Luận văn Nghiên cứu cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn Hà Nội

M C L CỤ Ụ M Đ UỞ Ầ 3 CH NG 1: M T S V N Đ LÝ LU N V C PH N HOÁ DOANHƯƠ Ộ Ố Ấ Ề Ậ Ề Ổ Ầ NGHI P NHÀ N CỆ ƯỚ 5 1.1. S c n thi t ph i c ph n hoá doanh nghi p nhà n c.ự ầ ế ả ổ ầ ệ ướ 5 1.1.1. Doanh nghi p nhà n c và vai trò c a doanh nghi p nhàệ ướ ủ ệ n cướ 5 1.1.2. S c n thi t ph i c ph nự ầ ế ả ổ ầ hoá doanh nghi p nhà n c t iệ ướ ạ Vi t Namệ 7 1.2. N i dung và qui trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n c. ộ ổ ầ ệ ướ 11 1.2.1. N i dung c b n c a ch tr ng c ph n hoá doanh nghi pộ ơ ả ủ ủ ươ ổ ầ ệ nhà n cướ 11 1.2.2. Qui trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n cổ ầ ệ ướ 13 1.3. Kinh nghiệm c a Trung Qu c và Thành ph H Chí Minhủ ố ố ồ v c ph n hoá doanh nghi p nhà n c.ề ổ ầ ệ ướ 14 1.3.1. Kinh nghi m Trung Qu cệ ố 14 1.3.2. Kinh nghi m Thành ph H Chí Minhệ ố ồ 18 CH NG 2: TH C TR NG C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀƯƠ Ự Ạ Ổ Ầ Ệ N C TRÊN Đ A BÀN HÀ N IƯỚ Ị Ộ 21 2.1. S l cơ ượ quá trình c ph n hoá Vi t Nam.ổ ầ ở ệ 21 2.1.1. Giai đo n thí đi m (1992-5/1996)ạ ể 21 2.1.2. Giai đo n m r ng (5/1996-6/1998)ạ ở ộ 23 2.1.3. Giai đo n ch đ ng (7/1998-nay)ạ ủ ộ 26 2.2. Th c tr ng c ph n hoá t i các doanh nghi p nhà n c ự ạ ổ ầ ạ ệ ướ ở Hà N i.ộ 28 2.2.1. Khái quát ti n trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n c ế ổ ầ ệ ướ ở Hà N i giai đo n 1996-2003ộ ạ 28 2.2.2. Đánh giá th c tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Hàự ạ ổ ầ ệ ướ ở N i ộ 29 CH NG 3: M T S GI I PHÁP Đ Y M NH TI N TRÌNH C PH NƯƠ Ộ Ố Ả Ẩ Ạ Ế Ổ Ầ HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N C T I HÀ N IỆ ƯỚ Ạ Ộ 31 3.1. Quan đi m, m c tiêu c ph n hoá doanh nghi p nhà n cể ụ ổ ầ ệ ướ c a Hà N i đ n cu i năm 2005.ủ ộ ế ố 31 3.1.1. Quan đi m ti n hành c ph n hoá doanh nghi p nhà n cể ế ổ ầ ệ ướ 31 3.1.2. M c tiêuụ 32 3.2. M t s gi i pháp đ y m nh ti n trình c ph n hoá doanhộ ố ả ẩ ạ ế ổ ầ 34 - 1 - nghi p nhà n c Hàệ ướ ở N i.ộ 3.2.1. Nâng cao nh n th c c a cán b công nhân viên v c ph nậ ứ ủ ộ ề ổ ầ hoá doanh nghi p nhà n cệ ướ 34 3.2.2. Hoàn thi n c ch chính sách v c ph n hoá doanh nghi pệ ơ ế ề ổ ầ ệ nhà n cướ 35 3.2.3. L a ch n doanh nghi p nhà n c c ph n hoá đ ng th iự ọ ệ ướ ổ ầ ồ ờ c ng c l i doủ ố ạ anh nghi p tr c khi ti n hành c ph n hoáệ ướ ế ổ ầ 42 3.2.4. Hoàn thi n c ch đ nh giá doanh nghi p nhà n cệ ơ ế ị ệ ướ 43 3.2.5. C n có c ch phân b và t ch c bán c phi u h p lí h nầ ơ ế ổ ổ ứ ổ ế ợ ơ 46 3.2.6. G n s phát tri n th tr ng ch ng khoán v i c ph n hoáắ ự ể ị ườ ứ ớ ổ ầ doanh nghi p nhà ệ n cướ 49 K T LU NẾ Ậ 50 TÀI LI U THAM KH OỆ Ả 51 - 2 - M Đ UỞ Ầ Trong ti n trình chuy n đ i t c ch t p trung quan liêu bao c pế ể ổ ừ ơ ế ậ ấ sang c ch th tr ng, s đa d ng các lo i hình s h u đã tr thành đòiơ ế ị ườ ự ạ ạ ở ữ ở h i t t y u và ngày càng ph bi n trong toàn xã h i. Nh ng thành t u đ iỏ ấ ế ổ ế ộ ữ ự ổ m i đã cho th y rõ r ng: bên c nh hình th c s h u Nhà n c, các hìnhớ ấ ằ ạ ứ ở ữ ướ th c s h u khác ( T nhân hay h n h p) n u đ c t o đi u ki n thu nứ ở ữ ư ỗ ợ ế ượ ạ ề ệ ậ l i cũng phát huy vai trò tích c c trong đ i s ng kinh t . S đa d ng hoáợ ự ờ ố ế ự ạ các hình th c s h u còn cho phép th c hi n tri t đ nh ng nguyên t cứ ở ữ ự ệ ệ ể ữ ắ kinh t , nâng cao quy n t ch tài chính và kh năng qu n lý s n xu t kinhế ề ự ủ ả ả ả ấ doanh, nâng cao tinh th n trách nhi m cũng nh đ u óc sáng t o c a ng iầ ệ ư ầ ạ ủ ườ lao đ ng và các nhà qu n lý doanh nghi p.ộ ả ệ Vi c nh n th c v n đ đó đã t o n n t ng cho vi c th c hi n t tệ ậ ứ ấ ề ạ ề ả ệ ự ệ ố h n ti n trình c i cách doanh nghi p Nhà n c trong nh ng năm ti p theo.ơ ế ả ệ ướ ữ ế Tr c th c tr ng ho t đ ng c a các doanh nghi p nhà n c đã thướ ự ạ ạ ộ ủ ệ ướ ể hi n tính kém hi u qu , do tình tr ng “cha chung không ai khóc”. Yêu c uệ ệ ả ạ ầ đ t ra là ph i chuy n đ i s h u, trong đó c ph n hoá là cách làm h uặ ả ể ổ ở ữ ổ ầ ữ hi u nh t. Ch tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhà n c đã đ c th cệ ấ ủ ươ ổ ầ ệ ướ ượ ự hi n qua h n ch c năm. Ti n trình đó đã đ c nhân r ng, đ c bi t trongệ ơ ụ ế ượ ộ ặ ệ m y năm g n đây. Nhi u doanh nghi p nhà n c sau c ph n hoá đã kinhấ ầ ề ệ ướ ổ ầ doanh có hi u qu . ệ ả Tuy nhiên ti n trình này di n ra còn ch m. Có nhi u nguyên nhân vế ễ ậ ề ề tình tr ng này, c nguyên nhân ch quan và khách quan.ạ ả ủ Đ đ t m c tiêu c ph n hoá doanh nghi p nhà n c mà nhà n cể ạ ụ ổ ầ ệ ướ ướ đ ra t nay cho đ n năm 2005 là s chuy n đ i s p x p 45% s doanhề ừ ế ẽ ể ổ ắ ế ố nghi p hi n nay c a Hà N i, do đó đòi h i các c p, các ngành, các nhàệ ệ ủ ộ ỏ ấ nghiên c u c n ph i tìm đ c nh ng gi i pháp thích h p h n.ứ ầ ả ượ ữ ả ợ ơ Đ góp ph n nh bé s c l c c a mình trong vi c gi i quy t v n để ầ ỏ ứ ự ủ ệ ả ế ấ ề th c ti n đ t ra đó chúng tôi m nh d n ch n đ tài khoá lu n t t nghi p cự ễ ặ ạ ạ ọ ề ậ ố ệ ử - 3 - nhân c a mình là: “ủ C ph n hoá doanh nghi p nhà n c trên đ a bàn Hàổ ầ ệ ướ ị N iộ ”. - 4 - N i dung khoá lu n đ c k t c u thành 3 ch ng:ộ ậ ượ ế ấ ươ Ch ng 1: M t s v n đ lý lu n v c ph n hoá doanh nghi pươ ộ ố ấ ề ậ ề ổ ầ ệ nhà n c.ướ Ch ng 2: Th c tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhà n c trênươ ự ạ ổ ầ ệ ướ đ a bàn Hà N i.ị ộ Ch ng 3: M t s gi i pháp đ y m nh ti n trình c ph n hoáươ ộ ố ả ẩ ạ ế ổ ầ doanh nghi p nhà n c.ệ ướ - 5 - CH NG 1ƯƠ M T S V N Đ LÝ LU N V C PH N HOÁ Ộ Ố Ấ Ề Ậ Ề Ổ Ầ DOANH NGHI P NHÀ N CỆ ƯỚ 1.1. S C N THI T PH I C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N CỰ Ầ Ế Ả Ổ Ầ Ệ ƯỚ 1.1.1. Doanh nghi p nhà n c và vai trò c a doanh nghi p nhà n c ệ ướ ủ ệ ướ 1.1.1.1. Khái ni m doanh nghi p nhà n cệ ệ ướ Theo lu t doanh nghi p nhà n c do Qu c h i n c C ng hoà Xãậ ệ ướ ố ộ ướ ộ h i ch nghĩa Vi t Nam ban hành ngày 20/04/1995 thì doanh nghi p nhàộ ủ ệ ệ n c đ c đ nh nghĩa nh sau: ướ ượ ị ư Doanh nghi p nhà n c là t ch c kinh tệ ướ ổ ứ ế do nhà n c đ u t v n, thành l p và t ch c qu n lý, ho t đ ng kinhướ ầ ư ố ậ ổ ứ ả ạ ộ doanh ho c ho t đ ng công ích, nh m th c hi n các m c tiêu kinh t xãặ ạ ộ ằ ự ệ ụ ế h i do nhà n c giao.ộ ướ Nh v y doanh nghi p nhà n c là t ch c kinh t đ c nhà n cư ậ ệ ướ ổ ứ ế ượ ướ thành l p đ th c hi n nh ng m c tiêu do nhà n c giao. Và vì doanhậ ể ự ệ ữ ụ ướ nghi p nhà n c do nhà n c đ u t v n nên tài s n trong doanh nghi p làệ ướ ướ ầ ư ố ả ệ thu c s h u nhà n c, còn doanh nghi p ch qu n lý, s d ng tài s n theoộ ở ữ ướ ệ ỉ ả ử ụ ả quy đ nh c a ch s h u là nhà n c. ị ủ ủ ở ữ ướ Doanh nghi p nhà n c có t cách pháp nhân có các quy n và nghĩaệ ướ ư ề v dân s , t ch u trách nhi m v toàn b ho t đ ng kinh doanh trongụ ự ự ị ệ ề ộ ạ ộ ph m vi s v n do doanh nghi p qu n lý. Nghĩa là doanh nghi p nhà n cạ ố ố ệ ả ệ ướ ch u trách nhi m h u h n v n và các nghĩa v tài s n khác trong ph m viị ệ ữ ạ ề ợ ụ ả ạ s tài s n do doanh nghi p qu n lý.ố ả ệ ả T t c các doanh nghi p nhà n c đ u là t ch c kinh t do nhàấ ả ệ ướ ề ổ ứ ế n c thành l p. Tài s n trong doanh nghi p là m t b ph n c a tài s n nhàướ ậ ả ệ ộ ộ ậ ủ ả n c do nhà n c đ u t v n và nhà n c s h u v v n. Doanh nghi pướ ướ ầ ư ố ướ ở ữ ề ố ệ nhà n c là m t ch th kinh doanh nh ng ch có quy n qu n lý kinhướ ộ ủ ể ư ỉ ề ả doanh trên c s s h u c a nhà n c. Doanh nghi p nhà n c là đ iơ ở ở ữ ủ ướ ệ ướ ố t ng qu n lý tr c ti p c a nhà n c, ch u trách nhi m tr c nhà n c vượ ả ự ế ủ ướ ị ệ ướ ướ ề - 6 - vi c b o toàn và phát tri n s v n c a nhà n c giao cho, đ ng th i th cệ ả ể ố ố ủ ướ ồ ờ ự hi n các m c tiêu mà nhà n c giao.ệ ụ ướ 1.1.1.2. Vai trò c a doanh nghi p nhà n củ ệ ướ Hi n nay Vi t Nam đang xây d ng và phát tri n n n kinh t hàng hoáệ ệ ự ể ề ế nhi u thành ph n theo c ch th tr ng có s đi u ti t c a nhà n c, cácề ầ ơ ế ị ườ ự ề ế ủ ướ doanh nghi p đ u bình đ ng trong kinh doanh và tr c pháp lu t. Nh ngệ ề ẳ ướ ậ ư không có nghĩa là chúng có v trí nh nhau trong n n kinh t . Ph m vi ho tị ư ề ế ạ ạ đ ng c a thành ph n này càng ngày càng gi m nh ng v n gi vai trò chộ ủ ầ ả ư ẫ ữ ủ đ o. Nó t n t i trong nh ng ngành, lĩnh v c then ch t c a n n kinh t đạ ồ ạ ữ ự ố ủ ề ế ể nhà n c có đ s c th c hi n ch c năng đi u ti t vĩ mô, kh c ph c nh ngướ ủ ứ ự ệ ứ ề ế ắ ụ ữ khi m khuy t c a th tr ng. Doanh nghi p nhà n c là công c v t ch tế ế ủ ị ườ ệ ướ ụ ậ ấ đ nhà n c can thi p vào kinh t th tr ng đi u ti t th tr ng theo m cể ướ ệ ế ị ườ ề ế ị ườ ụ tiêu c a nhà n c đã đ t ra và theo đúng đ nh h ng chính tr c a nhàủ ướ ặ ị ướ ị ủ n c.ướ Doanh nghi p nhà n c ho t đ ng trong nh ng ngành, lĩnh v c kinhệ ướ ạ ộ ữ ự doanh mang l i ít l i nhu n ho c không có l i nhu n (mà các thành ph nạ ợ ậ ặ ợ ậ ầ kinh t khác không đ u t ), do đó nó ph c v nhu c u chung c a n n kinhế ầ ư ụ ụ ầ ủ ề t , đ m b o l i ích công c ng.ế ả ả ợ ộ H n n a, doanh nghi p Nhà n c còn đ u t vào lĩnh v c kinhơ ữ ệ ướ ầ ư ự doanh đòi h i v n l n mà các thành ph n kinh t khác không đ s c đ uỏ ố ớ ầ ế ủ ứ ầ t , do đó mà doanh nghi p nhà n c l i càng có vai trò quan tr ng. Vi cư ệ ướ ạ ọ ệ đánh giá vai trò quan tr ng c a kinh t nhà n c không ch d a vào s l iọ ủ ế ướ ỉ ự ự ờ l tr c m t mà ph i tính đ n hi u qu kinh t lâu dài. S t n t i c aỗ ướ ắ ả ế ệ ả ế ự ồ ạ ủ doanh nghi p nhà n c là m t t t y u khách quan. Đ doanh nghi p nhàệ ướ ộ ấ ế ể ệ n c phát huy vai trò ch đ o c a mình, đòi h i nhà n c ph i có chínhướ ủ ạ ủ ỏ ướ ả sách qu n lý thích h p đ i v i doanh nghi p nhà n c. Nh ng cũng ph iả ợ ố ớ ệ ướ ư ả tôn tr ng quy lu t kinh t khách quan, đ các doanh nghi p nhà n c khôngọ ậ ế ể ệ ướ là gánh n ng cho nhà n c v kinh t mà kinh t nhà n c ph i đ c s pặ ướ ề ế ế ướ ả ượ ắ - 7 - x p l i cho h p lý nâng cao hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p nhàế ạ ợ ệ ả ạ ộ ủ ệ n c.ướ 1.1.2. S c n thi t ph i c ph n hoá doanh nghi p nhà n c t i Vi tự ầ ế ả ổ ầ ệ ướ ạ ệ Nam. 1.1.2.1. Quan ni m v c ph n hoá doanh nghi p nhà n c và nh ngệ ề ổ ầ ệ ướ ữ u vi t c a công ty c ph nư ệ ủ ổ ầ Công ty c ph n là doanh nghi p trong đó các thành viên cùng nhauổ ầ ệ góp v n, cùng chia nhau l i nhu n, cùng ch u l t ng ng v i ph n v nố ợ ậ ị ỗ ươ ứ ớ ầ ố góp và ch ch u trách nhi m v các kho n n c a công ty trong ph m vi sỉ ị ệ ề ả ợ ủ ạ ố v n c a mình góp vào công ty. (ố ủ Theo lu t công ty ngày 21 - 12 – 1990) ậ Công ty c ph n mang l i hi u qu kinh doanh cao góp ph n hoànổ ầ ạ ệ ả ầ thi n c ch th tr ng, do quan h đa s h u trong công ty c ph n nênệ ơ ế ị ườ ệ ở ữ ổ ầ quy mô có kh năng m r ng, huy đ ng v n d , thu hút đ c nhi u nhàả ở ộ ộ ố ễ ượ ề đ u t và ti t ki m c a dân c , nên có th m r ng quy mô nhanh. Công tyầ ư ế ệ ủ ư ể ở ộ c ph n có th i gian t n t i lâu dài vì v n góp có s đ c l p nh t đ nh v iổ ầ ờ ồ ạ ố ự ộ ậ ấ ị ớ các c đông. Trong công ty c ph n, quy n s d ng v n tách r i quy n sổ ổ ầ ề ử ụ ố ờ ề ở h u nên hi u qu s d ng v n cao h n. Đó là vì v n trao vào trong tay cácữ ệ ả ử ụ ố ơ ố nhà kinh doanh gi i, bi t cách đ làm cho đ ng v n sinh l i. M t khác, doỏ ế ể ồ ố ờ ặ c ch phân b r i ro đ c thù, ch đ trách nhi m h u h n đ i v i cácơ ế ổ ủ ặ ế ộ ệ ữ ạ ố ớ kho n n trong m c v n c a công ty nên các nhà đ u t tài chính có thả ợ ứ ố ủ ầ ư ể mua c ph n, t o c h i đ huy đ ng v n. Đ c bi t, c ph n hoá doanhổ ầ ạ ơ ộ ể ộ ố ặ ệ ổ ầ nghi p nhà n c cũng là cách đ ng i lao đ ng tham gia vào công ty chệ ướ ể ườ ộ ứ không ph i là làm thuê nên tăng trách nhi m c a h đ i v i công vi c.ả ệ ủ ọ ố ớ ệ Các doanh nghi p nhà n c đ c ti n hành c ph n hoá thì v n chệ ướ ượ ế ổ ầ ố ủ s h u doanh nghi p nhà n c đ c bán cho nhi u đ i t ng khác nhauở ữ ệ ướ ượ ề ố ượ nh các t ch c kinh t xã h i, các cá nhân trong và ngoài doanh nghi p đãư ổ ứ ế ộ ệ t o c ch nhi u ng i cùng lo. Nhà n c có th gi l i m t t l cạ ơ ế ề ườ ướ ể ữ ạ ộ ỷ ệ ổ ph n ho c không. Nh v y hình th c s h u t i doanh nghi p đã chuy nầ ặ ư ậ ứ ở ữ ạ ệ ể - 8 - t s h u nhà n c duy nh t sang s h u h n h p. T đây d n đ n nh ngừ ở ữ ướ ấ ở ữ ỗ ợ ừ ẫ ế ữ thay đ i quan tr ng v hình th c t ch c qu n lý cũng nh ph ng h ngổ ọ ề ứ ổ ứ ả ư ươ ướ ho t đ ng cu công ty. Doanh nghi p nhà n c sau c ph n hoá s t ch cạ ộ ả ệ ướ ổ ầ ẽ ổ ứ ho t đ ng theo lu t doanh nghi p.ạ ộ ậ ệ Có th khái quát v c ph n hoá doanh nghi p nhà n c là m t bi nể ề ổ ầ ệ ướ ộ ệ pháp chuy n đ i hình th c s h u trong doanh nghi p t s h u nhà n cể ổ ứ ở ữ ệ ừ ở ữ ướ sang s h u c a các c đông (trong đó nhà n c có th tham gia v i tở ữ ủ ổ ướ ể ớ ư cách c đông ho c không tham gia). Đi đôi v i vi c chuy n đ i s h u làổ ặ ớ ệ ể ổ ở ữ vi c chuy n đ i doanh nghi p nhà n c sang ho t đ ng theo hình th cệ ể ổ ệ ướ ạ ộ ứ công ty c ph n, đ c đi u ch nh theo các quy đ nh trong Lu t doanhổ ầ ượ ề ỉ ị ậ nghi p. V hình th c, đó là vi c nhà n c bán m t ph n hay toàn b giá trệ ề ứ ệ ướ ộ ầ ộ ị c ph n (v n c a mình trong doanh nghi p cho các cá nhân t ch c trongổ ầ ố ủ ệ ổ ứ và ngoài doanh nghi p, ho c tr c ti p t doanh nghi p theo cách bán giáệ ặ ự ế ự ệ thông th ng hay b ng ph ng th c đ u giá ho c qua th tr ng ch ngườ ằ ươ ứ ấ ặ ị ườ ứ khoán. V b n ch t, đó là ph ng th c th c hi n xã h i hoá đ ng v nề ả ấ ươ ứ ự ệ ộ ồ ố thu c s h u nhà n c, chuy n t doanh nghi p 1 ch s h u sang đa sộ ở ữ ướ ể ừ ệ ủ ở ữ ở h u, t o nên mô hình doanh nghi p ho t đ ng phù h p kinh t th tr ng.ữ ạ ệ ạ ộ ợ ế ị ườ S phát tri n m nh m c a l c l ng s n xu t và trình đ xã h iự ể ạ ẽ ủ ự ượ ả ấ ộ ộ hóa s n xu t d n đ n s t p trung l n v v n xã h i là đi u mà m t cáả ấ ẫ ế ự ậ ớ ề ố ộ ề ộ nhân không th đáp ng đ c.ể ứ ượ T nh ng lý do nêu trên, c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Vi từ ữ ổ ầ ệ ướ ở ệ Nam hi n nay v a là đòi h i khách quan, v a là đi u ki n quan tr ng đệ ừ ỏ ừ ề ệ ọ ể thúc đ y phát tri n kinh t đ t n c.ẩ ể ế ấ ướ 1.1.2.2. S c n thi t ph i c ph n hoá doanh nghi p nhà n cự ầ ế ả ổ ầ ệ ướ Các doanh nghi p nhà n c Vi t Nam đ c thành l p ngay sau khiệ ướ ở ệ ượ ậ mi n B c đ c gi i phóng. Ho t đ ng c a các doanh nghi p nhà n c đãề ắ ượ ả ạ ộ ủ ệ ướ góp ph n tích c c vào s nghi p gi i phóng mi n Nam, th ng nh t đ tầ ự ự ệ ả ề ố ấ ấ - 9 - n c ( ví d nh : cung c p các s n ph m ch y u v t li u s n xu t vàướ ụ ư ấ ả ẩ ủ ế ề ư ệ ả ấ v t ph m tiêu dùng cho xã h i...). Nh ng do c ch bao c p, n n kinh t tậ ẩ ộ ư ơ ế ấ ề ế ự cung t c p kéo dài c khi đ t n c đã hoà bình th ng nh t, d n đ n tri tự ấ ả ấ ướ ố ấ ẫ ế ệ tiêu đ ng l c s n xu t kinh doanh. S n xu t không theo nhu c u mà theoộ ự ả ấ ả ấ ầ ch tiêu pháp l nh c a nhà n c, s n xu t đình tr không có hi u qu .ỉ ệ ủ ướ ả ấ ệ ệ ả Nh t là vào nh ng năm 1960 tình hình tr nên x u h n khi các doanhấ ữ ở ấ ơ nghi p không có kh năng c nh tranh trên th tr ng qu c t .ệ ả ạ ị ườ ố ế M c đích c a vi c thành l p doanh nghi p nhà n c nh m t o tíchụ ủ ệ ậ ệ ướ ằ ạ lu cho ngân sách nhà n c, t o vi c làm cho ng i lao đ ng nh ng trongỹ ướ ạ ệ ườ ộ ư th c t các doanh nghi p nhà n c không đáp ng đ c nh ng m c tiêuự ế ệ ướ ứ ượ ữ ụ này. Do doanh nghi p nhà n c th ng có xu h ng t p trung vào nh ngệ ướ ườ ướ ậ ữ ngành c n v n l n s d ng ít lao đ ng, c ng thêm v i trình đ c a đ i ngũầ ố ớ ử ụ ộ ộ ớ ộ ủ ộ qu n lý doanh nghi p có nhi u y u kém, nên doanh nghi p nhà n c ho tả ệ ề ế ệ ướ ạ đ ng kém hi u qu không đ m b o đ c các m c tiêu nhà n c đ t ra đ iộ ệ ả ả ả ượ ụ ướ ặ ố v i doanh nghi p nhà n c khi thành l p. ớ ệ ướ ậ Nguyên nhân ch y u d n đ n th c tr ng kém hi u qu c a doanhủ ế ẫ ế ự ạ ệ ả ủ nghi p nhà n c là:ệ ướ - Do nh h ng c a c ch k ho ch hoá t p trung trong đi u ki nả ưở ủ ơ ế ế ạ ậ ề ệ chi n tranh kéo dài. Trong c ch đó coi kinh t qu c doanh d a trên chế ơ ế ế ố ự ế đ s h u toàn dân, xem nh quy lu t kinh t khách quan c a th tr ngộ ở ữ ẹ ậ ế ủ ị ườ nên h ch toán doanh nghi p mang tính hình th c, đ i ngũ cán b lãnh đ oạ ệ ứ ộ ộ ạ quan liêu, nóng v i ch quan duy ý chí. Ngay c trong th i kỳ đ i m i thìộ ủ ả ờ ổ ớ thành ph n kinh t này v n ho t đ ng ch a hi u qu , do ch a đáp ngầ ế ẫ ạ ộ ư ệ ả ư ứ đ c yêu c u c a th tr ng và th c t , thái đ lao đ ng c a doanh nghi pượ ầ ủ ị ườ ự ế ộ ộ ủ ệ nhà n c còn mang tính l i, nên năng xu t lao đ ng không cao.ướ ỷ ạ ấ ộ - Do s y u kém c a đ i ngũ công nhân, c a cán b qu n lý và trìnhự ế ủ ộ ủ ộ ả đ công ngh . S y u kém c a l c l ng s n xu t còn th hi n k t c uộ ệ ự ế ủ ự ượ ả ấ ể ệ ở ế ấ h t ng th p kém c a toàn b n n kinh t cũng nh c a m i doanh nghi p.ạ ầ ấ ủ ộ ề ế ư ủ ỗ ệ - 10 - Công ngh l c h u d n t i h u qu t t y u là s n ph m ch t l ng kém,ệ ạ ậ ẫ ớ ậ ả ấ ế ả ẩ ấ ượ giá thành s n ph m cao không th c nh tranh trên th tr ng, vì th doanhả ẩ ể ạ ị ườ ế nghi p ch a có tích lu n i b .ệ ư ỹ ộ ộ - Trình đ qu n lý vĩ mô đ i v i n n kinh t và doanh nghi p cònộ ả ố ớ ề ế ệ nhi u y u kém. H th ng chính sách pháp lu t qu n lý ch a hoàn ch nhề ế ệ ố ậ ả ư ỉ đ ng b khi còn ch ng chéo mâu thu n, hi u l c th c hi n th p gây khóồ ộ ồ ẫ ệ ự ự ệ ấ khăn cho doanh nghi p . Pháp lu t còn nhi u k h ch ng chéo không nệ ậ ề ẽ ở ồ ổ đ nh s kém linh ho t c a b ph n qu n lý tài chính, k toán, ki m toán,ị ự ạ ủ ộ ậ ả ế ể thanh tra. Nên nhà n c không n m đ c th c tr ng tài chính hi u qu c aướ ắ ượ ự ạ ệ ả ủ doanh nghi p. Các doanh nghi p nhà n c ch a xác đ nh rõ quy n l i tráchệ ệ ướ ư ị ề ợ nhi m c a ng i lao đ ng, cho nên ng i lao đ ng không có trách nhi m,ệ ủ ườ ộ ườ ộ ệ không quan tâm đ n qu n lý s d ng tài s n doanh nghi p, tình tr ng thamế ả ử ụ ả ệ ạ nhũng tiêu c c trong doanh nghi p tr nên ph bi n. C th : ự ệ ở ổ ế ụ ể + Công n c a các doanh nghi p nhà n c l n, n ph i thu chi mợ ủ ệ ướ ớ ợ ả ế 65% , n ph i tr chi m 125 % v n nhà n c trong doanh nghi p. Trongợ ả ả ế ố ướ ệ đó n ph i tr cho ngân hàng chi m 25%. ợ ả ả ế + Quy mô c a doanh nghi p nhà n c ph n l n nh bé, s l ngủ ệ ướ ầ ớ ỏ ố ượ nhi u. Năm 1996 có 33% doanh nghi p nhà n c có v n nh h n 1 t đ ngề ệ ướ ố ỏ ơ ỷ ồ trong đó 50% có s v n nh h n 500 tri u đ ng; s doanh nghi p có v nố ố ỏ ơ ệ ồ ố ệ ố t 1 đ n 5 t đ ng chi m t l 30 %. Còn s doanh nghi p có s v n l nừ ế ỷ ồ ế ỷ ệ ố ệ ố ố ớ h n 10 t đ ng ch chi m 23 % trong s các doanh nghi p nhà n c đangơ ỷ ồ ỉ ế ố ệ ướ ho t đ ng. Nhi u doanh nghi p cùng lo i ho t đ ng ch ng chéo v ngànhạ ộ ề ệ ạ ạ ộ ồ ề ngh kinh doanh, c p qu n lý trên cùng 1 đ a bàn t o nên s c nh tranhề ấ ả ị ạ ự ạ không lành m nh, n y sinh nhi u tiêu c c.ạ ả ề ự + Kh năng c nh tranh c a doanh nghi p nhà n c r t y u vì ch aả ạ ủ ệ ướ ấ ế ư ch ng t kh năng c nh tranh trên th tr ng vì mang tâm lý trông ch ứ ỏ ả ạ ị ườ ờ ỷ l i không t xây d ng k ho ch kinh doanh cho doanh nghi p. Trên th c tạ ự ự ế ạ ệ ự ế đã ch ng minh kh năng c nh tranh và kh năng thành công c a doanhứ ả ạ ả ủ - 11 - nghi p ph thu c nhi u vào k ho ch kinh doanh và k ho ch c nh tranhệ ụ ộ ề ế ạ ế ạ ạ c a doanh nghi p. Vi c l a ch n s n ph m cho doanh nghi p là y u tủ ệ ệ ự ọ ả ẩ ệ ế ố quan tr ng hàng đ u. Vì doanh thu mà s n ph m mang l i ph i b o đ m bùọ ầ ả ẩ ạ ả ả ả đ chi phí ngoài ra còn ph i có l i nhu n.ủ ả ợ ậ + Tình tr ng thi u v n là ph bi n: trung bình m i doanh nghi p cóạ ế ố ổ ế ỗ ệ 11,6 t đ ng v n do nhà n c c p nh ng v n ho t đ ng th c t ch b ngỷ ồ ố ướ ấ ư ố ạ ộ ự ế ỉ ằ 80% v n ghi trên s sách. V n l u đ ng ch còn 50 % huy đ ng vào s nố ổ ố ư ộ ỉ ộ ả xu t kinh doanh. Còn l i là công n khó đòi tài s n m t mát, kém ph mấ ạ ợ ả ấ ẩ ch t, trang thi t b l c h u.ấ ế ị ạ ậ Vì th vi c chuy n đ i doanh nghi p nhà n c ho t đ ng kém hi uế ệ ể ổ ệ ướ ạ ộ ệ qu gây lãng phí ngu n l c qu c gia, sang hình th c công ty c ph n hay tả ồ ự ố ứ ổ ầ ư nhân hoá doanh nghi p nhà n c là c n thi t đ nâng cao hi u qu c nhệ ướ ầ ế ể ệ ả ạ tranh c a doanh nghi p và n n kinh t .ủ ệ ề ế 1.2. N I DUNG VÀ QUI TRÌNH C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N CỘ Ổ Ầ Ệ ƯỚ 1.2.1. N i dung c b n c a ch tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhàộ ơ ả ủ ủ ươ ổ ầ ệ n cướ Ch tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhà n c đã đ c đ ra t lâuủ ươ ổ ầ ệ ướ ượ ề ừ nh ng đ n nay m i đ c quan tâm h p lý, nhà n c đã đ ra nhi u gi iư ế ớ ượ ợ ướ ề ề ả pháp đ t o đi u ki n thu n l i cho quá trình c ph n hoá nh ngh đ nhể ạ ề ệ ậ ợ ổ ầ ư ị ị 44/1998/NĐ-CP, ngh đ nh 64/2002/NĐ-CP, bao g m m t s n i dung cị ị ồ ộ ố ộ ơ b n v c ph n hoá nh sau:ả ề ổ ầ ư V m c tiêu c ph n hoá doanh nghi p nhà n c:ề ụ ổ ầ ệ ướ La nh m góp ph nằ ầ quan tr ng nâng cao hi u qu , s c c nh tranh c a doanh nghi p; t o ra lo iọ ệ ả ứ ạ ủ ệ ạ ạ hình doanh nghi p có nhi u ch s h u trong đó có đông đ o ng i laoệ ề ủ ở ữ ả ườ đ ng; t o đ ng l c m nh m và c ch qu n lý năng đ ng cho doanhộ ạ ộ ự ạ ẽ ơ ế ả ộ nghi p đ s d ng có hi u qu v n, tài s n c a nhà n c và c a doanhệ ể ử ụ ệ ả ố ả ủ ướ ủ nghi p. Huy đ ng v n c a toàn xã h i, bao g m: cá nhân, các t ch c kinhệ ộ ố ủ ộ ồ ổ ứ t , các t ch c xã h i trong và ngoài n c đ đ u t đ i m i công ngh ,ế ổ ứ ộ ướ ể ầ ư ổ ớ ệ - 12 - phát tri n doanh nghi p. Phát huy vai trò làm ch th c s c a ng i laoể ệ ủ ự ự ủ ườ đ ng, c a các c đông, tăng c ng s giám sát c a nhà đ u t đ i v iộ ủ ổ ườ ự ủ ầ ư ố ớ doanh nghi p; đ m b o hài hoà l i ích c a nhà n c, doanh nghi p, nhàệ ả ả ợ ủ ướ ệ đ u t và ng i lao đ ng.ầ ư ườ ộ V đ i t ng doanh nghi p c ph n hoá:ề ố ượ ệ ổ ầ có đ đi u ki n h ch toánủ ề ệ ạ đ c l p, không gây khó khăn hay nh h ng x u đ n s n xu t kinh doanhộ ậ ả ưở ấ ế ả ấ c a doanh nghi p và các b ph n còn l i.ủ ệ ộ ậ ạ Hình th c c ph n hoá: ứ ổ ầ Gi nguyên v n nhà n c hi n có t i doanhữ ố ướ ệ ạ nghi p, phát hành c ph n thu hút thêm v n đ u t . Bán m t ph n v n nhàệ ổ ầ ố ầ ư ộ ầ ố n c hi n có t i doanh nghi p. Bán toàn b v n nhà n c hi n có t iướ ệ ạ ệ ộ ố ướ ệ ạ doanh nghi p. Th c hi n các hình th c 2 ho c 3 k t h p v i phát hành cệ ự ệ ứ ặ ế ợ ớ ổ ph n thu hút thêm v n.ầ ố Ph ng th c bán c ph n:ươ ứ ổ ầ C ph n đ c bán công khai t i doanhổ ầ ượ ạ nghi p nhà n c c ph n hoá, ho c t i các t ch c tài chính trung gianệ ướ ổ ầ ặ ạ ổ ứ theo c c u c ph n l n đ u đã đ c c quan có th m quy n phê duy tơ ấ ổ ầ ầ ầ ượ ơ ẩ ề ệ trong ph ng án c ph n hoá và s đ c th c hi n theo ph ng th c bánươ ổ ầ ẽ ượ ự ệ ươ ứ đ u giá. Doanh nghi p nhà n c c ph n hoá có tình hình tài chính phù h pấ ệ ướ ổ ầ ợ v i đi u ki n niêm y t trên th tr ng ch ng khoán, thì ph ng án bán cớ ề ệ ế ị ườ ứ ươ ổ ph n ra bên ngoài ph i đ m b o các đi u ki n đ đ c niêm y t trên thầ ả ả ả ề ệ ể ượ ế ị tr ng ch ng khoán, sau khi chuy n thành công ty c ph n. Ti n thu t bánườ ứ ể ổ ầ ề ừ c ph n thu c v n nhà n c t i các doanh nghi p thành viên c a t ngổ ầ ộ ố ướ ạ ệ ủ ổ công ty nhà n c (không phân bi t t ng công ty 90 hay t ng công ty 91) sướ ệ ổ ổ ẽ đ c chuy n v qu h tr s p x p và c ph n hoá t ng công ty nhàượ ể ề ỹ ỗ ợ ắ ế ổ ầ ổ n c. Ti n thu t bán ph n v n nhà n c t i doanh nghi p nhà n c cướ ề ừ ầ ố ướ ạ ệ ướ ổ ph n hoá đ c s d ng đ h tr doanh nghi p thanh toán tr c p choầ ượ ử ụ ể ỗ ợ ệ ợ ấ ng i lao đ ng thôi vi c m t vi c t i th i đi m c ph n hoá ho c sau khiườ ộ ệ ấ ệ ạ ờ ể ổ ầ ặ ng i lao đ ng chuy n sang làm vi c t i công ty c ph n trong 5 năm đ u,ườ ộ ể ệ ạ ổ ầ ầ k t khi công ty c ph n đ c c p gi y ch ng nh n đăng ký kinh doanh.ể ừ ổ ầ ượ ấ ấ ứ ậ - 13 - Ti n thu t bán ph n v n nhà n c t i doanh nghi p nhà n c c ph nề ừ ầ ố ướ ạ ệ ướ ổ ầ hoá đ c s d ng đ h tr doanh nghi p có khó khăn v kh năng thanhượ ử ụ ể ỗ ợ ệ ề ả toán, đ x lý các kho n n quá h n, n b o hi m xã h i.ể ử ả ợ ạ ợ ả ể ộ V xác đ nh giá tr doanh nghi p:ề ị ị ệ Cho phép áp d ng nhi u ph ngụ ề ươ pháp xác đ nh giá tr doanh nghi p đ c ph n hoá, đ ng th i quy đ nh tị ị ệ ể ổ ầ ồ ờ ị ổ ch c xác đ nh giá tr doanh nghi p c ph n hoá nh c quan có th m quy nứ ị ị ệ ổ ầ ư ơ ẩ ề quy t đ nh c ph n hoá doanh nghi p s ch đ nh ng i đ i di n làm chế ị ổ ầ ệ ẽ ỉ ị ườ ạ ệ ủ t ch h i đ ng, c quan tài chính (cung c p) c ng i đ i di n làm ch t chị ộ ồ ơ ấ ử ườ ạ ệ ủ ị h i đ ng; ho c l a ch n công ty ki m toán và t ch c kinh t có ch c năngộ ồ ặ ự ọ ể ổ ứ ế ứ đ nh giá. Giá tr quy n s đ ng đ t đ c tính vào giá tr doanh nghi p đ iị ị ề ử ụ ấ ượ ị ệ ố v i di n tích đ t nhà n c giao cho doanh nghi p đ kinh doanh nhà và hớ ệ ấ ướ ệ ể ạ t ng; doanh nghi p nhà n c c ph n hoá đ c h ng các quy n s d ngầ ệ ướ ổ ầ ượ ưở ề ử ụ đ t theo quy đ nh c a lu t đ t đai. Xác đ nh l i th kinh doanh c a doanhấ ị ủ ậ ấ ị ợ ế ủ nghi p nhà n c c ph n hoá đ c so v i lãi su t c a trái phi u chính phệ ướ ổ ầ ượ ớ ấ ủ ế ủ kỳ h n 10 năm th i đi m g n nh t. Cho phép tính giá tr th ng hi u vàoạ ở ờ ể ầ ấ ị ươ ệ giá tr doanh nghi p, n u rõ ràng thì đ c th tr ng ch p nh n. K t quị ệ ế ượ ị ườ ấ ậ ế ả xác đ nh giá tr doanh nghi p là c s xác đ nh m c giá sàn đ t ch c bánị ị ệ ơ ở ị ứ ể ổ ứ c ph n cho các đ i t ng bên ngoài doanh nghi p. Toàn b giá tr doanhổ ầ ố ượ ệ ộ ị nghi p nhà n c đ c ph n hoá do b tr ng các b , ch t ch UBND t nhệ ướ ể ổ ầ ộ ưở ộ ủ ị ỉ thành ph quy t đ nh, tr tr ng h p giá tr doanh nghi p th c t nh h nố ế ị ừ ườ ợ ị ệ ự ế ỏ ơ so v i trên s sách k toán c a doanh nghi p t 500 tri u đ ng tr lên, thìớ ổ ế ủ ệ ừ ệ ồ ở c n ph i tho thu n b ng văn b n c a b tài chính.ầ ả ả ậ ằ ả ủ ộ 1.2.2. Qui trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n cổ ầ ệ ướ V quy trình c ph n hoá thì nhà n c đã có h ng d n c thề ổ ầ ướ ướ ẫ ụ ể trong ngh đ nh 64/2002/NĐ-CP đ ng th i ph i tuân th theo quy đ nh c aị ị ồ ờ ả ủ ị ủ pháp lu t hi n hành c a n c c ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam. ậ ệ ủ ướ ộ ộ ủ ệ Vi c cho phép thành l p công ty c ph n ph i do c quan có th mệ ậ ổ ầ ả ơ ẩ quy n thành l p doanh nghi p nhà n c đó đ ng ý và đ c s đ ng ý c aề ậ ệ ướ ồ ượ ự ồ ủ - 14 - c quan ch qu n và ban ch đ o c ph n hoá cho phép ti n hành c ph nơ ủ ả ỉ ạ ổ ầ ế ổ ầ hoá. Sau khi hoàn thành các th t c trên thì doanh nghi p có quy t đ nh củ ụ ệ ế ị ổ ph n hoá s ph i ti n hành đ nh giá doanh nghi p, ti n hành ki m toán đầ ẽ ả ế ị ệ ế ể ể xác đ nh tình hình tài chính c a doanh nghi p r i m i làm đ n xin phépị ủ ệ ồ ớ ơ thành l p công ty c ph n.ậ ổ ầ Th nh t các sáng l p viên ph i g i đ n xin phép thành l p đ n uứ ấ ậ ả ử ơ ậ ế ỷ ban nhân dân t nh thành ph tr c thu c trung ng ho c đ n v hành chínhỉ ố ự ộ ươ ặ ơ ị t ng đ ng n i d đ nh đ t tr s chính. Trong đ n thành l p công tyươ ươ ơ ự ị ặ ụ ở ơ ậ ph i kèm theo ph ng án kinh doanh ban đ u và d th o đi u l công ty.ả ươ ầ ự ả ề ệ Sau khi đ c ch p nh n thì công ty ph i đăng ký kinh doanh bao g m gi yượ ấ ậ ả ồ ấ phép thành l p, đi u l công ty và gi y t ch ng th c tr s giao d ch c aậ ề ệ ấ ờ ứ ự ụ ở ị ủ công ty. Vi c ti n hành đăng ký kinh doanh ph i đ c ti n hành trong m tệ ế ả ượ ế ộ năm. Ngoài ra còn ph i đ m b o m t s quy đ nh sau: các sáng l p viênả ả ả ộ ố ị ậ ph i cùng nhau đăng ký mua ít nh t 20% s c phi u d tính phát hành c aả ấ ố ổ ế ự ủ công ty. Trong tr ng h p các sáng l p viên không đăng ký mua t t c cườ ợ ậ ấ ả ổ phi u c a công ty thì h ph i công khai kêu g i v n t nh ng ng i khác.ế ủ ọ ả ọ ố ừ ữ ườ Các sáng l p viên ph i g i t t c s ti n đã góp c a ng i đăng kýậ ả ử ấ ả ố ề ủ ườ mua c phi u vào tài kho n phong to t i m t ngân hàng trong n c kèmổ ế ả ả ạ ộ ướ theo danh sách nh ng ng i đăng ký mua s c phi u và s ti n m i ng iữ ườ ố ổ ế ố ề ỗ ườ đã góp. S ti n g i ch đ c l y ra khi công ty đã đ c c p gi y ch ngố ề ử ỉ ượ ấ ượ ấ ấ ứ nh n đăng ký kinh doanh ho c sau m t năm k t ngày c p gi y phépậ ặ ộ ể ừ ấ ấ thành l p công ty không thành l p đ cậ ậ ượ Các sáng l p viên tri u t p đ i h i đ ng thành l p đ thông qua đi uậ ệ ậ ạ ộ ồ ậ ể ề l công ty và các th t c c n thi t khác.ệ ủ ụ ầ ế Công ty c ph n có th đ c u ban nhân dân thành ph tr c thu cổ ầ ể ượ ỷ ố ự ộ trung ng ho c đ n v hành chính t ng đ ng n i công ty c ph n đ tươ ặ ơ ị ươ ươ ơ ổ ầ ặ - 15 - tr s chính cho phép phát hành c phi u ho c trái phi u. N u có đ tiêuụ ở ổ ế ặ ế ế ủ chu n và đi u ki n phát hành c phi u.ẩ ề ệ ổ ế 1.3. KINH NGHI M C A TRUNG QU C VÀ THÀNH PH H CHÍ MINH VỆ Ủ Ố Ố Ồ Ề C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N C Ổ Ầ Ệ ƯỚ 1.3.1. Kinh nghi m Trung Qu c.ệ ố Trung Qu c là m t n c s m đi theo con đ ng xã h i ch nghĩa.ố ộ ướ ớ ườ ộ ủ Trong nh ng th p niên tr c đây, do áp d ng m t cách giáo đi u mô hìnhữ ậ ướ ụ ộ ề kinh t k ho ch hoá t p trung quan liêu bao c p c a các n c Liên Xô vàế ế ạ ậ ấ ủ ướ Đông Âu, cùng v i t t ng đ ng nh t ch đ công h u v i kinh t , nênớ ư ưở ồ ấ ế ộ ữ ớ ế quy mô doanh nghi p nhà n c Trung Qu c luôn chi m t i 90% t ng tàiệ ướ ở ố ế ớ ổ s n qu c gia.ả ố Đ th c hi n m t trong nh ng nhi m v c b n là c i cách khu v cể ự ệ ộ ữ ệ ụ ơ ả ả ự doanh nghi p nhà n c, Trung Qu c đã s m đ ra nhi u chính sách c iệ ướ ố ớ ề ề ả cách: nh m r ng nh ng quy n và nh ng l i ích xí nghi p, th c hi nư ở ộ ườ ề ườ ợ ệ ự ệ khoán l i nhu n... tuy nhiên các chính sách này v n n m trong khuôn khợ ậ ẫ ằ ổ duy trì, gi nguyên hi n tr ng mà ch a thay đ i căn b n ch s h u, do đóữ ệ ạ ư ổ ả ủ ở ữ ch a t o ra chuy n bi n tích c c trong khu v c doanh nghi p nhà n c.ư ạ ể ế ự ự ệ ướ T nh ng năm 1980, bên c nh vi c ti p t c đ y m nh c i cách cừ ữ ạ ệ ế ụ ẩ ạ ả ơ ch qu n lý đ i v i doanh nghi p nhà n c (thông qua hình th c h p đ ngế ả ố ớ ệ ướ ứ ợ ồ và cho thuê) Trung Qu c b t đ u vào ch ng trình c i cách s h u theo 3ố ắ ầ ươ ả ở ữ h ng :ướ - Thành l p công ty c ph n, c đông bao g m nhà n c, t p th , cáậ ổ ầ ổ ồ ướ ậ ể nhân; đ i v i doanh nghi p l n và v a nhà n c n m c ph n kh ng ch .ố ớ ệ ớ ừ ướ ắ ổ ầ ố ế - Phát tri n m c đ nh lo i hình doanh nghi p t nhân.ể ở ứ ộ ỏ ạ ệ ư - Phát tri n các mô hình doanh nghi p thu hút v n đ u t n cể ệ ố ầ ư ướ ngoài. Ch ng trình thí đi m c ph n hoá đ c đ ra trong "Quy đ nh v điươ ể ổ ầ ượ ề ị ề sâu c i cách, tăng c ng s c s ng doanh nghi p c a Trung ng" thángả ườ ứ ố ệ ủ ươ 12/1986. Tuy nhiên, ch ng trình này ch th c s phát tri n m r ng t sauươ ỉ ự ự ể ở ộ ừ - 16 - năm 1992 khi Qu c v vi n và Nhà n c Trung Qu c phê chu n văn ki nố ụ ệ ướ ố ẩ ệ "Các bi n pháp thí đi m c ph n xí nghi p" và "Ý ki n quy ph m công tyệ ể ổ ầ ệ ế ạ h u h n c ph n".ữ ạ ổ ầ Các bi n pháp c ph n hoá đ c quy đ nh bao g m :ệ ổ ầ ượ ị ồ - Bán m t ph n giá tr doanh nghi p cho các cá nhân, t ch c ngoàiộ ầ ị ệ ổ ứ doanh nghi p thông qua bán c phi u và c i bi n doanh nghi p nhà n cệ ổ ế ả ế ệ ướ thành công ty c ph n trong đó Nhà n c n m c ph n kh ng ch . Đây làổ ầ ướ ắ ổ ầ ố ế lo i doanh nghi p nhà n c c ph n.ạ ệ ướ ổ ầ - Bán ph n l n giá tr tài s n c a doanh nghi p nhà n c thông quaầ ớ ị ả ủ ệ ướ bán c phi u cho m i đ i t ng, trong đó Nhà n c là m t c đông songổ ế ọ ố ượ ướ ộ ổ không n m c ph n kh ng ch . Đây là lo i Công ty c ph n thu n tuý.ắ ổ ầ ố ế ạ ổ ầ ầ - Bán toàn b doanh nghi p nhà n c cho t nhân đ hình thành cácộ ệ ướ ư ể công ty t nhân ho c các công ty c ph n. Đây có th coi là bi n pháp tư ặ ổ ầ ể ệ ư nhân hoá hoàn toàn. - Gi nguyên v n Nhà n c và g i thêm v n c a các c đông khácữ ố ướ ọ ố ủ ổ đ chuy n thành công ty c ph n.ể ể ổ ầ - Nhà n c góp v n v i t nhân đ hình thành công ty c ph n m i.ướ ố ớ ư ể ổ ầ ớ Theo con s th ng kê cu i năm 1992, Trung Qu c có kho ng 3.700 xíố ố ố ố ả nghi p c ph n hoá trong đó 750 xí nghi p nguyên là qu c doanh đ cệ ổ ầ ệ ố ượ chuy n đ i. Đ n cu i năm 1993 s xí nghi p c ph n hoá trong c n cể ổ ế ố ố ệ ổ ầ ả ướ trong năm lên t i 2.540 xí nghi p, trong đó có 218 doanh nghi p niêm y tớ ệ ệ ế trên th tr ng ch ng khoán.ị ườ ứ T tr ng doanh nghi p nhà n c trong n n kinh t gi m t 80,7%ỷ ọ ệ ướ ề ế ả ừ (năm 1978) xu ng còn 57% (năm 1994). Tuy nhiên con s doanh nghi p làmố ố ệ ăn thua l v n l n chi m t i 49,5% (kim ng ch thua l 34,4 t NDT). M tỗ ẫ ớ ế ớ ạ ỗ ỷ ộ th c tr ng đ i v i xí nghi p c ph n do Nhà n c n m c ph n kh ngự ạ ố ớ ệ ổ ầ ướ ắ ổ ầ ố ch v n không thay đ i đ c c ch qu n lý (ban lãnh đ o cũ), ho t đ ngế ẫ ổ ượ ơ ế ả ạ ạ ộ - 17 - kinh doanh theo l i cũ làm cho xí nghi p ch a th v n hành theo nguyênố ệ ư ể ậ t c th tr ng).ắ ị ườ Trong b n báo cáo v "V n đ b o đ m quy n l i và l i ích c a cả ề ấ ề ả ả ề ợ ợ ủ ổ ph n nhà n c trong xí nghi p c ph n" tháng 6/1994 c a ông Ph m Nh cầ ướ ệ ổ ầ ủ ạ ạ - Phó c c tr ng C c qu n lý c ph n nhà n c còn nêu ra 3 t n t i khácụ ưở ụ ả ổ ầ ướ ồ ạ g m: "M t là, đ i di n quy n s h u nhà n c trong công ty c ph nồ ộ ạ ệ ề ở ữ ướ ổ ầ không rõ ràng, không hoàn toàn đ i di n cho nhà n c. Hai là, t tr ng cạ ệ ướ ỷ ọ ổ ph n nhà n c có xu th suy gi m rõ r t, các công ty c ph n ban đ u m iầ ướ ế ả ệ ổ ầ ầ ớ thành l p, c ph n nhà n c đ u chi m trên 50%, nh ng sau đó c ph nậ ổ ầ ướ ề ế ư ổ ầ nhà n c c gi m d n, có công ty hàng năm gi m 10%. Ba là, c ph n nhàướ ứ ả ầ ả ổ ầ n c không th v n hành (mua bán) nên v c b n trong tình tr ng ng ngướ ể ậ ề ơ ả ạ ư tr , v n nhà n c r t khó b o t n và tăng giá tr ".ệ ố ướ ấ ả ồ ị Quá trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Trung Qu c sau giaiổ ầ ệ ướ ở ố đo n này đã đ c đ y lên m t b c m i. ạ ượ ẩ ộ ướ ớ Văn ki n đ i h i Đ ng c ng s n Trung Qu c l n th 14 coi vi c xâyệ ạ ộ ả ộ ả ố ầ ứ ệ d ng ch đ doanh nghi p hi n là nhi m v trung tâm trong k ho ch 5ự ế ộ ệ ệ ệ ụ ế ạ năm l n th 9 (1993-1997).ầ ứ Theo đó các xí nghi p m i mang b n đ c tr ng :ệ ớ ố ặ ư - Quy n s h u tài s n rõ ràng.ề ở ữ ả - Quy n l i và trách nhi m c a m i ch th rõ ràngề ợ ệ ủ ọ ủ ể - Chính quy n và xí nghi p tách r i nhauề ệ ờ - Qu n lý khoa h c.ả ọ Trên c s này, doanh nghi p nhà n c đ c chuy n thành 5 lo i:ơ ở ệ ướ ượ ể ạ - DN nhà n c : g m các doanh nghi p l n có v trí then ch t, do Nhàướ ồ ệ ớ ị ố n c qu n lý và s h u.ướ ả ở ữ - Công ty chung v n đ u t nhà n c : G m các doanh nghi p côngố ầ ư ướ ồ ệ c ng, xây d ng c s h t ng, nhà n c s h u trên 51%.ộ ự ơ ở ạ ầ ướ ở ữ - 18 - - Công ty c l n và v a, không quan tr ng l m v chi n l c, nhàỡ ớ ừ ọ ắ ề ế ượ n c s h u d i 50%.ướ ở ữ ướ - Các t p đoàn do nhà n c s h u : Đó là nh ng doanh nghi p cóậ ướ ở ữ ữ ệ m ng l i r ng kh p c n c, t ch c d i mô hình t p đoàn.ạ ướ ộ ắ ả ướ ổ ứ ướ ậ - Các doanh nghi p nh đ c s p x p, h p nh t t o thành các côngệ ỏ ượ ắ ế ợ ấ ạ ty m i liên doanh v i t nhân, n c ngoài, ho c gi i th phá s n.ớ ớ ư ướ ặ ả ể ả Nhi u bi n pháp m i liên quan đ n c ph n hoá đ c áp d ng nhề ệ ớ ế ổ ầ ượ ụ ư thành l p Công ty qu n lý doanh nghi p trung ng và bi n các công ty cậ ả ệ ươ ế ổ ph n hoá thành công ty con c a Công ty qu n lý; tách ho t đ ng quan tr ngầ ủ ả ạ ộ ọ ra kh i doanh nghi p nhà n c và chuy n doanh nghi p thành công ty cỏ ệ ướ ể ệ ổ ph n; đ y m nh thu hút v n n c ngoài vào các xí nghi p c ph n hoá...ầ ẩ ạ ố ướ ệ ổ ầ Tính đ n cu i năm 1996, Trung Qu c đã c ph n hoá và thành l pế ố ố ổ ầ ậ m i đ c kho ng 9.200 Công ty c ph n v i t ng v n đăng ký kho ng 600ớ ượ ả ổ ầ ớ ổ ố ả t NDT, trong đó c ph n nhà n c chi m 43%.ỷ ổ ầ ướ ế Nh v y sau g n 20 năm th c hi n c i cách m c a và c i cách thư ậ ầ ự ệ ả ở ử ả ể ch kinh t (trong đó có c ph n hoá doanh nghi p nhà n c là h ng điế ế ổ ầ ệ ướ ướ chính c a c i cách ch đ s h u), Trung Qu c đã thu đ c nhi u th ngủ ả ế ộ ở ữ ố ượ ề ắ l i, tuy cũng có nh ng v p váp, th t b i, nh ng nhìn chung con đ ng c iợ ữ ấ ấ ạ ư ườ ả cách c a Trung Qu c là đúng đ n và đ c s ng h c a nhân dân.ủ ố ắ ượ ự ủ ộ ủ Bài h c kinh nghi m t quá trình c ph n hoá Trung Qu c:ọ ệ ừ ổ ầ ở ố - Xây d ng và quán tri t m t quan ni m, m t m c tiêu đúng đ n vự ệ ộ ệ ộ ụ ắ ề c ph n hoá, phù h p v i b n ch t c a ch đ xã h i : Chuy n doanhổ ầ ợ ớ ả ấ ủ ế ộ ộ ể nghi p nhà n c thành công ty c ph n là đ thu hút v n t bên ngoài vào,ệ ướ ổ ầ ể ố ừ ch không bán toàn b tài s n Nhà n c.ứ ộ ả ướ - Hình th c c ph n hoá áp d ng ch y u đ i v i các doanh nghi pứ ổ ầ ụ ủ ế ố ớ ệ v a và l n, có kh năng phát tri n.ừ ớ ả ể - 19 - - Áp d ng t l bán c ph n đa d ng. Ch ng h n nh Th mụ ỷ ệ ổ ầ ạ ẳ ạ ư ở ẩ Quy n, c đông t nhân chi m t i 12%, Th ng H i ch có 8,5% trongế ổ ư ế ớ ở ượ ả ỉ đó t nhân n c ngoài chi m t i 41%.ư ở ướ ế ớ - C ph n hoá mu n phát tri n và m r ng ph i có s g n k t v iổ ầ ố ể ở ộ ả ự ắ ế ớ th tr ng ch ng khoán. Đ c bi t, Trung Qu c đã xoá b s phân bi t giị ườ ứ ặ ệ ố ỏ ự ệ ữ c phi u Nhà n c (c phi u A) và c phi u c a các cá nhân, pháp nhânổ ế ướ ổ ế ổ ế ủ (c phi u B) g i chung là c phi u đ u t , t o m t sân ch i bình đ ng choổ ế ọ ổ ế ầ ư ạ ộ ơ ẳ các nhà đ u t .ầ ư - Chính ph Trung Qu c chú tr ng đ n gi i pháp kích c u và t o củ ố ọ ế ả ầ ạ ơ s ban đ u cho vi c hình thành th tr ng v n trong n c. Bên c nh vi cở ầ ệ ị ườ ố ướ ạ ệ m r ng đ i t ng bán đ các công dân có th tham gia ch ng trình cở ộ ố ượ ể ể ươ ổ ph n hoá, chính ph còn có bi n pháp h tr v n ban đ u cho ng i laoầ ủ ệ ỗ ợ ố ầ ườ đ ng trong doanh nghi p, có các chính sách lãi su t, chính sách tài chínhộ ệ ấ đúng, m r ng th tr ng mua, k c vi c bán cho ng i n c ngoài vàở ộ ị ườ ể ả ệ ườ ướ chuy n n thành v n đ u t .ể ợ ố ầ ư - Thu hút m nh m v n đ u t n c ngoài.ạ ẽ ố ầ ư ướ 1.3.2. Kinh nghi m thành ph H Chí Minh ệ ố ồ - Năm 1999: Có 42 doanh nghi p đã đ c thông qua ban đ i m iệ ượ ổ ớ doanh nghi p thành ph trong s này đã có 35 doanh nghi p có quy t đ nhệ ố ố ệ ế ị chuy n th t doanh nghi p nhà n c sang công ty c ph n; 5 doanhể ể ừ ệ ướ ổ ầ nghi p g i đ án trình TW (doanh nghi p có v n trên 10 t đ ng) và 2ệ ử ề ệ ố ỷ ồ doanh nghi p đang hoàn t t h s trình chuy n th .ệ ấ ồ ơ ể ể - Năm 2000: Có 23 doanh nghi p đã đ c thông qua ban đ i m iệ ượ ổ ớ qu n lý doanh nghi p thành ph , trong s này có 18 doanh nghi p đã cóả ệ ố ố ệ quy t đ nh chuy n th t doanh nghi p nhà n c sang công ty c ph n vàế ị ể ể ừ ệ ướ ổ ầ 5 doanh nghi p đang hoàn t t h s trình chuy n th .ệ ấ ồ ơ ể ể - 20 - - Năm 2001: Có 32 doanh nghi p đ c thông qua đ án c ph n hoáệ ượ ề ổ ầ trong đó 28 doanh nghi p đã có quy t đ nh chuy n th và 4 doanh nghi pệ ế ị ể ể ệ đang trình h s , ch quy t đ nh chuy n th .ồ ơ ờ ế ị ể ể Sau c ph n hoá s l ng lao đ ng tăng 10% v i thu nh p tăng 20ổ ầ ố ượ ộ ớ ậ %. Đi u này khuy n khích ng i lao đ ng yên tâm làm vi c, c ng hi n h tề ế ườ ộ ệ ố ế ế kh năng c a mình vào công vi c.ả ủ ệ Sau khi c ph n hoá bình quân giá tr v n nhà n c ch chi m 25%ổ ầ ị ố ướ ỉ ế trong c c u v n đi u l , còn l i là v n c a các c đông là cán b côngơ ấ ố ề ệ ạ ố ủ ổ ộ nhân viên ch c và c đông ngoài doanh nghi p chi m 75 %. Nh v y cứ ổ ệ ế ư ậ ổ ph n hoá đã th c hi n đ c m c tiêu thu hút r ng rãi các các ngu n v nầ ự ệ ượ ụ ộ ồ ố c a ng i lao đ ng trong c doanh nghi p và ngoài xã h i đ phát tri nủ ườ ộ ả ệ ộ ể ể doanh nghi p. Tuy ngu n v n c a nhà n c ch chi m 25% t ng s v nệ ồ ố ủ ướ ỉ ế ổ ố ố c a công ty c ph n, v n c a các đ i t ng khác chi m 75%, nh ng l i làủ ổ ầ ố ủ ố ượ ế ư ạ ngu n v n phân tán, do dó ph n s h u c a nhà n c trong các công ty v nồ ố ầ ở ữ ủ ướ ẫ gi vai trò tr ng y u, chi ph i ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a công ty. ữ ọ ế ố ạ ộ ả ấ ủ Bài h c kinh nghi m t quá trình c ph n hoá thành ph Họ ệ ừ ổ ầ ở ố ồ Chí Minh: T th c t c ph n hoá c a c n c mà đi n hình là thành ph Hừ ự ế ổ ầ ủ ả ướ ể ố ồ Chí Minh cho th y vi c chuy n doanh nghi p 100% v n nhà n c sangấ ệ ể ệ ố ướ hình th c công ty c ph n ch ng nh ng giúp nhà n c b o t n ngu n v nứ ổ ầ ẳ ữ ướ ả ồ ồ ố c a mình mà còn tăng đáng k t su t l i nhu n trên ngu n v n tr c đây,ủ ể ỷ ấ ợ ậ ồ ố ướ nhà n c cũng thu h i v n đ đ u t cho các doanh nghi p khác. Vai tròướ ồ ồ ể ầ ư ệ c a ng i lao đ ng trong doanh nghi p c ph n hoá cũng có s đ i khácủ ườ ộ ệ ổ ầ ự ổ h v a làm vi c cho công ty c ph n v a là ch s h u công ty trên c sọ ừ ệ ổ ầ ừ ủ ở ữ ơ ở đ ng v n c a mình. Vì th ý th c và tinh th n trách nhi m đ c nâng caoồ ố ủ ế ứ ầ ệ ượ h n tr c. Ho t đ ng c a các doanh nghi p sau c ph n hoá nh y bénơ ướ ạ ộ ủ ệ ổ ầ ạ năng đ ng t ch h n tr c. Nh đó mà ch t l ng hi u qu công vi cộ ự ủ ơ ướ ờ ấ ượ ệ ả ệ - 21 - cũng cao h n tr c, các kho n đóng góp vào ngân sách nhà n c cũng tăngơ ướ ả ướ lên. C ph n hoá đã đem l i l i ích cho c nhà n c, ng i lao đ ng vàổ ầ ạ ợ ả ướ ườ ộ c đông c a doanh nghi p. T th c t đó đã ch ng minh r ng ch tr ngổ ủ ệ ừ ự ế ứ ằ ủ ươ c a Đ ng và nhà n c ta v c ph n hoá là hoàn toàn đúng đ n.ủ ả ướ ề ổ ầ ắ - 22 - CH NG 2ƯƠ TH C TR NG C PH N HOÁ DOANH NGHI PỰ Ạ Ổ Ầ Ệ NHÀ N C TRÊN Đ A BÀN HÀ N I ƯỚ Ị Ộ 2.1. S L C QUÁ TRÌNH C PH N HOÁ VI T NAM.Ơ ƯỢ Ổ Ầ Ở Ệ 2.1.1. Giai đo n thí đi mạ ể (1992-5/1996) Giai đo n này c n c m i ch có 5 doanh nghi p đ c c ph nạ ả ướ ớ ỉ ệ ượ ổ ầ hoá. Trong đó Hà N i không có doanh nghi p nào đ c c ph n hoá. Cácộ ệ ượ ổ ầ công ty đ c c ph n hoá đó là công ty c ph n ch bi n th c ăn gia súcượ ổ ầ ổ ầ ế ế ứ Vi t Ph ng, c ph n hoá vào ngày 1/7ệ ươ ổ ầ /1995 v i t ng v n là 7.912 tri uớ ổ ố ệ đ ng, nhà n c n m gi 30% s c ph n t i doanh nghi p. Công ty cồ ướ ắ ữ ố ổ ầ ạ ệ ổ ph n đ i lý liên hi p v n chuy n c ph n hoá ngày 1/7/1993 v i s v n làầ ạ ệ ậ ể ổ ầ ớ ố ố 6.200 tri u đ ng. Công ty c ph n c đi n l nh ngày 1/10/1993 v i s v nệ ồ ổ ầ ơ ệ ạ ớ ố ố ban đ u là 16.000 tri u đ ng.ầ ệ ồ Còn các công ty khác đ c c ph n hoá l i các đ a ph ng khác, màượ ổ ầ ạ ở ị ươ nhà n c ch y u ch n m gi 30% c ph n t i công ty. Riêng t i Công tyướ ủ ế ỉ ắ ữ ổ ầ ạ ạ c ph n đ i lý liên hi p v n chuy n nhà n c ch n m gi 18% t ng s cổ ầ ạ ệ ậ ể ướ ỉ ắ ữ ổ ố ổ ph n.ầ Các ngh quy t h i ngh Trung ng 2 khóa VII, Ngh quy t 10 c aị ế ộ ị ươ ị ế ủ B Chính tr , Thông báo s 63 TB/TW c a B chính tr , Ngh quy t Đ i h iộ ị ố ủ ộ ị ị ế ạ ộ đ i bi u toàn qu c l n th VIII, Ngh quy t kỳ h p th 10 qu c h i khóaạ ể ố ầ ứ ị ế ọ ứ ố ộ VII ngày 26/12/1991, Ngh quy t kỳ h p th 6 Qu c h i khóa IX thángị ế ọ ứ ố ộ 12/1993 đ u ch tr ng:ề ủ ươ - Th c hi n t ng b c v ng ch c vi c c ph n hoá m t b ph nự ệ ừ ướ ữ ắ ệ ổ ầ ộ ộ ậ doanh nghi p mà Nhà n c không c n gi 100% v n nh m ngăn ch n tiêuệ ướ ầ ữ ố ằ ặ c c, thúc đ y doanh nghi p Nhà n c làm ăn có hi u qu .ự ẩ ệ ướ ệ ả - Ph i làm thí đi m, ch đ o ch t ch , rút kinh nghi m chu đáo tr cả ể ỉ ạ ặ ẽ ệ ướ khi m r ng ph m vi thích h p.ở ộ ạ ợ - 23 - - C n th c hi n các hình th c c ph n hoá có m c đ thích h p v iầ ự ệ ứ ổ ầ ứ ộ ợ ớ tính ch t và lĩnh v c s n xu t kinh doanh, trong đó s h u Nhà n c chi mấ ự ả ấ ở ữ ướ ế t l c ph n chi ph i.ỷ ệ ổ ầ ố - Tùy tính ch t, lo i hình doanh nghi p mà ti n hành bán m t t l cấ ạ ệ ế ộ ỷ ệ ổ ph n cho công nhân, viên ch c làm vi c t i doanh nghi p đ t o đ ng l cầ ứ ệ ạ ệ ể ạ ộ ự bên trong tr c ti p thúc đ y phát tri n và bán c ph n cho t ch c hay cáự ế ẩ ể ổ ầ ổ ứ nhân ngoài doanh nghi p đ thu hút thêm v n, m r ng quy mô s n xu tệ ể ố ở ộ ả ấ kinh doanh. C th hóa các ngh quy t c a Đ ng và c a qu c h i, chính ph (lúcụ ể ị ế ủ ả ủ ố ộ ủ đó là HĐBT) đã có quy t đ nh 202/HĐBT ngày 8/6/1992 v vi c : "ti p t cế ị ề ệ ế ụ thí đi m chuy n m t s doanh nghi p Nhà n c thành công ty c ph n", vàể ể ộ ố ệ ướ ổ ầ ch th 84/TTg ngày 4/3/1993 c a th t ng v vi c "xúc ti n th c hi n thíỉ ị ủ ủ ướ ề ệ ế ự ệ đi m c ph n hóa doanh nghi p Nhà n c và các gi i pháp đa d ng hóa sể ổ ầ ệ ướ ả ạ ở h u doanh nghi p Nhà n c", đây là nh ng c s pháp lý đ u tiên c aữ ệ ướ ữ ơ ở ầ ủ chính ph h ng d n và thúc đ y vi c th c hi n thí đi m c ph n hóaủ ướ ẫ ẩ ệ ự ệ ể ổ ầ doanh nghi p Nhà n c. V phía ngành tài chính cũng đã ban hành thông tệ ướ ề ư s 36/TC/CN ngày 7/5/1993 h ng d n nh ng v n đ v tài chính trongố ướ ẫ ữ ấ ề ề vi c th c hi n thí đi m c ph n hóa doanh nghi p Nhà n c. Có th nóiệ ự ệ ể ổ ầ ệ ướ ế ch ng trình c ph n hóa doanh nghi p Nhà n c Vi t Nam th c s b tươ ổ ầ ệ ướ ở ệ ự ự ắ đ u t năm 1992.ầ ừ Nhìn chung, do ho t đ ng c ph n hóa doanh nghi p Nhà n c m iạ ộ ổ ầ ệ ướ ớ chính th c đ c th c hi n Vi t Nam, do đó h th ng c ch chính sáchứ ượ ự ệ ở ệ ệ ố ơ ế v c ph n hóa cũng ch a l ng h t đ c nh ng khía c nh phát sinh trongề ổ ầ ư ườ ế ượ ữ ạ ti n trình c ph n hóa doanh nghi p Nhà n c nh :ế ổ ầ ệ ướ ư - Còn quá nhi u chính sách u đãi cho doanh nghi p Nhà n c, đ cề ư ệ ướ ặ bi t là các chính sách tài chính, tín d ng nên d n t i các doanh nghi p c mệ ụ ẫ ớ ệ ả th y b thi t thòi, khó khăn khi chuy n sang hình th c công ty c ph n.ấ ị ệ ể ứ ổ ầ - 24 - - Vi c x lý các t n t i v tài s n trong doanh nghi p ch a có h ngệ ử ồ ạ ề ả ệ ư ướ d n c th , rõ ràng, còn mang tính ch t khoán tr ng cho doanh nghi pẫ ụ ể ấ ắ ệ (doanh nghi p ph i x lý tr c khi ti n hành c ph n hóa), làm cho cácệ ả ử ướ ế ổ ầ doanh nghi p g p nhi u khó khăn h t s c lúng túng khi x lý các v n đệ ặ ề ế ứ ử ấ ề t n t i. Th m chí m t s doanh nghi p đã xin thôi không làm thí đi m vìồ ạ ậ ộ ố ệ ể trong m t th i gian dài v n ch a xác l p đ c quy n s h u đ i v i m tộ ờ ẫ ư ậ ượ ề ở ữ ố ớ ộ s tài s n đ c ti p qu n trong quá trình c i t o công th ng, ho c khôngố ả ượ ế ả ả ạ ươ ặ t x lý n i các t n t i v m t tài chính khác nh : các kho n l , công nự ử ổ ồ ạ ề ặ ư ả ỗ ợ khó đòi ho c hàng hóa đ ng kém, m t ph m ch t...ặ ứ ọ ấ ẩ ấ - Ch a có các chính sách u đãi th a đáng cho doanh nghi p và ng iư ư ỏ ệ ườ lao đ ng các doanh nghi p th c hi n c ph n hóa, d n t i ng i laoộ ở ệ ự ệ ổ ầ ẫ ớ ườ đ ng các doanh nghi p này c m th y quy n l i mình không đ c đ mộ ở ệ ả ấ ề ợ ượ ả b o, quá b thi t thòi khi chuy n sang hình th c công ty c ph n.ả ị ệ ể ứ ổ ầ 2.1.2. Giai đo n m r ng (5/1996-6/1998):ạ ở ộ Trong giai đo n này đã có nhi u doanh nghi p nhà n c đ c cạ ề ệ ướ ượ ổ ph n hoá h n trong giai đo n tr c nh cầ ơ ạ ướ ờ hính ph đã quan tâm h n đ nủ ơ ế công tác c ph n hoá doanh nghi p nhà n c. Và vi c m t s doanhổ ầ ệ ướ ệ ộ ố nghi p đã c ph n hoá thành công đã và đang thu đ c nhi u k t qu khệ ổ ầ ượ ề ế ả ả quan c i thi n đáng k năng l c c nh tranh c a công ty và hi u qu s nả ệ ể ự ạ ủ ệ ả ả xu t kinh doanh so v i tr c khi c ph n hoá, đã thúc đ y ti n trình cấ ớ ướ ổ ầ ẩ ế ổ ph n hoá Vi t Nam nh ng t c đ v n ch m ch p ch a đ m b o th cầ ở ệ ư ố ộ ẫ ậ ạ ư ả ả ự hi n đ c k ho ch c a nhà n c giao. C th đã có 111 doanh nghi p đãệ ượ ế ạ ủ ướ ụ ể ệ đ c ti n hành c ph n hoá chi m 2% so v i t ng s doanh nghi p nhàượ ế ổ ầ ế ớ ổ ố ệ n c. ướ Trong đó Hà N i chi m kho ng 3,6% t ng s doanh nghi p c ph nộ ế ả ổ ố ệ ổ ầ hoá trên c n c. Đ c bi t là năm 1998 trên đ a bàn Hà N i đã c ph n hoáả ướ ặ ệ ị ộ ổ ầ đ c 30 công ty v i t ng s v n đ u t đ t 119.341 tri u đ ng trong đóượ ớ ổ ố ố ầ ư ạ ệ ồ v n nhà n c là 28.744 tri u đ ng chi m 24% t ng v n đ u t , v n do cố ướ ệ ồ ế ổ ố ầ ư ố ổ - 25 - đông trong doanh nghi p n m gi là 61.655 tri u đ ng chi m 51,6% s cệ ắ ữ ệ ồ ế ố ổ ph n c a doanh nghi p còn l i là s v n do c đông ngoài doanh nghi pầ ủ ệ ạ ố ố ổ ệ n m gi , ch chi m 24,3%. Nh v y c đông trong doanh nghi p là ng iắ ữ ỉ ế ư ậ ổ ệ ườ n m gi t l áp đ o s c ph n trong các doanh nghi p. Nh ng nhìnắ ữ ỷ ệ ả ố ổ ầ ệ ư chung quy mô v n c a các doanh nghi p còn nh do ch a có tích lu n iố ủ ệ ỏ ư ỹ ộ b , m i doanh nghi p trung bình ch có g n 4 t đ ng v n.ộ ỗ ệ ỉ ầ ỷ ồ ố Văn b n ban hành trong giai đo n này là:ả ạ Ngh đ nh 28/CP ngàyị ị 7/5/1996 v vi c chuy n m t s doanh nghi p Nhà n c thành công ty cề ệ ể ộ ố ệ ướ ổ ph n. Ngh đ nh 25/CP ngày 26/3/1997 s a đ i m t s đi u NĐ28/CP vàầ ị ị ử ổ ộ ố ề ch th 658/TTg ngày 20/8/1997 c a Th t ng chính ph v thúc đ y tri nỉ ị ủ ủ ướ ủ ề ẩ ể khai v ng ch c công tác c ph n hóa. Tuy nhiên còn nhi u h n ch đ i v iữ ắ ổ ầ ề ạ ế ố ớ chính sách này, nên t c đ c ph n hoá đã ch ng l i trên c n c (bao hàmố ộ ổ ầ ữ ạ ả ướ c y u t kinh t qu c t ).ả ế ố ế ố ế - M c tiêu huy đ ng v n ch a đ c khai thác t t. NĐ28/CP ch a quyụ ộ ố ư ượ ố ư đ nh vi c bán c ph n cho ng i n c ngoài và gi i h n đ u t v n c aị ệ ổ ầ ườ ướ ớ ạ ầ ư ố ủ các nhà đ u t trong n c t 5-10% giá tr doanh nghi p d n đ n ch y uầ ư ướ ừ ị ệ ẫ ế ủ ế là c ph n hóa n i b , r t ít doanh nghi p c ph n hóa r ng rãi ra côngổ ầ ộ ộ ấ ệ ổ ầ ộ chúng. -Vi c h ng d n, gi i thích các tiêu th c đ l a ch n doanh nghi pệ ướ ẫ ả ứ ể ự ọ ệ Nhà n c làm c ph n hóa trong NĐ28 còn ch a đ y đ , ch a rõ ràng (thướ ổ ầ ư ầ ủ ư ế nào là quy mô v a và nh , th nào là không thu c di n Nhà n c c n thi từ ỏ ế ộ ệ ướ ầ ế gi 100% v n đ u t , tiêu chí gì đ xác đ nh? ai xác đ nh? xí nghi p t xácữ ố ầ ư ể ị ị ệ ự đ nh hay Nhà n c xác đ nh..)ị ướ ị - NĐ 28 đ a ra 3 hình th c c ph n hóa, tuy nhiên ch a có tiêu th c rõư ứ ổ ầ ư ứ ràng: th nào là đ đi u ki n đ c ph n hóa m t b ph n, cách th c táchế ủ ề ệ ể ổ ầ ộ ộ ậ ứ và t ch c c ph n hóa theo hình th c này? vi c gi i quy t các ch đ uổ ứ ổ ầ ứ ệ ả ế ế ộ ư đãi cho ng i lao đ ng trong cùng doanh nghi p nh ng không làm vi c ườ ộ ở ệ ư ệ ở - 26 - b ph n này nh th nào? s gi i quy t ra sao đ i v i ph n còn l i, đ cộ ậ ư ế ẽ ả ế ố ớ ầ ạ ặ bi t khi ph n còn l i ho t đ ng kinh doanh không có hi u qu ?...ệ ầ ạ ạ ộ ệ ả - V đ nh giá: thi u m t h th ng văn b n pháp quy quy đ nh vàề ị ế ộ ệ ố ả ị h ng d n vi c đ nh giá doanh nghi p và thi u đ i ngũ cán b có đ năngướ ẫ ệ ị ệ ế ộ ộ ủ l c, trình đ đ làm công tác đ nh giáự ộ ể ị Ch a chú ý đúng m c quy n l i c a ng i mua: ch a tuân theo quyư ứ ề ợ ủ ườ ư lu t th tr ng ( đây ng i bán là Nhà n c đ nh tr c, ng i mua đ nhậ ị ườ ở ườ ướ ị ướ ườ ị sau); giá tr doanh nghi p c ph n hóa v n còn ch a đ ng nh ng y u t r iị ệ ổ ầ ẫ ứ ự ữ ế ố ủ ro cao, ho c ng i mua không có nhu c u (nh tài s n không c n dùng, chặ ườ ầ ư ả ầ ờ thanh lý, các kho n công n dây d a ch a đ c x lý...)ả ợ ư ư ượ ử - Nh ng ph ng pháp xác đ nh giá tr l i th (quy đ nh t i NĐ 28 vàữ ươ ị ị ợ ế ị ạ thông t 50 TC/TCDN) còn nhi u h n ch : ư ề ạ ế + Khi xác đ nh t su t l i nhu n c a 3 năm li n k v i th i đi m cị ỷ ấ ợ ậ ủ ề ề ớ ờ ể ổ ph n hoá là d a trên v n Nhà n c c p hi n hành. Nh ng khi xác đ nh l iầ ự ố ướ ấ ệ ư ị ợ th l i d a trên s v n Nhà n c đã đánh giá l i. S không đ ng nh t nàyế ạ ự ố ố ướ ạ ự ồ ấ đã làm thi t h i cho ng i mua n u ph n v n Nhà n c đánh giá tăng lênệ ạ ườ ế ầ ố ướ và thi t h i cho Nhà n c n u ph n v n Nhà n c đánh giá l i gi m đi.ệ ạ ướ ế ầ ố ướ ạ ả + L i th m i ch d a vào k t qu kinh doanh th c t trong quá kh ,ợ ế ớ ỉ ự ế ả ự ế ứ nh ng t ng lai c a doanh nghi p còn ch u nh h ng c a nhi u bi nư ươ ủ ệ ị ả ưở ủ ề ế đ ng khác, đ c bi t là c nh tranh cao thì giá tr siêu ng ch do l i th mangộ ặ ệ ạ ị ạ ợ ế l i s gi m đi. Vì v y có tính c 100% giá tr l i th vào giá tr doanhạ ẽ ả ậ ả ị ợ ế ị nghi p đ bán thì ng i mua c ph n s b thi t thòi.ệ ể ườ ổ ầ ẽ ị ệ - Quy trình xác đ nh giá tr doanh nghi p quá phi n hà, ph i qua t i 3ị ị ệ ề ả ớ giai đo n: h i đ ng th m đ nh giá c a doanh nghi p, ki m toán, h i đ ngạ ộ ồ ẩ ị ủ ệ ể ộ ồ th m đ nh c a Nhà n c và sau đó c quan có th m quy n m i công bẩ ị ủ ướ ơ ẩ ề ớ ố giá. - Giá tr doanh nghi p c ph n hoá là giá tr th c t mà ng i mua,ị ệ ổ ầ ị ự ế ườ ng i bán đ u ch p nh n đ c, nh ng khi xác đ nh giá tr doanh nghi p tườ ề ấ ậ ượ ư ị ị ệ ổ - 27 - ch c ki m toán ch y u d a trên s sách k toán. Do đó, k t qu ki mứ ể ủ ế ự ổ ế ế ả ể toán không s d ng đ c vào vi c công b giá tr doanh nghi p đ cử ụ ượ ệ ố ị ệ ể ổ ph n hoá, làm ch m ti n trình c ph n hoá và làm tăng chi phí c a doanhầ ậ ế ổ ầ ủ nghi p.ệ Chính sách u đãi cho doanh nghi p và cho ng i lao đ ng khi ti nư ệ ườ ộ ế hành c ph n hoá ch a h p d n: theo NĐ28 có 6 u đãi cho doanh nghi pổ ầ ư ấ ẫ ư ệ chuy n đ i, song không quy đ nh rõ các gi i pháp đ th c hi n các u đãiể ổ ị ả ể ự ệ ư đó nên th c t th c hi n r t khó khăn, có khi không th c hi n đ c nhự ế ự ệ ấ ự ệ ượ ư chính sách u đãi v tín d ng ho c u đãi v thu theo Lu t khuy n khíchư ề ụ ặ ư ề ế ậ ế đ u t trong n c. Ch a có gi i pháp tích c c đ h tr và t o đi u ki nầ ư ướ ư ả ự ể ỗ ợ ạ ề ệ cho doanh nghi p sau khi chuy n thành công ty c ph n n đ nh và phátệ ể ổ ầ ổ ị tri n s n xu t.ể ả ấ Vi c u đãi cho ng i lao đ ng nh c p m t s c ph n theo thâmệ ư ườ ộ ư ấ ộ ố ổ ầ niên và ch t l ng công tác b c l nh ng đi m ch a h p lý:ấ ượ ộ ộ ữ ể ư ợ + C ph n c p cho ng i lao đ ng ch có ý nghĩa s d ng đ lĩnhổ ầ ấ ườ ộ ỉ ử ụ ể ti n lãi c t c do công ty c ph n tr hàng năm. C ph n c p không thu cề ổ ứ ổ ầ ả ổ ầ ấ ộ quy n s h u c a ng i lao đ ng, không đ c chuy n nh ng trên thề ở ữ ủ ườ ộ ượ ể ượ ị tr ng, b h n ch khi th a k nên cũng ít h p d n cho ng i lao đ ng ườ ị ạ ế ừ ế ấ ẫ ườ ộ + T ng giá tr c phi u c p cho ng i lao đ ng gi i h n không quá 6ổ ị ổ ế ấ ườ ộ ớ ạ tháng l ng c p b c, ch c v theo h th ng thang b ng l ng Nhà n cươ ấ ậ ứ ụ ệ ố ả ươ ướ ban hành và t ng s c phi u c p không quá 100% giá tr doanh nghi p,ổ ố ổ ế ấ ị ệ trên th c t giá tr c phi u c p cho ng i lao đ ng lá r t th p, ch kho ngự ế ị ổ ế ấ ườ ộ ấ ấ ỉ ả 4% giá tr doanh nghi p.ị ệ + Vi c bán ch u c ph n cho ng i lao đ ng trên th c t không ph iệ ị ổ ầ ườ ộ ự ế ả là u đãi cho ng i nghèoư ườ + Vi c v a c p không c phi u, v a bán ch u c ph n cho ng i laoệ ừ ấ ổ ế ừ ị ổ ầ ườ đ ng làm ph c t p thêm vi c qu n lý c phi uộ ứ ạ ệ ả ổ ế - 28 - H th ng chính sách cho c ph n hoá còn thi u và b t c p: các v nệ ố ổ ầ ế ấ ậ ấ đ liên quan đ n xác đ nh ph m c p tài s n, m u đ án, h th ng ch tiêuề ế ị ẩ ấ ả ẫ ề ệ ố ỉ kinh t thu c di n bu c ph i công khai hoá, x lý lao đ ng dôi d ..., thi uế ộ ệ ộ ả ử ộ ư ế các văn b n h ng d n ho t đ ng sau c ph n hoá.ả ướ ẫ ạ ộ ổ ầ 2.1.3. Giai đo n ch đ ng (7/1998 - nay)ạ ủ ộ Văn b n:ả NĐ 44/1998/NĐ-CP ngày 29/6/1998 thay th Ngh đ nhế ị ị 28/CP, NĐ 64/2002/NĐ-CP nh m b sung thay th Ngh đ nh 44/1998/NĐ-ằ ổ ế ị ị CP và các thông t h ng d n c a các B , ngành ch c năng. ư ướ ẫ ủ ộ ứ Tính đ n 31/5/2003, s doanh nghi p đ c c ph n hoá m i ch d ngế ố ệ ượ ổ ầ ớ ỉ ừ con s 800, chi m 15 % s doanh nghi p và 2,5 % s v n c a kh i doanhở ố ế ố ệ ố ố ủ ố nghi p nhà n c. Nâng m c t l gi a công ty c ph n so v i doanhệ ướ ứ ỷ ệ ữ ổ ầ ớ nghi p nhà n c là 15%. Trong đó năm 1999 có 249 doanh nghi p đ c cệ ướ ệ ượ ổ ph n hoá chi m 4,4% s doanh nghi p nhà n c. Năm 2000 có 212 doanhầ ế ố ệ ướ nghi p c ph n hoá chi m 3,7 % t n s doanh nghi p nhà n c hi n nay. ệ ổ ầ ế ổ ố ệ ướ ệ Còn đ n ngày 1/3/2004 c n c đã có g n 1000 doanh nghi p nhàế ả ướ ầ ệ n c đ c c ph n hoá v i 229.778 lao đ ng trong các công ty này trungướ ượ ổ ầ ớ ộ bình có 116 lao đ ng trên 1 doanh nghi p. Trong đó t l c ph n hoá trongộ ệ ỷ ệ ổ ầ ngành th ng nghi p, khách s n, nhà hàng, d ch v du l ch và công nghi pươ ệ ạ ị ụ ị ệ là cao nh t v i h n 60% s công ty c ph n ho t đ ng trong lĩnh v c này.ấ ớ ơ ố ổ ầ ạ ộ ự Còn ngành nông lâm nghi p có t l này là nh nh t ch có 2 % s doanhệ ỷ ệ ỏ ấ ỉ ố nghi p. Ngành xây d ng, giao thông v n t i, b u đi n có t l là 24 % sệ ự ậ ả ư ệ ỷ ệ ố doanh nghi p c ph n hoá. T t c các ngành còn l i ch chi m 13,7% trongệ ổ ầ ấ ả ạ ỉ ế s các công ty c ph n.ố ổ ầ Riêng thành ph Hà N i năm 1999 là 40 công ty v i t ng v n 131.497ố ộ ớ ổ ố tri u đ ng, nhà n c n m 27.135 tri u đ ng chi m 20,63% t l v n c aệ ồ ướ ắ ệ ồ ế ỷ ệ ố ủ doanh nghi p. Các c đông trong doanh nghi p chi m 75.156 tri u đ ngệ ổ ệ ế ệ ồ t ng ng v i t l 57% t ng v n c a doanh nghi p, v i 3439 c đông,ươ ứ ớ ỷ ệ ổ ố ủ ệ ớ ổ còn l i s v n do c đông ngoài doanh nghi p n m gi là 29.206 tri uạ ố ố ổ ệ ắ ữ ệ - 29 - đ ng chi m 22,2% nh v y h u h t các doanh nghi p thì c đông trongồ ế ư ậ ở ầ ế ệ ổ doanh nghi p đ u n m gi đa s c phi u c a doanh nghi p. Đi u này đãệ ề ắ ữ ố ổ ế ủ ệ ề t o cho ng i lao đ ng quy n làm ch doanh nghi p, khi n h hăng sayạ ườ ộ ề ủ ệ ế ọ s n xu t h n, tăng năng su t lao đ ng. Nh ng cũng l i là đi u khó khăn khiả ấ ơ ấ ộ ư ạ ề h u h t ng i lao đ ng không có ki n th c v qu n lý kinh t và ho tầ ế ườ ộ ế ứ ề ả ế ạ đ ng kinh doanh nh ng h l i n m ph n l n s c phi u thì khi giám đ cộ ư ọ ạ ắ ầ ớ ố ổ ế ố doanh nghi p đ a ra quy t đ nh s khó khăn h n n u không đ c đa s cệ ư ế ị ẽ ơ ế ượ ố ổ đông ch p nh n.ấ ậ T tháng 6/1998 đ n tháng 11/2003, th c hi n c ph n hoá theo Nghừ ế ự ệ ổ ầ ị đ nh 44/CP, và ti p theo đó là NĐ 64/2002/NĐ-CP nh m b sung thay thị ế ằ ổ ế Ngh đ nh 44/1998/NĐ-CP , Hà N i đã c ph n hoá đ c 81 doanh nghi p,ị ị ộ ổ ầ ượ ệ đ a t ng s doanh nghi p nhà n c đ c c ph n hoá Hà N i lên 85ư ổ ố ệ ướ ượ ổ ầ ở ộ doanh nghi p .ệ 2.2. TH C TR NG C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N C HÀ N I Ự Ạ Ổ Ầ Ệ ƯỚ Ở Ộ 2.2.1. Khái quát ti n trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Hàế ổ ầ ệ ướ ở N i giai đo n 1996 - 2003.ộ ạ Tr c khi ti n hành c ph n hoá m r ng thì trên đ a bàn Hà N i cóướ ế ổ ầ ở ộ ị ộ h n ơ 600 doanh nghi p nhà n c. Đa ph n các doanh nghi p này làm ănệ ướ ầ ệ kém hi u qu , tình tr ng thua l kéo dài . Trong khi đó thì tình hình chuy nệ ả ạ ỗ ể đ i doanh nghi p nhà n c sang hình th c t nhân hoá và c ph n hoá làổ ệ ướ ứ ư ổ ầ di n ra r t ch m, trong su t th i kỳ thí đi m c ph n hoá thì Hà N i khôngễ ấ ậ ố ờ ể ổ ầ ộ c ph n hoá đ c doanh nghi p nào.ổ ầ ượ ệ Trong 2 năm 1996 –1998 th c hi n c ph n hoá theo ngh đ nh 28/CPự ệ ổ ầ ị ị (5/1996 đ n 6/1998), Hà N i m i chuy n đ c 4 doanh nghi p nhà n cế ộ ớ ể ượ ệ ướ thành công ty c ph n. T 6/1998 đ n 11/2003, th c hi n c ph n hoá theoổ ầ ừ ế ự ệ ổ ầ Ngh đ nh 44/CP, NĐ 64/2002/NĐ-CP Hà N i đã c ph n hoá đ c 81ị ị ộ ổ ầ ượ doanh nghi p, đ a t ng s doanh nghi p nhà n c đ c c ph n hoá Hàệ ư ổ ố ệ ướ ượ ổ ầ ở N i lên 85 doanh nghi p.ộ ệ - 30 - T năm 1998-2000 toàn thành ph có 70 doanh nghi p đ c c ph nừ ố ệ ượ ổ ầ hoá. Đây là m t k t qu khá so v i c giai đo n tr c đó nh ng th c tộ ế ả ớ ả ạ ướ ư ự ế v n còn r t nhi u doanh nghi p nhà n c ho t đ ng kém hi u qu c nẫ ấ ề ệ ướ ạ ộ ệ ả ầ chuy n đ i hình th c s h u.ể ổ ứ ở ữ T ng v n c a các doanh nghi p c ph n hoá đ t 250.838 tri u đ ngổ ố ủ ệ ổ ầ ạ ệ ồ (trung bình m i doanh nghi p có s v n đ u t là g n 3.600 tri u đ ng),ỗ ệ ố ố ầ ư ầ ệ ồ trong đó v n nhà n c là 55.879 tri u đ ng ( chi m 22,27% t ng v n đ uố ướ ệ ồ ế ổ ố ầ t ), v n do c đông trong doanh nghi p n m gi là 136.811tri u đ ngư ố ổ ệ ắ ữ ệ ồ ( chi m 54,5%), s v n do c đông ngoài doanh nghi p n m gi là 58.347ế ố ố ổ ệ ắ ữ tri u đ ng ( chi m 23,2%). S lao đ ng trong các doanh nghi p đã c ph nệ ồ ế ố ộ ệ ổ ầ hoá trong năm là 3119 ng i. S c đông trong doanh nghi p là 3097ườ ố ổ ệ ng i, còn c đông ngoài doanh nghi p là 428 ng i. Nh v y h u h tườ ổ ệ ườ ư ậ ở ầ ế các doanh nghi p thì c đông trong doanh nghi p đ u n m gi đa s cệ ổ ệ ề ắ ữ ố ổ phi u c a doanh nghi p.ế ủ ệ Th i kỳ 2000 - 2003 tình hình tri n khai c ph n hoá có ph n ch ngờ ể ổ ầ ầ ữ l i. So v i k ho ch thành ph đ t ra là c ph n hoá 60 doanh nghi p nhàạ ớ ế ạ ố ặ ổ ầ ệ n c thì thành ph ch ti n hành c ph n hoá đ c 18 doanh nghi p (2ướ ố ỉ ế ổ ầ ượ ệ doanh nghi p đang trong quy trình chuy n giao) đ t 30%, th p h n hai nămệ ể ạ ấ ơ tr c. Trong 18 doanh nghi p c ph n có s v n là 46.634 tri u đ ngướ ệ ổ ầ ố ố ệ ồ (trung bình m i doanh nghi p có s v n là 2.591 tri u đ ng), trong đó nhàỗ ệ ố ố ệ ồ n c góp s v n là 6.800 tri u đ ng (chi m 14,6% t ng v n đ u t ), cướ ố ố ệ ồ ế ổ ố ầ ư ổ đông trong doanh nghi p n m gi 31.672 tri u đ ng (chi m 68 % cệ ắ ữ ệ ồ ế ổ ph n), ngoài doanh nghi p ch có 8.162 tri u đ ng (chi m g n 17,5 % cầ ệ ỉ ệ ồ ế ầ ổ ph n), s c đông trong doanh nghi p có 1.646 ng i (96%), ngoài doanhầ ố ổ ệ ườ nghi p ch có 68 ng i (4%).ệ ỉ ườ Tính đ n nay, toàn thành ph đã c ph n hoá đ c 90 doanh nghi pế ố ổ ầ ượ ệ nhà n c; trong đó có 74 doanh nghi p nhà n c đ c l p và 16 doanhướ ệ ướ ộ ậ nghi p b ph n c a nhà n c ti n hành c ph n hoá. T ng v n c ph nệ ộ ậ ủ ướ ế ổ ầ ổ ố ổ ầ - 31 - c a các công ty c ph n này là 297.672 tri u đ ng. Trung bình m i doanhủ ổ ầ ệ ồ ỗ nghi p có s v n đ u t là 3.800 tri u đ ng trong đó nhà n c n m giệ ố ố ầ ư ệ ồ ướ ắ ữ 22,6 % s c ph n c a doanh nghi p còn l i c đông n m gi 77,4 % số ổ ầ ủ ệ ạ ổ ắ ữ ố c ph n còn l i, trong đó c đông trong doanh nghi p n m 56,6 % s cổ ầ ạ ổ ệ ắ ố ổ ph n c a doanh nghi p, còn c đông bên ngoài doanh nghi p n m 30,8%ầ ủ ệ ổ ệ ắ c ph n.ổ ầ So v i tr c c ph n: v n tăng 18%; Doanh thu tăng 43,08%; L iớ ướ ổ ầ ố ợ nhu n tăng 25,05%; N p ngân sách tăng 56,21%; Lao đ ng tăng 15,78%;ậ ộ ộ Thu nh p trên đ u ng i tăng 0,52%; C t c đ t 6-24%.ậ ầ ườ ổ ứ ạ 2.2.2. Đánh giá th c tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Hàự ạ ổ ầ ệ ướ ở N iộ . T th c tr ng c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Hà N i 1996 –ừ ự ạ ổ ầ ệ ướ ở ộ 2003, có th rút ra nh ng nh n xét, đánh giá sau:ể ữ ậ - Th nh t, s l ng doanh nghi p c ph n hóa và v n đi u lứ ấ ố ượ ệ ổ ầ ố ề ệ tăng lên. - Th hai, ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi pứ ạ ộ ả ấ ủ ệ sau c ph n hoá đã n đ nh và hi u qu h n.ổ ầ ổ ị ệ ả ơ - Th ba, sau c ph n hoá s l ng lao đ ng thu hút tăng lên.ứ ổ ầ ố ượ ộ - Th t , ti n trình c ph n hoá doanh nghi p nhà n c Hàứ ư ế ổ ầ ệ ướ ở N i v n còn m t s h n ch :ộ ẫ ộ ố ạ ế * Vi c chuy n giao b t đ ng s n nhà x ng và v t ki n trúc cònệ ể ấ ộ ả ưở ậ ế nhi u b t c p: nhi u c quan và cá nhân cùng qu n lý s d ng chung trề ấ ậ ề ơ ả ử ụ ụ s làm vi c v i doanh nghi p c ph n hoá. Doanh nghi p c ph n hoá đãở ệ ớ ệ ổ ầ ệ ổ ầ đ u t xây d ng c b n trên đ t đi thuê c a doanh nghi p nhà n c khácầ ư ự ơ ả ấ ủ ệ ướ ch a c ph n hoá ho c t ch c khác.ư ổ ầ ặ ổ ứ * Gi i quy t công n tr c khi c ph n hoá là c m t v n đ nanả ế ợ ướ ổ ầ ả ộ ấ ề gi i ch a th c hi n đ c m t cách tri t đ :ả ư ự ệ ượ ộ ệ ể có đ n 80% s doanh nghi pế ố ệ trong di n c ph n hoá đ u có tình tr ng n ph i thu khó đòi mà con nệ ổ ầ ề ạ ợ ả ợ - 32 - v n t n t i c n ph i x lý tr c khi xác đ nh giá tr doanh nghi p đ cẫ ồ ạ ầ ả ử ướ ị ị ệ ể ổ ph n hoá: con n v n t n t i và còn đ a ch pháp nhân đang chu n b gi iầ ợ ẫ ồ ạ ị ỉ ẩ ị ả th ho c phá s n, hàng năm v n có xác nh n n và h a tr , nh ng khôngể ặ ả ẫ ậ ợ ứ ả ư tr ho c tr r t ít; con n đang b truy nã, b tù không còn tài s n, hay đangả ặ ả ấ ợ ị ị ả trong quá trình đi u tra đ đ a ra xét x ; con n là nh ng nông dân, ngề ể ư ử ợ ữ ư dân, mua v t t đ s n xu t do thiên tai, do làm ăn thua l ch m tr kéo dàiậ ư ể ả ấ ỗ ậ ả ... * Ch a x lý t t v tình hình tài s n, tình hình tài chính ph c t p.ư ử ố ề ả ứ ạ Ch ng h n: công n t n đ ng nh ng không l p h s , n ph i thu khó đòiẳ ạ ợ ồ ọ ư ậ ồ ơ ợ ả chi m t tr ng l n trong ngu n v n. Doanh nghi p có liên doanh v i n cế ỷ ọ ớ ồ ố ệ ớ ướ ngoài nh ng liên doanh thua l ch a có c ch x lý. V n còn m t s giámư ỗ ư ơ ế ử ẫ ộ ố đ c doanh nghi p trong di n c ph n hoá ch a mu n làm, l n l a nêu lýố ệ ệ ổ ầ ư ố ầ ự do đ xin rút tên đ có th i gian “c ng c l i” tr c khi c ph n hoá ... ể ể ờ ủ ố ạ ướ ổ ầ * Tri n khai ch tr ng c ph n hoá còn ch m:ể ủ ươ ổ ầ ậ U ban nhân dânỷ thành ph đã giao k ho ch c ph n hoá cho các qu n huy n, s banố ế ạ ổ ầ ậ ệ ở ngành, t ng công ty 90 theo ch tiêu s l ng doanh nghi p nhà n c cổ ỉ ố ượ ệ ướ ổ ph n hoá c a chính ph giao, nh ng các c quan ch qu n ch m tri n khaiầ ủ ủ ư ơ ủ ả ậ ể nh t là doanh nghi p nhà n c tr c thu c là thành viên c a các t ng côngấ ệ ướ ự ộ ủ ổ ty 90, vì t ng công ty s b m t v n.ổ ợ ị ấ ố CH NG 3ƯƠ M T S GI I PHÁP Đ Y M NH TI N TRÌNH Ộ Ố Ả Ẩ Ạ Ế C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N C T I HÀ N IỔ Ầ Ệ ƯỚ Ạ Ộ 3.1. QUAN ĐI M, M C TIÊU C PH N HOÁ DOANH NGHI P NHÀ N CỂ Ụ Ổ Ầ Ệ ƯỚ C A HÀ N I Đ N CU I NĂM 2005.Ủ Ộ Ế Ố 3.1.1. Quan đi m ti n hành c ph n hoá doanh nghi p nhà n cể ế ổ ầ ệ ướ C ph n hoá doanh nghi p nhà n c ph i góp ph n quan tr ng nângổ ầ ệ ướ ả ầ ọ cao hi u qu , s c c nh tranh c a doanh nghi p; t o ra lo i doanh nghi pệ ả ứ ạ ủ ệ ạ ạ ệ - 33 - có nhi u ch s h u trong đó có đông đ o ng i lao đ ng; t o đ ng l cề ủ ở ữ ả ườ ộ ạ ộ ự m nh m và c ch qu n lý năng đ ng cho doanh nghi p đ s d ng cóạ ẽ ơ ế ả ộ ệ ể ử ụ hi u qu v n, tài s n c a nhà n c và c a doanh nghi p.ệ ả ố ả ủ ướ ủ ệ Ph i huy đ ng đ c ngu n v n c a toàn xã h i, bao g m: cá nhân,ả ộ ượ ồ ố ủ ộ ồ các t ch c kinh t , các t ch c xã h i trong và ngoài n c đ đ u t đ iổ ứ ế ổ ứ ộ ướ ể ầ ư ổ m i công ngh , phát tri n doanh nghi p.ớ ệ ể ệ Phát huy vai trò làm ch th c s c a ng i lao đ ng, c a các củ ự ự ủ ườ ộ ủ ổ đông, tăng c ng s giám sát c a nhà đ u t đ i v i doanh nghi p, đ mườ ự ủ ầ ư ố ớ ệ ả b o hài hoà l i ích c a nhà n c, doanh nghi p nhà đ u t và ng i laoả ợ ủ ướ ệ ầ ư ườ đ ng.ộ T o l p nh ng ti n đ c b n toàn di n đ doanh nghi p nhà n cạ ậ ữ ề ề ơ ả ệ ể ệ ướ phát huy quy n t ch trong kinh doanh, huy đ ng ngu n v n và ngu n n iề ự ủ ộ ồ ố ồ ộ l c phát tri n s n xu t kinh doanh b o toàn v n.ự ể ả ấ ả ố C ph n hoá giúp t ch c s p x p l i m t b c c b n c a doanhổ ầ ổ ứ ắ ế ạ ộ ướ ơ ả ủ nghi p nhà n c hình thành c c u h p lý trong khu v c kinh t nhà n cệ ướ ơ ấ ợ ự ế ướ nh m tích t t p trung s n xu t hình thành m t s t p đoàn, t ng công ty,ằ ụ ậ ả ấ ộ ố ậ ổ doanh nghi p l n, có s c c nh tranh và phát huy vai trò ch đ o c a kinhệ ớ ứ ạ ủ ạ ủ t nhà n c c a khu v c th đô.ế ướ ủ ự ủ Tách ch c năng qu n lý nhà n c v kinh t ra kh i ch c năng qu nứ ả ướ ề ế ỏ ứ ả lý s n xu t kinh doanh doanh nghi p nhà n c. Thúc đ y c i cách hànhả ấ ở ệ ướ ẩ ả chính đ i m i s p x p l i b máy chính quy n các c p thu c thành phổ ớ ắ ế ạ ộ ề ở ấ ộ ố Hà N i nh m nâng cao hi u qu qu n lý nhà n c đ y nhanh ti n đ , nângộ ằ ệ ả ả ướ ẩ ế ộ cao hi u qu c ph n hoá doanh nghi p nhà n c.ệ ả ổ ầ ệ ướ 3.1.2. M c tiêu.ụ M c tiêu c ph n hoá doanh nghi p Nhà n c c a Hà N i là đ nụ ổ ầ ệ ướ ủ ộ ế năm 2005 s chuy n đ i s p x p 45% s doanh nghi p hi n nay (là m t sẽ ể ổ ắ ế ố ệ ệ ộ ố doanh nghi p hi n đang làm ăn có lãi nh ng nhà n c không c n s h uệ ệ ư ướ ầ ở ữ hoàn toàn n a ho c nh ng doanh nghi p hi n đang t m th i l ), ti n hànhữ ặ ữ ệ ệ ạ ờ ỗ ế - 34 - gi i th 5% s doanh nghi p nhà n c làm ăn th ng xuyên thua l và chả ể ố ệ ướ ườ ỗ ỉ duy trì 50% s doanh nghi p nhà n c hi n có, đây là nh ng doanh nghi pố ệ ướ ệ ữ ệ nhà n c làm ăn có lãi trong th i gian dài và nh ng doanh nghi p gi vaiướ ờ ữ ệ ữ trò đ nh h ng, tr ng y u không th ti n hành c ph n hoá, nh ng doanhị ướ ọ ế ể ế ổ ầ ữ nghi p s n xu t nh ng m t hàng ít lãi nh ng thi t y u. Trong giai đo nệ ả ấ ữ ặ ư ế ế ạ 2003 - 2005 s ti n hành c ph n hoá 63 doanh nghi p nhà n c có đẽ ế ổ ầ ệ ướ ủ đi u ki n đ ti n hành c ph n hoá. Trong đó, Nhà n c n m gi h nề ệ ể ế ổ ầ ướ ắ ữ ơ 50% s c ph n đ i v i các doanh nghi p kinh doanh sau:ố ổ ầ ố ớ ệ * Doanh nghi p kinh doanhệ có v n t 10 t đ ng tr lên, n p ngânố ừ ỷ ồ ở ộ sách nhà n c bình quân 3 năm tr c li n k là h n 1 t đ ng nh : khaiướ ướ ề ề ơ ỷ ồ ư thác l c n c s ch thành ph (Công ty kinh doanh n c s ch s 2), côngọ ướ ạ ố ướ ạ ố nghi p và xây d ng (Công ty c đi n Tr n Phú, Công ty bê tông và xâyệ ự ơ ệ ầ d ng Th nh Li t, Công ty v t li u C u Đu ng, Công ty kinh doanh và phátự ị ệ ậ ệ ầ ố tri n nhà Thanh Trì, Công ty kinh doanh và phát tri n nhà Đ ng Đa, Công tyể ể ố tu t o và phát tri n nhà, Công ty xây d ng s 1, Công ty xây d ng côngạ ể ự ố ự nghi p, Công ty xây d ng giao thông s 3, Công ty đ u t xây l p th ngệ ự ố ầ ư ắ ươ m i)ạ * Doanh nghi p ho t đ ng khai thác: ệ ạ ộ In các lo i (Công ty in t ng h pạ ổ ợ Hà N i), D ch v h p tác lao đ ng (Công ty lao đ ng h p tác qu c t ), ộ ị ụ ợ ộ ộ ợ ố ế * Các doanh nghi p nhà n c ho t đ ng công ích:ệ ướ ạ ộ nh s n xu tư ả ấ gi ng cây tr ng v t nuôi (Công ty gi ng cây tr ng Hà N i, Công ty gi ngố ồ ậ ố ồ ộ ố gia súc), qu n lý khai thác công trình thu nông đ u ngu n, công trình thuả ỷ ầ ồ ỷ nông quy mô l n (Công ty khai thác công trình thu nông Đông Anh, Côngớ ỷ ty khai thác công trình thu nông T Liêm, Công ty khai thác công trình thuỷ ừ ỷ nông Sóc S n, Công ty khai thác công trình thu nông Thanh Trì).ơ ỷ Ph ng án s p x p doanh nghi p nhà n c t 2003 - 2005 sau khiươ ắ ế ệ ướ ừ s p x p thì Hà N i ch còn kho ng 100 doanh nghi p nhà n c. Trong đóắ ế ộ ỉ ả ệ ướ t ng ngu n v n thu c s h u c a nhà n c là 2.491.177 tri u đ ng. Nhổ ồ ố ộ ở ữ ủ ướ ệ ồ ư - 35 - v y trung bình m i doanh nghi p nhà n c s có s v n trung bình làậ ỗ ệ ướ ẽ ố ố kho ng 24.198 tri u đ ng.ả ệ ồ T tr ng doanh nghi p nhà n c gi l i là 45,5 % ỷ ọ ệ ướ ữ ạ T tr ng c a v n nhà n c c a 100 doanh nghi p nhà n c c n duyỷ ọ ủ ố ướ ủ ệ ướ ầ trì 100 % s h u nhà n c so v i tr c khi s p x p là 74,4 % ở ữ ướ ớ ướ ắ ế T tr ng s doanh nghi p th c hi n c ph n hoá là 24,3% ỷ ọ ố ệ ự ệ ổ ầ T tr ng v n nhà n c c a doanh nghi p s th c hi n c ph n hoáỷ ọ ố ướ ủ ệ ẽ ự ệ ổ ầ là 10,5% T tr ng s doanh nghi p đ c giao bán là 1%ỷ ọ ố ệ ượ T tr ng v n trong các doanh nghi p đ c giao bán là 0,21 %ỷ ọ ố ệ ượ T tr ng doanh nghi p sát nh p, h p nh t là 14,4% ỷ ọ ệ ậ ợ ấ T tr ng v n c a doanh nghi p nhà n c h p nh t là 6,7% ỷ ọ ố ủ ệ ướ ợ ấ T tr ng doanh nghi p gi i th , phá s n là 3,6% ỷ ọ ệ ả ể ả T tr ng v n c a doanh nghi p nhà n c phá s n là 0,14%ỷ ọ ố ủ ệ ướ ả Lao đ ng trong các doanh nghi p là 68.139 ng i (trong đó lao đ ngộ ệ ườ ộ ch s p x p là 316 ng i).ờ ắ ế ườ Trong s h n 100 doanh nghi p gi l i phát tri n u tiên các ngànhố ơ ệ ữ ạ ể ư ngh s n xu t công nghi p, xây d ng th ng m i d ch v . Áp d ng thíề ả ấ ệ ự ươ ạ ị ụ ụ đi m 5 doanh nghi p theo mô hình công ty m công ty con và 10 doanhể ệ ẹ nghi p chuy n thành công ty trách nhi m h u h n 1 thành viên, trong nămệ ể ệ ữ ạ 2003 đã gi i th doanh nghi p ho t đ ng theo mô hình liên hi p đ chuy nả ể ệ ạ ộ ệ ể ể sang hình th c ho t đ ng khác.ứ ạ ộ - 36 - 3.2. M T S GI I PHÁP Đ Y M NH TI N TRÌNH C PH N HOÁ DOANHỘ Ố Ả Ẩ Ạ Ế Ổ Ầ NGHI P NHÀ N C HÀ N I.Ệ ƯỚ Ở Ộ 3.2.1. Nâng cao nh n th c c a cán b , công nhân viên v c ph n hoáậ ứ ủ ộ ề ổ ầ doanh nghi p nhà n cệ ướ Nhà n c đã ti p t c xây d ng nhi u chính sách m i, đ c bi t là NĐướ ế ụ ự ề ớ ặ ệ 64/2002/NĐ-CP. Tuy nhiên, v tác đ ng thúc đ y c ph n hoá doanhề ộ ẩ ổ ầ nghi p nhà n c c a ngh đ nh m i, đi u này là ch a rõ ràng. Đi m m uệ ướ ủ ị ị ớ ề ư ể ấ ch t v n là t t ng trong các b , ngành, cho dù chính sách m i có nh ngố ẫ ư ưở ộ ớ ữ thay đ i thông thoáng đ n bao nhiêu, nh ng n u c quan ch qu n v n cònổ ế ư ế ơ ủ ả ẫ c tình níu kéo đ gi l i doanh nghi p thành viên thì khó mà nói t iố ể ữ ạ ệ ớ chuy n hi u qu đ c. C n tích c c th c hi n vi c ph bi n, tuyên truy nệ ệ ả ượ ầ ự ự ệ ệ ổ ế ề ch tr ng, chính sách c ph n hóa doanh nghi p Nhà n c v i nh ngủ ươ ổ ầ ệ ướ ớ ữ hình th c đa d ng h n, coi tr ng hi u qu c a công tác này.ứ ạ ơ ọ ệ ả ủ Các c quan qu n lý c n ph i hi u rõ theo Lu t doanh nghi p thì cơ ả ầ ả ể ậ ệ ơ quan quy n l c cao nh t c a doanh nghi p nhà n c sau khi chuy n sangề ự ấ ủ ệ ướ ể công ty c ph n là Đ i h i c đông và gi a kỳ đ i h i là h i đ ng qu n tr ,ổ ầ ạ ộ ổ ữ ạ ộ ộ ồ ả ị theo đó đ xác đ nh đúng đ i t ng trong các quan h hành chính c a mình,ể ị ố ượ ệ ủ không can thi p vào ch c năng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p sauệ ứ ả ấ ủ ệ c ph n hóa nh m t doanh nghi p Nhà n c tr c đây. Cũng v y, khiổ ầ ư ộ ệ ướ ướ ậ công ty đã có ph ng án s n xu t kinh doanh, ph ng án đ u t xây d ngươ ả ấ ươ ầ ư ự đ c đ i h i c đông ho c h i đ ng qu n tr phê chu n thì c quan c pượ ạ ộ ổ ặ ộ ồ ả ị ẩ ơ ấ gi y phép cũng không nên đòi h i các th t c khác, ch ng h n nh ph iấ ỏ ủ ụ ẳ ạ ư ả đ c "c quan ch qu n phê duy t". Tránh tình tr ng không rõ ràng trongượ ơ ủ ả ệ ạ quan h gi a t ng công ty và các công ty thành viên đã c ph n hoá nhệ ữ ổ ổ ầ ư nhi u doanh nghi p v n b d i xu ng các văn b n ch đ o t T ng công tyề ệ ẫ ị ộ ố ả ỉ ạ ừ ổ qu n lý tr c đây. ả ướ - 37 - 3.2.2. Hoàn thi n c ch chính sách v c ph n hoá doanh nghi p nhàệ ơ ế ề ổ ầ ệ n c ướ 3.2.2.1. C n hoàn ch nh chính sách bán c ph n cho đ i tác n c ngoàiầ ỉ ổ ầ ố ướ V m c tiêu c a vi c bán c ph n cho nhà đ u t n c ngoài, quyề ụ ủ ệ ổ ầ ầ ư ướ ch quy đ nh 3 m c tiêu đó là: huy đ ng v n, công ngh (tiên ti n) và trìnhế ị ụ ộ ố ệ ế đ qu n lý. Trong 3 m c tiêu đó thì m c tiêu nâng cao trình đ qu n lý c aộ ả ụ ụ ộ ả ủ các nhà qu n lý doanh nghi p là ch y u, nh ng mu n nâng cao trình đả ệ ủ ế ư ố ộ qu n lý c a các nhà qu n lý doanh nghi p Vi t Nam thì nên đ nhà đ u tả ủ ả ệ ệ ể ầ ư n c ngoài tham gia qu n lý công ty c ph n, t đó ta h c đ c cách qu nướ ả ổ ầ ừ ọ ượ ả lý, đi u hành c a h . Đi u này có v nh mâu thu n v i vi c quy đ nh nhàề ủ ọ ề ẻ ư ẫ ớ ệ ị đ u t n c ngoài ch đ c s h u không v t 30% v n đi u l c a côngầ ư ướ ỉ ượ ở ữ ượ ố ề ệ ủ ty c ph n, trong khi lu t đ u t n c ngoài l i cho phép các nhà đ u tổ ầ ậ ầ ư ướ ạ ầ ư n c ngoài liên doanh v i m c v n góp không d i 30% và đ c quy nướ ớ ứ ố ướ ượ ề thành l p các doanh nghi p 100% v n n c ngoài Vi t Nam.ậ ệ ố ướ ở ệ V giá bán c ph n cho nhà đ u t n c ngoài cũng là đi u c n bànề ổ ầ ầ ư ướ ề ầ thêm. C th : m t m t quy ch quy đ nh giá bán c ph n cho nhà đ u tụ ể ộ ặ ế ị ổ ầ ầ ư n c ngoài và nhà đ u t trong n c th ng nh t chung m t giá, m t khácướ ầ ư ướ ố ấ ộ ặ l i quy đ nh trong tr ng h p nhi u nhà đ u t n c ngoài đăng ký mua cạ ị ườ ợ ề ầ ư ướ ổ ph n v t quá 30% s v n đi u l c a công ty thì t ch c đ u giá. V yầ ượ ố ố ề ệ ủ ổ ứ ấ ậ khi đ u giá mà nhà đ u t n c ngoài tr giá cao h n nhà đ u t trongấ ầ ư ướ ả ơ ầ ư n c thì có đi u ch nh giá mua c ph n c a nhà đ u t trong n c không?ướ ề ỉ ổ ầ ủ ầ ư ướ trong th c t các doanh nghi p đã bán c ph n cho các nhà đ u n c ngoàiự ế ệ ổ ầ ầ ướ đ u có m c giá cao h n giá bán cho nhà đ u t trong n c. V y quy đ nhề ứ ơ ầ ư ướ ậ ị nh v y là can thi p quá sâu vào doanh nghi p.ư ậ ệ ệ S không th ng nh t trong c ch chính sách v c ph n hoá doanh nghi pự ố ấ ơ ế ề ổ ầ ệ Nhà n c cùng v i bi n pháp phân c p m nh m trong công tác t ch cướ ớ ệ ấ ạ ẽ ổ ứ th c hi n c ph n hoá nh thi u s ki m tra giám sát và ch n ch nh k pự ệ ổ ầ ư ế ự ể ấ ỉ ị th i c a Chính ph và trách nhi m rõ ràng c a c quan đ c u quy n đãờ ủ ủ ệ ủ ơ ượ ỷ ề - 38 - d n đ n s không th ng nh t trong vi c tri n khai c ph n hoá doanhẫ ế ự ố ấ ệ ể ổ ầ nghi p Nhà n c các đ a ph ng và các b , ngành. Vì v y đã có bi uệ ướ ở ị ươ ộ ậ ể hi n tuỳ ti n ho c trây ỳ trong vi c xúc ti n th c hi n ch tr ng c ph nệ ệ ặ ệ ế ự ệ ủ ươ ổ ầ hoá m t b ph n doanh nghi p Nhà n c.ộ ộ ậ ệ ướ 3.2.2.2. S a đ i m t s chính sách đ i v i doanh nghi p nhà n c vàử ổ ộ ố ố ớ ệ ướ ng i lao đ ng khi th c hi n c ph n hoá.ườ ộ ự ệ ổ ầ * Chính sách u đãi h p lý đ i v i doanh nghi p c ph n hoá ư ợ ố ớ ệ ổ ầ Theo quy đ nh, doanh nghi p Nhà n c chuy n sang công ty c ph nị ệ ướ ể ổ ầ đ c h ng 6 u đãi, trong đó ch y u là u đãi v m t tài chính.ượ ưở ư ủ ế ư ề ặ Tuy v y, cho đ n nay nh ng u đãi v tài chính c a doanh nghi pậ ế ữ ư ề ủ ệ v n còn m t s n i dung c n ph i đ c ti p t c hoàn thi n. ẫ ộ ố ộ ầ ả ượ ế ụ ệ V u đãi đ c "ti p t c vay v n t i ngân hàng th ng m i, công tyề ư ượ ế ụ ố ạ ươ ạ tài chính, các t ch c tín d ng khác c a Nhà n c theo c ch và lãi su tổ ứ ụ ủ ướ ơ ế ấ nh đã áp d ng đ i v i doanh nghi p Nhà n c". Th c t nhi u doanhư ụ ố ớ ệ ướ ự ế ề nghi p đã g p ph i khó khăn khi th c hi n u đãi này vì thông t h ngệ ặ ả ự ệ ư ư ướ d n c a ngân hàng Nhà n c Vi t Nam l i quy đ nh ch nh ng doanhẫ ủ ướ ệ ạ ị ỉ ữ nghi p mà Nhà n c n m gi c ph n đ c bi t, c ph n chi ph i m iệ ướ ắ ữ ổ ầ ặ ệ ổ ầ ố ớ đ c ti p t c vay v n theo c ch và lãi su t hi n hành áp d ng đ i v iượ ế ụ ố ơ ế ấ ệ ụ ố ớ doanh nghi p Nhà n c, còn nh ng doanh nghi p khác (nhà n c khôngệ ướ ữ ệ ướ n m gi c ph n chi ph i, c ph n đ c bi t) ch đ c h ng u đãi nàyắ ữ ổ ầ ố ổ ầ ặ ệ ỉ ượ ưở ư trong vòng 2 năm liên ti p sau khi doanh nghi p chuy n chính th c sangế ệ ể ứ ho t đ ng theo Lu t công ty, còn sau đó thì theo c ch tín d ng hi n hànhạ ộ ậ ơ ế ụ ệ áp d ng cho các doanh nghi p thu c các thành ph n kinh t khác.ụ ệ ộ ầ ế V n đ t l c ph n u đãi cho nh ng doanh nghi p Nhà n c cóấ ề ỷ ệ ổ ầ ư ữ ệ ướ ph n v n t tích lu nhi u, quy đ nh hi n hành v n ch a h p lý, và khôngầ ố ự ỹ ề ị ệ ẫ ư ợ th th c hi n đ c vì n u so sánh gi a ph n v n t tích lu v i giá trể ự ệ ượ ế ữ ầ ố ự ỹ ớ ị doanh nghi p thì khó có doanh nghi p nào đ m b o đ c t l 10% chệ ệ ả ả ượ ỷ ệ ứ ch a nói đ n t l trên 40% nh ch đ Nhà n c đã quy đ nh.ư ế ỷ ệ ư ế ộ ướ ị - 39 - Đ i v i m t s doanh nghi p trong di n c ph n hoá có tình hình tàiố ớ ộ ố ệ ệ ổ ầ s n, tài chính ph c t p ch a có c ch x lý nh : do quá trình tr c đ l iả ứ ạ ư ơ ế ử ư ướ ể ạ công n nh ng không l p h s đ y đ , n ph i thu khó đòi chi m tợ ư ậ ồ ơ ầ ủ ợ ả ế ỷ tr ng l n trong ph n v n nhà n c t i doanh nghi p, công n c a giaiọ ớ ầ ố ướ ạ ệ ợ ủ đo n I còn t n đ ng ch a x lý xong... T n đ ng này v n kéo dài ch a thạ ồ ọ ư ử ồ ọ ẫ ư ể gi i quy t đ c.ả ế ượ Doanh nghi p liên doanh v i n c ngoài nh ng liên doanh thua lệ ớ ướ ư ỗ ch a có c ch x lý.ư ơ ế ử Doanh nghi p đang làm đ án c ph n hoá nh ng ph i ti n hành diệ ề ổ ầ ư ả ế d i, ho c nhà c a, kho, đ t đai đang tranh ch p.ờ ặ ử ấ ấ Doanh nghi p tr c đây b thua l và đã chi âm qu phúc l i khenệ ướ ị ỗ ỹ ợ th ng, g p khó khăn trong ph ng h ng phát tri n, nên ch a th xâyưở ặ ươ ướ ể ư ể d ng đ án c ph n hoá.ự ề ổ ầ Nên ph ng h ng gi i quy t cho doanh nghi p lo i này trong quáươ ướ ả ế ệ ạ trình c ph n hoá là:ổ ầ V công n thì các kho n n ph i thu đã quá h n thanh toán t 3 nămề ợ ả ợ ả ạ ừ tr lên (tr c đây là 5 năm), tuy con n đang t n t i nh ng không có khở ướ ợ ồ ạ ư ả năng tr n , đ c phép x lý b ng cách tr vào k t qu kinh doanh, ho cả ợ ượ ử ằ ừ ế ả ặ cu i cùng không còn ngu n nào thì tr vào ph n v n nhà n c t i doanhố ồ ừ ầ ố ướ ạ nghi p c ph n hoá.ệ ổ ầ N ph i thu quá h n thanh toán có th đ c bán cho các t ch c kinhợ ả ạ ể ượ ổ ứ t có kh năng mua bán n .ế ả ợ N ph i tr đ n h n đ c tho thu n v i ch n đ x lý ho cợ ả ả ế ạ ượ ả ậ ớ ủ ợ ể ử ặ chuy n thành v n góp c ph n.ể ố ổ ầ N thu và n ngân sách c a doanh nghi p nhà n c c ph n hoáợ ế ợ ủ ệ ướ ổ ầ đ c xem xét cho x lý nh khoanh n , giãn n , xoá n .ượ ử ư ợ ợ ợ - 40 - N đ ng vay ngân hàng th ng m i doanh nghi p nhà n c c ph nợ ọ ươ ạ ệ ướ ổ ầ hoá đ c quy n tho thu n v i ngân hàng đ giãn n , khoanh n , xoá nượ ề ả ậ ớ ể ợ ợ ợ gi m lãi su t vay ho c chuy n n thành v n góp c ph n.ả ấ ặ ể ợ ố ổ ầ N n c ngoài doanh nghi p t vay có th tho thu n v i ch nợ ướ ệ ự ể ả ậ ớ ủ ợ chuy n thành v n góp trong công ty c ph n. ể ố ổ ầ Các kho n l lu k tr c đây c a doanh nghi p nhà n c c ph nả ỗ ỹ ế ướ ủ ệ ướ ổ ầ hoá đ c dùng thu nh p tr c thu có đ n th i đi m c ph n hoá đ bùượ ậ ướ ế ế ờ ể ổ ầ ể đ p.ắ Đ i v i tài s n liên doanh n c ngoài doanh nghi p nhà n c cố ớ ả ướ ệ ướ ổ ph n hoá đ c tho thu n đ mua bán l i v n góp liên doanh. N u đ aầ ượ ả ậ ể ạ ố ế ư v n góp liên doanh vào c ph n hoá thì đã có quy đ nh h ng d n xác đ nhố ổ ầ ị ướ ẫ ị giá tr góp v n liên doanh v i n c ngoài, theo t giá chuy n đ i ngo i tị ố ớ ướ ỷ ể ổ ạ ệ bình quân trên th tr ng ti n t t i th i đi m đ nh giáị ườ ề ệ ạ ờ ể ị Đ i v i doanh nghi p liên doanh v i n c ngoài n u làm ăn thua lố ớ ệ ớ ướ ế ỗ có th cho k t thúc h p đ ng liên doanh, r i ti n hành gi i th doanhể ế ợ ồ ồ ế ả ể nghi p đó theo quy đ nh c a pháp lu t. Ho c có th ti n hành c ph n hoáệ ị ủ ậ ặ ể ế ổ ầ theo h ng c ph n hoá đ i v i doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài.ướ ổ ầ ố ớ ệ ố ầ ư ướ C n có c ch thích h p đ i v i doanh nghi p có v n đ u t n cầ ơ ế ợ ố ớ ệ ố ầ ư ướ ngoài. Có th cho phép các doanh nghi p này ti n hành c ph n hoá vìể ệ ế ổ ầ chính nh ng công ty này s làm phong phú h n các hình th c thu hút v nữ ẽ ơ ứ ố đ u t n c ngoài vào Vi t Nam. Đ i v i nh ng doanh nghi p này thì nênầ ư ướ ệ ố ớ ữ ệ quy đ nh kh ng ch t l c ph n thích h p v i bên n c ngoài và bênị ố ế ỷ ệ ổ ầ ợ ớ ướ Vi t Nam, tr c h t c n thí đi m đ rút kinh nghi m tránh vi c m c saiệ ướ ế ầ ể ể ệ ệ ắ l m. Vi c đ u tiên là ti n hành b sung s a đ i lu t đ u t n c ngoài vàầ ệ ầ ế ổ ử ổ ậ ầ ư ướ ch ti n hành c ph n hoá nh ng doanh nghi p làm ăn kém hi u qu , c nỉ ế ổ ầ ữ ệ ệ ả ầ có nh ng b c đi thích h p.ữ ướ ợ - 41 - *Đ m b o l i ích c a ng i lao đ ng trong doanh nghi p c ph n hoá.ả ả ợ ủ ườ ộ ệ ổ ầ Theo quy đ nh thì m i 1 năm làm vi c cho Nhà n c ng i lao đ ngị ỗ ệ ướ ườ ộ trong doanh nghi p th c hi n c ph n hoá đ c mua t i đa 10 c ph n (trệ ự ệ ổ ầ ượ ố ổ ầ ị giá 1 c phi u 100.000 đ ng) v i m c gi m giá 30% so v i các đ i t ngổ ế ồ ớ ứ ả ớ ố ượ khác. S l ng c ph n đ c mua v i giá u đãi tuỳ thu c vào s nămố ượ ổ ầ ượ ớ ư ộ ố công tác c a t ng ng i nh ng t ng giá tr u đãi cho ng i lao đ ng trongủ ừ ườ ư ổ ị ư ườ ộ doanh nghi p không đ c v t quá 20% ho c 30% (đ i v i nh ng doanhệ ượ ượ ặ ố ớ ữ nghi p có v n t tích lu t 40% giá tr doanh nghi p tr lên) giá tr v nệ ố ự ỹ ừ ị ệ ở ị ố Nhà n c t i doanh nghi p. Riêng ng i lao đ ng nghèo còn đ c Nhàướ ạ ệ ườ ộ ượ n c cho tr ch m ti n mua c ph n u đãi trong gi i h n 10 năm.ướ ả ậ ề ổ ầ ư ớ ạ V c b n, ch đ u đãi cho ng i lao đ ng đã đ c c i thi nề ơ ả ế ộ ư ườ ộ ượ ả ệ nhi u so v i tr c đây. Tuy nhiên, vi c quy đ nh th ng nh t t l giá trề ớ ướ ệ ị ố ấ ỷ ệ ị đ c u đãi t ng ng v i ph n v n c a Nhà n c t i doanh nghi p màượ ư ươ ứ ớ ầ ố ủ ướ ạ ệ không xét đ n m c v n th c t và lao đ ng hi n có doanh nghi p làế ứ ố ự ế ộ ệ ở ệ không h p lý và không công b ng, s d n t i tình tr ng n i nhi u v n Nhàợ ằ ẽ ẫ ớ ạ ơ ề ố n c thì ng i lao đ ng đ c h ng m t ph n m c đã quy đ nh. Nh t làướ ườ ộ ượ ưở ộ ầ ứ ị ấ nh ng doanh nghi p có giá tr tài s n th p và đông lao đ ng, u đãi nàyữ ệ ị ả ấ ộ ư ch a th t h p d n ng i lao đ ng. Vì th c t bình quân ng i lao đ ng ư ậ ấ ẫ ườ ộ ự ế ườ ộ ở nh ng doanh nghi p này ch mua đ c 2-3 c ph n theo giá u đãi cho m iữ ệ ỉ ượ ổ ầ ư ỗ năm công tác trong khu v c Nhà n c mà thôi.ự ướ M t khác, ch đ u đãi này m i ch khuy n khích m t b ph nặ ế ộ ư ớ ỉ ế ộ ộ ậ ng i lao đ ng nh ng doanh nghi p c ph n hoá, không công b ng đ iườ ộ ở ữ ệ ổ ầ ằ ố v i nh ng ng i lao đ ng đã làm vi c cho Nhà n c các khu v c khácớ ữ ườ ộ ệ ướ ở ự ho c đã h u trí. Ch a th t s t o ra đ c đ ng l c thúc đ y đông đ oặ ư ư ậ ự ạ ượ ộ ự ẩ ả qu n chúng quan tâm và nhi t tình tham gia h ng ng ch ng trình cầ ệ ưở ứ ươ ổ ph n hoá doanh nghi p Nhà n c c a Chính ph .ầ ệ ướ ủ ủ Nên chăng áp d ng t ng h p các gi i pháp sau đây trong quá trình cụ ổ ợ ả ổ ph n hoá:ầ - 42 - Doanh nghi p nhà n c c ph n hoá đ c mi n l phí c p gi yệ ướ ổ ầ ượ ễ ệ ấ ấ ch ng nh n đăng ký kinh doanh khi chuy n t doanh nghi p nhà n c sangứ ậ ể ừ ệ ướ công ty c ph n.ổ ầ Doanh nghi p nhà n c c ph n hoá đ c duy trì các h p đ ng thuêệ ướ ổ ầ ượ ợ ồ nhà c a, v t ki n trúc c a các c quan nhà n c và các doanh nghi p khác,ử ậ ế ủ ơ ướ ệ ho c đ c u tiên mua theo giá th tr ng t i th i đi m c ph n hoá đ nặ ượ ư ị ườ ạ ờ ể ổ ầ ể ổ đ nh s n xu t kinh doanh. ị ả ấ S d b ng ti n c a qu khen th ng phúc l i đ c chia cho ng iố ư ằ ề ủ ỹ ưở ợ ượ ườ lao đ ng đang làm vi c t i doanh nghi p đ mua c ph n, không ph i n pộ ệ ạ ệ ể ổ ầ ả ộ thu thu nh p cá nhân. ế ậ Ng i lao đ ng trong danh sách th ng xuyên c a doanh nghi p nhàườ ộ ườ ủ ệ n c c ph n hoá đ c nhà n c bán c ph n theo giá u đãi cho m t nămướ ổ ầ ượ ướ ổ ầ ư ộ làm vi c th c t t i khu v c nhà n c v i giá gi m 30% so v i m nh giáệ ự ế ạ ự ướ ớ ả ớ ệ ban đ u. Tr giá m t c ph n là 100.000 đ ng. Ng i lao đ ng nghèo đ cầ ị ộ ổ ầ ồ ườ ộ ượ mua tr d n 10 năm không lãi su t v i c ph n không quá m c kh ng chả ầ ấ ớ ổ ầ ứ ố ế trên t ng s c ph n bán u đãi. T ng giá tr u đãi không v t quá ph nổ ố ổ ầ ư ổ ị ư ượ ầ v n nhà n c t i doanh nghi p. T t c c ph n u đãi này đ u là c phi uố ướ ạ ệ ấ ả ổ ầ ư ề ổ ế ghi tên và và ch đ c chuy n nh ng sau m t th i gian nh t đ nh k tỉ ượ ể ưọ ộ ờ ấ ị ể ừ khi mua. Xoá b t l kh ng ch t ng m c giá tr u đãi cho ng i lao đ ng.ỏ ỷ ệ ố ế ổ ứ ị ư ườ ộ Qui đ nh c ph n đ c mua theo giá u đãi c a ng i lao đ ng trongị ổ ầ ượ ư ủ ườ ộ doanh nghi p là lo i c phi u ghi tên và ch đ c chuy n nh ng sau 3ệ ạ ổ ế ỉ ượ ể ượ năm k t ngày mua, và đ c quy n th a k thì m i khuy n khích ng iể ừ ượ ề ừ ế ớ ế ườ lao đ ng tham gia nhi t tình trong vi c mua c phi u. Tr ng h p đ c bi tộ ệ ệ ổ ế ườ ợ ặ ệ n u có v n đ nghiêm tr ng x y ra thì h i đ ng qu n tr công ty c ph nế ấ ề ọ ả ộ ồ ả ị ổ ầ xem xét và u tiên mua l i theo giá th tr ng t i th i đi m bán.ư ạ ị ườ ạ ờ ể Không b t bu c ph i s d ng h t s lao đ ng hi n có t i th i đi mắ ộ ả ử ụ ế ố ộ ệ ạ ờ ể c ph n hoá, ch yêu c u s d ng t i đa s lao đ ng hi n có. S lao đ ngổ ầ ỉ ầ ử ụ ố ố ộ ệ ố ộ - 43 - còn l i s đ c Qu h tr lao đ ng dôi d do s p x p l i doanh nghi pạ ẽ ượ ỹ ỗ ợ ộ ư ắ ế ạ ệ nhà n c gi i quy t. Ng i lao đ ng dôi d đ c h ng chính sách đãiướ ả ế ườ ộ ư ượ ưở ng theo quy đ nh c a pháp lu t và có h ng d n c th cho t ng doanhộ ị ủ ậ ướ ẫ ụ ể ừ nghi p trong t ng ngành, lĩnh v c.ệ ừ ự Còn v bán c ph n cho lãnh đ o, qu n lý, nghi p v và ng i thânề ổ ầ ạ ả ệ ụ ườ c a h cùng làm vi c t i doanh nghi p nh m đ m b o tính công b ng choủ ọ ệ ạ ệ ằ ả ả ằ cán b công nhân viên, đ ng th i không phân bi t cán b lãnh đ o hay laoộ ồ ờ ệ ộ ạ đ ng bình th ng, n u có th i gian thâm niên công tác nh nhau thì ph nộ ườ ế ờ ư ầ u đãi cũng ph i đ c h ng nh nhau. Nên b sung chính sách u đãi đ iư ả ượ ưở ư ổ ư ố v i ng i lao đ ng trong m t s doanh nghi p không có tích lu qu phúcớ ườ ộ ộ ố ệ ỹ ỹ l i khen th ng đ phân ph i cho công nhân mua c ph n, c th nh choợ ưở ể ố ổ ầ ụ ể ư công nhân mua ch u tr ch m ph n c ph n theo giá u đãi (ngoài danhị ả ậ ầ ổ ầ ư m c công nhân nghèo đ c mua tr ch m).ụ ượ ả ậ 3.2.2.3. M r ng quy n c a cán b lãnh đ o doanh nghi p c ph n hoáở ộ ề ủ ộ ạ ệ ổ ầ trong vi c mua c phi u.ệ ổ ế Đ ngh m r ng chính sách quy đ nh t i pháp l nh ch ng thamề ị ở ộ ị ạ ệ ố nhũng, cho phép cán b lãnh đ o và cán b qu n lý t i doanh nghi p cộ ạ ộ ả ạ ệ ổ ph n hoá đ c mua c ph n nh các c đông khác (ngoài ph n mua theoầ ượ ổ ầ ư ổ ầ giá u đãi), n u h có kh năng tài chính có th mua đ c cao h n, đ t oư ế ọ ả ể ượ ơ ể ạ ni m tin cho t p th ng i lao đ ng trong doanh nghi p và các c đôngề ậ ể ườ ộ ệ ổ ngoài doanh nghi p mua nhi u và nhanh s c ph n bán ra.ệ ề ố ổ ầ Vai trò c a cán b lãnh đ o doanh nghi p có m t ý nghĩa quan trong,ủ ộ ạ ệ ộ nó quy t đ nh s thành công trong th c hi n c ph n hoá c a t ng doanhế ị ự ự ệ ổ ầ ủ ừ nghi p, th nh ng h l i th y r ng quy n l i cu h b kìm l i b i nhi uệ ế ư ọ ạ ấ ằ ề ợ ả ọ ị ạ ở ề quy đ nh. C th nh ngh đ nh 44/CP (ngày 29-06-1998) không gi i h n cị ụ ể ư ị ị ớ ạ ổ ph n mà giám đ c trong doanh nghi p đ c mua, nh ng trong pháp l nhầ ố ệ ượ ư ệ ch ng tham nhũng thì giám đ c ch đ c mua không quá s c phi u u đãiố ố ỉ ượ ố ổ ế ư bình quân c a ng i lao đ ng trong công ty.ủ ườ ộ Vi c kh ng ch ng i lãnhệ ố ế ườ - 44 - đ o, ng i qu n lý doanh nghi p ch đ c mua c ph n theo giá u đãi t iạ ườ ả ệ ỉ ượ ổ ầ ư ố đa b ng m c bình quân c a c đông trong doanh nghi p đã là m t đi uằ ứ ủ ổ ệ ộ ề thi u bình đ ng khi n cho các đ i t ng này thi u hăng hái trong vi c ti nế ẳ ế ố ượ ế ệ ế hành c ph n hoá. Và đi u làm cho các v giám đ c tâm t h n n a là theoổ ầ ề ị ố ư ơ ữ các quy đ nh t i ngh đ nh 73/CP (06-12-2000) thì giám đ c s m t quy nị ạ ị ị ố ẽ ấ ề qu n lý v n doanh nghi p n u n m gi dù ch m t c phi u c a doanhả ố ệ ế ắ ữ ỉ ộ ổ ế ủ nghi p.ệ Th c t đã cho th y doanh nghi p nào mà ng i lãnh đ o vàự ế ấ ở ệ ườ ạ ng i qu n lý không hăng hái nhi t tình tham gia thì qu n chúng n i đóườ ả ệ ầ ơ cũng không tin t ng, nhi t tình tham gia ch ng trình c ph n hoá, và ti nưở ệ ươ ổ ầ ế trình c ph n hoá các doanh nghi p đó th ng b kéo dài m t cách khôngổ ầ ở ệ ườ ị ộ c n thi t, th m chí c c u v n đi u l c a công ty c ph n cũng khôngầ ế ậ ơ ấ ố ề ệ ủ ổ ầ đ m b o đúng nh ph ng án c ph n hoá đã đ ra vì g p nh ng tr ng iả ả ư ươ ổ ầ ề ặ ữ ở ạ trong quá trình bán c ph n. Nhi u doanh nghi p đã c ph n hoá khôngổ ầ ề ệ ổ ầ thu c di n Nhà n c ph i n m gi c ph n chi ph i, th nh ng s cộ ệ ướ ả ắ ữ ổ ầ ố ế ư ố ổ ph n do Nhà n c và các doanh nghi p Nhà n c n m gi còn khá l nầ ướ ệ ướ ắ ữ ớ (kho ng trên 30%) do không bán h t. Đi u đó cho th y c n ph i xem xét,ả ế ề ấ ầ ả s a đ i, b sung l i các quy đ nh v vi c kh ng ch quy n mua c ph nử ổ ổ ạ ị ề ệ ố ế ề ổ ầ sao cho h p lý và linh ho t đ vi c th c hi n c ph n hoá doanh nghi pợ ạ ể ệ ự ệ ổ ầ ệ Nhà n c đ c thu n l i h n, công b ng h n, đ m b o ho t đ ng cướ ượ ậ ợ ơ ằ ơ ả ả ạ ộ ổ ph n hoá doanh nghi p Nhà n c đáp ng tri t đ h n các m c tiêu đãầ ệ ướ ứ ệ ể ơ ụ đ c đ t ra.ượ ặ 3.2.3. L a ch n doanh nghi p nhà n c c ph n hoá đ ng th i c ngự ọ ệ ướ ổ ầ ồ ờ ủ c l i doanh nghi p tr c khi ti n hành c ph n hoá.ố ạ ệ ướ ế ổ ầ * L a ch n doanh nghi p nhà n c c ph n hoáự ọ ệ ướ ổ ầ . Theo tinh th n c a NĐ 44/1998/NĐ-CP ngày 29/6/1998 c a Chính phầ ủ ủ ủ thì đ i t ng c ph n hoá đã đ c quy đ nh thông thoáng h n, rõ ràng h n,ố ượ ổ ầ ượ ị ơ ơ m t khác, c ph n hoá không còn là t nguy n c a doanh nghi p mà theoặ ổ ầ ự ệ ủ ệ s phân đ nh c a Chính ph trên c s ph ng án s p x p và chuy nự ị ủ ủ ơ ở ươ ắ ế ể - 45 - chuy n đ i s h u doanh nghi p Nhà n c c a các b , ngành và các đ aể ổ ở ữ ệ ướ ủ ộ ị ph ng, đ ng th i doanh nghi p ph i đ các đi u ki n c a c ph n hoáươ ồ ờ ệ ả ủ ề ệ ủ ổ ầ nh quy đ nh t i ngh đ nh 64/2002/NĐ-CP. Do thi u các tiêu th c c n thi tư ị ạ ị ị ế ứ ầ ế quy đ nh và h ng d n vi c l a ch n doanh nghi p đ th c hi n c ph nị ướ ẫ ệ ự ọ ệ ể ự ệ ổ ầ hoá nên đã d n t i tình tr ng các b , ngành, đ a ph ng quy đ nh vi c l aẫ ớ ạ ộ ị ươ ị ệ ự ch n doanh nghi p đ c ph n hoá r t khác nhau.ọ ệ ể ổ ầ ấ Cho nên vi c ch n doanh nghi p nhà n c đ c ph n hoá là: b t cệ ọ ệ ướ ể ổ ầ ấ ứ doanh nghi p nào không thu c di n nhà n c ph i đ u t ho c ti p t cệ ộ ệ ướ ả ầ ư ặ ế ụ gi 100% v n, đ u s cho c ph n hoá, trong s này không có tiêu chu nữ ố ề ẽ ổ ầ ố ẩ cho doanh nghi p nào mu n thì c ph n hoá, doanh nghi p nào khôngệ ố ổ ầ ệ mu n thì thôi.ố Tiêu chu n đ i v i doanh nghi p nhà n c c ph n hoá là b ph nẩ ố ớ ệ ướ ổ ầ ộ ậ ph thu c c a doanh nghi p nhà n c ph i có đ đi u ki n h ch toán đ cụ ộ ủ ệ ướ ả ủ ề ệ ạ ộ l p và không gây khó khăn hay nh h ng x u đ n s n xu t kinh doanhậ ả ưở ấ ế ả ấ c a doanh nghi p và các b ph n còn l i. ủ ệ ộ ậ ạ Ngoài ra doanh nghi p h ch toán đ c l p có v n < 5 t , n u khôngệ ạ ộ ậ ố ỷ ế c ph n hoá thì ti n hành giao bán, khoán kinh doanh, cho thuê.ổ ầ ế * C ng c doanh nghi p tr c khi c ph n hoá.ủ ố ệ ướ ổ ầ Thành l p công ty đ u t tài chính c a nhà n c theo mô hình c aậ ầ ư ủ ướ ủ Trung Qu c. Công ty này qu n lý các v n đ kinh doanh và đ i di n choố ả ấ ề ạ ệ chính ph làm ch s h u v n c a doanh nghi p nhà n c, còn các bủ ủ ở ữ ố ủ ệ ướ ộ ngành ch làm nhi m v qu n lý nhà n c.ỉ ệ ụ ả ướ Tách quy n s h u tài s n ra kh i quy n qu n lý và khai thác c aề ở ữ ả ỏ ề ả ủ doanh nghi p. Nhà n c dùng các ch tiêu v doanh s , l i nhu n, khệ ướ ỉ ề ố ợ ậ ả năng thanh toán n đ qu n lý doanh nghi p nhà n c, còn l i giao cho h iợ ể ả ệ ướ ạ ộ đ ng qu n tr ho c giám đ c toàn quy n quy t đ nh các v n đ c thồ ả ị ặ ố ề ế ị ấ ề ụ ể trong quá trình s n xu t, kinh doanh nh : mua s m thanh lý, c m c , thả ấ ư ắ ầ ố ế ch p tài s n, quy n quy t đ nh t l kh u hao, đ u t phát tri n, tr l ngấ ả ề ế ị ỷ ệ ấ ầ ư ể ả ươ - 46 - công nhân, tính toán chi phí s n xu t... Thu nh p c a công nhân, giám đ cả ấ ậ ủ ố doanh nghi p tính theo hi u qu kinh doanh không kh ng ch đ nh m c màệ ệ ả ố ế ị ứ ch quy đ nh m c l ng t i thi u nh c a nhà n c là đ c, không kh ngỉ ị ứ ươ ố ể ư ủ ướ ượ ố ch m c t i đa.ế ứ ố Giám đ c doanh nghi p là m t ngh , không ph i là m t ch c v , nênố ệ ộ ề ả ộ ứ ụ ph i đ c đào t o theo ch ng trình khoa h c. Th c hi n thuê giám đ cả ượ ạ ươ ọ ự ệ ố đ đi u hành doanh nghi p nhà n c, nh ng tr c h t phân đ nh rõ m iể ề ệ ướ ư ướ ế ị ố quan h gi a giám đ c và h i đ ng qu n tr , gi a giám đ c và c p u t iệ ữ ố ộ ồ ả ị ữ ố ấ ỷ ạ doanh nghi p. ệ H n ch đ a các chi phí xã h i vào doanh nghi p nhà n c. Khôngạ ế ư ộ ệ ướ dùng ti n thu c a dân và các thành ph n kinh t khác đ c p v n hay đ uề ế ủ ầ ế ể ấ ố ầ t cho doanh nghi p nhà n c, gây thói chây ỳ l i các doanh nghi pư ệ ướ ỷ ạ ở ệ nhà n c gây th t thoát lãng phí kém hi u qu .ướ ấ ệ ả 3.2.4. Hoàn thi n c ch đ nh giá doanh nghi p nhà n c ệ ơ ế ị ệ ướ Cho phép áp d ng nhi u ph ng pháp xác đ nh giá tr doanh nghi pụ ề ươ ị ị ệ đ c ph n hoá, đ ng th i quy đ nh t ch c xác đ nh giá tr doanh nghi pể ổ ầ ồ ờ ị ổ ứ ị ị ệ c ph n hoá nh c quan có th m quy n quy t đ nh c ph n hoá doanhổ ầ ư ơ ẩ ề ế ị ổ ầ nghi p s ch đ nh ng i đ i di n làm ch t ch h i đ ng, c quan tài chínhệ ẽ ỉ ị ườ ạ ệ ủ ị ộ ồ ơ (cung c p) c ng i đ i di n làm ch t ch h i đ ng; ho c l a ch n công tyấ ử ườ ạ ệ ủ ị ộ ồ ặ ự ọ ki m toán và t ch c kinh t có ch c năng đ nh giá.ể ổ ứ ế ứ ị Giá tr quy n s đ ng đ t đ c tính vào giá tr doanh nghi p đ i v iị ề ử ụ ấ ượ ị ệ ố ớ di n tích đ t nhà n c giao cho doanh nghi p đ kinh doanh nhà và hệ ấ ướ ệ ể ạ t ng ; doanh nghi p nhà n c c ph n hoá đ c h ng các quy n s d ngầ ệ ướ ổ ầ ượ ưở ề ử ụ đ t theo quy đ nh c a lu t đ t đai.ấ ị ủ ậ ấ Xác đ nh l i th kinh doanh c a doanh nghi p nhà n c c ph n hoáị ợ ế ủ ệ ướ ổ ầ đ c so v i lãi su t c a trái phi u chính ph kỳ h n 10 năm th i đi mượ ớ ấ ủ ế ủ ạ ở ờ ể g n nh t. Cho phép tính giá tr th ng hi u vào giá tr doanh nghi p, n u rõầ ấ ị ươ ệ ị ệ ế ràng thì đ c th tr ng ch p nh n.ượ ị ườ ấ ậ - 47 - K t qu xác đ nh giá tr doanh nghi p là c s xác đ nh m c giá sànế ả ị ị ệ ơ ở ị ứ đ t ch c bán c ph n cho các đ i t ng bên ngoài doanh nghi p .ể ổ ứ ổ ầ ố ượ ệ Toàn b giá tr doanh nghi p nhà n c đ c ph n hoá do b tr ngộ ị ệ ướ ể ổ ầ ộ ưở các b , ch t ch UBND t nh thành ph quy t đ nh, tr tr ng h p giá trộ ủ ị ỉ ố ế ị ừ ườ ợ ị doanh nghi p th c t nh h n so v i trên s sách k toán c a doanh nghi pệ ự ế ỏ ơ ớ ổ ế ủ ệ t 500 tri u đ ng tr lên, thì c n ph i tho thu n b ng văn b n c a b tàiừ ệ ồ ở ầ ả ả ậ ằ ả ủ ộ chính. Cách xác đ nh giá tr doanh nghi p cũng có nhi u quy đ nh thoángị ị ệ ề ị h n, v i đi u kho n cho áp d ng nhi u ph ng pháp khác nhau đ xácơ ớ ề ả ụ ề ươ ể đ nh giá tr và có th thuê các công ty ki m toán ho c các t ch c kinh t cóị ị ể ể ặ ổ ứ ế ch c năng đ đ nh giá doanh nghi p. Giá tr đ c xác đ nh này dùng đ bánứ ể ị ệ ị ượ ị ể c ph n cho ng i lao đ ng, còn đ i v i c ph n bán ra ngoài (đ c quyổ ầ ườ ộ ố ớ ổ ầ ượ đ nh ph i bán ra ngoài t i thi u 30%) thì đó ch là "giá sàn" đ làm c sị ả ố ể ỉ ể ơ ở bán đ u giá. Vi c bán đ u giá này đ c quy đ nh th c hi n thông qua cácấ ệ ấ ượ ị ự ệ t ch c tài chính trung gian. Cách làm nh v y nh m m c đích đ a giá bánổ ứ ư ậ ằ ụ ư doanh nghi p sát h n v i giá tr th t, h n ch nh ng ph n ánh đ nh giáệ ơ ớ ị ậ ạ ế ữ ả ị doanh nghi p th p, gây th t thoát tài s n nhà n c.ệ ấ ấ ả ướ Giá tr th c t c a doanh nghi p là giá tr toàn b tài s n hi n có c aị ự ế ủ ệ ị ộ ả ệ ủ doanh nghi p t i th i đi m c ph n hoá có tính đ n kh năng sinh l i c aệ ạ ờ ể ổ ầ ế ả ờ ủ doanh nghi p mà ng i mua, ng i bán c ph n đ u ch p nh n đ c. Giáệ ườ ườ ổ ầ ề ấ ậ ượ tr th c t ph n v n nhà n c t i doanh nghi p là giá tr th c t c a doanhị ự ế ầ ố ướ ạ ệ ị ự ế ủ nghi p sau khi dã tr các kho n n ph i tr và s d Qu khen th ng,ệ ừ ả ợ ả ả ố ự ỹ ưở qu phúc l i.ỹ ợ Giá tr tài s n c a doanh nghi p còn ph thu c vào ch t l ng tàiị ả ủ ệ ụ ộ ấ ượ s n, giá tr quy n s d ng đ t, giá tr l i th kinh doanh c a doanh nghi p.ả ị ề ử ụ ấ ị ợ ế ủ ệ Ch t l ng tài s n c a doanh nghi p căn c vào kh năng b o đ m an toànấ ượ ả ủ ệ ứ ả ả ả trong v n hành và s d ng tài s n; b o đ m ch t l ng s n ph m và môiậ ử ụ ả ả ả ấ ượ ả ẩ tr ng. Giá tr quy n s d ng đ t, tr c m t v n áp d ng chính sách thuêườ ị ề ử ụ ấ ướ ắ ẫ ụ - 48 - đ t và giao đ t theo quy đ nh hi n hành. y ban nhân dân t nh, thành phấ ấ ị ệ Ủ ỉ ố tính l i giá thuê đ t nh ng v trí thu n l i đ áp d ng chung cho m i lo iạ ấ ở ữ ị ậ ợ ể ụ ọ ạ hình doanh nghi p. Đ i v i di n tích đ t Nhà n c giao cho doanh nghi pệ ố ớ ệ ấ ướ ệ đ kinh doanh nhà và h t ng thì ph i tính giá tr quy n s d ng đ t vàoể ạ ầ ả ị ề ử ụ ấ giá tr doanh nghi p c ph n hoá. Giá tr l i th kinh doanh c a doanhị ệ ổ ầ ị ợ ế ủ nghi p đ c xác đ nh trên c s t su t l i nhu n sau thu thu nh p doanhệ ượ ị ơ ở ỷ ấ ợ ậ ế ậ nghi p trên v n nhà n c t i doanh nghi p bình quân trong 3 năm li n kệ ố ướ ạ ệ ề ề tr c khi c ph n hoá so v i lãi su t c a trái phi u Chính ph kỳ h n 10ướ ổ ầ ớ ấ ủ ế ủ ạ năm th i đi m g n nh t nhân v i giá tr ph n v n nhà n c t i doanhở ờ ể ầ ấ ớ ị ầ ố ướ ạ nghi p t i th i đi m đ nh giá. N u doanh nghi p có giá tr th ng hi uệ ạ ờ ể ị ế ệ ị ươ ệ đ c th tr ng ch p nh n thì xác đ nh căn c vào th tr ng.ượ ị ườ ấ ậ ị ứ ị ườ K t qu xác đ nh giá tr doanh nghi p là c s đ xác đ nh c c u cế ả ị ị ệ ơ ở ể ị ơ ấ ổ ph n bán l n đ u, th c hi n chính sách đ i v i ng i lao đ ng trong doanhầ ầ ầ ự ệ ố ớ ườ ộ nghi p, ng i s n xu t và cung c p nguyên li u, xác đ nh m c giá "sàn"ệ ườ ả ấ ấ ệ ị ứ đ t ch c bán c ph n cho các đ i t ng bên ngoài doanh nghi p. Giá trể ổ ứ ổ ầ ố ượ ệ ị doanh nghi p ch đ c c quan có th m quy n đi u ch nh l i trong tr ngệ ỉ ượ ơ ẩ ề ề ỉ ạ ườ h p doanh nghi p có khó khăn trong vi c bán c ph n và trong tr ng h pợ ệ ệ ổ ầ ườ ợ xác đ nh l i giá tr doanh nghi p t th i đi m đ nh giá đ n th i đi m doanhị ạ ị ệ ừ ờ ể ị ế ờ ể nghi p chính th c chuy n thành công ty c ph n.ệ ứ ể ổ ầ Tr c khi xác đ nh giá tr doanh nghi p c n ph i x lý tài s n thuê,ướ ị ị ệ ầ ả ử ả m n, góp v n liên doanh, liên k t, tài s n không c n dùng, tài s n đ cượ ố ế ả ầ ả ượ đ u t b ng Qu khen th ng, Qu phúc l i.ầ ư ằ ỹ ưở ỹ ợ 3.2.5. C n có c ch phân b và t ch c bán c phi u h p lý h n.ầ ơ ế ổ ổ ứ ổ ế ợ ơ 3.2.5.1. C ch phân b vi c bán c phi uơ ế ổ ệ ổ ế Không h n ch s l ng c ph n đ c mua l n đ u t i các doanhạ ế ố ượ ổ ầ ượ ầ ầ ạ nghi p nhà n c c ph n hoá đ i v i nhà đ u t trong n c (tr tr ngệ ướ ổ ầ ố ớ ầ ư ướ ừ ườ h p doanh nghi p thu c di n nhà n c gi c ph n chi ph i, c ph n đ cợ ệ ộ ệ ướ ữ ổ ầ ố ổ ầ ặ bi t). C n quy đ nh các đi u ki n đ xác đ nh c đông sáng l p c a doanhệ ầ ị ề ệ ể ị ổ ậ ủ - 49 - nghi p c ph n hoá là: C đông sáng l p trong doanh nghi p nhà n c cệ ổ ầ ổ ậ ệ ướ ổ ph n hoá ph i tho mãn các đi u ki n tham gia thông qua đi u l l n đ uầ ả ả ề ệ ề ệ ầ ầ c a công ty c ph n; cùng nhau n m gi ít nh t m t s l ng c ph nủ ổ ầ ắ ữ ấ ộ ố ượ ổ ầ đ c quy n chào bán; s h u s l ng c ph n đ m b o m c t i thi uượ ề ở ữ ố ượ ổ ầ ả ả ứ ố ể c a c đông sáng l p do đ i h i đ ng c đông quy t đ nh và ghi vào đi uủ ổ ậ ạ ộ ồ ổ ế ị ề l công ty. ệ C c u c ph n l n đ u c a doanh nghi p nhà n c c ph n hoáơ ấ ổ ầ ầ ầ ủ ệ ướ ổ ầ đ c dành đ bán theo giá u đãi (gi m giá 30% trên 100.000 đ ng m nhượ ể ư ả ồ ệ giá ban đ u c a m t c ph n) cho ng i lao đ ng trong doanh nghi p, choầ ủ ộ ổ ầ ườ ộ ệ ng i s n xu t và cung c p nguyên li u nh ng doanh nghi p ch bi nườ ả ấ ấ ệ ở ữ ệ ế ế hàng nông lâm thu s n; ngoài ra, ph i theo m t th t u tiên khi bán cỷ ả ả ộ ứ ự ư ổ ph n là:ầ - Nhà n c, n u v n ti p t c n m gi c ph n.ướ ế ẫ ế ụ ắ ữ ổ ầ - Ng i lao đ ng trong doanh nghi p đ c mua theo giá u đãi.ườ ộ ệ ượ ư - Ng i s n xu t và cung c p nguyên li u cho doanh nghi p, đ cườ ả ấ ấ ệ ệ ượ phép mua theo giá u đãi.ư - M i ng i, đ c mua s c ph n còn l i, nh ng ph i dành t iọ ườ ượ ố ổ ầ ạ ư ả ố thi u 30% đ bán ra ngoài doanh nghi p, trong đó u tiên cho các nhà đ uể ể ệ ư ầ t ti m năng. ư ề Cán b qu n lý t i doanh nghi p nhà n c, t phó phòng nghi p vộ ả ạ ệ ướ ừ ệ ụ tr lên không b kh ng ch m c mua c ph n theo giá u đãi bình quânở ị ố ế ứ ổ ầ ư trong doanh nghi p. Ng i lao đ ng trong doanh nghi p nhà n c c ph nệ ườ ộ ệ ướ ổ ầ hoá đ u có quy n và nghĩa v nh nhau d a theo s năm tháng th c t làmề ề ụ ư ự ố ự ế vi c t i khu v c nhà n c tr c khi c ph n hoá. Tuy nhiên đi u này c nệ ạ ự ướ ướ ổ ầ ề ầ ph i đ c kh ng đ nh l i, vì doanh nghi p nhà n c đ c c ph n hoáả ượ ẳ ị ạ ệ ướ ượ ổ ầ v n ph i ch u s chi ph i c a đi u 1 pháp l nh ch ng tham nhũng.ẫ ả ị ự ố ủ ề ệ ố Theo quy đ nh thì vi c mua c ph n l n đ u t i các doanh nghi p cị ệ ổ ầ ầ ầ ạ ệ ổ ph n hoá đ c kh ng ch nh sau:ầ ượ ố ế ư - 50 - - Lo i doanh nghi p mà Nhà n c n m gi c ph n chi ph i, c ph nạ ệ ướ ắ ữ ổ ầ ố ổ ầ đ c bi t thì m i pháp nhân đ c mua không quá 10%, m i cá nhân đ cặ ệ ỗ ượ ỗ ượ mua không quá 5% t ng s c ph n c a doanh nghi p. ổ ố ổ ầ ủ ệ - Lo i doanh nghi p mà Nhà n c không tham gia c ph n thì khôngạ ệ ướ ổ ầ h n ch s l ng c ph n c a m i pháp nhân và cá nhân nh ng ph i b oạ ế ố ượ ổ ầ ủ ỗ ư ả ả đ m s c đông t i thi u theo Lu t doanh nghi pả ố ổ ố ể ậ ệ Vi c kh ng ch nh trên còn quá ch t ch , c ng nh c, đã h n chệ ố ế ư ặ ẽ ứ ắ ạ ế nh ng nhà đ u t mu n mua s l ng c ph n l n đ đ c tham gia qu nữ ầ ư ố ố ượ ổ ầ ớ ể ượ ả lý công ty, mà nh ng nhà đ u t lo i này th ng mong mu n thay đ i h nữ ầ ư ạ ườ ố ổ ẳ ph ng pháp qu n lý c a công ty. Do đó, th ng d n t i hi n t ng ng iươ ả ủ ườ ẫ ớ ệ ượ ườ đ c quy n mua thì không có đ ti n còn ng i có đ ti n mu n mua thìượ ề ủ ề ườ ủ ề ố l i không đ c mua. Chính đi u này đã làm cho doanh nghi p khó có thạ ượ ề ệ ể thu hút đ c v n t nhi u ngu n khác nhau, đ ti n hành m r ng s nượ ố ừ ề ồ ể ế ở ộ ả xu t kinh doanh thu l i nhu n. Các nhà đ u t ti m năng ch có th s h uấ ợ ậ ầ ư ề ỉ ể ở ữ đ c t i đa 30% s c phi u nên không th ti n hành m r ng doanhượ ố ố ổ ế ể ế ở ộ nghi p theo h ng kinh doanh s n xu t nh ng m t hàng có l i nhu n caoệ ướ ả ấ ữ ặ ợ ậ đ c. Chính vì th vi c kh ng ch s l ng ch có 30% s c phi u