Luận văn Một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế

MUÏC LUÏC Muïc luïc Danh muïc caùc chöõ vieát taét LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG I: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ CAÏNH TRANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TRONG THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH TOAØN CAÀU....................1 1.1 Khaùi nieäm vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTM.................................... 1 1.1.1 Khaùi nieäm veà caïnh tranh ............................................................................1 1.1.2 Caùc nhaân toá cuûa moâ hình söùc caïnh tranh toång quaùt ...................................1 1.1.3 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTM..............................2 1.2 Khaû naêng caïnh tranh cuûa NHTM Vieät Nam vaø hoäi nhaäp taøi chính quoác teá .......................................................................................................... 4 1.2.1 Hoäi nhaäp taøi chính, quaù trình phaùt trieån taát yeáu cuûa neàn kinh teá nöôùc ta ..... 4 1.2.2 Nhöõng quan ñieåm vaø nguyeân taéc thöïc hieän quaù trình hoäi nhaäp.................... 5 1.2.3 Taùc ñoäng cuûa hoäi nhaäp ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ..................................................................................................... 6 1.3 Hoaït ñoäng cuûa NHTM trong boái caûnh toaøn caàu hoùa thò tröôøng taøi chính . 8 1.3.1 Toaøn caàu hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá................................................................. 8 1.3.2 Ñaëc ñieåm cuûa ngaønh dòch vuï taøi chính trong quaù trình toaøn caàu hoùa ......... 10 1.3.3 Hoaït ñoäng cuûa NHTM trong boái caûnh toaøn caàu hoùa thò tröôøng taøi chính ... 11 1.3.3.1 Quy moâ ngaân haøng ngaøy caøng lôùn maïnh ......................................... 11 1.3.3.2 Coâng ngheä ngaân haøng ngaøy caøng phaùt trieån .................................... 11 1.3.3.3 Saûn phaåm dòch vuï cuûa ngaân haøng ngaøy caøng ña daïng..................... 12 1.3.3.4 Ruûi ro gia taêng vaø tyû suaát lôïi nhuaän giaûm........................................ 13 Trang 1 CHÖÔNG II: ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG VAØ KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA HEÄ THOÁNG NHTM Vieät Nam................................................................... 14 2.1 Lòch söû ra ñôøi vaø quaù trình phaùt trieån cuûa NHTM Vieät Nam.................... 14 2.2.1 Lòch söû ra ñôøi............................................................................................... 14 2.1.2 Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam trong nhöõng naêm qua............. 15 2.2 Ñaùnh giaù thöïc traïng vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM VN . 18 2.2.1 Caùc yeáu toá noäi taïi cuûa heä thoáng NHTM...................................................... 18 2.2.1.1 Quy moâ voán ñieàu leä vaø voán töï coù ...................................................... 18 2.2.1.2 Chaát löôïng taøi saûn coù ......................................................................... 20 2.2.1.3 Trang bò khoa hoïc coâng ngheä ............................................................ 20 2.2.1.4 Yeáu toá con ngöôøi ............................................................................... 22 2.2.1.5 Trình ñoä quaûn lyù ................................................................................ 23 2.2.2 Nhu caàu cuûa khaùch haøng ............................................................................. 24 2.2.3 Moâi tröôøng kinh teá vaø caùc lónh vöïc lieân quan ............................................. 25 2.2.4 Chieán löôïc kinh doanh vaø ñoái thuû caïnh tranh cuûa caùc NHTM ................... 27 2.3 Ñaùnh giaù thöïc traïng caùc dòch vuï cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. ................ 28 2.3.1 Dòch vuï huy ñoäng voán 2.3.1.1 Quy moâ huy ñoäng voán........................................................................ 28 2.3.1.2 Ñaùnh giaù veà hieäu quaû vaø chaát löôïng cuûa dòch vuï huy ñoäng voán ....... 29 2.3.1.3 Khaû naêng caïnh tranh so vôùi caùc NHNNg trong coâng taùc huy ñoäng voán...................................................................................... 30 2.3.2 Dòch vuï tín duïng .......................................................................................... 32 2.3.2.1 Quy moâ hoaït ñoäng tín duïng.............................................................. 32 2.3.2.2 Ñaùnh giaù veà chaát löôïng vaø hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng.......... 33 2.3.2.3 Khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc NHNNg trong coâng taùc cho vay........ 34 2.3.3 Dòch vuï thanh toaùn ...................................................................................... 35 2.3.3.1 Quy moâ hoaït ñoäng thanh toaùn.......................................................... 36 Trang 2 2.3.3.2 Moät soá toàn taïi trong hoaït ñoäng thanh toaùn....................................... 37 2.3.3.3 Khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc NHNNg trong hoaït ñoäng thanh toaùn . 37 CHÖÔNG III: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA HEÄ THOÁNG NHTM Vieät Nam TRONG TIEÁN TRÌNH HOÄI NHAÄP QUOÁC TEÁ ............................................................................................................ 39 3.1 Ñònh höôùng phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam trong boái caûnh toaøn caàu hoùa veà taøi chính ............................................................................... 39 3.1.1 Ñònh höôùng phaùt trieån kinh doanh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam...... 39 3.1.2 Caùc muïc tieâu chieán löôïc cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010 ................................................................................................................................ 41 3.1.3 Caùc chæ tieâu kinh teá vaø phaùt trieån ngaønh ngaân haøng ñeán naêm 2010...... 42 3.2 Moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam........................................................................................... 42 3.2.1 Caùc giaûi phaùp khaéc phuïc nguyeân nhaân noäi taïi ......................................... 43 3.2.1.1 Cô caáu laïi voán ñieàu leä, voán töï coù cuûa NHTM................................ 43 3.2.1.2 Xöû lyù vaø ngaên ngöøa phaùt sinh nôï toàn ñoïng nhaèm naâng cao chaát löôïng taøi saûn coù ................................................................................ 45 3.2.1.3 Xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån coâng ngheä ................................... 47 3.2.1.4 Ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc........................................... 49 3.2.2 Caùc giaûi phaùp nhaèm xaây döïng chieán löôïc kinh doanh höôùng veà khaùch haøng 3.2.2.1 Heä thoáng hoùa coâng taùc nghieân cöùu thò tröôøng.................................50 3.2.2.2 Ña daïng hoùa vaø naâng cao chaát löôïng caùc saûn phaåm dòch vuï ..........51 3.2.2.3 Taêng cöôøng xuùc tieán quaûng caùo. .....................................................54 3.2.2.4 Caûi thieän coâng taùc chaêm soùc khaùch haøng .......................................55 3.3 Kieán nghò vôùi cô quan chöùc naêng 3.3.1 Kieán nghò vôùi Nhaø nöôùc, caùc boä, ngaønh chöùc naêng................................ 56 3.3.2 Kieán nghò vôùi NHNN ................................................................................. 59 KEÁT LUAÄN Phuï luïc Taøi lieäu tham khaûo Trang 3 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi. Trong khoaûng 20 naêm trôû laïi ñaây, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ trôû thaønh xu theá cuûa thôøi ñaïi vaø dieãn ra maïnh meõ treân nhieàu lónh vöïc. Trong xu theá ñoù, Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá nhö gia nhaäp khoái ASEAN; tham gia vaøo khu vöïc maäu dòch töï do (AFTA), kyù keát Hieäp ñònh thöông maïi song phöông Vieät Nam – Hoa Kyø vaø ñang trong quaù trình ñaøm phaùn ñeå gia nhaäp WTO. Ñaây laø nhöõng böôùc ñi ñuùng ñaén vaø quan troïng laøm tieàn ñeà cho vieäc taïo döïng vò theá cuûa nöôùc ta treân tröôøng quoác teá. Hoøa vaøo tieán trình chung cuûa caû nöôùc, heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam cuõng ñöùng tröôùc yeâu caàu hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng taøi chính khu vöïc. Ñieàu naøy môû ra nhieàu cô hoäi veà nguoàn löïc, coâng ngheä, thò tröôøng cho caùc NHTM Vieät Nam, maët khaùc cuõng taïo ra nhöõng aùp löïc caïnh tranh lôùn cho caùc NHTM khi caùc ngaân haøng ña quoác gia ñaày tieàm löïc xuaát hieän ngay taïi saân chôi cuûa mình, nhaát laø khi caùc raøo caûn veà dòch vuï taøi chính ñöôïc hoaøn toaøn dôõ boû theo caùc cam keát hoäi nhaäp. Trong nhöõng naêm qua, heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam ñaõ daàn hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng taøi chính quoác teá vaø coù moái quan heä hôïp taùc chính thöùc vôùi nhieàu nöôùc, nhieàu toå chöùc quoác teá vaø khu vöïc. Ngoaøi ra, heä thoáng Ngaân haøng ñaõ coù nhöõng böôùc ñi tích cöïc trong vieäc thöïc hieän caùc cam keát quoác teá, daàn daàn dôõ boû caùc raøo caûn veà hoaït ñoäng Ngaân haøng, taøi chính vôùi beân ngoaøi; ñoàng thôøi cho pheùp caùc chi nhaùnh Ngaân haøng nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng vaø thaønh laäp caùc lieân doanh taïi Vieät Nam. Trong thôøi gian tôùi, khi Vieät Nam tieáp tuïc ñaåy maïnh hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, heä thoáng NHTM Vieät Nam seõ phaûi ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc hôn khi naêng löïc caïnh tranh vaãn chöa ñuû maïnh,bôûi vì: moâi tröôøng phaùp lyù chöa laønh maïnh, möùc voán coøn thaáp, trình ñoä quaûn lyù coøn haïn cheá, trình ñoä coâng ngheä aùp duïng chöa hieän ñaïi, chaát löôïng saûn phaåm dòch vuï chöa toát, daãn ñeán hieäu quaû kinh doanh thaáp. Trang 4 Töø nhöõng nhaän ñònh treân ñaõ thoâi thuùc toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi: “Moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá” vôùi mong muoán ngaønh Ngaân haøng Vieät Nam seõ ñöùng vöõng, phaùt trieån vaø hoäi nhaäp hieäu quaû vaøo coäng ñoàng taøi chính khu vöïc vaø quoác teá. 2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu. Ñeà taøi nghieân cöùu hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM treân phaïm vi caû nöôùc. Caùc nhoùm ñeà xuaát ñöôïc caân nhaéc vaø trình baøy mang tính ñònh höôùng ôû taàm quaûn lyù vó moâ vaø vi moâ. 3. Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi. Giuùp caùc NHTM hình dung caùc vaán ñeà caáp baùch ñaët ra tröôùc boái caûnh toaøn caàu hoùa thò tröôøng taøi chính vaø hoäi nhaäp quoác teá, thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM Vieät Nam hieän nay, töø ñoù ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp giuùp caùc NHTM Vieät Nam cuûng coá vaø naâng cao hieäu quaû ñeå coù theå caïnh tranh vôùi caùc Ngaân haøng nöôùc ngoaøi. 4. Phöông phaùp luaän Ñeå laøm roõ nhöõng noäi dung trong luaän vaên, toâi ñaõ söû duïng phöông phaùp heä thoáng, so saùnh, khaùi quaùt, lòch söû, cuï theå, thu thaäp 5. Noäi dung keát caáu cuûa luaän vaên. Ngoaøi phaàn môû ñaàu, phaàn keát luaän, phuï luïc, danh muïc taøi lieäu tham khaûo, luaän vaên coù 60 trang… Nguoàn soá lieäu trong luaän vaên ñöôïc laáy töø baùo caùo thöôøng nieân cuûa ngaân haøng nhaø nöôùc, baùo caùo thöôøng nieân cuûa caùc NHTM, taïp chí Ngaân haøng, taïp chí taøi chính tieàn teä, Internet… Noäi dung keát caáu luaän vaên goàm 3 chöông: Trang 5 Chöông I: Moät soá vaán ñeà veà caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi trong thò tröôøng taøi chính toaøn caàu. Chöông II: Ñaùnh giaù thöïc traïng vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Chöông III: Moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá. Trang 6 CHÖÔNG I: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ CAÏNH TRANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TRONG THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH TOAØN CAÀU. 1.1 Khaùi nieäm vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng thöông maïi. 1.1.1 Khaùi nieäm veà caïnh tranh. “Caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp, moät ngaønh, moät quoác gia laø möùc ñoä maø ôû ñoù, döôùi caùc ñieàu kieän veà thò tröôøng töï do vaø coâng baèng, coù theå saûn xuaát ra caùc haøng hoùa vaø dòch vuï ñaùp öùng ñöôïc caùc ñoøi hoûi cuûa thò tröôøng, ñoàng thôøi taïo ra vieäc laøm vaø naâng cao ñöôïc thu nhaäp thöïc teá”. Moät doanh nghieäp ñöôïc xem laø coù söùc caïnh tranh khi noù coù theå thöôøng xuyeân ñöa ra caùc saûn phaåm thay theá, maø caùc saûn phaåm naøy coù möùc giaù thaáp hôn so vôùi saûn phaåm cuøng loaïi, hoaëc baèng caùch cung caáp caùc saûn phaåm töông töï vôùi caùc ñaëc tính veà chaát löôïng hay dòch vuï ngang baèng hay toát hôn. Nhìn chung khi xeùt ñeán tính caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp ta caàn phaûi xeùt ñeán tieàm naêng saûn xuaát moät loaïi haøng hoùa hay dòch vuï naøo ñoù ôû moät möùc giaù ngang baèng hay thaáp hôn möùc giaù phoå bieán maø khoâng caàn ñeán caùc yeáu toá trôï giuùp. 1.1.2 Caùc nhaân toá cuûa moâ hình caïnh tranh toång quaùt. Theo Micheal Porter thì khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp goàm boán yeáu toá sau: (1) Caùc yeáu toá cuûa baûn thaân doanh nghieäp: Bao goàm caùc yeáu toá veà con ngöôøi: chaát löôïng, kyõ naêng; caùc yeáu toá veà trình ñoä nhö khoa hoïc kyõ thuaät, kinh nghieäm thò tröôøng; caùc yeáu toá veà voán. Caùc yeáu toá naøy coù theå chia thaønh 2 loaïi, moät laø caùc yeáu toá cô baûn nhö moâi tröôøng töï nhieân, ñòa lyù, lao ñoäng; hai laø caùc yeáu toá naâng cao nhö thoâng tin, lao ñoäng coù trình ñoä cao… Trong ñoù, yeáu toá thöù hai coù yù nghóa quyeát ñònh ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp. Chuùng quyeát ñònh nhöõng lôïi theá caïnh tranh ôû ñoä cao vaø nhöõng coâng ngheä coù tính ñoäc quyeàn. Trong Trang 7 daøi haïn thì ñaây laø nhöõng yeáu toá coù tính quyeát ñònh, phaûi ñöôïc ñaàu tö moät caùch ñaày ñuû vaø ñuùng möùc. (2) Nhu caàu cuûa khaùch haøng: ñaây laø yeáu toá coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Thoâng qua nhu caàu cuûa khaùch haøng maø doanh nghieäp coù theå taän duïng ñöôïc lôïi theá theo quy moâ, töø ñoù caûi thieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh vaø dòch vuï cuûa mình. Nhu caàu cuûa khaùch haøng coøn coù theå gôïi môû cho doanh nghieäp ñeå phaùt trieån caùc loaïi hình saûn phaåm vaø dòch vuï môùi. Caùc loaïi hình naøy coù theå ñöôïc phaùt trieån roäng raõi ra thò tröôøng beân ngoaøi vaø khi ñoù doanh nghieäp seõ laø ngöôøi tröôùc tieân coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh. (3) Caùc lónh vöïc coù lieân quan vaø phuï trôï: söï phaùt trieån cuûa doanh nghieäp khoâng theå taùch rôøi söï phaùt trieån caùc lónh vöïc coù lieân quan vaø phuï trôï nhö thò tröôøng taøi chính, söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin, tin hoïc. Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä tin hoïc vaø thoâng tin, caùc ngaân haøng coù theå theo doõi vaø tham gia vaøo thò tröôøng taøi chính 24/24 giôø trong ngaøy. (4) Chieán löôïc cuûa doanh nghieäp, caáu truùc ngaønh vaø ñoái thuû caïnh tranh : söï phaùt trieån caùc hoaït ñoäng doanh nghieäp seõ thaønh coâng neáu ñöôïc quaûn lyù vaø toå chöùc trong moät moâi tröôøng phuø hôïp vaø kích thích ñöôïc caùc lôïi theá caïnh tranh cuûa noù. Söï caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp seõ laø yeáu toá thuùc ñaåy söï caûi tieán vaø thay ñoåi nhaèm haï thaáp chi phí, naâng cao chaát löôïng dòch vuï. Trong 4 yeáu toá treân, yeáu toá 1 vaø 4 ñöôïc coi laø yeáu toá noäi taïi cuûa doanh nghieäp, yeáu toá 2 vaø 3 laø nhöõng yeáu toá coù tính chaát taùc ñoäng vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa chuùng. Ngoaøi ra coøn hai yeáu toá maø doanh nghieäp caàn tính ñeán laø nhöõng cô hoäi vaø vai troø cuûa Chính phuû. Vai troø cuûa chính phuû coù taùc ñoäng töông ñoái lôùn tôùi khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp nhaát laø trong vieäc ñònh ra caùc chính saùch veà coâng ngheä, ñaøo taïo, trôï caáp. Trang 8 1.1.3 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng thöông maïi. Naêng löïc caïnh tranh cuûa moät NHTM laø khaû naêng taïo ra vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc lôïi theá so saùnh, ñeå giaønh thaéng lôïi trong quaù trình caïnh tranh vôùi caùc NHTM khaùc. Ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam, ngöôøi ta coù theå döïa vaøo ba nhoùm chæ tieâu sau ñaây: (1) Nhoùm caùc chæ tieâu caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTM: bao goàm ƒ Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc quaûn lyù, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc. ƒ Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc coâng ngheä ngaân haøng. ƒ Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính, möùc ñoä ruûi ro hoaït ñoäng. ƒ Caùc chæ tieâu phaûn aùnh phaïm vi, chaát löôïng saûn phaåm-dòch vuï, uy tín, giaù trò thöông hieäu. ƒ Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù naêng löïc heä thoáng vaø maïng löôùi phaân phoái. (2) Nhoùm caùc chæ tieâu phaûn aùnh cô cheá, chính saùch söû duïng vaø phaùt trieån caùc lôïi theá so saùnh cuûa moät NHTM: bao goàm ƒ Caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa chính saùch phaùt trieån vaø söû duïng hôïp lyù nguoàn nhaân löïc. ƒ Caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu löïc, hieäu quaû vaø möùc ñoä an toaøn cuûa chính saùch phaùt trieån coâng ngheä ngaân haøng. ƒ Caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa chính saùch phaùt trieån vaø söû duïng hôïp lyù naêng löïc taøi chính ƒ Caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa chính saùch phaùt trieån vaø söû duïng hôïp lyù heä thoáng phaân phoái saûn phaåm – dòch vuï. ƒ Caùc chæ tieâu phaûn aùnh hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa chính saùch phaùt trieån vaø söû duïng hôïp lyù giaù trò thöông hieäu. Trang 9 (3) Nhoùm caùc chæ tieâu phaûn aùnh keát quaû thöïc hieän chính saùch caïnh tranh cuûa moät NHTM: bao goàm ƒ Möùc ñoä taêng tröôûng cuûa Taøi saûn Coù, thò phaàn taêng theâm hoaëc tyû leä taêng theâm khaùch haøng. ƒ Tyû troïng thu nhaäp töø caùc saûn phaåm dòch vuï môùi trong toång thu nhaäp cuûa NHTM. ƒ Thu nhaäp taêng theâm nhôø caùc bieän phaùp caïnh tranh. Sô ñoà 1: Heä thoáng caùc chæ tieâu phaûn aùnh söùc caïnh tranh cuûa NHTM. Chaát löôïng cao: - Chaát löôïng nhaân vieân. - Thuû tuïc giao dòch. - Ñoä an toaøn chính xaùc. Lieân tuïc ñoåi môùi: - Dòch vuï môùi - Ñòa ñieåm cung öùng môùi. - Coâng ngheä tieân tieán Thoûa maõn khaùch haøng: - Tieän ích toái öu. - Dòch vuï ña daïng. - Keânh phaân phoái roäng. - Quan heä khaùch haøng toát Kinh doanh coù hieäu quaû: - ROE - ROA - Chi phí/thu nhaäp. SÖÙC CAÏNH TRANH NHTM. 1.2 Khaû naêng caïnh tranh cuûa NHTM Vieät Nam vaø hoäi nhaäp taøi chính quoác teá. 1.2.1 Hoäi nhaäp taøi chính, quaù trình phaùt trieån taát yeáu cuûa neàn kinh teá nöôùc ta. Quaù trình toaøn caàu hoùa veà kinh teá ñang dieãn ra heát söùc soâi ñoäng, môû ra thôøi kyø phaùt trieån môùi vôùi söï töông taùc giöõa caùc neàn kinh teá, caùc khu vöïc. Noù chöùa Trang 10 ñöïng caû nhöõng nhaân toá tích cöïc, ñoåi môùi vaø naêng ñoäng nhöng cuõng bao haøm caû yeáu toá tieâu cöïc, baát oån vaø trôû thaønh thaùch thöùc ñoái vôùi caùc neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia vaø khu vöïc. Ñaây laø xu theá taát yeáu nhöng vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi chuùng ta laø phaûi phaùt huy tính tích cöïc, naêng ñoäng vaø haïn cheá nhöõng tieâu cöïc maø quaù trình naøy mang laïi. Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) laø moät toå chöùc kinh teá coù tính toaøn caàu, thu huùt söï tham gia cuûa haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi. Vieäc thöïc thi chính saùch kinh teá ñoái ngoaïi môû roäng ñoøi hoûi chuùng ta phaûi ñaøm phaùn vaø chuaån bò caùc böôùc ñi caàn thieát ñeå nhanh choùng gia nhaäp toå chöùc naøy. Gia nhaäp WTO seõ cho pheùp chuùng ta hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi moät caùch toaøn dieän, coù ñieàu kieän tieáp caän vôùi moâi tröôøng thöông maïi quy moâ toaøn caàu, coù ñieàu kieän môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu, khoâng bò phaân bieät ñoái xöû trong thöông maïi quoác teá, ñöôïc tieáp caän vôùi caùc toå chöùc taøi chính quoác teá, hoïc hoûi kinh nghieäm trong thöông löôïng vaø giaûi quyeát tranh chaáp. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa quaù trình toaøn caàu hoùa laø quaù trình khu vöïc hoùa vôùi söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc khu vöïc maäu dòch töï do, lieân minh chaâu AÂu EU, khu vöïc maäu dòch töï do Baéc Myõ (NAFTA), dieãn ñaøn hôïp taùc kinh teá Chaâu AÙ- Thaùi Bình Döông (APEC), khu vöïc buoân baùn töï do ASEAN (AFTA)…Ñoái vôùi nöôùc ta, tham gia ASEAN vaø thöïc hieän AFTA chính laø böôùc khôûi ñaàu ñeå hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, beân caïnh caùc hieäp ñònh hôïp taùc song phöông vaø caùc dieãn ñaøn hôïp taùc khaùc nhö APEC, ASEM. Ñieàu naøy cho pheùp chuùng ta nhanh choùng ñuùc ruùt kinh nghieäm caàn thieát vaø quyù baùu tröôùc khi tham gia vaøo quaù trình hôïp taùc roäng lôùn hôn, khoù khaên hôn laø WTO. 1.2.2 Nhöõng quan ñieåm vaø nguyeân taéc thöïc hieän quaù trình hoäi nhaäp. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trong thôøi ñaïi hieän nay khoâng chæ dieãn ra ôû moät soá nöôùc maø laø ñoøi hoûi chung nhö laø moät taát yeáu khaùch quan. Hoäi nhaäp kinh teá quoác Trang 11 teá cuûa Ngaønh ngaân haøng nöôùc ta tröôùc heát phaûi quaùn trieät quan ñieåm vaø chuû tröông hoäi nhaäp cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc vôùi yeâu caàu: ƒ Chuû ñoäng tham gia. ƒ Naâng cao hieäu quaû hoïat ñoäng. ƒ Taän duïng toái ña lôïi theá ñang coù. ƒ Chaáp nhaän caïnh tranh vaø môû cöûa ñeå phaùt trieån. ƒ Phaûi thöïc hieän nguyeân taéc an toøan, hieäu quaû, bình ñaúng vaø cuøng coù lôïi. ƒ Phaûi thöïc hieän caûi caùch moät caùch toøan dieän vaø ñoàng boä. Vieäc thöïc hieän loä trình hoäi nhaäp phaûi caên cöù vaøo ñieàu kieän cuï theå cuûa ñaát nöôùc vaø cuûa Ngaønh Ngaân haøng nöôùc ta, ñoù laø: nhöõng lôïi theá vaø nhöõng baát caäp caàn phaûi khaéc phuïc ngay, ñoàng thôøi phaûi chuaån bò sôùm caùc ñieàu kieän vaø böôùc ñi cuï theå cho vieäc môû cöûa theo loä trình ñaõ cam keát. 1.2.3 Taùc ñoäng cuûa hoäi nhaäp ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. Hoäi nhaäp thöïc chaát laø ñaáu tranh ñeå giaønh laïi thò tröôøng haøng hoùa, voán, coâng ngheä nhaèm taän duïng caùc tieàm naêng beân ngoøai, keát hôïp vôùi vieäc khai thaùc toái ña noäi löïc nhaèm khoâng ngöøng naâng cao söùc maïnh tieàm löïc kinh teá cuûa quoác gia. Hoäi nhaäp quoác teá trong lónh vöïc ngaân haøng seõ mang laïi nhieàu lôïi ích to lôùn, nhö: ƒ Ñaùp öùng caùc ñieàu kieän hoäi nhaäp vaø thöïc hieän cam keát vôùi caùc toå chöùc thöông maïi toøan caàu cuõng nhö caùc nöôùc trong khu vöïc, vôùi caùc cam keát ngaøy caøng phöùc taïp vaø chaët cheõ hôn theo xu höôùng nôùi loûng caùc haïn cheá, tieán tôùi môû cöûa vaø töï do hoùa caùc giao dòch. Ngaønh ngaân haøng caàn phaûi coù nhöõng caûi caùch saâu roäng hôn, trieät ñeå hôn nhaèm ñem laïi hieäu quaû vaø lôïi ích cho neàn kinh teá Vieät Nam. Nhö vaäy, Vieät Nam coù cô hoäi ñeå taêng cöôøng söùc maïnh, phaùt trieån heä thoáng ngaân Trang 12 haøng treân caùc lónh vöïc nhö voán, kinh nghieäm, quaûn lyù, ñieàu haønh hieän ñaïi hoùa coâng ngheä vaø taêng cöôøng caùc dòch vuï ngaân haøng môùi; qua ñoù, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng dòch vuï ngaân haøng hieän ñaïi cho moät neàn kinh teá môû. ƒ Hoäi nhaäp quoác teá veà ngaân haøng laø cô sôû vaø tieàn ñeà quan troïng cho vieäc hoäi nhaäp quoác teá veà thöông maïi vaø dòch vuï, ñaàu tö vaø caùc loïai hình dòch vuï khaùc. Noù cuõng taïo ñieàu kieän khôi thoâng caùc keânh luaân chuyeån voán töø beân ngoøai vaøo thò tröôøng Vieät Nam. Ñoàng thôøi cuõng taïo ñieàu kieän cho caùc NHTM, caùc taäp ñoøan kinh teá Vieät Nam ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, qua ñoù naâng cao vò theá quoác teá cuûa ngaân haøng Vieät Nam trong caùc giao dòch taøi chính quoác teá. ƒ Hoäi nhaäp quoác teá cuøng vôùi vieäc aùp duïng caùc chuaån möïc quoác teá trong hoaït ñoäng ngaân haøng seõ naâng cao ñöôïc tính minh baïch vaø hieäu quaû cuûa toaøn heä thoáng, qua ñoù goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc oån ñònh kinh teá vó moâ. ƒ Hoäi nhaäp quoác teá seõ taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy quaù trình caûi caùch ngaân haøng Vieät Nam, kieän toaøn heä thoáng vaên baûn phaùp luaät noùi chung vaø cuûa ngaønh ngaân haøng noùi rieâng. Beân caïnh ñoù, söï taêng tröôûng kinh teá trong nöôùc cuøng vôùi söï gia taêng veà quy moâ hoaït ñoäng cuûa caùc NHNNg seõ laøm cho thò tröôøng haáp daãn hôn, thu huùt nhieàu hôn voán ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi, nhôø ñoù thò tröôøng taøi chính Vieät Nam seõ phaùt trieån maïnh meõ hôn. Tuy nhieân, hoäi nhaäp cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc chaáp nhaän nhöõng thaùch thöùc vaø ruûi ro: ƒ Môû cöûa hoâïi nhaäp quoác teá veà ngaân haøng laø chaáp nhaän cô cheá caïnh tranh khoác lieät. Do xuaát phaùt ñieåm thaáp veà chaát löôïng dòch vuï, khaû naêng haïn cheá veà nguoàn voán, kinh nghieäm cuõng nhö coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam vì theá söï caïnh tranh maïnh meõ töø phía caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi coù theå laøm cho caùc ngaân haøng trong nöôùc ít coù cô hoäi phaùt trieån, thaäm chí coù theå phaù saûn neáu khoâng bieát caùch taän duïng caùc lôïi theá vaø khaéc phuïc caùc haïn cheá treân. Trang 13 ƒ Heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam qua nhieàu naêm hoaït ñoäng vaãn coøn mang naëng tö töôûng ñöôïc nhaø nöôùc bao caáp, cô cheá haønh chính xin cho. Ñeå thoaùt khoûi cô cheá naøy ñoøi hoûi moät quaù trình caûi caùch, ñoåi môùi kieân quyeát vaø söï noã löïc cuûa heä thoáng ngaân haøng. Do vaäy, caàn moät thôøi gian ñeå ñoåi môùi moät caùch caên baûn cô cheá vaø heä thoáng quaûn lyù ngaân haøng theo höôùng chaáp nhaän ngaøy caøng cao xu theá taát yeáu cuûa hoäi nhaäp. ƒ Möùc ñoä ruûi ro cao hôn, nhaát laø ruûi ro quoác teá. Môû cöûa hoäi nhaäp quoác teá veà ngaân haøng coù nghóa laø gia taêng söï giao dòch vôùi beân ngoaøi vôùi quy moâ ngaøy caøng lôùn, do vaäy caøng nhieàu ruûi ro hôn. Vieäc môû cöûa vaø tieán tôùi töï do hoùa trong lónh vöïc dòch vuï ngaân haøng ôû Vieät Nam cuøng vôùi söï phaùt trieån caùc hoaït ñoäng cuûa toå chöùc tín duïng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ñaët ra caùc thaùch thöùc veà maët ñieàu haønh, quaûn lyù vaø giaùm saùt cuûa ngaân haøng Nhaø nöôùc. ƒ Moät heä quaû taát yeáu veà maët xaõ hoäi do hoäi nhaäp quoác teá laø thaát nghieäp. Vieäc môû cöûa thò tröôøng, chaáp nhaän caïnh tranh seõ daãn ñeán phaûi caét giaûm chi phí, nhaát laø chi phí quaûn lyù vaø giaûm bieân cheá. Ngoaøi ra, hoäi nhaäp cho pheùp tieán caän vôùi nhöõng coâng ngheä hieän ñaïi song laïi phaûi giaûi quyeát maâu thuaãn giöõa trình ñoä yeáu keùm cuûa ñoäi nguõ caùn boä vôùi coâng ngheä khoa hoïc tieân tieán. 1.3 Hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi trong boái caûnh toaøn caàu hoùa thò tröôøng taøi chính. 1.3.1 Toaøn caàu hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá. Trong khoaûng 20 naêm trôû laïi ñaây, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trôû thaønh moät xu theá taát yeáu cuûa thôøi ñaïi vaø dieãn ra treân nhieàu lónh vöïc theå hieän ôû söï gia taêng quy moâ vaø hình thöùc trao ñoåi haøng hoùa, dòch vuï, löu chuyeån voán quoác teá…Trong xu theá ñoù, Vieät Nam ñaõ chuû ñoäng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá nhö gia nhaäp khoái ASEAN; tham gia vaøo khu vöïc maäu dòch töï do (AFTA), kyù keát hieäp Trang 14 ñònh thöông maïi song phöông Vieät Nam – Hoa Kyø vaø ñang trong quaù trình ñaøm phaùn ñeå gia nhaäp WTO; tham gia vaøo nhieàu toå chöùc kinh teá quoác teá cuõng nhö caùc hieäp ñònh thuùc ñaåy quan heä thöông maïi song phöông khaùc. Toaøn caàu hoùa kinh teá bieåu hieän chuû yeáu ôû nhöõng maët sau: - Phaân coâng lao ñoäng quoác teá vôùi tö caùch laø cô sôû cuûa nhaát theå hoùa kinh teá theá giôùi phaùt trieån khoâng ngöøng. - Thöông maïi quoác teá phaùt trieån nhanh choùng, gaén boù chaët cheõ vôùi neàn kinh teá theá giôùi. - Toác ñoä löu thoâng cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát nhö voán, kyõ thuaät, lao ñoäng quoác teá taêng leân laøm taêng söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc neàn kinh teá treân theá giôùi. - Caùc coâng ty xuyeân quoác gia phaùt trieån nhanh choùng keát noái neàn kinh teá theá giôùi thaønh moät chænh theå thoáng nhaát, chi phoái hoaït ñoäng kinh doanh vaø ñoái ngoaïi vöôït khoûi bieân giôùi quoác gia. - Cô cheá ñieàu hoøa hoaït ñoäng kinh teá vaø thöông maïi theá giôùi ngaøy caøng hoaøn thieän, vai troø vaø quyeàn löïc cuûa caùc toå chöùc giaùm saùt vaø ñieàu hoøa kinh teá theá giôùi ngaøy caøng theå hieän roõ neùt. - Xu theá phaùt trieån coâng nghieäp, thöông maïi, coâng ngheä thoâng tin daãn ñeán vieäc tranh giaønh vò trí thoáng trò cuûa moät soá neàn kinh teá, laøm cho naïn khuûng boá xaûy ra treân toaøn caàu, ñoøi hoûi moãi quoác gia caàn phaûi chuû ñoäng vaø phoái hôïp trong vieäc giöõ gìn an ninh chung. Veà phöông dieän vó moâ, vieäc môû cöûa neàn kinh teá theo höôùng hoäi nhaäp quoác teá coù theå ñem laïi cho moät quoác gia nhieàu lôïi ích veà nguoàn löïc, coâng ngheä, kinh nghieäm, ñaëc bieät laø naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn löïc taøi chính. Nhöng maët khaùc, caïnh tranh vaø hoäi nhaäp cuõng ñaët ra yeâu caàu veà naâng cao quaûn lyù Nhaø nöôùc Trang 15 nhaèm giaûm thieåu, haïn cheá ruûi ro (khuûng boá, baát oån kinh teá…) nhaèm toái ña hoùa lôïi ích cuûa caïnh tranh vaø hoäi nhaäp quoác teá. 1.3.2 Ñaëc ñieåm cuûa ngaønh dòch vuï taøi chính trong quaù trình toaøn caàu hoùa. Ngaønh dòch vuï taøi chính laø moät ngaønh coù vò trí quan troïng trong neàn kinh teá hieän ñaïi. Trong xu theá phaùt trieån chung cuûa xaõ hoäi, ngaønh naøy coù vai troø ngaøy caøng lôùn maïnh vaø khoâng ngöøng phaùt trieån trong haàu heát caùc neàn kinh teá caû phaùt trieån cuõng nhö ñang phaùt trieån. Moät ñaêïc ñieåm quan troïng trong xu höôùng töï do hoùa kinh teá laø ngaønh dòch vuï taøi chính trôû thaønh moät ngaønh lôùn trong neàn kinh teá hieän ñaïi. Noù ñöôïc phaûn aùnh baèng tyû leä taïo ra vieäc laøm vaø tyû leä ñoùng goùp cho GDP cuûa nhieàu nöôùc. Ôû moät soá nöôùc nhö Phaùp, Canada, Nhaät Baûn…trong nhöõng naêm gaàn ñaây, tyû leä lao ñoäng cuûa ngaønh dòch vuï taøi chính trong toång soá lao ñoäng taêng leân khoaûng 25%, tyû leä dòch vuï taøi chính trong GDP cuõng gia taêng ñaùng keå. Taát caû caùc nöôùc coâng nghieäp hoùa ñaït ñöôïc tyû leä dòch vuï taøi chính trong GDP khoaûng 2-4% cuûa GDP vaøo nhöõng naêm 1970. Ñeán giöõa nhöõng naêm 90, Hoa Kyø vaø Thuïy Syõ ñaït ñöôïc tyû leä veà giaù trò gia taêng trong ngaønh dòch vuï taøi chính ñaït töø 7,3-13%, möùc cao nhaát trong caùc nöôùc phaùt trieån. Caùc nöôùc coâng nghieäp khaùc cuõng ñaït ñöôïc tyû leä gia taêng cao trong GDP töø 2.5-6% trong thôøi gian naøy. Ñaëc ñieåm khaùc trong xu höôùng hoäi nhaäp laø thò tröôøng taøi chính ñang ngaøy caøng mang tính toaøn caàu. Möùc taêng tröôûng cuûa caùc hoaït ñoäng taøi chính quoác teá thaäm chí coøn nhanh hôn möùc taêng tröôûng cuûa thò tröôøng taøi chính trong nöôùc. Giaù trò phaùt haønh chöùng khoaùn taêng töø 100 tyû USD naêm 1987 leân treân 500 tyû USD, ñöa hoaït ñoäng naøy trôû neân quan troïng hôn caû hoaït ñoäng cho vay quoác teá (ñaït 400 tyû USD naêm 1996). Caùc giao dòch kyø haïn veà laõi suaát, tieàn teä vaø chæ soá chöùng khoaùn taêng leân tôùi 10 nghìn tyû USD vaøo naêm 1996. Maëc duø phaàn lôùn hoïat ñoäng treân thò tröôøng taøi chính quoác teá taäp trung taïi caùc nöôùc coâng nghieäp nhöng caùc neàn kinh teá Trang 16 ñang phaùt trieån vaø ñang chuyeån ñoåi ngaøy caøng coù söùc huùt ñoái vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Theo nghieân cöùu cuûa Ngaân haøng Theá Giôùi cho thaáy, moät nöûa trong soá 60 nöôùc ñang phaùt trieån ñöôïc nghieân cöùu, ñaõ ñaït möùc ñoä hoäi nhaäp cuûa ngaønh taøi chính töø trung bình ñeán cao vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990. Ngoaøi ra, caùc neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi cuõng ngaøy caøng söû duïng ñeán nguoàn voán quoác teá maëc duø giaù trò coøn töông ñoái nhoû. Taàm quan troïng ngaøy caøng lôùn cuûa thò tröôøng voán vôùi vai troø laø moät coâng cuï taøi trôï cho caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån cho thaáy raèng thò tröôøng naøy ngaøy caøng môû cöûa. 1.3.3 Hoaït ñoäng cuûa NHTM trong boái caûnh toaøn caàu hoùa thò tröôøng taøi chính. 1.3.3.1 Quy moâ cuûa caùc ngaân haøng ngaøy caøng lôùn maïnh. Toaøn caàu hoùa buoäc caùc toå chöùc taøi chính phaûi cô caáu laïi theo höôùng saùt nhaäp vaø hôïp nhaát nhaèm laøm taêng söùc caïnh tranh. Beân caïnh ñoù, caùc hình thöùc khaùc nhö goùp voán, mua coå phaàn, lieân doanh lieân keát, kyù thoûa thuaän hôïp taùc nhaèm muïc tieâu taêng quy moâ voán töï coù, naâng cao hieäu quaû kinh doanh. Ñeå coù quy moâ lôùn, Ngaân haøng phaûi môû roäng maïng löôùi khaùch haøng baèng caùch vöôn tôùi nhöõng thò tröôøng môùi. Nhieàu ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ vöôn khoûi thò tröôøng ñòa phöông, thoân tính caùc ngaân haøng nhoû ñeå trôû thaønh ngaân haøng taàm côõ quoác gia. Tuy nhieân, vieäc taêng quy moâ cuûa caùc ngaân haøng phaûi thoûa maõn caùc yeâu caàu: giaûm thieåu chi phí coá ñònh nhôø hôïp lyù hoùa toå chöùc saûn xuaát sau khi hôïp nhaát; caùc khoaûn ñaàu tö vaøo trang thieát bò coâng ngheä môùi ñoøi hoûi chi phí lôùn; ñoàng thôøi phaûi ña daïng hoùa saûn phaåm nhaèm duy trì khaû naêng caïnh tranh. 1.3.3.2 Coâng ngheä ngaân haøng ngaøy caøng phaùt trieån. Toaøn caàu hoùa taïo ñieàu kieän môû roäng thò tröôøng noäi ñòa, caùc haøng raøo baûo hoä daàn ñöôïc xoùa boû, taïo ra söï caïnh tranh gay gaét giöõa caùc toå chöùc tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñieàu naøy baét buoäc caùc TCTD caàn chuù troïng aùp duïng nhöõng coâng Trang 17 ngheä môùi nhaát, caûi tieán saûn phaåm, taïo ñieàu kieän kinh doanh treân quy moâ lôùn, naâng cao chaát löôïng vaø ñoä an toaøn. Nhöõng naêm gaàn ñaây caùc ngaân haøng ngaøy caøng söû duïng nhieàu heä thoáng hoaït ñoäng ñieän töû thay theá cho hoaït ñoäng döïa treân lao ñoäng thuû coâng, ñaëc bieät laø trong vieäc nhaän tieàn göûi, thanh toaùn buø tröø vaø caáp tín duïng. 1.3.3.3 Saûn phaåm dòch vuï cuûa ngaân haøng ngaøy caøng ña daïng. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, quaù trình môû roäng danh muïc dòch vuï ñaõ taêng toác döôùi aùp löïc caïnh tranh gia taêng töø nhöõng toå chöùc taøi chính khaùc, töø nhu caàu cuûa khaùch haøng, töø söï thay ñoåi coâng ngheä, töø söï nôùi loûng veà taøi chính vaø söï taêng tröôûng nhanh cuûa hoaït ñoäng thöông maïi. Caùc dòch vuï truyeàn thoáng cuûa ngaân haøng nhö: mua baùn trao ñoåi ngoaïi teä, chieát khaáu thöông phieáu vaø cho vay thöông maïi, nhaän tieàn göûi, baûo quaûn vaät coù giaù, taøi trôï caùc hoaït ñoäng cuûa chính phuû, cung caáp caùc taøi khoaûn giao dòch, cung caáp dòch vuï uûy thaùc. Nhöõng dòch vuï ngaân haøng môùi phaùt trieån gaàn ñaây nhö cho vay tieâu duøng, tö vaán taøi chính, quaûn lyù tieàn maët, dòch vuï thueâ mua thieát bò, cho vay taøi trôï döï aùn, baùn caùc dòch vuï baûo hieåm, cung caáp dòch vuï moâi giôùi vaø ñaàu tö chöùng khoaùn… Xu höôùng ña daïng hoùa dòch vuï coù hai ñaëc ñieåm noåi baät laø: - Thöù nhaát, nhöõng chöùc naêng ñoäc quyeàn cuûa ngaân haøng ngaøy caøng thu heïp, ñoàng thôøi ngaân haøng cuõng daàn thaâm nhaäp vaøo chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc taøi chính khaùc nhö moâi giôùi chöùng khoaùn, kinh doanh baát ñoäng saûn vaø baûo hieåm. - Thöù hai, caùc saûn phaåm dòch vuï môùi cuûa ngaân haøng chuû yeáu laø caùc dòch vuï thu phí. Caùc dòch vuï phi tín duïng ngaøy caøng phaùt trieån xuaát phaùt töø vieäc môû roäng thöông maïi quoác teá, phaùt trieån thò tröôøng taøi chính. Trang 18 1.3.3.4 Ruûi ro gia taêng vaø tyû suaát lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng giaûm. Trong boái caûnh hoäi nhaäp taøi chính, vieäc coù nhieàu ngaân haøng tham gia treân moät thò tröôøng seõ laø ruûi ro lôùn ñoái vôùi moät ngaân haøng nhaát laø khi ngaân haøng ñoù khoâng hieåu roõ ñoái thuû vaø khoâng xaùc ñònh ñöôïc nhöõng lôïi theá rieâng ñeå giaønh thò phaàn cho mình. Söï gia taêng veà caïnh tranh seõ deã daãn ñeán vieäc caùc ngaân haøng phaûi gia taêng caùc chi phí voán. Beân caïnh ñoù, caùc ngaân haøng cuõng phaûi taêng caùc khoaûn döï phoøng ruûi ro. Chính vì vaäy tyû suaát lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng seõ coù xu höôùng giaûm. Toùm laïi: Chöông I cuûa luaän vaên ñaõ ñeà caäp ñeán caùc khaùi nhieäm veà caïnh tranh, naêng löïc caïnh tranh, caùc moâ hình caïnh tranh cuõng nhö khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong boái caûnh toaøn caàu hoùa thò tröôøng taøi chính. Ñoàng thôøi chöông I cuõng heä thoáng hoùa caùc ñaëc ñieåm cuûa ngaønh dòch vuï taøi chính vaø hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM trong boái caûnh toaøn caàu hoùa, töø ñoù laøm tieàn ñeà ñeå phaân tích caùc hoaït ñoäng cuûa NHTM Vieät Nam hieän nay ôû chöông II. Trang 19 CHÖÔNG II: ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG VAØ KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM. 2.1 Lòch söû ra ñôøi vaø quaù trình phaùt trieån cuûa NHTM Vieät Nam. 2.1.1 Lòch söû ra ñôøi. Tröôùc caùch maïng thaùng 8/1945, ôû Vieät Nam coù ngaân haøng Ñoâng Döông do Phaùp thaønh laäp. Heä thoáng tieàn teä – tín duïng naøy ñöôïc thieát laäp vaø hoaït ñoäng chuû yeáu phuïc vuï cho chính saùch khai thaùc thuoäc ñòa cuûa nhaø nöôùc Phaùp ôû Vieät Nam. Noù ñaõ ñem laïi nhöõng lôïi ích to lôùn cho thöïc daân Phaùp vaø goùp phaàn môû mang neàn kinh teá cuûa ba nöôùc: Vieät Nam, Campuchia vaø Laøo. Ngaân haøng Ñoâng Döông hoaït ñoäng vôùi tö caùch laø moät ngaân haøng phaùt haønh trung öông ñoàng thôøi laø moät ngaân haøng kinh doanh ña naêng. Trong khoaûng thôøi gian töø thaùng 8/1945 ñeán thaùng 5/1951, maëc duø Boä Taøi Chính vaø caùc ñòa phöông ñaõ phaùt haønh tieàn vaø caùc loaïi tín phieáu nhöng chính quyeàn caùch maïng chöa coù moät heä thoáng ngaân haøng. Ngaøy 06/05/1951, chính phuû ñaõ ban haønh saéc leänh 15/SL thaønh laäp Ngaân haøng Quoác gia Vieät Nam (nay laø Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam). Heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam toå chöùc theo moâ hình moät caáp ôû mieàn Baéc tröôùc 1975 vaø caû nöôùc töø naêm 1975 tôùi naêm 1990. Moâ hình naøy chæ toàn taïi NHNN, do Nhaø nöôùc ñoäc quyeàn naém giöõ, vöøa laøm chöùc naêng quaûn lyù cuûa ngaân haøng trung öông, vöøa tröïc tieáp kinh doanh tieàn teä tín duïng cuûa NHTM. Chæ coù Hôïp taùc xaõ tín duïng, moät loaïi hình kinh teá taäp theå ñöôïc Nhaø nöôùc baûo trôï vaø chæ ñaïo, ñöôïc huy ñoäng vaø cho vay voán trong ñòa baøn heïp – chuû yeáu ôû khu vöïc noâng thoân. Heä thoáng ngaân haøng moät caáp phuø hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù taäp trung bao caáp, vôùi quan ñieåm Nhaø nöôùc phaûi naém ñoäc quyeàn veà ngaân haøng vaø ngoaïi thöông. Thöïc hieän coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá, chuyeån neàn kinh teá töø cô cheá taäp trung bao Trang 20 caáp sang cô cheá thò tröôøng, vôùi nhieàu thaønh phaàn kinh teá coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng XHCN, trong ñoù ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng ñöôïc coi laø ñoät phaù, then choát. Töø naêm 1988, thöïc hieän Nghò ñònh 53/HÑBT cuûa Chính phuû, thaønh laäp caùc ngaân haøng chuyeân doanh taùch khoûi ngaân haøng Nhaø nöôùc. Tôùi thaùng 5/1990 Phaùp leänh NHNN vaø Phaùp leänh Ngaân haøng, hôïp taùc xaõ tín duïng vaø coâng ty taøi chính ra ñôøi, chính thöùc ñaùnh daáu söï hình thaønh ngaân haøng hai caáp: NHNN laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä vaø tín duïng, laø ngaân haøng phaùt haønh, ñoàng thôøi laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng treân laõnh thoå Vieät Nam; caùc NHTM vaø caùc toå chöùc tín duïng hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng theo cô cheá thò tröôøng trong khuoân khoå phaùp luaät. Ñaây coù theå coi laø thôøi ñieåm ra ñôøi cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam vaø hình thaønh heä thoáng ngaân haøng hai caáp. Bôûi vì, tuy ngaân haøng Ñaàu tö vaø Phaùt trieån (tieàn thaân laø ngaân haøng Kieán thieát) ñöôïc thaønh laäp naêm 1957 vaø ngaân haøng Ngoaïi Thöông ñöôïc thaønh laäp naêm 1963, song cho tôùi naêm 1990, hai ngaân haøng treân chöa ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng nhö NHTM. 2.1.2 Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam trong nhöõng naêm qua. Qua gaàn 20 naêm ñoåi môùi, heä thoáng ngaân haøng ñaõ daàn hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng taøi chính quoác teá vaø coù moái quan heä hôïp taùc chính thöùc vôùi nhieàu nöôùc, nhieàu toå chöùc quoác teá vaø khu vöïc. Ñoàng thôøi, heä thoáng ngaân haøng cuõng ñaõ coù nhöõng böôùc ñi tích cöïc trong vieäc thöïc hieän caùc cam keát quoác teá, daàn daàn dôõ boû caùc raøo caûn veà hoaït ñoäng ngaân haøng, taøi chính vôùi beân ngoaøi; ñoàng thôøi cho pheùp caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng vaø thaønh laäp caùc ngaân haøng lieân doanh taïi Vieät Nam. Söï coù maët cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam böôùc ñaàu ñaõ taïo ra söï tin caäy cho caùc hoaït ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi, taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi yeân taâm môû roäng hoaït ñoäng thöông maïi vaø ñaàu tö vaøo Vieät Trang 21 Nam. Khoâng nhöõng theá, caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi ñaõ goùp phaàn laøm phong phuù theâm vaø soâi ñoäng hôn thò tröôøng taøi chính, tieàn teä; taïo neân moâi tröôøng caïnh tranh môùi, phaù daàn theá ñoäc quyeàn treân thò tröôøng taøi chính, tieàn teä cuõng nhö quoác teá hoaù hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng ôû Vieät Nam. Heä thoáng NHTM Vieät Nam coù maïng löôùi raát roäng lôùn, phaân boá ñeàu treân khaép ñaát nöôùc. Trong ñoù, khoái caùc NHTM Nhaø nöôùc coù maïng löôùi roäng lôùn hôn caû. Ngaân haøng NN & PTNT Vieät Nam coù 1611 chi nhaùnh treân toaøn quoác vaø treân 450 ngaân haøng ñaïi lyù; ngaân haøng Ngoaïi Thöông phaùt trieån vôùi 25 chi nhaùnh caáp I, 23 chi nhaùnh caáp II vaø coù quan heä ñaïi lyù vôùi treân 1200 Ngaân haøng taïi 85 nöôùc; Ngaân haøng Coâng Thöông coù 106 chi nhaùnh caáp I, II, 160 phoøng Giao dòch, 358 quyõ tieát kieäm quan heä ñaïi lyù vôùi 430 ngaân haøng, ngaân haøng Ñaàu tö & PT tính ñeán cuoái naêm 2000 ñaõ coù treân 102 chi nhaùnh vaø quan heä vôùi 565 ngaân haøng. Veà maët thò phaàn, caùc NHTM Vieät Nam ñang chieám moät thò phaàn lôùn nhaát vôùi: 85% thò phaàn voán huy ñoäng, 89% thò phaàn tín duïng, 60% voán trong toaøn heä thoáng. Vôùi heä thoáng maïng löôùi chi nhaùnh roäng lôùn treân khaép ñaát nöôùc, vôùi lòch söû phaùt trieån laâu ñôøi, caùc NHTM Vieät Nam ñaõ xaây döïng ñöôïc cho mình moät heä thoáng roäng lôùn, ñaùp öùng toát cho caùc nhu caàu voán ñeå phaùt trieån neàn kinh teá. Caùc khaùch haøng chuû yeáu cuûa NHTM Vieät Nam laø caùc doanh nghieäp lôùn, caùc Toång coâng ty Nhaø nöôùc. Thò tröôøng cuûa caùc NHTM khaùch haøng khoâng chæ ôû thaønh thò maø coøn caû thò tröôøng noâng nghieäp ôû khu vöïc noâng thoân. Nhöõng thaønh töïu heä thoáng NHTM Vieät Nam ñaït ñöôïc trong nhöõng naêm qua theå hieän qua moät soá lónh vöïc nhö sau: Trang 22 Thöù nhaát: Huy ñoäng nguoàn voán ñaùng keå caû noäi vaø ngoaïi teä, taêng tröôûng ñaàu tö cho vay ñaùp öùng nhu caàu cuûa neàn kinh teá. Bieåu 1: Nguoàn voán huy ñoäng cuûa NHTM Ñvt: tyû ñoàng. STT Chæ tieâu Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 1 NHQD 143.640 175.560 218.950 262.740 2 N.H Coå Phaàn 34.020 47.355 52.200 63.600 3 NHNNg vaø lieân doanh 11.340 12.705 18.850 24.650 Toång coäng 189.000 231.000 290.000 350.990 Nguoàn: NHNN Bieåu 2: Taêng tröôûng dö nôï cuûa NHTM Ñvt: tyû ñoàng. STT Chæ tieâu Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 1 NHQD 123.840 156.950 206.535 257.842 2 N.H Coå Phaàn 18.920 27.950 40.745 65.178 3 NHNNg vaø lieân doanh 29.240 30.100 33.720 36.980 Toång coäng 172.000 215.000 281.000 360.000 Nguoàn: NHNN So vôùi GDP (2000: 444.139 tyû ñoàng, 2001: 484.493 tyû ñoàng, 2002: 536.098 tyû ñoàng) heä thoáng NHTM ñaõ huy ñoäng voán baèng 42.55%, 47,68%, 54,09% vaø dö nôï baèng 38,73%, 44.38%, 52.42%. Ñieàu ñoù cho thaáy trong boái caûnh thò tröôøng chöùng khoaùn, traùi phieáu …coøn haïn heïp, caùc NHTM ñaõ giöõ vai troø chuû ñaïo, chuû löïc treân thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán. Thöù hai: Vôùi vai troø laø trung taâm thanh toaùn cuûa nhaø nöôùc, ngaân haøng ñaõ goùp phaàn quan troïng ñaåy nhanh toác ñoä chu chuyeån thanh toaùn, chu chuyeån voán. Trang 23 Neàn kinh teá caøng phaùt trieån, chu chuyeån thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët caøng taêng, vai troø cuûa NHTM trong thanh toaùn caøng maïnh hôn. Vôùi vieäc aùp duïng coâng ngheä vaø kyõ thuaät ngaân haøng hieän ñaïi, toác ñoä thanh toaùn qua ngaân haøng taêng nhanh. Caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi: theû ñieän töû, ruùt tieàn töï ñoäng, caùc loaïi card…ñaõ xuaát hieän vaø ngaøy caøng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong ñôøi soáng kinh teá. Thöù ba: Ngaân haøng ñaõ töøng böôùc môû roäng caùc nghieäp vuï ngaân haøng hieän ñaïi phuïc vuï nhu caàu cuûa neàn kinh teá, ñôøi soáng. Neáu nhöõng naêm tröôùc ñaây, caùc NHTM Vieät Nam haàu nhö chæ thöïc hieän caùc nghieäp vuï truyeàn thoáng, thì töø maáy naêm nay ñaõ töøng böôùc môû roäng caùc nghieäp vuï môùi cuûa NHTM hieän ñaïi, dòch vuï tieân tieán: dòch vuï ngaân haøng taïi nhaø, Internetbanking, heä thoáng thanh toaùn theû… Tuy nhieân caùc NHTM Vieät Nam seõ maát daàn nhöõng lôïi theá treân moät khi thò tröôøng taøi chính tieàn teä trong nöôùc ñöôïc môû cho caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi vaøo tham gia. Caùc NHNNg vôùi nhöõng öu theá noåi baät veà coâng ngheä, dòch vuï, voán seõ ñaët caùc NHTM Vieät Nam vaøo theá caïnh tranh maïnh meõ, caùc lôïi theá voán coù seõ khoù ñöôïc phaùt huy neáu nhö caùc NHTM Vieät Nam khoâng ngöøng caûi caùch. 2.2 Ñaùnh giaù thöïc traïng vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam 2.2.1 Caùc yeáu toá noäi taïi cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi. 2.2.1.1 Quy moâ voán ñieàu leä vaø voán töï coù. Voán ñieàu leä vaø voán töï coù coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi hoïat ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp noùi chung vaø ñaëc bieät ñoái vôùi NHTM - loïai hình doanh nghieäp kinh doanh tieàn teä, thu huùt voán cuûa caùc doanh nghieäp khaùc vaø daân cö. Voán ñieàu leä laø tieàm löïc taøi chính, laø ñieàu kieän ñaûm baûo an toøan trong hoïat ñoäng cuûa NHTM, laø uy tín cuûa NHTM ñeå taïo loøng tin ñoái vôùi coâng chuùng. Song Trang 24 hieän nay, voán ñieàu leä cuûa NHTM Vieät Nam coøn nhoû beù, keå caû NHTMQD. Lôùn nhaát laø Ngaân haøng NN & PTNT vôùi 5.190 tyû ñoàng, coøn caùc NHTM QD khaùc chæ coù khoûang 2.000 - 3.000 tyû ñoàng. Caùc Ngaân haøng coå phaàn coù toång voán khoûang treân 25.000 tyû ñoàng, nhö vaäy trung bình moãi Ngaân haøng coå phaàn chæ coù voán ñieàu leä treân 3 trieäu USD. Moät chæ tieâu quan troïng ñaùnh giaù an toøan ngaân haøng laø tyû troïng voán töï coù so vôùi toång taøi saûn Coù ruûi ro. Luaät caùc toå chöùc tín duïng (12/1997) ñieàu 81 ñaõ quy ñònh: toå chöùc tín duïng phaûi duy trì tyû leä ñaûm baûo an toøan naøy. Theo tieâu chuaån cuûa UÛy Ban Giaùm saùt Balse thì heä soá toái thieåu laø 8%. Trong khi ñoù, tôùi nay caùc NHTMNN hieän nay môùi chæ ñaït cao nhaát gaàn 6.17%; caùc NHTMCP vaøo khoaûng 3%-7%, ít coù Ngaân haøng naøo ñaït con soá chuaån 8%. Neáu so saùnh vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc, coù theå noùi caùc NHTM Vieät Nam ñeàu coù voán töï coù ít hôn nhieàu so vôùi caùc Ngaân haøng trong khu vöïc. Ngaân haøng coù voán töï coù lôùn nhaát chæ vaøo khoaûng 170 trieäu USD, nhoû nhaát vaøo khoaûng 1 trieäu USD trong khi 1 Ngaân haøng trong khu vöïc coù voán khoaûng 1 tyû USD, töùc laø voán töï coù cuûa moät NHTM Vieät Nam chæ baèng 1/5 voán töï coù cuûa moät Ngaân haøng trong khu vöïc. Voán töï coù nhoû beù coøn laøm haïn cheá khaû naêng môû roäng cho vay baûo laõnh do quy ñònh chaët cheõ cuûa Luaät caùc TCTD (12/1997): toång dö nôï cho vay ñoái vôùi moät khaùch haøng khoâng ñöôïc vöôït quaù 15% voán töï coù cuûa TCTD. Ñieàu naøy raát haïn cheá NHTM cho vay caùc döï aùn lôùn. Ñaây laø moät thaùch thöùc lôùn cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp vôùi coäng ñoàng taøi chính quoác teá. Voán töï coù thaáp seõ laøm maát ñi cô hoäi laøm aên vôùi caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi, caû veà hoaït ñoäng dòch vuï vaø tín duïng. Do vaäy vieäc taêng voán ñieàu leä vaø voán töï coù laø moät vaán ñeà böùc xuùc hieän nay. Trang 25 Treân thöïc teá, ñeán nay nhaø nöôùc ñaõ caáp boå sung voán ñieàu leä treân 9.000 tyû (ñaït 85% keá hoaïch ñeán naêm 2005) nhöng tyû leä an toaøn voán cuûa caùc NHTMQD vaãn thaáp. Ngaân haøng Noâng nghieäp & PT Noâng thoân laø ngaân haøng coù tyû leä voán töï coù lôùn nhaát laø 6.17%. Beân caïnh ñoù, toác ñoä taêng tröôûng taøi saûn coù bình quaân cuûa caùc NHTM trong giai ñoaïn qua laø quaù nhanh, giai ñoaïn 2001-2003 laø töø 20-22% ñaõ gaây aùp löïc lôùn phaûi taêng voán töï coù cuõng nhö kieåm soaùt chaát löôïng hoaït ñoäng. Theo tính toaùn, ñeå ñaûm baûo toác ñoä taêng tröôûng toång taøi saûn coù (chuû yeáu laø toác ñoä tín duïng ñoái vôùi neàn kinh teá) haøng naêm töø 15-20% vaø tyû leä an toaøn voán toái thieåu 5% vaøo naêm 2005, 8% cho giai ñoaïn 2006-2010, nhu caàu boå sung voán ñieàu leä cho caùc NHTMQD laø raát lôùn, haøng chuïc ngaøn tyû ñoàng. 2.2.1.2. Chaát löôïng Taøi saûn Coù. Moät chæ tieâu coù theå noùi laø quan troïng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng ñoù laø Nôï quaù haïn treân Toång dö nôï. Theo thoâng leä quoác teá, tyû leä coù theå chaáp nhaän ñöôïc laø vaøo khoaûng 3%-5%. Tính ñeán thôøi ñieåm 31/12/2002, toång soá nôï quaù haïn bao goàm caû nôï quaù haïn thoâng thöôøng, nôï khoù ñoøi (coøn trong haïn hoaëc ñaõ quaù haïn), nôï chôø xöû lyù (coù taøi saûn ñaûm baûo chôø xöû lyù) vaø nôï ñöôïc khoanh (ñöôïc pheùp cuûa Chính phuû) chieám treân 7% toång dö nôï. Ñaëc bieät, moät soá NHTM lôùn coù soá nôï quaù haïn (nôï xaáu) lôùn hôn voán töï coù. Vieäc cô caáu laïi nôï cuûa caùc NHTM Vieät Nam cuõng ñang gaëp nhöõng khoù khaên lôùn veà nguoàn taøi chính. Beân caïnh ñoù, nguy cô veà tieáp tuïc phaùt sinh nôï quaù haïn môùi seõ tieáp tuïc gia taêng do hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laøm aên keùm hieäu quaû. Nhö vaäy, möùc nôï quaù haïn vöøa qua vaø keùo daøi ñeán nay, cuøng vôùi soá voán phaùp ñònh moûng manh laøm cho caùc ngaân haøng raát deã bò toån thöông tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa neàn kinh teá. Do vaäy, vieäc ñaåy maïnh vaø xöû lyù nôï toàn ñoïng cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong thôøi ñieåm hieän nay laø voâ cuøng caáp baùch. Trang 26 2.2.1.3 Trang bò Khoa hoïc Coâng ngheä cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä Ngaân haøng vaø dòch vuï thanh toaùn laø moät trong nhöõng nhieäm vuï lôùn cuûa ngaønh Ngaân haøng. Döï aùn naøy ñöôïc baét ñaàu töø naêm 1994 do WB cho vay voán vôùi toång soá tieàn 49 trieäu USD nhaèm hieän ñaïi hoùa heä thoáng thanh toaùn lieân Ngaân haøng vaø heä thoáng thanh toaùn noäi boä. Ñeán nay, heä thoáng thanh toaùn lieân ngaân haøng ñaõ cô baûn vaän haønh troâi chaûy, caùc giao dòch thanh toaùn qua heä thoáng ñaûm baûo an toaøn, chính xaùc, ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa caùc ngaân haøng thaønh vieân tham gia. Heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam ñaëc bieät laø NHTMNN ngaøy caøng chuù troïng ñeán vieäc aùp duïng coâng ngheä tin hoïc vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa mình nhö: trieån khai heä thoáng thanh toaùn ñieän töû (ñeán nay heä thoáng ñaõ coù treân 200 chi nhaùnh cuûa 50 thaønh vieân tham gia, soá leänh xöû lyù bình quaân moãi ngaøy khoaûng 8.000 leänh vôùi soá tieàn thanh toaùn bình quaân moãi ngaøy laø 4.000 tyû ñoàng), heä thoáng thanh toaøn buø tröø ñieän töû cuõng ñöôïc ñöa vaøo vaän haønh chính thöùc töø 01/01/2003; ñöa vaøo öùng duïng coâng ngheä thoâng tin trong hoaït ñoäng dòch vuï cuûa mình nhaèm cung caáp caùc dòch vuï theo höôùng "ngaân haøng ñieän töû" nhö dòch vuï Homebanking, MobileBanking, Phone Banking, Internetbank, thanh toaùn online… Tuy nhieân, quaù trình hieän ñaïi hoùa coâng ngheä vaø phaùt trieån caùc dòch vuï Ngaân haøng coøn dieãn ra chaäm, söï phoái keát giöõa caùc NHTM coøn thieáu chaët cheõ neân hieäu quaû khai thaùc coøn thaáp, gaây laõng phí. Moät soá dòch vuï Ngaân haøng hieän ñaïi tuy ñaõ ñöôïc trieån khai nhöng môùi chæ ôû giai ñoaïn thöû nghieäm vaø cung caáp cho moät soá ít ñoái töôïng khaùch haøng. Caùc NHTM Vieät Nam chöa ñuû trình ñoä thieát keá toång theå, coøn nhieàu heä thoáng öùng duïng töï phaùt trieån vaø mang tính taïm thôøi, do ñoù vieäc kieåm soaùt gaëp nhieàu khoù khaên vaø heä thoáng coù nhieàu ruûi ro. Heä thoáng caùc chöông trình öùng duïng Trang 27 cuõng khoâng ñoàng boä giöõa caùc heä thoáng Ngaân haøng gaây khoù khaên trong vieäc truy caäp lieân keát caùc döõ lieäu cuõng nhö noái maïng trong toaøn heä thoáng Nguyeân nhaân laø do caùc NHTM Vieät Nam coøn thieáu voán ñeå ñaàu tö cho coâng ngheä. Trình ñoä cuûa ñoäi nguõ caùn boä chuyeân veà coâng ngheä taïi caùc NHTM coøn baát caäp, chöa tieáp caän vaø öùng duïng ñöôïc nhöõng coâng ngheä môùi. Caùc Ngaân haøng cuõng chöa yù thöùc heát ñöôïc taàm quan troïng cuûa coâng ngheä trong vieäc naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm dòch vuï Ngaân haøng neân vieäc ñaàu tö cho coâng ngheä chöa thích ñaùng. 2.2.1.4 Caùc yeáu toá veà con ngöôøi . Coù theå noùi, con ngöôøi luoân giöõ vai troø trung taâm trong moïi hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Trong lónh vöïc Ngaân haøng, con ngöôøi caøng coù vai troø quan troïng do ñaây laø moät hoaït ñoäng dòch vuï, vieäc duy trì quan heä giöõa khaùch haøng vaø ngaân haøng laø nhieäm vuï trung taâm cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa caùc NHTM. Qua soá lieäu khaûo saùt cho thaáy ñang coù söï giaûm bôùt veà tyû leä lao ñoäng chöa qua ñaøo taïo, trong khi ñoù tyû troïng lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo treân ñaïi hoïc vaø ñaïi hoïc trong toaøn ngaønh taêng ñaùng keå. Tuy nhieân, neáu so saùnh vôùi heä thoáng Ngaân haøng cuûa caùc nöôùc khaùc thì tyû leä ñaïi hoïc vaø treân ñaïi hoïc trong toång soá lao ñoäng cuûa Vieät Nam vaãn coøn thaáp hôn raát nhieàu, cuï theå tyû leä naøy ôû Thaùi Lan laø 65% so vôùi 39% cuûa ta. Moät trong nhöõng ñieåm yeáu cuûa trình ñoä caùn boä Ngaân haøng laø xuaát phaùt töø ñaëc thuø hình thaønh vaø phaùt trieån, nguoàn nhaân löïc do chuyeån töø heä thoáng cuõ neân raát ñoâng chòu aûnh höôûng khaù naëng cuûa tö töôûng kinh doanh bao caáp. Phaàn ñoâng trình ñoä cuûa caùn boä coøn nhieàu baát caäp, nhieàu caùn boä chöa qua ñaøo taïo cô baûn vaø trong soá ñoù khoâng ít ngöôøi khoù coù khaû naêng ñaøo taïo laïi. Theo ñaùnh giaù chung thì ngay caû trong soá caùn boä coù trình ñoä cao vaãn coù moät soá baát caäp nhö: Trang 28 - Khoaûng moät nöûa soá caùn boä treân ñaïi hoïc trong ngaønh hieän nay ñöôïc ñaøo taïo ôû caùc nöôùc XHCN tröôùc ñaây tuy coù phöông phaùp luaän toát nhöng xuaát phaùt ñieåm veà kinh teá thò tröôøng khoâng cao vaø nhöng phaàn ñoâng ñaõ cao tuoåi. - Hôn moät nöûa ñoäi nguõ caùn boä treân ñaïi hoïc hieän nay ñöôïc ñaøo taïo trong cô cheá môùi, nhöng do vieäc ñaøo taïo ñöôïc thöïc hieän moät caùch oà aït trong ngaén haïn neân ñaõ boäc loä nhöõng vaán ñeà veà chaát löôïng vaø khaû naêng ñaûm nhaän coâng vieäc. - Trình ñoä cuûa ñoäi nguõ lao ñoäng veà ngoaïi ngöõ, söû duïng coâng ngheä thoâng tin coøn haïn cheá neân khoâng theå nghieân cöùu, hieåu bieát töôøng taän veà saûn phaåm, dòch vuï cuûa caùc ñoái thuû caïnh tranh. Nhieàu caùn boä Ngaân haøng chöa hình dung ñöôïc nhöõng dòch vuï ngaân haøng tieân tieán treân theá giôùi ñöôïc giôùi thieäu qua ñaøi, baùo. Tieàm aån ruûi ro tín duïng cao laø moät minh chöùng cho söï chöa thaønh thaïo veà nghieäp vuï tín duïng, chöa keå laø caùc nghieäp vuï môùi. Soá ngöôøi am hieåu töôøng taän luaät phaùp quoác teá, caùc quy ñònh cuûa toå chöùc theá giôùi khoâng nhieàu. - Chöa ñoåi môùi taùc phong laøm vieäc, vaãn laøm vieäc theo giôø haønh chính. Vieäc boá trí phuïc vuï khaùch haøng vaøo nhöõng ngaøy nghæ ñöôïc toå chöùc tín duïng coù keá hoaïch trieån khai, laõnh ñaïo heát söùc quan taâm vaø nhieàu ngöôøi mong moûi. Nhöng phaùt sinh nhieàu vaán ñeà caàn phaûi xöû lyù ñoàng boä töø cheá ñoä kho quyõ, cheá ñoä tröïc cuûa caùn boä laõnh ñaïo, cheá ñoä laøm theâm ngoaøi giôø…môùi thöïc hieän ñöôïc. 2.2.1.5 Trình ñoä quaûn lyù. Coâng taùc quaûn trò ñieàu haønh cuûa caùc NHTM vaãn coøn nhieàu baát caäp. Phaàn lôùn caùc NHTM chöa coù chieán löôïc, keá hoaïch kinh doanh hieäu quaû vaø beàn vöõng treân cô sôû ñaùnh giaù nguoàn löïc hieän coù, phaân tích moâi tröôøng kinh teá, moâi tröôøng kinh doanh hieän taïi vaø trong töông lai. Chính saùch khaùch haøng cuûa caùc Ngaân haøng cuõng coøn yeáu keùm. Khaû naêng phaân tích taøi chính nhö ñaùnh giaù lôïi nhuaän, ruûi ro cuõng nhö coâng taùc quaûn lyù taøi saûn Nôï-Coù cuûa Ngaân haøng chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Trang 29 Caùc Ngaân haøng coøn thieáu moät taàm nhìn daøi haïn ñeå naâng cao vò theá cuûa Ngaân haøng. Tuy nhieân, haàu heát caùc Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh ñeàu muoán phaùt trieån thaønh nhöõng taäp ñoaøn ña naêng, tham gia cung caáp haàu nhö taát caû caùc lónh vöïc dòch vuï vaø nhö vaäy laø seõ saün saøng ñoái maët vôùi söï caïnh tranh gay gaét, keå caû nhöõng lónh vöïc khoâng phaûi laø theá maïnh cuûa Ngaân haøng. Moät ví duï ñieån hình cho söï yeáu keùm cuûa coâng taùc quaûn trò laø ñaàu naêm 2003, khi Ngaân haøng nhaø nöôùc töï do hoùa laõi suaát, caùc NHTM ñaõ lao vaøo cuoäc chieán giaù caû. Laõi suaát huy ñoäng ñöôïc ñaåy leân quaù cao nhöng khoâng coù taùc ñoäng roõ reät ñeán löôïng voán huy ñoäng. Ngöôïc laïi, noù khieán chaát löôïng tín duïng cuûa caùc Ngaân haøng bò giaûm suùt do vaán ñeà veà ruûi ro ñaïo ñöùc vaø löïa choïn ñoái nghòch. Ñieàu naøy roõ raøng ñaõ taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán lôïi nhuaän cuûa heä thoáng Ngaân haøng voán ñaõ thaáp. Heä thoáng NHTM ñaõ khoâng taän duïng ñöôïc maët tích cöïc cuûa töï do hoùa laõi suaát maø ñaõ töï laøm suy yeáu baûn thaân mình tröôùc khi caïnh tranh vôùi caùc Ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Ngoaøi ra, neáu xem xeùt vôùi caùc Ngaân haøng trong khu vöïc thì tyû leä chi phí cho hoaït ñoäng nhaát laø caùc chi phí quaûn lyù haønh chính, chi phí nhaân löïc cuûa caùc NHTM Vieät Nam ñang ôû möùc raát cao, khoaûng 9% so vôùi 2.5-3% cuûa caùc Ngaân haøng trong khu vöïc. Ñaây cuõng laø thaùch thöùc chuû yeáu cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong quaù trình tham gia caïnh tranh rong khu vöïc vaø treân quoác teá. 2.2.2 Nhu caàu cuûa khaùch haøng. Nhu caàu cuûa khaùch haøng laø yeáu toá quan troïng nhaát trong vieäc môû roäng caùc dòch vuï Ngaân haøng. Tuy nhieân coù theå thaáy raèng hieän nay, söï hieåu bieát cuûa phaàn lôùn khaùch haøng ñoái vôùi caùc dòch vuï Ngaân haøng coøn quaù ñôn giaûn, nhu caàu cuûa khaùch haøng ñoái vôùi caùc saûn phaåm vaø dòch vuï Ngaân haøng môùi chæ döøng laïi ôû möùc söû duïng caùc saûn phaåm do Ngaân haøng cung caáp. Hieän nay, trong khi hoaït ñoäng cuûa caùc Ngaân haøng hieän ñaïi treân theá giôùi taêng nhanh tyû troïng dòch vuï thanh toaùn vaø cung caáp caùc tieän ích gaén lieàn vôùi öùng Trang 30 duïng coâng ngheä tin hoïc, vieãn thoâng hieän ñaïi thì caùc NHTM nöôùc ta vaãn chuû yeáu taäp trung vaøo thò phaàn saûn phaåm tín duïng. Moät soá Ngaân haøng nöôùc ngoaøi ñaõ taäp trung trong lónh vöïc taøi trôï thöông maïi, môû L/C, baûo laõnh hôïp ñoàng xuaát nhaäp khaåu…vì hoï coù theá maïnh laø coù caû maïng löôùi caùc Ngaân haøng treân khaép theá giôùi raát thuaän tieän cho thanh toaùn quoác teá vaø giaûm thieåu ruûi ro. Ñeå thu huùt khaùch haøng, caùc NHNNg loaïi boû nhöõng thuû tuïc röôøm raø vaø khi khaùch haøng heïn gaëp deã daøng hôn khi gaëp giaùm ñoác caùc Ngaân haøng trong nöôùc, thaäm chí coøn töï tìm ñeán khaùch haøng neáu xeùt thaáy naêng löïc cuûa khaùch haøng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu. Ngoaøi ra, söï hieåu bieát vaø söû duïng cuûa khaùch haøng veà caùc saûn phaåm hieän ñaïi cuûa Ngaân haøng cuõng coøn raát haïn cheá. Ñoù laø do coâng taùc Marketing höôùng veà khaùch haøng vaãn chöa ñöôïc caùc Ngaân haøng quan taâm ñuùng möùc. Trong thôøi gian gaàn ñaây, caùc Ngaân haøng cuõng ñaõ noã löïc trong vieäc ña daïng hoùa caùc loaïi hình dòch vuï Ngaân haøng ñeå khoâng nhöõng ñaùp öùng maø coøn taïo ra nhöõng saûn phaåm môùi cho khaùch haøng löïa choïn nhö caùc dòch vuï veà theû ATM, thanh toaùn baèng theû ATM, tieát kieäm tích luõy, tieát kieäm theo hình thöùc baäc thang. Caùc NHTM ñaõ vaø ñang xaây döïng chieán löôïc ñoäi nguõ khaùch haøng truyeàn thoáng maø ñaõ traûi qua quaù trình “saøng loïc” ñöôïc, ñoàng thôøi cuõng tìm ñeán nhöõng doanh nghieäp, baïn haøng môùi vì noù quyeát ñònh söï toàn taïi tröôùc maét cuõng nhö trong töông lai laâu daøi. Trong thôøi gian qua, caùc Ngaân haøng cuõng ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieäc ñoåi môùi phong caùch giao dòch vaø coù thaùi ñoä aân caàn chu ñaùo vôùi khaùch, noù laø ñoøn baåy ngaøy caøng thu huùt nhieàu khaùch haøng. 2.2.3 Moâi tröôøng kinh teá vaø caùc lónh vöïc lieân quan. Trong hoaït ñoäng Ngaân haøng caùc lónh vöïc coù lieân quan vaø phuï trôï coù theå keå ñeán laø söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin vaø tin hoïc. Hai öùng duïng chính cuûa coâng ngheä thoâng tin vaø tin hoïc trong hoaït ñoäng lieân Ngaân haøng ñöôïc theå hieän thoâng qua heä thoáng thanh toaùn ñöôïc maùy tính hoùa CHIPS (the Clearing House Trang 31 Interbank Payment System) vaø SWIPT (the Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications). Chính söï phaùt trieån cuûa caùc heä thoáng treân ñaõ giuùp cho caùc giao dòch Ngaân haøng taêng leân caû maët löôïng laãn maët chaát. Beân caïnh ñoù, Ngaân haøng cuõng chòu taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá thuoäc veà moâi tröôøng kinh teá vó moâ nhö chính saùch cuûa Nhaø nöôùc trong töøng thôøi kyø, moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng. Trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi nhö hieän nay, söï suy thoaùi hay taêng tröôûng kinh teá cuûa moät nöôùc, moät khu vöïc cuõng gaây taùc ñoäng ñeán hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, nhaát laø doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc Ngaân haøng, moät lónh vöïc ñöôïc coi laø nhaïy caûm nhaát trong neàn kinh teá. Vì vaäy moâi tröôøng kinh teá vó moâ cuõng khoâng coøn boù heïp trong moâi tröôøng kinh teá cuûa moät nöôùc, moät quoác gia rieâng reõ nöõa, maø trong nhieàu tröôøng hôïp, noù coøn bao haøm laø moâi tröôøng kinh teá quoác teá, laø söï taêng tröôûng hay suy thoaùi kinh teá chung cuûa caû theá giôùi. Vì vaäy, trong ñieàu kieän hoäi nhaäp quoác teá, caùc NHTM coøn phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch thöùc do moâi tröôøng kinh teá trong nöôùc vaø quoác teá gaây ra. Xuaát phaùt ñieåm vaø cô caáu cuûa neàn kinh teá Vieät Nam: neàn kinh teá Vieät Nam tuy ñöôïc ñaùnh giaù laø ñang phaùt trieån, nhöng chuùng ta coù xuaát phaùt ñieåm thaáp vaø cô caáu kinh teá khoâng hôïp lyù, keùm hieäu quaû. Chính vì vaäy, trong baûng xeáp haïng caïnh tranh cuûa moät soá neàn kinh teá do dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi WEF (World Economic Forum) tieán haønh, vò trí caïnh tranh cuûa Vieät Nam thöôøng ñöùng ôû cuoái toáp, nhöõng naêm sau laïi thaáp hôn nhöõng naêm tröôùc (naêm 2004 Vieät Nam tuït 15 baäc so vôùi naêm 2003 trong baûng xeáp haïng naêng löïc caïnh tranh cuûa moät soá nöôùc). Ñieàu ñoù cho thaáy, chuùng ta phaûi coá gaéng ñeå caûi thieän vò trí caïnh tranh cuûa neàn kinh teá noùi chung vaø cuûa töøng doanh nghieäp trong neàn kinh teá noùi rieâng. Khoâng theå coù moät heä thoáng NHTM khoûe maïnh trong moät neàn kinh teá coøn nhieàu vaán ñeà. Hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng phaûn aùnh hieäu quaû hoaït ñoäng Trang 32 cuûa caùc doanh nghieäp, cuûa neàn kinh teá. Chính vì vaäy, maø thaùch thöùc lôùn cuûa neàn kinh teá Vieät Nam trong hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, trong vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá, ñaàu tö…cuõng chính laø caùc thaùch thöùc ñoái vôùi Ngaân haøng, keânh truyeàn daãn voán quan troïng cuûa neàn kinh teá. Moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng Ngaân haøng: Trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc nhö hieän nay, vaán ñeà moâi tröôøng phaùp lyù cho caùc hoaït ñoäng kinh teá coù vai troø quan troïng, taùc ñoäng maïnh meõ tôùi söï phaùt trieån vaø söï töï chuû kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Thaùch thöùc do moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng Ngaân haøng ñaët ra do yeáu toá naøy cuûa chuùng ta chöa hoaøn thieän, coøn nhieàu vaán ñeà phaûi chænh söûa, boå sung vaø hoaøn thieän maø vieäc naøy lieân quan ñeán nhieàu caáp, nhieàu ngaønh, vaøo söï thay ñoåi nhaän thöùc phaùp luaät vaø yù thöùc phaùp luaät cuûa ngöôøi daân. 2.2.4 Chieán löôïc kinh doanh vaø ñoái thuû caïnh tranh.cuûa caùc NHTM. Trong khoaûng 15 naêm trôû laïi ñaây, heä thoáng NHTM Vieät Nam ñaõ coù nhieàu ñoåi môùi, trong ñoù tröôùc heát phaûi keå ñeán söï ña daïng hoùa veà caùc loaïi hình hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy bao goàm: 5 NHTM quoác doanh, 1 Ngaân haøng chính saùch, 25 NHCP ñoâ thò, 12 NHCP noâng thoân, 27 chi nhaùnh Ngaân haøng nöôùc ngoaøi, 4 ngaân haøng lieân doanh vôùi soá löôïng caùc chi nhaùnh roäng khaép trong phaïm vi caû nöôùc. Chính söï ña daïng trong caùc loaïi hình hoaït ñoäng ñaõ daãn ñeán söï caïnh tranh trong heä thoáng Ngaân haøng, söï ña daïng hoaù caùc loaïi hình dòch vuï nhö thanh toaùn theû, caùc dòch vuï chuyeån tieàn… taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñaõ taïo ra cho khaùch haøng nhöõng dòch vuï vôùi chaát löôïng ngaøy caøng cao. Maëc duø caùc NHTM quoác doanh vaãn ñang chieám lónh haàu heát thò tröôøng taøi chính, nhöng caùc NHTM ngoaøi quoác doanh, lieân doanh ñang gia taêng thò phaàn cuûa mình trong thò tröôøng tieàn teä. Söï ra ñôøi cuûa caùc NHTMCP vaø cho pheùp caùc chi nhaùnh Ngaân haøng nöôùc ngoaøi, lieân doanh hoaït ñoäng ñaõ chaám döùt tình traïng ñoäc quyeàn cuûa caùc NHTMQD vaø hình thaønh söï caïnh tranh giöõa caùc Ngaân haøng. Nhôø Trang 33 vaäy maø caùc toå chöùc tín duïng phaùt huy söï naêng ñoäng vaø chòu traùch nhieäm cao hôn ñoái vôùi caùc saûn phaåm dòch vuï cuûa mình. Chính söï caïnh tranh giöõa caùc toå chöùc tín duïng ñaõ vaø ñang laøm boäc loä nhöõng yeáu keùm cuûa caùc NHTM quoác doanh. Cuï theå nhö: vaøo naêm 2000, trong khi caùc NHNNg chæ chieám 8.8% thò tröôøng tieàn göûi thì laïi chieám tôùi 11.6% thò tröôøng cho vay. Ñaây laø moät yeáu toá phaûn aùnh söï naêng ñoäng cuûa caùc NHNNg so vôùi caùc Ngaân haøng trong nöôùc. Trong 2 naêm tieáp theo, nhôø coù nhöõng noã löïc nhaát dònh caùc NHTMQD ñaõ giaønh laïi ñöôïc thò phaàn cuûa mình treân thò tröôøng tín duïng, tuy nhieân cuõng phaûi nhaän thaáy raèng neáu caùc Ngaân haøng trong nöôùc khoâng coù caùc bieän phaùp thích hôïp thì ñeán caû thò tröôøng trong nöôùc cuõng seõ khoù giöõ vì nhöõng öu ñaõi cho heä thoáng Ngaân haøng quoác doanh seõ giaûm khi Vieät Nam tham gia vaøo caùc hieäp ñònh trong khu vöïc. Söï caïnh tranh seõ trôû neân aùc lieät hôn vaø ai giaønh ñöôïc phaàn thaéng laø ngöôøi coù ñöôïc nhöõng chieán löôïc kinh doanh hôïp lyù. 2.3 Ñaùnh giaù thöïc traïng caùc dòch vuï cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. 2.3.1 Dòch vuï huy ñoäng voán: Dòch vuï huy ñoäng voán bao goàm huy ñoäng voán töø vay Ngaân haøng nhaø nöôùc, caùc toå chöùc tín duïng, toå chöùc kinh teá, töø daân cö thoâng qua caùc hình thöùc nhö nhaän tieàn göûi, phaùt haønh caùc loaïi giaáy tôø coù giaù nhö: soå tieát kieäm, kyø phieáu, traùi phieáu, chöùng chæ tieàn göûi… 2.3.1.1 Quy moâ huy ñoäng voán. Huy ñoäng voán cuûa caùc NHTM trong caû nöôùc trong giai ñoaïn töø naêm 1996 ñeán nay coù söï taêng tröôûng roõ reät. Toång löôïng tieàn göûi Ngaân haøng huy ñoäng taêng töø 42 ngaøn tyû leân 285.8 ngaøn tyû trong giai ñoaïn 1996-2003, toác ñoä taêng ñöôïc duy trì oån ñònh ôû möùc cao (25-40%/naêm) Trang 34 Baûng 3: Nguoàn voán tieàn göûi cuûa caùc TCTD trong caû nöôùc giai ñoaïn 1996-2003. Ñvt: 1.000 tyû VNÑ Naêm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Nguoàn voán tieàn göûi 41,5 56,3 75,4 119,1 189 231 290 324,1 Trong ñoù: VNÑ 28,3 37,6 51,4 75,3 118,6 138,6 172,4 203,7 Ngoaïi teä 13,2 18,7 24,1 43,8 70,4 92,4 117,6 120,3 Nguoàn: NHNN Trong naêm 2003, caùc NHTM ñaõ ña daïng hoùa caùc hình thöùc huy ñoäng voán, haàu heát caùc NHTM ñaõ taêng laõi suaát huy ñoäng VNÑ, theâm vaøo ñoù tyû giaù ñöôïc duy trì oån ñònh, laõi suaát tieàn göûi VNÑ ôû möùc cao so vôùi laõi suaát tieàn göûi baèng ngoaïi teä neân ñaõ ñaåy nhanh toác ñoä huy ñoäng voán, nhaát laø huy ñoäng voán baèng noäi teä. 2.3.1.2 Ñaùnh giaù veà hieäu quaû vaø chaát löôïng hoaït ñoäng huy ñoäng voán. ƒ Khaû naêng thu huùt nguoàn tieàn göûi trong neàn kinh teá. Neàn kinh teá Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây phaùt trieån vôùi toác ñoä cao hôn tröôùc raát nhieàu. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân haøng naêm laø 7.5%, thu nhaäp daân cö cuõng gia taêng, do vaäy caùc phöông tieän thanh toaùn trong löu thoâng (cô soá tieàn môû roäng M2) cuõng taêng maïnh, töø möùc 64.7 nghìn tyû ñoàng (naêm 1996) leân ñeán 381 nghìn tyû ñoàng (naêm 2003). Löôïng tieàn ngoaøi löu thoâng chieám tyû leä thaáp, khoaûng 25% toång cô soá tieàn. Ñieàu naøy chöùng toû khaû naêng thu huùt tieàn göûi trong neàn kinh teá ngaøy caøng taêng. Tuy nhieân, so vôùi khu vöïc thì möùc gia taêng naøy coøn haïn cheá. Treân thöïc teá caùc NHTM Vieät Nam coù möùc huy ñoäng voán treân GDP chæ baèng 1/3 so vôùi Haøn Quoác vaø baèng 1/4 so vôùi Trung Quoác. Ñieàu naøy cho thaáy ñoä tin caäy cuûa nhaân daân Trang 35 vaøo heä thoáng NHTM Vieät Nam chöa cao. Theo tính toaùn chæ coù khoaûng 18.5% toång soá tieát kieäm ñöôïc göûi taïi Ngaân haøng vaø caùc toå chöùc tín duïng. Moät phaàn lôùn khoaûn tieát kieäm ñoù vaãn toàn taïi döôùi daïng vaøng vaø ngoaïi teä chieám 30%. Baûng 4: Löôïng tieàn trong löu thoâng (giai ñoaïn 1996-2003) Ñvt: 1.000 tyû VNÑ Naêm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Cô soá tieàn môû roäng (M2) 64.7 81.6 102.4 160.4 222.9 260.8 329 381.1 Tieàn göûi Ngaân haøng 42.0 56.5 75.5 119.1 170.7 201.0 247.3 285.8 Tieàn ngoaøi löu thoâng 22.6 25.1 27.0 41.3 52.2 59.8 81.7 95.3 Nguoàn: NHNN. ƒ Cô caáu nguoàn voán tieàn göûi Baûng 5: Cô caáu nguoàn voán tieàn göûi (2001-2003) – tính theo tyû troïng %. Cô caáu nguoàn voán 2001 2002 2003 1. VNÑ – USD 71%/29% 59%/41% 58%/42% 2. Tieàn göûi TCKT- Daân cö 41%/59% 39%/61% 37%/63% 3. Ngaén haïn-trung daøi haïn 60%/40% 56%/44% 65%/35% (Nguoàn: NHNN Vieät Nam. ) Theo cô caáu caùc loaïi tieàn göûi cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ta nhaän thaáy: tyû troïng tieàn göûi daân cö cao trong khi toác ñoä taêng tieàn göûi thanh toaùn trong neàn kinh teá vaãn chöa cao. Ñieàu naøy laøm cho laõi suaát bình quaân ñaàu vaøo cuûa Ngaân haøng cao do phaûi traû laõi cao cho khu vöïc daân cö. Trang 36 2.3.1.3 Khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam so vôùi caùc NHNNg trong coâng taùc huy ñoäng voán. ƒ Ñoái vôùi caùc NHTM trong nöôùc: caùc NHTM trong nöôùc hieän coù öu theá trong vieäc naém giöõ thò phaàn tieàn göûi. Tieàn göûi cuûa caùc NHTM nhaø nöôùc chieám khoaûng 76% toång nguoàn voán huy ñoäng. Ñaëc bieät, caùc Ngaân haøng naøy naém giöõ tôùi treân 90% löôïng tieàn göûi coù kyø haïn treân 1 naêm cuûa daân cö, taïo nguoàn voán töông ñoái oån ñònh cho hoaït ñoäng tín duïng. Vieäc naém giöõ phaàn lôùn nguoàn tieàn göûi cuûa caùc toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân, caùc NHTM nhaø nöôùc coù nguoàn voán reû, coù khaû naêng caïnh tranh veà laõi suaát. Caùc NHTMNN coù maïng löôùi roäng khaép caû nöôùc, taïo thaønh heä thoáng huy ñoäng voán raát thuaän tieän. Caùc NHTM trong nöôùc khoâng bò giôùi haïn bôûi giaáy pheùp veà caùc loaïi tieàn göûi, hình thöùc huy ñoäng vaø soá löôïng tieàn göûi ñöôïc nhaän Maëc duø coù lôïi theá veà nguoàn voán, song caùc NHTM trong nöôùc laïi deã gaëp phaûi nhöõng ruûi ro heä thoáng ôû möùc cao hôn nhieàu so vôùi nhoùm nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät, trong tröôøng hôïp daân cö ruùt tieàn oà aït. Khi caùc NHNNg ñöôïc pheùp nôùi loûng tyû leä huy ñoäng tieàn ñoàng seõ taïo söï chuyeån dòch tieàn göûi töø caùc NHTM trong nöôùc sang nhoùm NHNNg vaø nhöõng khaùch haøng truyeàn thoáng cuûa caùc NHTMNN coù theå chuyeån thaønh khaùch haøng cuûa caùc NHNNg . Ñoù coù theå laø do cung caùch phuïc vuï vaø cô sôû vaät chaát cuûa caùc Ngaân haøng trong nöôùc khoâng ñöôïc toát nhö NHNNg. ƒ Ñoái vôùi caùc chi nhaùnh NHNNg. Theá maïnh cuûa caùc chi nhaùnh NHNNg hieän nay laø ñöôïc nhaän tieàn göûi cuûa caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ngoaøi ra, hoï coù khaû naêng taêng maïnh veà tieàn göûi ngoaïi teä khi ñöôïc NHNN cho pheùp môû roäng phaïm vi huy ñoäng tieàn göûi. Tuy nhieân, thò phaàn tieàn göûi cuûa nhoùm naøy laø raát nhoû (khoaûng 10%) do bò haïn cheá veà loaïi tieàn göûi, tyû leä nhaän tieàn göûi, ñòa baøn huy ñoäng tieàn göûi. Do vaäy, khaû naêng môû roäng quan heä khaùch haøng vôùi caùc khaùch haøng Vieät Nam laø caùc doanh Trang 37 nghieäp nhaø nöôùc lôùn, veà tröôùc maét laø khoù khaên. Tuy nhieân, neáu caùc haïn cheá veà nhaän tieàn göûi VNÑ ñöôïc dôõ boû thì tình theá seõ khaùc haún. 2.3.2 Dòch vuï tín duïng. 2.3.2.1 Quy moâ hoaït ñoäng tín duïng. Baûng 6:Toång dö nôï cho vay cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam giai ñoaïn 1996-2003. Naêm Ñvt 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Toång dö nôï 1000 tyû 50.9 62.4 72.7 112.7 172 215 281 360 Khu vöïc kinh teá ngoaøi QD % 47.2 49.8 47.6 51.8 57.04 38.3 41.2 45.4% Khu vöïc DNNN % 52.8 50.2 52.4 47.2 42.96 61.7 58.8 54.6% Nguoàn: NHNN Vieät Nam, taïp chí ngaân haøng soá 4/2004; soá 2/2003. Ñeå phuïc vuï nhu caàu taêng tröôûng kinh teá ñaït möùc bình quaân 7%/naêm, quy moâ tín duïng do heä thoáng ngaân haøng cung öùng cuõng taêng leân töông öùng. Rieâng naêm 2003, dö nôï cho vay cuûa toaøn heä thoáng NHTM ñaït 360 ngaøn tyû ñoàng taêng 79.000 tyû ñoàng töông ñöông 29% so vôùi cuoái naêm 2002, möùc taêng tröôûng naøy laø phuø hôïp vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá 7.24% (naêm 2002 laø 7.04%). Tín duïng cho khu vöïc quoác doanh taêng 17.77%, tín duïng cho khu vöïc ngoaøi quoác doanh taêng 35.15%, tín duïng baèng ngoaïi teä taêng 41% so vôùi naêm 2002. Nguyeân nhaân laø do laõi suaát ngoaïi teä thaáp trong khi tyû giaù oån ñònh daãn ñeán nhu caàu vay voán baèng ngoaïi teä taêng cao. Veà cô caáu nguoàn voán cho vay: trong nhöõng naêm 1992 trôû veà tröôùc, voán huy ñoäng ngaén haïn vaãn chieám tyû troïng ñaùng keå trong nguoàn voán cho vay. Do chöa taïo ñöôïc nguoàn voán daøi haïn oån ñònh neân dö nôï cho vay trung daøi haïn chæ chieám töø 8- 14% trong toång dö nôï. Töø naêm 1993 ñeán nay, tyû troïng dö nôï cho vay trung daøi haïn Trang 38 ñaõ töøng böôùc ñöôïc naâng leân. NHNN ñaõ ban haønh quyeát ñònh cho pheùp caùc NHTM ñöôïc taêng tyû leä söû duïng nguoàn voán ngaén haïn sang cho trung daøi haïn, töø möùc 25% leân 30% ñoái vôùi caùc NHTMNN, NHNNg vaø lieân doanh; töø möùc 20% leân 30% ñoái vôùi NHTMCP. 2.3.2.2 Ñaùnh giaù veà chaát löôïng vaø hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng tín duïng ƒ Chaát löôïng cuûa hoaït ñoäng tín duïng: - Khaû naêng hoaøn traû thaáp. Bieåu hieän cuûa tyû leä nôï quaù haïn treân toång dö nôï vaø tyû leä nôï quaù haïn treân toång taøi saûn cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam coøn khaù cao, chuû yeáu taäp trung ôû caùc NHTM nhaø nöôùc vaø NHTMCP. Caùc NHNNg coù tyû leä quaù haïn treân toång dö nôï chæ chieám 1%. Tính chung hieän nay, toaøn ngaønh ngaân haøng coøn khoaûng 6.300 tyû ñoàng nôï ñoïng lieân quan ñeán caùc vuï aùn, hôn 16.000 tyû ñoàng nôï ñoïng cuûa caùc NHTM chöa giaûi toûa ñöôïc, ñang ñöôïc haïch toaùn ngoaïi baûng, chöa laøm caûi thieän tình hình taøi chính cuûa caùc NHTM. Baûng 7 : Keát quaû hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng 1996-2002 (%) Naêm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Nôï quaù haïn/toång dö nôï toaøn heä thoáng NHTM. 9,30 12.4 12.0 13.2 13.1 8.53 7.90 NHTM QD 11.0 12.0 11.0 11.1 11.0 8.84 8.10 Caùc ngaân haøng khaùc 4.20 13.5 16.4 18.9 14.6 7.60 7.30 Nôï quaù haïn/toång taøi saûn toaøn heä thoáng NHTM. 5.50 7.40 6.80 7.20 7.10 5.20 5.10 NHTMQD 6.40 7.10 6.20 5.80 5.90 5.40 5.30 Caùc ngaân haøng khaùc 2.60 8.50 9.80 11.0 8.40 4.60 4.50 Nguoàn: NHNN Vieät Nam. Trang 39 Sang naêm 2003, vôùi söï noã löïc lôùn cuûa caùc NHTM trong vieäc naâng cao chaát löôïng tín duïng, nôï toàn ñoïng cuûa caùc NHTMNN ñaõ ñöôïc xöû lyù ñaùng keå (giaûm 50% soá nôï toàn ñoïng), tyû leä nôï xaáu treân toång dö nôï taïi caùc ngaân haøng ñaõ giaûm xuoáng möùc khoaûng 5%. Tuy nhieân tyû leä naøy neáu ñöôïc xeùt theo thoâng leä quoác teá (tham khaûo phuï luïc 6) thì seõ coøn cao hôn nhieàu, khoaûng 3-4 tyû USD. ƒ Caùc hình thöùc caáp tín duïng chöa ña daïng. Caùc hình thöùc nhö chieát khaáu thöông phieáu, thaáu chi, cho thueâ taøi chính khoâng phaùt trieån. Trong khi ñaây laø moät kieåu caáp tín duïng phoå bieán treân theá giôùi, noù gaén lieàn vôùi quaù trình löu thoâng haøng hoùa. Nhöng ôû Vieät Nam hieän nay phaùp leänh veà thöông phieáu soá 17/1999/PL-UBTVQH10 ngaøy 24/12/1999 coù hieäu löïc töø ngaøy 01/07/2000 vaø nghò ñònh soá 32/2001/NÑ-CP ngaøy 05/07/2001 coøn thieáu tính ñoàng boä vôùi haøng loaït vaên baûn khaùc nhau cuûa NHNN. Hình thöùc tín duïng theo döï aùn cuõng chöa ñöôïc nghieân cöùu phaùt trieån, daãn ñeán tình traïng coù döï aùn toát nhöng ngaân haøng khoâng cho vay ñöôïc. Ñieàu naøy laø do vieäc cho vay cuûa NHTM chæ döïa vaøo hoaït ñoäng chung cuûa doanh nghieäp, chöa taùch rôøi döï aùn cho vay taøi trôï, vì chöa coù vaên baûn naøo höôùng daãn cuï theå. Caùc hoaït ñoäng mua baùn giaáy tôø coù giaù treân thò tröôøng taøi chính gaàn nhö khoâng ñöôïc quan taâm. 2.3.2.3 Khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc NHTM trong nöôùc so vôùi caùc NHNNg trong coâng taùc cho vay. ƒ Ñoái vôùi caùc NHTM trong nöôùc. Caùc NHTM trong nöôùc hieän nay coù lôïi theá trong thò phaàn tín duïng (treân 80%) do coù chi nhaùnh roäng, khaùch haøng coù quan heä truyeàn thoáng, caïnh tranh ñöôïc veà laõi suaát vaø khoâng bò haïn cheá trong giaáy pheùp hoaït ñoäng. Caùc NHTM trong nöôùc coù khaû naêng môû roäng thò tröôøng tôùi moïi mieàn ñaát nöôùc vaø coù khaû naêng chi phoái caû dòch vuï baùn leû laãn dòch vuï baùn buoân khi voán ñöôïc taêng leân. Trang 40 Tuy nhieân, caùc NHTM trong nöôùc do coù voán töï coù nhoû neân chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu vay voán cuûa caùc doanh nghieäp lôùn vaø caùc döï aùn lôùn. Maëc duø voán töï coù nhoû nhöng laïi môû roäng tín duïng quaù lôùn neân caùc NHTM coù tyû leä an toaøn voán toái thieåu thaáp. Ngoaøi ra, caùc NHTM trong nöôùc coù nguy cô chòu ruûi ro cao do khaû naêng thaåm ñònh döï aùn vaø quaûn lyù nôï yeáu. Moät soá ngaân haøng quaù chuù troïng taäp trung voán cho vay ñoái vôùi caùc döï aùn lôùn, caùc toång coâng ty 90-91, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, neân ñaõ lôi loûng vieäc tuaân thuû caùc quy ñònh veà cho vay baûo laõnh, vieäc tính toaùn giaùm saùt tính khaû thi cuûa döï aùn. Nhöõng khoaûn nôï khoù ñoøi töø caùc döï aùn lôùn veà mía ñöôøng, xi maêng… thôøi gian qua ñaõ cho thaáy söï yeáu keùm trong quaûn lyù, giaùm saùt tín duïng, ñaëc bieät laø khaâu kieåm ñònh, kieåm tra tröôùc trong vaø sau khi cho vay cuûa heä thoáng NHTM nhaø nöôùc. ƒ Ñoái vôùi caùc chi nhaùnh NHNNg. Caùc chi nhaùnh NHNNg coù öu theá veà löôïng ngoaïi teä ñeå cho vay do ñöôïc ngaân haøng meï ñaûm baûo vaø coù lôïi theá hôn trong khaû naêng thaåm ñònh döï aùn quaûn lyù nôï, do vaäy, tình traïng nôï xaáu thaáp vaø ruûi ro ñöôïc xöû lyù kòp thôøi. Ngoaøi ra nhoùm naøy seõ coù khaû naêng môû roäng phaïm vi khaùch haøng cuûa mình tôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc lôùn khi ñöôïc pheùp nôùi roäng tyû leä huy ñoäng voán tieàn ñoàng. Trong töông lai, neáu cho pheùp nhoùm naøy ñöôïc höôûng ñoái xöû quoác gia nhö caùc NHTM trong nöôùc trong vieäc huy ñoäng voán thì caùc NHNNg coù theå taêng doanh soá cho vay leân nhieàu laàn. Do haïn cheá veà huy ñoäng noäi teä, nhìn chung thò phaàn tín duïng cuûa nhoùm naøy chæ chieám khoaûng 12% toaøn heä thoáng vaø khoâng taêng hôn trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Ngoaøi ra, caùc chi nhaùnh NHNNg thöôøng khoâng am hieåu thò tröôøng baèng caùc NHTM Vieät Nam, ñaëc bieät laø trong thò tröôøng baùn leû vaø coøn bò haïn cheá trong cho vay baèng ngoaïi teä ñoái vôùi caù nhaân laø ngöôøi Vieät Nam vaø phaùp nhaân laø toå chöùc Vieät Nam. Caùc chi nhaùnh NHNNg khoâng tieáp caän ñöôïc vôùi nguoàn voán reû, trong Trang 41 khi ñoù phaûi chòu chi phí cao, keå caû tieàn laõi traû cho ngaân haøng meï veà voán ñöôïc caáp neân ít coù khaû naêng caïnh tranh veà laõi suaát. 2.3.3 Caùc dòch vuï thanh toaùn. 2.3.3.1 Quy moâ hoaït ñoäng thanh toaùn. Coù theå noùi, khuynh höôùng söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng phoå bieán treân toaøn theá giôùi noùi chung vaø taïi Vieät Nam noùi rieâng. Chính vì vaäy, nhöõng naêm qua caùc NHTM ñaõ naâng caáp vaø hieän ñaïi hoùa heä thoáng dòch vuï ngaân haøng nhö: ñöa caùc hình thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët môùi vaøo khai thaùc, ñaëc bieät laø caùc loaïi theû tín duïng quoác teá nhö VISA, Mastercard, Amex… Theo thoáng keâ sô boä cuûa NHNN trong vaøi naêm gaàn ñaây, soá löôïng taøi khoaûn caù nhaân ñaõ taêng vôùi toác ñoä cao, hôn 100%/naêm. Tính ñeán heát thaùng 6/2004, ñaõ coù gaàn 1 trieäu taøi khoaûn caù nhaân ñöôïc môû vôùi toång soá dö treân 10.000 tyû VNÑ. Tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong 6 thaùng ñaàu naêm chieám 79% toång phöông tieän thanh toaùn qua ngaân haøng, taêng 2% so vôùi cuoái naêm 2003. Trong gaàn 2 naêm qua, thò tröôøng theû thaät söï soâi ñoäng do caùc ngaân haøng ñaõ chuù yù ñeán hoaït ñoäng naøy. Ñeán cuoái 2003, toaøn heä thoáng NHTM ñaõ laép ñaët khoaûng 300 maùy ATM. Haøng loaït caùc maùy ruùt tieàn töï ñoäng (ATM-Automatic Teller Machine) ñöôïc laép ñaët haøng loaït taïi caùc trung taâm thaønh phoá nhö taïi caùc sieâu thò, saân bay, trung taâm thöông maïi…Caùc ngaân haøng cuõng ñaõ coá gaéng phaùt trieån caùc tính naêng cuûa theû nhaèm giuùp cho ngöôøi söû duïng coù ñöôïc nhöõng tính naêng hieän ñaïi nhaát nhö thanh toaùn hoaù ñôn baèng theû ATM cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông, göûi tieát kieäm baèng theû Ngaân haøng Ñoâng AÙ, moät soá loaïi theû noäi ñòa coù theå thanh toaùn tieàn taxi, thanh toaùn phí baûo hieåm… Veà thò tröôøng theû quoác teá, tröôùc ñaây chæ coù hai NHTM Vieät Nam phaùt haønh laø VCB vaø ACB. Trong thôøi gian gaàn ñaây, vôùi söï baûo laõnh cuûa Vietcombank, 11 Trang 42 ngaân haøng trong nöôùc maø chuû yeáu laø caùc NHTM coå phaàn ñaõ chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân cuûa toå chöùc theû quoác teá Master Card laø vieäc laøm heát söùc ñuùng ñaén trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng theû taïi Vieät Nam. Saép tôùi ñaây, caùc ngaân haøng seõ lieân keát vôùi nhau ñeå söû duïng chung heä thoáng ATM. Khi ñoù, khaùch haøng seõ thuaän lôïi hôn raát nhieàu trong vieäc thöïc hieän caùc giao dòch treân maùy ATM taïi baát kyø moät maùy ATM naøo. 2.3.3.2 Moät soá toàn taïi trong hoaït ñoäng thanh toaùn. - ÔÛ Vieät Nam hieän nay, caùc NHTM coù quy moâ trung bình vaø khaù ñang taäp trung phaùt trieån caùc dòch vuï ngaân haøng baùn buoân vaø thu nhaäp cuûa hoï cuõng chuû yeáu töø caùc hoaït ñoäng naøy. Chính ñieàu ñoù laøm cho hoaït ñoäng cung öùng caùc dòch vuï ngaân haøng baùn leû chöa ñöôïc phaùt trieån ñuùng möùc. - Moät haïn cheá quan troïng cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam trong vieäc phaùt trieån caùc saûn phaåm môùi laø thieáu voán ñaàu tö, trình ñoä coâng ngheä chöa phaùt trieån, maët khaùc caùc ngaân haøng cuõng chöa quan taâm ñeán khai thaùc phaùt trieån saûn phaåm dòch vuï theo nhu caàu cuûa thò tröôøng. - Chaát löôïng thanh toaùn qua ngaân haøng cuûa caùc NHTM Vieät Nam hieän nay coøn thaáp. Soá khaùch haøng thanh toaùn qua ngaân haøng taäp trung chuû yeáu ôû caùc doanh nghieäp, khaùch haøng caù nhaân vaãn chöa coù thoùi quen thanh toaùn qua ngaân haøng. Ñieàu naøy laøm cho doanh thu qua dòch vuï thanh toaùn khoâng cao, trong ñoù loaïi hình thanh toaùn baèng seùc chöa phoå bieán, veà thanh toaùn theû thì soá ñôn vò chaáp nhaän theû coøn quaù ít, thanh toaùn quoác teá chöa phaùt trieån ñoàng ñeàu chæ taäp trung nhieàu ôû moät soá ngaân haøng maïnh nhö VCB, Ngaân haøng Ñoâng AÙ, Eximbank. 2.3.3.3 Khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc TCTD trong nöôùc so vôùi caùc NHNNg trong hoaït ñoäng thanh toaùn. ƒ Ñoái vôùi caùc NHTM trong nöôùc: Trang 43 Caùc NHTM trong nöôùc hieän coù lôïi theá veà tieàn göûi thanh toaùn do naém giöõ phaàn lôùn quan heä tín duïng vaø chi phoái caùc quan heä thanh toaùn vôùi doanh nghieäp môû taøi khoaûn. Ñaây laø nguoàn voán reû vaø cuõng taïo ra nguoàn thu lôùn veà phí dòch vuï. Hôn nöõa, caùc NHTM nhaø nöôùc vaø moät soá NHTM coå phaàn ñang tieán haønh hieän ñaïi hoùa heä thoáng thanh toaùn vaø môû roäng öùng duïng tin hoïc. Caùc NHTM ñaõ thöïc hieän thanh toaùn ñoái ngoaïi vaø coù quan heä thanh toaùn roäng raõi, keå caû caùc ñaïi lyù thanh toaùn vaø phaùt haønh theû. Maëc duø coù nhöõng tieán boä trong hoaït ñoäng thanh toaùn, song vieäc phaùt haønh vaø thanh toaùn theo hình thöùc theû ra quoác teá cuûa caùc NHTM trong nöôùc coøn haïn cheá. Ngoaøi ra, do haïn cheá veà nguoàn voán vaø trình ñoä coâng ngheä neân vieäc phaùt trieån ngaân haøng ñieän töû cuûa caùc ngaân haøng trong nöôùc laø raát khoù khaên. ƒ Ñoái vôùi caùc chi nhaùnh NHNNg. Nhoùm NHNNg coù ñieàu kieän phaùt trieån dòch vuï thanh toaùn hôn nöõa ôû Vieät Nam nhôø coù khaû naêng veà coâng ngheä tin hoïc, kinh nghieäm vaø naêng löïc taøi chính. Nhoùm naøy cuõng coù lôïi theá laø phaùt trieån dòch vuï thanh toaùn quoác teá cho caùc doanh nghieäp maø tröôùc heát laø cho caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Tuy nhieân, caùc chi nhaùnh NHNNg (ngoaøi chi nhaùnh ngaân haøng cuûa Myõ) hieän ñang bò haïn cheá veà ñòa ñieåm ñaët maùy ruùt tieàn töï ñoäng vaø nhaän tieàn göûi cuûa daân cö trong nöôùc, do vaäy, khoù coù theå môû roäng dòch vuï thanh toaùn. Ngoaøi ra, nhoùm naøy khoâng coù maïng löôùi vaø ñòa baøn roäng nhö caùc NHTM trong nöôùc neân cuõng gaëp moät soá khoù khaên trong thanh toaùn noäi ñòa. Toùm laïi: Thoâng qua vieäc phaân tích vaø ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam so vôùi caùc Ngaân haøng trong khu vöïc ñaõ boäc loä heä thoáng NHTM Vieät Nam vaãn coøn raát nhieàu ñieåm yeáu. Nhöõng yeáu toá naøy coù theå keå ñeán tröôùc heát laø naêng löïc taøi chính cuûa caùc NHTM, coâng ngheä vaø trình ñoä caùn boä. Do vaäy, Trang 44 tröôùc khi coù theå môû roäng hôn nöõa hoaït ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi trong thôøi gian tôùi, vieäc taêng cöôøng khaû naêng cuûa caùc yeáu toá treân laø moät vieäc voâ cuøng caàn thieát. CHÖÔNG III: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM NAÂNG CAO KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA HEÄ THOÁNG NHTM VIEÄT NAM TRONG TIEÁN TRÌNH HOÄI NHAÄP QUOÁC TEÁ 3.1 Ñònh höôùng phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam trong boái caûnh toaøn caàu hoaù veà taøi chính. 3.1.1 Ñònh höôùng phaùt trieån kinh doanh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. Ñeå giaønh theá chuû ñoäng trong tieán trình hoäi nhaäp, Vieät Nam caàn phaûi xaây döïng moät heä thoáng ngaân haøng coù uy tín, coù khaû naêng caïnh tranh, hoaït ñoäng coù hieäu quaû, an toaøn, coù khaû naêng huy ñoäng toát hôn caùc nguoàn voán trong xaõ hoäi vaø môû roäng ñaàu tö ñaùp öùng nhu caàu cuûa söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, maø cuï theå baèng taùm ñònh höôùng lôùn nhö sau: Thöù nhaát, caàn tieáp tuïc hoøan thieän heä thoáng phaùp luaät nhaèm taïo haønh lang phaùp lyù coù hieäu löïc, ñaûm baûo söï bình ñaúng, an toaøn cho moïi toå chöùc hoaït ñoäng dòch vuï ngaân haøng vaø taøi chính treân laõnh thoå Vieät Nam, gaây söùc eùp phaûi ñoåi môùi vaø taêng hieäu quaû hoaït ñoäng leân caùc NHTM Vieät Nam nhö naâng cao chaát löôïng dòch vuï, giaûm chi phí, coù khaû naêng töï baûo veä tröôùc caïnh tranh quoác teá trong quaù trình hoäi nhaäp. Thöù hai, môû cöûa thò tröôøng trong nöôùc treân cô sôû xoùa boû daàn veà soá löôïng, loaïi hình toå chöùc, phaïm vi hoaït ñoäng, tyû leä goùp voán cuûa beân nöôùc ngoaøi, toång giao Trang 45 dòch nghieäp vuï ngaân haøng, möùc huy ñoäng voán VNÑ, caùc loaïi hình dòch vuï, baûo ñaûm quyeàn kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi theo caùc cam keát song phöông vaø ña phöông. Thöù ba, töøng böôùc ñoåi môùi cô caáu toå chöùc, nhieäm vuï, chöùc naêng cuûa heä thoáng NHNN nhaèm naâng cao vai troø vaø hieäu quaû ñieàu haønh vó moâ cuûa NHNN, nhaát laø trong vieäc thieát laäp, ñieàu haønh chính saùch tieàn teä quoác gia vaø trong vieäc quaûn lyù, giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc trung gian taøi chính. Thöù tö, thöïc hieän taùi cô caáu laïi heä thoáng ngaân haøng theo caùc ñeà aùn ñaõ ñöôïc Chính phuû pheâ duyeät vaø phuø hôïp vôùi nhöõng cam keát vôùi caùc toå chöùc taøi chính quoác teá nhaèm taïo ra caùc ngaân haøng coù quy moâ lôùn, hoaït ñoäng an toaøn, hieäu quaû, coù ñuû söùc caïnh tranh. Töøng NHTM phaûi xaây döïng vaø thöïc hieän chieán löôïc kinh doanh môùi, nhaát laø chuù troïng vieäc môû roäng quy moâ hoaït ñoäng, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä, chuù troïng hoaït ñoäng Marketing, ña daïng hoùa vaø naâng cao tieäân ích caùc saûn phaåm, dòch vuï ngaân haøng hieän ñaïi döïa treân kyõ thuaät vaø coâng ngheä tieân tieán. Caûi caùch boä maùy quaûn lyù vaø ñieàu haønh theo tö duy kinh doanh môùi; xaây döïng, chuaån hoùa vaø vaên baûn hoùa toaøn boä caùc quy trình nghieäp vuï cuûa caùc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa NHTM, thöïc hieän caûi caùch haønh chính doanh nghieäp; xaùc ñònh traùch nhieäm roõ raøng, tuaân thuû trieät ñeå caùc quy trình vaø vaên baûn ñaõ ñöôïc xaây döïng. Ñoàng thôøi, giaûm daàn baûo hoä caùc NHTM trong nöôùc, ñaëc bieät veà hoaït ñoäng tín duïng vaø cô cheá taùi caáp voán, taêng cöôøng quyeàn töï chuû vaø töï chòu traùch nhieäm cuûa caùc NHTM trong kinh doanh, giaûm daàn bao caáp ñoái vôùi caùc NHTMNN, aùp duïng ñaày ñuû hôn caùc quy cheá vaø chuaån möïc quoác teá veà an toaøn trong lónh vöïc taøi chính-ngaân haøng. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng laø caûi caùch ngaân haøng phaûi phoái hôïp ñoàng boä vôùi caûi caùch doanh nghieäp, nhaát laø caùc doanh nghieäp Trang 46 nhaø nöôùc, trong ñoù troïng taâm laø gaén xöû lyù nôï cuûa heä thoáng ngaân haøng vôùi xöû lyù nôï cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc. Thöù naêm, xaây döïng caùc quy cheá quaûn lyù vaø hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi chuaån möïc quoác teá nhö quaûn trò ruûi ro, quaûn trò taøi saûn Nôï – taøi saûn Coù, quaûn trò voán, kieåm tra, kieåm toaùn noäi boä; xaây döïng quy trình tín duïng hieän ñaïi vaø soå tay tín duïng theo chuaån möïc quoác teá; xaây döïng heä thoáng keá toaùn vaø thieát laäp caùc chæ tieâu, baùo caùo taøi chính phuø hôïp vôùi chuaån möïc keá toaùn quoác teá; xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng chæ tieâu ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn vaø hieäu quaû kinh doanh ngaân haøng phuø hôïp vôùi chuaån möïc quoác teá vaø thöïc tieãn Vieät Nam. Thöù saùu, xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån coâng ngheä ngaân haøng, nhaát laø heä thoáng thoâng tin quaûn lyù cho toaøn boä heä thoáng ngaân haøng phuïc vuï coâng taùc ñieàu haønh kinh doanh, kieåm soaùt hoaït ñoäng ngaân haøng, quaûn lyù nguoàn voán, taøi saûn, quaûn lyù ruûi ro, quaûn lyù coâng nôï, heä thoáng thanh toaùn lieân ngaân haøng, heä thoáng giao dòch ñieän töû vaø giaùm saùt töø xa. Thöù baûy, xaây döïng keá hoaïch chuyeån ñoåi töï do VNÑ, thöïc hieän thanh toaùn baèng VNÑ treân laõnh thoå Vieät Nam, taïo laäp moâi tröôøng kinh doanh tieàn teä vaø cung öùng dòch vuï ngaân haøng theo cô cheá thò tröôøng. Thöù taùm, naâng cao chaát löôïng ñoäi nguõ nhaân vieân ngaân haøng, ñaøo taïo vaø ñaøo taïo laïi caùn boä thöïc hieän toát caùc nghieäp vuï cuûa ngaân haøng hieän ñaïi; tieâu chuaån hoùa ñoäi nguõ caùn boä laøm coâng taùc hoäi nhaäp quoác teá, nhaát laø nhöõng caùn boä tham gia tröïc tieáp vaøo quaù trình ñaøm phaùn, kyù keát hôïp ñoàng quoác teá, caùn boä thanh tra giaùm saùt vaø caùn boä chuyeân traùch laøm coâng taùc caùn boä quoác teá. Trang 47 3.1.2 Caùc muïc tieâu chieán löôïc cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010. Trong nhöõng naêm qua, döôùi söï chæ ñaïo cuûa Chính phuû, NHNN Vieät Nam ñaõ xaùc ñònh nhöõng nhieäm vuï chuû yeáu cuûa ngaønh ngaân haøng töø nay ñeán naêm 2010, vôùi boán muïc tieâu chieán löôïc sau: 1) Ñaûm baûo thöïc hieän thaéng lôïi nhieäm vuï oån ñònh kinh teá vó moâ, kieåm soaùt laïm phaùt, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá, goùp phaàn xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø naâng cao ñôøi soáng nhaân daân. 2) Xaây döïng heä thoáng caùc toå chöùc tín duïng hoaït ñoäng an toaøn, coù söùc caïnh tranh, ñaûm baûo huy ñoäng vaø phaân boå coù hieäu quaû nguoàn voán tín duïng ngaân haøng, thuùc ñaåy maïnh meõ coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. 3) Hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng, naâng cao naêng löïc giaùm saùt vaø quaûn lyù, naâng cao kyõ naêng nghieäp vuï cuûa toaøn heä thoáng ngang taàm khu vöïc. 4) Taïo saân chôi bình ñaúng, caïnh tranh laønh maïnh vôùi moâi tröôøng quaûn lyù minh baïch, chuû ñoäng môû cöûa thò tröôøng taøi chính tham gia hoäi nhaäp quoác teá. 3.1.3 Caùc chæ tieâu kinh teá vaø phaùt trieån ngaønh ngaân haøng ñeán naêm 2010: Tröôùc thöïc teá khaùch quan ñoøi hoûi quaù trình hoäi nhaäp kinh teá ngaøy caøng khaån tröông, söùc eùp caïnh tranh ôû khu vöïc vaø theá giôùi ngaøy caøng taêng, moät soá chæ tieâu kinh teá vaø phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng ñeán naêm 2010 ñöôïc vaïch ra laø: ƒ Toác ñoä taêng tröôûng phöông tieän thanh toaùn ñaït möùc bình quaân haøng naêm khoaûng 15-20%. ƒ Giaûm tyû troïng thanh toaùn baèng tieàn maët trong toång phöông tieän thanh toaùn töø 24% hieän nay xuoáng möùc 19-20%. ƒ Hoaøn thieän heä thoáng lieân ngaân haøng (thanh toaùn toång vaø thanh toaùn leû). ƒ Toác ñoä taêng huy ñoäng voán 20-25%/naêm. Trang 48 ƒ Toác ñoä taêng cho vay ñoái vôùi neàn kinh teá 16-20%. Phaán ñaáu ñeán naêm 2005 dö nôï ñaït 450 ngaøn tyû ñoàng, ñaït treân 60%GDP, ñöa tyû leä ñaàu tö tín duïng chieám khoaûng 25-30% toång ñaàu tö xaõ hoäi. Trong ñoù tín duïng trung daøi haïn duy trì 40% toång dö nôï cho vay. ƒ Voán töï coù treân toång taøi saûn coù ñaït treân 8% (ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi). ƒ Chaát löôïng tín duïng: tyû leä nôï quaù haïn döôùi 4%. ƒ Khaû naêng sinh lôøi (ROE) cuûa heä thoáng NHTM bình quaân 14-16%. ƒ Naâng tyû troïng caùn boä ngaân haøng coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø treân ñaïi hoïc töø 36% (naêm 2001) leân 50% vaøo naêm 2005 vaø 70% vaøo naêm 2010. 3.2 Moät soá giaûi phaùp nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. Ñeå coù theå taêng cöôøng söùc caïnh tranh, toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc trong hoäi nhaäp, caùc NHTM caàn taäp trung vaøo moät soá giaûi phaùp sau: 3.2.1 Caùc giaûi phaùp khaéc phuïc nguyeân nhaân noäi taïi. 3.2.1.1 Cô caáu laïi voán ñieàu leä, voán töï coù cuûa NHTM. a. Taêng voán töø beân trong: Nguoàn voán boå sung toát nhaát chính laø lôïi nhuaän giöõ laïi cuûa ngaân haøng. Ñeå taêng lôïi nhuaän, töøng ngaân haøng caàn phaùt trieån caùc ngieäp vuï, dòch vuï truyeàn thoáng hieän coù; ñoàng thôøi trieån khai caùc dòch vuï hieän ñaïi – voán laø nhöõng dòch vuï mang laïi lôïi nhuaän cao. Treân cô sôû ñoù, trong voøng 3-5 naêm, töøng böôùc taêng daàn tyû troïng thu nhaäp töø caùc dòch vuï hieän ñaïi, giaûm bôùt tyû troïng cuûa dòch vuï truyeàn thoáng. Tuy nhieân, hieän nay theo nghò ñònh 166/NÑ-CP cuûa Chính Phuû quy ñònh tyû leä trích laäp quyõ döï tröõ boå sung voán ñieàu leä laø 5% treân lôïi nhuaän roøng haøng naêm trong khi tyû leä taêng tröôûng tín duïng tôùi 20-30% cuûa caùc NHTM nöôùc ta laø chöa hôïp lyù. Vì vaäy, ñeå giuùp caùc ngaân haøng nhanh choùng taêng voán ñieàu leä, caàn xem xeùt Trang 49 taêng tyû leä trích naøy leân töø 7% ñeán 10% trong voøng 3 naêm tôùi ñeå caùc ngaân haøng coù theå nhanh choùng taêng voán ñieàu leä, naâng cao naêng löïc caïnh tranh. NHNN neân quy ñònh thôøi gian toái ña moãi ngaân haøng phaûi boå sung voán toái thieåu, neáu chöa boå sung ñuû voán thì khoâng ñöôïc môû roäng quy moâ hoaït ñoäng. Ñoàng thôøi neân coù chính saùch khuyeán khích ngaân haøng tích luõy voán nhanh seõ ñöôïc höôûng nhöõng öu ñaõi veà thueá thu nhaäp, phí baûo hieåm tieàn göûi vaø söï hoã trôï cuûa NHNN. b. Taêng voán töø caùc nguoàn beân ngoaøi. Caùc nguoàn voán töø beân ngoaøi coù theå giuùp ngaân haøng gia taêng voán bao goàm: voán töø ngaân saùch caáp boå sung, nguoàn vay cho muïc ñích cô caáu laïi NHTM cuûa WB vaø IMF, voán do phaùt haønh coå phieáu. Ñoái vôùi heä thoáng NHTMNN, Chính phuû phaûi söû duïng moät soá coâng cuï ñaëc bieät ñeå giaûi cöùu baøi toaùn tình theá veà voán ñieàu leä nhö phaùt haønh traùi phieáu chính phuû, taøi trôï töø nguoàn vay nôï nöôùc ngoaøi. Vieäc söû duïng nôï vay nöôùc ngoaøi seõ laøm taêng voán cho caùc NHTM nöôùc ta. Tuy nhieân, vieäc söû duïng coâng cuï naøy phaûi coù söï tính toaùn ñaày ñuû, ñaùp öùng yeâu caàu caân ñoái vó moâ cuûa neàn kinh teá töø caùn caân thanh toaùn, caùn caân voán, ngoaïi teä vaø tyû giaù, caân ñoái Ngaân saùch Nhaø nöôùc. Beân caïnh ñoù, cuõng caàn ñaåy maïnh tieán trình coå phaàn hoùa NHTMNN nhaèm giaûm bôùt gaùnh naëng cho Ngaân saùch nhaø nöôùc, taêng keânh taïo voán cho ngaân haøng. Ñeå thu huùt nguoàn voán döôùi daïng phaùt haønh coå phieáu nhaèm boå sung cho voán chuû sôû höõu, Vieät Nam phaûi nhanh choùng phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn, töøng böôùc coå phaàn hoùa NHTMNN vaø cho pheùp caùc NHTM phaùt haønh coå phieáu giao dòch treân thò tröôøng. Tuy nhieân, khi quyeát ñònh phaùt haønh coå phieáu phaûi ñaùnh giaù caùc yeáu toá: möùc ñoä coù saün cuûa caùc nguoàn voán beân ngoaøi, nhu caàu phaùt trieån cuûa ngaân haøng, taâm lyù cuûa coâng chuùng vaø nhöõng hieäu öùng taøi chính daøi haïn. Chính phuû cuõng caàn chæ ñaïo quyeát lieät hôn nöõa trong vieäc cuûng coá laïi heä thoáng ngaân haøng. NHNN caàn kieân quyeát söû duïng caùc cô cheá, quy ñònh caàn thieát Trang 50 ñeå buoäc NHTM coå phaàn boå sung voán ñieàu leä ñaït möùc toái thieåu 150 tyû ñoàng töông ñöông vôùi möùc quy ñònh cho caùc ngaân haøng lieân doanh trong vieäc thöïc hieän Hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ. Trong tình hình thöïc teá hieän nay coù theå aùp duïng bieän phaùp hôïp nhaát caùc NHTM vôùi nhau. Treân theá giôùi phöông thöùc naøy ñang dieãn ra maïnh nhaèm laøm taêng tieàm löïc cuûa caùc NHTM lôùn. Ôû Nhaät coù Bank of Tokyo vaø Misubishi Bank, ôû Myõ coù Chase Mahattan Bank vaø Chemical Bank…Vieäc hôïp nhaát taïo ra caùc ngaân haøng maïnh, coù khoái löôïng voán khoång loà, tieàm löïc taøi chính to lôùn, môû roäng hoaït ñoäng vaø taêng cöôøng tính caïnh tranh vaø phaùt trieån. ÔÛ nöôùc ta, tröôùc maét coù theå nghieân cöùu caùc phöông phaùp hôïp nhaát moät soá ngaân haøng coå phaàn. Vaán ñeà khoù khaên nhaát laø giaûi quyeát nhaân söï vaø ñoäi nguõ vieân chöùc lao ñoäng. Phöông thöùc cho pheùp NHTM lôùn –caû quoác doanh vaø coå phaàn- mua laïi caùc NHTM coå phaàn nhoû döôùi hình thöùc thoân tính cuõng ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán treân theá giôùi. Ñoái vôùi caùc NHTM coå phaàn, caùc NHTM lôùn hôn, coù voán maïnh hôn seõ coù quyeàn chi phoái; Boä maùy quaûn trò ñieàu haønh cuûa ngaân haøng môùi cuõng seõ tuaân theo nguyeân taéc coå phaàn, coå ñoâng goùp voán. Ñoái vôùi NHTM quoác doanh, vieäc goùp voán cuûa NHCP nhoû coù theå coi laø buôùc ñaàu ñeå coå phaàn hoùa moät vaøi NHTM quoác doanh, ñoàng thôøi laøm taêng khaû naêng taøi chính cuûa caùc ngaân haøng naøy. Tuy nhieân phaûi ñaûm baûo nguyeân taéc Nhaø nöôùc phaûi laø coå ñoâng lôùn chi phoái vieäc quaûn trò ñieàu haønh. 3.2.1.2 Xöû lyù vaø ngaên ngöøa phaùt sinh nôï toàn ñoïng nhaèm naâng cao chaát löôïng taøi saûn coù. Xöû lyù nôï toàn ñoïng laø hoaït ñoäng voâ cuøng caàn thieát trong vieäc laøm laønh maïnh hoùa tình hình taøi chính cuûa caùc NHTM Vieät Nam hieän nay. Ñeå ñaåy nhanh xöû lyù nôï toàn ñoïng cuõ vaø haïn cheá ñeán möùc toái ña vieäc phaùt sinh nôï toàn ñoïng môùi