Luận văn Một số giải pháp tăng cường khả năng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài từ EU tại Thành phố Hồ Chí Minh

- 1 - MUÏC LUÏC Trang MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑAÀU TÖ, ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TÖØ EU 1.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ ÑAÀU TÖ, ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI ………… 1 1.1.1 Khaùi nieäm veà ñaàu tö…………………………………………………………………………………………………… 1 1.1.2 Khaùi nieäm ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi…………………………………………………… 1 1.1.3 Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi………………………………………………………. 2 1.1.4 Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa ÑTTTNN……………………………………………………………… 4 1.2 GIÔÙI THIEÄU VEÀ EU VAØ CAÙC MNC EU…………………………………………………………….. 12 1.2.1 Giôùi thieäu veà EU vaø quan heä Vieät Nam vaø EU……………………………………………….. 12 1.2.2 Giôùi thieäu veà MNC EU………………………………………………………………………………………………. 13 1.4 MOÄT SOÁ KINH NGHIEÄM THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN…………………………………… 15 1.4.1 Kinh nghieäm cuûa Trung quoác…………………………………………………………………………………. 15 1.4.2 Kinh nghieäm cuûa moät vaøi nöôùc ASEAN……………………………………………………………. 16 1.4.3 Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø nghieân cöùu caùc nöôùc ñoái vôùi Vieät Nam……………………………………………………………………………………………………………………………………. 18 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 19 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG CUÛA COÂNG TAÙC THU HUÙT ÑTTTNN TÖØ EU TRONG THÔØI GIAN QUA TAÏI TP.HCM 2.1 TÌNH HÌNH KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA TP.HCM…………………………………………… 20 2.1.1 Tình hình xaõ hoäi Tp.HCM ………………………………………………………………………………………. 20 2.1.2 Tình hình kinh teá Tp.HCM vaø vai troø cuûa kinh teá thaønh phoá trong neàn kinh teá Vieät Nam ………………………………………………………………………………………………………….. 21 - 2 - 2.2 THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN TÖØ EU TAÏI TP.HCM TRONG THÔØI GIAN QUA……………………………………………………………………………. 23 2.2.1 Toång quan veà ÑTTTNN taïi Tp.HCM…………………………………………………………………. 23 2.2.2 Thöïc traïng coâng taùc thu huùt ñaàu tö cuûa EU taïi Tp.HCM trong thôøi gian qua………………………………………………………………………………………………………………………………………. 26 2.3 NHÖÕNG KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC TÖØ ÑTTTNN CUÛA EU TAÏI TP.HCM……………………………………………………………………………………………………………………………………… 36 2.3.1 Xeùt veà khía caïnh xaõ hoäi…………………………………………………………………………………………….. 36 2.3.2 Xeùt veà khía caïnh kinh teá…………………………………………………………………………………………… 37 2.4 MOÄT SOÁ NHAÄN XEÙT VEÀ VAÁN ÑEÀ THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN TÖØ EU VAØO TP.HCM………………………………………………………………………………………………………………………….. 42 2.4.1 Caùc döï aùn ñaàu tö töø EU vaøo Tp.HCM phaàn lôùn laø caùc döï aùn vöøa vaø nhoû………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 42 2.4.2 Thaønh phoá ñaõ thu huùt ÑTTTNN töø EU vaøo haàu heát caùc lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi……………………………………………………………………………………………………………………………. 43 2.4.3 Thaønh phoá ñaõ taïo döïng moâi tröôøng ñaàu tö baèng vieäc thu huùt ñaàu tö vaø môû roäng maïnh meõ caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát vaø khu coâng ngheä cao…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 44 2.5 MOÄT SOÁ NHAÂN TOÁ TAÙC ÑOÄNG LAØM CAÛN TRÔÛ HOAÏT ÑOÄNG THU HUÙT VOÁN ÑTTNN TÖØ EU VAØO TP.HCM…………………………………………………….. 44 2.5.1 Kinh teá thò tröôøng ôû Tp.HCM coøn ôû trình ñoä thaáp………………………………………. 44 2.5.2 Caùc ñoái taùc Vieät Nam coøn ôû trình ñoä thaáp……………………………………………………….. 45 2.5.3 Keát caáu kyõ thuaät haï taàng chöa thöïc söï phaùt trieån……………………………………….. 46 2.5.4 Söï caïnh tranh giöõa caùc ñòa phöông trong nöôùc vaø giöõa Vieät Nam so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc………………………………………………………………………………………………… 46 2.5.5 Cô cheá quaûn lyù coøn baát caäp……………………………………………………………………………………… 47 - 3 - 2.5.6 Chi phí kinh doanh coøn cao vaø thieáu caùc ngaønh coâng nghieäp phuï trôï………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 48 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 2 49 CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP TAÊNG CÖÔØNG THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN TÖØ EU TREÂN ÑÒA BAØN TP.HCM 3.1 QUAN ÑIEÅM ÑEÀ XUAÁT VAØ CÔ SÔÛ ÑEÀ XUAÁT……………………………………………….. 50 3.1.1 Quan ñieåm ñeà xuaát …………………………………………………………………………………………………….. 50 3.1.2 Cô sôû ñeà xuaát…………………………………………………………………………………………………………………. 51 3.3 KIEÁN NGHÒ ÑOÁI VÔÙI NHAØ NÖÔÙC……………………………………………………………………….. 54 3.3.1 Tieáp tuïc hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät, cô cheá chính saùch veà ÑTTTNN…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54 3.3.2 Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù Nhaø nöôùc………………………………………………………………….. 55 3.3.3 Ñaåy maïnh vaän ñoäng xuùc tieán ñaàu tö caáp Nhaø nöôùc………………………………………. 56 3.3.4 Xaây döïng chieán löôïc thu huùt ñaàu tö…………………………………………………………………….. 57 3.3.5 Moät soá kieán nghò khaùc……………………………………………………………………………………………….. 58 3.4 KIEÁN NGHÒ ÑOÁI VÔÙI TP.HCM………………………………………………………………………………. 58 3.4.1 Taïo laäp ñoái taùc ñaàu tö cuûa thaønh phoá…………………………………………………………………. 58 3.4.2 Hoaøn thieän, ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù, toå chöùc boä maùy, naâng cao naêng löïc quaûn lyù cuûa thaønh phoá…………………………………………………………………………………………………… 60 3.4.3 Ñaåy maïnh vaän ñoäng, xuùc tieán ñaàu tö caáp thaønh phoá……………………………………. 64 3.4.4 Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc……………………………………………………………………………………….. 66 3.4.5 Ñaåy maïnh xaây döïng keát caáu haï taàng vaät chaát kyõ thuaät………………………………. 67 3.4.6 Moät soá giaûi phaùp khaùc………………………………………………………………………………………………… 69 KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 3 70 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO - 4 - MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (ÑTTTNN) laø con ñöôøng taét ñeå caùc nöôùc ñang phaùt trieån, trong ñoù Vieät Nam ñaõ vaø ñang löïa choïn ñeå ñi trong thôøi gian qua vaø raát nhieàu naêm tôùi trong töông lai. Vì ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø moät trong nhöõng keânh huy ñoäng voán boå xung cho neàn kinh teá raát ñang “khaùt voán”, khai thaùc caùc nguoàn löïc taïi ñòa phöông vaø quoác gia sôû taïi, môû roäng hôïp taùc kinh teá quoác teá, taêng kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu, ñoùng goùp vaøo GDP cuûa ñòa phöông vaø ñaát nöôùc, taïo neân söùc maïnh toång hôïp phuïc vuï söï nghieäp coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Chính vì vaäy maø Nghò Quyeát Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX cuûa Ñaûng ñaõ khaúng ñònh: Kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø moät boä phaän caáu thaønh quan troïng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ôû nöôùc ta, ñöôïc khuyeán khích phaùt trieån laâu daøi, bình ñaúng vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Cuï theå hoaù Nghò quyeát treân, Chính phuû ñaõ ñöa ra ñònh höôùng “thu huùt ÑTTTNN vaøo nhöõng ñòa baøn coù lôïi theá ñeå phaùt huy vai troø cuûa caùc vuøng ñoäng löïc, taïo ñieàu kieän lieân keát phaùt trieån caùc vuøng khaùc treân cô sôû phaùt huy lôïi theá so saùnh. Khuyeán khích caùc nhaø ÑTTTNN, nhaát laø caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù tieàm naêng lôùn veà taøi chính vaø naém coâng ngheä nguoàn töø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån.” (Nghò quyeát 09/2001/NQ/CP ngaøy 28/8/2001) Thaønh phoá Hoà Chí Minh (Tp.HCM) chieám 0,6% dieän tích vaø 6,6% daân soá so vôùi caû nöôùc, moät trung taâm taøi chính, ngaân haøng, khoa hoïc coâng ngheä vaø vaên hoaù cuûa caû nöôùc. Trong 15 naêm qua, Thaønh phoá ñöôïc coi laø vuøng kinh teá naêng ñoäng nhaát vaø laø ñòa phöông luoân daãn ñaàu trong caû nöôùc veà thu huùt voán ÑTTTNN vôùi 1.708 döï aùn vaø voán ñaàu tö laø 11.799.672.593 USD (tính tôùi ngaøy 20/6/2005). - 5 - Lieân minh Chaâu AÂu (EU) laø moät khoái lieân minh kinh teá, tieàn teä, chính trò huøng maïnh treân theá giôùi. Vôùi tieàm löïc maïnh veà taøi chính, khoa hoïc coâng ngheä vaø neàn vaên hoaù laâu ñôøi, EU laø ñoái taùc quan troïng vôùi baát kyø moät quoác gia naøo. Vieät Nam ñaõ coù quan heä vôùi EU töø nhöõng naêm 1975-1978 vaø ñeán nay EU laø moät trong nhöõng ñoái taùc quan troïng haøng ñaàu cuûa Vieät nam veà kinh teá, thöông maïi. Tuy nhieân ñeán cuoái naêm 1998, ñaàu tö cuûa EU vaøo Vieät nam môùi chieám khoaûng 12% toång soá voán nöôùc ngoaøi, neáu tính caû caùc coâng ty, chi nhaùnh hôïp taùc vôùi EU thì ñaàu tö cuûa EU vaøo Vieät nam chieám treân 22% vaø ñeán naêm 2003 toång soá voán ñaàu tö cuûa EU vaøo Vieät nam laø 6.022.439.164 USD vôùi 365 döï aùn (chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc), trong ñoù Tp.HCM coù 138 döï aùn vôùi 1.883.909.859 USD. Nhö vaäy, ÑTTTNN töø EU vaøo Tp.HCM coøn khieâm toán so vôùi tieàm löïc vaø khaû naêng cuûa caû hai beân. Thieát nghó ñaåy maïnh thu huùt ÑTTTNN noùi chung, ñaëc bieät töø EU laø bieän phaùp quan troïng trong quaù trình phaùt trieån cuûa Tp.HCM. Vì vaäy Luaän vaên “Moät soá giaûi phaùp taêng cöôøng khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi töø EU taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh” ñöôïc ra ñôøi treân cô sôû treân. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu ñeà taøi - Ñaùnh giaù thöïc traïng coâng taùc thu huùt voán ñaàu töø EU cuûa Thaønh phoá. Phaân tích caùc nhaân toá taùc ñoäng vaø tìm hieåu caùc nguyeân nhaân caûn trôû thu huùt ÑTTTNN cuûa EU treân ñòa baøn Tp.HCM. - Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cô baûn nhaát nhaèm ñaåy maïnh khaû naêng thu huùt voán ÑTTTNN töø EU cuûa Tp.HCM. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu ñeà taøi. - Ñeà taøi nghieân cöùu caùc lónh vöïc lieân quan ñeán ÑTTTNN, coâng taùc thu huùt ÑTTTNN töø EU cuûa Tp.HCM. Trong caùc lónh vöïc lieân quan nhö kinh teá, chính trò, vaên hoaù, xaõ hoäi…, ñeà taøi taäp trung phaân tích lónh vöïc kinh teá laø chuû yeáu. - 6 - - 4. Phöông phaùp nghieân cöùu. - Ngöôøi vieát söû duïng keát hôïp caùc phöông phaùp nghieân cöùu sau: + Thoáng keâ – Phaân tích – Toång hôïp + Dieãn dòch, Quy naïp + So saùnh, ñoái chieáu 5. Noäi dung cuûa ñeà taøi. Ñeà taøi ñöôïc chia thaønh 3 chöông vôùi noäi dung sau: Chöông 1: Moät soá vaán ñeà lyù luaän veà ñaàu tö, ÑTTTNN töø EU. Chöông 2: Thöïc traïng cuûa coâng taùc thu huùt ÑTTTNN töø EU trong thôøi gian qua taïi Tp.HCM. Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp taêng cöôøng khaû naêng thu huùt voán ÑTTTNN taïi Tp.HCM. - 7 - CHÖÔNG 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑAÀU TÖ, ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI TÖØ EU 1.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ ÑAÀU TÖ, ÑAÀU TÖ TRÖÏC TIEÁP NÖÔÙC NGOAØI. 1.1.1 Khaùi nieäm veà ñaàu tö. Coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà ñaàu tö tuyø caùch tieáp caän theo hình thöùc naøo. Nhöng coù theå khaùi quaùt raèng: Ñaàu tö laø hoaït ñoäng boû voán ôû hieän taïi vaøo moät hoaït ñoäng kinh teá nhaèm muïc ñích sinh lôïi trong töông lai cuûa chuû ñaàu tö. Thôøi gian ñaàu tö coù theå ngaén (ñaàu tö ngaén haïn) hoaëc coù theå laø daøi haïn (ñaàu tö daøi haïn). Muïc ñích cuûa caùc nhaø ñaàu tö laø hieäu quaû ñaàu tö. Hieäu quaû ñaàu tö thöôøng ñöôïc xem xeùt ôû lónh vöïc kinh teá vaø lónh vöïc xaõ hoäi. Trong ñoù lónh vöïc kinh teá laø muïc ñính chính tröø ñaàu tö phi lôïi nhuaän (soá naøy ít). Hieäu quaû kinh teá laø khaû naêng sinh lôøi cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö ñoù mang laïi. Hieäu quaû xaõ hoäi nhö taïo coâng aên vieäc laøm, xaây döïng haï taàng côû sôû… 1.1.2 Khaùi nieäm ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (ÑTTTNN) – FDI (Foreign Direct Investment) laø moät hình thöùc cuûa ñaàu tö. Ñoù laø hieän töôïng di chuyeån voán töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc nhaèm muïc ñích kieám lôøi. ÑTTTNN khoâng chæ ñöa voán vaøo nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö maø beân caïnh ñoù coøn coù caû kyõ thuaät, coâng ngheä, bí quyeát coâng ngheä, kinh nghieäm quaûn lyù… Theo Luaät ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam thì “ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø vieäc caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi tröïc tieáp ñöa vaøo Vieät Nam voán baèng tieàn nöôùc ngoaøi hoaëc baát kyø taøi saûn naøo ñöôïc Chính phuû Vieät Nam chaáp - 8 - thuaän ñeå hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng hoaëc thaønh laäp xí nghieäp lieân doanh hoaëc xí nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi theo qui ñònh cuûa Luaät naøy.” Caùc nhaø ÑTTTNN phaàn lôùn laø caùc coâng ty ña quoác gia - MNC (Multi Nation Company), chieám 90% khoái löôïng cuûa ÑTTTNN treân toaøn theá giôùi. 1.1.3 Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ÑTTTNN taïi Vieät Nam coù ba hình thöùc vaø caùc daïng ñaëc thuø sau: 1.1.3.1 Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh. Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh laø moät vaên baûn ñöôïc kyù keát giöõa beân Vieät Nam vaø beân nöôùc ngoaøi ñeå cuøng nhau tieán haønh moät hoaëc nhieàu hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû Vieät Nam treân cô sôû quy ñònh traùch nhieäm vaø phaân phoái keát quaû saûn xuaát kinh doanh cho moãi beân maø khoâng thaønh laäp moät xí nghieäp lieân doanh hoaëc baát kyø moät phaùp nhaân naøo môùi. 1.1.3.2 Doanh nghieäp lieân doanh. Laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp giöõa moät beân laø Vieät Nam vaø beân kia laø caùc beân nöôùc ngoaøi tham gia ñaàu tö lieân doanh (coù theå coù hai hoaëc nhieàu beân tham gia lieân doanh). 1.1.3.3 Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi. Laø doanh nghieäp do nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö 100% voán taïi Vieät Nam thaønh laäp, töï quaûn lyù vaø töï chòu traùch nhieäm veà keát quaû kinh doanh. Nhö vaäy, caùc doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn vaø laø moät phaùp nhaân Vieät Nam do Phaùp luaät Vieät Nam chi phoái vaø ñieàu chænh. 1.1.3.4 Hôïp ñoàng xaây döïng - kinh doanh - chuyeån giao (BOT), Hôïp ñoàng xaây döïng - chuyeån giao - kinh doanh (BTO), Hôïp ñoàng xaây döïng - chuyeån giao (BT). - 9 - Hôïp ñoàng BOT laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng, kinh doanh coâng trình keát caáu haï taàng trong moät thôøi gian nhaát ñònh. Caùc chuû ñaàu tö toå chöùc xaây döïng, kinh doanh coâng trình trong moät thôøi gian ñuû ñeå thu hoài voán ñaàu tö vaø lôïi nhuaän hôïp lyù. Sau ñoù, chuyeån giao toaøn boä coâng trình cho Chính phuû Vieät Nam maø khoâng thu baát kyø moät khoaûn tieàn naøo. Hôïp ñoàng BTO laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng coâng trình keát caáu haï taàng. Sau khi xaây döïng xong, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao coâng trình ñoù cho Nhaø nöôùc Vieät Nam. Chính phuû Vieät Nam daønh cho nhaø ñaàu tö quyeàn kinh doanh coâng trình ñoù trong moät thôøi gian nhaát ñònh ñeå thu hoài voán ñaàu tö vaø lôïi nhuaän hôïp lyù. Hôïp ñoàng BT laø vaên baûn kyù keát giöõa cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå xaây döïng coâng trình keát caáu haï taàng. Sau khi xaây döïng xong, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao coâng trình ñoù cho Nhaø nöôùc Vieät Nam. Chính phuû Vieät Nam taïo ñieàu kieän cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöïc hieän döï aùn khaùc ñeå thu hoài voán ñaàu tö vaø lôïi nhuaän hôïp lyù. Beân caïnh nhöõng hình thöùc ÑTTTNN neâu treân, löôïng voán ÑTTTNN vaøo Vieät Nam coøn taäp trung vaøo caùc khu coâng nghieäp (KCN), khu cheá xuaát (KCX) thoâng qua nhieàu hoaït ñoäng khaùc nhau. 1.1.3.5 Hình thöùc Khu coâng nghieäp, Khu cheá xuaát. Khu coâng nghieäp laø khu do Chính phuû Vieät Nam quyeát ñònh thaønh laäp, coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh, chuyeân saûn xuaát coâng nghieäp vaø thöïc hieän caùc dòch vuï hoã trôï saûn xuaát coâng nghieäp, khoâng coù daân cö sinh soáng. Ñaëc ñieåm khu coâng nghieäp: - Ñaây laø khu vöïc ñöôïc qui hoaïch rieâng thu huùt caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc vaøo hoaït ñoäng ñeå saûn xuaát, cheá bieán haøng coâng nghieäp. - 10 - - Haøng hoaù cuûa khu coâng nghieäp khoâng nhöõng phuïc vuï cho xuaát khaåu maø coøn phuïc vuï cho nhu caàu cuûa noäi ñòa. Hoaït ñoäng cuûa caùc khu cheá xuaát ñöôïc quy ñònh trong “Quy cheá veà khu Cheá xuaát” ban haønh keøm theo Nghò ñònh 322 HÑBT ngaøy 18/10/1991 vaø thoâng tö 1126 HTÑT-PC ngaøy 20/8/1992 cuûa Uyû ban Nhaø nöôùc veà hôïp taùc vaø ñaàu tö. Theo ñoù Khu cheá xuaát laø moät hình thöùc KCN chuyeân saûn xuaát haøng xuaát khaåu vaø thöïc hieän caùc dòch vuï cho saûn xuaát xuaát khaåu, bao goàm moät hoaëc nhieàu doanh nghieäp coù ranh giôùi ñòa lyù xaùc ñònh. Ñaëc ñieåm cuûa KCX: - Ñôn vò toå chöùc khai thaùc KCX laø moät doanh nghieäp boû voán kinh doanh haï taàng cô sôû vaø caùc dòch vuï phuïc vuï cho caùc nhaø maùy xí nghieäp hoaït ñoäng trong khu cheá xuaát. - KCX ñöôïc qui hoaïch taùch khoûi moät phaàn noäi ñòa bôûi moät töôøng raøo bao boïc. - Haøng hoaù nhaäp khaåu phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh cuûa KCX hoaëc haøng hoaù cuûa KCX xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi ñöôïc mieãn thueá xuaát nhaäp khaåu. - Haøng hoaù ra vaøo KCX keå caû löu thoâng vôùi noäi ñòa phaûi chòu söï kieåm soaùt cuûa Haûi Quan. -Trong KCX khoâng coù hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp vaø khoâng coù daân cö sinh soáng. 1.1.4 Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa ÑTTTNN Quaù trình ÑTTTNN lieân quan ñeán hai beân: Beân xuaát khaåu voán ñaàu tö vaø beân nhaäp khaåu voán ñaàu tö. ÑTTTNN ñeàu coù vai troø to lôùn ñoái vôùi caû hai beân. Trong luaän vaên naøy, ngöôøi vieát nhaán maïnh tôùi vai troø cuûa ÑTTTNN ñoái vôùi nöôùc nhaäp khaåu voán, cuï theå laø Vieät Nam. 1.1.4.1 Ñoái vôùi nöôùc xuaát khaåu ñaàu tö - 11 - - ÑTTTNN coù vai troø to lôùn trong vieäc goùp phaàn naâng cao hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö. Khi neàn kinh teá trong nöôùc ñaõ phaùt trieån ôû möùc ñoä cao, caùc thò phaàn ñaàu tö trôû neân baõo hoaø, caùc hoaït ñoäng ñaàu tö do aûnh höôõng cuûa söï caïnh tranh ñaàu tö gay gaét mang laïi moät tyû suaát lôïi nhuaän treân voán ñaàu tö ngaøy caøng thaáp ñi. Ñieàu naøy thoâi thuùc caùc nhaø ñaàu tö chuyeån höôùng sang caùc nöôùc khaùc ñeå gia taêng hieäu quaû ñoàng voán mang laïi maø hôn theá nöõa hoï coøn thu ñöôïc nhöõng khoaûn lôïi nhuaän khoång loà töø moâi tröôøng ñaàu tö ôû nöôùc ngoaøi. Ví duï, thoâng qua ñaàu tö quoác teá, soá lôïi nhuaän maø caùc coâng ty Myõ thu ñöôïc töø ASEAN naêm 1995 laø 1.600 trieäu USD, naêm 1986 laø 1.379 trieäu USD, naêm 1989 laø 2.745 trieäu USD. Hoaït ñoäng xuaát khaåu ñaàu tö xaây döïng neân moät thò tröôøng cung caáp nguyeân lieäu oån ñònh vôùi giaù reû khi nguoàn nguyeân lieäu trong nöôùc coù haïn, nhaân coâng ngaøy caøng ñaét ñoû. Ví duï ôû Anh, trong lónh vöïc cheá taïo, chæ soá tieàn coâng theo tuaàn töø naêm 1971 ñeán naêm 1981 taêng gaàn 5 laàn. -Nhôø ÑTTTNN maø caùc nöôùc ñaåy maïnh xuaát khaåu, baønh tröôùng söùc maïnh veà kinh teá cuûa mình, töø ñoù naâng cao uy tín chính trò treân bình dieän quoác teá. Thoâng qua hình thöùc vieän trôï vaø cho vay, caùc nöôùc tö baûn giaøu coù söû duïng caùc ñieàu kieän veà chính trò vaø kinh teá troùi buoäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaøo quyõ ñaïo ñieàu khieån cuûa hoï. Chaúng haïn, tröôùc ñaây Nhaät Baûn öu tieân ñaàu tö vaøo Taây AÂu vaø Baéc Myõ, nôi hoaït ñoäng saûn xuaát gaén lieàn vôùi thò tröôøng tieâu thuï roäng lôùn vaø coù cô sôû haï taàng toát nhaát theá giôùi. Tuy nhieân, töø cuoái thaäp nieân 80 trôû laïi ñaây, Nhaät Baûn ñaõ chuù yù nhieàu hôn khu vöïc Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông vaøo trong chieán löôïc ñoái ngoaïi cuûa Nhaät. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän qua noã löïc öu tieân caáp nguoàn vieän trôï phaùt trieån chính thöùc (ODA) cho caùc nöôùc trong khu vöïc. ODA cuûa Nhaät Baûn chieám 43,2% nguoàn cung caáp voán ODA cho caùc nöôùc Chaâu AÙ, rieâng naêm 1990 nguoàn voán ODA cuûa Nhaät cung caáp cho caùc nöôùc Chaâu AÙ laø 8,9 tyû USD, chieám 62,9% toång soá voán ODA cuûa Nhaät Baûn ra nöôùc ngoaøi. Trong khi ñoù tyû leä ñaàu tö - 12 - tröïc tieáp cuûa Nhaät vaøo khu vöïc naøy ñaõ taêng töø 12,2% vaøo naêm 1990 leân 14,3% vaøo naêm 1992. 1.1.4.2 Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö, ÑTTTNN coù vai troø quan troïng vôùi caû nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån nhö Myõ, Anh vaø caû nhöõng nöôùc chaäm vaø ñang phaùt trieån. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän caùc nöôùc tham gia môøi goïi ñaàu tö ngaøy caøng nhieàu, hoï coá gaéng “traûi thaûm ñoû” toát nhaát ñeå môøi goïi ñaàu tö. Cuï theå, ÑTTTNN coù caùc taùc duïng sau: - Laø moät keânh huy ñoäng voán ñaàu tö quan troïng cho neàn kinh teá. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöôøng coù xuaát phaùt ñieåm thaáp, ngheøo naøn vaø laïc haäu toaøn dieän neàn kinh teá – xaõ hoäi. Ñeå traùnh tuït haäu so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån, caùc nöôùc naøy haàu nhö khoâng coøn con ñöôøng naøo khaùc laø phaûi taêng tröôûng nhanh. Muoán taêng tröôûng nhanh caàn coù voán ñaàu tö lôùn, ñaây laø vaán ñeà caáp baùch vaø nan giaûi vì caùc nöôùc ñang phaùt trieån haàu heát ñeàu rôi vaøo “voøng luaån quaån”. Ñeå thoaùt khoûi “voøng luaån quaån” thì caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn ñeán “cuù hích” töø beân ngoaøi ñoù laø söû duïng nguoàn voán töø beân ngoaøi, voán ÑTTTNN laø nguoàn voán quan troïng vì noù khaéc phuïc tình traïng thieáu voán maø khoâng gaây nôï cho caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Caùc nhaø ÑTTTNN chæ nhaän phaàn lôïi nhuaän thích ñaùng khi coâng trình ñaàu tö hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Hôn nöõa, nguoàn voán naøy coù lôïi theá hôn nguoàn voán vay ôû choã: thôøi haïn traû voán vay thöôøng coá ñònh vaø ñoâi khi quaù ngaén so vôùi moät döï aùn ñaàu tö, coøn thôøi haïn cuûa voán ÑTTTNN thì linh hoaït hôn. Vôùi keânh voán boå sung töø caùc döï aùn ÑTTTNN ñaõ boå sung nguoàn voán quan troïng cho ñaàu tö phaùt trieån, goùp phaàn khai thaùc vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc trong nöôùc, taïo ra theá vaø löïc phaùt trieån môùi cho neàn kinh teá. Taïi Vieät Nam, tính ñeán ngaøy 20/6/2005, chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc caû nöôùc ñaõ caáp pheùp ñöôïc 5.468 döï aùn ÑTTTNN vôùi toång voán ñaàu tö laø - 13 - 48.688.186.052 USD, voán phaùp ñònh laø 21.740.973.781 USD vaø voán ñaàu tö thöïc hieän laø 26.007.404.274 USD. Nguoàn voán naøy tham gia vaøo taát caû caùc ngaønh nhö coâng nghieäp, noâng laâm ngö nghieäp vaø dòch vuï. Baûng 1.1 Tyû troïng voán ÑTTTNN, voán vay trong toång voán ñaàu tö phaùt trieån taïi Vieät Nam Chæ tieâu 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1. % voán ÑTTTNN 26,0 28,0 20,8 17,3 18,7 18,4 18,0 17,5 2. %Voán vay 19,3 23,7 28,3 32,1 32,2 29,5 31,3 36,6 3. % Voán ÑTTTNN + Voán vay 45,3 51,7 49,1 49,9 50,9 47,9 49,3 54,1 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ 2003 – NXB thoáng keâ. Tính chung töø naêm 1996 tôùi nay voán ÑTTTNN chieám khoaûng 20% toång soá voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi. - ÑTTTNN naâng cao trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä vaø kinh nghieäm quaûn lyù. Khoa hoïc coâng ngheä laø löïc löôïng saûn xuaát tröïc tieáp, cho pheùp söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc cuûa neàn kinh teá: tieát kieäm lao ñoäng soáng vaø lao ñoäng vaät hoaù ñoàng thôøi toái ña hoaù lôïi ích treân moãi ñôn vò taøi nguyeân, laø nhaân toá cô baûn thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu ngaøy caøng taêng tyû troïng caùc ngaønh coâng nghieäp döïa treân kyõ thuaät cao. Coâng ngheä keát tinh trong saûn phaåm laøm taêng giaù trò trao ñoåi cuûa noù treân thò tröôøng, ñaây laø vaán ñeà coù yù nghóa ñaëc bieät ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vì trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä kyõ thuaät laïc haäu, thöôøng phaûi chòu nhieàu thua thieät khi phaûi xuaát khaåu saûn phaåm döôùi daïng thoâ hoaëc sô cheá. Ñoåi môùi coâng ngheä, öùng duïng coâng ngheä môùi laø con ñöôøng toái öu nhaát ñeå caùc doanh nghieäp toàn taïi vaø phaùt trieån tröôùc söùc eùp caïnh tranh ngaøy caøng khoác lieät treân thò tröôøng. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån tuy coù theá maïnh veà caùc yeáu toá saûn xuaát coå ñieån (taøi nguyeân, lao ñoäng) nhöng laïi raát thieáu coâng ngheä taùc ñoâng phoái hôïp giöõa caùc yeáu toá naøy hieäu quaû. Neáu hoï töï maøy moø nghieân cöùu thì maát raát nhieàu thôøi - 14 - gian vaø seõ ngaøy caøng tuït haäu xa vì caùc nöôùc phaùt trieån cuõng nghieân cöùu vaø toác ñoä phaùt trieån cuûa hoï raát nhanh. Hôn nöõa ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, thieáu caùc chuyeân gia vaø caùc nhaø khoa hoïc ñuû söùc thöïc hieän nhöõng phaùt trieån khoa hoïc môùi vaø thieáu kinh phí ñeå taøi trôï cho caùc döï aùn nghieân cöùu cô baûn vaø öùng duïng (thieáu voán). Vì vaäy tieáp thu coâng ngheä chuyeån giao töø beân ngoaøi laø caùch thöùc mang tính khaû thi vaø coù nhieàu trieån voïng nhaát, ñaëc bieät tieáp thu qua con ñöôøng ÑTTTNN vì qua con ñöôøng naøy caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö khoâng caàn ñònh giaù coâng ngheä quaù kyõ caøng, con ngöôøi ñeå söû duïng coâng ngheä ñoù vaø söû duïng chuùng nhö theá naøo? Trong ÑTTTNN vì muïc tieâu lôïi nhuaän caùc coâng ty MNC ñeàu phaûi chuyeån giao toaøn boä coâng ngheä goàm: maùy moùc, thieát bò, kyõ naêng quaûn lyù, ñaøo taïo tay ngheà… cho caùc coâng ty con. Nhôø vaäy caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö coù theå tieáp caän coâng ngheä hieän ñaïi, kinh nghieäm quaûn lyù vaø trình ñoä kinh doanh vöøa traùnh ñöôïc nhieàu theá kyû noã löïc vaø “ñau khoå” maø caùc nöôùc coâng nghieäp hieän ñaïi ñaõ traûi qua. - ÑTTTNN laøm taêng ngaân saùch, caûi thieän caùn caân thanh toaùn vaø caùn caân vaõng lai cuûa quoác gia. Taïi Vieät Nam, tyû leä ñoùng goùp cuûa khu vöïc ÑTTTNN trong GDP taêng daàn qua caùc naêm: naêm 1993 laø 3,6%, naêm 1995 laø 6,3% naêm 1998 laø 10,1% naêm 2000 laø 13,3%, naêm 2001 laø 13,1%, naêm 2002 laø 13,9% vaø naêm 2003 taêng leân 14,3%. Roõ raøng ÑTTTNN ñaõ ñoùng goùp moät phaàn ñaùng keå trong GDP vaø phaàn ñoùng goùp naøy ngaøy caøng taêng theo thôøi gian. Khoâng keå daàu thoâ, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa khu vöïc ÑTTTNN giai ñoaïn 1991-1995 ñaït treân 1,2 tyû USD; giai ñoaïn 1996-2000 ñaït treân 10,6 tyû USD taêng hôn 8 laàn so vôùi 5 naêm tröôùc ñoù; trong 3 naêm 2001-2003, xuaát khaåu cuûa ÑTTTNN ñaït 14,6 tyû USD, rieâng naêm 2003 ñaït 6,34 tyû USD chieám 31,4% toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa caû nöôùc. Xuaát khaåu cuûa khu vöïc ÑTTTNN chieám tôùi 84% giaù trò - 15 - xuaát khaåu haøng ñieän töû, 42% ñoái vôùi haøng giaøy deùp vaø 25% ñoái vôùi haøng may maëc. Tyû troïng xuaát khaåu so vôùi doanh thu cuûa doanh ngieäp ÑTTTNN cuõng taêng nhanh: bình quaân thôøi kyø 1991 – 1995 ñaït 30%; thôøi kyø 1996-2000 ñaït 48,7%; trong 3 naêm 2001-2003 ñaït khoaûng 50%. Nhö vaäy, hoaït ñoäng xuaát khaåu cuûa caùc döï aùn ÑTTTNN ñem veà ngoaïi teä goùp phaàn quan troïng caûi thieän caùn caân thöông maïi vaø caùn caân thanh toaùn quoác teá cuûa Vieät Nam. Ñaùp öùng nhu caàu nhaäp khaåu haøng hoaù, maùy moùc thieát bò nhaèm oån ñònh vaø thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. - Chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo yù muoán cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Muïc ñích cuûa caùc nhaø ñaàu tö laø lôïi nhuaän, caùc nhaø ÑTTTNN cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tuyø theo lôïi theá so saùnh hay chính saùch cuûa moãi quoác gia maø hoï ñaët ra caùc öu ñaõi ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nhaèm khuyeán khích nhaø ñaàu tö ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh, nhöõng ñòa phöông maø hoï caàn. Vieät Nam ñang ñaåy maïnh coâng taùc thu huùt ÑTTTNN nhaèm phuïc vuï coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Vieäc thu huùt ñaõ chuù troïng nhieàu hôn ñeán chaát löôïng phuïc vuï chuyeån dòch cô caáu ñeå ñeán naêm 2020 veà cô baûn chuùng ta trôû thaønh nöôùc coâng nghieäp. Taïi Vieät Nam, vôùi toác ñoä taêng tröôûng treân 20%, ÑTTTNN hieän chieám 36,2% giaù trò saûn löôïng coâng nghieäp (naêm 2003), goùp phaàn naâng cao toác ñoä taêng tröôûng coâng nghieäp cuûa caû nöôùc. Hieän nay, khu vöïc kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 100% veà khai thaùc daàu thoâ, saûn xuaát oâ toâ, maùy giaët, tuû laïnh, ñieàu hoaø nhieät ñoä, thieát bò vaên phoøng, maùy tính, khoaûng 60% saûn löôïng veà theùp caùn, 28% veà xi maêng, 33% veà saûn xuaát maùy moùc thieát bò ñieän, ñieän töû, 76% duïng cuï y teá chính xaùc, 55% veà saûn löôïng sôïi caùc loaïi, 30% vaûi caùc loaïi, 49% veà da giaøy deùp, 18% saûn phaåm may, 25% veà thöïc phaåm vaø ñoà uoáng… - 16 - Baûng 1.2 ÑTTTNN theo ngaønh 1988-2005 tính tôùi ngaøy 20/6/2005 stt Chuyeân ngaønh Soá döï aùn Toång voán ñaàu tö (USD) Voán phaùp ñònh (USD) Ñaàu tö thöïc hieän (USD) Coâng nghieäp 3.685 28.540.164.638 12.410.666.699 18.007.404.274 CN daàu khí 28 1.913.191.815 1.406.191.815 4.581.772.313 CN nheï 1.521 7.819.552.698 3.505.543.287 3.033.050.881 CN naëng 1.591 11.859.844.271 4.729.238.870 6.517.399.890 CN thöïc phaåm 248 2.978.606.935 1.335.493.022 1.844.664.964 1 Xaây döïng 297 3.968.968.919 1.434.199.705 2.030.516.226 2 Noâng, laâm nghieäp 726 3.532.899.614 1.542.735.953 1.709.603.704 3 Dòch vuï 1.057 16.615.121.800 7.787.571.129 6.579.493.307 Toång soá 5.468 48.688.186.052 21.740.973.781 26.296.501.285 Nguoàn: Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö – Chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc. Nhö vaäy, ngaønh coâng nghieäp ñang daãn ñaàu caùc döï aùn ÑTTTNN vaøo Vieät Nam vôùi 3.685 döï aùn, chieám 67,39% toång soá döï aùn vaø 28.540.164.638 USD chieám 58,62% toång soá voán ñaàu tö. Trong coâng nghieäp thì coâng nghieäp naëng ñang daãn ñaàu vôùi 1.591 döï aùn chieám 11.859.844.271 USD voán ñaàu tö. Ngaønh dòch vuï ñöùng thöù hai vôùi 1.057 döï aùn chieám 19,33% toång soá döï aùn vaø 16.615.121.800 USD toång voán ñaàu tö chieám 13,59% toång voán ñaàu tö. Caùc tyû leä naøy phaûn aùnh ñuùng mong muoán cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch cuûa Vieät Nam, ñoù laø cô caáu Coâng nghieäp – Dòch vuï – Noâng nghieäp. Maët khaùc ÑTTTNN vaøo moät ngaønh naøo ñoù khoâng chæ coù taùc duïng laøm cho ngaønh ñoù phaùt trieån maø coøn kích thích caùc ngaønh lieân quan ñeán noù phaùt trieån theo. Cuï theå laø nhöõng ngaønh cung caáp caùc yeáu toá ñaàu vaøo vaø tieâu thuï nhöõng saûn phaåm ñaàu ra cuûa ngaønh ñoù phaùt trieån. Vaø theo daây chuyeàn seõ keùo theo caû neàn kinh teá phaùt trieån. - 17 - - Giaûi quyeát vieäc laøm, naâng cao trình ñoä vaø taêng thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng. ÑTTTNN khoâng chæ taïo ra vieäc laøm taïi doanh nghieäp ÑTTTNN maø coøn giaùn tieáp taïo ra vieäc laøm bôûi kích thích caùc ngaønh lieân quan phaùt trieån. Ngöôïc laïi ÑTTTNN cuõng giaùn tieáp laøm giaûm vieäc laøm cuûa moät soá doanh nghieäp khaùc do söï caïnh tranh neân caùc doanh nghieäp trong nöôùc buoäc phaûi giaûm qui moâ hay phaù saûn bôûi caùc doanh nghieäp coù voán ÑTTTNN. Tuy nhieân taùc ñoäng naøy khoâng lôùn vaø ñaây laø söï caïnh tranh caàn thieát vaø laønh maïnh raát caàn cho neàn kinh teá cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Ví duï moät coâng ty maùy tính cuûa Myõ saûn xuaát ñóa ñaõ laøm taêng coâng aên vieäc laøm ôû khu vöïc Bangkok töø 5.000 leân 20.000 ngöôøi trong naêm 1998. Hoaëc ôû Singapore trong naêm 1989, caùc coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám 70% lao ñoäng coù vieäc laøm trong khu vöïc cheá bieán. Baûng 1.3 Soá löôïng lao ñoäng trong khu vöïc ÑTTTNN ôû Vieät Nam DN ÑTTTNN 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Lao ñoäng (1.000 ngöôøi) 250 270 296 379 439 472 Nguoàn: Beân caïnh ñoù, caùc doanh nghieäp coù voán ÑTTTNN ñaõ ñaøo taïo lao ñoäng Vieät Nam phong caùch laøm vieäc chuyeân nghieäp vôùi moâi tröôøng laøm vieäc hieän ñaïi vaø hieäu quaû. Trình ñoä veà chuyeân moân, nghieäp vuï cuûa lao ñoäng Vieät Nam cuõng ñöôïc naâng leân ñaùng keå do tieáp xuùc, laøm vieäc chung vôùi caùc chuyeân vieân nöôùc ngoaøi. Caùc doanh nghieäp ÑTTTNN thöôøng coù chöông trình ñaøo taïo nhaân vieân ñeå laøm vieäc cho coâng ty cuûa mình. Vôùi chieán löôïc kinh doanh khoân kheùo, caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöôøng coù xu höôùng traû löông cao hôn caùc doanh nghieäp noäi ñòa nhaèm thu huùt lao ñoäng gioûi, lao ñoäng coù tay ngheà. Theo soá lieäu cuûa Boä keá hoaïch vaø ñaàu - 18 - tö naêm 2003: löông bình quaân cuûa coâng nhaân Vieät Nam trong caùc döï aùn nöôùc ngoaøi khoaûng 80 USD/thaùng, kyõ sö khoaûng 250 USD/thaùng vaø caùn boä quaûn lyù vaøo khoaûng 500 USD/thaùng, toång thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng trong caùc döï aùn ÑTTTNN haøng naêm leân ñeán 500 trieäu USD. 1.2 GIÔÙI THIEÄU VEÀ EU VAØ CAÙC MNC EU. 1.2.1 Giôùi thieäu veà EU vaø quan heä Vieät Nam vôùiø EU Ra ñôøi töø naêm 1951 vôùi khôûi ñaàu töø Hieäp öôùc Paris ñöa ñeán thaønh laäp Coäng ñoàng Than – Theùp chaâu AÂu (ECSC), Lieân hieäp chaâu AÂu (EC) khoâng ngöøng phaùt trieån, ñeán nay ñaõ trôû thaønh moät trong 3 trung taâm kinh teá lôùn nhaát treân theá giôùi vôùi 25 quoác gia thaønh vieân, dieän tích treân 4 trieäu km2, daân soá khoaûng 455 trieäu ngöôøi; GDP ñaït 9.200 tiû euro (khoaûng 9,712 tæ USD), chieám 27% toång GDP treân toaøn theá giôùi, saûn xuaát chieám tôùi 41% toång saûn phaåm theá giôùi, chieám 46% toång ñaàu tö tröïc tieáp FDI haøng naêm cuûa theá giôùi. EU coù truï sôû chính ñaët taïi Bruxelles (Thuû ñoâ Bæ). Vieät nam vaø EU ñaõ chính thöùc thieát laäp quan heä ngoaïi giao töø thaùng 11- 1990. Cuøng vôùi phaùt trieån chính trò, quan heä hôïp taùc phaùt trieån, ñaàu tö vaø thöông maïi giöõa Vieät nam vôùi EU vaø caùc nöôùc thaønh vieân EU cuõng khoâng ngöøng phaùt trieån. Hieän nay, EU laø ñoái taùc thöông maïi quan troïng haøng ñaàu cuûa Vieät Nam, hai beân ñaõ daønh cho nhau quy cheá toái hueä quoác vaø EU daønh cho nöôùc ta cô cheá GSP (öu ñaõi thöông maïi daønh cho nöôùc ñang phaùt trieån). Uyû ban chaâu AÂu (EC) vaø caùc nöôùc thaønh vieân laø nhaø cung caáp ODA lôùn thöù ba cho Vieät Nam (sau Nhaät vaø Ngaân haøng theá giôùi) vaø laø nhaø cung caáp vieän trôï khoâng hoaøn laïi lôùn nhaát. Taïi hoäi nghò tö vaán caùc nhaø taøi trôï naêm 2004, toång voán cam keát cuûa EU daønh cho Vieät Nam trong naêm 2005 leân tôùi 722,35 trieäu euro, taêng 37% so vôùi naêm 2004. Ñaëc bieät, Phaùp taêng gaáp hôn 3 laàn vieän trôï ODA. Trong 10 naêm qua, quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc thaønh vieân EU taêng trung bình 15-20%/naêm; EU laø ñoái taùc thöông maïi lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, chieám 17% toång giao dòch thöông - 19 - maïi. Naêm 2002, kim ngaïch hai chieàu taêng gaáp 20 laàn so vôùi naêm 1990; naêm 2004 ñaït treân 6,2 tæ euro, taêng 20% so vôùi naêm 2003. Xuaát khaåu cuûa Vieät Nam vaøo thò tröôøng EU taêng maïnh, nhaát laø vaøo Anh, Phaùp, Ñöùc, Thuî Ñieån, Haø Lan; trong ñoù haøng coâng nghieäp nheï, haøng noâng saûn vaø thuyû saûn chieám tyû troïng treân 85% kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam. Vieät Nam nhaäp khaåu töø thò tröôøng EU chuû yeáu laø maùy moùc thieát bò, hoaù chaát, nguyeân phuï lieäu deät may, da, saét theùp, thuoác, phaân boùn. Caùc nöôùc EU ñaàu tö vaøo Vieät nam ngay töø nhöõng ngaøy ñaàu nöôùc ta ban haønh Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi (thaùng 12 naêm 1987). Ñeán heát naêm 2004 toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caùc nöôùc EU vaøo Vieät Nam ñaõ ñaït 6,9 tæ USD vôùi 473 döï aùn, chieám 9,04 % toång voán FDI ñöôïc caáp pheùp, ñöùng ñaàu danh saùch caùc nöôùc vaø vuøng laõnh thoå coù voán ñaàu tö tröïc tieáp taïi Vieät Nam. Rieâng 5 thaùng ñaàu naêm 2005, FDI töø EU vaøo Vieät Nam chieám 16,67% veà soá döï aùn vaø 64,8% toång voán ñaêng kyù, trò giaù treân 293 trieäu USD, taêng gaáp 5 laàn so vôùi cuøng kyø naêm 2004. Ñaàu tö cuûa caùc nöôùc EU coù maët ôû 33 ñòa phöông, raát nhieàu coâng ty lôùn cuûa Chaâu Aâu trong nhieàu lónh vöïc chuû choát ñaõ coù maët taïi vieät Nam nhö BP cuûa Anh, Shell Group cuûa Haø Lan vaø Anh, Total ElfFina vaø France Telecom cuûa Phaùp, Siemens cuûa Ñöùc… 1.2.2 Giôùi thieäu veà MNC EU Coù theå noùi Chaâu AÂu laø nôi ra ñôøi sôùm nhaát cuûa caùc MNC, vôùi caùc coâng ty thöïc hieän vieäc buoân baùn quoác teá. Song quaù trình lòch söû laïi coù böôùc thaêng traàm bôûi nhöõng söï kieän chính trò, vaên hoaù xaõ hoäi cuûa Chaâu AÂu bò giaùn ñoaïn. Thöù nhaát, tröôùc chieán tranh theá giôùi thöù hai, vaøo theá kyû XV ñeán theá kyû XVI, vôùi söï phaùt trieån maïnh cuûa ngaønh haøng haûi vaø vieäc tìm ra caùc vuøng ñaát môùi, caùc coâng ty Taây Ban Nha, Boà Ñaøo Nha, Anh, Haø Lan ñaõ thöïc hieän quaù trình vöôït bieân giôùi quoác gia ñeå kinh doanh quoác teá döôùi hình thöùc caùc coâng ty thöông maïi, khai thaùc ñoàn ñieàn. Ñieån hình laø coâng ty Ñoâng AÁn cuûa Haø Lan vaø Anh ñaõ thöïc - 20 - hieän khai thaùc, buoân baùn vôùi caùc nöôùc nhö AÁn Ñoä, Inñoâneâxia, Malaixia, Philippin. Trong ngaønh khai thaùc daàu moû, Royal Dutch Shell, BP cuõng laø caùc coâng ty tham gia caùcten daàu moû sôùm nhaát. Trong ngaønh saûn xuaát oâ toâ, Daimler (Ñöùc) ngay töø naêm 1880 ñaõ laäp ñieåm baùn haøng ôû Anh roài tieán ñeán vieäc xaây döïng xí nghieäp laép raùp ôû Vieân (1889) vaø trôû thaønh coâng ty quoác teá ñaàu tieân veà ngaønh naøy. Thöù hai, thôøi kyø 1945 –1960, ñaây laø thôøi kyø Chaâu AÂu, trong ñoù coù EU phuïc hoài neàn kinh teá cuûa mình sau khi chieán tranh ñaõ taøn phaù naëng neà. Vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Myõ caùc MNC cuûa EU môùi thöïc söï ra ñôøi nhöng chöa phaûi laø ñoái thuû caïnh tranh cuûa MNC Myõ. Thöù ba, thôøi kyø 1960 tôùi nay. Ñaây laø thôøi kyø maø caùc MNC EU phuïc hoài vaø phaùt trieån maïnh meõ nhaát. Vôùi khuoân khoå “thò tröôøng chung Chaâu AÂu” caùc MNC EU ñaõ doàn eùp caùc MNC Myõ vaøo theá baát lôïi, bò phaân bieät ñoái xöû. Töø ñoù caùc MNC EU nhö Philips, Fiat, Mercedes – Benz… ñaõ laán saân caùc MNC Myõ baèng caû trình ñoä vaø chaát löôïng saûn phaåm. Ñeán thaäp nieân 90, EU vôùi quyeát ñònh tieán tôùi ñoàng tieàn chung, caùc MNC EU ñaõ coù ñöôïc söùc maïnh caïnh tranh lôùn buoäc caùc MNC Myõ vaø Nhaät phaûi thöïc hieän söï lieân minh, lieân doanh, trao ñoåi coå phaàn vôùi caùc MNC EU ôû raát nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, hình thaønh neân theá ñan xen xaâm nhaäp laãn nhau, hôïp taùc vaø caïnh tranh treân thò tröôøng cuûa nhau vaø tranh giaønh aûnh höôûng ñoái vôùi caùc nöôùc vaø khu vöïc khaùc. Theo baùo caùo ñaàu tö theá giôùi 1998 cuûa Lieân Hôïp Quoác, döïa vaøo caùc soá lieäu thoáng keâ coù ñöôïc cho thaáy, trong soá 53.607 MNC meï treân theá giôùi, caùc neàn kinh teá phaùt trieån coù 43.442 MNC meï. Trong ñoù Taây AÂu coù 33.302 MNC meï (EU coù 27.846 MNC meï), Myõ coù 3.379 coâng ty (1995) Nhaät Baûn coù 4.231 MNC (1996), caùc nöôùc phaùt trieån coøn laïi coù 2.530 MNC. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån sôû höõu 10.165 MNC. - 21 - Nhö vaäy, coù theå thaáy phaàn lôùn caùc coâng ty meï laø thuoäc caùc nöôùc phaùt trieån (chieám 4/5), caùc nöôùc EU chieám hôn 1/2 soá MNC meï cuûa theá giôùi vaø 64% MNC caùc nöôùc phaùt trieån. Myõ vaø Nhaät khoâng phaûi laø nhöõng nöôùc coù soá löôïng coâng ty meï nhieàu nhaát theá giôùi. Theo baùo caùo thì Ñöùc laïi laø nöôùc coù nhieàu MNC meï nhaát, vôùi 7.659 coâng ty (1996), Ñan Maïch ñöùng thöù hai vôùi 5.000 coâng ty, Haøn Quoác ñöùng thöù ba, Thuî Syõ ñöùng thöù tö vôùi 4.506 coâng ty (1995), Nhaät baûn ñöùng thöù naêm, Thuî Ñieån ñöùng thöù saùu vôùi 4.148 coâng ty (1997) vaø Myõ ñöùng thöù baåy. Tuy nhieân EU laïi khoâng phaûi nôi sôû höõu nhöõng MNC lôùn nhaát veà thu nhaäp hay giaù trò taøi saûn maø laø Myõ vaø Nhaät Baûn. 1.4 MOÄT SOÁ KINH NGHIEÄM THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN. Thu huùt ÑTTTNN tuy coøn laø vaán ñeà môùi cuûa Vieät Nam, nhöng ñaõ coù töø raát laâu treân theá giôùi. Do vaäy ñeå thu huùt maïnh meõ voán ÑTTTNN vaøo Vieät Nam, naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn voán ñoù, chuùng ta caàn thieát hoïc hoûi kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc, ñaëc bieät laø caùc nöôùc Chaâu AÙ, nôi coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi Vieät Nam. 1.4.1 Kinh nghieäm cuûa Trung quoác Trung Quoác laø quoác gia coù caùc ñieàu kieän kinh teá, chính trò vaø vaên hoaù töông ñoàng vôùi Vieät Nam. Sau moät thôøi gian daøi duy trì neàn kinh teá ñoùng cöûa, Trung Quoác ñaõ trôû thaønh nöôùc ñang phaùt trieån thu huùt ñöôïc nhieàu FDI nhaát. Vôùi chính saùch “caûi caùch vaø môû cöûa” baét ñaàu töø nhöõng naêm 1979, Trung Quoác ñaõ daønh cho nhaø ñaàu tö nhieàu öu ñaõi veà thueá: - Thueá lôïi töùc: Duø möùc thueá suaát chuaån laø 30% nhöng thueá suaát naøy giaûm ñeán möùc coøn 15% ôû caùc ñaëc khu kinh teá vaø moät soá khu vöïc khaùc. Trong thôøi kyø öu ñaõi veà thueá caùc doanh ngieäp FDI ñöïôc höôûng möùc phoå bieán laø “mieãn hai giaûm ba”, coù nghóa laø ñöôïc mieãn 100% trong hai naêm ñaàu tieân keå töø khi hoaït ñoäng coù laõi vaø ñöôïc giaûm 50% trong ba naêm tieáp theo. Ñoái vôùi nhöõng ngaønh ngheà caàn - 22 - khuyeán khích möùc öu ñaõi coøn nhieàu hôn nhö: caùc döï aùn xaây döïng caûng, coâng trình haï taàng taïi caùc ñaëc khu kinh teá ñöôïc höôûng öu ñaõi cao nhaát laø mieãn 5 naêm ñaàu vaø 50% cho 5 naêm tieáp theo. Caùc döï aùn trong lónh vöïc noâng nghieäp, troàng röøng, chaên nuoâi ñöôïc giaûm töø 15-30% trong thôøi gian 10 naêm tieáp theo thôøi gian mieãn thueá bình thöôøng. - Thueá nhaäp khaåu: Caùc doanh nghieäp FDI saûn xuaát haøng hoaù xuaát khaåu ñöôïc mieãn giaûm thueá nhaäp khaåu ñaàu vaøo. Beân caïnh ñoù, vieäc giaûm thueá thu nhaäp theo tyû leä xuaát khaåu saûn phaåm cuõng ñöôïc thöïc hieän vôùi yù nghóa ñeå buø ñaép cho caùc bieán ñoäng veà tyû giaù hoái ñoaùi nhaèm muïc ñích khuyeán khích xuaát khaåu. - Thueá chuyeån lôïi töùc ra nöôùc ngoaøi: Töø naêm 1991 Trung Quoác ñaõ xoaù boû loaïi thueá naøy. Tuy nhieân, keát quaû nghieân cöùu cuûa Toå chöùc hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) veà tính caïnh tranh trong vieäc thu huùt FDI taïi Trung Quoác cho thaáy bieän phaùp khuyeán khích ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö öa chuoäng nhaát khoâng phaûi laø öu ñaõi veà thueá maø laø cô sôû haï taàng toát, boä maùy haønh chính ít quan lieâu, cô hoäi tieáp caän thò tröôøng noäi ñòa lôùn. Maëc duø vaäy, caùc öu ñaõi veà thueá daønh cho doanh nghieäp FDI naèm trong caùc ñaëc khu kinh teá ñöôïc duy trì ñeán cuoái thaäp nieân 1990 ñaõ gaây ra phaûn öùng maïnh meõ töø caùc doanh nghieäp noäi ñòa. Bôûi leõ caùc öu ñaõi daønh rieâng doanh nghieäp FDI ñaõ ñaët caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc vaøo theá baát lôïi hôn trong cuoäc caïnh tranh ngay treân thò tröôøng trong nöôùc, laøm suy yeáu söùc caïnh tranh vaø thu heïp thò phaàn cuûa doanh nghieäp trong nöôùc. 1.4.2 Kinh nghieäm cuûa moät vaøi nöôùc ASEAN 1.4.2.1 Kinh nghieäm cuûa Thaùi Lan Thaùi Lan ban haønh chính saùch khuyeán khích ñaàu tö nöôùc ngoaøi töø naêm 1954 vaø ñeán naêm 1972 thì ban haønh Luaät ñaàu tö. Neáu döï aùn ñaàu tö naèm ôû khu vöïc I (Thuû ñoâ Bankok vaø caùc tænh laân caän) ñoàng thôøi xuaát khaåu treân 80% thì ñöôïc mieãn - 23 - thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong 3 naêm; neáu döï aùn ñaàu tö naèm ôû khu vöïc II (caùc tænh caàn khuyeán khích) thì mieãn thueá thu nhaäp doanh nghieäp töø 3 ñeán 7 naêm; neáu döï aùn ñaàu tö naèm ôû khu vöïc III (caùc tænh thaønh ñaëc bieät caàn khuyeán khích) thì ñöôïc mieãn thueá thu nhaäp doanh nghieäp 8 naêm. Chính saùch thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Thaùi Lan luoân ñöôïc söûa ñoåi, phuø hôïp vôùi caùc keá hoaïch phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Tuy nhieân ÑTTTNN taïi Thaùi Lan vaãn coøn nhöõng haïn cheá nhö: - Thuû tuïc caáp pheùp ñaêng kyù coøn phieàn haø, nhieâu kheâ. - Phaùp luaät veà thueá chöa hoaøn thieän, chöa roõ raøng.. - Haï taàng cô sôû tuy ñaõ phaùt trieån nhöng chöa ñaùp öùng nhu caàu. - Söû duïng dòch vuï coâng coäng khoù khaên (ñieän, nöôùc, ñieän thoaïi, internet…) 1.4.2.2 Kinh nghieäm cuûa Malaysia - Xaây döïng moät heä thoáng chính trò oån ñònh ñoaøn keát daân toäc. - Thöïc hieän giaûm chi phí ñaàu vaøo trong taàm kieåm soaùt cuûa chính phuû nhö phí haï taàng cô sôû, ñieän nöôùc, phí ñieän thoaïi, internet… nhaèm taêng lôïi nhuaän thu ñöôïc cho caùc doanh nghieäp FDI. Giaûm thueá thu nhaäp doanh nghieäp töø 30% xuoáng coøn 28% vaøo naêm 1998. Caùc döï aùn ñaàu tö vaøo caùc ngaønh caàn khuyeán khích hoaëc saûn xuaát nhöõng saûn phaåm caàn khuyeán khích thì ñöôïc giaûm 30% thueá thu nhaäp doanh nghieäp vaø mieãn thueá trong voøng 5 naêm keå töø ngaøy baét ñaàu saûn xuaát. Neáu ñaàu tö vaøo caùc döï aùn coâng ngheä cao coù theå ñöôïc xem xeùt mieãn thueá hoaëc giaûm thueá thôøi haïn töø 5 ñeán 10 naêm. - Xaây döïng heä thoáng giaùo duïc vöõng maïnh. 1.4.2.3 Kinh nghieäm cuûa Inñoâneâsia - Khuyeán khích hình thöùc lieân doanh ñaàu tö, phaàn goùp voán cuûa chuû ñaàu tö toái thieåu laø 20% voán phaùp ñònh vaøo thôøi ñieåm thaønh laäp vaø taêng ít nhaát laø 51% trong voøng 15 naêm sau khi hoaït ñoäng. - 24 - - Mieãn thueá nhaäp khaåu vaø thueá doanh thu ñoái vôùi haøng nhaäp khaåu ñem vaøo voán goùp ñaàu tö. Chính phuû ban haønh caùc bieän phaùp, chính saùch veà thöông maïi vaø ñaàu tö, baõi boû thueá quan ñoái vôùi raát nhieàu maët haøng, duøng chính saùch giaûm thueá ñeå khuyeán khích ñaàu tö vaøo caùc khu vöïc keùm phaùt trieån, chaúng haïn nhöõng coâng ty môùi thaønh laäp trong moät soá ngaønh coâng nghieäp coù thôøi haïn mieãn thueá thu nhaäp doanh nghieäp keùo daøi tôùi 10 naêm. - Nôùi loûng caùc lónh vöïc ñaàu tö vaø phaïm vi kinh doanh, ñoàng thôøi naâng ñôõ caùc nhaø ñaàu tö trong nöôùc ñeå hoï ñuû söùc caïnh tranh vôùi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. - Cho pheùp khaáu hao nhanh ñeå giaûm thu nhaäp chòu thueá. 1.4.3 Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø nghieân cöùu caùc nöôùc ñoái vôùi Vieät Nam. - ÑTTTNN caàn coù nhöõng böôùc ñi phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá cuûa Vieät Nam, khoâng neân daäp khuoân moät caùch maùy moùc caùc kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc ñaõ laøm. - OÅn ñònh chính trò, xaây döïng chính saùch ñoaøn keát daân toäc. - Hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät, taïo haønh lang phaùp lyù oån ñònh, bình ñaúng giöõa caùc loaïi hình doanh nghieäp. Ñaëc bieät laø xaây döïng vaø hoaøn thieän caùc vaên baûn veà luaät ÑTTTNN theo höôùng ña daïng hoaù caùc hình thöùc ÑTTTNN ñeå khai thaùc theâm caùc keânh ñaàu tö môùi, thieát laäp moät maët baèng chung aùp duïng cho caû ñaàu tö trong nöôùc vaø ÑTTTNN nhaèm taïo moâi tröôøng kinh doanh oån ñònh. - Caûi caùch heä thoáng thueá theo höôùng ñôn giaûn caùc saéc thueá, töøng böôùc aùp duïng thueá chung cho caû ñaàu tö trong nöôùc vaø ÑTTTNN. - Ñaåy nhanh phaùt trieån cô sôû haï taàng theo qui hoaïch vaø baøi baûn. Trong ñieàu kieän phaùt trieån cuûa saûn xuaát vaø thò tröôøng hieän nay, söï phaùt trieån cuûa cô sôû haï taàng laø ñieàu kieän quan troïng ñeå phaùt trieån coâng ngheä cao, ñaùp öùng nhanh yeâu caàu ñoøi - 25 - hoûi cuûa thò tröôøng. Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöôøng öu tieân hôn khi löïa choïn ñaàu tö vaøo nöôùc coù cô sôû haï taàng ñoàng boä vaø hieän ñaïi. - Caûi caùch maïnh veà thuû tuïc haønh chính. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø caùc nhaø ñaàu tö EU vôùi tieàm löïc kinh teá to lôùn ñang coù taùc ñoäng maïnh meõ ñeán söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cuûa caùc nöôùc ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, cuõng nhö toaøn boä kinh teá theá giôùi trong ñieàu kieän quoác teá hoaù, toaøn caàu hoaù kinh teá hieän nay. Ñoái vôùi Vieät Nam cuõng nhö Tp.HCM, ÑTTTNN coù vai troø quan troïng trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá. Vai troø ñoù theå hieän döôùi caùc goùc ñoä nhö laø keânh huy ñoäng voán ñaàu tö quan troïng, naâng cao trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä vaø kinh nghieäm quaûn lyù, taêng ngaân saùch, caûi thieän caùn caân thanh toaùn, chuyeån dòch cô caáu, giaûi quyeát vieäc laøm ... Nhöõng nghieân cöùu lyù luaän, kinh nghieäm thu huùt ÑTTTNN cuûa moät soá nöôùc ñaõ ñöôïc trình baøy ôû chöông 1 laø cô sôû nghieân cöùu thöïc traïng ÑTTTNN töø EU taïi Tp.HCM vaø treân cô sôû ñoù thaáy ñöôïc hieäu quaû thöïc söï do ÑTTTNN mang laïi cho neàn kinh teá. Töø ñoù coù theå ñeà ra nhöõng giaûi phaùp ñeå thu huùt ÑTTTNN töø EU. - 26 - CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG CUÛA COÂNG TAÙC THU HUÙT ÑTTTNN TÖØ EU TRONG THÔØI GIAN QUA TAÏI TP.HCM 2.1 TÌNH HÌNH KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA TP.HCM. 2.1.1 Tình hình xaõ hoäi Tp.HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh (Tp.HCM) coù dieän tích 2.095,01 km2 chieám 0,6% dieän tích cuûa caû nöôùc vaø 5.630.192 ngöôøi (naêm 2003) 6,6% daân soá caû nöôùc. Thaønh phoá laø moät trong naêm thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, coù 23 quaän huyeän, 303 phöôøng xaõ. Trong ñoù coù 18 quaän noäi thaønh (442,13 km2) chieám 21,1% dieän tích thaønh phoá vaø 5 huyeän ngoaïi thaønh (1.652,88 km2) chieám 78,9% dieän tích thaønh phoá. Veà vò trí ñòa lyù, Tp.HCM giaùp vôùi caùc tænh Ñoàng Nai, Bình Döông, Long An. Caùc tænh Nam Boä chuû yeáu laø ñoàng baèng neân ñöôøng xaù ñi laïi deã daøng (ñöôøng boä hoaëc ñöôøng soâng) neân Tp.HCM khoâng chæ laø trung taâm cuûa vuøng kinh teá troïng ñieåm phía nam maø coøn laø trung taâm cuûa Nam boä. Tp.HCM laø nôi coù qui moâ daân soá lôùn nhaát nöôùc, maät ñoä daân soá cuõng cao nhaát nöôùc nhöng phaân boá khoâng ñeàu, taäp trung taïi caùc quaän noäi thaønh. Naêm 2003 bình quaân 2.687 ngöôøi/km2, trong ñoù noäi thaønh laø 10.338 ngöôøi/km2 vaø ngoaïi thaønh laø 641 ngöôøi/km2. Daân soá Tp.HCM laø daân soá treû (2,4 trieäu daân soá trong ñoä tuoåi lao ñoäng – naêm 2003), vaø laø nôi tieáp nhaän löïc löôïng di daân cô hoïc lôùn töø caùc tænh ñoå veà, muïc ñích chính cuûa löïc löôïng di cö laø tìm vieäc laøm. Naêm 2003 coù 79.187 ngöôøi ñeán thaønh phoá sinh soáng, tuy nhieân ñaây chæ laø con soá coù ñaêng kyù taïm truù, coøn thöïc teá raát nhieàu ngöôøi ñeán thaønh phoá sinh soáng maø khoâng ñaêng kyù taïm truù. Ñaây laø nguoàn nhaân löïc quan troïng ñoái vôùi söï nghieäp phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa thaønh phoá, vì thaønh phoá khoâng chæ laø nôi taäp trung lao ñoäng phoå thoâng maø caû - 27 - taàng lôùp trí thöùc. Naêm 2004 thaønh phoá ñaõ taïo ñöôïc 82.000 vieäc laøm vaø tyû leä thaát nghieäp laø 6,13%. 2.1.2 Tình hình kinh teá Tp.HCM vaø vai troø cuûa kinh teá thaønh phoá trong neàn kinh teá Vieät Nam. Tp.HCM laø trung taâm cuûa Vuøng Phaùt trieån Kinh teá Troïng ñieåm Phía Nam (goàm Tp.HCM, Ñoàng Nai, Bình Döông, Baø Ròa Vuõng Taøu, Bình Phöôùc, Taây Ninh, Long An), ñaây laø moät cöïc phaùt trieån kinh teá cuûa caû nöôùc, coù taùc ñoäng loâi keùo caû khu vöïc phía Nam cuøng phaùt trieån. Tp.HCM laø nôi hoaït ñoäng kinh teá naêng ñoäng nhaát, ñi ñaàu caû nöôùc veà toác ñoä taêng tröôûng. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá naêm 2000 laø 10,34%, naêm 2001 laø 11,85%, naêm 2002 laø 13,61%, naêm 2003 laø 15,5%, naêm 2004 laø 11,6%. Toång saûn phaåm treân ñòa baøn thaønh phoá luoân daãn ñaàu caû nöôùc vaø möùc ñoùng goùp cuûa thaønh phoá trong GDP cuûa caû nöôùc nhö sau: Baûng 2.1 Ñoùng goùp GDP cuûa Tp.HCM so vôùi caû nöôùc. Chæ tieâu Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 GDP 13,66% 16,67% 19,3% 18,39% Nguoàn: Xeùt veà giaù trò tuyeät ñoái, GDP cuûa thaønh phoá cuõng taêng khaù, naêm 2001 laø 84.852 tyû ñoàng thì ñeán naêm 2004 laø 131.523 tyû ñoàng. Baûng 2.2 GDP cuûa Tp.HCM giai ñoaïn 2001-2004 Ñôn vò tính: tyû ñoàng GDP Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Theo giaù thöïc teá 84.852 96.403 113.291 131.523 Giaù so saùnh naêm 1994 57.787 63.670 70.914 79.121 Nguoàn: Trong cô caáu kinh teá cuûa thaønh phoá theo khu kinh teá, tyû troïng cuûa khu vöïc noâng, laâm ngö nghieäp ngaøy caøng giaûm (naêm 2004 noâng nghieäp taêng tröôûng - - 28 - 2,9%). Ñieàu naøy naèm trong quy hoaïch phaùt trieån cuûa thaønh phoá. Ngöôïc laïi ngaønh dòch vuï ñöôïc thaønh phoá chuù troïng phaùt trieån ñaõ phuïc hoài vaø phaùt trieån toát (naêm 2004 chieám 50,1%). Toác ñoä phaùt trieån cuûa caùc khu vöïc khu vöïc coâng nghieäp vaø xaây döïng taêng tröôûng töông ñoái ñeàu trong suoát thôøi kyø 2001-2004. Ngaønh dòch vuï ñang phaùt trieån toát caøng ngaøy caøng nhanh, toác ñoä taêng naêm 2004 ñaõ xaáp xæ coâng nghieäp vaø xaây döïng. Coøn noâng, laâm nghieäp thuyû saûn coù toác ñoä giaûm daàn. Baûng 2.3 Thaønh phaàn kinh teá Tp.HCM giai ñoaïn 2001-2004 Ñôn vò tính: % Toác ñoä taêng tröôûng Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Naêm 2004 Noâng, Laâm nghieäp vaø thuyû saûn 105,5 104,0 109,2 97,8 Coâng nghieäp vaø Xaây döïng 112,4 111,5 113,5 112,7 Dòch vuï 107,4 109,3 109,5 111,1 Nguoàn: Xeùt theo thaønh phaàn kinh teá thì khu vöïc nhaø nöôùc vaãn chieám tyû troïng lôùn nhaát. Naêm 2001 laø 42,3%, naêm 2001 laø 41,6%, naêm 2003 laø 39,6% vaø naêm 42,4%. Vaø khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù xu höôùng giaûm. Naêm 2001 laø 20,6%, naêm 2002 laø 21,1% vaø naêm 2004 laø 18, 7%. Hình 2.1: Cô caáu kinh teá thaønh phoá naêm 2004 42,4% 38,9% 18,7% Kinh teá Nhaø nöôùc Kinh teá ngoaøi quoác doanh Kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 1,4% 48,5%50,1% Noâng, Laâm nghieäp vaø thuyû saûn Coâng nghieäp vaø Xaây döïng Dòch vuï Nguoàn: Sôû keá hoaïch ñaàu tö Tp.HCM Laø moät trung taâm vaên hoaù – khoa hoïc kyõ thuaät, thaønh phoá Hoà Chí Minh luoân ñi ñaàu caû nöôùc trong vieäc öùng duïng khoa hoïc kyõ thuaät, coâng ngheä tieân tieán - 29 - vaøo saûn xuaát, naâng cao naêng suaát lao ñoäng vaø chaát löôïng saûn phaåm. Taäp trung nhieàu tröôøng ñaïi hoïc, vieän nghieân cöùu ñaøo taïo nguoàn nguoàn nhaân löïc cho caùc caùc Nam trung boä vaø Nam boä. Thaønh phoá laø moät ñaàu moái giao thöông quoác teá, caùc luoàng haøng hoaù giao dòch qua laïi vuøng kinh teá Ñoâng Nam boä vôùi caùc nöôùc haàu heát thoâng qua thaønh phoá Hoà Chí Minh. Kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa thaønh phoá laø 15,461 trieäu USD. Maët khaùc saân bay quoác teá Taân Sôn Nhaát laø nôi tieáp ñoùn ñaàu tieân caùc khaùch du lòch quoác teá, caùc doanh nhaân tôùi tìm cô hoäi kinh doanh… Vôùi heä thoáng caûng bieån khaù phaùt trieån, vieäc hình thaønh heä thoáng giao thoâng quan troïng nhö tuyeán ñöôøng Ñoâng - Taây, ñöôøng xuyeân AÙ… ñaõ môû ra cô hoäi gia taêng hoaït ñoäng thöông maïi vaø dòch vuï cuûa thaønh phoá vôùi caùc tænh Nam boä. Thaønh phoá luoân ñi ñaàu trong vieäc thöïc hieän caùc chính saùch ñoåi môùi nhö caûi caùch thuû tuïc haønh chính, ñöùng ñaàu caû nöôùc trong thu huùt voán ÑTTTNN. Nhö vaäy, thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ, ñang vaø seõ laø vai troø trung taâm cuûa vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam ñoàng thôøi laø trung taâm lôùn cuûa caû nöôùc. 2.2 THÖÏC TRAÏNG COÂNG TAÙC THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN TÖØ EU TAÏI TP.HCM TRONG THÔØI GIAN QUA 2.2.1 Toång quan veà ÑTTTNN taïi Tp.HCM Tính ñeán ngaøy 20/6/2005 Tp.HCM ñang daãn ñaàu caû nöôùc veà thu huùt ÑTTTNN vôùi 1.708 döï aùn vaø 11.799.672.593 USD (chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc). Trong naêm 2004, soá döï aùn ÑTTTNN ruùt giaáy pheùp laø 20 vôùi toång soá voán laø 98,734 trieäu USD. - 30 - Hình 2.2: Soá giaáy pheùp FDI ñöôïc caáp taïi Tp.HCM 1998-2004 Coù theå thaáy soá döï aùn ÑTTTNN cuûa Tp.HCM taêng trong nhöng naêm gaàn ñaây. Ñaây laø daáu hieäu toát cuûa thaønh phoá, tuy nhieân caùi thaønh phoá quan taâm hôn chính laø soá voán ñaàu tö cuûa döï aùn laø cao hay thaáp. Hình 2.3: Toång voán ÑTTTNN taïi Tp.HCM 1998-2004 Ñôn vò tính: Trieäu USD Xeùt veà toång voán ñaàu tö thì trong nhöõng naêm gaàn ñaây laïi giaûm moät caùch ñaùng baùo ñoäng. Thôøi kyø 1993-1997 thu huùt ñöôïc nhieàu voán nhaát 8,646 tyû USD, thôøi kyø 2000 – 2004 chæ thu huùt ñöôïc 1,8866 tyû USD chöa baèng naêm 1995 hay 1996. - 31 - Coù raát nhieàu nguyeân nhaân daãn ñeán voán ÑTTTNN giaûm töø naêm 1997. Ñaàu tieân phaûi keå ñeán cuoäc khuûng hoaûng taøi chính ôû Ñoâng Nam AÙ vaøo naêm 1997 laøm caùc nhaø ñaàu tö lo ngaïi, sau cuoäc khuûng hoaûng caùc nöôùc Chaâu AÙ ñaõ aùp duïng nhöõng bieän phaùp khuyeán khích vaø thöïc hieän caùc chöông trình xuùc tieán ñaàu tö maïnh meõ. Neàn kinh teá theá giôùi trong nhöõng naêm qua phaùt trieån chaäm, ñieån hình laø hai neàn kinh teá haøng ñaàu laø Myõ vaø Nhaät Baûn aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán tình hình ñaàu tö. ÔÛ trong nöôùc, caùc ñòa phöông cuõng caïnh tranh quyeát lieät trong thu huùt ÑTTTNN, ñaëc bieät laø Ñoàng Nai vaø Bình Döông. Maët khaùc, nhöõng toàn taïi veà cô sôû haï taàng, thuû tuïc haønh chính röôøm raø, chi phí ñaàu vaøo cao, söùc mua thò tröôøng thaáp laøm giaûm söï haáp daãn ñaàu tö cuûa Vieät nam vaø Tp.HCM noùi rieâng. Baûng 2.4 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaân theo ngaønh 1998-2004 Ngaønh Soá döï aùn Toång voán (Trieäu USD) Coâng nghieäp 1.032 5.204,9 Kinh doanh taøi saûn 307 2.325,9 Thöông maïi, Khaùch saïn, Nhaø haøng 49 1.656,5 Vaän taûi kho baõi 80 1.415,7 Xaây döïng 46 432,1 Khaùc 107 1.166,1 Toång coäng 1.621 12.210,2 Nguoàn: ÑTTTNN taïi Tp.HCM chuû yeáu vaøo lónh vöïc coâng nghieäp, kinh doanh taøi saûn (chieám 61,68% toång voán ñaàu tö). Lónh vöïc taøi chính, ngaân haøng, xaây döïng coøn khaù khieâm toán. - 32 - Baûng 2.5 Caùc nhaø ñaàu tö haøng ñaàu taïi Tp.HCM, 1998-2004 Quoác gia Soá döï aùn Toång voán (Trieäu USD) Ñaøi Loan 347 2.265,8 Hoàng Koâng 134 2.270,6 Singapore 80 1.415,7 Nhaät 163 900,6 Haøn Quoác 278 891,8 Nguoàn: 2.2.2 Thöïc traïng coâng taùc thu huùt ñaàu tö cuûa EU taïi Tp.HCM trong thôøi gian qua. 2.2.2.1 Xeùt veà qui moâ voán Döï aùn ñaàu tieân cuûa EU vaøo Tp.HCM laø döï aùn veà saûn xuaát, gia coâng caùc saûn phaåm baèng vaûi vaø da xuaát khaåu. Döï aùn ñöôïc caáp pheùp vaøo ngaøy 28/9/1988, vôùi toång soá voán laø 16.125.593 USD. Nhö ôû phaàn treân ñaõ trình baøy do Tp.HCM thu huùt nhieàu veà soá löôïng döï aùn ÑTTTNN nhöng toång voán ñaàu tö thaáp, neân deã nhaän thaáy qui moâ voán bình quaân cuûa moät döï aùn seõ thaáp. Caùc döï aùn ñaàu tö chuû yeáu laø döï aùn vöøa vaø nhoû. Ñaây laø tình traïng chung cuûa nöôùc ta trong thôøi gian gaàn ñaây, vaø do vaäy caùc döï aùn ñaàu tö töø EU cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä. Tröôùc naêm 2000, qui voán bình quaân döï aùn ñaït khaù, ñaëc bieät naêm 1997 ñaït 114,64 trieäu USD. Sôû dó naêm 1997 taêng ñoät bieán laø do döï aùn xaây döïng môùi, naâng caáp, cung caáp dòch vuï vieãn thoâng giöõa France Cable et Radio Vieät Nam cuûa Phaùp vaø Toång coâng ty böu chính Vieãn thoâng coù soá voán ñaêng kyù leân tôùi 615 trieäu USD vaø naêm 1997 chæ coù 7 döï aùn. Giai ñoaïn töø naêm 2000 ñeán nay, qui moâ döï aùn nhoû, thaäm chí raát nhoû. Coù theå noùi laø tröôït doác khoâng phanh ñeán döôùi 1 trieäu USD vaø naêm 2004 chæ coøn 350.000 USD. Thaáp nhaát laø döï aùn cuûa Ñan Maïch veà saûn xuaát, gia coâng phaàn meàn vi tính, thieát keá trang web coù 25.000 USD. - 33 - Baûng 2.6: Voán ñaàu tö bình quaân cuûa moät döï aùn ñaàu tö töø EU vaøo Tp.HCM. Ñôn vò tính: Trieäu USD Naêm 88-95 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Voán bq döï aùn 12,38 13,56 114,64 22,60 6,64 1,25 7,78 0,69 0,74 0,35 Nguoàn: Cuïc FDI – Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö. So saùnh vôùi qui moâ bình quaân cuûa moät döï aùn FDI treân ñòa baøn Tp.HCM thì bình quaân voán FDI töø EU nhoû hôn vaø toác ñoä giaûm cuõng lôùn hôn. Baûng 2.7: Voán ñaàu tö bình quaân cuûa moät döï aùn FDI taïi Tp.HCM Ñôn vò tính: Trieäu USD Naêm 89-95 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Voán bq döï aùn 12,75 20,84 13,25 7,86 4,32 1,84 3,4 1,41 1,51 1,86 Nguoàn: Cuïc thoáng keâ Tp.HCM Tính ñeán cuoái naêm 2004, ñaàu tö cuûa EU vaøo Tp.HCM coù 183 döï aùn vôùi toång soá voán ñaêng kyù laø 1.969.198.669 USD chieám 28,54% toång voán ñaàu tö cuûa EU vaøo Vieät Nam daãn ñaàu caû nöôùc veà thu huùt voán ÑTTTNN töø EU. Tính ñeán heát naêm 2004, toång voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caùc nöôùc EU vaøo Vieät Nam ñaõ ñaït 6,9 tæ USD vôùi 473 döï aùn. Qui moâ ñaàu tö bình quaân cuûa moät döïa aùn cuûa EU taïi Tp.HCM laø 10,76 trieäu USD vaø cuûa caû nöôùc laø 14,588 trieäu USD. Tuy nhieân voán ñaàu tö bình quaân cuûa EU vaøo Tp.HCM cao hôn APEC (6,013 trieäu USD tính ñeán ngaøy 24/6/2005 chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc), vaø xaáp xæ vôùi ASEAN (11,212 trieäu USD tính ñeán 15/9/2004 chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc). Coù theå nhaän thaáy ÑTTTNN noùi chung vaø töø EU noùi rieâng vaøo Tp.HCM vaãn chöa coù daáu hieäu toát ñeïp trong khi ÑTTTNN cuûa caû nöôùc ñaõ coù daáu hieäu phuïc hoài, Thaønh phoá tuy daãn ñaàu caû nöôùc nhöng caùc döï aùn ñaàu tö vaøo thaønh phoá chæ laø nhöõng döï aùn nhoû (döôùi 5 trieäu USD). Do quyõ ñaát cuûa thaønh phoá khoâng coøn nhieàu, giaù caû ñaét hôn caùc tænh laân caän, giaù thueâ ñaát taïi Tp.HCM taïi khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát dao ñoäng töø 0,18 – 1,8 USD/m2/naêm, giaù thueâ vaên phoøng töø 2,0-2,2 - 34 - USD/m2/naêm ñaõ khoâng khuyeán khích caùc döï aùn lôùn ñaàu tö vaøo thaønh phoá. Maët khaùc, caùc döï aùn ÑTTTNN vaøo Vieät Nam chuû yeáu vaøo caùc ngaønh thaâm duïng lao ñoäng trong khi thaønh phoá ñang thieáu lao ñoäng, giaù caû lao ñoäng cao (101 – 134 USD/thaùng ñoái vôùi lao ñoäng coù tay ngheà vaø 39-46USD/thaùng ñoái vôùi lao ñoäng khoâng coù tay ngheà). Nhöõng ñieàu naøy ñaõ haïn cheá thu huùt ñaàu tö döï aùn lôùn cuûa thaønh phoá. 2.2.2.1 Xeùt veà cô caáu ñaàu tö theo ngaønh Neáu nhìn toång theå ñaàu tö cuûa EU vaøo Vieät Nam, daãn ñaàu laø coâng nghieäp chieám 61,95%, dòch vuï chieám 30,95% vaø cuoái cuøng laø noâng, laâm nghieäp vôùi 7,1%. Baûng 2.8: FDI EU taïi Vieät Nam (tính tôùi ngaøy 30/11/2004) Ngaønh Soá döï aùn Toång voán (USD) Coâng nghieäp 202 3.731.120.436 Noâng, Laâm nghieäp 40 427.288.898 Dòch vuï 123 1.864.029.830 Toång coäng 365 6.022.439.164 Nguoàn: Cuïc FDI – Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö. Trong ñoù, coâng nghieäp naëng, daàu khí, giao thoâng vaän taûi – böu ñieän chieám ñaïi ña soá voán ñaàu tö (khoaûng 4,2 tæ USD), ñaëc bieät laø daàu khí vôùi 8 döï aùn nhöng soá voán ñaêng kyù laø 1,38 tæ USD. Hình 2.4: Cô caáu FDI töø EU taïi Tp.HCM theo ngaønh (tính ñeán 31/12/2004) (Chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc) - 35 - 46,75% 1,93% 51,32% Dòch vuï Noâng, Laâm nghieäp Coâng nghieäp vaø xaây döïng Nguoàn: CuÏc FDI – Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Taïi Tp.HCM, dòch vuï ñang daãn ñaàu voán ñaàu tö töø EU, chieám 51,32% toång voán FDI töø EU taïi Tp.HCM. Voán bình quaân cuûa 1 döï aùn veà dòch vuï laø 14,6 trieäu USD cao hôn maët baèng chung cuûa caû nöôùc (13,45 trieäu USD) vaø bình quaân cuûa 1 döï aùn töø EU taïi Tp.HCM (10,76 trieäu USD). Vôùi 69 döï aùn trong ngaønh dòch vuï, voán khoâng traûi ñeàu maø chæ taäp trung vaøo moät soá döï aùn vaø coøn laïi ñeàu laø caùc döï aùn nhoû. Hieän môùi chæ coù 1 döï aùn ñaàu tö vaøo khaùch saïn cuûa Haø Lan vôùi soá voán 5,7 trieäu USD, xaây döïng 14 bieät thöï cao caáp taïi Quaän 10. Trong khi ñoù caû nöôùc ñaõ thu huùt ñöôïc 16 döï aùn cuûa EU ñaàu tö vaøo lónh vöïc khaùch saïn – du lòch vôùi toång soá voán 178,53 trieäu USD, bình quaân 11,16 trieäu USD/döï aùn. Do thaønh phoá ñaõ baõo hoaø veà khaùch saïn so vôùi caùc tænh coù tieàm naêng du lòch khaùc, hôn nöõa lónh vöïc naøy ñoøi hoûi phaûi coù voán lôùn, khaû naêng thu hoài voán khoâng nhanh coäng theâm söï caïnh tranh gay gaét töø caùc doanh nghieäp ñi tröôùc neân khoâng haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö . Tuy nhieân theo Sôû Du lòch thaønh phoá, hieän nay thaønh phoá vaãn ñang thieáu caùc khaùch saïn cao caáp phuïc vuï khaùch haøng, ñaëc bieät vaøo muøa du lòch hay khi thaønh phoá toå chöùc caùc söï kieän lôùn nhö SEAGAME 22.. Lónh vöïc taøi chính Ngaân haøng vôùi 10 döï aùn vaø 168,8 trieäu USD chieám 62,5% veà soá döï aùn vaø hôn 90% veà voán cuûa caû nöôùc trong thu huùt FDI töø EU. Trong ñoù chuû yeáu laø lónh vöïc baûo hieåm vaø dòch vuï ngaân haøng vôùi söï tham gia cuûa taäp ñoaøn Prudential Corporation Holding Limited – Vöông quoác Anh vôùi 75 trieäu - 36 - USD vaø 4 ngaân haøng cuûa EU vôùi 75 trieäu USD. Ñeå Tp.HCM trôû thaønh trung taâm taøi chính cuûa khu Ñoâng Nam AÙ vaø Chaâu AÙ, thaønh phoá caàn thu huùt nhieàu hôn nöõa caùc döï aùn ñaàu tö veà lónh vöïc naøy nhaèm taïo tieàn ñeà cung caáp voán cho caùc döï aùn phaùt trieån cuõng nhö cho caùc doanh nghieäp treân ñòa baøn vaø caùc tænh laân caän. Lónh vöïc vaên hoaù - y teá - giaùo duïc vôùi 16 döï aùn vaø 31,5 trieäu USD chieám ñaïi ña soá veà soá döï aùn nhöng chæ chieám khoaûng 50% veà soá voán ñaàu tö so vôùi caû nöôùc. Ñaùng chuù yù laø 2 döï aùn veà saûn xuaát saûn phaåm döôïc ñaêc thuø vaø nhaäp khaåu baùn thaønh phaåm döôïc ñeå saûn xuaát cuûa Phaùp vôùi 17,8 trieäu USD ñöôïc ñaùnh giaù toát do ñaït caùc tieâu chuaån quoác teá GMP vaø ISO –9002. Caùc döï aùn coøn laïi chæ laø nhöõng döï aùn nhoû nhö daïy tieáng Anh, Phaùp, phim hoaït hình, huaán luyeän haøng haûi, ñaøo taïo laäp trình… Ngaønh coâng nghieäp chieám 46,75% toång voán taïi thaønh phoá, chieám 23,54% voán ñaàu tö vaø coâng nghieäp cuûa EU taïi Vieät Nam. Tyû troïng naøy cao hôn tyû trong coâng nghieäp trong FDI cuûa thaønh phoá (45,83% toång voán ñaàu tö). Qui moâ voán bình quaân cuûa moät döï aùn coâng nghieäp cuûa EU taïi thaønh phoá laø 9,3 trieäu USD cao hôn qui moâ bình quaân 1 döï aùn coâng nghieäp FDI laø 5,2 trieäu USD. Ñieàu naøy chöùng toû tieàm naêng veà coâng nghieäp vaø veà voán cuûa caùc nöôùc thaønh vieân EU laø raát lôùn. Trong coâng nghieäp, lónh vöïc coâng nghieäp naëng chieám tyû trong lôùn nhaát 49,66% (455,85 trieäu USD), coâng nghieäp thöïc phaåm chieám 20,8% (19,07 trieäu USD), xaây döïng chieám 19,85% (182,21 trieäu USD) vaø coâng nghieäp nheï chieám 9,69% (89,14 trieäu USD), cô caáu naøy cuõng töông ñöông vôùi cô caáu trong coâng nghieäp cuûa EU taïi Vieät Nam chæ khaùc taïi Tp.HCM khoâng coù coâng nghieäp daàu khí. Noâng, laâm nghieäp coù 13 döï aùn, toång voán ñaàu tö 37,87 trieäu USD chieám 1,93% veà toång voán ñaàu tö EU taïi Tp.HCM vaø 8,86% toång voán FDI cuûa EU taïi Vieät Nam veà noâng, laâm nghieäp. Caùc döï aùn naøy chuû yeáu ñaàu tö vaøo lónh vöïc saûn - 37 - xuaát caùc saûn phaåm töø goã nhö thuû coâng myõ ngheä, moäc, saûn phaåm trang trí noäi thaát töø goã… Baûng 2.9: FDI taïi Tp.HCM (tính tôùi ngaøy 31/12/2004) Ngaønh Soá döï aùn Toång voán (1.000 USD) Coâng nghieäp 1.088 5.644.057 Noâng, Laâm nghieäp 11 51.309 Dòch vuï 545 6.619.261 Toång coäng 1.644 12.314.627 Nguoàn: Cuïc thoáng keâ Tp.HCM Neáu so saùnh cô caáu FDI töø EU taïi Tp.HCM theo ngaønh vôùi toaøn boä FDI taïi Tp.HCM theo ngaønh thì thaáy töông ñöông, thaäm chí noâng laâm nghieäp coøn nhoû hôn cuûa EU (0,42% toång voán ñaàu tö). Cô caáu naøy naèm trong söï tính toaùn cuûa thaønh phoá veà keâu goïi voán ñaàu tö, thaønh phoá ñang chuù troïng phaùt trieån dòch vuï, phaùt trieån nhöõng ngaønh coâng ngheä cao söû duïng nhieàu chaát xaùm, nhöôøng nhöõng döï aùn thaâm duïng lao ñoäng, nhöõng döï aùn caàn söû duïng nhieàu dieän tích ñaát sang caùc tænh laân caän, taïo hieäu öùng lan toaû trong thu huùt ÑTTTNN taïi khu vöïc phía Nam. 2.2.2.3 Xeùt theo hình thöùc ñaàu tö Baûng 2.10: FDI EU taïi Tp.HCM (tính tôùi ngaøy 31/12/2004) (Chæ tính döï aùn coøn hieäu löïc) Loaïi hình Soá döï aùn Tyû leä troïng toång soá döï aùn (%) Voán ñaàu tö (1000.USD) Tyû leä troïng toång voán ñaàu tö (%) BOT 1 0,54 145.000 7,36 Hôïp taùc kinh doanh 7 3,80 616.446 31,30 Lieân doanh 51 28,26 305.681 15,52 100% voán nöôùc ngoaøi 124 67,39 902.072 45,81 Toång coäng 183 100 1.969.199 100 Nguoàn: Cuïc FDI – Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö Hình thöùc ÑTTTNN töø EU taïi ñòa baøn Tp.HCM chuû yeáu laø hình thöùc 100% - 38 - voán nöôùc ngoaøi vôùi 124 döï aùn, chieám tyû leä 67,39% soá döï aùn vaø 45,81% veà toång voán ñaêng kyù. Hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi naøy ngaøy caøng ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö töø caùc nöôùc EU löïa choïn, trong naêm 2004 coù 25 döï aùn thì coù tôùi 20 döï aùn löïa choïn hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi. Xu höôùng naøy cuõng phuø hôïp vôùi xu höôùng cuûa caùc döï aùn ÑTTTNN taïi Tp.HCM trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Trong naêm 2004 toång FDI taïi Tp.HCM laø 460,65 trieäu USD thì hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi chieám 69,48% voán ñaêng kyù vaø naêm 2003 laø 86,66%. Tuy nhieân xeùt veà toång theå ñeán 31/12/2004 thì hình thöùc Lieân doanh laïi chieám phaàn lôùn hôn vôùi 48,16% toång soá voán coøn 100% voán nöôùc ngoaøi laø 40,51%. Xeùt FDI EU treân phaïm vi caû nöôùc thì hình thöùc hôïp taùc kinh doanh laïi laø hình thöùc chieám nhieàu voán nhaát 39,85% toång voán ñaêng kyù. Hình 2.5: FDI EU taïi Vieät Nam phaân theo hình thöùc ñaàu tö (tính ñeán 30/11/2004) (Chæ tính caùc döï aùn coøn hieäu löïc) 17,85% 39,85% 19,24% 23,06% Hình thöùc BOT Hình thöùc Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh Hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi Hình thöùc Lieân doanh Nguoàn: Cuïc FDI - Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö Ban ñaàu caùc nhaø ñaàu tö noùi chung vaø caùc nhaø ñaàu tö töø caùc nöôùc EU noùi rieâng löïa choïn hình thöùc hôïp taùc kinh doanh, lieân doanh laø do Vieät Nam môùi môû - 39 - cöûa neân caùc nhaø ñaàu tö chöa bieát nhieàu veà phong tuïc, taäp quaùn, phaùp luaät cuûa Vieät Nam neân hoï choïn hình thöùc lieân doanh ñeå thích nghi daàn vôùi caùc phong tuïc, taäp quaùn cuûa moâi tröôøng Vieät Nam, chia seû ruûi ro kinh doanh trong moâi tröôøng môùi vaø ñaùp öùng nhu caàu cuûa beân Vieät Nam luùc baáy giôø. Sôû dó nhö vaäy laø do Vieät Nam muoán naâng cao trình ñoä quaûn lyù cuûa mình, kieåm soaùt ñöôïc caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, tuy nhieân ñieàu naøy chæ laø lyù thuyeát vaø laø suy nghó haønh chính. Bôûi vì chuùng ta khoâng theå laáy quaûn lyù haønh chính ñeå aùp ñaët quan heä kinh teá ñöôïc, hôn nöõa trong lieân doanh caùc doanh nghieäp Vieät Nam chuû yeáu goùp baèng quyeàn söû duïng ñaát neân tieáng noùi cuûa phía Vieät Nam nhoû khi quyeát ñònh caùc vaán ñeà chieán löôïc kinh doanh vaø daàn daàn bò loaïi ra khoûi coâng ty. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây vaø xu höôùng sau naøy, caùc nhaø ñaàu tö choïn hình thöùc 100% voán nöôùc ngoaøi laø do xu theá nöôùc ta ngaøy caøng caûi thieän thuû tuïc haønh chính, caùc loaïi hình doanh nghieäp ngaøy caøng bình ñaúng vôùi nhau treân thöông tröôøng vaø coù xu höôùng tieán tôùi moät “saân chôi” chung. Luaät coù xu höôùng khoâng phaân bieät ñoái xöû trong vaø ngoaøi nöôùc nöõa (saép ban haønh Luaät ñaàu tö chung). Xeùt veà qui moâ voán thì hình thöùc hôïp taùc kinh doanh laïi lôùn hôn hình thöùc lieân doanh. Tuy chæ coù 7 döï aùn nhöng hình thöùc hôïp taùc kinh doanh laïi chieám tôùi 31,30% toång voán ñaêng kyù. Thöïc ra trong hình thöùc naøy döï aùn cuûa Phaùp veà vieãn thoâng ñaõ ñoùng goùp 615 trieäu USD chieám 99,76% toång voán hình thöùc hôïp taùc kinh doanh cuûa EU taïi Tp.HCM. Sôû dó döï aùn lôùn nhö vaäy laïi choïn hình thöùc hôïp taùc kinh doanh laø do trong lónh vöïc daàu khí hay vieãn thoâng, hình thöùc lieân doanh hay doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi khoâng ñöôïc pheùp. Caùc döï aùn naøy chuû yeáu veà dòch vuï (chæ coù 1 döï aùn thuoäc coâng nghieäp nheï) vaø laø caùc döï aùn nhoû. Hình thöùc ÑTTTNN cuûa EU taïi Tp.HCM ñöùng thöù hai veà soá löôïng döï aùn (28,26%) nhöng ñöùng thöù ba veà voán ñaêng kyù (15,52%) laø hình thöùc lieân doanh. Ñaây laø hình thöùc ñöôïc Vieät Nam löïa choïn ñoái vôùi moät soá döï aùn nhaát thieát caàn phaûi - 40 - coù ñoái taùc trong nöôùc nhö nhöõng döï aùn mang tính chieán löôïc, mang tính ñònh höôùng, ñaàu taøu vaø coù aûnh höôûng lôùn ñeán tình hình kinh teá, xaõ hoäi cuûa thaønh phoá. 2.2.2.4 Xeùt theo nöôùc thaønh vieân EU ñaàu tö vaøo Tp.HCM Ñeán cuoái naêm 2004, ÑTTTNN cuûa EU vaøo Tp.HCM coù 16 quoác gia, neáu döïa treân cô sôû toång soá voán ñaàu tö ñaêng kyù cuûa caùc döï aùn thì Phaùp laø quoác gia coù ÑTTTNN taïi Tp.HCM lôùn nhaát vôùi toång voán ñaêng kyù 941.595.271 USD ñaït tyû leä 47,82% treân toång voán ñaêng kyù, keá ñeán laø Anh vôùi 480.811.280 USD ñaït tyû leä 24,42% treân toång voán ñaêng kyù, … vaø thaáp nhaát laø Thuî Ñieån vaø Phaàn Lan, moãi quoác gia chæ coù 50.000 USD. Baûng 2.11: FDI EU taïi Tp.HCM (tính tôùi ngaøy 31/12/2004) (Chæ tính döï aùn coøn hieäu löïc) - 41 - STT Nöôùc Soá döï aùn Voán ñaàu tö (1000 USD) Qui moâ bình quaân döï aùn (1000 USD) Tyû leä trong toång voán ñaàu tö (%) 1 Phaùp 60 941.595 15.693 47,82 2 Anh 27 480.811 17.808 24,42 3 Haø Lan 24 437.009 18.209 22,19 4 Ñöùc 20 48.845 2.442 2,48 5 Ucraina 2 16.861 8.431 0,86 6 NaUy 7 13.066 1.867 0,66 7 Luxembourg 5 11.050 2.210 0,56 8 Ñan Maïch 9 6.643 738 0,34 9 Thuî Syõ 7 4.247 607 0,22 10 Bæ 11 4.006 364 0,20 11 Italia 2 1.470 735 0,07 12 Seùc 2 1.400 700 0,07 13 Thoå Nhó Kyø 2 1.200 600 0,06 14 Taây Ban Nha 1 554 554 0,03 15 Aùo 2 340 170 0,02 16 Thuî Ñieån 1 50 50 0,00 16 Phaàn Lan 1 50 50 0,00 Toång coäng 183 1.969.199 10.761 100 Nguoàn: Cuïc FDI – Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö Nhö vaäy, phaàn lôùn ÑTTTNN cuûa EU vaøo Tp.HCM laø ñaàu tö cuûa ba nöôùc theo thöù töï töø cao ñeán thaáp laø Phaùp, Anh, Haø Lan. Voán ñaàu tö cuûa ba nöôùc naøy laø 1.859.415.000 USD chieám 94,43% treân toång soá voán cuûa EU taïi Tp.HCM. Neáu xeùt theo qui moâ voán bình quaân cuûa moät döï aùn thì Haø Lan laïi ñang daãn ñaàu vôùi 18,2 trieäu USD/döï aùn, tieáp theo laø Anh vôùi 17,8 trieäu USD/döï aùn vaø Phaùp ñöùng thöù ba vôùi 15,7 trieäu USD/döï aùn. Treân phaïm vi toaøn laõnh thoå Vieät Nam thì Phaùp chieám 35,10% treân toång voán ñaàu tö, Haø Lan chieám 29,38% treân toång voán ñaàu tö, Anh chieám 19,59% treân toång soá voán vaø cuõng laø ba nöôùc daãn ñaàu trong caùc nöôùc EU veà soá döï aùn laãn voán ñaàu tö. - 42 - Trong toáp naêm quoác gia daãn ñaàu ñaàu tö vaøo Tp.HCM thì khoâng coù quoác gia naøo thuoäc EU, naêm quoác gia naøy ñeàu ñeán töø caùc nöôùc Chaâu AÙ. Caùc nöôùc Chaâu AÙ ñaàu tö nhieàu vaøo Tp.HCM noùi rieâng vaø Vieät Nam noùi chung laø do hoï coù neàn vaên hoaù töông ñoái töông ñoàng vôùi Vieät Nam, hôn nöõa söï taêng tröôûng nhanh giuùp hoï coù tieàm löïc veà voán, coâng ngheä vaø heát söùc naêng ñoäng. Trong khi ñoù caùc nöôùc EU coøn ñang trong tieán trình môû roäng vaø hôïp nhaát neân caùc nöôùc phaûi cô caáu laïi neàn kinh teá cuûa mình vaø ñaàu tö ra ngoaøi khoái cuûa hoï bò haïn cheá do öu tieân ñaàu tö trong khoái. Vieät Nam ôû caïnh caùc nöôùc coù moâi tröôøng ñaàu tö haáp daãn hôn nhö Trung Quoác, Thaùi Lan neân Vieät Nam noùi chung vaø Tp.HCM noùi rieâng bò caïnh tranh gay gaét töø caùc nöôùc naøy trong vieäc thu huùt caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong ñoù coù EU. 2.2.2.6 Taïi caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát. Baûng 2.12: FDI EU taïi KCN – KCX Tp.HCM (tính tôùi ngaøy 31/12/2004) ÑTTTNN Soá döï aùn Tyû leä trong toång döï aùn (%) Voán ñaàu tö (1000 USD Tyû leä trong toång voán ñaàu tö (%) Khu Cheá xuaát 6 3,27 12.036 0,61 Khu coâng nghieäp 23 12,57 187.858 9,54 Khu coâng ngheä cao 6 3,27 981 0,05 Toøan thaønh phoá 183 100 1.969.199 100 Nguoàn: Cuïc FDI – Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö Tính ñeán heát ngaøy 31/12/2004 chæ coù 29 döï aùn cuûa EU vaøo caùc Khu coâng nghieäp, Khu cheá xuaát cuûa Tp.HCM vôùi toång soá voán 199,89 trieäu USD chieám 10,15% toång voán ñaàu tö cuûa EU vaøo Tp.HCM. Phaàn lôùn caùc döï aùn naøy thuoäc ngaønh coâng nghieäp vaø laø nhöõng döï aùn veà saûn xuaát caùc saûn phaåm coâng nghieäp, xaây döïng. Khu coâng ngheä cao cuûa thaønh phoá laø Coâng vieân phaàn meàn Quang Trung thu huùt ñöôïc 6 döï aùn vôùi 981.000 USD, ñaây quaû laø con soá coøn khaù khieâm toán so vôùi tieàm naêng cuûa hai beân. - 43 - Thaønh phoá hieän coù 3 Khu cheá xuaát vaø 12 khu coâng nghieäp, nhöng do haïn cheá cuûa caùc khu coâng nghieäp (keå caû khu coâng ngheä cao) nhö thöôøng ôû xa trung taâm thaønh phoá vaø ñöôøng giao thoâng, giaù thueâ ñaát cao, moät soá Khu coâng nghieäp chaäm trieån khai hoaøn thieän ñöôïc cô sôû haï taàng vaø coâng taùc thu huùt ñaàu tö, vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng… Nhöõng yeáu toá naøy ñaõ khoâng khuyeán khích caùc nhaø ÑTTTNN noùi chung vaø cuûa EU noùi rieâng ñaàu tö vaøo Khu coâng nghieäp, Khu cheá xuaát. 2.3 NHÖÕNG KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC TÖØ ÑTTTNN CUÛA EU TAÏI TP.HCM 2.3.1 Xeùt veà khía caïnh xaõ hoäi Coù theå noùi ÑTTTNN cuûa EU vaøo Vieät Nam noùi chung vaø Tp.HCM noùi rieâng ñaõ du nhaäp moät luoàng vaên hoaù môùi, vaên hoaù Chaâu Aâu vaøo Tp.HCM. Moät neàn vaên hoaù coâng nghieäp vaø hieän ñaïi ñeå hoøa cuøng vaên hoaù Vieät Nam taïo neân neàn vaên hoaù toát ñeïp hôn. Beân caïnh ñoù cuõng khoù coù theå traùnh khoûi nhöõng thoùi hö taät xaáu xaâm nhaäp töø beân ngoaøi vaøo. ÑTTTNN giaûi quyeát vieäc laøm cho nöôùc sôû taïi vaø cuï theå laø ñòa phöông nôi nhaø ñaàu tö ñaët nhaø maùy hay truï sôû giao dòch. Theo Sôû lao ñoäng thöông binh vaø xaõ hoäi Tp.HCM, tính ñeán cuoái naêm 2004 coù khoaûng 310.000 ngöôøi lao ñoäng ñang laøm vieäc cho caùc ñôn vò coù voán ÑTTTNN. Thöïc teá con soá naøy coøn lôùn hôn raát nhieàu vì ÑTTTNN coøn giaùn tieáp taïo ra vieäc laøm cho haøng traêm nghìn lao ñoäng khaùc thoâng qua quaù trình xaây döïng, coâng ty cung caáp ñaàu vaøo, ñaàu ra…. Caùc nhaø ÑTTTNN ñaõ ñaøo taïo caùn boä nhaân vieân lao ñoäng Vieät Nam, phaàn lôùn caùn boä, nhaân vieân qua thôøi gian laøm vieäc cho caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeàu tröôûng thaønh, trình ñoä ñöôïc naâng leân, thích öùng vôùi cô cheá thò tröôøng vaø cheá ñoä quaûn lyù môùi, naém baét ñöôïc nhöõng coâng ngheä tieân tieán, söû duïng ñöôïc nhöõng thaønh töïu veà khoa hoïc kyõ thuaät, khoa hoïc quaûn lyù, marketing… kyõ naêng laøm vieäc ngaøy caøng chuyeân nghieäp. Ñoái vôùi lao ñoäng tröïc tieáp, tay ngheà - 44 - khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao, ñaëc bieät hoï quen daàn vôùi phong caùch lao ñoäng coâng nghieäp – ñieàu maø lao ñoäng Vieät Nam hieän ñang raát thieáu. Thu nhaäp cuûa caùc lao ñoäng laøm vieäc trong caùc doanh nghieäp coù voán ÑTTTNN thöôøng cao hôn caùc doanh nghieäp trong nöôùc, vaø möùc löông toái thieåu cuûa Nhaø nöôùc qui ñònh. Tuy nhieân thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng coøn tuyø thuôïc vaøo töøng tính chaát ngaønh ngheà vaø yeâu caàu kyõ thuaät ngheà nghieäp. Trong thöïc teá raát nhieàu doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöôøng keâ khai thu nhaäp ít hôn so vôùi thöïc teá nhaèm troán thueá thu nhaäp caù nhaân. Do vaäy caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc do ñieàu kieän khoâng baèng caùc döï aùn ÑTTTNN neân ñaõ khoâng thu huùt ñöôïc lao ñoäng coù chuyeân moân vaø tay ngheà cao veà laøm vieäc, voán ñaõ keùm hôn nay laïi caøng keùm hôn do söï chaûy maùu chaát xaùm naøy. Caùc döï aùn ÑTTTNN noùi chung vaø töø EU noùi rieâng ñaõ goùp vaøo tieáng noùi chung trong vieäc ñaày maïnh caûi caùch thuû tuïc haønh chính vaø taùc phong laøm vieäc caùc cô quan quaûn lyù cuõng coù nhöõng ñieàu chænh theo höôùng khoa hoïc, phuø hôïp vôùi xu theá hieän ñaïi treân theá giôùi. ÑTTTNN töø EU ñaõ goùp phaàn trong coâng taùc xaõ hoäi, töø thieän cuûa thaønh phoá nhö xaây nhaø tình nghóa, nhaø tình thöông, uûng hoä quyõ vì ngöôøi ngheøo, quyõ khuyeán hoïc… Nhaø ñaàu tö thöôøng chæ quan taâm tôùi lôïi nhuaän maø hoï ñaït ñöôïc khi tieán haønh ñaàu tö neân hoï baát chaáp nguoàn taøi nguyeân kieät queä, moâi tröôøng bò oâ nhieãm, maát caân ñoái trong quy hoaïch (ñoâi khi theo yeâu caàu cuûa nhaø ñaàu tö), maát caân ñoái trong phaân boå daân cö ñaëc bieät laø khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát nôi coù nhieàu lao ñoäng. 2.3.2 Xeùt veà khía caïnh kinh teá. 2.3.2.1 Ñoùng goùp vaøo kim ngaïch xuaát khaåu cuûa thaønh phoá. - 45 - Baûng 2.13: Tình hình xuaát khaåu cuûa khu vöïc FDI töø EU taïi Tp.HCM Naêm Toång doanh thu (USD) Doanh thu xuaát khaåu (USD) Tyû leä xuaát khaåu so vôùi doanh thu (%) 1996 161.476.292 23.755.270 14,71 1997 184.474.001 41.222.675 22,35 1998 194.855.408 44.191.701 22,68 1999 282.912.649 47.166.624 16,67 2000 482.323.771 71.112.130 14,74 2001 483.507.436 145.051.659 30,00 2002 667.007.689 97.351.426 14,60 2003 517.530.224 48.215.718 9,32 Nguoàn: Cuïc FDI – Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö Doanh thu cuûa caùc döï aùn FDI töø EU treân ñòa baøn Tp.HCM taêng lieân tuïc trong nhöõng naêm qua, chæ coù naêm 2003 giaûm so vôùi naêm 2002 nhöng vaãn lôùn hôn naêm 2001 ñaõ ñoùng goùp tích cöïc vaøo vieäc caûi thieän caùn caân thanh toaùn cuûa thaønh phoá vaø ngaøy caøng giöõ vai troø quan troïng trong hoaït ñoäng xuaát khaåu cuûa thaønh phoá. Tuy nhieân tyû leä xuaát khaåu trong doanh thu cuûa khu vöïc naøy laïi khoâng oån ñònh, sau khi taêng töø naêm 1996 laø 14,71% ñeán naêm 2001 laø 30% vaø giaûm xuoáng coøn 9,32% vaøo naêm 2003. Tyû troïng xuaát khaåu cuûa khu vöïc ÑTTTNN trong kim ngaïch xuaát khaåu cuûa thaønh phoá ngaøy caøng taêng, naêm 2000 laø 17,49% thì ñeán naêm 2003 laø 22,32%. Tyû troïng xuaát khaåu caùc döï aùn FDI töø EU so vôùi caùc döï aùn FDI taïi Tp.HCM thaáp, naêm 2000 laø 6,35%, naêm 2001 laø 12,93%, naêm 2002 laø 7,57% vaø naêm 2003 laø 2,96%. Nhö vaäy caùc döï aùn FDI töø EU vaøo thaønh phoá vaãn tieâu thuï taïi noäi ñòa nhieàu hôn so vôùi xuaát khaåu vaø so vôùi phaàn qui ñònh khi caáp giaáy pheùp. Tình hình naøy ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam khi phaûi ñoái ñaàu vôùi vôùi cuoäc caïnh tranh vaø khoâng taïo ñöôïc nguoàn thu ngoaïi teä ñeå goùp phaàn caân ñoái ngoaïi teä - 46 - trong phaïm vi caû nöôùc. Nhöõng saûn phaåm coù tyû leä xuaát khaåu cao chuû yeáu laø nhöõng saûn phaåm gia coâng, laép raùp nhö may maëc (Mountech Company Ltd cuûa Ñöùc), thuû coâng myõ ngheä (Design International cuûa Phaùp), ñieän töû… cho neân giaù trò gia taêng laø raát ít. Nhöõng döï aùn naøy chuû yeáu nhaäp khaåu caùc yeáu toá ñaàu vaøo roài gia coâng, laép raùp… sau ñoù xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi neân bò phuï thuoäc vaøo thò tröôøng nöôùc ngoaøi raát lôùn keå caû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra. Chuùng ta vaãn chæ laø baùn söùc lao ñoäng laø chuû yeáu chöù haøm löôïng coâng ngheä hay chaát xaùm coøn raát ít. 2.3.2.2 Goùp phaàn thu ngaân saùch cuûa Nhaø nöôùc Baûng 2.14: Ñoùng goùp cuûa FDI töø EU trong ngaân saùch thaønh phoá. Ñôn vò tính: Trieäu USD Naêm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Soá noäp NSNN 11,13 7,99 5,34 10,83 26,48 28,91 71,50 33,42 Nguoàn: CuïcFDI – Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Soá noäp ngaân saùch cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö EU ngaøy caøng taêng tuy raèng vaãn chieám tyû troïng nhoû trong toång thu ngaân saùch treân ñòa baøn thaønh phoá. Neáu tính caû khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi noùi chung, tyû troïng trong ngaân saùch cuûa thaønh phoá naêm 2000 laø 7,03%, 2001 laø 6,58%, 2002 laø 7,01% vaø naêm 2003 laø 8,55% cuõng ñaõ laø nhoû so vôùi toång ngaân saùch thaønh phoá (döôùi 10%). Phaàn lôùn caùc döï aùn ñeàu môùi ñi vaøo hoaït ñoäng thaäm chí nhieàu döï aùn ñang trong giai ñoaïn trieån khai xaây döïng cô baûn neân chöa coù doanh thu vaø lôïi nhuaän nhieàu. Nhieàu döï aùn coøn trong thôøi gian mieãn giaûm thueá neân phaàn ñoùng goùp vaøo ngaân saùch thaønh phoá chöa lôùn. Tuy nguoàn thu naøy chöa cao nhöng ñaây seõ laø nguoàn thu quan troïng cuûa thaønh phoá khi caùc döï aùn ngaøy caøng nhieàu vaø soá noäp ngaân saùch seõ ngaøy caøng lôùn. 2.3.2.3 Goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa thaønh phoá. Theo baûng 2.8 (trang 29) thì tyû troïng ñaàu tö cuûa EU vaøo thaønh phoá nhieàu nhaát laø dòch vuï (51,32%)ï, sau ñoù laø coâng nghieäp vaø xaây döïng (46,75%) vaø noâng, - 47 - laâm nghieäp chieám tyû troïng raát nhoû (1,93%). Tyû troïng naøy ñaõ goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa thaønh phoá laø Dòch vuï – Coâng nghieäp – Noâng nghieäp ñuùng ñònh höôùng cuûa thaønh phoá ñaõ ñeà ra. 2.3.2.4 Ñoùng goùp cho taêng tröôûng kinh teá cuûa thaønh phoá. ÑTTTNN ñaõ ñoùng goùp cho taêng tröôûng kinh teá thaønh phoá baèng söï duy trì taêng tröôûng cuûa mình ôû möùc cao (treân 10%/naêm), trong ñoù coù ÑTTTNN töø EU. Tuy tyû leä ñoùng goùp ÑTTTNN töø EU coøn khieâm toán khoaûng 3% trong GDP cuûa thaønh phoá naêm 2004 nhöng cuøng vôùi ÑTTTNN ñoùng goùp cho GDP cuûa thaønh phoá vaø taùc ñoäng tích cöïc tôùi taêng tröôûng chung cuûa neàn kinh teá thaønh phoá. Baûng 2.15: Ñoùng goùp cuûa khu vöïc FDI taïi Tp.HCM. Naêm GDP cuûa khu vöïc ÑTTTNN (tyû ñoàng) Tyû troïng trong GDP cuûa Tp.HCM (%) 2000 14.717 19,40 2001 17.480 20,60 2002 20.299 21,10 2003 23.940 21,50 2004 24.989 19,00 Nguoàn: Cuïc thoáng keâ Tp.HCM Xem xeùt treân phaïm vi caû nöôùc, ñoùng goùp cuûa khu vöïc naøy vaøo GDP ñaát nöôùc ñeàu tieáp tuïc taêng qua caùc naêm töø möùc 2% GDP naêm 1992 leân 7,7% naêm 1997 vaø 9% naêm 1998. Duø chöa xaùc ñònh moät caùch chi tieát nhöng ai cuõng hieåu roõ raøng, trong 2 naêm 1997-1998, söï ñoùng goùp cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hieän coù ñaõ goùp phaàn laøm chaäm laïi toác ñoä giaûm cuûa GDP. Bôûi vì, vôùi söï giaûm suùt cuûa ÑTTTNN töø 40-50% so vôùi 3 naêm tröôùc cuûa 3 naêm 1997-1999, nhòp ñoä taêng tröôûng GDP chung cuûa neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ giaûm töø 8,8% xuoáng coøn 5,6% vaøo naêm 1997 vaø 5% naêm 1998. - 48 - 2.3.2.5 Naâng cao trình ñoä coâng ngheä cuûa thaønh phoá. Chuyeån giao coâng ngheä laø moät trong nhöõng muïc tieâu cô baûn cuûa thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Theo thoáng keâ cuûa Sôû Khoa hoïc coâng ngheä moâi tröôøng Tp.HCM, caùc döï aùn ÑTTTNN vaøo thaønh phoá 45% coù trình ñoä coâng ngheä tieân tieán vaø 55% coù trình ñoä coâng ngheä theá giôùi. ÑTTTNN ñaõ taïo ra nhieàu ngaønh coâng nghieäp maø tröôùc ñaây thaønh phoá chöa coù, maëc duø söï hieän dieän cuûa noù laø ñeå khai thaùc taøi nguyeân vaø söû duïng lao ñoäng reû cuûa Vieät Nam noùi chung theo yeâu caàu cuûa söï chuyeån dòch cô caáu saûn xuaát – kinh doanh treân qui moâ toaøn caàu cuûa hoï. Cuõng vì leõ naøy, coâng ngheä maø caùc nhaø ÑTTTNN chuyeån giao tuy khoâng phaûi laø coâng ngheä hieän ñaïi nhaát cuûa hoï nhöng ñoái vôùi Vieät Nam noùi chung vaø Tp.HCM noùi rieâng, thaäm chí ñoái vôùi caùc neàn kinh teá trong khu vöïc, ñaây vaãn laø nhöõng coâng ngheä tieân tieán. Coâng ngheä ñöôïc thöïc hieän trong lónh vöïc vieãn thoâng, ñieän töû….laø caùc coâng ngheä hieän ñaïi, ñaõ goùp phaàn taïo ra böôùc ngoaët quan troïng trong söï phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá quoác daân. Ngay caû caùc coâng ngheä söû duïng nhieàu lao ñoäng trong caùc ngaønh deät may, giaøy deùp, cheá bieán thöïc phaåm…. ñaõ töông ñoái ñoàng boä, thuoäc loaïi phoå caäp tieân tieán trong khu vöïc. Ñieàu quan troïng hôn, nhöõng thieát bò coâng ngheä hieän ñaïi töø nhöõng doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ ñaët ra yeâu caàu cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc phaûi ñaàu tö, phaûi ñoåi môùi coâng ngheä ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån trong ñieàu kieän caïnh tranh ngay treân thò tröôøng noäi ñòa ñang ngaøy caøng quyeát lieät. Hieän töôïng khai khoáng thieát bò vaø coâng ngheä ñeå tính taêng giaù ñaàu vaøo, ñaùnh tuït giaù xuaát khaåu ñeå ñònh giaù thaáp ñaàu ra do baûn thaân caùc nhaø ÑTTTNN laø keû chuû ñoäng naém caû ñaàu ra vaø ñaàu vaøo ñaõ trôû neân phoå bieán, gaây thieät haïi veà thueá ñoái vôùi Nhaø nöôùc. - 49 - 2.4 MOÄT SOÁ NHAÄN XEÙT VEÀ VAÁN ÑEÀ THU HUÙT VOÁN ÑTTTNN TÖØ EU VAØO TP.HCM 2.4.1 Caùc döï aùn ñaàu tö töø EU vaøo Tp.HCM phaàn lôùn laø caùc döï aùn vöøa vaø nhoû. Xeùt treân caùc chæ tieâu veà qui moâ voán, trình ñoä coâng ngheä, phaïm vi aûnh höôûng thò tröôøng theá giôùi… thì ôû Vieät Nam coøn quaù ít caùc coâng ty xuyeân quoác gia lôùn. Trong soá 500 taäp ñoaøn lôùn nhaát maø taïp chí Fortune (Myõ) bình choïn haøng naêm, ôû Vieät Nam, cho ñeán nay, môùi coù khoaûng 10% soá ñoù coù döï aùn ñaàu tö vaø thieát laäp caùc quan heä giao thöông haøng hoaù - dòch vuï vaø coâng ngheä, coøn ôû Tp.HCM con soá naøy coøn nhoû hôn (khoaûng 7%) trong khi ôû Trung Quoác ñaõ coù tôùi 40% (khoaûng 200 taäp ñoaøn). Nhöõng taäp ñoaøn lôùn naøy do coù tieàm löïc huøng haäu veà taøi chính, coâng ngheä, kinh nghieäm toå chöùc ñieàu haønh… luoân hoaït ñoäng theo moät chieán löôïc daøi haïn. Do vaäy, ngay khi neàn kinh teá nöôùc ñoái taùc gaëp khoù khaên, caùc coâng ty naøy coù theå ñieàu chænh chieán löôïc ñaàu tö, giaûm thöïc hieän tieán ñoä döï aùn cuõ vaø chöa trieån khai caùc döï aùn môùi… nhöng raát hieám khi ruùt voán, töø boû söï xuaát hieän cuûa mình. Do vaäy löïc löôïng caùc taäp ñoaøn xuyeân quoác gia lôùn ñaõ goùp phaàn laøm chaäm laïi trình traïng ñaàu tö nöôùc ngoaøi giaûm suùt taïi Tp.HCM. Bình quaân moãi döï aùn töø EU vaøo Tp.HCM thöôøng chæ ñaït 10,7 trieäu USD, do vaäy khoâng theå laø nhöõng ngaønh coâng ngheä cao ñoøi hoûi voán lôùn maø laø caùc ngaønh ñieän töû, may maëc, noâng laâm haûi saûn cheá bieán, dòch vuï du lòch vaø khaùch saïn… Hieän traïng naøy coù nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan. Thöù nhaát, lôïi theá so saùnh chuû yeáu cuûa Vieät Nam vaø Tp.HCM laø lao ñoäng reû, nguyeân lieäu reû vaø thò tröôïng roäng. Nhöõng ngaønh saûn xuaát taän duïng caùc lôïi theá naøy chuû yeáu laø nhöõng ngaønh söû duïng nhieàu lao ñoäng vaø taøi nguyeân vaät chaát neân coâng ngheä ñöôïc chuyeån giao thöôøng khoâng cao. Trong ñieàu kieän toaøn caàu hoaù, khi lôïi theá caïnh tranh treân thò tröôøng quoác teá ñaõ chuyeån troïng taâm sang cho caùc ngaønh ñoøi hoûi coù haøm löôïng cao veà coâng ngheä vaø tri thöùc thì theo loâgic cuûa söï dòch chuyeån cô caáu kinh teá toaøn - 50 - caàu, phaàn xaâm nhaäp saâu vaøo thò tröôøng Vieät Nam vaø Tp.HCM chuû yeáu thuoäc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. Thöù hai, söï yeáu keùm veà haï taàng cô sôû, veà moâi tröôøng ñaàu tö, veà naêng löïc laäp vaø thaåm ñònh döï aùn ñaàu tö cuûa phía Vieät Nam… ñang coù nhieàu baát caäp so vôùi yeâu caàu, ñoøi hoûi töø phía caùc ñoái taùc laø caùc taäp ñoaøn lôùn cuûa EU. Thöù ba, cho ñeán nay, Vieät Nam môùi ñang ôû nhöõng böôùc ñaàu cuûa tieán trình hoäi nhaäp quoác teá vaø ñaõ laø thaønh vieân cuûa ASEAN, AFTA, APEC. Neân Vieät Nam môùi chæ thu huùt ÑTTTNN töø caùc nöôùc Chaâu AÙ do coù nhieàu thuaän lôïi töï söï öu ñaõi thöông maïi – ñaàu tö mang tính theå cheá daønh cho caùc nöôùc trong khu vöïc, chöù chöa thöïc söï thu huùt ñöôïc caùc MNC cuûa EU. 2.4.2 Thaønh phoá ñaõ thu huùt ÑTTTNN töø EU vaøo haàu heát caùc lónh vöïc kinh teá xaõ hoäi. Nhìn chung, ÑTTTNN töø EU ñaõ coù maët ôû haàu heát caùc lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh treân thò tröôøng thaønh phoá. Veà nguyeân taéc, söï goùp maët cuûa chuùng ñeàu xuaát phaùt töø lôïi ích hai phía. Tuy vaäy, theo lôïi theá so saùnh cuûa Tp.HCM vaø söï boá trí laïi cô caáu saûn xuaát cuûa caùc MNC, caùc MNC lôùn chöa thöïc söï coù maët ôû nhöõng ngaønh coâng nghieäp cheá bieán. Caùc ngaønh coâng nghieäp cô khí, cheá bieán noâng phaåm, hoaù thöïc phaåm, cheá taïo maùy… ñeàu môùi chæ thu huùt moät soá löôïng döï aùn khieâm toán. Do ñoù tyû troïng cuûa ngaønh coâng nghieäp cheá bieán trong toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa thaønh phoá coøn thaáp. Trong lónh vöïc taøi chính – tieàn teä – ngaân haøng, moät lónh vöïc voâ cuøng quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá quoác daân ñaõ chöa chuù yù thu huùt caùc MNC EU noùi rieâng vaø caùc MNC noùi chung. Phaàn lôùn laø caùc döï aùn veà baûo hieåm vaø dòch vuï ngaân haøng vôùi qui moâ nhoû (döôùi 15 trieäu USD). Ñaây laø lónh vöïc raát phöùc taïp, löu chuyeån nhanh trong ñieàu kieän toaøn caàu hoaù, khoù kieåm soaùt trong hoaøn caûnh trình ñoä quaûn lyù vaø phaùt trieån coâng ngheä coøn thaáp vaø vì vaäy, khoâng ít quan ñieåm khaù deø daët trong vieäc thu huùt caùc MNC EU vaøo lónh vöïc naøy. - 51 - 2.4.3 Thaønh phoá ñaõ taïo döïng moâi tröôøng ñaàu tö baèng vieäc thu huùt ñaàu tö vaø môû roäng maïnh meõ caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát vaø khu coâng ngheä cao. Ñeå khaéc phuïc tình traïng yeáu keùm veà haï taàng cô sôû vaø ñeå cho nhaø ÑTTTNN coù theå phaùt huy ngay hieäu quaû, ñöôïc thuï höôûng caùc öu ñaõi cuûa thaønh phoá, Tp.HCM ñaõ chuû tröông thu huùt ÑTTTNN vaøo vieäc xaây döïng caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát vaø khu coâng ngheä cao. Moät haï taàng cô sôû ñaõ ñöôïc chuaån bò saün, qui hoaïch chi tieát, khaû naêng goïi voán vaø söï xaâm nhaäp cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi kinh doanh coâng ngheä dòch vuï seõ thuaän lôïi vaø deã daøng hôn. Veà nguyeân taéc, Tp.HCM phaûi töï ñaàu tö hoaëc vay voán ñeå ñaàu tö nhaèm kinh doanh haï taàng cô sôû. Song treân thöïc teá, do tieàm löïc taøi chính coù haïn, trình ñoä coâng ngheä cuûa caùc doanh nghieäp trong nöôùc chöa cao, vieäc khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo vieäc xaây döïng vaø kinh doanh haï taàng cô sôû laø moät böôùc phaùt trieån ñuùng ñaén. Ñeå coù lôïi theá caïnh tranh trong caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát vaø khu coâng ngheä cao, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi buoäc phaûi thöïc hieän nghieâm tuùc caùc hoaït ñoäng chuyeån giao coâng ngheä vaø nhaäp khaåu thieát bò theo yeâu caàu döï aùn. 2.5 MOÄT SOÁ NHAÂN TOÁ TAÙC ÑOÄNG LAØM CAÛN TRÔÛ HOAÏT ÑOÄNG THU HUÙT VOÁN ÑTTNN TÖØ EU VAØO TP.HCM. Tuy Tp.HCM ñang daãn ñaàu caû nöôùc veà thu huùt voán ÑTTTNN töø EU, nhöng löôïng voán thu huùt ñöôïc coøn khaù haïn cheá so vôùi tieàm löïc cuûa EU. Sôû dó nhö vaäy laø do hoaït ñoäng thu huùt voán ÑTTTNN töø EU coøn chòu taùc ñoäng cuûa moät soá nhaân toá sau: 2.5.1 Kinh teá thò tröôøng ôû Tp.HCM coøn ôû trình ñoä thaáp. Thò tröôøng ñaàu tö maø chuû yeáu laø caùc MNC voán laø saûn phaåm cuûa neàn kinh teá thò tröôøng hieän ñaïi. Ñeå ñaàu tö vaø hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa caùc coâng ty naøy ñaït ñöôïc thuaän lôïi thì phaûi coù moâi tröôøng ñaàu tö ñoàng daïng, coù thò tröôøng phaùt trieån töông - 52 - öùng, baûo ñaûm caùc yeáu toá, caùc khaâu cuûa quaù trình taùi saûn xuaát coù ñuû ñieàu kieän ñeå hoaït ñoäng bình thöôøng. Moät vaán ñeà quan troïng nöõa laø söï oån ñònh vaø ñoàng boä cuûa thò tröôøng. Thò tröôøng thaønh phoá coøn chöa hoaøn chænh vaø chaäm phaùt trieån. Thò tröôøng haøng hoaù, dòch vuï coøn haïn heïp, söùc mua keùm. Thò tröôøng söùc lao ñoäng môùi manh nha, cung veà söùc lao ñoäng laønh ngheà nhoû hôn caàu. Thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng voán coù nhieàu tieán boä, nhöng coøn coù nhieàu hieän töôïng khoâng bình thöôøng. Tyû leä söû duïng tieàn maët coøn quaù lôùn, caùc loaïi dòch vuï ngaân haøng coøn ngheøo naøn. Hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi coøn yeáu keùm caû veà huy ñoäng voán vaø cho vay voán. Chaát löôïng tín duïng chöa cao, nôï quaù haïn vaø nôï khoù ñoøi coøn nhieàu. Thò tröôøng chöùng khoaùn môùi hình thaønh coøn quaù non treû. Söï phaùt trieån thieáu ñoàng boä cuûa thò tröôøng ñaõ caûn trôû, khoù khaên cho hoaït ñoäng cuûa caùc MNC. Tình traïng nhaäp laäu traøn lan, troán thueá, laäu thueá vaø caùc hieän töôïng gian laän thöông maïi laøm cho haøng saûn xuaát trong nöôùc öù thöøa, khoù tieâu thuï laø nhöõng tieâu cöïc cuûa cô cheá thò tröôøng chöa khaéc phuïc ñöôïc. Do vaäy kinh teá thò tröôøng thaønh phoá chöa ñuû ñaûm baûo cho moät moâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi, chöa thöïc söï coù söùc haáp daãn maïnh meõ ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. 2.5.2 Caùc ñoái taùc Vieät Nam coøn ôû trình ñoä thaáp. Nhìn chung, naêng löïc saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam coøn thaáp, vieäc toå chöùc saûn xuaát kinh doanh coøn nhieàu baát caäp, chöa tieán kòp vôùi yeâu caàu phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc. Naêng suaát lao ñoäng thaáp, saûn phaåm chaát löôïng chöa cao, cô caáu maët haøng ñôn ñieäu. Trình ñoä coâng ngheä laïc haäu töø 2-3 thaäp kyû so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Chi phí saûn xuaát taêng cao. Trong khi ñoù toác ñoä ñoåi môùi coâng ngheä, saép xeáp laïi saûn xuaát, ñoåi môùi doanh nghieäp, coå phaàn hoaù… ñeàu tieán haønh raát chaäm. Cho ñeán nay môùi chæ coù 12% soá thieát bò phuø hôïp vôùi trình ñoä - 53 - coâng ngheä tieân tieán. Söï töï thaân vaän ñoäng, söï noã löïc trong kinh doanh cuûa ña soá doanh nghieäp chöa cao, tö töôûng yû laïi, troâng chôø vaøo söï baûo hoä cuûa Nhaø nöôùc… laø hieän töôïng phoå bieán cuûa ña soá caùc doanh nghieäp hieän nay. Vôùi qui moâ nhoû beù, laïi yeáu keùm veà naêng löïc toå chöùc saûn xuaát kinh doanh, caùc doanh nghieäp cuûa Vieät Nam vaø Tp.HCM chöa trôû thaønh ñoái taùc ñuû taàm ñeå caùc MNC troâng caäy vaøo. Ñaây cuõng laø khoù khaên, trôû ngaïi khoâng nhoû maø chuùng ta phaûi phaán ñaáu ñeå nhanh choùng vöôït qua. 2.5.3 Keát caáu kyõ thuaät haï taàng chöa thöïc söï phaùt trieån. Haï taàng vaät chaát kyõ thuaät cuûa nöôùc ta noùi chung vaø thaønh phoá noùi rieâng nhöõng naêm qua ñaõ ñöôïc chuù yù ñaàu tö phaùt trieån, nhöng ñeán nay vaãn coøn khoaûng caùch khaù xa so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Ngoaøi moät soá tieán boä vöôït baäc ñaït ñöôïc, ñaëc bieät trong lónh vöïc böu chính vieãn thoâng, nhìn chung keát caáu haï taàng kinh teá kyõ thuaät coøn yeáu keùm. Ñoù laø trôû ngaïi lôùn trong vieäc thu huùt caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Chaúng haïn, saûn löôïng ñieän bình quaân ñaàu ngöôøi ôû Vieät Nam naêm 1998 khoaûng 279KW, trong khi ñoù Malaixia laø 2.495 KW (naêm 1996), Thaùi Lan 1.541 KW (naêm 1996), Philippin 510 KW vaø Singapore laø 8.448 KW. Maät ñoä ñöôøng giao thoâng tính treân 1.000 daân cuûa Vieät Nam laø 1,48 km, raát thaáp so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. (Malaixia: 3,88 km, Philippin: 2,45 km, Thaùi lan: 1,71 km). Maät ñoä ñöôøng saét 0,04 km, keùm xa Thaùi lan 0,07 km, Malaixia 0,08 km, Mianma 0,07 km. Chaát löôïng ñöôøng saét vaø keå caû ñöôøng boä thaáp, chöa coù ñöôøng cao toác trong khi caùc nöôùc trong khu vöïc tyû leä ñöôøng cao toác trong toång soá ñöôøng boä thöôøng laø 0,6-1%. Vaän taûi bieån chöa ñuû söùc caïnh tranh vôùi khu vöïc. Ñaây cuõng laø trôû ngaïi ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa cuûa caùc nhaø ñaàu tö EU vaø nöôùc ngoaøi noùi chung. - 54 - 2.5.4 Söï caïnh tranh giöõa caùc ñòa phöông trong nöôùc vaø giöõa Vieät Nam so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Hieän nay caùc ñòa phöông trong caû nöôùc ñeàu raát noã löïc trong coâng taùc thu huùt ÑTTTNN vaøo ñòa phöông mình. Caùc ñòa phöông ñöa ra caùc öu ñaõi caøng nhieàu caøng ñöôïc cho laø “naêng ñoäng” trong vieäc thu huùt voán nöôùc ngoaøi. Caùc nöôùc trong khu vöïc, sau cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ñaõ troãi daäy vaø thu huùt maïnh meõ ÑTTTNN vaø hôn öu theá ñi tröôùc cuûa mình caùc nöôùc trong khu vöïc ñang caïnh tranh quyeát lieät ñoái vôùi Vieät Nam trong vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. 2.5.5 Cô cheá quaûn lyù coøn baát caäp Cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc ta chöa ñöôïc phaùt huy moät caùch coù hieäu quaû. Moät maët, cô cheá thò tröôøng chöa phaùt huy ñöôïc ñaày ñuû tính töï ñieàu tieát cuûa noù. Maët khaùc, heä thoáng quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc ñaõ boäc loä roõ söï ñuoái taàm, naêng löïc quaûn lyù khoâng töông xöùng. Söï baát caäp naøy theå hieän ôû söï oån ñònh kinh teá vó moâ chöa vöõng chaéc, chính saùch chöa ñaày ñuû, roõ raøng, nhaát quaùn, coøn choàng cheùo vaø thöôøng môùi ôû möùc ñoä giaûi phaùp tình theá, khoâng coù tính oån ñònh laâu daøi. Chaúng haïn oâ toâ, xe maùy coù luùc ñöôïc nhaäp, coù luùc khoâng ñöôïc nhaäp; goã luùc ñöôïc, luùc khoâng ñöôïc xuaát khaåu. Coøn veà luaät phaùp thì chöa oån ñònh, cöù vaøi naêm chuùng ta laïi coù Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi môùi laøm cho nhaø ñaàu tö raát khoù xaây döïng chieán löôïc saûn xuaát kinh doanh laâu daøi. Caùc vaên baûn döôùi luaät thöôøng ban haønh raát chaäm so vôùi thôøi ñieåm qui ñònh, thaäm chí “thaét laïi”, coù khi coøn khoâng phuø hôïp vôùi vaên baûn luaät, gaây raát nhieàu khoù khaên cho thöïc hieän. Moät soá quoác naïn nhö tham nhuõng, buoân laäu, troán thueá, gian laän thöông maïi nhö haøng nhaùi, haøng giaû, vi phaïm sôû höõu trí tueä… ñaõ ñöôïc Ñaûng, Nhaø nöôùc quyeát taâm baøi tröø nhöng chöa giaûm. - 55 - Maëc duø ñaõ coù raát nhieàu caûi tieán trong thuû tuïc haønh chính nhö “moät cöûa moät daáu” nhaèm taïo ñieàu kieän cho quaù trình thu huùt voán ÑTTNN nhöng caùc thuû tuïc haûi quan, xuaát nhaäp khaåu, xuaát nhaäp caûnh ñoái vôùi ngöôøi nöôùc ngoaøi vaàn coøn nhieàu vöôùng maéc. Coù quaù nhieàu hoà sô, giaáy tôø nhieàu cöûa vôùi nhieàu möùc ñoä röôøm raø, phöùc taïp, nhieàu maâu thuaãn gaây laõng phí tieàn baïc vaø thôøi gian cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Cô quan quaûn lyù ñaàu tö nöôùc ngoaøi, tuy ñaõ ñöôïc phaân caáp roõ raøng, nhöng vaãn coøn söï truøng laép veà chöùc naêng. 2.5.6 Chi phí kinh doanh coøn cao vaø thieáu caùc ngaønh coâng nghieäp phuï