuûa luaän vaên naøy chuùng ta nghieân cöùu ruûi ro trong thu huùt voán FDI ñöùng treân goùc ñoä nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Bao goàm nhöõng ruûi ro sau: 1.3.1. Chuyeån Giaù: Vì muïc ñích toái ña hoùa lôïi nhuaän, caùc doanh nghieäp FDI ñaõ bieán nghieäp vuï “ñònh giaù chuyeån giao” thaønh hoaït ñoäng “chuyeån giaù”. Hieän töôïng chuyeån giaù haàu nhö ñeàu xaûy ra ñoái vôùi caùc coâng ty ña quoác gia maø söï kieåm soaùt hieän töôïng “chuyeån giaù” raát khoù khaên. Cuï theå nhö sau: 9 Khai taêng giaù trò taøi saûn goùp voán, ñaây laø moät hieän töôïng khaù phoå bieán ôû caùc doanh nghieäp FDI. Khi goùp voán tham gia lieân doanh, beân nöôùc ngoaøi thöôøng khai taêng giaù trò voán goùp baèng maùy moùc, thieát bò, giaù trò coâng ngheä cao hôn nhieàu laàn so vôùi giaù thöïc teá. Gaây ra ruûi ro cho neàn Trang 23 kinh teá cuõng nhö doanh nghieäp lieân doanh khi tieáp nhaän taøi saûn goùp voán coù giaù trò khoâng ñuùng, aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän lieân doanh. 9 Mua nguyeân lieäu, vaät lieäu vaø caùc yeáu toá saûn xuaát ñaàu vaøo khaùc: caùc coâng ty con trong heä thoáng caùc coâng ty ña quoác gia phaûi mua nguyeân, vaät lieäu vaø caùc yeáu toá saûn xuaát ñaàu vaøo khaùc vôùi giaù cao hôn giaù thöïc teá raát nhieàu vaø do coâng ty meï ñònh giaù. Do vaäy, xaûy ra tình traïng “laõi coâng ty meï maø loã coâng ty con” gaây ra ruûi ro laøm giaûm tyû leä phaân phoái lôïi nhuaän cuûa beân Vieät Nam trong caùc lieân doanh, ñoàng thôøi laøm taêng giaû taïo chi phí saûn xuaát, giaûm lôïi nhuaän tính thueá vaø daãn ñeán thieät haïi veà thueá cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. 9 Quaûn lyù vaø söû duïng chí phí saûn xuaát: caùc doanh nghieäp FDI ñaõ khoâng coù keá hoaïch, khoâng caên cöù vaøo keát quaû kinh doanh ñeå tính toaùn vieäc söû duïng chi phí saûn xuaát. Doanh nghieäp lieân doanh döôùi söï ñieàu haønh cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ chi cho vieäc quaûng caùo, tieáp thò vaø traû löông cho lao ñoäng nöôùc ngoaøi raát lôùn so vôùi yeâu caàu thöïc teá. Khi chi phí taêng cao thì doanh nghieäp loã, cho neân ruûi ro thaát thu ngaân saùch cuûa nhaø nöôùc. Ngoaøi ra, caùc doanh nghieäp FDI ñaõ lôïi duïng sô hôû trong quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi doanh nghieäp FDI, söû duïng caùc thuû ñoaïn gian laän thöông maïi, gian laän trong haïch toaùn (laäp döï phoøng chí phí cao.v.v.) ñeå doanh nghieäp loã treân soå saùch keá toaùn vaø laõi treân thöïc teá. Ñaây laø hieän töôïng “loã aûo” ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi lôïi duïng ñeå troán thueá nhaèm muïc ñích thu lôïi baát chính, gaây ra ruûi ro giaûm thu ngaân saùch cuûa nhaø nöôùc. Trang 24 1.3.2. Chuyeån Giao Coâng Ngheä: Döôùi söï taùc ñoäng cuûa caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät, coâng ngheä vaø maùy moùc thieát bò nhanh choùng trôû neân laïc haäu, vì vaäy nhaø ñaàu tö thöôøng chuyeån giao nhöõng maùy moùc ñaõ laïc haäu cho caùc nöôùc nhaän ñaàu tö ñeå ñoåi môùi saûn xuaát, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm vaø taêng naêng suaát lao ñoäng cuûa chính nöôùc hoï. Vieäc ñoù ñaõ gaây ra ruûi ro cho nöôùc nhaän ñaàu tö tieáp nhaän nhöõng coâng ngheä laïc haäu, giaûm lôïi nhuaän ñöôïc chia, toån haïi ñeán moâi tröôøng, chaát löôïng saûn phaåm thaáp, chi phí saûn xuaát cao.v.v. 1.3.3. Lao Ñoäng: Moät hieän töôïng khaù phoå bieán laø tình traïng “Chaûy maùu chaát xaùm”: caùc döï aùn FDI thu huùt lao ñoäng coù chuyeân moân vaø tay ngheà vôùi möùc löông cao töø khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc. Ñieàu naøy, gaây aûnh höôûng ñeán söùc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc xeùt veà khía caïnh con ngöôøi. Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc do khu vöïc FDI taïo ra nhö: giaûi quyeát vieäc laøm, naâng cao trình ñoä lao ñoäng, caûi thieän moâi tröôøng laøm vieäc.v.v. Trong moät soá tröôøng hôïp, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vì muïc tieâu lôïi nhuaän cao ñaõ khoâng thöïc hieän ñuùng vaø ñaày ñuû caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät lao ñoäng nhö taêng thôøi gian lao ñoäng, cöôøng ñoä lao ñoäng, taêng naêng suaát lao ñoäng moät caùch trieät ñeå, sa thaûi nhöng khoâng ñeàn buø ñuùng theo luaät lao ñoäng.v.v. Nhöõng vieäc laøm naøy ñaõ gaây ra phaûn öùng trong dö luaän xaõ hoäi, gaây neân nhöõng cuoäc ñình coâng khoâng caàn thieát vaø laøm maát traät töï, an toaøn xaõ hoäi. 9 Ñình coâng, laõn coâng: ñaây laø vaán ñeà mang tính kinh teá vaø chính trò - xaõ hoäi, phaûn aùnh xung ñoät lôïi ích giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø nhaø ñaàu tö. Trong moât soá tröôøng hôïp, ñình coâng coù theå gaây ruûi ro maát vieäc laøm cho Trang 25 ngöôøi lao ñoäng vaø taïo aán töôïng khoâng toát veà lao ñoäng vaø moâi tröôøng ñaàu tö. 9 Tieàn löông vaø cheá ñoä lao ñoäng: caùc doanh nghieäp trong khu vöïc FDI ñang coù xu höôùng söû duïng möùc löôïng toái thieåu nhö moät möùc löông hôïp phaùp mang tính chaát bình quaân ñeå traû cho ngöôøi lao ñoäng ôû nhöõng tay ngheà khaùc nhau, coá tình ñöa ra ñònh möùc quaù cao ñeå ngöôøi lao ñoäng phaûi laøm theâm giôø hoaëc khoâng thöïc hieän ñöôïc vaø laáy ñoù laøm cô sôû ñeå tröø löông, mieãn thöôûng, khoâng thöïc hieän ñuùng cheá ñoä lao ñoäng. 1.3.4. Caùc Doanh Nghieäp Trong Nöôùc: Doanh nghieäp FDI do coù lôïi theá veà voán, coâng ngheä vaø trình ñoä toå chöùc saûn xuaát, caïnh tranh gay gaét vôùi caùc doanh nghieäp trong nöôùc. Caùc doanh nghieäp trong nöôùc do keùm lôïi theá hôn so vôùi caùc doanh nghieäp FDI neân quy moâ saûn xuaát, thò tröôøng tieâu saûn phaåm daàn bò thu heïp, daãn ñeán tình traïnh saûn xuaát khoù khaên, moät soá bò phaù saûn. Ruûi ro doanh nghieäp phaù saûn coù aûnh höôûng ñeán tình hình kinh teá xaõ hoäi, trong ñoù laøm gia taêng tyû leä thaát nghieäp cho ngöôøi lao ñoäng. 1.3.5. Saûn Xuaát Haøng Hoaù Khoâng Thích Hôïp: Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi saûn xuaát vaø baùn nhöõng haøng hoùa khoâng thích hôïp cho caùc nöôùc keùm phaùt trieån, thaäm chí ñoâi khi laïi laø nhöõng haøng hoùa coù haïi cho söùc khoûe con ngöôøi vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Chaúng haïn nhö khuyeán khích söû duïng thuoác laù, röôïu, bia, thuoác tröø saâu, nöôùc ngoït coù gaz thay theá nöôùc hoa quaû töôi, chaát taåy thay theá xaø phoøng, boät ngoït.v.v 1.3.6. AÛnh Höôûng Ñeán Ñôøi Soáng Vaên Hoùa Daân Toäc: Ñoäng cô cuûa caùc nhaø ñaàu tö laø tìm kieám thò tröôøng tieâu thuï. Ñeå thöïc hieän yù ñoà naøy hoï ñaõ taêng cöôøng hoaït ñoäng quaûng caùo treân caùc phöông tieän truyeàn Trang 26 thoâng ñaïi chuùng, voâ tình hay coá yù ñaõ tryeàn baù loái soáng xa hoa, thích tieâu duøng haøng ngoaïi, xem nheï giaù trò vaên hoùa daân toäc, chaïy theo loái soáng thöïc duïng laøm toån haïi truyeàn thoáng ñaïo ñöùc, vaên hoùa cuûa daân toäc. 1.3.7. Taùc Ñoäng Ñeán Cô Cheá Chính Saùch Nöôùc Sôû Taïi: Tính töï chuû trong xaây döïng cô cheá chính saùch kinh teá bò giaûm khi caùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi gaây söùc eùp vôùi chính phuû cuûa hoï thoâng qua con ñöôøng ngoaïi giao ñoøi hoûi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö phaûi thay ñoåi cô cheá chính saùch luaät leä theo höôùng coù lôïi cho caùc nhaø ñaàu tö FDI. 1.3.8. AÛnh Höôûng Ñeán Vieäc Khai Thaùc Taøi Nguyeân Thieân Nhieân: Taøi nguyeân bò khai thaùc kieät queä, nhaø ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thöôøng chæ quan taâm ñeán lôïi nhuaän maø hoï ñaït ñöôïc khi tieán haønh ñaàu tö neân baát chaáp nguoàn taøi nguyeân bò khai thaùc quaù möùc hay bò taøn phaù nghieâm troïng. Theâm nöõa vì muïc ñích laø lôïi nhuaän neân ñoâi khi tính xaõ hoäi, coäng ñoàng, tính nhaân vaên cuûa moät soá doanh nhieäp FDI raát thaáp. 1.3.9. Gaây O Nhieãm Moâi Tröôøng: Moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng laø do chuyeån giao coâng ngheä laïc haäu, maùy moùc, thieát bò cuõ ñaõ heát khaáu hao hoaëc caùc daây chuyeàn maø chính quoác khoâng söû duïng. Vieäc chuyeån giao nhöõng coâng ngheä laïc haäu ñaõ bieán nöôùc nhaän ñaàu tö trôû thaønh moät trong nhöõng “baõi thaûi coâng ngheä, maùy moùc thieát bò cuõ vaø laïc haäu” do caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thaûi ra. Nhöõng thieát bò coâng ngheä laïc haäu khi söû duïng seõ gaây ra tình traïnh oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, khoâng khí vaø ñaát. Ngoaøi ra. Coøn do chaát thaûi töø caùc nhaø maùy, khu coâng nghieäp. Trang 27 1.3.10. Thay Ñoåi Cô Caáu Kinh teá: Nhieàu khi löôïng voán FDI ñaõ laøm taêng theâm söï maát caân ñoái giöõa caùc vuøng, giöõa noâng thoân vaø thaønh thò, söï phuï thuoäc quaù lôùn vaøo hoaït ñoäng cuûa chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi veà voán, kyõ thuaät, coâng ngheä.v.v. seõ daãn ñeán tình traïng hình thaønh cô caáu kinh teá theo söï phaân coâng quoác teá vaø ruûi ro kinh teá seõ deã xaûy ra nhö khuûng hoaûng ôû moät soá nöôùc Chaâu AÙ vöøa qua. 1.3.11. Söï Ñaûo Ngöôïc Cuûa Doøng Voán FDI: Söï ñaûo ngöôïc lôùn cuûa doøng voán FDI (doøng voán ra khoûi moät nöôùc) laø noãi ñe doïa lôùn nhaát cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñaëc ñieåm chung cuûa söï ñaûo ngöôïc ôû haàu heát caùc nöôùc ñeàu laø do thò tröôøng thieáu nieàm tin vaøo caùc chính saùch kinh teá vó moâ. 1.4. KINH NGHIEÄM THEÁ GIÔÙI: 1.4.1. Trung Quoác: Trung Quoác gia nhaäp WTO ngaøy 11/12/2001, kinh teá Trung Quoác trong hôn 4 naêm qua keå töø ngaøy gia nhaäp WTO ñaõ coù nhieàu ñoåi thay tích cöïc: cô caáu ngaønh ñöôïc ñieàu chænh nhanh choùng, naêng löïc caïnh tranh kinh teá ñöôïc taêng cöôøng, heä thoáng kinh teá thò tröôøng hoaøn thieän hôn, chöùc naêng ñieàu haønh kinh teá cuûa chính quyeàn thay ñoåi nhanh, möùc ñoä môû cöûa ra beân ngoaøi khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao, ñôøi soáng cuûa nhaân daân ñöôïc caûi thieän. Gia nhaäp WTO, Trung Quoác ñaõ coù ñöôïc moâi tröôøng kinh teá thöông maïi quoác teá oån ñònh ñeå phaùt trieån nhanh choùng. Vaän duïng quy taéc vaø cô cheá cuûa WTO, Trung Quoác ñaõ xöû lyù thoaû ñaùng caùc tranh chaáp thöông maïi quoác teá, baûo veä coù hieäu quaû moâi tröôøng maäu dòch xuaát nhaäp khaåu cho nöôùc mình. Toång kim Trang 28 ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa Trung Quoác moãi naêm taêng theâm 200 tyû USD. Ñaây laø toác ñoä taêng tröôûng xuaát nhaäp khaåu hieám coù treân theá giôùi. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo Trung Quoác taêng voït. Trong 500 coâng ty xuyeân quoác gia haøng ñaàu theá giôùi ñaõ coù 465 coâng ty ñaàu tö vaøo Trung Quoác. Tuy nhieân, Trung Quoác cuõng phaûi gaëp phaûi nhöõng ruûi ro trong thu huùt FDI noåi leân sau 4 naêm vaøo WTO nhö: tieáp nhaän chuyeån giao coâng ngheä laïc haäu töø ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån, caùc doanh nghieäp FDI khai thaùc vaø söû duïng nhieàu nguyeân vaät lieäu, naêng löôïng; xuaát khaåu taêng nhanh nhöng tranh chaáp thöông maïi cuõng taêng leân roõ reät; maâu thuaãn vaø khoù khaên veà vaán ñeà nguyeân lieäu, naêng löôïng ngaøy caøng noåi coäm, moät soá ngaønh saûn xuaát cuûa Trung Quoác bò söùc eùp caïnh tranh lôùn hôn, tình hình lao ñoäng vieäc laøm vaãn chöa theå laïc quan; kinh teá Trung Quoác ngaøy caøng phuï thuoäc vaøo ngoaïi thöông, nhöõng bieán ñoäng cuûa kinh teá theá giôùi aûnh höôûng ngaøy caøng nhieàu ñeán kinh teá Trung Quoác. Theo moät taøi lieäu nghieân cöùu vöøa coâng boá môùi ñaây chæ ra raèng Trung Quoác ñang ñöùng tröôùc nhöõng ruûi ro trong thu huùt FDI sau: ñoù laø söùc eùp do soá ngöôøi thaát nghieäp ñoâng, vaán ñeà taøi nguyeân thieân nhieân vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. 9 Baùo caùo cho raèng soá ngöôøi ñang ñoä tuoåi lao ñoäng cuûa Trung Quoác chieám tôùi 26% toång soá ngöôøi ñang ñoä tuoåi lao ñoäng cuûa theá giôùi, ñieàu naøy noùi leân raèng Trung Quoác seõ phaûi ñöùng tröôùc söùc eùp bôûi phaûi taïo vieäc laøm cho ngöôøi daân. Vì vaäy söùc eùp do tình traïng thaát nghieäp ñoâng vaø phaûi taïo vieäc laøm cho ngöôøi daân laø thaùch thöùc lôùn nhaát trong giai ñoaïn phaùt trieån hieän nay cuûa Trung Quoác. Baùo caùo cho raèng nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû 20, neàn kinh teá cuûa Trung Quoác phaùt trieån theo höôùng "taêng tröôûng kinh teá cao, taïo ñöôïc nhieàu vieäc laøm", nhöng nhöõng naêm gaàn ñaây, neàn Trang 29 kinh teá cuûa Trung Quoác phaùt trieån theo höôùng "taêng tröôûng kinh teá cao, nhöng taïo ñöôïc ít vieäc laøm". 9 Ruûi ro veà taøi nguyeân thieân nhieân vaø moâi tröôøng sinh thaùi nghieâm troïng. Tyû leä sôû höõu nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Trung Quoác thaáp hôn so vôùi tyû leä trung bình cuûa theá giôùi, caùc nöôùc phaùt trieån vöøa vaø moät soá nöôùc coù thu nhaäp thaáp. Cuøng vôùi tieán trình ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa vaø thaønh thò hoùa, khi môû cöûa thò tröôøng ñaàu tö, chính phuû vôùi muïc tieâu chuû ñaïo laø thu huùt nhieàu voán ñaàu tö, chöù chöa quan taâm nhieàu ñeán vieäc kieåm soaùt ñeán söï gaây oâ nhieãm moâi tröôøng cuûa caùc döï aùn FDI, haäu quaû oâ nhieãm ôû nhieàu vuøng cuûa Trung Quoác raát nghieâm troïng maø theo caùc chuyeân gia muoán khaéc phuïc ñöôïc thì phaûi chi phí toái thieåu 30 tyû USD 1.4.2. Thaùi Lan: Thaùi lan ñöa ra nhöõng chính saùch sau ñeå thu huùt FDI: Veà ñaát ñai, ngöôøi nöôùc ngoaøi khoâng ñöôïc sôû höõu ñaát ñai, trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät coù theå mua ñaát vaø ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng. 9 Veà maët thueá, moät xí nghieäp thöôøng phaûi chòu caùc khoaûn thueá sau ñaây: thueá lôïi töùc 30%, thueá trò giaù gia taêng 70% (trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät laø 30%), thueá chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi laø 10%, thueá thu nhaäp caù nhaân töø 5 -37%. Caùc khoaûn mieãn giaûm thueá aùp duïng cho caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc thöôøng nhaém vaøo vaät tö vaø trang thieát bò nhaäp khaåu. Ñeå nhaèm phaân taùn ñaàu tö treân laõnh thoå. Veà lao ñoäng: coù luaät quan heä lao ñoäng 1975, aùp duïng chung cho caû xí nghieäp Thaùi Lan vaø xí nghieäp nöôùc ngoaøi. Trang 30 Veà toå chöùc, uûy ban ñaàu tö do Thuû töôùng laøm chuû tòch, vieäc phaùt ñôn do uûy ban ñaàu tö tieáp nhaän. Vaên phoøng uûy ban ñaàu tö coù moät cô quan thoâng tin veà ñaàu tö. Vaên phoøng cuõng coù 6 chi nhaùnh ôû haûi ngoaïi ñeå tieáp xuùc vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Toky, New York, Sydney, Frankfurt, Paris vaø Hongkong. Ngoaøi caùc bieän phaùp öu ñaõi veà thueá Nhaø nöôùc Thaùi Lan coøn coù caùc baûo ñaûm: khoâng quoác höõu hoùa, khoâng laäp xí nghieäp quoác doanh caïnh tranh, choáng ñoäc quyeàn, khoâng kieåm soaùt giaù caû hay haïn cheá xuaát khaåu, khoâng mieãn thueá nhaäp khaåu cho saûn phaåm ñaõ saûn xuaát ñöôïc trong nöôùc. Thaùi lan ñaõ ñaït ñöôïc moät soá thaønh töïu nhaát ñònh trong coâng cuoäc phaùt trieån ñaát nöôùc veà thu huùt FDI. Tuy nhieân, khi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ naêm 1997 xaûy ra, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi maát nieàm tin vaøo neàn kinh teá, ruùt voán oà aït ra khoûi ñaát nöôùc, laøm xaáu ñi moâi tröôøng ñaàu tö. Gaây ra nhöõng ruûi ro cho neàn kinh teá Thaùi Lan: 9 Caùc ngaân haøng, coâng ty taøi chính, doanh nghieäp phaù saûn haøng loaït, kinh teá quoác gia suy thoaùi. Taêng tröôûng kinh teá töø 6,7% naêm 1996 giaûm coøn -0.4% naêm 1997, -8,3% naêm 1998 vaø 1% naêm 1999. 9 Gaàn 2 trieäu ngöôøi lao ñoäng maát vieäc laøm, maát thu nhaäp. 9 Söï roái loaïn veà kinh teá, maát nieàm tin cuûa daân chuùng taát yeáu laøm rung chuyeån heä thoáng chính trò. Boán thaùng sau khi thaû noåi ñoàng Baht, thuû töôùng Thaùi Lan xin töø chöùc. 9 Nhöõng döï aùn dôû dang ñaàu tö khi khuûng hoaûng xaûy ra, gaàn ñaây nhöõng döï aùn naøy môùi tieáp tuïc ñöôïc thöïc hieän khi neàn kinh teá ñaõ phuïc hoài vaø chính phuû baùn cho ñoái taùc ñaàu tö môùi. Trang 31 1.4.3. Malaysia: Ñeå thuùc ñaåy nhanh quaù trình coâng nghieäp hoùa, ñaàu naêm 1968 Malaysia coâng boá luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Theo luaät naøy, Malaysia baûo ñaûm vôùi caùc chuû ñaàu tö nhieàu ñieàu khoaûn quan troïng nhö cam keát khoâng quoác höõu hoùa, cho pheùp caùc coâng ty coù voán FDI töï do chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi. Thaùng 5/1986, quoác hoäi Malaysia thoâng qua nhöõng söûa ñoåi trong luaät ñaàu tö tröôùc ñaây theo höôùng nôùi roäng ñieàu kieän cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Theo quyeát ñònh naøy, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå boû voán 100% neáu hoï xuaát khaåu 80% saûn phaåm, ñöôïc höôûng söï öu ñaõi neáu hoï baùn töø 50% soá saûn phaåm trôû leân treân thò tröôøng Malaysia. Nhöõng cô sôû ñaàu tö nöôùc ngoaøi söû duïng töø 350 coâng nhaân trôû leân vaø laøm vieäc caû ngaøy cuõng ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi treân. Giaáy pheùp laøm vieäc cuûa nhaân vieân caùc coâng ty nöôùc ngoaøi khoâng caàn thay ñoåi. Ngoaøi ra chính phuû Malaysia coøn coù nhöõng bieän phaùp khaùc ñeå khuyeán khích ñaàu tö nhö: 9 Ngöôøi nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp mua ñaát ñeå xaây döïng xí nghieäp. 9 Neáu nhaäp khaåu maùy moùc môùi khoâng phaûi xin giaáy pheùp, neáu nhaäp khaåu maùy cuõ phaûi xin pheùp. 9 Neáu xí nghieäp ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh chính phuû quan taâm khuyeán khích ñaàu tö seõ ñöôïc giaûm 70% thueá lôïi töùc trong 5 naêm, neáu laø döï aùn chieán löôïc quoác gia coù theå ñöôïc mieãn 100% thueá lôïi töùc. 9 Doanh nghieäp seõ ñöôïc hoaøn laïi thueá lôïi töùc neáu thöïc hieän khaáu hao trong 5 naêm. 9 Caùc coâng ty coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coù quyeàn thueâ möôùn caùc chuyeân gia cao caáp nöôùc ngoaøi tham gia vaøo caùc chöùc vuï quan Trang 32 troïng cuûa coâng ty. Chuyeân gia nöôùc ngoaøi ñöôïc thueâ toái ña laø 10 naêm (ñoái vôùi chöùc vuï quan troïng) vaø 5 naêm (ñoái vôùi chöùc vuï khaùc). Sau ñoù phaûi coù keá hoaïch thay theá baèng chuyeân gia ngöôøi Malaysia ñaõ ñöôïc ñaøo taïo. 9 Cô quan phaùt trieån coâng nghieäp Malaysia (MIDA) ñöôïc thieát laäp ñeå xuùc tieán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo khu vöïc coâng nghieäp cheá taïo vaø töø thaùng 10/1998 ñoùng vai troø laø Trung taâm hôïp taùc ñaàu tö. Vôùi troïng traùch treân ñaây MIDA ñaõ thieát laäp 14 vaên phoøng ôû haûi ngoaïi ñeå thu huùt caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi töø Hoa Kyø, Nhaät Baûn, EU, Ñaøi Loan, Hoàng Koâng. 9 Chính phuû giaûm khoaûn voán ñaàu tö vaøo phaùt trieån haï taàng cô sôû, haï thaáp giaù ñieän, cöôùc phí ñieän thoaïi, ñieän tín quoác teá ñeå taêng möùc caïnh tranh cuûa moâi tröôøng ñaàu tö. Vôùi nhieàu chính saùch nhaèm thu huùt huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, neàn kinh teá Malaysia ñaõ phaùt trieån raát thaønh coâng. Tuy nhieân, Malaysia cuõng gaëp phaûi nhöõng ruûi ro trong thu huùt FDI veà coâng ngheä thoâng tin, oâ nhieãm moâi tröôøng. Trang 33 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, vieäc huy ñoäng voán ñeå phaùt trieån kinh teá laø moät vaán ñeà ñöôïc haàu heát caùc quoác gia quan taâm. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng nhö caùc nöôùc phaùt trieån ñeàu tìm nhieàu bieän phaùp ñeå thu huùt nguoàn voán FDI. TP.HCM cuõng coá gaéng taïo cô hoäi toát nhaát ñeå thu huùt FDI veà ñòa phöông mình, ngoaøi nhöõng cô hoäi do FDI mang laïi thì FDI cuõng coù nhieàu ruûi ro taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån, taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá thaønh phoá. Muoán ñöa ra giaûi phaùp khaû thi cao nhaát ñeå phoøng ngöøa ruûi ro thì vaán ñeà veà nghieân cöùu nhöõng luaän cöù khoa hoïc laø raát quan troïng. Chính vì vaäy, trong chöông 1, ñeà taøi taäp trung giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà veà luaän cöù khoa hoïc, bao goàm caùc noäi dung nhö sau: 9 Phaân tích khaùi nieäm vaø vai troø cuûa FDI ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa thaønh phoá. 9 Phaân tích söï taùc ñoäng ñeán FDI khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. 9 Phaân tích ruûi ro trong thu huùt FDI vaø kinh nghieäm treân theá giôùi. Töø nhöõng vaán ñeà lyù luaän ñöôïc trình baøy trong chöông 1, seõ laø cô sôû ñeå tieán haønh nghieân cöùu thöïc traïng ruûi ro trong thu huùt FDI taïi TP.HCM ñöôïc trình baøy ôû chöông 2 vaø töø ñoù coù cô sôû thöïc tieãn ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp thöïc teá mang tính khaû thi cao veà phoøng ngöøa ruûi ro trong thu huùt FDI taïi thaønh phoá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO ñöôïc trình baøy trong chöông 3. Trang 34 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG THU HUÙT VOÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRONG THÔØI GIAN QUA 2.1. KHAÙI QUAÙT VEÀ THÖÏC TRAÏNG VOÁN ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH TRONG THÔØI GIAN QUA Khi neàn kinh teá Vieät Nam môû cöûa, ñeå phaùt trieån kinh teá TP.HCM trong ñieàu kieän coøn nhieàu yeáu keùm thì caàn phaûi coù voán, coâng ngheä, kyõ thuaät, trình ñoä quaûn lyù. Ñeå thöïc hieän muïc tieâu ñoù khoâng coù caùch naøo khaùc laø phaûi thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo thaønh phoá. Keå töø khi Nhaø nöôùc ban haønh luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo naêm 1987, thaønh phoá laø ñòa phöông tieáp nhaän voán FDI sôùm nhaát trong caû nöôùc. Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ trôû thaønh nguoàn boå sung quan troïng trong cô caáu voán ñaàu tö phaùt trieån goùp phaàn quan troïng ñeán chæ soá taêng tröôûng kinh teá cuûa thaønh phoá trong nhöõng naêm qua taïo ra haøng traêm ngaøn vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, goùp phaàn naâng cao trình ñoä quaûn lyù cuûa caùn boä vaø naâng cao tay ngheà cho coâng nhaân thaønh phoá. 2.1.1. Tình Hình Chung: Ñeán 31/12/2004, TP.HCM coù toång coäng 1.999 döï aùn ñöôïc caáp giaáy pheùp vôùi toång voán ñaàu tö laø 14.910 trieäu USD (Trong ñoù, coù 355 döï aùn heát haïn giaáy pheùp hoaëc bò ruùt giaáy pheùp giaûi theå tröôùc thôøi haïn vôùi toång voán laø 2.595,373 trieäu USD). Vì vaäy, thaønh phoá coù 1.644 döï aùn coøn hieäu löïc vôùi toång voán ñaàu tö laø 12.314,627 trieäu USD. Neáu tính ñeán 15/08/2005 thì soá döï aùn coøn hieäu löïc treân ñòa baøn thaønh phoá laø 1.786 döï aùn vôùi toång voán ñaàu tö laø 12.361,9 trieäu USD Trang 35 Töø ñaàu naêm ñeán ngaøy 15/0805 coù 169 döï aùn ñöôïc caáp giaáy pheùp vôùi toång voán 265 trieäu USD. So vôùi cuøng kyø naêm 2004, soá döï aùn taêng 27 döï aùn, toång voán ñaàu tö taêng 150 trieäu USD (taêng gaáp 2,3 laàn). Trong nhöõng naêm ñaàu khi thöïc hieän thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, TP.HCM luoân laø ñòa phöông daãn ñaàu trong caû nöôùc veà thu huùt FDI nhöng hieän nay nguoàn voán FDI naøy lieân tuïc giaûm suùt cho duø laø soá döï aùn vaãn taêng leân. TP.HCM khoâng coøn laø ñòa phöông noåi baät nhaát trong thu huùt voán FDI. Ñaây laø moät daáu hieäu ñaùng lo ngaïi cho thu huùt voán FDI cuûa thaønh phoá. 2.1.2. Qui Moâ Voán Ñaàu Tö Tröïc Tieáp Bình Quaân Treân Moät Döï AÙn: Tröôùc ñaây, qui moâ cuûa caùc döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp taêng ñeàu qua caùc naêm nhöng töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ, voán bình quaân moät döï aùn giaûm daàn moät caùch roõ reät vaø ñang coù daáu hieäu taêng trôû laïi nhöng chuû yeáu vaãn laø caùc döï aùn vöøa vaø nhoû. Baûng döôùi ñaây seõ cho chuùng ta thaáy qui moâ voán bình quaân moät döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp qua caùc naêm. ÑVT: 1.000 USD Naêm 2001 2002 2003 2004 8/2005 Bình quaân treân moät döï aùn 3.976,6 1.635,4 1.569,6 1.865,0 1.560,0 Baûng 2.1: Voán FDI bình quaân moät döï aùn qua caùc naêm taïi TP. HCM (Nguoàn: cuïc thoáng keâ thaønh phoá Hoà Chí Minh) Hieän nay, qui moâ voán bình quaân moät döï aùn cuûa thaønh phoá thaáp hôn Ñoàng Nai vaø Bình Döông vaø neáu so saùnh vôùi caû nöôùc thì laïi coøn thaáp hôn nöõa. Caùc nhaø ñaàu tö choïn caùc döï aùn vöøa vaø nhoû nhieàu coù theå laø do caùc nguyeân nhaân sau ñaây: Trang 36 9 Khaû naêng taøi chính cuûa caùc nhaø ñaàu tö coù haïn neân muoán ñaàu tö vaøo caùc döï aùn lôùn raát khoù khaên nhaát laø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính naêm 1997. 9 Muïc ñích cuûa caùc nhaø ñaàu tö laø tìm kieám lôïi nhuaän vaø taän duïng nhöõng lôïi theá cuûa Vieät Nam nhö lao ñoäng reû, nguyeân vaät lieäu nhieàu. Nhöõng döï aùn vöøa vaø nhoû môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ñoù moät caùch toát nhaát. 9 Do moâi tröôøng ñaàu tö ôû Vieät Nam noùi chung vaø thaønh phoá noùi rieâng coøn nhieàu thay ñoåi, chöa ñi vaøo oån ñònh neân caùc nhaø ñaàu tö chæ ñaàu tö vaøo caùc döï aùn vöøa vaø nhoû. Tuy nhieân, caùc döï aùn vöøa vaø nhoû laïi phaàn naøo phuø hôïp vôùi ñònh höôùng phaùt trieån ñaàu tö cuûa thaønh phoá laø Coâng nghieäp hoaù - Hieän ñaïi hoaù, vöøa taän döïng nhöõng naêng löïc saûn xuaát hieän coù, söû duïng nhieàu lao ñoäng phuø hôïp vôùi trình ñoä quaûn lyù, beân caïnh ñoù coøn naâng cao tính thích nghi, deã chuyeån ñoåi maùy moùc thieát bò vaø phöông aùn saûn xuaát phuø hôïp vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa thò tröôøng. Caùc döï aùn coù qui moâ lôùn ñang taêng trôû laïi chuû yeáu taäp trung vaøo lónh vöïc xaây döïng cô sôû haï taàng, khaùch saïn, cao oác vaên phoøng. Ñieàu naøy cuõng cho thaáy moâi tröôøng ñaàu tö ôû thaønh phoá ñaõ vaø ñang taïo ñöôïc nieàm tin cho caùc nhaø ñaàu tö. Caùc nhaø ñaàu tö ñaõ tìm thaáy ñöôïc cô hoäi laøm aên lôùn ôû thaønh phoá. Trong töông lai, caàn taêng qui moâ cuûa caùc döï aùn ñaàu tö leân cao hôn ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån kinh teá thaønh phoá. Trang 37 2.1.3. Veà Cô Caáu Ñaàu Tö Theo Ngaønh Ngheà - Lónh Vöïc: Tröôùc khi khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ xaûy ra, voán ñaàu tö vaøo caùc ngaønh khaùch saïn, cao oác vaên phoøng chieám tyû troïng raát cao, trong khi ngaønh coâng nghieäp chieám ít hôn raát nhieàu. Khi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính xaûy ra, cung vöôït caàu khieán cho vieäc ñaàu tö vaøo lónh vöïc naøy giaûm suùt ñaùng keå. Ñeán nay, lónh vöïc naøy chæ coøn chieám 13,5% trong khi ñoù ngaønh coâng nghieäp chieám 42,3% trong toång voán ñaàu tö. Ñaây laø tín hieäu ñaùng möøng, chöùng toû ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaøo lónh vöïc coâng nghieäp saûn xuaát ñaõ coù hieäu quaû, beân caïnh ñoù ngaønh khaùch saïn vaø cao oác ñang coù daáu hieäu phaùt trieån trôû laïi. Lónh vöïc khaùch saïn, cao oác tuy chæ chieám 3,0% toång soá döï aùn nhöng tyû troïng voán ñaàu tö bình quaân moät döï aùn cao laø vì caùc döï aùn trong lónh vöïc naøy ñoøi hoûi voán raát lôùn. Trong khi caùc döï aùn saûn xuaát coâng nghieäp coù qui moâ lôùn (coâng nghieäp naëng) thöôøng coù xu höôùng ñaàu tö vaøo caùc tænh khaùc nhaèm höôûng lôïi theá giaù thueâ ñaát, nhaân coâng reû trong ñieàu kieän phaûi thu hoài voán chaäm. Voán bình quaân moät döï aùn coâng nghieäp laø 5,01 trieäu USD thì voán bình quaân moät döï aùn khaùch saïn, cao oác laø 33,81 trieäu USD. Töø ñaàu naêm ñeán 15/08/05 coù 73 döï aùn ñaàu tö vaøo ngaønh coâng nghieäp cheá bieán vôùi voán ñaàu tö 95 trieäu USD chieám 43,2% soá döï aùn vaø 35,8% veà soá voán. Ngaønh kinh doanh taøi saûn vaø dòch vuï tö vaán coù 66 döï aùn (chieám 39%) vôùi voán ñaàu tö 94 trieäu USD (chieám 35,5%). Ngaønh vaän taûi kho baõi coù 11 döï aùn (chieám 4,2%) vôùi voán ñaàu tö 14,9 trieäu USD (chieám 5,6%). Tp.HCM ñang chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá theo höôùng ñaõ ñeà ra nhöng caùc döï aùn FDI taïi thaønh phoá hieän nay vaãn coøn quaù taäp trung vaøo caùc döï aùn saûn xuaát coâng nghieäp söû duïng nhieàu lao ñoäng phoå thoâng nhö may, cheá bieán, da giaøy.v.v. Caùc ngaønh khuyeán khích ñaøo taïo, caùc ngaønh dòch vuï vaãn chieám tyû troïng thaáp. Trang 38 Caùc ngaønh vaø lónh vöïc khaùc khoâng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi nhieàu vaø khoâng hieäu quaû. Moät soá nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng keùm hieäu quaû naøy: 9 Chöa coù söï phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc ngaønh vaø caùc caáp trong coâng taùc vaän ñoäng ñaàu tö, môøi goïi lieân doanh, hôïp taùc lieân doanh.v.v. ñaõ coù tröôøng hôïp tranh giaønh döï aùn hay trieån khai moät luùc nhieàu döï aùn. Phaàn lôùn caùc döï aùn do phía ñoái taùc nöôùc ngoaøi chuû ñoäng tìm ñeán coøn caùc döï aùn do thaønh phoá chuû ñoäng giôùi thieäu vaãn chieám tyû leä chöa cao. 9 Chöa coù söï phaân tích ñaày ñuû lôïi ích kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc döï aùn. Do ñoù chöa coù nhöõng bieän phaùp khuyeán khích ñuû söùc haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö ñeå hoï ñaàu tö vaøo moät soá lónh vöïc maø ta caàn ñaåy maïnh nhö coâng ngheä cao, coâng ngheä sinh hoïc.v.v. Tuy nhieân, söï gia taêng ñaùng keå voán ñaàu tö trong lónh vöïc coâng nghieäp theå hieän daáu hieäu tích cöïc phuø hôïp vôùi ñònh höôùng Coâng nghieäp hoaù - Hieän ñaïi hoaù. Caùc döï aùn ñaàu tö vaøo lónh vöïc giao thoâng, cô sôû haï taàng taïo cô sôû cho söï khueách tröông caùc ngaønh coøn laïi. Caùc döï aùn veà lónh vöïc khaùch saïn du lòch phaùt trieån taïo tieàn ñeà laïc quan veà vieäc thu huùt khaùch du lòch ñeán thaønh phoá. 2.1.4. Veà Hình Thöùc Ñaàu Tö: Loaïi hình Soá döï aùn Tyû leä trong toång soá döï aùn (%) Voán ñaàu tö ( trieäu USD) Tyû leä trong toång voán ñaàu tö (%) Lieân doanh 407 24,8 5.931.482 48,2 Hôïp taùc kinh doanh 48 3,0 1.394.765 11,3 100% voán nöôùc ngoaøi 1.188 72,2 4.988.380 40,5 Toång coäng 1.644 100 12.314.627 100 Trang 39 Baûng 2.2: Döï aùn FDI coøn hieäu löïc cuûa TP. HCM ñeán 31/12/2004 (Nguoàn: cuïc thoáng keâ thaønh phoá Hoà Chí Minh) Lieân doanh laø hình thöùc phoå bieán vaø chieám tyû troïng voán ñaàu tö nhieàu nhaát (48,2%). Vieäc caùc nhaø ñaàu tö quan taâm ñeán hình thöùc lieân doanh laø do: 9 Nhu caàu muoán thích nghi vôùi phong tuïc taäp quaùn cuûa moâi tröôøng ñaàu tö môùi thoâng qua caùc ñoái taùc ñòa phöông. 9 Chia xeû bôùt moät phaàn ruûi ro trong kinh doanh. 9 Ñaùp öùng nhu caàu lieân doanh cuûa ñoái taùc Vieät Nam nhaèm söû duïng coù hieäu quaû hôn maët baèng, nhaø xöôûng, maùy moùc.v.v. vaø giao thöông vôùi thò tröôøng theá giôùi Hình thöùc lieân doanh cuõng giuùp cho caùn boä, coâng nhaân Vieät Nam naâng cao trình ñoä, kinh nghieäm quaûn lyù hôn nöõa giuùp Vieät Nam kieåm soaùt ñöôïc giaù nguyeân vaät lieäu nhaäp, caùc chi phí, maùy moùc thieát bò ñeå giaùm saùt thueá. Tuy nhieân, ñieàu naøy chæ laø lyù thuyeát coøn treân thöïc teá caùc doanh nghieäp Vieät Nam trong lieân doanh chæ chuû yeáu goùp baèng quyeàn söû duïng ñaát. Vì vaäy, taùc ñoäng cuûa phía Vieät Nam thöôøng laø raát nhoû khi quyeát ñònh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán saûn xuaát kinh doanh. Do gaëp nhieàu khoù khaên trong khi vaän haønh lieân doanh cho neân hình thöùc ñaàu tö naøy ñaõ maát daàn söï haáp daãn cuûa noù, phaàn lôùn laø do nhöõng tranh chaáp noäi boä giöõa phía Vieät Nam vaø ñoái taùc nöôùc ngoaøi. Keát quaû trong nhieàu tröôøng hôïp, phía nöôùc ngoaøi mua laïi phaàn voán goùp cuûa phía Vieät Nam do beân phía Vieät Nam thieáu voán. Soá döï aùn ñaàu tö theo hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi chieám tyû troïng cao nhaát (72,2%). Söï gia taêng cuûa hình thöùc naøy chöùng toû xu höôùng muoán ñöôïc töï Trang 40 chuû hoaøn toaøn trong ñieàu haønh doanh nghieäp, baûo veä ñoäc quyeàn coâng ngheä saûn xuaát vaø kyõ thuaät kieåm soaùt, traùnh ñöôïc nhöõng maâu thuaãn ñoái vôùi phía Vieät Nam ñoâi khi daãn ñeán choã giaûi theå. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vieäc nôùi loûng nhöõng haïn cheá trong vieäc thaønh laäp doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi, hình thöùc naøy ñaõ taêng leân ñaùng keå. Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh ít ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö quan taâm chuù yù vaø löïa choïn. Bôûi vì hình thöùc naøy chæ taäp trung vaøo caùc hôïp ñoàng phaân chia saûn phaåm. Loaïi hình naøy phoå bieán hôn trong lónh vöïc vieãn thoâng vaø daàu khí, lónh vöïc maø lieân doanh hay doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi khoâng ñöôïc pheùp. Hình thöùc naøy khoâng laäp ra moät phaùp nhaân môùi daãn ñeán söï thieáu quaûn lyù cuûa ñoái taùc nöôùc ngoaøi laø ñieåm raát baát lôïi. Hình thöùc naøy thoâng thöôøng ñöôïc quaûn lyù vaø giaùm saùt bôûi phía Vieät Nam cho duø beân phía nöôùc ngoaøi chieám phaàn voán lôùn vì ñoái taùc nöôùc ngoaøi khoâng coù tö caùch phaùp nhaân. Töø ñaàu naêm ñeán 15/08/04 coù 169 döï aùn ñaàu tö tröïc tieáp vôùi 140 döï aùn 100% voán nöôùc ngoaøi (chieám 82,8%), voán ñaàu tö 146,6 trieäu USD. 27 döï aùn lieân doanh (chieám 16%), voán ñaàu tö 118,7 trieäu USD vaø 2 döï aùn hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh, voán ñaàu tö 720 ngaøn USD. Xu höôùng coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi ñang taêng leân chieám tyû trong lôùn nhaát veà toång soá döï aùn vaø toång voán ñaàu tö. Trang 41 2.1.5. Veà Ñoái Taùc Ñaàu Tö Nöôùc Ngoaøi: Quoác gia Soá döï aùn Tyû leä trong toång soá döï aùn (%) Voán ñaàu tö (1.000 USD) Tyû leä trong toång voán ñaàu tö (%) Ñaøi Loan 351 21,4 2.269.200 18,4 Hoàng Koâng 134 8,2 2.270.609 18,4 Haøn Quoác 284 17,3 894.454 7,3 Singapore 148 9,0 1.524.203 12,4 Nhaät 167 10,2 916.597 7,4 Phaùp 61 3,7 787.973 6,4 CHLB Nga 13 0,8 64.309 0,5 UÙc 49 3,0 480.048 3,9 Myõ 80 4,9 250.921 2,0 Thaùi Lan 37 2,3 96.526 0,8 Anh 49 3,0 876.627 7,1 Malaysia 36 2,2 343.295 2,8 Thuïy Só 10 0,6 464.954 3,8 Haø Lan 20 1,2 436.610 3,5 Philippines 11 0,7 41.777 0,3 Ñöùc 20 1,2 105.514 0,9 Inñonesia 4 0,2 17.500 0,1 Trung Quoác 29 1,7 120.222 1,0 Canada 14 0,8 32.055 0,3 Baûng 2.3: Döï aùn ñaàu tö FDI coøn hieäu löïc ñeán 31/12/2004 theo Quoác gia (Nguoàn: cuïc thoáng keâ thaønh phoá Hoà Chí Minh) Trang 42 Trong caùc nöôùc ñaàu tö tröïc tieáp vaøo TP.HCM thì caùc nöôùc Chaâu AÙ coù toác ñoä vaø qui moâ ñaàu tö khaù nhanh vaø nhieàu. Trong soá naøy, naêng ñoäng nhaát vaãn laø Singapore, Ñaøi Loan, Haøn Quoác, Nhaät Baûn, Hoàng Koâng.v.v. laø nhöõng nöôùc ñaàu tö nhieàu nhaát vaøo thaønh phoá cho ñeán thôøi ñieåm naøy. Caùc thò tröôøng voán maø chuùng ta xaùc ñònh laø quan troïng cho giai ñoaïn chuyeån dòch cô caáu nhö Myõ, Ñöùc.v.v. chöa coù nhieàu nhaø ñaàu tö vaøo thaønh phoá. Tuy nhieân, ñöùng ngay sau nhöõng nöôùc Chaâu AÙ veà toång voán ñaàu tö vaøo thaønh phoá, chuùng ta cuõng ñaõ thaáy teân nhöõng nöôùc phöông Taây giaøu coù nhö Anh, Phaùp, UÙc, Thuïy Só, Haø Lan.v.v. Ñaây chính laø ñieåm khaùc bieät giöõa TP.HCM vôùi caùc ñòa phöông khaùc trong thu huùt ñaàu tö. Khi xeùt veà maët kinh teá, caùc nöôùc Chaâu AÙ ñaàu tö nhieàu hôn caû xuaát phaùt töø hai nguyeân nhaân sau: 9 Söï taêng tröôûng nhanh ñaõ cho pheùp caùc nöôùc naøy vöôn leân thaønh nhöõng quoác gia coù tieàm löïc voán lôùn. 9 Quaù trình chuyeån dòch kinh teá theo laøn soùng trong khu vöïc ñang dieãn ra maïnh meõ. TP.HCM vôùi xuaát phaùt ñieåm thaáp nhöng coù tieàm naêng taêng tröôûng toát ñaõ trôû thaønh tuï ñieåm ñaàu tö lyù töôûng cuûa caùc nöôùc treân. Hieän töôïng caùc nöôùc Taây AÂu vaø Baéc Myõ ñaàu tö chöa nhieàu lieân quan ñeán moät soá lyù do sau: 9 Khuûng hoaûng suy thoaùi kinh teá trong nhöõng naêm gaàn ñaây buoäc moãi nöôùc phaûi öu tieân veà giaûi quyeát kinh teá ñoái noäi. 9 Myõ chöa ñaàu tö chöa nhieàu vaøo nöôùc ta vaø thaønh phoá maëc duø ñaõ boû caám vaän vaø kyù hieäp ñònh song phöông, theo ñaùnh giaù chuû quan cuûa moät soá coâng ty Myõ laø do tính chieán löôïc vaø söï haáp daãn cuûa ñòa baøn ñaàu tö chöa coù tính thuyeát phuïc cao ñoái vôùi hoï. 9 Vieät Nam ôû caïnh caùc nöôùc coù moâi tröôøng ñaàu tö haáp daãn hôn nhö Trung Quoác, Thaùi Lan. Cho neân TP.HCM noùi rieâng vaø Vieät Nam noùi chung seõ gaëp raát nhieàu khoù khaên trong vieäc loâi keùo caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Tình hình thu huùt ñaàu tö töø ñaàu naêm ñeán 15/08/05 coù moät tín hieäu ñaùng möøng laø nöôùc coù voán ñaàu tö cao nhaát laø Myõ, 18 döï aùn vôùi voán ñaàu tö laø 61 trieäu Trang 43 USD (bình quaân 3,4 trieäu USD/1 döï aùn), keá ñeán laø Hoàng Koâng 6 döï aùn, voán ñaàu tö 56 trieäu USD vaø Malaysia 5 döï aùn vôùi voán ñaàu tö 34 trieäu USD. Nöôùc coù soá döï aùn nhieàu nhaát laø Haøn Quoác vôùi 38 döï aùn, voán ñaàu tö 20 trieäu USD (bình quaân 500 ngaøn USD/1döï aùn), keá ñeán laø Ñaøi Loan 23 döï aùn, voán ñaàu tö 20,2 trieäu USD. Qua soá lieäu treân, chöùng toû moâi tröôøng ñaàu tö taïi thaønh phoá hieän nay ngaøy caøng haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Caên cöù treân nhu caàu thu huùt ñaàu tö cuûa thaønh phoá, trong giai ñoaïn saép tôùi, chuùng ta caàn taäp trung vaøo caùc ñoaøn ñi cho ba nhoùm thò tröôøng voán ñaàu tö nhö sau: Khu vöïc Baéc Myõ, trong ñoù troïng taâm laø Myõ; Khu vöïc chaâu AÙ bao goàm Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Singapore, Malaysia, Trung Quoác vaø Ñaøi Loan; Khu vöïc EU vôùi troïng taâm laø Ñöùc vaø Anh. 2.2. THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG THU HUÙT ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH THÔØI GIAN QUA: 2.2.1. Chuyeån Giaù: Hieän nay taïi thaønh phoá, maëc duø hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp FDI ñaõ trôû thaønh nhaân toá taùc ñoäng tích cöïc ñeán söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thaønh phoá nhöng moät soá doanh nghieäp FDI thuoäc chi nhaùnh caùc coâng ty ña quoác gia ñaõ lôïi duïng söï sô hôû trong coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc thöïc hieän vieäc chuyeån giaù baèng caùch “loã coâng ty con, laõi coâng ty meï” thoâng qua vieäc naâng giaù ñaàu vaøo, haï giaù ñaàu ra ñeå aên cheânh leäch ngay töø beân ngoaøi, gian laän thöông maïi, choán thueá, lôïi duïng ñoäc quyeàn ñeå phaù giaù saûn phaåm leân cao hôn giaù haøng cuøng loaïi nhaäp khaåu. Khoâng ít ñoái taùc nöôùc ngoaøi, keâ khai khoáng giaù ñaàu vaøo cuûa taøi saûn, maùy moùc, thieát bò goùp voán lieân doanh. Chaúng haïn nhö: coâng ty Saigon Vewong (ñoái taùc Ñaøi Loan) ñaõ keâ giaù 1,009 trieäu USD trong khi giaù thaåm ñònh chæ coù 0,650 trieäu USD hay coâng ty deät Saigon Joubo (ñoái taùc Ñaøi Loan) keâ giaù 3,497 trieäu Trang 44 USD trong khi giaù thaåm ñònh laø 3 trieäu USD. Vieäc keâ giaù cuûa ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñaõ gaây khoù khaên cho phía Vieät Nam trong lieân doanh. Beân caïnh ñoù, nhöõng hieän töôïng thöôøng thaáy laø khoaûn chi phí cho tieáp thò, quaûng caùo raát lôùn. Ví duï: soá tieàn coâng ty lieân doanh Coca-cola chi cho quaûng caùo, khuyeán maõi, phaân phoái saûn phaåm, quaûn lyù haønh chính cuûa lieân doanh chieám 41,77% doanh thu so vôùi con soá 20,01% doanh thu ñöôïc pheâ duyeät taïi luaän chöùng kinh teá ban ñaàu. Thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trong thôøi gian qua, soá doanh nghieäp keâ khai loã luoân cao hôn raát nhieàu caùc doanh nghieäp laøm aên coù lôøi nhaèm muïc ñích troán thueá. Nguyeân do cuõng moät phaàn bôûi trình ñoä vaø naêng löïc keùm cuûa caùn boä trong ñoái taùc Vieät Nam. Tình traïng naøy gaây aûnh höôûng raát lôùn ñeán moâi tröôøng ñaàu tö ôû thaønh phoá döôùi maét nhìn cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Gaây thaát thu khoâng nhoû cho ngaân saùch nhaø nöôùc. Chæ Tieâu 2002 2003 2004 Toång soá doanh nghieäp 1.026 1.371 1.621 _ Soá doanh nghieäp keâ khai laõi 81 108 122 _ Soá doanh nghieäp khai loã 251 318 342 _ Soá doanh nghieäp chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi 34 32 37 Baûng 2.4: Keát quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi (Nguoàn: Cuïc Thoáng keâ thaønh phoá Hoà Chí Minh) Qua baûng treân, ta thaáy soá doanh nghieäp nöôùc ngoaøi ñaõ baét ñaàu hoaït ñoäng coù hieäu quaû, tuy nhieân beân caïnh soá löôïng caùc doanh nghieäp coù laõi ñang taêng leân thì soá löôïng caùc doanh nghieäp baùo caùo loã cuõng ngaøy moät taêng vaø luoân luoân cao hôn soá löôïng caùc doanh nghieäp bò thua loã thaät (thöôøng laø gaáp ba laàn). Trang 45 Caùc döï aùn ñaàu tö theo hình thöùc lieân doanh chieám tyû troïng cao hôn so vôùi caùc hình thöùc khaùc do quy ñònh baét buoäc trong moät soá ngaønh nhö khaùch saïn, vaên phoøng cho thueâ .v.v. vì trong thôøi gian ñaàu caàn coù ñoái taùc Vieät Nam ñeå chia seû nhöõng öu ñaõi maø Chính phuû daønh cho ñoái taùc trong nöôùc, cuõng nhö taän duïng nhöõng kinh nghieäm hieåu bieát veà luaät phaùp, moâi tröôøng ñaàu tö cuûa ñoái taùc trong nöôùc hoaëc taän duïng thò phaàn saün coù. Nhöng sau moät thôøi gian thöïc hieän thì xuaát hieän xu höôùng ñoái taùc nöôùc ngoaøi naém quyeàn chi phoái, giaûm giaù baùn thaäm chí thaáp hôn caû giaù thaønh saûn xuaát nhaèm muïc tieâu thoân tính thò tröôøng. Maâu thuaãn giöõa ñoái taùc Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi trong caùc lieân doanh, phoå bieán nhaát laø caùc vaán ñeà mang tính chieán löôïc phaùt trieån coâng ty nhö môû roäng, saùp nhaäp, taêng voán, phía Vieät Nam thöôøng chæ tham gia goùp voán baèng quyeàn söû duïng ñaát nhöng tyû leä goùp voán thöôøng laø raát thaáp do ñoù caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi thöôøng coù xu höôùng duøng khaû naêng taøi chính cuûa mình ñeå eùp phía Vieät Nam phaûi nhöôïng boä hoaëc töï nguyeän ruùt voán khoûi lieân doanh ñieån hình laø tröôøng hôïp cuûa coâng ty lieân doanh Coca-cola Chöông Döông (giaáy pheùp ñaàu tö soá 1384/GP ngaøy 27/09/1995 vôùi toång soá voán phaùp ñònh laø 20,7 trieäu USD, phía Vieät Nam goùp 49% baèng quyeàn söï duïng 6ha ñaát trong voøng 30 naêm). Lieân doanh taïo ra tình traïng kinh doanh loã ngaøy caøng nhieàu, gaây söùc eùp phía Vieät Nam khoâng chòu noåi tình traïng loã keùo daøi buoäc phaûi baùn laïi phaàn goùp voán vaø chuyeån thaønh doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi. Moät soá coâng ty lôïi duïng söï sô hôû cuûa chính saùch, cheá ñoä ñeå thöïc hieän caùc vi gian laän gaây thaát thu ngaân saùch nhaø nöôùc nhö laø gian laän troán thueá cuûa lieân doanh Phuù Myõ Höng. Lieân doanh Phuù Myõ Höng ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng theo giaáy pheùp ñaàu tö soá 602/GP cuûa UÛy ban nhaø nöôùc veà hôïp taùc vaø ñaàu tö (nay laø Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö) caáp ngaøy 19/05/1993. Giaáy pheùp ban ñaàu quy ñònh raèng: coâng ty lieân doanh Phuù Myõ Höng ñöôïc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh Trang 46 doanh maø theo ñoù seõ phaûi traû thueá lôïi töùc (nay laø thueá thu nhaäp doanh nghieäp) vôùi thueá suaát laø 10%. Thueá suaát naøy ñöôïc aùp duïng cho toaøn boä thôøi gian hoaït ñoäng 50 naêm cuûa coâng ty. Tuy nhieân vaøo ngaøy 20/10/2003, Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö ñaõ ra quyeát ñònh söûa ñoåi giaáy pheùp ñaàu tö treân. Theo ñoù, taùch rieâng phaàn kinh doanh coâng trình daân duïng ñeå ñaùnh thueá thu nhaäp doanh nghieäp 25% (bao goàm caû phaàn ñaát maø coâng ty Lieân doanh Phuù Myõ Höng ñaõ xaây döïng xong haï taàng). Hieän töôïng chuyeån giaù roõ raøng ngaøy caøng gaây ra nhöõng ruûi ro voâ cuøng nghieâm troïng trong vieäc laøm giaûm quy moâ trong nöôùc, hao moøn taøi nguyeân thieân nhieân vaø maát caân ñoái veà lao ñoäng, cô caáu kinh teá moät caùch nghieâm troïng.v.v. Tuy nhieân vieäc hoaïch ñònh caùc bieän phaùp choáng chuyeån giaù laø moät coâng vieäc khoù khaên bôûi leõ neáu khoâng coù chính saùch ñuùng ñaén ñieàu chænh, chuùng seõ trôû thaønh nhöõng caûn ngaïi ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp chaân chính, gaây aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng thu huùt ñaàu tö cuûa quoác gia vaø gaây taùc ñoäng khoâng toát ñeán taâm lyù cuûa caùc nhaø ñaàu tö. 2.2.2. Chuyeån Giao Coâng Ngheä: Chính saùch chuyeån giao coâng ngheä trong thôøi kyø ñaàu cuûa hoaït ñoäng FDI coøn nhieàu haïn cheá, loûng leûo vaø thieáu cô cheá giaùm saùt hoaëc coù söï ñoàng thuaän cuûa moät soá caùn boä trong lieân doanh. Lôïi duïng vaán ñeà naøy maø beân nöôùc ngoaøi khi chuyeån giao coâng ngheä vaøo thaønh phoá ñeå goùp voán lieân doanh ñaõ chuyeån giao nhöõng maùy moùc, thieát bò cuõ hoaëc ñaõ heát khaáu hao vôùi trình ñoä coâng ngheä laïc haäu; moät soá tröôøng hôïp beân nöôùc ngoaøi ñaõ khai taêng giaù trò thieát bò hoaëc beân Vieät Nam phaûi chaáp nhaän chí phí chuyeån giao coâng ngheä ñoái vôùi nhöõng coâng ngheä phoå bieán. Chaúng haïn nhö: taäp ñoaøn Cimconimex chuyeån giao cho Indiagrandi Vieät Nam coâng ngheä deät bao chæ ñay, ñaây laø moät coâng ngheä laïc haäu, sau khi ñöa vaøo hoaït ñoäng moät thôøi gian khoâng hieäu quaû, daãn tôùi khoâng tieáp tuïc Trang 47 saûn xuaát. Moät soá nhaø maùy saûn xuaát ñöôøng tieáp nhaän coâng ngheä laïc haäu veà, saûn xuaát khoâng hieäu quaû daãn ñeán phaûi ñoùng cöûa nhaø maùy. 2.2.3. Lao Ñoäng: Haàu heát nhöõng cuoäc ñình coâng treân ñòa baøn thaønh phoá dieãn ra khoâng ñuùng luaät vì coâng nhaân ña phaàn khoâng am hieåu vaán ñeà naøy moät caùch töôøng taän, caùc cuoäc ñình coâng ñöôïc xem nhö moät caùch laøm ñeå ñoøi hoûi quyeàn lôïi. Vaø chính söï khoâng am hieåu naøy daãn ñeán laøm sai luaät, do ñoù coâng nhaân coù theå bò caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi kieän laïi. Gaàn ñaây khi thanh tra doanh nghieäp lieân doanh cheá beán thöïc phaåm Meko (TP.HCM), Sôû Lao ñoäng - Thöông binh vaø Xaõ hoäi, Lieân ñoaøn lao ñoäng vaø Baûo hieåm xaõ hoäi cho bieát ñaõ phaùt hieän 12 ngöôøi kyù hôïp ñoàng lao ñoäng thôøi haïn 12 thaùng, 420 ngöôøi thoûa thuaän mieäng vaø soá coøn laïi laø hôïp ñoàng thôøi vuï döôùi 3 thaùng trong toång soá 650 lao ñoäng cuûa doanh nghieäp. Ngoaøi ra, keå töø khi thaønh laäp doanh nghieäp naøy chöa trích noäp tieàn baûo hieåm xaõ hoäi, baûo hieåm y teá. 2.2.4. Caïnh Tranh Vôùi Doanh Nghieäp Trong Nöôùc: Chaúng haïn nhö trong ngaønh saûn xuaát nöôùc giaûi khaùt, vôùi nhöõng chieán löôïc thoân tính, môû roäng thò tröôøng cuûa mình nhôø vaøo söùc maïnh veà voán, kyõ thuaät maø 2 coâng ty Coca–cola vaø Pepsi ñaõ ñaåy coâng ty Tribeco vaø Chöông Döông ñeán phaù saûn, coâng ty Tribeco phaûi chuyeån sang saûn xuaát söõa ñaäu laønh vaø coâng ty Chöông Döông chuyeån sang saûn xuaát Soda. Ngaøy nay, maëc duø coù nhöõng ñoùng goùp tích cöïc trong hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñoái vôùi thaønh phoá, nhöng caùc saûn phaåm laøm ra laïi ñöôïc tieâu thuï taïi noäi ñòa nhieàu hôn so vôùi phaàn qui ñònh khi caáp giaáy pheùp. Tình hình naøy ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên cho caùc doanh nghieäp taïi thaønh phoá khi phaûi ñoái ñaàu vôùi cuoäc caïnh tranh khoâng caân Trang 48 söùc. Hôn nöõa khoâng taïo ñöôïc nguoàn thu ngoaïi teä ñeå goùp phaàn caân ñoái ngoaïi teä cuûa thaønh phoá. 2.2.5. O Nhieãm Moâi Tröôøng: Chính saùch veà kieåm soaùt moâi tröôøng trong giai ñoaïn ñaàu cuûa hoaït ñoäng FDI taïi thaønh phoá coøn nhieàu haïn cheá, thieáu cô cheá phoái hôïp giöõa caùc ngaønh, caùc caáp. Ñieàu naøy ñaõ taïo cô hoäi cho caùc nhaø ñaàu tö khi xaây döïng caùc nhaø maùy saûn xuaát taïi thaønh phoá haàu nhö khoâng coù boä phaän xöû lyù chaát thaûi hoaëc coù chæ laø caùc bieän phaùp ñoái phoù. Ñaây cuõng laø moät nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ôû thaønh phoá. Chaúng haïn nöôùc thaûi töø caùc nhaø maùy coù voán FDI ñöôïc thaûi ra tröïc tieáp vaøo soâng, keânh gaây oâ nhieãm toaøn boä moâi tröôøng, sinh thaùi maø nöôùc thaûi ñi qua. Thaønh phoá phaûi chi ra nhieàu tieàn ñeå caûi taïo laïi moâi tröôøng. Tieáp nhaän chuyeån giao coâng ngheä saûn xuaát xe gaén maùy maø nöôùc chuyeån giao ít söû duïng xe gaén maùy. Xe gaén maùy gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø keït xe. 2.2.6. Söï Ñaûo Ngöôïc Cuûa Doøng Voán: Khi cuoäc khuûng hoaûng chaâu AÙ 1997 xaûy ra, moät soá doanh nghieäp FDI taïi thaønh phoá cuõng ruùt voán ra khoûi thaønh phoá laøm cho moät soá doanh nghieäp FDI ñoùng cöûa vaø moät soá coâng trình xaây döïng ñaàu tö ngöøng xaây döïng nhö An Dong Plaza .v.v. tuy nhieân, do coù nhöõng chính saùch taøi chính – tieän teä ñuùng ñaén ñoàng thôøiø Vieät Nam chöa hoäi nhaäp nhieàu vôùi taøi chính theá giôùi cho neân möùc ñoä ñaûo ngöôïc doøng voán chæ xaûy ra ôû möùc ñoä nhoû khoâng ñaùng keå. Töø cuoäc khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ ñeán nay, söï ñaûo ngöôïc cuûa doøng voán coù xaûy ra nhöng cuõng chæ ôû möùc ñoä nhoû khoâng aûnh höôûng ñeán neàn kinh teá thaønh phoá. Nhöng khi Vieät Nam gia nhaäp WTO, neáu coù xaûy ra söï ñaûo ngöôïc cuûa doøng voán thì möùc ñoä ñaûo ngöôïc doøng voán FDI coù theå raát lôùn. Gaây ra ruûi ro raát lôùn cho neàn kinh teá maø thöïc teá cuoäc khuûng hoaûng Chaâu AÙ ñaõ chöùng minh. Trang 49 Nguyeân nhaân cuûa söï ñaûo ngöôïc doøng voán laø do caùc nhaø ñaàu tö khoâng tin töôûng vaøo moâi tröôøng ñaàu tö, lo sôï ruûi ro xaûy ra ñoái vôùi hoï. Ñeå nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tin töôûng ñaàu tö khoâng coù yù ñònh ruùt voán, chuùng ta phaûi caûi thieän ruûi ro cuûa mình trong maét nhaø ñaàu tö. 2.3. NHÖÕNG CÔ HOÄI VAØ THAÙCH THÖÙC KHI VIEÄT NAM GIA NHAÄP WTO: 2.3.1. Cô Hoäi: Doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi khi ñaàu tö vaøo TP.HCM ñaõ ñem laïi cho neàn kinh teá thaønh phoá nhöõng cô hoäi sau: 2.3.1.1. Môû Roäng Thò Tröôøng: Cô hoäi lôùn nhaát laø môû cöûa thò tröôøng vôùi dung löôïng lôùn vaø nhu caàu coù khaû naêng thanh toaùn cao. Khi ñoù caùc doanh nghieäp thaønh phoá coù ñieàu kieän tieáp caän vôùi caùc thò tröôøng tieàm naêng lôùn nhö Chaâu AÂu, Baéc Myõ, Nhaät Baûn.v.v. vaø caùc khu vöïc thò tröôøng roäng lôùn khaùc vôùi hôn 5 tyû ngöôøi tieâu duøng. Caû trong lyù thuyeát laãn thöïc teá, vai troø cuûa thò tröôøng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh roõ neùt trong vieäc ñieàu tieát moïi ñaàu moái saûn xuaát, kích thích taêng cöôøng söùc mua, laøm ña daïng hoaù vaø khaùc bieät hoaù nhu caàu, taïo ra söùc huùt cao ñoái vôùi khaû naêng cung öùng cuûa caùc doanh nghieäp, chieán löôïc cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân ñang ñöôïc caûi thieän caû veà löôïng vaø chaát. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, môû roäng töï do thöông maïi coù khaû naêng taïo ra nhöõng cô hoäi thò tröôøng cho caùc doanh nghieäp thaønh phoá. Trôû thaønh thaønh vieân ñaày ñuû cuûa WTO, chuùng ta coù ñieàu kieän taêng nhanh kim ngaïch xuaát khaåu nhöõng maët haøng truyeàn thoáng nhö may maëc, giaày da nhöõng maët haøng môùi nhö xuaát khaåu phaàn meàm, xuaát khaåu lao ñoäng, phaùt trieån du lòch. Treân moät thò tröôøng môû, neáu nhö maûng thò phaàn lôùn deã thuoäc vaøo tay caùc doanh nghieäp lôùn thì cuõng luoân toàn taïi cuøng luùc nhöõng ñoaïn thò tröôøng cuûa caùc nhoùm khaùch haøng nhoû, caùc Trang 50 nhoùm khaùch haøng hình thaønh do söï khaùc bieät veà söùc mua, thoùi quen, taäp quaùn vaø vaên hoaù tieâu duøng, cuõng nhö moät loaït caùc yeáu toá khaùc gaén vôùi ñaëc tröng nhu caàu cuûa töøng caù nhaân khaùch haøng. Ngoaøi ra, cuøng vôùi nhöõng nhu caàu cuûa caùc thò tröôøng lôùn coù theå ñöôïc ñaùp öùng chuû yeáu bôûi caùc taäp ñoaøn coâng ty toaøn caàu lôùn, uy tín vaø kinh nghieäm laâu naêm treân thò tröôøng thì vaãn luoân coù moät khoaûng troáng thò tröôøng ñöôïc taïo ra bôûi caùc ñôït soùng cuûa quaù trình chuyeån giao caùc theá heä kyõ thuaät vaø ñaây coù theå laø thôøi ñieåm thuaän lôïi cho nhöõng ngöôøi ñi sau. Theâm vaøo ñoù, nhöõng ngaùch thò tröôøng seõ laø mieáng ñaát maøu môõ cuûa moät soá doanh nghieäp treû. 2.3.1.2. Giaûi Quyeát Tranh Chaáp Vaø Caïnh Tranh Coâng Baèng: Ngay sau khi gia nhaäp WTO, thöïc hieän nguyeân taéc khoâng phaân bieät ñoái xöû (MFN) thì haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa Vieät Nam seõ ñöôïc trao ñoåi bình ñaúng nhö caùc nöôùc thaønh vieân WTO. Khi ñoù Vieät Nam seõ coù cô hoäi taêng cöôøng vò theá quoác teá vaø baûo veä quyeàn lôïi khi tham gia xaây döïng nhöõng quy ñònh, luaät leä cuûa WTO. Trong lónh vöïc giaûi quyeát tranh chaáp thöông maïi, caùc doanh nghieäp Vieät Nam seõ ñöôïc giaûi quyeát, baûo veä moät caùch chính thoáng nhôø heä thoáng giaûi quyeát tranh chaáp coâng baèng vaø hieäu quaû cuûa WTO. Ñieàu naøy goùp phaàn xoaù boû nhöõng lyù do ñeå caùc cöôøng quoác thöông maïi aùp duïng caùc bieän phaùp phaân bieät ñoái xöû trong vieäc aán ñònh caùc bieän phaùp choáng baùn phaù giaù vaø bieän phaùp töï veä. Haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa Vieät Nam ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng nhö caùc nöôùc khaùc trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, do ñoù seõ caûi thieän ñöôïc söùc caïnh tranh cuûa haøng hoaù cuõng nhö cuûa doanh nghieäp vaø quoác gia. Caùc hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu ñöôïc môû roäng, goùp phaàn phaùt trieån saûn xuaát trong nöôùc, taïo vieäc laøm, taêng thu nhaäp quoác daân vaø naâng cao ñôøi soáng nhaân daân. Hôn nöõa, khi gia nhaäp WTO, quaù trình töï do hoaù thöông maïi theá giôùi vaø toaøn caàu hoaù saûn xuaát seõ ñöôïc môû roäng. Caùc cam keát môû cöûa thò tröôøng, dòch vuï Trang 51 seõ ñöôïc caùc nöôùc thaønh vieân WTO chaáp nhaän ôû möùc cao neân seõ taïo cô hoäi raát lôùn cho caùc doanh nghieäp xuaát khaåu haøng hoaù cuûa thaønh phoá. Môû roäng xuaát khaåu khoâng nhöõng giuùp taêng kim ngaïch xuaát khaåu maø coøn thuùc ñaåy vieäc ñaït ñöôïc giaù vaø chaát löôïng caïnh tranh quoác teá, daãn ñeán caûi thieän naêng suaát lao ñoäng, laøm ña daïng vaø chuyeån dòch cô caáu theo höôùng taêng giaù trò gia taêng. Ñoàng thôøi noù coøn giuùp phaân taùn ruûi ro thöông maïi. 2.3.1.3. Caûi Thieän Moâi Tröôøng Phaùp Lyù: Gia nhaäp WTO seõ thuùc ñaåy coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá - xaõ hoäi vaø caûi caùch theå cheá, tröôùc heát thuùc ñaåy vieäc hoaøn thieän heä thoáng luaät phaùp vaø chính saùch cuûa nöôùc ta, taïo döïng moâi tröôøng kinh doanh oån ñònh, minh baïch vaø thuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá, taïo ñieàu kieän cho neàn kinh teá taêng tröôûng nhanh vaø phaùt trieån beàn vöõng. Trôû thaønh thaønh vieân cuûa WTO, chuùng ta seõ coù ñieàu kieän xaây döïng vaø taêng cöôøng caùc chính saùch vaø theå cheá ñieàu haønh, quaûn lyù neàn kinh teá cuûa mình phuø hôïp vôùi luaät phaùp vaø thoâng leä quoác teá. Vieäc naøy nhaèm muïc ñích taêng cöôøng söï oån ñònh trong moâi tröôøng kinh doanh, naâng cao naêng suaát vaø hieäu quaû cuûa neàn kinh teá thaønh phoá. 2.3.1.4. Thu Huùt Voán Ñaàu Tö: Maët khaùc khi gia nhaäp WTO neàn kinh teá thaønh phoá taát yeáu cuõng seõ coù ñöôïc nhöõng caùi lôïi töùc thì nhö taêng cöôøng khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (ODA, FDI vaø caùc hình thöùc ñaàu tö giaùn tieáp) thoâng qua môû roäng dieän caùc nöôùc thaønh vieân ñaàu tö vaøo thaønh phoá; tieáp thu khoa hoïc coâng ngheä. Theo ñoù, ngay sau khi Vieät Nam chính thöùc laø thaønh vieân cuûa Toå chöùc thöông maïi theá giôùi, chuùng ta phaûi thöïc hieän hai nguyeân taéc minh baïch hoaù vaø tính deã döï ñoaùn tröôùc. Nhö vaäy, thaønh phoá seõ phaûi ñaûm baûo moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi vaø haáp Trang 52 daãn hôn, ñoàng thôøi vôùi nhöõng caûi caùch trong nöôùc veà thuû tuïc haønh chính, veà cô cheá chính saùch, giaûm chi phí ñaàu vaøo, môû roäng lónh vöïc vaø phaïm vi ñaàu tö theo loä trình hoäi nhaäp seõ laøm taêng tính haáp daãn cuûa moâi tröôøng ñaàu tö cuûa nöôùc ta noùi chung vaø TP.HCM noùi rieâng so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc, khuyeán khích laøn soùng ñaàu tö môùi vaøo thaønh phoá. Trong ñoù coù söï khaùc bieät laø luùc ñoù caùc doanh nghieäp trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi seõ ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng, khoâng ñoøi hoûi tyû leä xuaát khaåu baét buoäc hay tyû leä noäi ñòa hoaù; baõi boû moät soá haïn cheá ñoái vôùi lónh vöïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi, boû bôùt moät soá lónh vöïc ñoäc quyeàn Nhaø nöôùc hay ñoäc quyeàn doanh nghieäp.oâ1Moâi tröôøng kinh doanh vaø ñaàu tö ñöôïc caûi thieän, caùc quoác gia vaø caùc doanh nghieäp coù theâm nhieàu ñieàu kieän ñeå tieáp nhaän nguoàn voán quoác teá vôùi nhieàu hình thöùc ña daïng. Hieän nay, nguoàn taøi chính vaãn coøn laø khoù khaên lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Vì vaäy, taän duïng ñöôïc caùc nguoàn vay voán öu ñaõi chính thöùc, vay thöông maïi, caùc nguoàn vieän trôï cuûa nöôùc ngoaøi, hoaëc qua con ñöôøng hôïp taùc lieân doanh, lieân keát, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi, caùc chöông trình, döï aùn hoã trôï phaùt trieån laø con ñöôøng löïa choïn thích hôïp. 2.3.1.5. Tieáp Caän Caùc Coâng Ngheä Saûn Xuaát Vaø Phöông Thöùc Quaûn Lyù Môùi: Tieáp caän nhanh choùng coâng ngheä, kyõ thuaät tieân tieán hieän ñaïi thoâng qua con ñöôøng chuyeån giao coâng ngheä, ruùt ngaén nhöõng böôùc ñi doø daãm, giaûm chi phí trong coâng taùc nghieân cöùu cô baûn vaø nghieân cöùu öùng duïng, thoâng qua nhieàu con ñöôøng nhö lieân doanh, lieân keát, thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, chuyeån giao coâng nghieäp.v.v. caùc doanh nghieäp thaønh phoá coù theå tieáp nhaän nhanh choùng coâng ngheä, kyõ thuaät hieän ñaïi, naâng cao naêng suaát lao ñoäng, caûi tieán chieán löôïc saûn phaåm, baûo veä thò tröôøng noäi ñòa vaø chuû ñoäng tham gia thò tröôøng quoác teá. Coù ñieàu kieän tham gia nhanh vaøo phaân coâng lao ñoäng quoác teá theo caùc daây chuyeån saûn xuaát hoaëc caùc coâng ñoaïn kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp lôùn. Trang 53 Vôùi vieäc môû roäng quan heä thöông maïi quoác teá, söï vaän ñoäng cuûa caùc yeáu toá nguoàn löïc cuõng baét ñaàu mang tính chuyeân moân hoaù treân caáp ñoä quoác teá trong ñoù coù lao ñoäng. Veà lónh vöïc quaûn lyù, chaéc chaén caùc doanh nghieäp thaønh phoá seõ coù khaû naêng vaø ñieàu kieän tieáp caän, hoïc taäp nhöõng kinh nghieäm vaø kyõ naêng quaûn lyù tieân tieán cuûa theá giôùi, goùp phaàn ñaøo taïo caùn boä quaûn lyù kinh doanh naêng ñoäng, saùng taïo coù tính kyû luaät, hieäu quaû vaø naêng suaát hôn.v.v. Moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå thuùc ñaåy quaù trình toaøn caàu hoaù laø söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin - vieãn thoâng. Keát quaû cuûa heä thoáng thoâng tin toaøn caàu coøn laø ñieàu kieän ñeå naâng cao daân trí, môû roäng giao löu giöõa caùc doøng vaên hoaù, caùc daân toäc, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc tieáp xuùc vôùi moät theá giôùi môû, naâng cao naêng löïc ñoåi môùi vaø hieän ñaïi hoaù coâng taùc quaûn lyù, trao ñoåi tri thöùc vaø kinh nghieäm, tieát kieäm thôøi gian vaø nguoàn löïc. Ñoàng thôøi xu theá caïnh tranh cuûa neàn kinh teá döïa treân trí tueä cuõng laø cô hoäi tieàm taøng, ñaày höùa heïn ñoái vôùi nhöõng neàn kinh teá non treû. 2.3.1.6. Höôûng Quy Cheá Toái Hueä Quoác: WTO coù nhöõng nguyeân taéc öu ñaõi rieâng ñoái vôùi nöôùc ñang phaùt trieån, Vieät Nam laø nöôùc coù thu nhaäp thaáp, do ñoù seõ nhaän ñöôïc nhöõng ñoái xöû ñaëc bieät (coù möùc thu nhaäp GDP bình quaân döôùi 1.000 USD/ngöôøi/naêm), ñöôïc mieãn tröø khoûi söï ngaên caám, hoã trôï xuaát khaåu. Tuy nhieân, neáu haøng hoaù laø loaïi caïnh tranh cao, söï mieãn tröø naøy seõ bò loaïi boû trong voøng 8 naêm. Gia nhaäp WTO taïo ñaø cho caùc doanh nghieäp thaønh phoá vöôn leân, thích nghi vôùi nhöõng tieâu chuaån vaø taäp quaùn môùi, taïo ñieàu kieän naâng cao khaû naêng caïnh tranh vaø phaùt trieån trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Trang 54 2.3.2. Thaùch Thöùc: Ngoaøi nhöõng cô hoäi thu huùt FDI khi Vieät Nam gia nhaäp WTO, neàn kinh teá TP.HCM cuõng seõ phaûi ñoái maët vôùi khoâng ít nhöõng thaùch thöùc veà thu huùt FDI sau: 2.3.2.1. Veà Moâi Tröôøng Ñaàu Tö Cuûa Thaønh Phoá: Hieän nay, nhöõng lôïi theá cuûa thaønh phoá coù xu höôùng maát daàn, do caùc tænh laân caän ñaõ hình thaønh söï giao löu haøng hoùa tröïc tieáp vôùi beân ngoaøi maø khoâng caàn phaûi thoâng qua ñaàu moái thaønh phoá nhö tröôùc ñaây, cuõng nhö ñaõ coù chính saùch thu huùt öu ñaõi hôn veà giaù lao ñoäng, ñaát ñai, ñieän, nöôùc vaø dòch vuï khaùc. Maëc duø coù nhöõng chính saùch öu ñaõi ñeå höôùng daãn vaø thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi theo chieán löôïc phaùt trieån kinh teá ngaønh vaø vuøng laõnh thoå, nhöng möùc öu ñaõi chöa töông öùng vôùi möùc ñoä cheânh leäch veà ñieàu kieän giöõa caùc vuøng, caùc ngaønh neân ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaãn taäp trung chuû yeáu vaøo nhöõng ngaønh coù khaû naêng ñaït hieäu quaû cao, nhöõng ñòa baøn coù ñieàu kieän thuaän lôïi veà cô sôû haï taàng vaø moâi tröôøng kinh teá xaõ hoäi. 2.3.2.2. Moâi Tröôøng Phaùp Lyù Khoâng OÅn Ñònh: Qua caùc keát quaû khaûo saùt, Vieät Nam laø nöôùc maø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaûi ñoái maët vôùi khaù nhieàu vaán ñeà trong kinh doanh hôn caùc nöôùc khaùc trong khu vöïc. Theo ñaùnh giaù cuûa caùc nhaø ñaàu tö, moâi tröôøng ñaàu tö ôû Vieät Nam noùi chung vaø thaønh phoá noùi rieâng coù nhieàu ruûi ro, heä thoáng phaùp luaät thay ñoåi quaù nhieàu vaø khaù nhanh gaây taùc ñoäng xaáu ñeán traïng thaùi oån ñònh trong kinh doanh. Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam haàu nhö vaøi naêm thay ñoåi moät laàn laøm cho caùc nhaø ñaàu tö khoù xaây döïng ñöôïc moät keá hoaïch, chieán löôïc saûn xuaát kinh doanh laâu daøi. Caùc vaên baûn döôùi luaät thöôøng ban haønh raát chaäm so vôùi thôøi ñieåm qui ñònh, thaäm chí coù khi khoâng phuø hôïp vôùi vaên baûn luaät, do ñoù ñaõ gaây raát Trang 55 nhieàu khoù khaên trong vieäc thöïc hieän cuûa caùc doanh nghieäp, laøm xaùo troän keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Chính saùch maët haøng moät soá saûn phaåm chöa nhaát quaùn, chaúng haïn coù maët haøng luùc ñöôïc nhaäp, luùc khoâng ñöôïc nhaäp (oâtoâ, xe maùy.v.v); coù luùc maët haøng ñöôïc saûn xuaát xuaát khaåu, luùc laïi khoâng ñöôïc (caùc saûn phaåm goã); coù khi nhaø nöôùc cho thaønh laäp quaù nhieàu doanh nghieäp vôùi cuøng moät muïc tieâu trong khi thò tröôøng coøn heát söùc nhoû heïp (saûn xuaát oâtoâ, xe maùy.v.v). Chính saùch thueá chöa oån ñònh, thueá nhaäp khaåu nhieàu maët haøng taêng cao ñoät ngoät (khi xaây döïng döï aùn, haøng ñöôïc mieãn thueá hay thueá xuaát nhaäp khaåu chæ ôû möùc thaáp). Moät soá qui ñònh veà ñaàu tö vaø caùc khoaûn thueá coøn chöa phuø hôïp. 2.3.2.3. Thuû Tuïc Haønh Chính Röôøm Raø: Maëc duø ñaõ coù raát nhieàu caûi tieán trong thuû tuïc haønh chính nhaèm taïo ñieàu kieän cho quaù trình thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi nhöng caùc thuû tuïc haûi quan, xuaát nhaäp khaåu, xuaát nhaäp caûnh ñoái vôùi ngöôøi nöôùc ngoaøi vaãn coøn nhöõng vöôùng maéc caàn ñöôïc boå sung. Caùc qui ñònh veà thuû tuïc haønh chính cuûa caùc khaâu do caùc cô quan chöùc naêng khaùc nhau qui ñònh vôùi nhieàu möùc ñoä röôøm raø, phöùc taïp, nhieàu maâu thuaãn khieán cho vieäc thöïc hieän cuûa nhaø ñaàu tö gaëp nhieàu khoù khaên. Nhaát laø thuû tuïc haûi quan, noäp vaø hoaøn thueá .v.v. coù quaù nhieàu hoà sô giaáy tôø, nhieàu cöûa gaây laõng phí tieàn baïc vaø thôøi gian. Taát caû nhöõng ñieàu treân ñang laøm xaáu ñi moâi tröôøng ñaàu tö ôû thaønh phoá. 2.3.2.4. Chi Phí Kinh Doanh Quaù Cao: Nhieàu nhaø ñaàu tö cho raèng hoï ñang kinh doanh trong moät moâi tröôøng ñaàu tö vôùi chi phí quaù cao. Chuùng bao goàm chi phí veà ñieän, nöôùc, vieãn thoâng, thueâ vaên phoøng, ñaát ñai. Chi phí cao laø yeáu toá cô baûn laøm yeáu ñi söùc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp. Lôïi theá veà giaù nhaân coâng reû ñang daàn maát ñi. Beân caïnh ñoù, Trang 56 hoï coøn than phieàn veà söï khoâng bình ñaúng giöõa caùc doanh nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc. Theo cô quan xuùc tieán thöông maïi Nhaät Baûn (JETRO) thì chi phí ñaàu tö taïi thaønh phoá tuy thaáp hôn nhöng vaãn coøn moät soá chi phí cao hôn so vôùi chi phí taïi moät soá nöôùc trong khu vöïc. Chaúng haïn chi phí veà ñieän taïi thaønh phoá cao hôn ôû Haø Noäi, Bangkok, Jakarta. Chi phí veà nöôùc kinh doanh cuõng cao hôn ôû Haø Noäi,