Luận văn Phát triển và hoàn thiện nghiệp vụ bao thanh toán tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

1 MÔÛ ÑAÀU Muïc tieâu nghieân cöùu Cuøng vôùi söï phaùt trieån chung cuûa theá giôùi, hoäi nhaäp kinh teá ñaát nöôùc vaøo khu vöïc vaø theá giôùi ñaõ trôû thaønh moät xu theá taát yeáu vaø moät yeâu caàu khaùch quan ñoái vôùi baát kyø quoác gia naøo trong thôøi ñaïi hieän nay. Xu höôùng naøy ñang hình thaønh ngaøy caøng roõ neùt, ñaëc bieät laø neàn kinh teá thò tröôøng ñang trôû thaønh moät saân chôi chung cho taát caû caùc nöôùc, thò tröôøng taøi chính ñang môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng gaàn nhö khoâng bieân giôùi, vöøa taïo ñieàu kieän taêng cöôøng hôïp taùc, vöøa laøm saâu saéc vaø gay gaét theâm quaù trình caïnh tranh. Keát thuùc quaù trình gia nhaäp toå chöùc thöông maïi WTO vaøo thaùng 11 naêm 2006, ngaønh taøi chính ngaân haøng Vieät Nam seõ môû cöûa hoäi nhaäp maïnh meõ vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Vì theá, vieäc ña daïng hoaù vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi laø moät trong nhöõng chieán löôïc ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa baát cöù ngaân haøng naøo. Ñeå ñaït muïc tieâu naøy, caùc ñònh cheá taøi chính Vieät Nam ñaõ nhanh choùng ñöa caùc saûn phaåm taøi chính môùi treân theá giôùi vaøo trieån khai aùp duïng ôû thò tröôøng taøi chính Vieät Nam, trong ñoù coù nghieäp vuï bao thanh toaùn (Factoring). Nghieäp vuï naøy neáu ñöôïc trieån khai an toaøn vaø hieäu quaû, seõ goùp teân trong danh muïc saûn phaåm ngaân haøng, goùp phaàn naâng cao tính caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng treân theá giôùi, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ trôû neân quen thuoäc vaø ñöôïc aùp duïng roäng raõi hôn 100 naêm qua. Theá nhöng ñoái vôùi thò tröôøng taøi chính Vieät Nam, ñaây laïi laø moät nghieäp vuï coøn khaù môùi 2 meû. Vieäc ñöa nghieäp vuï bao thanh toaùn vaøo aùp duïng treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam vaãn coøn gaëp nhieàu khoù khaên. Caùc vaán ñeà veà vaên baûn phaùp lyù lieân quan ñeán nghieäp vuï bao thanh toaùn vaãn coøn toàn taïi nhieàu baát caäp caàn phaûi hoaøn thieän hôn. Caùc ngaân haøng coøn gaëp nhieàu luùng tuùng trong vieäc ñem nghieäp vuï naøy vaøo trieån khai vaø vaän haønh. Caùc doanh nghieäp thì laïi khaù xa laï ñoái vôùi khaùi nieäm “bao thanh toaùn”. Thöïc traïng chung ñoù ñaõ ñöa ra moät yeâu caàu caáp thieát ñoái vôùi thò tröôøng taøi chính Vieät Nam noùi chung vaø caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam noùi rieâng laø phaûi nghieân cöùu kyõ löôõng nghieäp vuï bao thanh toaùn, khoâng chæ veà ñònh nghóa, baûn chaát cuûa nghieäp vuï maø coøn veà tình hình thöïc traïng, nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên hieän nay ñeå töø ñoù ñöa caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï. Ñoù cuõng chính laø muïc tieâu nghieân cöùu cuûa Luaän vaên naøy vôùi ñeà taøi “PHAÙT TRIEÅN VAØ HOAØN THIEÄN NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM”. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Thoâng qua vieäc tìm hieåu toång quan cô sôû lyù luaän veà nghieäp vuï bao thanh toaùn vaø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñaõ aùp duïng thaønh coâng hoaëc thaát baïi nghieäp vuï naøy, töø ñoù, nghieân cöùu thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, bao goàm nhöõng thuaän lôïi, khoù khaên vaø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan, Luaän vaên ñaõ neâu baät moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån vaø hoaøn thieän nghieäp vuï bao thanh toaùn nhaèm ñöa nghieäp vuï naøy sôùm ñöôïc trieån khai vaø aùp duïng roäng raõi treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam. Phöông phaùp nghieân cöùu 3 Luaän vaên ñöôïc nghieân cöùu döïa treân phöông phaùp duy vaät bieän chöùng keát hôïp vôùi phöông phaùp toång hôïp, phaân tích thoáng keâ töø ñoù ñöa ra nhöõng giaûi phaùp goùp phaàn hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Luaän vaên coøn ñöôïc nghieân cöùu döïa treân söï höôùng daãn vaø trao ñoåi yù kieán vôùi giaûng vieân höôùng daãn, vôùi caùc caùn boä nghieäp vuï ngaân haøng AÙ Chaâu, ngaân haøng HSBC vaø caùc taøi lieäu tham khaûo khaùc. Ñoùng goùp cuûa luaän vaên Ñeà taøi ñaõ neâu baät tính caáp thieát, giuùp ta coù caùi nhìn khaùi quaùt veà thöïc traïng tình hình nghieäp vuï bao thanh toaùn treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam, töø ñoù, goùp phaàn neâu baät nhöõng giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn, giuùp cho dòch vuï taøi chính môùi naøy coù theå aùp duïng vaø vaän haønh moät caùch troâi chaûy hôn trong heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Keát caáu ñeà taøi Noäi dung cô baûn cuûa Luaän vaên ñöôïc theå hieän qua ba chöông sau: Chöông 1: Toång quan veà taøi trôï thöông maïi vaø cô sôû lyù luaän veà nghieäp vuï bao thanh toaùn. Chöông 2: Thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Chöông 3: Giaûi phaùp phaùt trieån vaø hoaøn thieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Do ñeà taøi coøn khaù môùi meû, Luaän vaên seõ khoâng traùnh khoûi coøn nhöõng thieáu xoùt caû veà lyù thuyeát vaø kinh nghieäm thöïc tieãn. Kính mong ñöôïc söï goùp yù vaø chæ daãn cuûa quyù Thaày, Coâ ñeå ngöôøi vieát coù hieåu bieát hoaøn chænh hôn. 4 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ TAØI TRÔÏ THÖÔNG MAÏI VAØ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN 1.1 Toång quan veà taøi trôï thöông maïi 1.1.1 Khaùi nieäm veà taøi trôï thöông maïi Taøi trôï laø thuaät ngöõ phaûn aùnh vieäc ngaân haøng ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa caùc doanh nghieäp veà phaùt trieån kinh doanh, phoøng choáng ruûi ro, vaø gia taêng khaû naêng caïnh tranh. Vieäc taøi trôï mang laïi nhieàu lôïi ích cho doanh nghieäp vaø ñoàng thôøi cuõng mang laïi nguoàn thu nhaäp cho ngaân haøng töø caùc khoaûn laõi vaø phí dòch vuï. Vaäy taøi trôï thöông maïi laø gì? Taøi trôï thöông maïi coù theå ñöôïc hieåu nhö laø vieäc ngaân haøng cung öùng nguoàn voán cho doanh nghieäp phuïc vuï cho nhu caàu thöông maïi. Caùc khoaûn taøi trôï naøy thöôøng coù kyø haïn ngaén, thôøi gian thu hoài voán nhanh… Taøi trôï xuaát nhaäp khaåu ñöôïc xem laø hình thöùc cuûa taøi trôï thöông maïi quoác teá. 1.1.2 Taàm quan troïng cuûa taøi trôï thöông maïi quoác teá Neàn thöông maïi quoác teá ñaõ vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ khoâng ngöøng trong suoát thôøi gian qua, cuøng vôùi söï gia taêng veà caùc moái quan heä thöông maïi song phöông, ña phöông. Theâm vaøo ñoù, tieán trình töï do hoaù taøi chính vaø hoäi nhaäp toaøn caàu ngaøy moät taêng cao ñaõ daàn daàn xoùa boû haøng raøo thöông maïi giöõa caùc quoác gia. Taát caû ñieàu naøy laøm cho nhu caàu veà thöông maïi gia taêng, keùo theo ñoù laø söï gia taêng nhu caàu veà caùc dòch vuï taøi chính quoác teá. Ngaân haøng vôùi vieäc thöïc hieän taøi trôï seõ cung caáp cho doanh nghieäp moät khoái löôïng voán lôùn nhaèm ñaùp öùng nhu caàu môû roäng vaø phaùt trieån kinh doanh. Thoâng qua 5 söï taøi trôï cuûa ngaân haøng, caùc doanh nghieäp seõ coù theâm söùc maïnh caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû khaùc ñeå daønh öu theá. Beân caïnh ñoù, qua hoaït ñoäng taøi trôï naøy ngaân haøng coøn giuùp cho caùc doanh nghieäp khaéc phuïc ñöôïc nhöõng khoù khaên trong hoaït ñoäng kinh doanh quoác teá. Vì theá, coù theå noùi raèng hoaït ñoäng taøi trôï thöông maïi cuûa caùc ngaân haøng chieám vò trí raát quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp phaùt trieån noùi rieâng vaø phaùt trieån hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam noùi chung. Ñieàu naøy theå hieän ôû caùc maët : - Goùp phaàn laøm giaûm nheï nhu caàu voán cho doanh nghieäp, giuùp doanh nghieäp coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong thöông tröôøng, môû roäng ñöôïc khaû naêng saûn xuaát kinh doanh vaø oån ñònh vó moâ cuûa neàn kinh teá nhö giaûi quyeát vieäc laøm, giaûm thaát nghieäp, taêng nguoàn thu cho ngaân saùch… - Thoâng qua hoaït ñoäng taøi trôï cuûa ngaân haøng maø caùc doanh nghieäp coù theå ñoåi môùi trang thieát bò, kyõ thuaät, daây chuyeàn saûn xuaát vaø aùp duïng coâng ngheä hieän ñaïi… nhaèm laøm giaûm giaù thaønh saûn phaåm, taêng chaát löôïng vaø töø ñoù naâng cao khaû naêng caïnh tranh. Veà maët vó moâ, hình thöùc taøi trôï taïo ñieàu kieän cho haøng hoaù xuaát nhaäp khaåu löu thoâng troâi chaûy, hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu seõ dieãn ra thöôøng xuyeân, lieân tuïc goùp phaàn phuïc vuï muïc tieâu phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc, goùp phaàn môû roäng quan heä ñoái ngoaïi vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. 1.1.3 Caùc phöông thöùc taøi trôï thöông maïi 1.1.3.1 Taøi trôï nhaäp khaåu - Taøi trôï theo phöông thöùc thanh toaùn tín duïng chöùng töø (L/C – Letter of Credit): 6 Trong phöông thöùc thanh toaùn L/C, nhaø xuaát khaåu yeâu caàu nhaø nhaäp khaåu tieán haønh thuû tuïc môû L/C taïi moät ngaân haøng vôùi caùc ñieàu kieän ñaõ ñöôïc thoaû thuaän. Thuû tuïc môû L/C cho khaùch haøng coù theå ñöôïc xem laø moät hình thöùc taøi trôï cho doanh nghieäp. Bôûi vì, khi ngaân haøng ñoàng yù môû L/C cho nhaø nhaäp khaåu bao haøm trong ñoù laø söï cam keát thanh toaùn cho ngöôøi höôûng lôïi L/C. Ngaân haøng seõ gaùnh chòu ruûi ro neáu nhaø nhaäp khaåu khoâng coù khaû naêng thanh toaùn. Trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng seõ laø ngöôøi thanh toaùn cho L/C maø mình ñaõ môû ñeå ñaûm baûo uy tín. Ñieàu naøy mang yù nghóa cuûa vieäc cung caáp moät khoaûn tín duïng ngaàm cho khaùch haøng. Do ñoù, khi quyeát ñònh môû L/C, ngaân haøng caàn thaåm ñònh nhaø nhaäp khaåu moät caùch caån thaän. - Cho vay kyù quyõ : Kyù quyõ laø moät ñieàu kieän baét buoäc, moät quy ñònh cuûa ngaân haøng phaùt sinh trong tröôøng hôïp khaùch haøng xin ñöôïc baûo laõnh, môû L/C. Khaùch haøng seõ noäp moät khoaûn tieàn nhaát ñònh vaøo taøi khoaûn kyù quyõ cuûa hoï taïi ngaân haøng xin baûo laõnh. Khoaûn tieàn naøy seõ ñöôïc phong toaû trong taøi khoaûn taïi ngaân haøng cho ñeán khi nghóa vuï baûo laõnh cuûa ngaân haøng chaám döùt. Giaù trò kyù quyõ thöôøng tyû leä thuaän vôùi giaù trò hôïp ñoàng doanh nghieäp xin ñöôïc baûo laõnh. Ngaân haøng xem xeùt haïn möùc baûo laõnh döïa vaøo giaù trò cuûa khoaûn baûo laõnh, uy tín cuûa khaùch haøng vaø ruûi ro cuûa khoaûn baûo laõnh. Tuøy möùc ñoä ruûi ro maø ngaân haøng coù theå yeâu caàu khaùch haøng kyù quyõ ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau (coù theå dao ñoäng töø 30% ñeán 100% giaù trò baûo laõnh). Thoâng qua hình thöùc kyù quyõ, ngaân haøng coù theå giaûm thieåu ñöôïc ruûi ro trong quaù trình baûo laõnh cho doanh nghieäp. Nhöng veà phía doanh nghieäp, do tieàn kyù quyõ bò phong toaû trong taøi khoaûn theo thôøi gian ngaân haøng chaáp nhaän baûo laõnh neân moät phaàn voán cuûa doanh nghieäp seõ bò ñoùng baêng. - Cho vay baét buoäc: 7 Cho vay baét buoäc phaùt sinh khi nhaø nhaäp khaåu khoâng hoaëc chöa ñuû khaû naêng thanh toaùn khi boä chöùng töø ñeán haïn thanh toaùn. Ngaân haøng cho vay treân giaù trò tieàn haøng coøn thieáu ñeå thanh toaùn ñuùng haïn cho beân ñoái taùc. Vôùi hình thöùc cho vay naøy, doanh nghieäp phaûi chòu moät laõi suaát nhaát ñònh cho ñeán khi khoaûn vay ñöôïc thanh toaùn. 1.1.3.2 Taøi trôï xuaát khaåu - Chieát khaáu boä chöùng töø: Chieát khaáu chöùng töø laø hình thöùc ngaân haøng taøi trôï nhaø xuaát khaåu, thoâng qua vieäc mua laïi hoaëc cho vay treân cô sôû giaù trò boä chöùng töø trôn ñöôïc nhaø xuaát khaåu xuaát trình. Soá tieàn chieát khaáu laø soá tieàn doanh nghieäp ñöôïc höôûng sau khi ñaõ tröø ñi caùc khoaûn laõi vaø hoa hoàng. Taùc duïng hoaït ñoäng chieát khaáu laø taøi trôï voán löu ñoäng cho nhaø xuaát khaåu, ñaûm baûo saûn xuaát kinh doanh lieân tuïc, khoâng bò giaùn ñoaïn trong thôøi gian chôø ngöôøi nhaäp khaåu thanh toaùn tieàn haøng. Phaïm vi chieát khaáu boä chöùng töø thöôøng chæ ñöôïc aùp duïng trong phöông thöùc thanh toaùn L/C. Bôûi vì, noù coù söï raøng buoäc chaët cheõ vieäc giao haøng cuûa ngöôøi xuaát khaåu vaø traùch nhieäm thanh toaùn cuûa ngöôøi nhaäp khaåu thoâng qua caùc ngaân haøng phuïc vuï caùc beân. So vôùi caùc phöông thöùc thanh toaùn quoác teá khaùc, phöông thöùc thanh toaùn L/C coù ruûi ro thaáp hôn. Chieát khaáu thoâng thöôøng coù hai loaïi laø chieát khaáu truy ñoøi vaø chieát khaáu mieãn truy ñoøi. + Chieát khaáu coù truy ñoøi: Ngaân haøng thöïc hieän vieäc cho vay treân cô sôû ngöôøi xuaát khaåu xuaát trình boä chöùng töø. Thôøi gian cho vay ñöôïc tính baèng thôøi gian caàn thieát trung bình ñeå ñoøi tieàn nhaø nhaäp khaåu. Khi ñoù, traùch nhieäm nhaø xuaát khaåu vaãn coøn cho ñeán khi ngaân haøng ñoøi ñöôïc tieàn töø nhaø nhaäp khaåu. + Chieát khaáu mieãn truy ñoøi: Ngaân haøng mua laïi boä chöùng töø xuaát khaåu hoaøn haûo töø ngöôøi xuaát khaåu. Giaù mua seõ thaáp hôn giaù trò boä chöùng töø, do ngaân 8 haøng tröø laïi phí chieát khaáu vaø thôøi gian caàn thieát trung bình ñeå ñoøi laïi tieàn nhaø nhaäp khaåu. Chieát khaáu mieãn truy ñoøi coù nghóa laø ngöôøi xuaát khaåu baùn haún boä chöùng töø cho ngaân haøng, nhaän tieàn vaø khoâng coøn traùch nhieäm hoaøn traû. Traùch nhieäm thu tieàn vaø quyeàn söû duïng soá tieàn thu ñöôïc hoaøn toaøn thuoäc veà ngaân haøng. Thoâng qua hình thöùc chieát khaáu, ngaân haøng coù theå taøi trôï moät phaàn voán löu ñoäng cho ngöôøi xuaát khaåu nhaèm ñaûm baûo quaù trình saûn xuaát kinh doanh khoâng bò giaùn ñoaïn. 1.1.3.3 Taøi trôï treân cô sôû hoái phieáu - Chieát khaáu hoái phieáu: Nhaø xuaát khaåu khi baùn chòu haøng hoaù cho nhaø nhaäp khaåu ôû nöôùc ngoaøi, hoï seõ kí phaùt hoái phieáu coù kyø haïn. Nhaø nhaäp khaåu hoaëc ngaân haøng cuûa nhaø nhaäp khaåu kyù chaáp nhaän vaøo hoái phieáu. Soá tieàn treân hoái phieáu ñöôïc ñaûm baûo thanh toaùn khi ñaùo haïn. Tuy nhieân, neáu nhaø xuaát khaåu phaùt sinh nhu caàu voán, hoï coù theå mang hoái phieáu ñoù ñeán ngaân haøng ñeå xin chieát khaáu, nghóa laø xin nhaän tieàn tröôùc vaø chuyeån quyeàn höôûng lôïi hoái phieáu cho ngaân haøng chieát khaáu. Trong nghieäp vuï naøy, thoâng thöôøng ngaân haøng chæ nhaän chieát khaáu ñoái vôùi hoái phieáu maø khaû naêng thanh toaùn khi ñaùo haïn cuûa hoái phieáu khaù chaéc chaén. - Chaáp nhaän hoái phieáu: Chaáp nhaän hoái phieáu laø nghieäp vuï maø trong thôøi gian quy ñònh, beân baùn phaûi xuaát trình cho beân mua ñeå hoï kyù chaáp nhaän traû tieàn hoái phieáu. Hoái phieáu chæ coù theå löu thoâng deã daøng khi noù ñaõ ñöôïc kyù chaáp nhaän traû tieàn khi ñeán haïn. Treân phöông dieän ngaân haøng, vieäc chaáp nhaän hoái phieáu cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc caáp tín duïng cho khaùch haøng. Nhaø nhaäp khaåu trôû thaønh ngöôøi vay khoaûn tín duïng. Khoaûn tín duïng naøy ñöôïc xem laø hình thöùc, moät söï ñaûm baûo veà taøi chính. 9 Khoaûn vay chæ trôû thaønh khoaûn vay thöïc söï khi nhaø nhaäp khaåu khoâng thanh toaùn tieàn cho beân xuaát khaåu khi ñeán haïn. Khi ñoù, ngaân haøng chòu traùch nhieäm thanh toaùn. Hình thöùc chaáp nhaän hoái phieáu xaûy ra khi beân baùn vaø beân mua chöa tin töôûng nhau veà khaû naêng thanh toaùn. Beân baùn ñeà nghò beân mua yeâu caàu moät ngaân haøng ñöùng ra chaáp nhaän traû tieàn treân hoái phieáu do beân baùn kyù phaùt. Khi ngaân haøng ñaõ ñoàng yù coù nghóa laø moïi ruûi ro seõ do ngaân haøng chòu. Hình thöùc naøy mang laïi lôïi ích laø, vôùi söï chaáp nhaän cuûa ngaân haøng, nhaø xuaát khaåu coù ñöôïc söï ñaûm baûo chaéc chaén veà khaû naêng thanh toaùn vaø khi caàn coù theå mang hoái phieáu naøy chieát khaáu ñeå thu tieàn. Ñieàu naøy taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caû nhaø xuaát khaåu vaø nhaø NK khi hoï coù theå mua ñöôïc haøng hoaù phuïc vuï cho vieäc saûn xuaát kinh doanh cuûa mình. 1.1.3.4 Nghieäp vuï bao thanh toaùn vaø nghieäp vuï mua baùn nôï - Nghieäp vuï bao thanh toaùn (Factoring): Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät nghieäp vuï taøi trôï maø toå chöùc bao thanh toaùn ñöùng ra mua laïi caùc khoaûn phaûi thu coù truy ñoøi hoaëc mieãn truy ñoøi, nhaèm giuùp doanh nghieäp coù theå coù ñöôïc nguoàn voán löu ñoäng boå sung cho quaù trình kinh doanh. Nghieäp vuï bao thanh toaùn theå hieän toå chöùc bao thanh toaùn bao toaøn boä caùc khoaûn phaûi thu cho ngöôøi baùn vaø cho nhieàu ñoái töôïng cuøng moät luùc. Nghieäp vuï naøy thöôøng coù thôøi haïn ngaén vaø söû duïng cho nhöõng hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu khoâng söû duïng ñeán tín duïng chöùng töø, hoái phieáu. - Nghieäp vuï mua baùn nôï (Forfaiting): Laø nghieäp vuï mua laïi caùc khoaûn nôï seõ ñeán haïn thanh toaùn vaøo moät ngaøy trong töông lai, hình thaønh töø vieäc giao haøng hoaù hay cung öùng dòch vuï maø phaàn lôùn laø caùc giao dòch xuaát nhaäp khaåu khoâng truy ñoøi. Forfaiting thöôøng ñöôïc söû duïng 10 trong daøi haïn vaø hoaït ñoäng döïa vaøo cô sôû cuûa tín duïng chöùng töø, hoái phieáu vaø baûo ñaûm thanh toaùn cuûa ngaân haøng. Ñaây laø nghieäp vuï bao thanh toaùn cho nhöõng khoaûn phaûi thu cuï theå, rieâng leû trong toaøn boä quaù trình xuaát nhaäp khaåu daøi haïn vaø cho töøng ñoái töôïng cuï theå. 1.2 Cô sôû lyù luaän veà nghieäp vuï bao thanh toaùn 1.2.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn Nghieäp vuï bao thanh toaùn coù lòch söû phaùt trieån laâu daøi, xuaát phaùt töø hoaït ñoäng ñaïi lyù höôûng hoa hoàng, những người thực hiện việc mua bán và luân chuyển hàng hoá khoaûng 2000 naêm tröôùc döôùi thôøi ñeá cheá La Maõ. Do hệ thống thoâng tin coøn sô khai, ñaïi lyù hoa hoàng thöïc hieän chöùc naêng tieáp thò quan troïng trong giao dòch thöông maïi giöõa nhaø saûn xuaát nöôùc ngoaøi vaø ngöôøi mua trong nöôùc. Laø ñaïi lyù, hoï thöïc söï naém giöõ quyeàn sôû höõu (chöù khoâng phaûi treân danh nghóa) haøng hoaù beân uyû nhieäm – nhaø saûn xuaát nöôùc ngoaøi – roài giao haøng hoaù ñoù cho ngöôøi mua trong nöôùc, ghi soå doanh thu vaø thu nôï khi ñeán haïn, chuyeån dö nôï cho beân uyû nhieäm thu sau khi ñaõ tröø phaàn hoa hoàng cuûa mình, thöôøng ñöôïc theå hieän baèng phaàn traêm cuûa toång doanh thu. Cuøng vôùi söï phaùt trieån toaøn caàu cuûa ngaønh coâng nghieäp Anh vaøo theá kyû 14 - 15 laø söï lôùn maïnh trong taàm quan troïng cuûa ñaïi lyù bao thanh toaùn. Khi hoï daàn tin caäy vaøo khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua trong nöôùc maø hoï giao dòch cuøng, hoï baét ñaàu caáp tín duïng cho ngöôøi uûy nhieäm mình ñeå ñöôïc höôûng hoa hoàng cao hôn. Ñeán cuoái theá kyû 19, moät söï thay ñoåi quan troïng trong thöông maïi theá giôùi ñaõ xaûy ra. Myõ phaùt trieån thaønh moät quoác gia chuû quyeàn vaø trôû neân ít bò phuï thuoäc vaøo haøng hoaù nöôùc ngoaøi. Söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp Myõ laø do daân soá vaø löïc luôïng lao ñoäng trong nöôùc taêng raát nhanh, taøi nguyeân thieân nhieân dö thöøa, vaø söï aùp 11 ñaët bieåu thueá gaét gao vôùi haøng hoaù nöôùc ngoaøi. Ñoàng thôøi, nhöõng nhaø saûn xuaát Myõ phaùt trieån ñoäi nguõ tieáp thò cuûa mình vaø vì vaäy, nhu caàu chöùc naêng marketing maø ñaïi lyù bao thanh toaùn thöôøng thöïc hieän giaûm ñi. Tuy nhieân, moät laàn nöõa, caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn laïi phaùt trieån vaø ñieàu chænh theo nhu caàu neàn kinh teá môùi trong nöôùc, taäp trung vaøo tín duïng, thu nôï, keá toaùn vaø chöùc naêng taøi chính (thöôøng laø thoâng baùo cho ngöôøi mua vieäc baùn caùc khoaûn phaûi thu). Vieäc giao cho ñaïi lyù bao thanh toaùn thöïc hieän caùc chöùc naêng naøy cho pheùp caùc nhaø saûn xuaát ngaønh deät cuûa Myõ taäp trung vaøo saûn xuaát vaø tieáp thò trong thôøi kyø phaùt trieån raát nhanh naøy. Vaøo ñaàu theá kyû 20, khi caùc nhaø saûn xuaát Myõ môû roäng sang caùc ngaønh may maëc, ñoà noäi thaát vaø thaûm thì caùc ñaïi lyù bao thanh toaùn cuûa Myõ cuõng môû roäng chuyeân moân vaø dòch vuï sang caùc ngaønh coâng nghieäp naøy. Ñeán giöõa theá kyû 20, bao thanh toaùn Myõ phaùt trieån sang caùc ngaønh coâng nghieäp môùi nhö ñieän, hoaù chaát, sôïi toång hôïp. Töø khi môùi ra ñôøi, doanh soá nghieäp vuï bao thanh toaùn raát ít. Nhöng qua thôøi gian, doanh soá naøy ñaõ ngaøy moät taêng leân. Soá löôïng ñôn vò tham gia thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taêng leân nhanh choùng. Tính töø luùc baét ñaàu hình thaønh vôùi chæ moät vaøi ñôn vò bao thanh toaùn thì tính ñeán cuoái naêm 2005, treân theá giôùi ñaõ coù hôn 1.003 ñôn vò bao thanh toaùn vôùi doanh soá ñaït hôn 1.016 tyû EUR. Vieäc gia taêng soá löôïng ñôn vò bao thanh toaùn vaø doanh soá bao thanh toaùn ñaõ noùi leân tính öu vieät cuûa nghieäp vuï naøy. Lòch söû hình thaønh nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ coù töø laâu ñôøi vaø ñöôïc aùp duïng roäng raõi treân theá giôùi. Tuy nhieân, ñoái vôùi Vieät Nam, nghieäp vuï naøy vaãn coøn khaù môùi meõ trong hoaït ñoäng ngaân haøng noùi rieâng vaø neàn kinh teá noùi chung. 1.2.2 Khaùi nieäm nghieäp vuï bao thanh toaùn 12 Do nghieäp vuï bao thanh toaùn coù quaù trình lòch söû laâu ñôøi neân ñònh nghóa nghieäp vuï naøy cuõng heát söùc ña daïng. - Theo Töø ñieån kinh teá (Dictionary of Economic – Christopher Pass & Bryan Lones), “Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät söï daøn xeáp taøi chính, qua ñoù moät coâng ty taøi chính chuyeân nghieäp (coâng ty mua nôï – factor firm) mua laïi caùc khoaûn nôï cuûa moät coâng ty vôùi soá tieàn ít hôn giaù trò cuûa khoaûn nôï ñoù. Lôïi nhuaän phaùt sinh töø söï cheânh leäch giöõa tieàn thu ñöôïc cuûa soá nôï ñaõ mua vaø giaù mua thöïc teá cuûa moùn nôï ñoù. Lôïi ích cuûa coâng ty baùn nôï laø nhaän ñöôïc tieàn ngay thay vì phaûi chôø ñeán luùc con nôï traû nôï, hôn nöõa laïi traùnh ñöôïc nhöõng phieàn toaùi vaø caùc chi phí trong vieäc theo ñuoåi caùc con nôï chaäm traû”. - Theo Töø ñieån thuaät ngöõ Ngaân haøng – Hans Klaus thì “Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät loaïi hình taøi trôï döôùi daïng tín duïng chuyeån nhöôïng nôï. Moät coâng ty chuyeån toaøn boä hay moät phaàn khoaûn nôï cho moät coâng ty taøi chính chuyeân nghieäp (coâng ty mua nôï, thoâng thöôøng laø moät coâng ty tröïc thuoäc ngaân haøng). Coâng ty naøy ñaûm nhaän vieäc thu caùc khoaûn nôï vaø theo doõi caùc khoaûn phaûi thu ñeå höôûng thuû tuïc phí vaø coù luùc öùng tröôùc caùc khoaûn nôï. Thoâng thöôøng, coâng ty mua nôï phaûi chòu ruûi ro maát khaû naêng thanh toaùn cuûa moùn nôï” - Theo Coâng öôùc veà bao thanh toaùn quoác teá cuûa UNIDROIT 1988 (UNIDROIT Convention on International Factoring 1988), nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc ñònh nghóa nhö laø moät daïng taøi trôï baèng vieäc mua baùn caùc khoaûn nôï ngaén haïn trong giao dòch thöông maïi giöõa toå chöùc taøi trôï vaø beân cung öùng. Theo ñoù, toå chöùc taøi trôï thöïc hieän toái thieåu hai trong soá caùc chöùc naêng sau: Taøi trôï beân cung öùng (goàm cho vay vaø öùng tröôùc tieàn), quaûn lyù soå saùch lieân quan ñeán caùc khoaûn phaûi thu, thu nôï caùc khoaûn phaûi thu, baûo ñaûm ruûi ro khoâng thanh toaùn cuûa beân mua haøng. 13 - Coøn Hieäp hoäi bao thanh toaùn theá giôùi FCI (Factors Chain International) thì ñònh nghóa nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät loaïi hình dòch vuï taøi chính troïn goùi bao goàm söï keát hôïp giöõa taøi trôï voán hoaït ñoäng, baûo hieåm ruûi ro tín duïng, theo doõi caùc khoaûn phaûi thu vaø dòch vuï thu hoä. Ñoù laø moät söï thoûa thuaän giöõa ngöôøi cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn (factor) vôùi ngöôøi cung öùng haøng hoaù dòch vuï hay coøn goïi laø ngöôøi baùn haøng trong quan heä mua baùn haøng hoaù (seller). Theo nhö thoaû thuaän factor seõ mua lai caùc khoaûn phaûi thu cuûa ngöôøi baùn döïa treân khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua trong quan heä mua baùn haøng hoaù (buyer) hay coøn goïi laø con nôï trong quan heä tín duïng (debtor). - Theo Quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa caùc toå chöùc tín duïng ban haønh keøm theo quyeát ñònh soá 1096/2004/QÑ-NHNN ban haønh ngaøy 06/09/2004 cuûa Thoáng ñoác Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam, nghieäp vuï bao thanh toaùn laø “moät hình thöùc caáp tín duïng cuûa toå chöùc tín duïng cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua baùn caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoaù ñaõ ñöôïc beân baùn haøng vaø beân mua haøng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua, baùn haøng”. Toùm laïi, do moãi quoác gia coù ngoân ngöõ rieâng, coù taäp quaùn, luaät leä vaø nhu caàu taøi chính, kinh doanh rieâng bieät maø nghieäp vuï bao thanh toaùn coù nhieàu caùch ñònh nghóa khaùc nhau. Nhöng nhìn chung, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñöôïc hieåu laø söï chuyeån nhöôïng nôï cuûa ngöôøi mua haøng (con nôï) töø ngöôøi baùn hay cung öùng dòch vuï (chuû nôï cuõ) sang ñôn vò bao thanh toaùn (chuû nôï môùi). Ñôn vò bao thanh toaùn ñaûm baûo vieäc thu nôï, traùnh caùc ruûi ro khoâng traû nôï hoaëc khoâng coù khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua. 14 Ngoaøi ra, nghieäp vuï bao thanh toaùn coøn bao goàm moät soá dòch vuï nhö quaûn lyù taøi khoaûn phaûi thu cuûa khaùch haøng, cung caáp caùc thoâng tin kinh teá, tieàn teä, tín duïng vaø thöông maïi nhaèm taêng thu vaø duy trì quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng. 1.2.3 Chöùc naêng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn - Theo Ñieàu 1 Nhöõng quy ñònh chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá aán baûn thaùng 06/2004 cuûa FCI (General Rules for International Factoring Version FCI June 2004), hôïp ñoàng bao thanh toaùn laø moät hôïp ñoàng, theo ñoù nhaø cung caáp seõ chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu (hay moät phaàn caùc khoaûn phaûi thu) cho moät ñôn vò bao thanh toaùn, coù theå vì hoaëc khoâng vì muïc ñích taøi trôï, ñeå thöïc hieän ít nhaát moät trong caùc chöùc naêng: Keá toaùn soå saùch caùc khoaûn phaûi thu; Thu nôï caùc khoaûn phaûi thu; Phoøng ngöøa ruûi ro nôï xaáu; - Ñieàu 2 Chöông I Coâng öôùc UNIDROIT veà nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá coøn boå sung theâm moät chöùc naêng nöõa laø taøi trôï cho ngöôøi baùn, bao goàm vieäc cho vay laãn vieäc öùng tieàn thanh toaùn tröôùc. - Vaäy, töø nhöõng quy ñònh treân, ta thaáy raèng nghieäp vuï bao thanh toaùn coù 4 chöùc naêng cô baûn laø: • Baûo hieåm tín duïng (Credit Cover). • Taøi trôï / öùng tröôùc (Finance). • Quaûn trò soå saùch caùc khoaûn phaûi thu (Account Receivable Ledger Administration). • Thu nôï caùc khoaûn phaûi thu (Collection of the account receivable). Ta seõ tieáp caän boán chöùc naêng naøy thoâng qua vieäc tìm hieåu noäi dung vaø lôïi ích cuûa caùc chöùc naêng ñoù ñoái vôùi doanh nghieäp. 1.2.3.1 Baûo hieåm tín duïng 15 Vôùi chöùc naêng naøy, ngöôøi baùn seõ ñöôïc ñaûm baûo laø ñôn vò bao thanh toaùn seõ traû cho ngöôøi baùn 100% giaù trò khoaûn phaûi thu ñaõ ñöôïc baûo hieåm khi: • Ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn; hay • Khoaûn phaûi thu quaù 90 ngaøy keå töø ngaøy ñaùo haïn cuûa hoaù ñôn. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp naøy, thôøi gian ñôn vò bao thanh toaùn thanh toaùn cho ngöôøi baùn coù theå khaùc nhau do söï thoûa thuaän tröôùc, nhöng thöôøng thì ñôn vò bao thanh toaùn cam keát seõ thanh toaùn khi ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn. Vaäy theá naøo laø moät khoaûn phaûi thu ñöôïc baûo hieåm? Ñoù laø khi ñôn vò bao thanh toaùn caáp cho ngöôøi mua haøng moät haïn möùc tín duïng (muïc ñích laø ñeå thanh toaùn tieàn haøng), khi ngöôøi mua kyù hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù vôøi ngöôøi baùn, thì giaù trò khoaûn phaûi thu phaûi nhoû hôn hoaëc baèng haïn möùc coøn laïi cuûa ngöôøi mua. Luùc naøy, neáu khoâng coù tranh chaáp giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn thì khoaûn phaûi thu aáy ñöôïc goïi laø khoaûn phaûi thu ñöôïc baûo hieåm. Caàn löu yù moät ñieàu raèng, neáu khoaûn phaûi thu coù giaù trò lôùn hôn haïn möùc coøn laïi cuûa ngöôøi mua thì giao dòch mua baùn vaãn ñöôïc thöïc hieän, nhöng giaù trò khoaûn phaûi thu taêng theâm seõ khoâng ñöôïc ñôn vò bao thanh toaùn baûo hieåm töùc laø seõ khoâng thanh toaùn neáu ngöôøi mua maát khaû naêng thanh toaùn hoaëc khoâng thanh toaùn trong thôøi gian 90 ngaøy. Chöùc naêng naøy mang laïi lôïi ích cho caùc doanh nghieäp baùn haøng laø: • Khoaûn phaûi thu ñöôïc baûo hieåm vaø khoâng coù tranh chaáp seõ ñöôïc thanh toaùn trong 90 ngaøy keå töø ngaøy hoaù ñôn ñaùo haïn. • Loaïi boû toån thaát do caùc khoaûn nôï xaáu. • Ngöôøi baùn coù theå coù ñöôïc söï ñaùnh giaù cuûa chuyeân gia veà tö caùch tín duïng cuûa ngöôøi mua. 1.2.3.2 Taøi trôï / öùng tröôùc 16 Vôùi chöùc naêng naøy, ñôn vò bao thanh toaùn cam keát seõ öùng tröôùc cho ngöôøi baùn moät soá tieàn vôùi tæ leä khoaûng 70-80% giaù trò caùc khoaûn phaûi thu ñaït tieâu ean. Khi khoaûn phaûi thu ñöôïc thanh toaùn thì ngöôøi baùn seõ nhaän tieáp soá tieàn coøn laïi sau khi ñaõ tröø ñi phí vaø laõi. Nhôø ñoù maø ngöôøi baùn khoâng phaûi ñôïi ñeán ean thôøi gian baùn chòu maø vaãn coù theâm tieàn ñeå boå sung voán löu ñoäng. Trong ñieàu kieän hieän nay, voán löu ñoäng oån ñònh seõ giuùp cho doanh nghieäp coù ñieàu kieän phaùt trieån nhanh hôn. Lôïi ích cuûa chöùc naêng naøy mang laïi cho doanh nghieäp laø: • Cung caáp theâm moät khoaûn voán löu ñoäng baèng tieàn ñeå taøi trôï cho vieäc môû roäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. • Coù theå ñöôïc ngaân haøng taøi trôï soá tieàn nhieàu hôn laø cho vay truyeàn thoáng. Vì soá tieàn taøi trôï phuï thuoäc giaù trò khoaûng phaûi thu, vaø neáu khoaûn phaûi thu lôùn thì seõ ñöôïc taøi trôï nhieàu hôn. • Khi coù tieàn, doanh nghieäp baùn haøng coù theå traû tieàn haøng cho nhaø cung caáp ñuùng heïn. Nhôø ñoù, uy tín doanh nghieäp baùn haøng coù theå taêng ean. • Chuû doanh nghieäp seõ khoâng bò maát quyeàn kieåm soaùt doanh nghieäp, vì doanh nghieäp baùn haøng khoâng caàn kieám nguoàn voán boå sung töø nhöõng coå ñoâng beân ngoaøi khi thieáu voán. 1.2.3.3 Quaûn trò soå saùch caùc khoaûn phaûi thu Ñôn vò bao thanh toaùn seõ quaûn lyù hoaù ñôn, caùc giaáy nhaän nôï vaø caùc khoaûn thanh toaùn lieân quan ñeán ngöôøi mua. Khi thích hôïp thì ñôn vò bao thanh toaùn seõ gôûi thoâng baùo cho ngöôøi mua veà vieäc ngöôøi baùn ñaõ chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu cho ñôn vò bao thanh toaùn. Vaø ngöôøi mua phaûi thanh toaùn tieàn cho ñôn vò bao thanh toaùn. Ngöôøi baùn seõ nhaän caùc baùo caùo haøng kyø veà tình traïng cuûa soå quaûn lyù caùc 17 khoaûn phaûi thu. Ñieàu naøy seõ giuùp ngöôøi baùn bieát ñöôïc vay ñuû veà vieäc thanh toaùn cuûa ngöôøi mua. Vôùi chöùc naêng naøy, ngöôøi baùn coù nhöõng lôïi ích sau: • Tieát kieäm ñöôïc chi phí nhaân söï cho doanh nghieäp, ñaëc bieät laø nhöõng doanh nghieäp ñang phaùt trieån maïnh. Caùc doanh nghieäp naøy coù caùc khoaûn phaûi thu gia taêng raát nhanh, ñeå quaûn lyù caùc khoaûn phaûi thu hoï phaûi thueâ theâm nhaân vieân. Bao thanh toaùn seõ giuùp hoï giaûm bôùt soá nhaân vieân khoâng caàn thieát. • Giaûm ñöôïc caùc khoaûn chi phí haønh chính nhö böu ñieän, ñieän thoaïi, fax, di chuyeån… Vì ñaây laø nhöõng chi phí khoâng theå traùnh khoûi trong vieäc thu nôï. • Tieát giaûm thôøi gian quaûn lyù cho doanh nghieäp. 1.2.3.4 Thu nôï caùc khoaûn phaûi thu Moät trong nhöõng vaán ñeà trong vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn môû soå (Open Account) laø ngöôøi mua khoâng thanh toaùn cho ngöôøi baùn khi chöa nhaän ñöôïc haøng hoaù. Vaø ñôn vò bao thanh toaùn seõ giuùp giaûi quyeát vaán ñeà naøy baèng caùch thay doanh nghieäp ñi ñoøi nôï neáu ngöôøi mua khoâng thanh toaùn. Chöùc naêng naøy mang ñeán nhöõng lôïi ích cho ngöôøi baùn laø: • Ngöôøi baùn coù theå taäp trung vaøo coâng vieäc chính cuûa mình laø saûn xuaát vaø baùn haøng, thay vì phaûi toán thôøi gian ñi thu tieàn haøng ñaõ baùn. • Ngöôøi baùn coù theå “aån mình” sau ñôn vò bao thanh toaùn, ñeå traùnh aûnh höôûng xaáu trong tröôøng hôïp ngöôøi mua haøng khoâng thanh toaùn. • Vieäc thu tieàn cuûa nhaø bao thanh toaùn seõ nhanh hôn vì hoï chuyeân nghieäp hôn. Nhôø ñoù, chi phí taøi chính seõ ít hôn. ÖÙng vôùi moãi chöùc naêng, bao thanh toaùn mang laïi nhöõng lôïi ích nhaát ñònh rieâng, nhöng khoâng phaûi luùc naøo bao thanh toaùn cuõng hoäi ñuû 4 chöùc naêng aáy, maø 18 ñieàu ñoù coøn tuyø thuoäc vaøo loaïi saûn phaåm bao thanh toaùn maø nhaø bao thanh toaùn cung caáp. Chuùng ta seõ laøm roõ vaán ñeà naøy qua vieäc nghieân cöùu caùc loaïi hình bao thanh toaùn trong phaàn tieáp theo sau ñaây. 1.2.4 Caùc loaïi hình veà nghieäp vuï bao thanh toaùn Döïa vaøo nhöõng tieâu chí phaân loaïi khaùc nhau maø ta coù nhöõng caùch phaân loaïi bao thanh toaùn khaùc nhau, ta coù theå phaân loaïi bao thanh toaùn theo phaïm vi thöïc hieän, theo tính chaát hoaøn traû cuûa khoaûn taøi trôï hoaëc theo tính chaát taøi trôï… 1.2.4.1 Phaân loaïi theo phaïm vi thöïc hieän 1.2.4.1.1 Nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc Nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc laø hình thöùc taøi trôï tín duïng cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc, trong ñoù, ñôn vò bao thanh toaùn, thöôøng laø caùc toå chöùc tín duïng, seõ ñöùng ra mua laïi caùc khoaûn nôï chöa ñeán haïn thanh toaùn ñeå trôû thaønh chuû nôï tröïc tieáp ñöùng ra ñoøi nôï ngöôøi mua haøng, ñoàng thôøi cung daáp dòch vuï quaûn lyù soå caùi cho khaùch haøng. Loaïi hình nghieäp vuï bao thanh toaùn naøy ñöôïc thöïc hieän khaù thuaän lôïi vì noù dieãn ra trong moät quoác gia. Do ñoù, caùc ñôn vò bao thanh toaùn coù theå thöôøng xuyeân theo doõi vaø kieåm tra caùc doanh nghieäp cuõng nhö caùc khoaûn phaûi thu moät caùch deã daøng. 1.2.4.1.2 Nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá Nghiệp vụ bao thanh toaùn quoác teá hay coøn goïi laø nghieäp vuï bao thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu laø nghieäp vuï maø ñôn vò bao thanh toaùn cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn cho nhaø xuaát khaåu vaø nhaø nhaäp khaåu ôû hai quoác gia khaùc nhau, coù hoaït ñoäng mua baùn vöôït qua bieân giôùi cuûa moät quoác gia. Töùc laø hoaït ñoäng caáp tín duïng cuûa ñôn vò bao thanh toaùn cho beân baùn haøng thoâng qua vieäc mua laïi caùc chöùng töø coù 19 giaù, caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng hoaù ñaõ ñöôïc beân mua haøng vaø beân baùn haøng thoûa thuaän trong hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù, maø vieäc mua baùn vöôït ra khoûi phaïm vi moät quoác gia. Vôùi hình thöùc naøy thì coù söï tham gia cuûa heä thoáng 2 ñaïi lyù bao thanh toaùn, moät ñaïi lyù taïi nöôùc nhaø xuaát khaåu vaø moät ñaïi lyù taïi nöôùc nhaø nhaäp khaåu. 1.2.4.2 Phaân loaïi theo tính chaát coù hoaøn traû cuûa caùc khoaûn taøi trôï 1.2.4.2.1 Nghieäp vuï bao thanh toaùn coù truy ñoøi Nghieäp vuï bao thanh toaùn coù truy ñoøi laø hình thöùc bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn coù quyeàn ñoøi laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc cho beân baùn haøng, khi beân mua haøng khoâng coù khaû naêng hoaøn thaønh nghóa vuï thanh toaùn caùc khoaûn phaûi thu. Ñaây laø nghieäp vuï bao thanh toaùn cung caáp vay caùc chöùc naêng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn, tröø chöùc naêng baûo hieåm ruûi ro tín duïng. 1.2.4.2.2 Nghieäp vuï bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi Ñaây laø nghieäp vuï bao thanh toaùn cung caáp chöùc naêng baûo hieåm ruûi ro tín duïng. Ñôn vò bao thanh toaùn phaûi chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm ñoái vôùi ruûi ro khoâng thu ñöôïc tieàn thanh toaùn, vôùi ñieàu kieän khoâng coù tranh chaáp giöõa ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua. Ñôn vò bao thanh toaùn khoâng coù quyeàn ñoøi laïi soá tieàn ñaõ öùng tröôùc hay ñaõ thanh toaùn cho ngöôøi baùn haøng vaø phaûi thanh toaùn vay ñuû 100% giaù trò hoùa ñôn. Nghieäp vuï bao thanh toaùn vay ñuû vaø bao thanh toaùn ñeán haïn chính laø bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi. 1.2.4.3 Phaân loaïi theo tính chaát taøi trôï 1.2.4.3.1 Nghieäp vuï bao thanh toaùn chieát khaáu Laø hình thöùc bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn seõ chieát khaáu caùc khoaûn phaûi thu tröôùc ngaøy ñaùo haïn. 20 1.2.4.3.2 Nghieäp vuï bao thanh toaùn cho ñeán khi ñaùo haïn Laø hình thöùc bao thanh toaùn maø ñôn vò bao thanh toaùn traû cho khaùch haøng cuûa ñôn vò bao thanh toaùn giaù mua caùc khoaûn bao thanh toaùn khi ñaùo haïn. 1.3 Quy trình nghieäp vuï bao thanh toaùn 1.3.1 Heä thoáng moät ñôn vò bao thanh toaùn (Thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc) Quy trình naøy dieãn ra nhö sau: (1) Ngöôøi Baùn Ngöôøi Mua Toå chöùc bao thanh toaùn Böôùc 1: Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn kyù keát hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù trong ñoù coù ñieàu kieän laø ngöôøi baùn ñoàng yù caáp khoaûn tín duïng thöông maïi cho ngöôøi mua. Böôùc 2: Ngöôøi baùn giao haøng hoaù cho ngöôøi mua. Böôùc 3: Ngöôøi baùn ñeán toå chöùc bao thanh toaùn baùn khoaûn phaûi thu töø ngöôøi mua cho ñôn vò bao thanh toaùn. Böôùc 4: Toå chöùc bao thanh toaùn thaåm ñònh hoà sô vaø thaåm ñònh khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi mua. Böôùc 5: Toå chöùc bao thanh toaùn kyù hôïp ñoàng bao thanh toaùn vôùi ngöôøi baùn. Böôùc 6: Ngöôøi baùn chuyeån nhöôïng hoaù ñôn vaø chöùng töø lieân quan cho toå chöùc bao thanh toaùn. Böôùc 7: Toå chöùc bao thanh toaùn thanh toaùn tieàn cho ngöôøi baùn. (2) (3) (4) (6) (8) (9) (7) ø ù ø å ù t t ù (5) 21 Böôùc 8: Thu nôï ngöôøi mua khi ñeán haïn. Böôùc 9: Quyeát toaùn khoaûn coøn laïi giöõa ngöôøi baùn vaø toå chöùc bao thanh toaùn. 1.3.2 Heä thoáng hai ñôn vò bao thanh toaùn (Ñieån hình ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá) Quy trình nghieäp vuï naøy dieãn ra nhö sau: Böôùc 1: Nhaø xuaát khaåu vaø nhaø nhaäp khaåu kyù keát hôïp ñoàng xuaát nhaäp khaåu haøng hoaù. Böôùc 2: Nhaø xuaát khaåu ñeán ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu ñeå yeâu caàu cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn. Böôùc 3: Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng vaø yeâu caàu toå chöùc bao thanh toaùn nhaäp khaåu cung caáp dòch vuï bao thanh toaùn. Böôùc 4: Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu tieán haønh thaåm ñònh khaùch haøng (nhaø nhaäp khaåu) vaø quyeát ñònh coù kyù hôïp ñoàng cung caáp dòch vu hay khoâng. (5) (6) Nhaø xuaát khaåu (Ngöôøi baùn) Nhaø nhaäp khaåu (Ngöôøi mua) Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu (1) (7) (2) (3) (4) (8) (9) (13) (10) (11) (5) (8) (12) 22 Böôùc 5: Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu traû lôøi tín duïng cho ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu. Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu traû lôøi tín duïng cho nhaø xuaát khaåu. Böôùc 6: Kyù keát hôïp ñoàng cung caáp dòch vuï giöõa ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø nhaø xuaát khaåu. Böôùc 7: Nhaø xuaát khaåu tieán haønh giao haøng cho beân nhaäp khaåu theo ñuùng hôïp ñoàng ñaõ kyù keát. Böôùc 8: Nhaø xuaát khaåu chuyeån nhöôïng boä chöùng töø cho ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu ñoàng thôøi ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu seõ chuyeån nhöôïng boä chöùng töø naøy cho ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu. Böôùc 9: Ñôn vò bao thanh toaùn thanh xuaát khaåu toaùn tröôùc tieàn cho ñôn vò xuaát khaåu. Böôùc 10: Khi ñeán haïn, ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu tieán haønh thu tieàn töø nhaø nhaäp khaåu. Böôùc 11: Nhaø nhaäp khaåu thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu. Böôùc 12: Ñôn vò bao thanh toaùn nhaäp khaåu thanh toaùn cho beân bao thanh toaùn xuaát khaåu. Böôùc 13: Ñôn vò bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø nhaø xuaát khaåu quyeát toaùn caùc khoaûn coøn laïi. 1.4 Phí trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác teá FCI kieán nghò cô caáu cuûa phí nghieäp vuï bao thanh toaùn bao goàm phí baûo hieåm ruûi ro tín duïng, phí haønh chính, phí giao dòch tính treân soá löôïng hoaù ñôn / giaáy ghi coù, phí ngaân haøng (caùc phí lieân quan tôùi vieäc chuyeån tieàn thanh toaùn qua heä thoáng ngaân haøng), laõi vaø caùc phí khaùc. 23 Phí nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc thöôøng do ngöôøi baùn thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn trong nöôùc. Phí nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá trong heä thoáng hai ñaïi lyù thöôøng do ngöôøi xuaát khaåu thanh toaùn cho ñaïi lyù bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø ñöôïc phaân chia giöõa ñaïi lyù bao thanh toaùn xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu. Phí naøy thöôøng cao hôn phí nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc do khoái löôïng coâng vieäc nhieàu hôn, chi phí heä thoáng, chi phí xöû lyù nhieàu hôn… 1.5 Lôïi ích cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn 1.5.1 Lôïi ích ñoái vôùi ngöôøi baùn - Ngöôøi baùn coù theå thu tieàn ngay thay vì phaûi ñôïi tôùi kyø haïn thanh toaùn theo hôïp ñoàng. - Ñöôïc söû duïng khoaûn phaûi thu ñaûm baûo cho tieàn öùng tröôùc, do ñoù caûi thieän doøng löu chuyeån tieàn teä nhôø thu ñöôïc tieàn haøng nhanh hôn. Löôïng tieàn maët saün coù taïi doanh nghieäp taêng leân, goùp phaàn thuùc ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån. - Taêng lôïi theá caïnh tranh khi chaøo haøng vôùi caùc ñieàu khoaûn thanh toaùn traû chaäm maø khoâng aûnh höôûng ñeán nguoàn voán kinh doanh cuûa mình. - Chuû ñoäng trong vieäc laäp keá hoaïch taøi chính vì döï ñoaùn ñöôïc doøng tieàn vaøo. - Tieát kieäm thôøi gian trong vieäc theo doõi thu hoài caùc khoaûn traû chaäm naøy. - Tieän ích cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn raát quan troïng ñoái vôùi nhaø nhaäp khaåu, bôûi hieän nay caùc nhaø nhaäp khaåu quy moâ chæ chaáp nhaän hình thöùc traû sau vaø töø choái caùc yeâu caàu môû L/C cuûa nhaø xuaát khaåu. Ñieàu naøy seõ khieán cho caùc doanh nghieäp deã maát ñôn haøng xuaát khaåu neáu khoâng coù khaû naêng veà voán. Coøn neáu chaáp nhaän hình thöùc traû sau, doanh nghieäp seõ khoù khaên trong vieäc quay voøng voán, nhaát laø 24 nhöõng ñôn vò xuaát khaåu caùc maët haøng luoân bieán ñoäng giaù nhö caø pheâ, gaïo, tieâu… Vì theá, nghieäp vuï bao thanh toaùn xuaát khaåu seõ giuùp doanh nghieäp giaûi quyeát ñöôïc nhöõng khoù khaên naøy. - Ña phaàn caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû raát thích nghieäp vuï bao thanh toaùn, bôûi thoâng thöôøng nhöõng doanh nghieäp naøy coù toång taøi saûn khoâng lôùn neân raát khoù ñeå caùc ngaân haøng xem xeùt caùc haïn möùc tín duïng. Vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn, hoï ñöôïc deã daøng caáp haïn möùc tín duïng hôn. - Caùc doanh nghieäp khi ñaõ bieát veà nghieäp vuï bao thanh toaùn thöôøng raát thích söû duïng vì noù coù nhieàu hình thöùc khaùc nhau, raát ña daïng ñeå phuïc vuï cho nhu caàu cuûa caùc doanh nghieäp. 1.5.2 Lôïi ích ñoái vôùi ngöôøi mua Ñeán thôøi ñieåm hieän nay, L/C vaãn laø bieän phaùp kieåm soaùt thöông maïi quoác teá ñöôïc chaáp nhaän phoå bieán nhaát treân toaøn caàu, baûo ñaûm raèng nhaø xuaát khaåu seõ cung caáp haøng ñuùng nhö quy ñònh trong hôïp ñoàng hay ñôn ñaët haøng vaø nhaø nhaäp khaåu seõ thöïc hieän nghóa vuï thanh toaùn cuûa mình. Nhöng neáu haøng ñeán chaäm, hoaëc gheù vaøo nôi khoâng ñònh tröôùc, khoâng theo leä thöôøng thì L/C seõ gaây khoù khaên raát lôùn cho nhaø nhaäp khaåu. Trong khi ñoù, söû duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá, nhaø nhaäp khaåu seõ coù nhöõng lôïi ích laø: − Ñöôïc mua haøng deã daøng; − Khoâng caàn phaûi môû L/C, töø ñoù tieát kieäm ñöôïc chi phí taøi chính. 1.5.3 Lôïi ích ñoái vôùi ngaân haøng hay ñôn vò bao thanh toaùn - Đa dạng hoá dịch vụ ngaân hàng: Vôùi tính naêng cung öùng tröôùc nguoàn voán, bao thanh toaùn ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu taøi trôï cuûa caùc doanh nghieäp. Veà phía 25 ngaân haøng, thoâng qua vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn seõ hình thaønh neân dòch vuï môùi ñeå phuïc vuï toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng. - Phát triển mạng lưới khách hàng: Vieäc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn seõ giuùp ngöôøi tieâu duøng coù nhieàu saûn phaåm môùi hôn ñeå löïa choïn. Moät khi bao thanh toaùn mang laïi hieäu quaû ñích thöïc cho khaùch haøng thì daàn daàn seõ taïo cho khaùch haøng thoùi quen söû duïng. Ñieàu naøy seõ giuùp cho ngaân haøng hay toå chöùc bao thanh toaùn phaùt trieån ñöôïc maïng löôùi khaùch haøng. - Gia taêng lôïi nhuaän: Trong nghieäp vuï bao thanh toaùn, ngaân haøng hay ñôn vò bao thanh toaùn seõ thu ñöôïc caùc khoaûn phí vaø laõi, nhôø ñoù, gia taêng lôïi nhuaän cho ngaân haøng. 1.5.4 Lôïi ích ñoái vôùi neàn kinh teá - Taïo ra moâi tröôøng kinh doanh oån ñònh hôn cho toaøn boä neàn kinh teá, taïo taâm lyù yeân taâm töï tin cho caùc doanh nghieäp khi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. - Ñaåy maïnh thöông maïi, saûn xuaát vaø ñaëc bieät laø xuaát nhaäp khaåu cuûa quoác gia, taêng thu nhaäp cho neàn kinh teá taøi chính. - Thuùc ñaåy ñaàu tö coù hieäu quaû nguoàn voán cuûa neàn kinh teá, bao goàm nguoàn voán nhaøn roãi trong daân cö. 1.5.5 Lôïi ích ñoái vôùi xaõ hoäi - Neàn kinh teá oån ñònh hôn seõ cho heä quaû moät xaõ hoäi oån ñònh hôn vôùi coâng aên vieäc laøm nhieàu hôn veà soá löôïng vaø oån ñònh hôn veà chaát löôïng. 1.6 Ruûi ro trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Nghieäp vuï bao thanh toaùn cuõng coù theå ñem laïi nhöõng ruûi ro cho caùc toå chöùc bao thanh toaùn. Nhöõng ruûi ro naøy coù theå nhaän thaáy töø caùc beân sau: 1.6.1 Ruûi ro töø phía ngöôøi baùn 26 - Moät laø, ruûi ro xuaát hieän do ngöôøi baùn coá tình gaây ra. Coù theå khaùch haøng vì moät muïc ñích khoâng trung thöïc naøo ñoù trong hoaït ñoäng maø daãn ñeán nhöõng ruûi ro cho toå chöùc bao thanh toaùn. - Hai laø, ruûi ro xaûy ra do naêng löïc yeáu keùm cuûa beân baùn veà maët quaûn lyù, saûn xuaát, chieán löôïc phaùt trieån… Töø ñoù, keùo theo saûn phaåm cuûa beân baùn khoâng ñuû hay khoâng ñaït yeâu caàu, khoâng ñaùp öùng ñöôïc chaát löôïng ñeà ra. Vaø nhö theá, giaù trò caùc khoaûn phaûi thu theo hôïp ñoàng mua baùn ñaõ kyù laïi nhoû hôn giaù trò öùng tröôùc cuûa ñôn vò bao thanh toaùn ñaõ caáp cho beân baùn. Ñaây chính laø maáu choát caên baûn aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa toå chöùc bao thanh toaùn. 1.6.2 Ruûi ro töø phía ngöôøi mua Naêng löïc taøi chính vaø ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi mua seõ laø yeáu toá quan troïng trong vieäc toå chöùc bao thanh toaùn coù thu ñöôïc caùc khoaûn phaûi thu moät caùch deã daøng hay khoâng. Do beân mua laø beân an ba ñoái vôùi caùc ñôn vò bao thanh toaùn, do vaäy, quaù trình tieáp caän vôùi beân mua seõ coù nhöõng ñieåm khoâng thuaän lôïi. Neáu nhö beân mua ñaõ coù chuû yù xaáu vôùi beân baùn thì vieäc ngaân haøng thöïc hieän bao thanh toaùn cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc ngaân haøng mua laïi ruûi ro. Trong hoaït ñoäng tín duïng noùi chung, ruûi ro ñaïo ñöùc laø ruûi ro khoù löôøng vaø thöôøng gaây ra nhöõng haäu quaû xaáu, coù chaêng cuõng maát thôøi gian vaø toán nhieàu chi phí. 1.6.3 Ruûi ro töø phía ngaân haøng hay ñôn vò bao thanh toaùn Döôùi goùc ñoä laø toå chöùc thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn, caùc toå chöùc tín duïng phaûi thöïc söï hieåu vaø giaùm saùt caùc khoaûn phaûi thu. Tuy vaäy, vieäc xem xeùt ñaùnh giaù khaùch haøng beân mua cuõng laø caû moät quaù trình, ñaây laø ruûi ro xuaát hieän trong quaù trình thaåm ñònh. Nguyeân nhaân coù theå do trình ñoä caùn boä thaåm ñònh yeáu hoaëc thaåm ñònh khoâng kyõ. 27 1.7 Khaùch haøng muïc tieâu cuûa dòch vuï bao thanh toaùn Khoâng phaûi taát caû caùc doanh nghieäp vaø taát caû caùc saûn phaåm ñeàu phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn. Chính vì theá, moät loaït caùc tieâu chuaån ñöôïc ñöa ra ñeå xaùc ñònh “tính bao thanh toaùn ñöôïc” (factorability – factorable) cuûa moät saûn phaåm vaø moät doanh nghieäp. 1.7.1 “Tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc” cuûa saûn phaåm Vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn nhaèm ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi baùn caáp tín duïng thöông maïi ngaén haïn cho ngöôøi mua, neân nhöõng saûn phaåm coù theå bao thanh toaùn ñöôïc phaûi ñaûm baûo raèng: - Caùc khoaûn nôï phaùt sinh töø vieäc baùn caùc saûn phaåm ñoù coù theå thu ñöôïc töø ngöôøi mua moät caùch khoâng ñieàu kieän maø khoâng caàn söï tham gia cuûa ngöôøi baùn. Nhöõng saûn phaåm phuø hôïp nhaát vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn laø nguyeân vaät lieäu, linh kieän vaø haøng tieâu duøng. Nhöõng saûn phaåm naøy khoâng yeâu caàu caùc dòch vuï haäu maõi hoaëc baûo trì, baûo haønh. Noùi moät caùch khaùc, chuùng ñöôïc saûn xuaát, baùn ñi vaø ngöôøi baùn khoâng phaûi quan taâm ñeán saûn phaåm ñoù nöõa. - Hoaù ñôn laø chöùng töø ngöôøi baùn phaùt haønh ñeå ñoøi tieàn ngöôøi mua thanh toaùn nhöõng khoaûn nôï phaùt sinh töø vieäc mua baùn haøng giöõa hai beân. Do ñoù, hoaù ñôn cuûa caùc saûn phaåm coù theå bao thanh toaùn ñöôïc phaûi ñaùp öùng nhöõng ñieàu kieän sau: • Caùc hoaù ñôn phaûi chuyeån nhöôïng ñöôïc, thu nôï ñöôïc moät caùch khoâng ñieàu kieän. • Hoaù ñôn phaûi ñaïi dieän cho moät giao dòch baùn haøng thöïc söï cuûa moät saûn phaåm. 28 • Trong tröôøng hôïp ngöôøi baùn bò phaù saûn, nhöõng hoaù ñôn ñeán haïn phaûi giöõ ñöôïc giaù trò cuûa chuùng, nghóa laø chuùng seõ khoâng coù tranh chaáp, kieän tuïng vaø do ñoù seõ khoâng bò maát giaù trò. 1.7.2 “Tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc” cuûa doanh nghieäp Doanh nghieäp phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn phaûi coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: 1.7.2.1 Doanh nghieäp baùn haøng − Saûn phaåm coù theå bao thanh toaùn ñöôïc. − Ñang bò ngöôøi mua yeâu caàu baùn haøng theo phöông thöùc thanh toaùn ghi soå. − Tình hình taøi chính kinh doanh toát. − Trình ñoä quaûn lyù toát. − Coù kinh nghieäm trong saûn xuaát, kinh doanh vaø xuaát khaåu saûn phaåm (thôøi gian, khoái löôïng vaø chaát löôïng giao dòch). − Coù moái quan heä truyeàn thoáng toát vôùi caùc beân mua haøng. − Truyeàn thoáng giao dòch toát vôùi ngaân haøng, caùc ñôn vò bao thanh toaùn, baûo hieåm ruûi ro, tín duïng khaùc. 1.7.2.2 Doanh nghieäp mua haøng − Tình hình taøi chính kinh doanh vaø uy tín tín duïng toát. − Coù uy tín vaø kinh nghieäm treân thò tröôøng veà saûn phaåm ñöôïc bao thanh toaùn. − Trình ñoä quaûn lyù toát. Ñôn vò bao thanh toaùn phaûi xem xeùt “tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc” cuûa caû ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua ñeå ñöa ra quyeát ñònh cuûa mình. Trong nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá, do möùc ñoä phöùc taïp vaø khoù khaên hôn nghieäp vuï bao thanh toaùn trong 29 nöôùc neân ngoaøi nhöõng tieâu chuaån chung cuûa bao thanh toaùn, khaùch haøng tieàm naêng coøn phaûi vöôït qua ñöôïc nhöõng tieâu chí ñaùnh giaù chaët cheõ hôn vaø chi tieát hôn. Neáu moät saûn phaåm, moät khaùch haøng tieàm naêng khoâng phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn trong nöôùc thì cuõng seõ khoâng phuø hôïp vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá. 1.8 So saùnh bao thanh toaùn vôùi caùc phöông thöùc taøi trôï thöông maïi khaùc Nhöõng khía caïnh maø baát kyø ngöôøi kinh doanh naøo cung quan taâm khi löïa choïn moät phöông thöùc taøi trôï vaø quaûn lyù tín duïng thöông maïi laø: • Chi phí. • Ruûi ro tín duïng. • Luoàng tieàn maët. • Khaû naêng caïnh tranh. Sau ñaây laø baûng phaân tích moät soá phöông thöùc thanh toaùn bao goàm: hoái phieáu, nhôø thu keøm chöùng töø (goàm nhôø thu traû ngay D/P vaø nhôø thu chaáp nhaän thanh toaùn D/A), L/C vaø bao thanh toaùn theo caùc khía caïnh neâu treân xeùt töø quan ñieåm cuûa doanh nghieäp baùn haøng. Baûng 1 – Phaân tích khaû naêng caïnh tranh cuûa moät soá phöông thöùc thanh toaùn xeùt theo quan ñieåm cuûa doanh nghieäp baùn haøng Phöông thöùc Chi phí Ruûi ro tín duïng Taøi trôï luoàng tieàn maët Khaû naêng caïnh tranh cuûa ngöôøi baùn Hoái phieáu Thaáp nhaát Cao nhaát Khoâng Cao nhaát D/A Thaáp Cao Khoâng Cao D/P Thaáp Cao Khoâng Thaáp L/C Cao Thaáp nhaát Coù Thaáp nhaát Bao thanh toaùn Cao nhaát Thaáp Coù Cao nhaát 30 Vaäy, ñoái vôùi ngöôøi baùn haøng, bao thanh toaùn laø söï toång hôïp cuûa baûo hieåm ruûi ro tín duïng vaø taøi trôï luoàng tieàn maët, nhöng vaãn mang laïi cho ngöôøi baùn khaû naêng caïnh tranh cao vaø cho ngöôøi mua moät phöông thöùc thanh toaùn deã chòu. Treân thöïc teá, vieäc löïa choïn moät phöông thöùc taøi trôï vaø quaûn lyù tín duïng thöông maïi phuø hôïp coøn phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm cuûa thò tröôøng, ñaëc ñieåm cuûa saûn phaåm vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi baùn ñoái vôùi ruûi ro, cuõng nhö mong muoán môû roäng thò tröôøng cuûa ngöôøi baùn. Ngoaøi ra, coøn moät yeáu toá khoâng nhoû, ñoù laø yeâu caàu cuûa ngöôøi mua. Dó nhieân, neáu ngöôøi baùn ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ngöôøi mua thì ngöôøi mua seõ mua haøng nhieàu hôn. Nhöng ñieàu naøy laïi luoân tæ leä nghòch vôùi tín duïng cuûa ngöôøi baùn. Vaán ñeà laø, caàn löïa choïn moät phöông aùn sao cho ñoâi beân mua, baùn cuøng coù lôïi nhaèm duy trì moái quan heä thöông maïi beàn laâu. 1.9 Keát luaän chöông 1 Toùm laïi, vôùi quaù trình lòch söû phaùt trieån laâu ñôøi vaø nhöõng lôïi ích öu vieät, nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ trôû thaønh moät saûn phaåm quan troïng trong lónh vöïc hoaït ñoäng ngaân haøng. Vieäc hieåu roõ nhöõng khaùi nieäm, caùc loaïi hình nghieäp vuï bao thanh toaùn, quy trình thöïc hieän, caùc lôïi ích cuûa nghieäp vuï mang laïi cuõng nhö nhöõng ruûi ro, haïn cheá vaø tính coù theå bao thanh toaùn ñöôïc cuûa moät saûn phaåm, moät doanh nghieäp… laø cô sôû neàn taûng giuùp cho caùc toå chöùc bao thanh toaùn coù theå xaây döïng quy trình, thuû tuïc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn cuûa caùc moãi quoác gia. Chöông tieáp theo cuûa ñeà taøi seõ taäp trung trình baøy thöïc traïng cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng Vieät Nam cuøng vôùi nhöõng khoù khaên vaø toàn taïi cuûa noù trong vieäc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. 31 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG NGHIEÄP VUÏ BAO THANH TOAÙN TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1 Thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn treân theá giôùi 2.1.1 Luaät ñieàu chænh Hieän nay, nghieäp vuï bao thanh toaùn theá giôùi ñang hoaït ñoäng döôùi söï ñieàu chænh cuûa caùc coâng öôùc quoác teá vaø luaät cuûa caùc hieäp hoäi. Nhìn chung, caùc luaät naøy ra ñôøi ñeàu nhaèm muïc ñích ñöa ra caùc höôùng daãn vaø quy taéc chung cho caùc giao dòch bao thanh toaùn quoác teá ñöôïc thöïc hieän thoáng nhaát vaø deã daøng hôn. 2.1.1.1 Coâng öôùc quoác teá 2.1.1.1.1 Coâng öôùc UNIDROIT veà bao thanh toaùn quoác teá Coâng öôùc UNIDROIT ñöôïc kyù taïi Ottawa, Canada vaøo 28/5/1988. Coâng öôùc naøy chi phoái caùc hôïp ñoàng bao thanh toaùn vaø vieäc chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu. Tính ñeán thôøi ñieåm thaùng 1 naêm 2007, ñaõ coù 61 quoác gia laø thaønh vieân cuûa UNIDROIT. Caùc chính phuû tham gia Coâng öôùc naøy nhaän thöùc ñöôïc raèng nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá coù vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån thöông maïi quoác teá vaø thöøa nhaän taàm quan troïng cuûa vieäc aùp duïng caùc quy ñònh chuaån ñoàng nhaát ñeå cung caáp moät khung phaùp lyù taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá, ñoàng thôøi giöõ caân baèng lôïi ích cuûa caùc beân lieân quan ñeán giao dòch bao thanh toaùn. Nhöõng noäi dung chính cuûa Coâng öôùc UNIDROIT bao goàm: - Vieäc ngöôøi baùn chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu cho ñôn vò bao thanh toaùn coù hieäu löïc ngay caû khi ngöôøi baùn vaø ngöôøi mua coù thoaû thuaän caám khoâng 32 chuyeån nhöôïng, tröø tröôøng hôïp luaät quoác gia nôi coù truï sôû kinh doanh chính cuûa ngöôøi mua, vaøo thôøi ñieåm hôïp ñoàng mua baùn haøng hoaù giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñöôïc kyù keát, caám vieäc chuyeån nhöôïng neâu treân. - Ngöôøi mua haøng coù nghóa vuï phaûi thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn khi vaø chæ khi ngöôøi mua haøng khoâng bieát baát kyø moät ai coù quyeàn cao hôn ñôn vò bao thanh toaùn ñoái vôùi caùc khoaûn nôï vaø ngöôøi mua ñaõ nhaän ñöôïc thoâng baùo veà vieäc chuyeån nhöôïng caùc khoaûn nôï töø ngöôøi baùn haøng hoaëc töø ñôn vò bao thanh toaùn ñaõ ñöôïc ngöôøi baùn uyû quyeàn. Nghóa vuï thanh toaùn cuûa ngöôøi mua ñoái vôùi ñôn vò bao thanh toaùn chæ coù hieäu löïc ñoái vôùi nhöõng khoaûn nôï phaùt sinh töø hôïp ñoàng mua baùn haøng kyù keát taïi hoaëc tröôùc thôøi ñieåm ngöôøi mua nhaän ñöôïc thoâng baùo töø vieäc chuyeån nhöôïng. - Ngöôøi mua khoâng coù quyeàn truy ñoøi ñôn vò bao thanh toaùn traû laïi tieàn maø ngöôøi mua ñaõ thanh toaùn cho ñôn vò bao thanh toaùn duø ngöôøi mua coù quyeàn truy ñoøi ñieàu ñoù töø ngöôøi baùn, tröø hai tröôøng hôïp sau: • Ñôn vò bao thanh toaùn chöa thanh toaùn khoaûn tieàn noùi treân cho ngöôøi baùn; hoaëc • Ñôn vò bao thanh toaùn ñaõ thanh toaùn khoaûn tieàn noùi treân cho ngöôøi baùn maëc duø vaøo thôøi ñieåm thanh toaùn, ñôn vò bao thanh toaùn bieát ngöôøi baùn khoâng thöïc hieän hoaëc thöïc hieän sai hoaëc thöïc hieän chaäm treã hôïp ñoàng. - Caùc quy ñònh cuûa Coâng öôùc ñoái vôùi laàn chuyeån nhöôïng ñaàu tieân cuõng ñöôïc aùp duïng töông töï vôùi caùc laàn chuyeån nhöôïng tieáp theo, neáu hôïp ñoàng bao thanh toaùn khoâng caám vieäc chuyeån nhöôïng tieáp theo. Coâng öôùc xem ngöôøi ñöôïc chuyeån nhöôïng trong caùc laàn chuyeån nhöôïng tieáp theo coù vai troø nhö ñôn vò bao thanh toaùn trong laàn chuyeån nhöôïng ñaàu tieân. 33 - Thoâng baùo veà vieäc chuyeån nhöôïng tieáp theo phaûi bao goàm thoâng baùo veà taát caû caùc chuyeån nhöôïng tröôùc ñoù. - Coâng öôùc chæ ñieàu chænh hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá, coù hieäu löïc töø ngaøy 01-5-1995 taïi nhöõng nöôùc ñaõ pheâ chuaån hoaëc thöøa nhaän Coâng öôùc. 2.1.1.1.2 Coâng öôùc Lieân hôïp quoác UNICITRAL veà vieäc chuyeån nhöôïng caùc khoaûn phaûi thu trong thöông maïi quoác teá Coâng öôùc naøy ñöôïc Hoäi ñoàng chung Lieân hôïp quoác thoâng qua ngaøy 12-12- 2001 vaø ñeå ngoû cho chính phuû caùc nöôùc tham gia kyù keát. Hieän nay môùi chæ coù 3 nöôùc tham gia kyù keát neân Coâng öôùc chöa coù hieäu löïc thi haønh. 2.1.1.2 Luaät Hieäp hoäi Hieän nay, treân theá giôùi coù hai Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác teá lôùn nhaát laø FCI (Factors Chain International) vaø IFG (International Factors Group). Haàu heát caùc coâng ty bao thanh toaùn theá giôùi ñeàu laø thaønh vieân cuûa hai Hieäp hoäi naøy. Caùc Hieäp hoäi coù heä thoáng luaät rieâng ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá cuûa caùc thaønh vieân. - Khaùi quaùt veà hieâp hoäi bao thanh toaùn quoác teá FCI Laø Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác teá lôùn nhaát hieän nay, ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1968, truï sôû ñaët taïi Haø Lan. Ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm 2006, Hieäp hoäi naøy coù 212 thaønh vieân taïi hôn 61 quoác gia. Toång doanh soá bao thanh toaùn cuûa Hieäp hoäi naêm 2005 ñaït hôn 578 tyû EUR, chieám 56% doanh soá bao thanh toaùn toaøn caàu. FCI coù moät heä thoáng caùc quy taéc ñieàu chænh hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá giöõa caùc thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi, bao goàm: ñieàu leä FCI, thoaû thuaän ñaïi lyù giöõa caùc thaønh vieân FCI, caùc quy taéc chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá (GRIF – General 34 Rules for International Factoring), quy taéc giao dòch giöõa caùc thaønh vieân trong maïng edifactoring.com vaø quy taéc troïng taøi FCI. - Khaùi quaùt veà hieâp hoäi bao thanh toaùn quoác teá IFG Ñöôïc thaønh laäp töø naêm 1963, truï sôû ñaët taïi Bæ. Ñeán cuoái naêm 2006, Hieäp hoäi coù 84 thaønh vieân taïi 50 quoác gia, toång doanh soá bao thanh toaùn ñaït hôn 290 tyû EUR, chieám khoaûng 33% doanh soá bao thanh toaùn treân toaøn theá giôùi. Heä thoáng luaät cuûa IFG bao goàm Quy taéc giöõa caùc thaønh vieân, ñieàu leä Hieäp hoäi, caùc quy taéc chung veà hoaït ñoäng bao thanh toaùn quoác teá (GRIF) vaø höôùng daãn DEX quy ñònh quy trình giao dòch giöõa caùc thaønh vieân thoâng qua maïng Ifexchange. 2.1.2 Söï phaùt trieån doanh soá cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn theá giôùi Treân theá giôùi hieän ñaõ coù hôn 1.003 ñôn vò bao thanh toaùn vaø theo soá lieäu cuûa FCI thì naêm 2005, doanh soá bao thanh toaùn treân theá giôùi ñaït 1.016.547 trieäu EUR, taêng 18% so vôùi naêm 2004. Baûng 2 - Söï phaùt trieån doanh soá cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn caùc Chaâu Luïc töø naêm 1998 ñeán naêm 2005 Ñôn vò tính: trieäu EUR 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Chaâu AÂu 295.778 352.214 414.383 468.326 552.851 546.935 612.504 715.486 Chaâu AÙ 61.723 78.775 69.865 76.078 69.850 89.096 111.614 135.841 Chaâu Myõ 91.326 115.134 126.517 127.157 115.301 104.542 110.094 135.630 Chaâu UÙc 3.481 5.284 7.420 8.320 9.992 13.979 18.417 23.380 Chaâu Phi 4.198 5.470 5.655 5.801 6.023 5.840 7.586 6.237 Toång 456.506 556.877 623.840 685.682 724.197 760.392 860.215 1.016.547 Nguoàn: www.factors-chain.com – FCI annual review 2006 35 Töø soá lieäu treân, ta thaáy nghieäp vuï bao thanh toaùn treân theá giôùi phaùt trieån ngaøy caøng maïnh meõ, nhaát laø vaøo naêm 2005. So vôùi naêm 1998, vôùi doanh soá bao thanh toaùn chæ ñaït khoaûng 456.506 trieäu EUR, thì ñeán naêm 2005, con soá naøy ñaït 1.016.547 trieäu EUR, taêng hôn 122%. Trung bình moãi naêm taêng khoaûng 17,5%, trong ñoù Chaâu UÙc taêng nhieàu nhaát vôùi 81,6% vaø taêng chaäm nhaát laø Chaâu Phi vôùi 6,9%. Tuy Chaâu UÙc coù toác ñoä taêng trung bình cao nhaát, nhöng doanh soá hoaït ñoäng coøn raát nhoû. Coù theå thaáy, Chaâu AÂu laø thò tröôøng hoaït ñoäng lôùn nhaát, chieám hôn 70% doanh soá bao thanh toaùn treân toaøn theá giôùi. Ñieàu naøy coù theå do baét nguoàn töø lòch söû phaùt trieån laâu ñôøi cuûa bao thanh toaùn, toác ñoä thöông maïi ñaït ñöôïc söï bình oån trong thôøi gian qua vaø trong giao dich thöông maïi thì phöông thöùc traû chaäm laø phöông thöùc ñöôïc söï öa chuoäng cuûa caùc doanh nghieäp. Do ñoù, vôùi neàn kinh teá thöông maïi phaùt trieån thì bao thanh toaùn laø moät trong nhöõng giaûi phaùp taøi chính ñöôïc öa chuoäng. Cuõng theo baûng soá lieäu treân, maëc duø trong töø naêm 2003 trôû veà tröôùc, doanh soá bao thanh toaùn Chaâu AÙ chæ ñöùng vò trí thöù 3, xeáp sau Chaâu AÂu vaø Chaâu Myõ, nhöng vôùi nhu caàu maïnh meõ coäng vôùi caùc tieàm löïc caàn thieát ñaõ laøm cho chaâu luïc naøy phaùt trieån khaù maïnh veà dòch vuï vaø doanh soá taêng cao, vöôn leân ñöùng haøng thöù 2 trong soá 5 Chaâu luïc keå töø naêm 2004. Baûng 3 - Naêm thò tröôøng ñöùng ñaàu trong nghieäp vuï bao thanh toaùn Ñôn vò tính: Trieäu EUR 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Anh 84.255 103.200 123.770 136.080 156.706 160.770 184.520 237.205 YÙ 75.319 88.000 110.000 124.823 134.804 132.510 121.000 111.175 Myõ 70.059 88.069 102.268 101.744 91.143 80.695 81.860 94.160 Phaùp 44.255 53.100 52.450 67.660 67.398 73.200 81.600 89.020 Nhaät 38.980 553.347 58.473 61.566 50.380 60.550 72.535 77.220 (Nguoàn: www.factors-chain.com – FCI annual review 2006) 36 Hieän nay, naêm thò tröôøng ñöùng ñaàu trong lónh vöïc bao thanh toaùn laø Anh, YÙ, Myõ, Phaùp vaø Nhaät. Anh laø nöôùc coù doanh soá hoaït ñoäng bao thanh toaùn lôùn nhaát theá giôùi vôùi doanh soá ñaït 237.205 trieäu EUR vaøo naêm 2005, chieám hôn 23% doanh soá bao thanh toaùn toaøn caàu. Baûng 4 - Doanh soá nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa moät soá quoác gia ôû Chaâu AÙ Ñôn vò tính: Trieäu EUR 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ñaøi Loan 2.090 3.650 4.511 7.919 16.000 23.000 36.000 Hoàng Koâng 1.800 2.400 2.690 3.029 3.250 4.800 7.700 Trung Quoác 31 212 1.234 2.077 2.640 4.315 5.830 Singapore 1.970 2.100 2.480 2.600 2.435 2.600 2.880 AÁn Ñoä 257 470 690 1.290 1.615 1.625 1.990 Thaùi Lan 1.010 1.268 1.240 1.274 1.425 1.500 1.640 Nam Trieàu Tieân 15.120 115 85 55 38 32 850 Malaysia 805 585 842 610 718 730 532 Philippines 10 0 0 0 0 0 141 Indonesia 33 3 0 1 1 0 1 Vieät Nam 0 0 0 0 0 0 2 Töø baûng treân, coù theå thaáy raèng Vieät Nam laø moät trong nhöõng quoác gia coù nghieäp vuï bao thanh thoaùn ñöôïc thöïc hieän ít nhaát vaø muoän nhaát. 2.1.3 Kinh nghieäm phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa moät soá nöôùc - Kinh nghieäm thaønh coâng cuûa Phaùp: Caùc coâng ty bao thanh toaùn laø coâng ty con cuûa caùc ngaân haøng thì coù lôïi theá hôn treân thò tröôøng. Caùc coâng ty con cuûa caùc taäp ñoaøn ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi cuõng ñang daàn daàn chieám lónh thò phaàn. Bao thanh toaùn ôû Phaùp chuû yeáu ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc taäp ñoaøn lôùn vaø caùc coâng ty vöøa vaø nhoû trong kinh doanh vôùi caùc nöôùc Chaâu AÂu khaùc. Tröôùc ñaây, nghieäp vuï bao thanh toaùn taäp trung chuû yeáu vaøo caùc coâng ty coù soá nhaân coâng töø 50 ñeán 200 ngöôøi, nhöng baây giôø ñaõ môû roäng aùp duïng cho taát caû caùc phaân ñoaïn khaùc cuûa thò tröôøng. Caùc coâng ty vöøa 37 vaø nhoû laø khaùch haøng muïc tieâu cuûa bao thanh toaùn trong nöôùc. Tuy nhieân, chieán löôïc cuûa caùc coâng ty bao thanh toaùn Phaùp baây giôø chuyeån höôùng sang nhöõng coâng ty lôùn coù khoái löôïng xuaát khaåu lôùn. Heä thoáng hai ñaïi lyù bò caïnh tranh bôûi nghieäp vuï bao thanh toaùn xuaát khaåu tröïc tieáp. - Kinh nghieäm thaønh coâng cuûa Ñöùc: Nghieäp vuï bao thanh toaùn taäp trung vaøo caùc doanh nghieäp coù quy moâ vöøa. Theo luaät cuûa Ñöùc, bao thanh toaùn chæ ñöôïc aùp duïng hình thöùc mieãn truy ñoøi. Söï phaùt trieån cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá khoâng lieân quan ñeán söï taêng tröôûng cuûa thò tröôøng xuaát nhaäp khaåu, maø gaén lieàn vôùi moái quan heä khaêng khít giöõa coâng ty bao thanh toaùn vaø caùc khaùch haøng cuûa hoï. Caùc thò tröôøng quan troïng trong nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá cuûa Ñöùc laø Phaùp, Anh, YÙ vaø AÙo. Ngoaøi Chaâu AÂu thì Myõ vaø Nhaät Baûn laø hai thò tröôøng quan troïng nhaát. Doanh soá nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa Ñöùc chuû yeáu xuaát phaùt töø khaùch haøng ngaønh saûn xuaát (46%) vaø baùn buoân (35%). - Kinh nghieäm thaønh coâng cuûa Myõ: Ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa thò tröôøng, do ñoù, nhieàu coâng ty bao thanh toaùn cuûa Myõ cung caáp taát caû caùc nghieäp vuï truyeàn thoáng cuõng nhö khoâng truyeàn thoáng. Caùc dòch vuï truyeàn thoáng goàm: bao thanh toaùn, baûo ñaûm tín duïng, keá toaùn caùc khoaûn phaûi thu, dòch vuï nhôø thu, taøi trôï treân cô sôû caùc khoaûn phaûi thu vaø kho thaønh phaåm. Caùc dòch vuï khoâng truyeàn thoáng bao goàm: quaûn lyù caùc khoaûn phaûi thu, baùn buoân caùc khoaûn phaûi thu, bao thanh toaùn xuaát / nhaäp khaåu, baûo ñaûm voán löu ñoäng xuaát khaåu (ñoái vôùi haøng seõ ñöôïc xuaát khaåu), taøi trôï caùc ñôn mua haøng (purchase order financing), L/C. - Kinh nghieäm cuûa Trung Quoác: 38 Nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû mieãn truy ñoøi, trong khi bao thanh toaùn noäi ñòa chuû yeáu laø coù truy ñoøi. Caùc ngaønh theùp, xe ñaïp, deät may hieän ñang laø nhöõng khaùch haøng lôùn nhaát cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn Trung Quoác. Caùc ngaân haøng ñang traên trôõ ñeå tìm ra moät caùch thöùc toát nhaát ñeå phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn trong moâ hình toå chöùc cuûa mình. Theo oâng Jiang Xu, Toång giaùm ñoác Bank Of China, caùch thöùc toát nhaát coù leõ laø moät phoøng bao thanh toaùn baùn ñoäc laäp (semi-independent) trong ngaân haøng hoaëc moät coâng ty con tröïc thuoäc ngaân haøng vôùi ñieàu kieän tieân quyeát laø coù quyeàn ñoäc laäp tieán haønh caùc hoaït ñoäng tieáp thò vaø coâng taùc ñaùnh giaù tín duïng khaùch haøng. - Kinh nghieäm cuûa Nga: Vaøo giöõa nhöõng naêm 1980, Ngaân haøng Trung öông Soviet ñaõ töøng ñöa nghieäp vuï bao thanh toaùn ra aùp duïng ñeå ñaåy maïnh thanh toaùn nhöng khoâng thaønh coâng. Naêm 1998, moät soá ngaân haøng coù tieáng cuûa Nga böôùc ñaàu thaâm nhaäp thò tröôøng naøy. Tuy nhieân hoï ñaõ thaát baïi vì hai lyù do sau: (i) Caùc ngaân haøng naøy ñaõ coi nghieäp vuï bao thanh toaùn nhö moät phöông thöùc thay theá cho tín duïng thö hoaëc moät cô cheá taøi trôï ngoaïi thöông baát kyø; (ii) Vaøo thôøi ñieåm ñoù, neàn kinh teá Nga giöõ chính saùch ñoàng Ruùp giaù trò cao, khieán cho daàu khí laø ngaønh duy nhaát coøn coù theå chòu ñöïng ñöôïc tyû giaù nhö vaäy vaø duy trì xuaát khaåu coù laõi. Hieän nay, maëc duø bao thanh toaùn nhaäp khaåu coù cô hoäi phaùt trieån nhöng caùc ngaân haøng laïi khoâng daùm chaáp nhaän moät phöông thöùc coù veû keùm phaàn ñaûm baûo hôn caùc phöông thöùc truyeàn thoáng. - Kinh nghieäm cuûa AÁn Ñoä: Ñaïo luaät veà nghieäp vuï bao thanh toaùn caùc khoaûn nôï theo hoaù ñôn thöông maïi vaø coâng nghieäp cuûa AÁn Ñoä ñöôïc ban haønh, quy ñònh quyeàn cuûa ñôn vò bao thanh toaùn laø ngöôøi ñöôïc chuyeån nhöôïng khoaûn nôï vaø ñöôïc phaùp luaät baûo veä. Caùc ngaønh 39 phuï tuøng oâ toâ, hoaù chaát, giaáy vaø bao bì, deät may, thöông maïi, phaàn cöùng maùy tính, ñieän, ñieän töû… laø khaùch haøng söû duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn. Nhöõng nguyeân nhaân khieán cho nghieäp vuï bao thanh toaùn AÁn Ñoä chöa phaùt trieån maïnh laø: (i) Ñôn vò bao thanh toaùn chöa tieáp caän ñöôïc vôùi baûo hieåm tín duïng ñeå döïa vaøo ñoù cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi cho khaùch haøng; (ii) Khuoân khoå luaät AÁn Ñoä chöa buoäc ñöôïc ngöôøi mua phaûi thanh toaùn tieàn haøng cho coâng ty bao thanh toaùn; (iii) Caùc ngaân haøng coù thaùi ñoä coi caùc ñôn vò bao thanh toaùn laø ñoái thuû caïnh tranh cuûa hoï; (iv) Caùc ñôn vò bao thanh toaùn phaûi vay voán cuûa ngaân haøng ñeå taøi trôï neân chi phí nghieäp vuï bao thanh toaùn cao hôn phí caùc dòch vuï ngaân haøng khaùc. - Kinh nghieäm cuûa Nhaät Baûn: Nhieàu naêm nay, nghieäp vuï bao thanh toaùn ôû Nhaät Baûn ñöôïc coi laø moät saûn phaåm cung caáp bôûi caùc coâng ty con cuûa caùc ngaân haøng, hoaït ñoäng theo caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp veà ngaân haøng. Qua nhöõng cuoäc saùp nhaäp môùi ñaây cuûa caùc ngaân haøng lôùn ôû Nhaät Baûn, caùc coâng ty bao thanh toaùn cuõng ñöôïc taùi cô caáu laïi vaø seõ trôû neân taäp trung hôn. Myõ laø thò tröôøng bao thanh toaùn xuaát khaåu lôùn nhaát cuûa Nhaät Baûn (31%). Thò tröôøng lôùn nhaát cuûa caùc coâng ty bao thanh toaùn Nhaät Baûn ôû Chaâu AÙ laø Haøn Quoác (8%) vaø Ñaøi Loan (4%). Söï chuyeån ñoåi töø caùc ñieàu kieän thanh toaùn thöông maïi treân cô sôû chöùng töø truyeàn thoáng nhö L/C, D/A, D/P sang ghi soå laø moät daáu hieäu ñaùng möøng. Tuy nhieân, Hieäp hoäi bao thanh toaùn Nhaät Baûn môùi chæ giôùi haïn ôû choã trao ñoåi kinh nghieäm chuyeân moân, chöù chöa thöïc söï phaùt huy vai troø cuûa noù. - Kinh nghieäm cuûa Ñaøi Loan: 40 Phöông thöùc thanh toaùn ghi soå trôû neân phoå bieán laø tieàn ñeà toát ñeå phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn. Ñaëc bieät vôùi moät vuøng laõnh thoå chuyeân xuaát khaåu nhö Ñaøi Loan, nghieäp vuï bao thanh toaùn quoác teá coù ñieàu kieän phaùt trieån vöõng chaéc. - Kinh nghieäm cuûa Thaùi Lan: Nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa Thaùi Lan ñöôïc hoã trôï bôûi luaät phaùp sôû taïi. Nghieäp vuï naøy ñöôïc ñieàu chænh bôûi Ñaïo luaät Bao thanh toaùn (Factoring Bills), trong ñoù quy ñònh cho pheùp thoâng baùo veà vieäc chuyeån nhöôïng döôùi baát kyø hình thöùc naøo thay cho quy ñònh phaûi baèng vaên baûn nhö tröôùc ñaây. Caùc ñôn vò bao thanh toaùn cuõng ñöôïc tính phí nhö caùc toå chöùc taøi chính khaùc. Nghieäp vuï bao thanh toaùn Thaùi Lan phaùt trieån moät phaàn nhôø thaùi ñoä thaän troïng cuûa caùc ngaân haøng trong nghieäp vuï cho vay. Doanh nghieäp quy moâ vöøa ñaõ nhìn nhaän bao thanh toaùn nhö moät nguoàn taøi trôï linh hoaït. Tuy nhieân, caùc nhaø xuaát khaåu Thaùi Lan vaãn quen vôùi phöông thöùc tín duïng chöùng töø truyeàn thoáng hôn. Töø nhöõng kinh nghieäm treân, chuùng ta coù theå toùm taét thaønh nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm sau cho söï phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn ôû nöôùc ta: - Baøi hoïc 1: Phaûi thöïc hieän tieáp thò ñeå taát caû caùc thaønh phaàn trong neàn kinh teá nhaän thöùc ñöôïc lôïi ích cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn. Phöông thöùc thanh toaùn ghi soå caøng trôû neân phoå bieán thì nghieäp vuï naøy seõ caøng phaùt trieån. - Baøi hoïc 2: Luaät phaùp cho pheùp chuyeån nhöôïng nôï vaø ngöôøi ñöôïc chuyeån nhöôïng nôï coù quyeàn ñoái vôùi taøi saûn phaùt maõi khi ngöôøi chuyeån nhöôïng nôï vaø con nôï bò phaù saûn. Ngoaøi ra, luaät caàn buoäc ngöôøi mua phaûi thanh toaùn tieàn haøng cho coâng ty bao thanh toaùn, chöù khoâng phaûi tröïc tieáp cho ngöôøi baùn. 41 - Baøi hoïc 3: Khi caùc ngaân haøng quaù caån troïng trong xeùt duyeät tín duïng hoaëc thaäm chí khoâng caáp tín duïng cho moät boä phaän naøo ñoù cuûa neàn kinh teá thì ñaây laø cô hoäi toát cho nghieäp vuï bao thanh toaùn phaùt trieån. - Baøi hoïc 4: Caùc ñôn vò bao thanh toaùn phaûi cung caáp ñaày ñuû caùc loaïi hình nghieäp vuï bao thanh toaùn ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa khaùch haøng. - Baøi hoïc 5: Tö nhaân coù theå môû coâng ty bao thanh toaùn. Nghieäp vuï bao thanh toaùn khoâng nhaát thieát phaûi gaén vôùi ngaân haøng. Neáu ngaân haøng môû moät phoøng bao thanh toaùn trong khuoân khoå toå chöùc cuûa mình thì phaûi taïo ñieàu kieän cho phoøng ñoù ñöôïc ñoäc laäp veà hoaït ñoäng tieáp thò vaø coâng taùc ñaùnh giaù tín duïng khaùch haøng. - Baøi hoïc 6: Caùc ñôn vò bao thanh toaùn phaûi thöôøng xuyeân naâng cao nghieäp vuï ñeå traùnh bò löøa. Khoâng neân taùch rôøi chöùc naêng baûo hieåm hoaëc taøi trôï vôùi chöùc naêng theo doõi vaø thu nôï. - Baøi hoïc 7: Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû laø nhöõng khaùch haøng troïng taâm cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn, trong khi vaãn phaûi quan taâm ñeán nhöõng doanh nghieäp coù khoái löôïng haøng baùn / xuaát khaåu lôùn. - Baøi hoïc 8: Caùc ñôn vò bao thanh toaùn caàn aùp duïng trieät ñeå coâng ngheä hieän ñaïi ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh. E-invoice seõ laø töông lai cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn. - Baøi hoïc 9: Caàn coù nguoàn voán nhö quyõ baûo hieåm tín duïng ñeå hoã trôï ñôn vò bao thanh toaùn. - Baøi hoïc 10: Caàn xaây döïng Hieäp hoäi bao thanh toaùn quoác gia. 2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng nghieäp vuï bao thanh toaùn ôû Vieät Nam 2.2.1 Cô sôû phaùp lyù ñeå thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi Vieät Nam 42 Hieän nay, ôû Vieät Nam, caùc ngaân haøng thöông maïi vaø coâng ty taøi chính coù thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn chòu söï chi phoái chuû yeáu cuûa caùc heä thoáng vaên baûn sau: − Luaät caùc toå chöùc tín duïng soá 02/1997/QH10 ngaøy 12 thaùng 12 naêm 1997. − Luaät söûa ñoåi, boå sung moät soá ñieàu luaät cuûa Luaät caùc toå chöùc tín duïng soá 20/2004/QH11 ngaøy 15 thaùng 6 naêm 2004. − Quyeát ñònh cuûa Thoáng ñoác Ngaân haøng nhaø nöôùc veà vieäc ban haønh Quy cheá cho vay cuûa caùc toå chöùc tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng soá 1627/2001/QÑ- NHNN ngaøy 31 thaùng 12 naêm 2001. − Quyeát ñònh cuûa Thoáng ñoác Ngaân haøng nhaø nöôùc veà vieäc söûa ñoåi boå sung moät soá ñieàu cuûa Quy cheá cho vay cuûa caùc toå chöùc tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng soá 127/2005/QÑ-NHHH ngaøy 3 thaùng 2 naêm 2005. − Quyeát ñònh cuûa Thoáng ñoác Ngaân haøng nhaø nöôùc veà vieäc ban haønh Quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa caùc toå chöùc tín duïng soá 1096/2004/QÑ- NHNN ngaøy 6 thaùng 9 naêm 2004. − Coâng vaên soá 676/NHNN-CSTT ngaøy 26 thaùng 6 naêm 2005 veà vieäc cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï, chuyeån nôï quaù haïn ñoái vôùi hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa caùc toå chöùc tín duïng. Tuy nhieân, ngoaøi quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn thì caùc heä thoáng vaên baûn khaùc chæ quy ñònh phaïm vi, ñoái töôïng, caùch thöùc hoaït ñoäng chung cho caùc toå chöùc tín duïng maø khoâng ñeà caäp cuï theå ñeán moät loaïi hình nghieäp vuï cuï theå naøo caû, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn. 2.2.2 Khaùi quaùt veà nghieäp vuï bao thanh toaùn ôû Vieät Nam theo Quyeát ñònh 1096 43 - Caùc hình thöùc bao thanh toaùn ñöôïc pheùp: Bao thanh toaùn noäi ñòa vaø bao thanh toaùn quoác teá. - Caùc loaïi hình bao thanh toaùn ñöôïc pheùp: Bao thanh toaùn coù truy ñoøi vaø bao thanh toaùn mieãn truy ñoøi. - Phöông thöùc bao thanh toaùn: Bao thanh toaùn töøng laàn; Bao thanh toaùn theo haïn möùc vaø Ñoàng bao thanh toaùn (hai hay nhieàu ñôn vò bao thanh toaùn cuøng thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn cho moät hôïp ñoàng mua baùn haøng, trong ñoù, moät ñôn vò bao thanh toaùn laøm ñaàu moái thöïc hieän vieäc toå chöùc ñoàng bao thanh toaùn). - Caùc toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn goàm: Ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc; Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn; Ngaân haøng lieân doanh; Ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi; Chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi; Coâng ty taøi chính. - Caùc khoaûn phaûi thu khoâng ñöôïc bao thanh toaùn: (i) Phaùt sinh töø hôïp ñoàng mua, baùn haøng hoaù coù thôøi haïn thanh toaùn coøn laïi daøi hôn 180 ngaøy; (ii) Phaùt sinh töø hôïp ñoàng mua, baùn haøng hoaù bò phaùp luaät caám; (iii) Phaùt sinh töø caùc giao dòch, thoûa thuaän baát hôïp phaùp; (iv) Phaùt sinh töø caùc giao dòch, thoûa thuaän coù tranh chaáp; (v) Phaùt sinh töø caùc hôïp ñoàng baùn haøng döôùi hình thöùc kyù göûi; (vi) Caùc khoaûn phaûi thu ñaõ ñöôïc gaùn nôï hoaëc caàm coá, theá chaáp; (vii) Caùc khoaûn phaûi thu ñaõ quaù haïn thanh toaùn theo hôïp ñoàng mua, baùn haøng. - Baûo ñaûm cho nghieäp vuï bao thanh toaùn: Ñôn vò bao thanh toaùn vaø beân baùn haøng thoûa thuaän aùp duïng hoaëc khoâng aùp duïng caùc bieän phaùp baûo ñaûm cho nghieäp vuï bao thanh toaùn. Caùc hình thöùc baûo ñaûm bao goàm: kyù quyõ, caàm coá, theá chaáp taøi saûn, baûo laõnh vaø caùc bieän phaùp baûo ñaûm khaùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät. 44 2.3 Tình hình thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam Thöïc söï thì khoâng phaûi ñeán thôøi ñieåm ban haønh quy cheá bao thanh toaùn chuùng ta môùi thöïc hieän nghieäp vuï naøy. Treân thöïc teá, naêm 2001, ngaân haøng Techcombank ñaõ thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn. Tuy nhieân, luùc ñoù, Techcombank chæ thöïc hieän bao thanh toaùn cho duy nhaát moät doanh nghieäp ñoù laø nhaø saûn xuaát vaø xuaát khaåu Foocosa vaø cuõng chæ giôùi haïn moät maët haøng duy nhaát laø mì toâm. Foocosa laø doanh nghieäp xuaát khaåu thöôøng xuyeân vaøo thò tröôøng Nga. Ñaây coù theå laø moät ñieàu kieän toát ñeå Techcombank thöïc hieân thí ñieåm nghieäp vuï bao thanh toaùn. Vì Nga laø nöôùc coù quan heä thöông maïi vôùi Vieät Nam laâu daøi. Caùc doanh nghieäp nhaäp khaåu Nga coù uy tín lôùn trong giôùi doanh nghieäp theá giôùi, vaø ñaëc bieät laø coù raát nhieàu doanh nghieäp cuûa ngöôøi Vieät Nam hoaït ñoäng treân ñaát Nga. Tuy nhieân, luùc ñoù, Techombank ñaõ thöïc hieän nghieäp vuï naøy raát haïn cheá. Techcombank chæ thöïc hieän hình thöùc taøi trôï truy ñoøi, hôïp ñoàng taøi trôï phaûi ñöôïc tieán haønh ba beân treân cô sôû hôïp ñoàng ngoaïi thöông. Ngoaøi ra, Techcombank chæ môùi aùp duïng bao thanh toaùn traû ngay, thôøi haïn taøi trôï giôùi haïn töø 30-45 ngaøy, baèng khoaûng thôøi gian vaän chuyeån töø caûng Vieät Nam sang Nga. Trong khi ñoù, leõ ra, bao thanh toaùn phaûi laø phöông thöùc cho thanh toaùn traû chaäm. Hôn nöõa, phí bao thanh toaùn laïi quaù cao, khoaûng 6-10% / naêm. Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñaõ laøm cho doanh nghieäp khoâng maáy maën maø vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn. Sau moät thôøi gian thöïc hieän thì nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ khoâng theå hieän ñöôïc nhöõng öu vieät cuûa noù maø ngöôïc laïi coøn laøm cho caùc doanh nghieäp chaùn naûn, maát loøng tin. May thay, nhôø xu theá hoäi nhaäp neàn kinh teá noùi chung vaø heä thoáng taøi chính tín duïng noùi rieâng, ñaõ khôi ngoøi cho nghieäp vuï bao thanh toaùn phaùt trieån. 45 Cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay, ñaõ coù raát nhieàu ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc ñöôïc Ngaân haøng Nhaø nöôùc cho pheùp thöïc hieän cung caáp nghieäp vuï bao thanh toaùn, ñieån hình nhö caùc ngaân haøng Ngoaïi Thöông (VCB), AÙ Chaâu (ACB), Kyõ thöông Vieät Nam (Techcombank), Saøi Goøn Thöông Tín (Sacombank), Xuaát nhaäp khaåu Vieät Nam (EXIM Bank), Phöông Ñoâng (OCB), Nam AÙ, Vieät AÙ… vaø Coâng ty taøi chính daàu khí (PVFC). Ngoaøi ra, caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam cuõng ñaõ laàn löôït ñöôïc caáp giaáy pheùp thöïc hieän nghieäp vuï naøy nhö nhö Citi Bank, Deusche Bank, HSBC, ANZ, FENB, UFJ Bank… Tuy ñaõ ñöôïc caáp giaáy pheùp thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn, theá nhöng, ña soá caùc ngaân haøng vaãn chöa chính thöùc trieån khai nghieäp vuï naøy, hoaëc neáu coù cuõng chæ laø nhöõng hoaït ñoäng caàm chöøng vaø naëng veà hình thöùc hôn laø chaát löôïng dòch vuï. Cho ñeán nay, chæ coù moät soá toå chöùc tín duïng trong nöôùc tham gia vaøo maïng löôùi bao thanh toaùn quoác teá. Coøn doanh soá giao dòch thì vaãn coøn raát khieâm toán, ñoái töôïng khaùch haøng thì haïn cheá trong phaïm vi moät soá khaùch haøng quen thuoäc. Thöïc traïng naøy laø do coøn toàn taïi nhieàu khoù khaên vaø baát caäp ñaõ haïn cheá söï phaùt trieån cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn treân thò tröôøng taøi chính Vieät Nam. 2.4 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên trong vieäc trieån khai nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam 2.4.1 Thuaän lôïi - Baát cöù moät saûn phaåm naøo ra ñôøi cuõng phaûi traõi qua quaù trình nghieân cöùu vaø vaän duïng. Moät saûn phaåm aùp duïng thaønh coâng khi noù thoûa maõn ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Saûn phaåm taøi chính cuõng theá, muoán toàn taïi vaø phaùt trieån, saûn phaåm ñoù phaûi thaät söï ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa khaùch haøng söû duïng. 46 Vieät Nam ñang trong quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá ñaát nöôùc, tieàm naêng phaùt trieån kinh teá coøn raát lôùn, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc thöông maïi trong vaø ngoaøi nöôùc. Thò tröôøng xuaát khaåu coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån. Soá löôïng doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh xuaát nhaäp khaåu ngaøy caøng taêng. Nhöng chæ soá ít doanh nghieäp coù theå tieáp caän ñöôïc vôùi nguoàn voán taøi trôï cuûa ngaân haøng. Do ñoù, thieáu nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå phaùt trieån. Ñieàu naøy ñoøi hoûi ngaønh taøi chính, ngaân haøng caàn phaûi coù nhöõng nghieäp vuï môùi ñaùp öùng nhu caàu cuûa doanh nghieäp. - Vieäc giao thöông haøng hoaù giöõa caùc quoác gia cuõng gaëp khoâng ít khoù khaên veà ngoân ngöõ, vaên hoaù, taäp quaùn kinh doanh… Phöông thöùc thanh toaùn baèng tín duïng chöùng töø ñaõ boäc loä daàn nhöõng haïn cheá rieâng cuûa noù. Nghieäp vuï bao thanh toaùn ra ñôøi ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. - Haønh lang phaùp lyù: Cô sôû ñeå nghieäp vuï bao thanh toaùn ra ñôøi vaø hoaït ñoäng ñaõ ñöôïc quy ñònh roõ raøng vaø cuï theå trong quyeát ñònh 1096/2004/QÑ-NHNN ñaõ taïo haønh lang phaùp lyù ñaàu tieân ñieàu chænh nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi Vieät Nam. 2.4.2 Khoù khaên 2.4.2.1 Veá quy cheá aùp duïng Maëc duø Ngaân haøng Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh quy cheá 1096, nhöng noäi dung cuûa quy cheá naøy coøn quaù chung chung. Quy cheá chæ ñeà caäp ñeán nhöõng khaùi nieäm, nguyeân taéc, ñieàu kieän thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn… maø khoâng quy ñònh cuï theå ñeán nhöõng tröôøng hôïp phaùt sinh thöïc teá. Cho ñeán nay vaãn chöa coù nhöõng vaên baûn quy ñònh cuï theå hay höôùng daãn thi haønh quyeát ñònh naøy. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán nhieàu haïn cheá nhaát ñònh cho vieäc trieån khai nghieâp vuï bao thanh toaùn ôû nöôùc ta. Cuï theå nhö: 47 + Caùc ñôn vò bao thanh toaùn seõ phaûi haïch toaùn keá toaùn cho nghieäp vuï naøy nhö theá naøo khi chöa coù vaên baûn höôùng daãn nhöõng chuaån möïc haïch toaùn keá toaùn chung cho nghieäp vuï bao thanh toaùn, laøm cho caùc toå chöùc tín duïng luùng tuùng trong caùch thöùc thöïc hieän. Ñieàu naøy daãn ñeán keát quaû laø tuy cuøng moät baûn chaát söï vieäc nhöng caùch phaûn aùnh cuûa caùc ñôn vò treân soå saùch keá toaùn laïi khaùc nhau. Töø ñoù, gaây khoù khaên cho caùc cô quan ban ngaønh höõu quan trong vieäc kieåm soaùt nghieäp vuï bao thanh toaùn. + Quy ñònh veà caùc khoaûn phaûi thu phaùt sinh töø giao dòch, thoûa thuaän ñang coù tranh chaáp (khoaûn 3 ñieàu 19 quy ñònh caùc khoaûn phaûi thu khoâng ñöôïc bao thanh toaùn “phaùt sinh töø giao dòch thoûa thuaän khoâng coù tranh chaáp”). Theo ñieàu khoaûn quy ñònh naøy thì ñieàu hieån nhieân laø toå chöùc bao thanh toaùn seõ khoâng chaáp nhaän thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn cho nhöõng khoaûn phaûi thu ñang bò tranh chaáp. Nhöng quy ñònh laïi khoâng neâu roõ tröôøng hôïp: Neáu khoản phải thu naøy sau khi ñaõ ñöôïc ngaân haøng taøi trôï laïi phaùt sinh tranh chaáp khi ñoù ai seõ laø ngöôøi chòu traùch nhieäm ruûi ro naøy. Ñaây laø moät trong nhöõng vaán ñeà gaây khoù khaên cho caùc toå chöùc tín duïng khi ñöa nghieäp vuï bao thanh toaùn vaøo aùp duïng. + Ñieàu quan troïng nhaát khi thöïc hieän saûn phaåm bao thanh toaùn laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc “giaù mua khoaûn phaûi thu”. Tuy nhieân, quy cheá bao thanh toaùn hieän taïi laïi khoâng ñeà caäp vaán ñeà naøy. Khi khoâng coù vaên baûn höôùng daãn cuï theå thì caùc toå chöùc tín duïng thöïc hieän bao thanh toaùn seõ ñònh giaù mua caùc khoaûn phaûi thu hoaøn toaøn döïa treân tình hình thöïc teá vaø möùc ñoä chaáp nhaän ruûi ro cuûa heä thoáng. Nghóa laø caùc ñôn vò bao thanh toaùn khaùc nhau seõ ñònh “giaù mua caùc khoaûn phaûi thu” khaùc nhau trong cuøng moät giao dòch. Ñieàu naøy seõ haïn cheá khaû naêng cung caáp voán cho beân baùn 48 hoaït ñoäng ñoàng thôøi cuõng taïo neân söï khoâng nhaát quaùn trong tieán trình thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn. 2.4.2.2 Veà saûn phaåm Nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ ñöôïc caùc nöôùc treân theá giôùi aùp duïng khaù laâu vaø chieám doanh soá raát lôùn trong GDP. Nghieäp vuï naøy ñaõ trôû thaønh thoùi quen trong thanh toaùn cuûa moät soá quoác gia treân theá giôùi. Ñoái vôùi Vieät Nam, neàn kinh teá cuûa chuùng ta phaùt trieån sau caùc quoác gia khaùc, moät thôøi gian daøi phaûi khoâi phuïc neàn kinh teá do chieán tranh. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, neàn kinh teá cuûa chuùng ta ñaõ coù nhöõng khôûi saéc vôùi nhöõng böôùc tieán ñaùng keå. Nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät nghieäp vuï coøn raát môùi meû trong kinh doanh taøi chính. Caùc toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân thöôøng chæ bieát ñeán ngaân haøng qua caùc nghieäp vuï gôûi tieàn, chuyeån tieàn, cho vay, tín duïng chöùng töø, nhôø thu… nhöng laïi chöa ñöôïc bieát ñeán nghieäp vuï bao thanh toaùn laø gì? Thaäm chí laø nhieàu nhaân vieân laøm vieäc trong heä thoáng taøi chính ngaân haøng cuõng chöa coù nhaän bieát roõ veà nghieäp vuï naøy. Ñaây thaät söï laø moät khoù khaên cho ngaân haøng trong vieäc ñöa nghieäp vuï bao thanh toaùn ra phuïc vuï khaùch haøng. Thò tröôøng bao thanh toaùn ñaày tieàm naêng, nhöng ngöôøi tieâu duøng chöa hieåu roõ veà nghieäp vuï bao thanh toaùn laø nhö theá naøo. Lieäu raèng nghieäp vuï taøi chính naøy coù ñöôïc ngöôøi tieâu duøng chaáp nhaän? 2.4.2.3 Veà thoâng tin Hieän nay, ña soá caùc doanh nghieäp Vieät Nam ñeàu khoâng coâng khai thoâng tin trong quaù trình hoaït ñoäng. Chính thoâng tin khoâng ñaày ñuû naøy ñaõ gaây khoù khaên cho caùc ngaân haøng cuõng nhö chuû nôï khi ñaùnh giaù khaùch haøng. Ñieàu naøy laø moät trong nhöõng raøo caûn trong vieäc phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn. 49 Song song vôùi vieäc khoâng coâng khai thoâng tin, doanh nghieäp Vieät Nam coøn chöa coù thoùi quen thöïc hieän vieäc kieåm toaùn. Vieäc kieåm toaùn seõ giuùp caùc ñôn vò bao thanh toaùn coù caùi nhìn xaùc ñaùng hôn veà ñôn vò ñöôïc bao thanh toaùn, cuõng nhö ñaùnh giaù ñuùng ñöôïc khaû naêng thu hoài cuûa khoaûn nôï. Chính khoù khaên naøy ñaõ goùp phaàn haïn cheá vieäc aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn trong caùc ngaân haøng thöông maïi. 2.4.2.4 Veà quy moâ ngaân haøng Vieäc söû duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn ñoøi hoûi toå chöùc bao thanh toaùn phaûi naém roõ ñöôïc khaùch haøng caû ngöôøi xuaát khaåu laãn nhaäp khaåu. Hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu laø hoaït ñoäng xuyeân bieân giôùi neân raát khoù cho ñôn vò bao thanh toaùn thaåm ñònh khaùch haøng. Ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, vieäc thaåm ñònh khaùch haøng ngoaøi laõnh thoå laø raát khoù. Do ñoù, ruûi ro khi cung öùng nghieäp vuï naøy cuûa toå chöùc bao thanh toaùn raát cao. Trong khi ñoù, haàu heát caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi ñeàu coù maïng löôùi chi nhaùnh roäng khaép treân caùc quoác gia, vieäc thaåm ñònh khaùch haøng cuûa hoï seõ ít gaëp khoù khaên hôn. Vì lyù do naøy, ngay khi quyeát ñònh 1096 cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc ra ñôøi, ngay laäp töùc ñaõ coù nhieàu chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi ñöa vaøo söû duïng nghieäp vuï naøy. Trong khi ñoù, caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam laïi chöa quan taâm nhieàu ñeán nghieäp vuï naøy. Veà nguoàn voán ñeå thöïc hieän: Tieàm löïc veà voán cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam coøn yeáu hôn raát nhieàu so vôùi heä thoáng caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Voán ñieàu leä của bốn ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam lôùn nhaát taïi thôøi ñieåm hieän nay cuõng chæ laø: Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân: 5.190 tyû ñoàng; Ngaân haøng Ñaàu tö vaø Phaùt trieån: 3.746,3 tyû ñoàng; 50 Ngaân haøng Ngoaïi Thöông: 3.428,8 tyû ñoàng; Ngaân haøng Coâng thöông: 2.940,5 tyû ñoàng. 2.4.2.5 Veà khaû naêng quaûn lyù Nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ ñöôïc caùc nöôùc khaùc söû duïng raát nhieàu, nhöng ñoái vôùi chuùng ta thì ñaây laø moät dòch vuï khaù môùi meõ vaø do ñoù kinh nghieäm quaûn lyù coøn chöa coù. Vieäc thieáu kinh nghieäm quaûn lyù coù theå seõ gaây thieät haïi cho quaù trình hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng vaø seõ laøm gia taêng ruûi ro. 2.4.2.6 Veà trình ñoä nhaân vieân Nhaân vieân laø ngöôøi tröïc tieáp thöïc hieän coâng vieäc lieân quan töø khaâu löïa choïn khaùch haøng, quyeát ñònh taøi trôï roài ñeán thu hoài nôï, laø ngöôøi tröïc tieáp tieáp xuùc vôùi khaùch haøng. Do ñoù, yeâu caàu ñoái vôùi moät nhaân vieân thöïc hieän nghieäp vuï laø phaûi hieåu bieát vaø am töôøng veà nghieäp vuï maø mình phuï traùch. Tuy nhieân, hieän nay, do nghieäp vuï bao thanh toaùn coøn khaù môùi meõ, neân haàu heát caùc nhaân vieân trong ngaân haøng ñeàu hieåu raát ít hoaëc coøn raát môùi laï ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn naøy. 2.5 Nghieân cöùu ñieån hình thöïc traïng nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi ngaân haøng thöông maïi coå phaàn AÙ Chaâu Trong caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam coù tham gia thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn thì AÙ Chaâu ñöôïc xem laø ngaân haøng coù hoaït ñoäng khaù nhaát, soâi noåi nhaát vaø coù doanh soá cao cao nhaát. Chính vì theá, ngöôøi vieát ñaõ choïn ngaân haøng AÙ Chaâu ñeå phaân tích ñieån hình. Treân cô sôû neâu baät nhöõng thaønh coâng böôùc ñaàu cuõng nhö phaân tích nhöõng toàn taïi caàn phaûi khaéc phuïc trong vieäc trieån khai nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu, thieát nghó, caùc ngaân haøng thöông maïi khaùc coù theå döïa treân ñoù ñeå tham khaûo vaø hoïc hoûi kinh nghieäm coù choïn loïc maø trieån khai nghieäp vuï naøy moät caùch toát hôn. 51 2.5.1 Quy cheá hoaït ñoäng nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu Laø moät trong nhöõng ngaân haøng thöông maïi ñieån hình thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn, treân cô sôû quy cheá 1096 cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc vaø tình hình hoaït ñoäng thöïc teá cuûa heä thoáng, ngaân haøng AÙ Chaâu ñaõ xaây döïng moât quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn cho rieâng mình, nhaèm chuaån hoaù thuû tuïc, ñieàu kieän vaø quy trình thöïc hieän bao thanh toaùn treân toaøn heä thoáng. So vôùi quy cheá 1096 cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc, quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa Ngaân haøng AÙ Chaâu ñaõ coù söï caûi thieän roõ reät, theå hieän ôû nhöõng ñieåm sau: - Thöù nhaát, phöông thöùc haïch toaùn keá toaùn vaø höôùng daãn thao taùc keá toaùn treân heä thoáng quaûn lyù cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu cuõng ñaõ ñöôïc ban haønh. Coù theå xem ñaây laø söï caûi tieán quan troïng nhaát vì noù ñaõ taïo ra söï thoáng nhaát trong caùch thöùc phaûn aùnh nghieäp vuï bao thanh toaùn treân soå saùch keá toaùn cuûa ngaân haøng. Ñieàu naøy giuùp cho soå saùch keá toaùn trôû neân roõ raøng vaø minh baïch, naâng cao hình aûnh cuûa ngaân haøng. Tuy nhieân, neáu coù söï khaùc bieät veà caùch thöùc haïch toaùn so vôùi höôùng daãn cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc thì ngaân haøng AÙ Chaâu seõ phaûi toán nhieàu nhaân löïc vaø vaät löïc ñeå ñieàu chænh vaø hoaøn thieän laïi soå saùch keá toaùn cuûa mình. - Thöù hai laø, ngaân haøng AÙ Chaâu cuõng ñaõ xaây döïng ñöôïc giaù mua caùc khoaûn phaûi thu. Cuï theå, tyû leä phaàn traêm toái ña Ngaân haøng AÙ Chaâu chaáp nhaän bao thanh toaùn ñoái vôùi hình thöùc bao thanh toaùn töøng laàn laø 60% giaù trò caùc khoaûn phaûi thu vaø ñoái vôùi hình thöùc bao thanh toaùn theo haïn möùc laø 80% giaù trò khoaûn phaûi thu. Tuy caùc tyû leä naøy ñöôïc xaây döïng treân cô sôû hoaït ñoäng vaø ñònh höôùng phaùt trieån rieâng cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu, nhöng ñaõ phaàn naøo taïo neân söï nhaát quaùn trong hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ñoái vôùi nghieäp vuï bao thanh toaùn. 52 - Thöù ba laø söï khaùc bieät trong quy ñònh veà söï an toaøn tín duïng. So vôùi quy cheá hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, quy cheá cuûa Ngaân haøng AÙ Chaâu mang tính thaän troïng hôn nhieàu. Söï khaùc bieät naøy theå hieän tính chaát hai maët cuûa noù. Moät maët, Ngaân haøng AÙ Chaâu coù theå haïn cheá ñöôïc nhieàu ruûi ro hôn so vôùi quy ñònh chung cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc. Maët khaùc, ngaân haøng AÙ Chaâu seõ phaûi chòu nhieàu aùp löïc caïnh tranh hôn khi caùc toå chöùc tín duïng khaùc thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn vôùi quy cheá thoâng thoaùng vaø côûi môû hôn. Noäi dung cuûa söï khaùc bieät naøy laø: Ngaân haøng AÙ Chaâu quy ñònh toång dö nôï cho vay + baûo laõnh (khoâng keå LC traû ngay) + bao thanh toaùn ñoái vôùi moät khaùch haøng khoâng ñöôïc vöôït quaù voán töï coù cuûa ngaân haøng. Trong khi ñoù, theo muïc 2 ñieàu 20 cuûa quy cheá 1096 quy ñònh “Toång dö nôï bao thanh toaùn cho moät khaùch haøng khoâng ñöôïc vöôït quaù 15% voán töï coù cuûa ñôn vò bao thanh toaùn”. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø neáu ñôn vò ñöôïc bao thanh toaùn (beân baùn) coù quan heä tín duïng vaø baûo laõnh ñoái vôùi ñôn vò bao thanh toaùn thì toång dö nôï cho vay + baûo laõnh (khoâng keå LC traû ngay) + bao thanh toaùn coù theå leân ñeán 30% voán töï coù cuûa ñôn vò bao thanh toaùn. - Thöù tö, thôøi haïn thöïc hieän bao thanh toaùn. Töông töï quy cheá cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, thôøi haïn thanh toaùn coøn laïi cuûa khoaûn phaûi thu coøn laïi döôùi 180 ngaøy. Tuy nhieân, treân thöïc teá thì ngaân haøng AÙ Chaâu khuyeán khích caùc ñôn vò trong heä thoáng chæ neân thöïc hieän bao thanh toaùn ñoái vôùi caùc khoaûn phaûi thu coù thôøi haïn nhoû hôn 90 ngaøy ñeå coù theå kieåm soaùt toát hoaït ñoäng theo doõi caùc khoaûn phaûi thu. - Ngoaøi ra, ngaân haøng AÙ Chaâu cuõng linh ñoäng thôøi haïn gia haïn nôï laø 30 ngaøy nhaèm khaéc phuïc tình traïng ngaøy ñaùo haïn khoaûn bao thanh toaùn khoâng truøng khôùp vôùi ngaøy ñeán haïn cuûa hôïp ñoàng mua baùn. 2.5.2 Keát quaû hoaït ñoäng 53 Tuy ñöôïc xem laø ngaân haøng thöông maïi daãn ñaàu trong nghieäp vuï bao thanh toaùn, theá nhöng keát quaû hoaït ñoäng bao thanh toaùn cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu trong thôøi gian qua vaãn coøn raát khieâm toán. Baûng 5 – Doanh soá nghieäp vuï bao thanh toaùn cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu qua caùc naêm Đơn vị: tỷ đồng 2005 2006 2007 (kế hoạch) Doanh số 50 300 1000 Tuy doanh soá hoaït ñoäng bao thanh toaùn coù taêng nhieàu qua caùc naêm, nhöng moät thöïc teá laø nghieäp vuï naøy vaãn chæ chieám moät tyû leä raát nhoû trong toång hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu. Tuy nhieân, do chæ laø giai ñoaïn ñaàu, neân ñaây cuõng laø moät daáu hieäu khaû quan ñaùnh daáu cho böôùc ñaàu thaønh coâng cuûa nghieäp vuï naøy taïi ngaân haøng AÙ Chaâu. 2.5.3 Nhöõng thaønh coâng böôùc ñaàu cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu khi thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn Laø moät trong nhöõng ngaân haøng thöông maïi coå phaàn haøng ñaàu taïi Vieät Nam, ñöôïc ñaùnh giaù laø ngaân haøng hoaït ñoäng hieäu quaû nhaát, söùc eùp caïnh tranh ñoái vôùi Ngaân haøng AÙ Chaâu ngaøy caøng gay gaét. Vôùi vò trí ñoù, ngaân haøng AÙ Chaâu khoâng nhöõng phaûi ngaøy caøng hoaøn thieän chaát löôïng saûn phaåm dòch vuï hieän coù maø coøn phaûi tieân phong trong vieäc nghieân cöùu, xaây döïng phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch vuï môùi, coù tính khaû thi cao. Trong ñieàu kieän nhö vaäy, vieäc nghieân cöùu, xaây döïng vaø phaùt trieån nghieäp vuï bao thanh toaùn laø moät höôùng ñi ñuùng ñaén nhaèm phaùt trieån ña daïng hoaù saûn phaåm vaø cuõng ñoùn ñaàu xu theá hoäi nhaäp hoaù, toaøn caàu hoaù hieän nay. Sau gaàn hai naêm trieån 54 khai nghieäp vuï bao thanh toaùn, ngaân haøng AÙ Chaâu ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng böôùc ñaàu sau: - Thöù nhaát, vôùi söï chuaån bò kyõ löôõng, chu ñaùo cuõng nhö chieán löôïc phaùt trieån ñuùng ñaén veà nghieäp vuï bao thanh toaùn, ngaân haøng AÙ Chaâu ñaõ giôùi thieäu khaù thaønh coâng nghieäp vuï môùi naøy. Söï ra ñôøi cuûa nghieäp vuï böôùc ñaàu ñaõ thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa nhieàu doanh nghieäp, ñôn vò kinh teá hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. Nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ phaàn naøo ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà voán cuûa moät soá doanh nghieäp nhöng laïi haïn cheá taøi saûn ñaûm baûo, thuùc ñaåy nhieàu cô hoäi kinh doanh mua baùn. - Thöù hai, söï ra ñôøi cuûa nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ goùp phaàn naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaân haøng AÙ Chaâu trong moâi tröôøng taøi chính ñang caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay. Ngaân haøng AÙ Chaâu khoâng chæ laàn nöõa khaúng ñònh laø ngaân haøng hoaït ñoäng hieäu quaû vaø cung caáp chaát löôïng dòch vuï toát nhaát trong heä thoáng caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Vieät Nam hieän nay, maø coøn khaúng ñònh laø moät trong nhöõng ngaân haøng ñi ñaàu trong vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån dòch vuï saûn phaåm môùi. - Thöù ba, söï ra ñôøi nghieäp vuï bao thanh toaùn ñaõ khaúng ñònh ngaân haøng AÙ Chaâu noùi rieâng vaø caùc ngaân haøng thöông maïi khaùc luoân ñaët vaán ñeà cung caáp ña daïng hoaù saûn phaåm dòch vuï nhaèm phuïc vuï khaùch haøng ngaøy moät toát hôn laø nhieäm vuï haøng ñaàu cuûa mình. 2.5.4 Nhöõng haïn cheá coøn toàn taïi khi thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn taïi ngaân haøng AÙ Chaâu Laø ngaân haøng tieân phong thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn, beân caïnh nhöõng thaønh coâng nhaát ñònh, ngaân haøng AÙ Chaâu vaãn coøn nhieàu haïn cheá caàn phaûi khaéc phuïc trong quaù trình trieån khai nghieäp vuï môùi naøy: 55 - Moät laø, baét nguoàn töø nhöõng vaên baûn phaùp lyù coøn quaù chung chung vaø baát caäp cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, AÙ Chaâu hieän nay chuû yeáu thöïc hieän nghieäp vuï bao thanh toaùn döïa treân nhöõng quy cheá rieâng vaø kinh nghieäm hoaït ñoäng cuûa heä thoáng. Haønh lang phaùp lyù ñeå taïo cô sôû oån ñònh cho nghieäp vuï naøy phaùt trieån hieän nay chöa ñöôc quy ñònh cuï theå vaø kòp thôøi. Khi phaùt sinh tranh chaáp, ngaân haøng AÙ Chaâu luùng tuùng trong caùch thöùc xöû lyù do thieáu vaên baûn höôùng daãn, khieán cho thôøi gian xöû lyù hoà sô bao thanh toaùn chaäm, khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà chaát löôïng phuïc vuï khaùch haøng. - Hai laø, tuy ñaõ coù söï chuaån bò kyõ löôõng veà vaät löïc, taøi löïc vaø nhaân löïc, nhöng vaán ñeà nguoàn löïc ñaûm baûo cho heä thoáng vaän haønh bình thöôøng khi aùp duïng nghieäp vuï bao thanh toaùn hieän nay vaãn khoâng ñöôïc ñaûm baûo. Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa haïn cheá naøy laø do söï bieán ñoäng nhaân löïc thöôøng xuyeân; quaù trình ñaøo taïo nhaân vieân ñoøi hoûi caàn coù thôøi gian; heä thoáng thoâng tin giuùp khaùch haøng vaø nhaân vieân coù theå töï tìm hieåu veà nghieäp vuï coøn chöa ñaày ñuû vaø kòp thôøi. - Ba laø, coâng taùc tieáp thò chöa ñöôïc thöïc hieän ñaït yeâu caàu ñeà ra. Ñieàu quan troïng nhaát ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa moät saûn phaåm dòch vuï môùi laø phaûi taïo ñöôïc söï nhaän thöùc ñoái vôùi saûn phaåm ñoù ñoái vôùi khaùch haøng ñoàng thôøi phaûi taïo ra moâi tröôøng hieäu quaû cho saûn phaåm ñoù toàn taïi vaø phaùt trieån. Treân thöïc teá, coâng taùc tieáp thò nghieä