Luận văn Một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam tại thành phố Hồ Chí Minh

1 MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ RUÛI RO VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM ............................................. 1 1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng .............................................................................................. 1 1.1.2 Tín duïng ngaân haøng ............................................................................................. 1 1.1.3 Phaân loaïi tín duïng ................................................................................................ 2 1.1.4 Ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ......................................................... 3 ƒ Khaùi nieäm ruûi ro tín duïng ..................................................................................... 3 ƒ Caùc hình thöùc ruûi ro tín duïng ................................................................................ 3 ƒ Nhöõng bieåu hieän cuûa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng .......................................... 4 ƒ Haäu quaû do ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng.......................................................... 5 ƒ Nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ..................... 7 1.2 Quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ........................................... 9 1.2.1 Khaùi nieäm quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ............................................. 9 1.2.2 Caùc nguyeân taéc ñaûm baûo an toaøn tín duïng ........................................................ 10 1.2.3 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng ngaân haøng ....................................... 12 1.2.4 Moät soá moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng................................. 14 ƒ Moâ hình ñònh tính................................................................................................ 14 ƒ Caùc moâ hình löôïng hoùa ....................................................................................... 19 2 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM TAÏI TP. HCM 2.1 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi 22 2.1.1 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi Vieät Nam 22 2.1.2 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi TP. HCM 23 2.2 Thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM 25 2.2.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån heä thoáng NHVN 25 2.2.2 Thöïc traïng veà huy ñoäng voán 29 ƒ Nhöõng öu ñieåm veà huy ñoäng voán........................................................................ 29 ƒ Nhöõng toàn taïi ...................................................................................................... 31 2.2.3 Thöïc traïng veà cho vay 33 ƒ Nhöõng öu ñieåm veà cho vay ................................................................................. 33 ƒ Nhöõng toàn taïi ...................................................................................................... 38 2.2.4 Thöïc traïng veà ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM trong thôøi gian qua 39 2.2.5 Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM trong thôøi gian qua 41 ƒ Nguyeân nhaân khaùch quan ................................................................................... 41 ƒ Nguyeân nhaân chuû quan ....................................................................................... 43 2.2.6 Coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTMVN trong thôøi gian qua ........... 46 CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTM VN TAÏI TP. HCM 3 3.1 Ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng NHTM VN trong xu theá hoäi nhaäp 49 3.1.1 Ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng NHTM VN töø naêm 2006 – 2010 ...................... 49 3.1.2 Muïc tieâu cuûa heä thoáng NHTMVN töø nay ñeán naêm 2010.................................... 50 3.2 Caùc giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM ................................................................................................................ 51 3.2.1 Caùc giaûi phaùp mang tính vó moâ cuûa nhaø nöôùc .................................................... 51 ƒ Hoaøn thieän moâi tröôøng kinh teá, phaùp lyù trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng..................................................................................................................... 51 ƒ Cuûng coá vaø cô caáu laïi cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ...................................... 55 ƒ Caûi thieän vaø ñoåi môùi hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ...................... 56 3.2.2 Caùc giaûi phaùp mang tính vó moâ cuûa NHNN......................................................... 56 ƒ Phaùt huy toái ña hieäu quaû hoaït ñoäng Trung taâm thoâng tin tín duïng ..................... 56 ƒ Naâng cao hieäu quaû coâng taùc thanh tra, kieåm soaùt cuûa NHNN............................ 58 ƒ Nhanh choùng thöïc hieän baûo hieåm ruûi ro tín duïng ............................................... 58 3.2.3 Caùc giaûi phaùp mang tính chaát vi moâ cuûa NHTM VN .......................................... 58 ƒ Chuù troïng coâng taùc boài döôõng, tuyeån choïn caùn boä tín duïng............................... 58 ƒ Taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä ............................................... 59 ƒ Thöôøng xuyeân kieåm tra, kieåm soaùt sau khi cho vay ........................................... 60 ƒ Xaây döïng moái quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng.................................................. 61 ƒ Ngaân haøng phaûi coù boä phaän caäp nhaät thoâng tin thò tröôøng, caùc ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh, thoâng tin caûnh baùo ruûi ro ......................................................... 61 ƒ Thaønh laäp caùc coâng ty quaûn lyù nôï vaø khai thaùc taøi saûn ...................................... 62 Keát luaän ...................................................................................................................... 63 4 DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT NHTMVN Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam NHTM Ngaân haøng thöông maïi TSBÑ Taøi saûn ñaûm baûo NHTMNN Ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn NHLD Ngaân haøng lieân doanh C. nhaùnh NHNN Chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi NH Chính Saùch Ngaân haøng Chính Saùch DNNQD Doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc TCTD Toå chöùc tín duïng NHNN Ngaân haøng nhaø nöôùc NQH Nôï quaù haïn 5 DANH MUÏC BAÛNG SOÁ LIEÄU Trang Baûng 2.1: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa caû nöôùc qua caùc naêm ............................................. 22 Baûng 2.2: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa TP. HCM qua caùc naêm .......................................... 24 Baûng 2.3: Heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam................................................. 26 Baûng 2.4: Lôïi nhuaän cuûa moät soá ngaân haøng tieâu bieåu ................................................. 28 Baûng 2.5: Tình hình huy ñoäng voán cuûa caùc NHTM taïi TP. HCM................................ 29 Baûng 2.6: Tình hình dö nôï tín duïng cuûa caùc NHTM taïi TP. HCM............................... 34 Baûng 2.7: Dö nôï cho vay trung daøi haïn ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá ...................... 36 Baûng 2.8: Dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá ............................................ 37 Baûng 2.9: Nôï quaù haïn cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá taïi NHTM TP. HCM .................... 39 6 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø vieäc chuaån bò gia nhaäp Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (WTO) nhaèm xoùa boû daàn chính saùch baûo hoä nhaø nöôùc, thuùc ñaåy caïnh tranh giöõa caùc ñoái taùc treân thò tröôøng Vieät Nam ñaõ taïo cô hoäi vaø thaùch thöùc cho hoaït ñoäng cuûa caùc NHTMVN. Ñaây cuõng laø cô hoäi ñeå caùc NHTMVN coù ñieàu kieän phaùt trieån caû chieàu roäng laãn chieàu saâu, ñoàng thôøi saün saøng ñoái phoù tröôùc söï caïnh tranh gay gaét cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi vôùi tieàm löïc maïnh veà voán, coâng ngheä tieân tieán vaø dòch vuï ña daïng. Trong thôøi gian qua, hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp voâ cuøng to lôùn trong vieäc cung öùng nguoàn voán cho neàn kinh teá, nhöng tröôùc söï phaùt trieån kinh teá nhanh cuûa ñaát nöôùc ñoøi hoûi hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng phaûi ñöôïc caûi thieän hôn nöõa veà löôïng laãn veà chaát. Laø moät doanh nghieäp kinh doanh tieàn teä neân ngaân haøng cuõng coù theå gaëp ruûi ro vaø coù theå bò maát voán. Ngöôøi ta ñaõ phaân ra nhieàu loaïi ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng, nhöng ruûi ro lôùn nhaát, tieâu bieåu nhaát laø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Hoaït ñoäng naøy ñoøi hoûi ngaân haøng phaûi coù nhöõng bieän phaùp ñeå kieåm soaùt khaû naêng hoaøn traû nôï cuûa khaùch haøng. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN coù yù nghóa raát quan troïng, vieäc nghieân cöùu naøy cho pheùp chuùng ta thöïc thi vaø ñaùnh giaù ñuùng vò trí vai troø hoaït ñoäng tín duïng trong neàn kinh teá ñeå töø ñoù coù nhöõng kieán nghò nhaèm giaûm bôùt ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. Vì theá, toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi “MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG ÑOÁI VÔÙI CAÙC NHTMVN TAÏI TP. HCM” ñeå nghieân cöùu nhaèm muïc ñích goùp phaàn naâng cao chaát löôïng tín duïng treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh noùi rieâng vaø heä thoáng NHTMVN noùi chung trong giai ñoaïn hieän nay. 7 2. Muïc ñích nghieân cöùu 9 Laøm roõ lyù luaän veà hoaït ñoäng tín duïng vaø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. 9 Phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh. Xaùc ñònh nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, xem xeùt caùc bieän phaùp haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng trong thôøi gian qua, ñeå töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN trong thôøi gian tôùi. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu 9 Nghieân cöùu lyù luaän tín duïng vaø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. 9 Nghieân cöùu moâi tröôøng hoaït ñoäng tín duïng vaø nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng, nhöõng haïn cheá cuûa coâng taùc phoøng ngöøa ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng thôøi gian qua. 9 Troïng taâm cuûa luaän vaên chuû yeáu tìm ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi caùc NHTMVN trong giai ñoaïn tôùi. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Döïa vaøo lyù thuyeát chuyeân ngaønh taøi chính – tieàn teä ngaân haøng cuøng vôùi caùc phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích, toång hôïp, ñoái chieáu, so saùnh vaø ñaùnh giaù treân cô sôû soá lieäu thöïc teá, trao ñoåi kinh nghieäm cuûa caùc caùn boä coâng taùc trong ngaønh taøi chính - ngaân haøng. 5. Keát caáu cuûa luaän vaên Chöông 1: Lyù luaän chung veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng thöông maïi Chöông 2: Thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN taïi TP. HCM Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN taïi TP. Hoà Chí Minh 8 CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ RUÛI RO VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THUÔNG MAÏI 1.1 RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTM 1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng Tín duïng laø quan heä vay möôïn, quan heä söû duïng voán laãn nhau giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay döïa treân nguyeân taéc hoaøn traû caû goác vaø laõi trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ñaõ thoûa thuaän. Tín duïng laø moät phaïm truø cuûa kinh teá haøng hoùa, tín duïng gaén lieàn vôùi saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa. ÔÛ ñaâu coù saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa thì ôû ñoù coù hoaït ñoäng tín duïng toàn taïi vaø söï vaän ñoäng cuûa noù luoân mang tính thuùc ñaåy caùc quan heä kinh teá. Maëc duø hoaït ñoäng tín duïng coù moät quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån laâu daøi qua nhieàu phöông thöùc saûn xuaát xaõ hoäi, vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau, song ñeàu coù chung tính chaát quan troïng nhö sau: 9 Tín duïng tröôùc heát chæ laø söï chuyeån giao quyeàn söû duïng moät soá tieàn (hieän kim) hoaëc taøi saûn (hieän vaät) töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc chöù khoâng laøm thay ñoåi quyeàn sôû höõu cuûa chuùng. 9 Tín duïng bao giôø cuõng coù thôøi haïn vaø phaûi ñöôïc hoaøn traû. 9 Giaù trò tín duïng khoâng nhöõng ñöôïc baûo toàn maø coøn ñöôïc naâng cao nhôø lôïi töùc tín duïng. 1.1.2 Tín duïng ngaân haøng Tín duïng ngaân haøng laø quan heä tín duïng giöõa ngaân haøng vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân ñöôïc thöïc hieän döôùi hình thöùc ngaân haøng söû duïng nguoàn voán huy ñoäng vaø nguoàn voán töï coù ñeå cho vay caùc ñoái töôïng noùi treân. 9 Theo Ñieàu 20 cuûa Luaät caùc toå chöùc tín duïng, ñöùng treân goùc ñoä quan heä giöõa caùc Toå chöùc tín duïng (TCTD) vôùi khaùch haøng ta coù theå hieåu tín duïng theo nghóa sau: “Caáp tín duïng laø vieäc toå chöùc tín duïng thoûa thuaän ñeå khaùch haøng söû duïng moät khoaûn tieàn theo nguyeân taéc hoaøn traû baèng caùc nghieäp vuï cho vay, chieát khaáu, cho thueâ taøi chính, baûo laõnh vaø caùc nghieäp vuï khaùc”. 1.1.3 Phaân loaïi tín duïng ngaân haøng Toå chöùc tín duïng cung caáp caùc loaïi tín duïng moät caùch ña daïng vôùi nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau, do ñoù möùc ñoä ruûi ro cuõng coù nhöõng ñieåm khaùc bieät töông öùng. Vieäc phaân loaïi tín duïng coù cô sôû khoa hoïc giuùp thieát laäp quy trình tín duïng hôïp lyù, treân cô sôû ñoù naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro vaø chaát löôïng tín duïng, bao goàm caùc loaïi tín duïng nhö sau: ¾ Caên cöù vaøo thôøi haïn cho vay 9 Cho vay ngaén haïn ñeå phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh cho caùc ñôn vò kinh teá. 9 Cho vay trung, daøi haïn giuùp caùc ñôn vò thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö, ñoåi môùi thieát bò .v.v.. ¾ Caên cöù vaøo tính chaát luaân chuyeån cuûa voán 9 Cho vay voán löu ñoäng 9 Cho vay voán coá ñònh ¾ Caên cöù vaøo tính chaát ñaûm baûo 9 Cho vay baèng tín chaáp 9 Cho vay coù ñaûm baûo tröïc tieáp (theá chaáp, caàm coá, baûo laõnh) ¾ Caên cöù vaøo moái quan heä giöõa caùc chuû theå 9 Cho vay tröïc tieáp: ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi traû nôï laø moät chuû theå 9 Cho vay giaùn tieáp (chieát khaáu): ngöôøi ñi vay laø moät chuû theå, coøn ngöôøi traû nôï (ngöôøi thanh toaùn) laø moät chuû theå khaùc. ¾ Caên cöù vaøo phöông phaùp caáp tieàn vay vaø thu nôï 9 Cho vay luaân chuyeån 10 9 Cho vay töøng laàn ¾ Caên cöù muïc ñích söû duïng voán 9 Cho vay saûn xuaát kinh doanh 9 Cho vay tieâu duøng 1.1.4 Ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng 1.1.4.1 Khaùi nieäm ruûi ro tín duïng Ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình cho vay cuûa ngaân haøng, bieåu hieän treân thöïc teá qua vieäc khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï hoaëc traû nôï khoâng ñuùng haïn cho ngaân haøng. Ruûi ro tín duïng coøn ñöôïc goïi laø ruûi ro maát khaû naêng chi traû vaø ruûi ro sai heïn. 1.1.4.2 Caùc hình thöùc ruûi ro tín duïng ¾ Ruûi ro do nôï vay chaäm traû Loaïi ruûi ro naøy xaûy ra khi khaùch haøng hoaøn traû nôï chaäm treã so vôùi thoûa thuaän trong hôïp ñoàng tín duïng vaø thöôøng xuaát hieän khi khaùch haøng taïm thôøi khoù khaên veà nguoàn voán töï coù hoaëc trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh coù nhöõng söï vieäc xaûy ra ngoaøi yù muoán chuû quan cuûa khaùch haøng. Tröôøng hôïp naøy ngaân haøng vaãn coù khaû naêng thu hoài ñöôïc nôï thoâng qua bieän phaùp gia haïn nôï hay caáu truùc laïi thôøi gian traû nôï cho khaùch haøng bôûi khaùch haøng vaãn mong muoán traû nôï. Tuy nhieân, ngaân haøng caàn coù bieän phaùp theo doõi vaø giaùm saùt nhöõng khoaûn nôï naøy moät caùch chaët cheõ ñeå khoâng daãn ñeán ruûi ro ôû möùc ñoä cao hôn, ñoù laø ruûi ro khaùch haøng khoâng coù khaû naêng traû ñöôïc nôï. ¾ Ruûi ro do nôï vay khoâng ñöôïc hoaøn traû Hình thöùc naøy thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù vôùi möùc ñoä ruûi ro cao. ÔÛ möùc ñoä naøy thì khaùch haøng khoâng coøn khaû naêng traû nôï cho ngaân haøng, nguyeân nhaân coù theå khaùch haøng laøm aên thaát baïi hoaëc khaùch haøng khoâng coù thieän chí traû nôï. Trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng coù theå phaùt maõi taøi saûn ñaûm baûo khoaûn vay, neáu khoâng coù taøi saûn ñaûm baûo thì ngaân haøng phaûi gaùnh chòu ruûi ro hoaøn toaøn maát voán cho vay naøy. 11 1.1.4.3 Nhöõng bieåu hieän cuûa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng Ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng thöôøng tìm thaáy ôû caùc khoaûn vay coù vaán ñeà, noù khoâng xaûy ra theo moät moâ hình nhaát ñònh naøo caû, maø dieãn ra moät caùch ña daïng vaø phöùc taïp. Caùc daáu hieäu ñeå nhaän bieát ruûi ro ñoâi khi ñöôïc phaùt hieän qua moät quaù trình chöù khoâng haún laø moät thôøi ñieåm, do ñoù, ngaân haøng caàn phaûi nhaïy beùn ñeå nhaän bieát chuùng moät caùch khaùch quan cuï theå. Moät soá ñaëc ñieåm phoå bieán cho haàu heát caùc khoaûn tín duïng hoaït ñoäng coù vaán ñeà, coù theå neâu ra nhö sau: 9 Söï chaäm treå baát thöôøng maø khoâng coù lyù do trong vieäc cung caáp caùc baùo caùo taøi chính vaø traû nôï theo lòch ñaõ thoaû thuaän, hoaëc chaäm treå trong vieäc lieân laïc vôùi ngaân haøng maø chuû yeáu laø caùn boä tín duïng, caùn boä keá toaùn. 9 Söï thay ñoåi baát thöôøng trong phöông phaùp hoaïch toaùn khaáu hao taøi saûn coá ñònh, keá hoaïch traû löông nhaân vieân, giaù trò haøng toàn kho, taøi khoaûn thueá vaø thu nhaäp. 9 Vieäc cô caáu laïi nôï hay haïn cheá thanh toaùn coå töùc, hoaëc coù söï thay ñoåi vò trí xeáp haïng tín nhieäm. 9 Giaù coå phieáu cuûa coâng ty thay ñoåi theo chieàu höôùng baát lôïi. 9 Thu nhaäp roøng giaûm trong moät hoaëc nhieàu naêm, ñaëc bieät laø caùc chæ tieâu nhö: Tyû leä sinh lôøi treân toång taøi saûn (Return On Total Assets - ROA), tyû leä sinh lôøi treân voán coå phaàn (Return On Equity - ROE) hay lôïi töùc tröôùc thueá vaø laõi vay (Earning Before Incom Tax - EBIT). 9 Nhöõng thay ñoåi baát lôïi trong cô caáu nguoàn voán (chæ tieâu voán coå phaàn treân toång dö nôï vay), thanh khoaûn (chæ tieâu thanh khoaûn hieän haønh), hay möùc ñoä hoaït ñoäng (doanh thu / haøng toàn kho .v.v..). 9 Ñoä leäch doanh thu hay luaân chuyeån tieàn teä so vôùi keá hoaïch tín duïng ñaõ ñöôïc caáp. 9 Nhöõng thay ñoåi baát ngôø ñoái vôùi soá dö tieàn göûi cuûa khaùch haøng taïi ngaân haøng. 12 1.1.4.4 Haäu quaû do ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng Hoaït ñoäng kinh doanh trong ngaønh ngaân haøng laø lónh vöïc raát “nhaïy caûm” ñoái vôùi neàn kinh teá, ngöôøi ta thöôøng ví nhö laø heä “thaàn kinh” trung taâm cuûa neàn kinh teá. Do ñoù, ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng khoâng nhöõng gaây thieät haïi cho chính baûn thaân ngaân haøng maø coøn aûnh höôûng ñeán toaøn boä neàn kinh teá, quyeát ñònh söï taêng tröôûng hay kìm haõm kinh teá cuûa moät ñaát nöôùc. ¾ Trong quan heä ñoái noäi 9 Ñoái vôùi baûn thaân ngaân haøng bò ruûi ro * Veà maët taøi chính: Do doanh nghieäp khoâng coù khaû naêng thanh toaùn khieán ngaân haøng khoâng thu hoài ñöôïc nôï laøm cho nguoàn voán cuûa ngaân haøng bò ñoùng baêng khoâng theå sinh laõi. Trong khi ñoù ngaân haøng vaãn phaûi traû laõi tieàn göûi cho nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc, töø ñoù laøm cho lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng bò giaûm suùt, nguoàn voán kinh doanh cuûa ngaân haøng bò thu heïp. Neáu tình traïng naøy keùo daøi coù theå daãn ñeán tröôøng hôïp ngaân haøng maát khaû naêng thanh toaùn vaø bò phaù saûn. * Veà maët taâm lyù xaõ hoäi: Töø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, ngaân haøng coù theå daãn ñeán tình traïng maát khaû naêng thanh toaùn vaø ñaùnh maát loøng tin trong daân chuùng, cuï theå laø ngöôøi göûi tieàn oà aït ruùt tieàn veà khi coù moät bieán coá xaûy ra, chaúng haïn tình traïng ruùt tieàn oà aït xaûy ra vaøo thaùng 10/2003 taïi Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu. Tình traïng ruùt tieàn haøng loaït naøy khoâng chæ xaûy ra taïi moät ngaân haøng maø coù theå xaûy ra taïi caùc ngaân haøng khaùc, gaây taâm lyù hoang mang vaø baát oån cho xaõ hoäi. 9 Ñoái vôùi toaøn boä heä thoáng ngaân haøng Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa moät ngaân haøng nhö nhöõng maéc xích coù lieân quan ñeán toaøn boä heä thoáng ngaân haøng, caùc toå chöùc kinh teá, xaõ hoäi vaø caù nhaân trong neàn kinh teá. Vì khi moät ngaân haøng hoaït ñoäng kinh doanh keùm hieäu quaû daãn ñeán maát khaû naêng thanh toaùn vaø phaù saûn seõ coù nhöõng taùc ñoäng daây chuyeàn baát lôïi ñeán caû heä thoáng ngaân haøng vaø caùc boä phaän kinh teá khaùc. Neáu khoâng coù söï can thieäp vaø giuùp ñôõ töø Ngaân haøng trung öông vaø caùc ngaân haøng khaùc thì taâm lyù sôï maát tieàn seõ laây 13 lan ñeán toaøn boä ngöôøi göûi tieàn, vaø hoï seõ ñoàng loaït ruùt tieàn taïi caùc ngaân haøng khaùc laøm cho caùc ngaân haøng naøy cuõng coù theå rôi vaøo tình traïng maát khaû naêng thanh toaùn. 9 Ñoái vôùi neàn kinh teá Ngaân haøng laø ngaønh kinh teá toång hôïp coù moái quan heä chaët cheõ vôùi taát caû caùc ngaønh kinh teá khaùc, laø keânh thu huùt vaø bôm tieàn vaøo ñeå ñaàu tö phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh cho moïi ngaønh kinh teá. Vì vaäy, khi hoaït ñoäng tín duïng gaëp ruûi ro, gaây neân söï phaù saûn cuûa moät ngaân haøng hay thaäm chí gaây aûnh höôûng xaáu ñeán caùc ngaân haøng khaùc seõ laøm cho neàn kinh teá bò roái loaïn, hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh bò ngöng treä, maát caân ñoái veà quan heä cung caàu tieàn teä, gaây neân laïm phaùt, thaát nghieäp, teä naïn xaõ hoäi gia taêng, tình hình an ninh chính trò baát oån. ¾ Trong quan heä ñoái ngoaïi Ngaøy nay vôùi xu höôùng hoäi nhaäp vaø môû cöûa, moät quoác gia muoán phaùt trieån veà kinh teá khoâng chæ phuï thuoäc vaøo naêng löïc saún coù cuûa mình maø coøn phuï thuoäc vaøo kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Vì vaäy, khi ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng mang tính chaát daây chuyeàn (hieäu öùng Domino) seõ gaây ra söï khuûng hoaûng kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi, nhaát laø khi khuûng hoaûng kinh teá xaûy ra ôû moät cöôøng quoác. Thöïc teá cho thaáy söï khuûng hoaûng neàn kinh teá taøi chính-tieàn teä ôû nöôùc Mexico ñaõ gaây aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán khu vöïc Baéc Myõ. Ñeå cöùu vaõn tình theá, traùnh aûnh höôûng toaøn khu vöïc cuõng nhö taïi chính quoác gia cuûa mình, Quoác hoäi Myõ buoäc loøng phaûi chi treân 40 tyû USD goùp phaàn khoâi phuïc tình hình ñoù. Hieän töôïng phaù saûn cuûa ngaân haøng laø vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc quan taâm vaø lo ngaïi, do ñoù, Ngaân haøng Trung öông luoân thöôøng xuyeân kieåm tra khuyeán caùo caùc ngaân haøng haõy thöïc hieän bieän phaùp taøi trôï voán ñeå cöùu nguy taïm thôøi khi ngaân haøng gaëp khoù khaên veà khaû naêng chi traû. Tuy nhieân, ñeå haïn cheá caùc ruûi ro vaø thieät haïi trong kinh doanh, caùc ngaân haøng phaûi chính laø ngöôøi tröïc tieáp quaûn lyù phoøng ngöøa ruûi ro. 14 1.1.4.5 Nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng Thieät haïi do ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng gaây ra laø raát lôùn, laøm cho lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng giaûm xuoáng, thu heïp nguoàn voán kinh doanh cuûa ngaân haøng, thaäm chí ôû möùc ñoä nguy hieåm laø laøm cho ngaân haøng maát khaû naêng chi traû caùc loaïi tieàn göûi ñaõ kyù thaùc. Söï kieän naøy coù theå aûnh höôûng daây chuyeàn ñeán caùc ngaân haøng khaùc, do ñoù, vieäc tìm hieåu, phaân tích nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng vaø bieän phaùp phoøng ngöøa raát quan troïng ñoái vôùi ngaân haøng. 1.1.4.5.1 Nguyeân nhaân khaùch quan ¾ Töø phía khaùch haøng 9 Khaùch haøng laø phaùp nhaân Trong cô cheá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh gaëp nhieàu ruûi ro vaø caïnh tranh gay gaét laø ñieàu taát yeáu khoâng theå traùnh khoûi. Nhieàu doanh nghieäp khoâng naém baét ñöôïc cô cheá vaän haønh cuûa kinh teá thò tröôøng coäng vôùi naêng löïc ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp keùm veà chuyeân moân, quaûn lyù .v.v.. ñaõ ñöa ñeán nhöõng phöông aùn hoaït ñoäng kinh doanh keùm khaû thi, sai soùt veà nghieäp vuï laøm cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh bò sa suùt daãn ñeán doanh nghieäp bò thua loã, phaù saûn, khoâng traû ñöôïc nôï, gaây neân nôï quaù haïn laøm maát khaû naêng chi traû ñoái vôùi ngaân haøng. 9 Khaùch haøng laø theå nhaân Quan heä tín duïng giöõa ngaân haøng vôùi khaùch haøng chuû yeáu laø thöïc hieän nghieäp vuï cho vay theo muïc ñích tieâu duøng hoaëc saûn xuaát nhoû. Nhö vaäy, caùc nguyeân nhaân daãn ñeán nôï quaù haïn khi cho vay ñoái vôùi ñoái töôïng naøy laø: - Do quaûn lyù keùm, naëng veà tính gia tröôûng, coù tính caùch gia ñình. - Khaùch haøng söû duïng voán vay sai muïc ñích, nhö vay tieâu duøng hoaëc saûn xuaát nhoû laïi ñem chôi huïi, cho vay ñeå höôûng cheânh leäch laõi suaát, neân khi vôõ huïi thì khoâng coù khaû naêng traû nôï. 15 - Do hoaøn caûnh khaùch quan nhö ñau oám, gaëp tai naïn, gia ñình coù ngöôøi thaân bò beänh naëng, thieân tai v.v.. ¾ Moâi tröôøng kinh doanh 9 Moâi tröôøng kinh doanh chöa oån ñònh, caùc cô cheá chính saùch quaûn lyù vó moâ Nhaø nöôùc ñang trong quaù trình ñoåi môùi hoaøn thieän neân coøn nhieàu vaán ñeà baát caäp, caùc Luaät doanh nghieäp, Luaät ñaàu tö v.v. coøn nhieàu khaäp kheånh, nhieàu doanh nghieäp chöa chuû ñoäng ñieàu chænh keá hoaïch kinh doanh cho phuø hôïp vôùi söï thay ñoåi chính saùch kinh teá. Vì theá coù khoâng ít doanh nghieäp laøm aên thua loã, maø haäu quaû laø Ngaân haøng phaûi gaùnh chòu. Maët khaùc, thieân tai, baõo luït xaûy ra lieân tuïc ñaõ taùc ñoäng xaáu ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. 9 Do muïc tieâu yeâu caàu phaùt trieån kinh teá ñaõ taïo söùc eùp ñaàu tö oà aït, trong khi neàn kinh teá laïi thieáu voán traàm troïng, ñaëc bieät laø voán trung daøi haïn. Do ñoù, moät soá doanh nghieäp vôùi soá voán ít oûi ñaønh phaûi vay ngaén haïn ñeå söû duïng vaøo nhöõng coâng trình ñaàu tö mang tính chaát trung vaø daøi haïn, nhö ñaàu tö vaøo cô sôû haï taàng, mua saém taøi saûn coá ñònh. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán gia taêng caùc khoaûn nôï quaù haïn taïi ngaân haøng. 9 Vai troø quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc coøn haïn cheá, ñaõ caáp pheùp cho caùc doanh nghieäp kinh doanh quaù nhieàu chöùc naêng, vöôït khoûi khaû naêng veà voán, trình ñoä kyõ thuaät vaø khaû naêng quaûn lyù. Beân caïnh ñoù coâng taùc kieåm tra, thanh tra non keùm khoâng phaùt hieän kòp thôøi ñeå ngaên chaën caùc haønh vi hoaït ñoäng kinh doanh traùi pheùp, löøa ñaûo gaây haäu quaû nghieâm troïng. 1.1.4.5.2 Nguyeân nhaân chuû quan ¾ Töø phía ngaân haøng 9 Do thieáu thoâng tin veà khaùch haøng Ñeå ñaûm baûo thoâng tin coù chaát löôïng, caùn boä tín duïng phaûi khai thaùc thoâng tin töø nhieàu nguoàn cung caáp khaùc nhau. Phaàn lôùn thoâng tin maø caùn boä tín duïng thu thaäp ñöôïc chuû yeáu töø phía hoà sô vay voán, soå saùch keá toaùn, caùc baùo caùo taøi chính cuûa 16 khaùch haøng vay voán cung caáp vaø Trung taâm thoâng tin ruûi ro tín duïng CIC (Credit Information Center). Neáu soá lieäu thieáu chính xaùc vaø khoâng phaûn aùnh ñaày ñuû, kòp thôøi tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng, ngaân haøng coù theå ñöa ra nhöõng nhaän ñònh sai laàm veà khaùch haøng vay voán, daãn ñeán ruûi ro tín duïng laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. 9 Xuaát phaùt töø söï haïn cheá veà naêng löïc thaåm ñònh cuûa caùn boä tín duïng Nhieàu caùn boä tín duïng vaãn coøn coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh veà trình ñoä, kieán thöùc neân khoâng theå tö vaán cho khaùch haøng vaø thaåm ñònh Hoà sô vay moät caùch chính xaùc. Do ñoù, khoâng theå löôøng ñöôïc tröôøng hôïp khaùch haøng qua maët, coá tình löøa ñaûo gaây neân nhöõng khoaûn thaát thoaùt voán tín duïng. 9 Do Ngaân haøng quaù coi troïng TSBÑ tieàn vay Xem TSÑB nhö laø ñieàu kieän tieân quyeát khi cho vay maø khoâng quan taâm ñuùng möùc ñeán phöông aùn vay voán, hieäu quaû kinh doanh, tö caùch vaø uy tín cuûa khaùch haøng. 9 Thieáu kieåm tra trong khi cho vay Cuï theå laø sau khi phaùt vay, hieän töôïng khaùch haøng vay ngaân haøng naøy traû Ngaân haøng khaùc maø caùc toå chöùc tín duïng khoâng kieåm soaùt ñöôïc. 9 Nhöõng tieâu cöïc phaùt sinh do moät soá caùn boä tín duïng ngaân haøng Caùn boä tín duïng bieán chaát bò khaùch haøng mua chuoäc, hoái loä, coá tình laøm sai nhöõng quy ñònh tín duïng, bao che sai phaïm khaùch haøng. ¾ Töø phía khaùch haøng Khaùch haøng coá tình söû duïng voán sai muïc ñích, coá tình löøa ñaûo, laäp hoà sô giaû ñeå vay. Thöïc teá thôøi gian qua ñaõ xaûy ra nhieàu tröôøng hôïp löøa ñaûo gaây nhöõng thieät haïi to lôùn cho ngaân haøng (vuï aùn Tamexco, Minh Phuïng – Epco ..) 17 1.2 QUAÛN LYÙ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.2.1 Khaùi nieäm quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng Quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng laø moät quaù trình lieân tuïc töø ñaàu ñeán cuoái trong coâng taùc phoøng choáng, xöû lyù ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. 1.2.2 Caùc nguyeân taéc ñaûm baûo an toaøn tín duïng Nhaèm phoøng ngöøa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, moät soá nguyeân taéc ñaûm baûo an toaøn tín duïng maø hieän nay ñöôïc caùc ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ vaø ñang aùp duïng cuï theå nhö sau: ¾ Chaát löôïng tín duïng Moät caâu ngaïn ngöõ coå “Baát kyø moät thaèng ngoác naøo cuõng coù theå cho vay tieàn, nhöng ñeå thu ñöôïc nôï thì laïi caàn moät caùi ñaàu thoâng minh”. Ngaân haøng khoâng neân kinh doanh cho vay theo hình thöùc maïo hieåm vaø ruûi ro cao bôûi neáu laøm nhö vaäy thì ngaân haøng coù khaû naêng maát khoaûn tín duïng naøy vaø gaây toån thaát lôùn do khoâng thu hoài ñöôïc nôï trong khi caùc khoaûn phí, laõi suaát maø ngaân haøng thu ñöôïc töø hoaït ñoäng kinh doanh khoâng ñuû buø ñaép cho khoaûn maát maùt naøy. ¾ Phöông aùn traû nôï vay Phöông aùn traû nôï thöù nhaát laø döïa treân hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty dieãn ra troâi chaûy vaø vieäc cho vay thaønh coâng theo nhö ngaân haøng ñaõ phaân tích, thaåm ñònh döï aùn vay. Phöông aùn traû nôï thöù hai laø döï phoøng trong tröôøng hôïp döï aùn saûn xuaát kinh doanh thöïc hieän khoâng thaønh coâng thì doanh nghieäp phaûi laáy taøi saûn ñaûm baûo theá chaáp cuûa hoï ra ñeå traû nôï vay. ¾ Phaåm chaát caàn phaûi coù vôùi ngöôøi vay tieàn (chuû doanh nghieäp) Neáu ngaân haøng coøn nghi ngôø söï trung thöïc, tö caùch ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ñi vay (doanh nghieäp) thì toát hôn caû laø ngaân haøng khoâng neân tieán haønh cho vay. Ngaân 18 haøng caàn kieåm tra ñaïo ñöùc ngheà nghieäp, phöông thöùc kinh doanh cuûa ngöôøi ñi vay tröôùc khi vaøo ñaøm phaùn ñeå traùnh ruûi ro veà sau. ¾ Ngaân haøng phaûi hoaøn toaøn tin töôûng khi quyeát ñònh cho vay Quyeát ñònh cho vay laø quyeát ñònh mang tính ñoäc laäp, ngöôøi ta khoâng theå ñöa ra quyeát ñònh naøy maø chæ döïa treân nhöng vaên baûn höôùng daãn hay nhöõng kyõ thuaät phaân tích. Moãi caùn boä tín duïng phaûi coù söï nhaïy caûm, khaû naêng ñaùnh giaù chính xaùc vaø phaûi chaéc chaén raèng ñoù laø quyeát ñònh cuûa rieâng mình trong moãi giao dòch, khoâng heà bò aûnh höôûng bôûi nhöõng ngöôøi coù lieân quan hay bôûi aùp löïc naøo, bôûi vì caùn boä tín duïng laø ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm haäu quaû veà vieäc cho vay naøy. ¾ Ngaân haøng caàn coù nhieàu cô sôû döõ lieäu thoâng tin veà khoaûn cho vay Caùn boä tín duïng ngaân haøng caàn quan taâm nhieàu ñeán doanh nghieäp xin vay ñeå naém baét thoâng tin cuûa doanh nghieäp. Cô sôû döõ lieäu thoâng tin raát höõu ích vaø neáu ñöôïc saép xeáp, toå chöùc phuø hôïp seõ taïo ñieàu kieän toát cho vieäc thoáng nhaát ra quyeát ñinh cho vay deã daøng hôn. ¾ Caàn ñaùnh giaù ñuùng chaát löôïng quaûn lyù cuûa doanh nghieäp Chaát löôïng quaûn lyù theå hieän treân nhieàu phöông dieän nhö: Söï löïa choïn phong caùch laõnh ñaïo coù thích hôïp vôùi ngaønh ngheà coâng ty ñang hoaït ñoäng, söï deã daøng hoaëc khaéc khe trong vieäc cho pheùp ngöôøi ngoaøi coâng ty naém giöõ nhöõng chöùc vuï quan troïng, tö caùch ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ñieàu haønh, trình ñoä chuyeân moân vaø khaû naêng quaûn lyù cuûa hoï. ¾ Caàn xem xeùt thaùi ñoä noân noùng xin vay tieàn cuûa doanh nghieäp Baát kyø khaùch haøng naøo thuùc giuïc ngaân haøng sôùm ra quyeát ñònh cho vay ñeàu neân ñöôïc xem kyõ löôõng. Coù theå khaùch haøng naøy ñang thöïc söï gaëp khoù khaên trong hoaït ñoäng kinh doanh neân khaû naêng thanh khoaûn raát yeáu, khoâng loaïi tröø tröôøng hôïp khaùch haøng coá ñònh löøa ñaûo ngaân haøng. 19 ¾ Khoaûn tieàn maø ngaân haøng cho vay ñöôïc doanh nghieäp söû duïng ñuùng muïc ñích Caùn boä tín duïng phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra, theo doõi ñeå naém baét tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp nhaèm ngaên chaën tình traïng khaùch haøng söû duïng voán sai muïc ñích ñeå coù bieän phaùp kòp thôøi xöû lyù ñaûm baûo khoaûn vay ñöôïc hoaøn traû. 1.2.3 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng ngaân haøng Chaát löôïng tín duïng phaûi ñöôïc xem xeùt treân caû hai phöông dieän: Hieäu quaû kinh teá–xaõ hoäi, vaø lôïi nhuaän cuûa beân ñi vay cuõng nhö beân cho vay. Thöïc teá, maët ñònh tính raát khoù xaùc ñònh phaàn ñoùng goùp cuûa tín duïng ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá–xaõ hoäi ñòa phöông. Do ñoù, ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng thoâng thöôøng ngöôøi ta söû duïng chæ tieâu nôï quaù haïn vaø voøng quay voán tín duïng. ¾ Tyû leä nôï quaù haïn 9 Nôï quaù haïn: Laø khoaûn nôï maø moät phaàn hoaëc toaøn boä nôï goác vaø/hoaëc laõi ñaõ quaù haïn. 9 Tyû leä NQH (%) = 100x nôï dö Toång NQHDö Neáu tyû leä naøy caøng cao thì chaát löôïng cuûa tín duïng ngaân haøng caøng thaáp vaø ngöôïc laïi. Tuy nhieân, vieäc ñònh löôïng moät tyû leä NQH bao nhieâu laø phuø hôïp noù coøn tuyø thuoäc vaøo toång dö nôï cuûa TCTD, bôûi coù quan nieäm cho raèng moät tyû leä NQH chaáp nhaän ñöôïc thì chöa theå xem laø chaát löôïng tín duïng cuûa TCTD ñoù thaáp. Ñeå thuaän lôïi cho coâng taùc phaân tích chaát löôïng tín duïng, cuõng nhö ñeå phuïc vuï toát cho coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng vaø ruûi ro tín duïng, caùc nhaø quaûn trò thöôøng phaân loaïi nôï, ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng. Theo quyeát ñònh soá 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2005 cuûa Thoáng ñoác NHNN ban haønh quy ñònh caùc TCTD thöïc hieän phaân loaïi nôï thaønh 5 nhoùm nôï, cuï theå nhö sau: Trích laäp vaø söû duïng döï phoøng ñeå söû lyù ruûi ro tín duïng 20 * Nhoùm 1 (nôï ñuû tieâu chuaån) bao goàm: - Caùc khoaûn nôï trong haïn maø TCTD ñaùnh giaù laø coù ñuû khaû naêng thu hoài ñaày ñuû caû goác vaø laõi ñuùng haïn; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 1 theo quy ñònh taïi khoaûn 2 ñieàu naøy. 1 *Nhoùm 2 (nôï caàn chuù yù) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH döôùi 90 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï trong haïn theo thôøi haïn nôï ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 2 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 vaø 4 ñieàu naøy.2 *Nhoùm 3 (nôï döôùi tieâu chuaån) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH töø 90 ñeán 180 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn döôùi 90 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 3 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 vaø 4 ñieàu naøy. *Nhoùm 4 (nôï nghi ngôø) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH töø 181 ñeán 360 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi gian traû nôï quaù haïn töø 90 ngaøy ñeán 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 4 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 khoaûn 4 ñieàu naøy. *Nhoùm 5 (nôï coù khaû naêng maát voán) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH treân 360 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï khoanh chôø Chính phuû xöû lyù; 21 - Caùc khoaûn nôï ñaõ cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn treân 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 5 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 vaø khoaûn 4 ñieàu naøy. Trong 5 nhoùm nôï treân, NQH laø caùc khoaûn nôï ñöôïc phaân loaïi töø nhoùm 2 ñeán nhoùm 5, vaø nôï xaáu laø caùc khoaûn nôï thuoäc nhoùm 2, 4 vaø nhoùm 5. 1.2.4 Moät soá moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng Caùc chuyeân gia kinh teá, caùc nhaø phaân tích ngaân haøng ñaõ söû duïng nhieàu moâ hình khaùc nhau ñeå ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Caùc moâ hình raát ña daïng, bao goàm caùc moâ hình phaûn aùnh veà maët ñònh löôïng vaø ñònh tính. Caùc moâ hình naøy khoâng loaïi tröø laãn nhau, neân moät ngaân haøng coù theå söû duïng nhieàu moâ hình ñeå phaân tích ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro tín duïng cuûa khaùch haøng. 1.2.4.1 Moâ hình ñònh tính veà ruûi ro tín duïng 1.2.4.1.1 Phaân tích tín duïng ¾ Muïc tieâu cuûa vieäc phaân tích tín duïng Muïc tieâu chính cuûa vieäc phaân tích tín duïng laø xaùc ñònh khaû naêng vaø yù muoán cuûa ngöôøi vay trong vieäc hoaøn traû tieàn vay phuø hôïp vôùi caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng tín duïng. Moät ngaân haøng phaûi xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä ruûi ro coù theå chaáp nhaän trong moãi tröôøng hôïp vaø möùc ñoä cho vay töông öùng. Phaân tích tín duïng veà cô baûn ñeàu gioáng nhau ñoái vôùi caùc toå chöùc tín duïng, nhöng vaãn tuøy thuoäc vaøo suy nghó vaø caùch laøm moät soá toå chöùc tín duïng. Noùi chung phaân tích tín duïng bao goàm vieäc thu nhaäp thoâng tin coù yù nghóa ñoái vôùi vieäc ñaùnh giaù tín duïng. 1_Khoaûn 2: Tröôøng hôïp khaùch haøng traû ñaày ñuû nôï goác vaø laõi theo kyø haïn ñaõ ñöôïc cô caáu laïi toái thieåu trong voøng 1 naêm ñoái vôùi caùc khoaûn nôï trung vaø daøi haïn, 3 thaùng ñoái vôùi caùc khoaûn nôï ngaén haïn vaø ñöôïc TCTD ñaùnh giaù laø coù khaû naêng traû ñaày ñuû 22 nôï goác vaø laõi ñuùng thôøi haïn theo thôøi haïn ñaõ ñöôïc cô caáu laïi, TCTD coù theå phaân loaïi khoaûn nôï ñoù vaøo nhoùm 1. 2_Khoaûn 3: Tröôøng hôïp moät khaùch haøng coù nhieàu hôn moät khoaûn nôï vôùi TCTD maø coù baát kyø khoaûn nôï chuyeån sang nhoùm nôï ruûi ro cao hôn thì TCTD baét buoäc phaûi phaân loaïi caùc khoaûn nôï coøn laïi cuûa khaùch haøng ñoù vaøo caùc nhoùm ruûi ro cao hôn töông öùng vôùi möùc ñoä ruûi ro. _Khoaûn 4: Tröôøng hôïp caùc khoaûn nôï (keå caû khoaûn nôï trong haïn vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï trong haïn theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi) maø TCTD coù ñuû cô sôû ñeå ñaùnh giaù laø khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng bò suy giaûm thì TCTD chuû ñoäng töï quyeát phaân loaïi khoaûn nôï ñoù vaøo caùc nhoùm nôï ruûi ro cao hôn töông öùng vôùi möùc ñoä ruûi ro. ¾ Caùc yeáu toá caàn ñöôïc xem xeùt khi phaân tích tín duïng Coù raát nhieàu yeáu toá ñeå caùc ngaân haøng xem xeùt phaân tích, ñaùnh giaù moät phöông aùn vay, nhöng nhìn chung, caùc yeáu toá sau ñaây thöôøng ñöôïc quan taâm nhieàu hôn caû ñoù laø: Capacity – naêng löïc; Character – uy tín; Capital – voán; Collateral – taøi saûn theá chaáp vaø Conditions – nhöõng ñieàu kieän. 9 Naêng löïc vay nôï (Capacity) Caùc ngaân haøng khoâng chæ quan taâm ñeán khaû naêng hoaøn traû cuûa ngöôøi vay maø coøn quan taâm ñeán naêng löïc phaùp lyù cuûa hoï khi ñi vay. Ñoái vôùi ñoái töôïng vay laø caù nhaân, caùc ngaân haøng phaûi xaùc ñònh tö caùch theå nhaân, naêng löïc haønh vi nhaân söï cuûa ngöôøi vay. Ñoái vôùi ñoái töôïng vay laø coâng ty, caùc ngaân haøng phaûi xaùc ñònh tö caùch phaùp nhaân cuûa coâng ty, ngoaøi ra coøn phaûi xem xeùt ñieàu leä coâng ty ñeå xaùc ñònh ai laø ngöôøi ñuû tö caùch ñaïi dieän coâng ty ñi vay voán. Ngaân haøng yeâu caàu khaùch haøng phaûi ñöa ra moät quyeát ñònh taäp theå cuûa caùc thaønh vieân coù thaåm quyeàn cuûa coâng ty ñeå xaùc ñònh roõ veà maët phaùp lyù caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoà sô vay nhö thoáng nhaát soá tieàn vay; taøi saûn ñaûm baûo cho khoaûn vay vaø cöû ai laø ngöôøi ñaïi dieän coâng ty ñöùng ra quan heä vay voán, kyù keát caùc hôïp ñoàng vay voán vôùi ngaân haøng. 9 Uy tín (Character) 23 Khaùi nieäm veà uy tín coù lieân quan ñeán caùc giao dòch tín duïng, khoâng chæ coù nghóa laø söï saün loøng traû nôï maø coøn nghóa laø phaûn aùnh yù muoán kieân quyeát thöïc hieän taát caû caùc giao öôùc trong hôïp ñoàng tín duïng. Moät ngöôøi coù tö caùch thöôøng coù ñöùc tính thaät thaø, lieâm chính, sieâng naêng vaø ñöùc haïnh. Nhöng uy tín vaãn laø ñieàu khoù ñaùnh giaù ñöôïc bôûi coù khaû naêng moät ngöôøi hoaøn toaøn khoâng coù nhöõng phaåm chaát treân nhöng vaãn coù theå traû nôï nhö ñaõ thoaû thuaän. Khi ñaùnh giaù veà uy tín tín duïng cuûa khaùch haøng, ngaân haøng thöôøng xem xeùt hoà sô quaù khöù cuûa khaùch haøng. Tuy nhieân, vieäc ñaùnh giaù moät ngöôøi chuû yeáu laø phaùn ñoaùn chöù khoâng theå hieän treân cô sôû caùc thoâng tin thöïc teá ñaày ñuû. 9 Khaû naêng taïo ra lôïi töùc (Capital) Neáu khoaûn vay ñöôïc tính töø lôïi nhuaän ñeå hoaøn traû thì ñieàu quan troïng laø phaûi ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng cuûa ngöôøi vay trong kinh doanh nhaèm kieám ñuû soá lôøi ñeå traû nôï. Moät soá khoaûn vay ñöôïc thöïc hieän vôùi hy voïng vieäc hoaøn traû töø caùc tích saûn hoaëc töø vieäc phaùt haønh caùc coå phieáu, nhöng nguoàn chi traû chính ñoái vôùi haàu heát caùc khoaûn cho vay laø khaû naêng kieám lôïi cuûa ngöôøi vay. 9 Quyeàn sôû höõu caùc tích saûn (Collateral) Quyeàn sôû höõu caùc tích saûn töông töï nhö voán, taøi saûn theá chaáp laø moät trong caùc tieâu chuaån tín duïng. Caùc nhaø saûn xuaát phaûi coù maùy moùc vaø trang thieát bò hieän ñaïi neáu hoï muoán trôû thaønh nhöõng nhaø saûn xuaát coù söùc caïnh tranh. Nhaø baùn leû phaûi coù nguoàn haøng hoùa, cöûa tieäm vaø tieän nghi haáp daãn neáu hoï muoán thu huùt khaùch haøng. Tín duïng seõ khoâng ñöôïc cung caáp cho caùc doanh nghieäp tröø khi ngöôøi chuû coù voán baûo ñaûm cho khoaûn nôï. Giaù trò thöïc cuûa moät doanh nghieäp (voán chuû sôû höõu) laø moät tieâu chuaån ño löôøng söùc maïnh taøi chính cuûa chính ñôn vò vaø thöôøng laø moät trong nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeán khoái löôïng tín duïng maø moät ngaân haøng saün loøng cho doanh nghieäp ñoù vay. Khoái löôïng vaø chaát löôïng cuûa caùc tích saûn cuûa moät doanh nghieäp noùi leân söï thaän troïng vaø tính thaùo vaùt cuûa nhaø quaûn trò. Moät soá hoaëc taát caû caùc tích saûn coù theå ñaûm baûo cho khoaûn vay vaø nhö vaäy khaúng ñònh raèng khoaûn cho 24 vay ñöôïc hoaøn traû neáu khaû naêng kieám lôïi cuûa ngöôøi vay khoâng ñuû ñeå thu hoài. Tuy nhieân, ta neân bieát raèng, trong khi taøi saûn ñaûm baûo laø nhaèm giaûm bôùt ruûi ro tín duïng (nguoàn traû thöù hai) nhöng caùc ngaân haøng vaãn mong muoán voán vay seõ ñöôïc traû töø lôïi nhuaän vaø nguoàn thu töø hoaït ñoäng kinh doanh (nguoàn traû thöù nhaát). 9 Caùc ñieàu kieän kinh teá (conditons) Caùc ñieàu kieän kinh teá aûnh höôûng khaû naêng hoaøn traû cuûa ngöôøi vay vaø thöôøng vöôït quaù söï kieåm soaùt cuûa ngöôøi vay cuõng nhö ngöôøi cho vay. Ngöôøi ñi vay coù uy tín toát, khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän roõ raøng vaø ñaày ñuû caùc tích saûn, nhöng ñeå töø ñoù phaùn xeùt caùc quyeát ñònh hoaëc ñöa ra caùc ñeà xuaát tín duïng laø khoâng khoân ngoan. Chính ôû ñieåm naøy, nhaân vieân tín duïng trôû thaønh nhaø döï toaùn kinh teá. Kyø haïn cuûa khoaûn nôï caøng daøi thì vieäc döï baùo kinh teá caøng trôû neân quan troïng vì coù theå coù nhieàu bieán coá ruûi ro xaûy ra tröôùc khi moùn nôï ñaõ ñöôïc hoaøn traû toaøn boä. ¾ Taàm quan troïng cuûa caùc yeáu toá tín duïng Trong phaân tích tín duïng, caùc yeáu toá treân ñeàu quan troïng, nhöng haàu heát caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng ñeàu cho raèng: Taøi saûn theá chaáp cho moät khoaûn vay khoâng quan troïng baèng uy tín cuûa khaùch haøng. Khoaûn tín duïng ñöôïc caáp vôùi hy voïng laø seõ ñöôïc hoaøn traû nhö thoaû thuaän chöù khoâng phaûi laø caùc tích saûn theá chaáp seõ baùn ñeå traû nôï. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, ngöôøi ta giöõ taøi saûn baûo ñaûm laø nhaèm haïn cheá nhöõng thieáu soùt lieân quan ñeán moät hoaëc nhieàu yeáu toá veà tín duïng, chaúng haïn nhö khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän. Uy tín cuûa khaùch haøng noåi leân nhö laø yeáu toá quan troïng nhaát. Neáu moät ngöôøi vay khoâng coù thieän chí, khoâng coù khaû naêng thì vaøo moät luùc naøo ñoù ngöôøi aáy seõ khoâng tuaân theo caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng tín duïng. 1.2.4.1.2 Heä thoáng chæ tieâu taøi chính ñaùnh giaù khaùch haøng Heä thoáng chæ tieâu taøi chính duøng ñeå phaân tích ñaùnh giaù tín duïng doanh nghieäp ñöôïc chia thaønh boán nhoùm nhö sau: 25 ¾ Nhoùm chæ tieâu thanh khoaûn 9 Chæ tieâu thanh toaùn nhanh = haïnngaén Nôï thôøi töùctieànthaønhchuyeånTSLÑ Neáu chæ tieâu thanh toaùn töùc thôøi caøng cao thì doanh nghieäp coù khaû naêng chi traû nôï töùc thôøi caøng lôùn. 9 Chæ tieâu thanh toaùn ngaén haïn = haïnngaén Nôï TSLÑ Phaûn aùnh khaû naêng cuûa doanh nghieäp trong vieäc chuyeån ñoåi taøi saûn löu ñoäng thaønh tieàn ñeå traû caùc khoaûn nôï ngaén haïn. Ñeå ñaûm baûo, chæ tieâu naøy cuûa doanh nghieäp caàn phaûi lôùn hôn 1. ¾ Nhoùm chæ tieâu hoaït ñoäng 9 Voøng quay haøng toàn kho = quaân bình khotoàn Haøng thuaànthuDoanh So vôùi chæ tieâu bình quaân ngaønh maø chuùng ta coù theå bieát ñöôïc tình hình döï tröõ haøng toàn kho ñaõ hôïp lyù chöa? nhieàu quaù hay ít quaù ñeàu khoâng toát ñoái vôùi doanh nghieäp. 9 Kyø thu nôï bình quaân = chòu baùnthu Doanh quaânbìnhthuphaûiKhoaûn Phaûn aùnh thôøi haïn tín duïng thöông maïi bình quaân (baùn chòu) maø doanh nghieäp ñaõ caáp cho khaùch haøng laø bao nhieâu ngaøy. 9 Voøng quay toång taøi saûn = saûn taøi Toång thuaànthuDoanh Phaûn aùnh naêng löïc cuûa doanh nghieäp trong vieäc söû duïng toång taøi saûn ñeå taïo doanh thu nhö theá naøo. ¾ Nhoùm chæ tieâu ñoøn baåy 9 Tyû soá nôï = saûn taøi Toång nôï dö Toång Döïa vaøo chæ soá naøy, ngaân haøng coù theå bieát hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp döïa vaøo voán chuû sôû höõu nhö theá naøo ñeå töø ñoù xem xeùt vieäc cho vay coù ñaûm baûo an toaøn hay khoâng. 26 9 Khaû naêng traû laõi tieàn vay = vay laõi phíChi vay laõi vaøthueátröôùcnhuaänLôïi ¾ Nhoùm chæ tieâu coù khaû naêng sinh lôøi 9 Tyû leä sinh lôøi treân doanh thu = thuDoanh thueásaunhuaänLôïi Phaûn aùnh tyû leä laõi phaùt sinh treân moät ñôn vò doanh thu laø bao nhieâu 9 Lôïi nhuaän treân voán chuû sôû höõu (ROE) = höõusôû chuûVoán thueá saunhuaänLôïi 9 Lôïi nhuaän treân toång taøi saûn (ROA) = saûn taøi Toång thueásaunhuaänLôïi 1.2.4.2 Caùc moâ hình löôïng hoaù ruûi ro tín duïng 1.2.4.2.1 Moâ hình ñieåm soá Z Moâ hình ñieåm soá Z do E.I. Altman hình thaønh ñeå cho ñieåm tín duïng ñoái vôùi caùc coâng ty saûn xuaát cuûa Myõ. Ñaïi löôïng Z laø thöôùc ño toång hôïp ñeå phaân tích ruûi ro tín duïng ñoái vôùi ngöôøi vay vaø phuï thuoäc vaøo: - Trò soá cuûa caùc chæ soá taøi chính cuûa ngöôøi vay (Xi) - Taàm quan troïng cuûa caùc chæ soá naøy trong vieäc xaùc ñònh xaùc suaát vôõ nôï cuûa ngöôøi vay trong quaù khöù. Töø ñoù Altman ñi ñeán moâ hình cho ñieåm nhö sau: Z = 1,2X1 + 1,4X2 + 3,3X3 + 0,6X4 + 1,0X5 Trong ñoù: X1 = Tyû soá “voán löu ñoäng roøng / toång taøi saûn” X2 = Tyû soá “lôïi nhuaän giöõ laïi / toång taøi saûn” X3 = Tyû soá “lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø tieàn laõi / toång taøi saûn” X4 = Tyû soá “thò giaù coå phieáu / giaù trò ghi soå cuûa nôï daøi haïn” X5 = Tyû soá “doanh thu / toång taøi saûn” 27 Trò soá Z caøng cao thì ngöôøi vay coù xaùc suaát vôõ nôï caøng thaáp. Ngöôïc laïi, khi trò soá Z thaáp hoaëc laø moät soá aâm seõ laø caên cöù ñeå xeáp khaùch haøng vaøo nhoùm coù nguy cô vôõ nôï cao. Theo moâ hình cho ñieåm Z cuûa Altman, baát cöù coâng ty naøo coù ñieåm soá Z thaáp hôn 1,81 phaûi ñöôïc xeáp vaøo nhoùm coù nguy cô ruûi ro tín duïng cao. Caên cöù vaøo keát luaän naøy, ngaân haøng seõ khoâng caáp tín duïng cho khaùch haøng naøy cho ñeán khi caûi thieän ñöôïc ñieåm soá Z lôùn hôn 1,81. 1.2.4.2.2 Caùc moâ hình tính ñieåm tín duïng Caùc moâ hình tính ñieåm tín duïng thöôøng söû duïng caùc soá lieäu phaûn aùnh ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi vay ñeå tính toaùn xaùc suaát cuûa ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi khaùch haøng caên cöù vaøo möùc ñoä ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh. Baèng vieäc löïa choïn vaø keát hôïp caùc ñaëc ñieåm taøi chính vaø kinh doanh cuûa ngöôøi vay, caùc toå chöùc tín duïng coù theå: 1. Xaùc ñònh möùc aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán ruûi ro tín duïng 2. So saùch möùc ñoä quan troïng giöõa caùc nhaân toá 3. Caûi thieän vieäc ñònh giaù ruûi ro tín duïng 4. Coù caên cöù chính xaùc hôn trong vieäc saøng loïc caùc ñôn xin vay 5. Tính toaùn chính xaùc hôn möùc döï tröõ caàn thieát cho caùc ruûi ro tín duïng döï tính Ñeå söû duïng caùc moâ hình naøy, caùc toå chöùc tín duïng phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc chæ tieâu phaûn aùnh caùc ñaëc ñieåm taøi chính vaø kinh doanh coù lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng cho töøng ñoái töôïng vay cuï theå. Ñoái vôùi cho vay tieâu duøng, caùc ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi vay trong moâ hình tính ñieåm tín duïng coù theå bao goàm: thu nhaäp, taøi saûn, löùa tuoåi, ngheà nghieäp vaø ñòa ñieåm. Ñoái vôùi caùc khoaûn tín duïng caáp cho caùc doanh nghieäp thì tyû leä giöõa voán nôï vaø voán töï coù thöôøng laø chæ tieâu chuû yeáu. Sau khi caùc döõ lieäu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, kyõ thuaät thoáng keâ seõ ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn xaùc suaát ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi ruûi ro tín duïng. Moâ hình tính ñieåm tín duïng bao goàm 4 loaïi sau: - Moâ hình xaùc suaát tuyeán tính 28 - Moâ hình loâgit - Moâ hình probit - Moâ hình phaân bieät tuyeán tính Toùm laïi, trong chöông naøy cuûa luaän vaên chæ giôùi thieäu caùc khaùi nieäm veà tín duïng, ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng vaø taàm quan troïng cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Ñoàng thôøi cuõng neâu leân nhöõng nguyeân nhaân laøm phaùt sinh ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, nhöõng haäu quaû maø ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng phaûi gaùnh chòu. Nhöõng bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng maø caùc ngaân haøng coù theå vaän duïng trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình vaø cuoái cuøng laø heä thoáng moät soá moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Treân cô sôû naém vöõng lyù thuyeát keát hôïp vôùi thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng hieän nay (trình baøy ôû chöông 2) ñeå coù theå ñöa ra giaûi phaùp phuø hôïp cho vieäc quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN noùi chung vaø NHTMVN taïi TP. HCM noùi rieâng hieän nay. 29 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTM VIEÄT NAM TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH 2.1 TÌNH HÌNH KINH TEÁ – XAÕ HOÄI 2.1.1 Tình hình kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam Theo ñaùnh giaù cuûa caùc toå chöùc kinh teá theá giôùi Word Bank, United Nations Development Program, Vieät Nam laø moät trong nhöõng quoác gia oån ñònh vaø coù neàn kinh teá phaùt trieån thuoäc haøng nhanh nhaát treân theá giôùi. Trong naêm 2004, maëc duø phaûi chòu nhieàu taùc ñoäng bôûi tình hình chính trò an ninh ôû nhieàu nöôùc trong khu vöïc, giaù daàu bieán ñoäng maïnh, chuû nghóa khuûng boá lan roäng, thaûm hoïa moâi tröôøng cuøng vôùi nhöõng khoù khaên trong nöôùc ñaõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán moïi maët ñôøi soáng xaõ hoäi nhö: Dòch cuùm gia caàm buøng phaùt, haïn haùn, thieân tai baõo luït, soùng thaàn, giaù caû caùc maët haøng nhaäp khaåu taêng cao nhö saét, theùp, nhöïa v.v.. nhöng neàn kinh teá Vieät Nam vaãn ñaït ñöôïc moät soá keát quaû khaû quan nhö sau: Baûng 2.1: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa caû nöôùc qua caùc naêm TT Caùc chæ tieâu thöïc hieän 2002 2003 2004 1 Toác ñoä taêng GDP (%) 7,04 7,24 7,7 2 Toác ñoä taêng GTSX noâng, laâm vaø ngö nghieäp (%) 6,5 4,7 4,9 3 Toác ñoä taêng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp (%) 14,8 15,8 15,6 4 Toác ñoä taêng caùc ngaønh dòch vuï (%) 6,5 6,6 7,5 5 Kim ngaïch xuaát khaåu (tæ USD) 16,7 19,5 26 6 Kim ngaïch nhaäp khaåu ( tæ USD) 19,7 24 31,5 7 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi (tæ USD) 1,6 2,7 4 Nguoàn: Taïp chí ngaân haøng soá 7 (7/2005) Haàu heát caùc chæ tieâu ñeàu ñaït so vôùi keá hoaïch ñaët ra vaø cao hôn so vôùi naêm 2003. Vieät Nam ñöôïc ñaùnh giaù laø nöôùc coù moâi tröôøng chính trò oån ñònh, an ninh, an 30 toaøn xaõ hoäi ñöôïc ñaûm baûo. Trong tình hình theá giôùi veà chính trò coù nhieàu bieán ñoäng nhö hieän nay, coäng vôùi chuû nghóa khuûng boá coù nguy cô lan roäng thì Vieät Nam ñöôïc ñaùnh giaù raát cao veà ñieåm maïnh an toaøn nhaát ñaõ taïo thuaän lôïi cho vieäc thu huùt ñaàu tö vaø phaùt trieån. Nguoàn voán FDI coù xu höôùng taêng trôû laïi, naêm 2004 voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi ñaït ñöôïc gaàn 36% GDP, laø moät minh chöùng cho hieäu quaû cuûa vieäc caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö thoâng thoaùng ôû Vieät Nam. 2.1.2 Tình hình kinh teá – xaõ hoäi TP. Hoà Chí Minh Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät thaønh phoá lôùn, laø trung taâm taøi chính – ngaân haøng kinh teá cuûa caû nöôùc, coù taàm quan troïng khoâng nhöõng ôû treân bình dieän quoác gia maø coøn caû quoác teá. Vôùi vò theá vaø vai troø laø trung taâm kinh teá cuûa caû nöôùc, TP. Hoà Chí Minh ñaõ ñaït nhieàu thaønh töïu trong moïi lónh vöïc, toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân moãi naêm laø 10,3% (giai ñoaïn 1997 – 2004), cao hôn toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân cuûa caû nöôùc laø 7%. Trong naêm 2004 vôùi taêng tröôûng GDP bình quaân/ngöôøi ñaït gaàn 10 trieäu ñoàng/naêm, taêng 2,5 laàn so vôùi caû nöôùc; Toång kim ngaïch xuaát khaåu ñaït xaáp sæ 10 tyû USD; Thu ngaân saùch nhaø nöôùc treân ñòa baøn thaønh phoá ñaït 49.000 tyû ñoàng, taêng 17,7% so vôùi naêm tröôùc; Ñaàu tö tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi taêng thöôøng xuyeân töø naêm 1988 ñeán naêm 1996, sau ñoù ñaõ giaûm xuoáng do aûnh höôûng cuoäc khuûng hoaûng kinh teá chaâu AÙ vaø ñaõ taêng trôû laïi trong nhöng naêm gaàn ñaây. Naêm 2004, thaønh phoá ñaõ thu huùt ñöôïc hôn 755 trieäu USD töø FDI (cao hôn so vôùi keá hoaïch laø 55 trieäu USD). Tính ñeán naêm 2004, TP. HCM ñaõ thu huùt ñöôïc 1.755 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång soá voán ñaàu tö leân tôùi 14,16 tyû ñoâ la Myõ. Voán ñaêng kyù taêng 275 trieäu USD so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi hay taêng 31% (theo thoáng keâ cuûa Sôû Keá Hoaïch vaø Ñaàu Tö TP. HCM). Lónh vöïc thöông maïi dòch vuï chieám 50% trong toång GDP cuûa toaøn thaønh phoá. Doanh thu baùn leû taêng nhanh thoâng qua caùc keânh phaân phoái nhö sieâu thò, caùc ñaïi lyù baùn haøng. Vaøo quyù I naêm 2005, doanh thu cuûa lónh vöïc naøy ñaït 8.349 tyû ñoàng, taêng 12,8% so vôùi quyù I naêm 2004; Doanh thu xuaát khaåu cuûa thaønh phoá ñaït 760 trieäu 31 USD taêng 10% so vôùi quyù I naêm 2004; Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp taêng 40%, ñaït 16.524 tyû ñoàng. Tín duïng ngaân haøng thaønh phoá HCM ñaõ coù böôùc phaùt trieån caû veà quy moâ vaø chaát löôïng. Maïng löôùi hoaït ñoäng lieân tuïc môû roäng, nhieàu loaïi hình dòch vuï môùi xuaát hieän, vieäc öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä mang laïi nhieàu tieän ích vaø tieát kieäm thôøi gian. Heä thoáng thanh toaùn ñieän töû lieân ngaân haøng cuøng vôùi caùc dòch vuï chuyeån tieàn ñieän töû, thanh toaùn theû, thanh toaùn tröïc tieáp vaø qua maïng, ATM ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch haøng. Chaát löôïng quaûn lyù ñöôïc naâng cao, mang phong caùch hieän ñaïi. Beân caïnh ñoù, cô cheá chính saùch linh hoaït thoâng thoaùng cuûa ngaân haøng trung öông ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñaåy maïnh hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng. Tình hình huy ñoäng voán khaû quan do laõi suaát VNÑ trong naêm 2004 coù xu höôùng taêng vôùi nhieàu hình thöùc huy ñoäng voán haáp daãn, voán huy ñoäng naêm 2004 ñaït 150.337 tyû ñoàng, taêng 21,2% so vôùi naêm 2003. Song song ñoù thì toång dö nôï tín duïng ñaït 136.624 tyû ñoàng, taêng 35,3% so vôùi naêm 2003. Baûng 2.2: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa TP. HCM qua caùc naêm TT Caùc chæ tieâu thöïc hieän 2002 2003 2004 1 Toác ñoä taêng GDP (%) 10.2 11.2 11.7 2 Toác ñoä taêng GTSX noâng, laâm vaø ngö nghieäp (%) 4.7 9.1 9.7 3 Toác ñoä taêng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp (%) 15.1 15.4 15 4 Toác ñoä taêng caùc ngaønh dòch vuï (%) 9.3 9.7 16 5 Kim ngaïch xuaát khaåu (tæ USD) 6,4 7,3 9,8 6 Kim ngaïch nhaäp khaåu (tæ USD) 4 4,7 5,6 7 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi (tæ USD) 0.502 0.528 0.5 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ TP.HCM vaø toång hôïp thoâng tin baùo chí Veà maët xaõ hoäi, TP. Hoà chí Minh cuõng ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû raát khaû quan trong vieäc naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuøng vôùi chöông trình xoùa ñoùi giaûm ngheøo, giaûi quyeát vieäc laøm cho 211 ngaøn löôït ngöôøi, ñaït 100,47% so vôùi keá hoaïch 32 naêm, taêng 1,37% so vôùi naêm tröôùc, trong ñoù coù 185,7 ngaøn ngöôøi coù vieäc laøm oån ñònh. Söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc noùi chung vaø kinh teá thaønh phoá HCM noùi rieâng trong thôøi gian qua ñaõ taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ngaân haøng treân ñòa baøn thaønh phoá. Naêm 2004 coù theå xem laø moät naêm thaønh coâng ñoái vôùi ngaønh ngaân haøng xeùt rieâng veà maët lôïi töùc. Theo ñaùnh giaù cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, haàu heát caùc ngaân haøng thöông maïi töø quoác doanh, coå phaàn, lieân doanh vaø nöôùc ngoaøi ñeàu ñaït lôïi nhuaän cao. 2.2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH 2.2.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam 2.2.1.1 Ñoái vôùi heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam noùi chung Töø khi Ngaân haøng quoác gia Vieät Nam (nay laø Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam) ñöôïc thaønh laäp ngaøy 06/05/1951, heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam toå chöùc theo moâ hình moät caáp ôû mieàn Baéc tröôùc naêm 1975 vaø caû nöôùc töø naêm 1975 tôùi naêm 1990. Moâ hình naøy raäp khuoân theo Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc XHCN (cuõ), theo ñoù chæ toàn taïi NHNN do Nhaø nöôùc ñoäc quyeàn naém giöõ, vöøa laøm chöùc naêng quaûn lyù cuûa ngaân haøng trung öông vöøa tröïc tieáp kinh doanh tieàn teä tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Ngoaøi ra coøn coù moät loaïi hình tín duïng khaùc ñoù laø Hôïp Taùc Xaõ Tín Duïng – moät loaïi hình kinh teá taäp theå ñöôïc Nhaø nöôùc baûo trôï vaø chæ ñaïo, ñöôïc huy ñoäng vaø cho vay voán trong ñòa baøn heïp chuû yeáu ôû khu vöïc noâng thoân. Heä thoáng ngaân haøng moät caáp phuø hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù taäp trung bao caáp vôùi quan ñieåm Nhaø nöôùc phaûi naém ñoäc quyeàn veà ngaân haøng vaø ngoaïi thöông. Nhaèm thöïc hieän toát coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá theo Nghò quyeát ñaïi hoäi VI cuûa Ñaûng (thaùng 12/1986) chuyeån neàn kinh teá töø cô cheá taäp trung bao caáp sang cô cheá thò tröôøng vôùi nhieàu thaønh phaàn kinh teá coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng XHCN, ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng ñöôïc coi laø böôùc ñoät phaù, then choát vì ngaân 33 haøng laø huyeát maïch, ñoàng thôøi laø taám göông phaûn aùnh neàn kinh teá. Ñeán naêm 1988, thöïc hieän Nghò ñònh 53/HÑBT cuûa Chính phuû, thaønh laäp caùc ngaân haøng chuyeân traùch, taùch khoûi NHNN. Sau ñoù tôùi thaùng 5/1990 Phaùp leänh Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø Phaùp leänh ngaân haøng, hôïp taùc xaõ tín duïng vaø coâng ty taøi chính ra ñôøi, chính thöùc ñaùnh daáu söï hình thaønh ngaân haøng hai caáp. Ngaân haøng Nhaø nöôùc laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä vaø tín duïng, laø ngaân haøng phaùt haønh, ñoàng thôøi laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng treân laõnh thoå Vieät Nam. Ngaân haøng thöông maïi vaø toå chöùc tín duïng hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng theo cô cheá thò tröôøng trong khuoân khoå phaùp luaät. Keå töø khi phaùp leänh ngaân haøng ra ñôøi ñeán nay, chính thöùc xaây döïng moâ hình ngaân haøng 2 caáp, vò theá cuûa NHNN töøng böôùc khaúng ñònh vai troø ñieàu haønh vó moâ trong ñieàu kieän neàn kinh teá môû ñaõ töøng böôùc hoäi nhaäp vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Heä thoáng NHTM vöôït qua nhöõng khoù khaên, ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån vôùi toác ñoä ñoåi môùi khaù nhanh, coâng ngheä tieân tieán, thanh toaùn online, haï thaáp tyû leä tieàn maët trong löu thoâng v.v. Ñeán naêm 1998 heä thoáng NHTM ñaõ cung öùng voán cho neàn kinh teá khoaûng 30% tyû troïng GDP. Sau gaàn 15 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån, heä thoáng NHTM ñaõ khaúng ñònh vai troø to lôùn cuûa mình trong neàn kinh teá vaø xu höôùng ñi leân khoâng ngöøng. Cho ñeán naêm 2004, neáu xeáp theo hình thöùc sôû höõu, heä thoáng NHTM Vieät Nam bao goàm: Baûng 2.3: Heä thoáng NHTM Vieät Nam Naêm 1993 1995 1997 1999 2001 2002 2003 2004 NHTMNN 4 4 5 5 5 5 5 5 NHTMCP 41 48 51 48 39 38 38 38 NHLD 3 4 4 4 4 4 4 4 C. Nhaùnh NHNN 8 18 24 26 26 26 27 29 NH Chính Saùch 1 1 Toång coäng 56 74 84 83 74 73 75 77 Nguoàn: Baùo caùo Ngaân haøng nhaø nöôùc 1993-2004 34 Ngoaøi ra, cuøng tham gia hoaït ñoäng treân thò tröôøng voán (thò tröôøng daøi haïn) vaø thò tröôøng tieàn teä (thò tröôøng ngaén haïn) coøn coù quyõ tín duïng nhaân daân trung öông, 906 quyõ tín duïng cô sôû, 02 coâng ty taøi chính coå phaàn, 04 coâng ty cho thueâ taøi chính vaø 06 coâng ty kinh doanh chöùng khoaùn. 2.2.1.2 Ñoái vôùi heä thoáng NHTM taïi TP. Hoà Chí Minh Thöïc hieän chuû tröông ñoåi môùi toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn thaønh phoá theo cô cheá hoaïch toaùn kinh doanh, tieáp caän daàn vôùi hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, beân caïnh caùc Ngaân haøng quoác doanh nhö Ngaân haøng Ngoaïi Thöông, Ngaân haøng Noâng Nghieäp, Ngaân haøng Ñaàu Tö vaø Phaùt Trieån, Ngaân haøng Coâng Thöông vaø Ngaân haøng Phaùt Trieån Nhaø ÑBSCL ñaõ khoâng ngöøng cuûng coá, taêng quy moâ voán ñieàu leä, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh thì caùc Ngaân haøng TMCP cuõng ñaõ töøng böôùc hình thaønh vaø phaùt trieån nhanh choùng. Tröôùc heát Saøi Goøn Coâng Thöông Ngaân Haøng thaønh laäp naêm 1987, tieáp ñeán laø NHTMCP Xuaát Nhaäp Khaåu (Eximbank) naêm 1988. Cuõng trong thôøi gian naøy hình thaønh moät heä thoáng caùc HTX tín duïng vaø caùc toå chöùc doanh nghieäp huy ñoäng voán khaùc cuøng hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä. Do chöa coù haønh lang phaùp lyù, trình ñoä quaûn lyù kinh doanh yeáu keùm vaø vöôït quaù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc neân heä thoáng naøy chæ toàn taïi trong moät thôøi gian ngaén, ñeán ñaàu naêm 1990 thì bò ñoå vôõ vaø tan raõ, ñeå laïi haäu quaû voâ cuøng naëng neà cho neàn kinh teá ñaát nöôùc. Thaùng 5/1990, Phaùp leänh Ngaân haøng Nhaø nöôùc, Phaùp Leänh Ngaân haøng, HTX tín duïng vaø coâng ty taøi chính ra ñôøi, coù hieäu löïc thi haønh töø ngaøy 01/10/1990 ñaõ taïo haønh lang phaùp lyù ñaàu tieân cho hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, tín duïng ngaân haøng, ñaùnh daáu moät böôùc ngoaëc trong tieán trình ñoåi môùi vaø hoaït ñoäng cuûa heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù, Ngaân haøng Nhaø Nöôùc TP. HCM ñaõ tích cöïc phoái hôïp vôùi caùc caáp ngaønh coù lieân quan taäp trung xöû lyù nhanh choùng caùc HTX tín duïng ñoå vôõ, ñoàng thôøi tieán haønh ñieàu chænh nhöõng HTX tín duïng coøn ñang hoaït ñoäng ñeå saùt nhaäp, chuyeån theå thaønh laäp caùc ngaân haøng TMCP. Caùc ngaân haøng TMCP laàn 35 löôït ra ñôøi nhö Saøi Goøn Thöông Tín (1991), Ngaân haøng Ñoâng AÙ – EAB (1992), Ngaân haøng AÙ Chaâu (ACB) (1993) v.v… Trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh phaùt trieån cho ñeán nay, hoaït ñoäng cuûa caùc NHTMCP cuõng coù nhöõng keát quaû khaùc nhau, coù nhieàu ngaân haøng hoaït ñoäng yeáu keùm khoâng ñuû söùc caïnh tranh trong kinh doanh phaûi ñi ñeán phaù saûn, hoaëc phaûi thanh lyù giaûi theå theo ñeà aùn cuûng coá saép xeáp laïi NHTMCP ñaõ ñöôïc chính phuû pheâ duyeät. Tuy nhieân, beân caïnh ñoù vaãn coù nhieàu ngaân haøng hoaït ñoäng kinh doanh coù hieäu quaû vaø uy tín cao treân thöông tröôøng trong nöôùc cuõng nhö quoác teá. Baûng 2.4: Baûng lôïi nhuaän moät soá ngaân haøng tieâu bieåu Ñvt:tyû ñoàng Bank 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 SCB 2,6 11,1 14,9 9 13,3 24,4 39,4 71,2 125,05 213 EAB 30,4 39,8 32,1 26,7 27,2 28,5 56,5 81,5 100,18 102 ACB 29,2 37,2 50,8 73,8 74 85,9 107,5 164,7 185,48 278 Nguoàn: Website vaø baùo caùo thöôøng nieân cuûa Ngaân haøng Saøi Goøn Thuông Tín (SCB), Ñoâng AÙ (EAB) vaø AÙ Chaâu (ACB) Vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, phaùt trieån cô sôû vaät chaát kyõ thuaät ngaøy caøng ñöôïc caùc NHTM quan taâm trieät ñeå. Caùc dòch vuï tieän ích ñöôïc môû roäng theo chieàu höôùng thuaän lôïi, nhanh choùng vaø an toaøn. Nhieàu ngaân haøng ñaõ xaây döïng vaø môû roäng maïng löôùi heä thoáng maùy ruùt tieàn töï ñoäng ATM, xaây döïng trang web ñeå thu nhaäp vaø quaûng baù thoâng tin treân maïng, phaùt trieån dòch vuï thanh toaùn theû, dòch vuï ngaân haøng ñieän töû (internet banking, home banking, phone banking, thanh toaùn tröïc tuyeán oneline v..v.), tham gia heä thoáng thanh toaùn ñieän töû lieân ngaân haøng taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy môû roäng hoaït ñoäng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Beân caïnh ñoù, nhieàu dòch vuï thanh toaùn khaùc cuõng naâng caáp, môû roäng maïng löôùi thò tröôøng nhö: Ñaïi lyù thanh toaùn theû quoác teá (Visa card, Master card, American Express Card…), phaùt haønh theû tín duïng, dòch vuï chi traû löông, chi traû kieàu hoái, thanh toaùn tieàn ñieän, 36 nöôùc, ñieän thoaïi, dòch vuï tö vaán, hoã trôï ñaàu tö, kieåm ñònh vaø giöõ hoä vaøng cho khaùch haøng. 2.2.2 Thöïc traïng veà huy ñoäng voán 2.2.2.1 Nhöõng öu ñieåm veà huy ñoäng voán Trong nhöõng naêm qua, caùc NHTMVN treân ñòa baøn Tp. HCM ñaõ khoâng ngöøng ñaåy maïnh vaø gia taêng nguoàn voán huy ñoäng töø caùc toå chöùc kinh teá, caù nhaân vaø caùc nguoàn tieàn nhaõn roãi khaùc trong vaø ngoaøi nöôùc nhaèm ñaùp öùng nhu caàu voán tín duïng cho moïi thaønh phaàn kinh teá treân ñòa baøn thaønh phoá. Thoâng qua vieäc huy ñoäng voán, caùc NHTM ngaøy caøng naâng cao uy tín, vò theá vaø thöông hieäu cuûa mình treân thöông tröôøng. Tình hình huy ñoäng voán cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn TP. HCM trong thôøi gian qua theå hieän baûng sau: Baûng 2.5: Tình hình huy ñoäng voán cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn TP. HCM Ñvt: tyû ñoàng Chæ tieâu 2000 2001 2002 2003 2004 1/ Theo giaù trò tieàn teä VND 31.135 37.952 52.835 78.094 101.480 USD 25.068 27.764 33.161 38.376 48.857 2/ Theo tính chaát tieàn gôûi TCKT 28.613 33.640 46.929 65.926 95.655 Daân cö 27.352 32.076 39.067 50.544 54.682 3/ Theo thôøi gian Döôùi 12 thaùng 46.234 52.466 68.898 93.888 118.809 Treân 12 thaùng 9.969 13.250 17.098 22.582 31.528 4/Theo phaân loaïi TCTD NHTM NN 28.663 33.043 43.163 57.506 75.168 NHTM CP 16.635 19.457 24.712 32.707 42.094 NHLD 2.423 2.956 3.272 4.724 6.013 NH nöôùc ngoaøi 8.482 10.260 14.849 21.533 27.062 Toång soá voán huy ñoäng 56.203 65.716 85.996 116.471 150.337 Taêng so vôùi naêm tröôùc (%) 37,6 16,9 30,7 35,4 29% Nguoàn: Baùo caùo NHNN CN TP. HCM 37 Qua soá lieäu treân cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng voán huy ñoäng cuûa NHTM treân ñòa baøn TP. HCM ngaøy caøng taêng maïnh, naêm sau luoân cao hôn naêm tröôùc. Toác ñoä taêng tröôûng voán huy ñoäng treân ñòa baøn TP. HCM taêng nhanh trong thôøi gian qua laø do tình hình an ninh chính trò oån ñònh; kinh teá taêng tröôûng cao töø 7% - 7,5%/naêm, laïm phaùt oån ñònh vaø ñöôïc khoáng cheá ôû möùc döôùi 5 - 7%; hoaït ñoäng ngaân haøng ngaøy caøng oån ñònh vaø phaùt trieån, uy tín ngaøy caøng naâng cao. Ñaây laø yeáu toá quan troïng ñeå ngöôøi daân vaø caùc toå chöùc kinh teá ñaët nieàm tin göûi tieàn vaøo ngaân haøng. Cuï theå laø toång huy ñoäng voán naêm 2004 ñaït 150.337 tyû. Trong ñoù huy ñoäng voán baèng tieàn ñoàng ñaït 101.480 tyû ñoàng; huy ñoäng voán baèng ngoaïi teä ñaït 48.857 tyû ñoàng. Trong 06 thaùng ñaàu naêm 2004, toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán huy ñoäng baèng ngoaïi teä taêng nhanh hôn voán huy ñoäng baèng tieàn ñoàng. Tuy nhieân trong 06 thaùng cuoái naêm, xu höôùng naøy thay ñoåi ngöôïc laïi. Nhöõng dieãn bieán naøy gaén lieàn vôùi chính saùch tieàn teä vaø chòu taùc ñoäng aûnh höôûng cuûa quan heä laõi suaát – tyû giaù cuøng vôùi söï thay ñoåi cuûa laõi suaát ngoaïi teä treân thò tröôøng theá giôùi. Xeùt veà maët giaù trò tuyeät ñoái, huy ñoäng voán baèng tieàn ñoàng cao hôn ngoaïi teä vaø chieám tyû troïng 67,5% trong toång nguoàn voán huy ñoäng. Nhìn chung cô caáu nguoàn voán giöõa tieàn ñoàng vaø ngoaïi teä tieáp tuïc duy trì ôû möùc hôïp lyù qua caùc thaùng, ñaûm baûo phuïc vuï toát cho hoaït ñoäng tín duïng vaø khoâng taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán thò tröôøng tieàn teä. Maët khaùc, trong thôøi gian qua caùc NHTM raát naêng ñoäng trong vieäc huy ñoäng voán baèng vieäc ñöa ra nhieàu hình thöùc huy ñoäng voán khaùc nhau bao goàm: 9 Ñaåy maïnh hình thöùc huy ñoäng voán truyeàn thoáng nhö: Tieàn göûi thanh toaùn cuûa caùc ñôn vò kinh teá, tieàn göûi tieát kieäm khoâng kyø haïn, tieàn göûi coù kyø haïn vôùi nhieàu loaïi 3 thaùng, 6 thaùng, 9 thaùng, 12 thaùng .v.v.. cuøng vôùi hình thöùc thanh toaùn laõi ña daïng nhö laõnh ñaàu kyø, cuoái kyø hoaëc traû laõi töøng thaùng. Môû roäng caùc hình thöùc huy ñoäng voán ñaûm baûo baèng vaøng, huy ñoäng voán ñaûm baûo baèng ngoaïi teä. Beân caïnh ñoù caùc NHTM coøn phaùt haønh kyø phieáu, traùi phieáu baèng VND hoaëc USD ñeå ñaùp öùng 38 cho nhu caàu söû duïng voán coù muïc ñích cuï theå nhö: Cho vay caùc döï aùn, xaây döïng caùc coâng trình v.v.. 9 Aùp duïng coâng ngheä thanh toaùn cao ñeå phuïc vuï khaùch haøng, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm thanh toaùn. Thöïc hieän thanh toaùn vôùi nhieàu loaïi hình dòch vuï nhö: Tieàn löông, ñieän thoaïi, ñieän, nöôùc, söû duïng theû ATM, theû thoâng minh, giao dòch vaø quaûn lyù taøi khoaûn ngaân haøng taïi coâng ty hay taïi nhaø thoâng qua heä thoáng E-Banking hoaëc Internet Banking v.v.. Lôïi ích cuûa caùc dòch vuï treân ngaøy caøng gia taêng ñaõ laøm thay ñoåi thoùi quen duøng tieàn maët trong daân cö chuyeån sang thanh toaùn qua ngaân haøng. 9 Keå töø ngaøy 1/6/2002, khi NHTMVN chính thöùc chuyeån sang cô cheá laõi suaát thoûa thuaän ñaõ taïo ñieàu kieän cho caùc ngaân haøng tieán ñeán thöïc hieän chính saùch laõi suaát huy ñoäng hôïp lyù vaø linh ñoäng ñeå phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thò tröôøng. Laõi suaát ñöôïc phaân chia theo thôøi haïn khaùch haøng göûi tieàn vôùi thôøi haïn caøng daøi thì laõi suaát caøng cao vaø ñöôïc tính toaùn cho nhieàu tröôøng hôïp khaùch haøng göûi tieàn choïn löïa nhö: laõnh laõi ñaàu kyø, cuoái kyø, ñònh kyø. 56,203 65,716 85,996 116,471 150,337 0 40,000 80,000 120,000 160,000 2000 2001 2002 2003 2004 Hình 2.1-Toác ñoä huy ñoäng voán qua caùc naêm 2.2.2.2 Nhöõng toàn taïi Beân caïnh nhöõng thaønh quaû nguoàn voán huy ñoäng taêng cao qua caùc naêm ñaùp öùng nhu caàu phuïc vuï cho söï phaùt trieån kinh teá Tp. HCM thì tình hình huy ñoäng trong thôøi gian qua cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn Tp. HCM vaãn coøn moät soá toàn taïi: 39 9 Nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc trong thôøi gian qua thaät söï maát caân ñoái giöõa ngaén haïn vaø trung daøi haïn. Theâm vaøo ñoù, nöôùc ta ñang trong quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, neân nhu caàu veà voán trung daøi haïn ñeå ñaàu tö môû roäng, ñoåi môùi maùy moùc thieát bò coâng ngheä, xaây döïng nhaø xöôûng v.v.. cuûa caùc DNNQD ngaøy caøng taêng thì nguoàn voán trung daøi haïn maø caùc NHTM huy ñoäng ñöôïc vaãn chöa ñaùp öùng kòp thôøi vaø ñaày ñuû nhu caàu cuûa caùc doanh nghieäp. Theo baûng 2.5, nguoàn voán trung daøi haïn qua caùc naêm chæ chieám khoaûng 20% toång nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc. 9 Moät soá NHTM vaãn coøn thuï ñoäng chôø khaùch haøng, chöa toå chöùc quaûng baù thöông hieäu, Marketing ñeå baùn saûn phaåm cuûa mình treân thò tröôøng. Ngoaøi ra, ngaøy caøng coù nhieàu ñònh cheá taøi chính tham gia huy ñoäng voán nhö: Tieát kieäm Böu Ñieän, caùc loaïi hình baûo hieåm trong nöôùc cuõng nhö ngoaøi nöôùc ñaõ thu huùt khaù lôùn löôïng voán trong daân cö. 9 Hoaït ñoäng thanh toaùn, dòch vuï vaø öùng duïng coâng ngheä ñieän töû vaøo lónh vöïc ngaân haøng chöa ñaùp öùng ñöôïc tieän ích cuûa khaùch haøng. Tyû leä tieàn maët löu thoâng trong neàn kinh teá vaãn coøn khaù cao, chieám khoaûng 40% treân toång phöông tieän thanh toaùn. Caùc quy ñònh thanh toaùn qua ngaân haøng chöa phuø hôïp, thuû tuïc röôøm raø, chöa taïo ñöôïc thoùi quen cho daân cö giao dòch vôùi ngaân haøng laøm boû ngoû moät khoái löôïng voán trong thanh toaùn. 46,234 52,466 68,898 93,888 118,809 9,969 1,325 17,098 22,582 31,528 0 40,000 80,000 120,000 160,000 2000 2001 2002 2003 2004 Vay ngaén haïn Vay daøi haïn Hình 2.2-Cô caáu huy ñoäng voán theo thôøi gian 40 2.2.3 Thöïc traïng veà cho vay 2.2.3.1 Nhöõng öu ñieåm veà cho vay Hieän nay cô cheá tín duïng ñöôïc caûi tieán theo höôùng naâng cao tính töï chuû cuûa caùc NHTM trong hoaït ñoäng kinh doanh. Theo quyeát ñònh 1627 cuûa NHNN ban haønh ngaøy 31/12/2001 coù hieäu löïc thi haønh ngaøy 01/02/2002 veà vieäc cho vay cuûa caùc toå chöùc tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng, caùc NHTM ñöôïc toaøn quyeàn quyeát ñònh trong quaù trình toå chöùc cho vay, töø vieäc tö vaán, tieáp nhaän hoà sô, thaåm ñònh phöông aùn, döï aùn ñeå ñöa ra quyeát ñònh cuoái cuøng cho vay, cuõng nhö töï quyeát ñònh möùc laõi suaát cho vay phuø hôïp vôùi töøng ñoái töôïng khaùch haøng vaø chuû ñoäng löïa choïn khaùch haøng cho vay coù TSBÑ hoaëc khoâng coù TSÑB. Ngöôøi ñi vay thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá, khoâng chæ cho vay phaùp nhaân vaø caù nhaân trong nöôùc maø coøn môû roäng ñoái vôùi phaùp nhaân, caù nhaân nöôùc ngoaøi keå töø ngaøy 1/02/2002. Phöông thöùc cho vay ngaøy caøng ña daïng hôn, ngoaøi phöông thöùc cho vay thoâng thöôøng nhö cho vay theo haïn möùc tín duïng, cho vay töøng laàn, cho vay hôïp voán, cho vay thoâng qua nghieäp vuï phaùt haønh vaø söû duïng theû tín duïng, cho vay döï aùn ñaàu tö, cho vay traû goùp, cho thueâ taøi chính, baûo laõnh, ngaân haøng coøn ñöôïc pheùp thöïc hieän chieát khaáu, thaáu chi, cho vay haïn möùc döï phoøng. Cô cheá thoâng thoaùng naøy ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc NHTM môû roäng hoaït ñoäng tín duïng. Hoaït ñoäng tín duïng cuûa heä thoáng NHTM treân ñòa baøn thaønh phoá trong thôøi gian qua lieân tuïc phaùt trieån, bieåu hieän qua dö nôï cho vay khoâng ngöøng gia taêng ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá cuûa TP. Hoà Chí Minh. Tính ñeán naêm 2004, toång dö nôï cho vay trong neàn kinh teá ñaït 136.624 tyû ñoàng, taêng 35.738 tyû ñoàng (taêng 35,4%) so vôùi naêm 2003. 41 Baûng 2.6: Tình hình dö nôï tín duïng cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn TP. HCM Ñvt: tyû ñoàng Chæ tieâu 2000 2001 2002 2003 2004 1/ Theo giaù trò tieàn teä VND 34.255 39.555 52.450 67.902 88.512 USD 17.938 16.634 21.793 32.984 48.112 3/ Theo thôøi haïn nôï Ngaén haïn 36.939 35.890 45.186 59.865 79.838 Trung daøi haïn 15.254 20.292 29.057 41.021 56.786 4/Theo phaân loaïi TCTD NHTMNN 25.731 25.229 38.001 48.426 65.579 NHTMCP 12.161 14.946 19.814 29.160 43.719 NHLD 1.253 1.798 2.783 3.946 5.464 NH nöôùc ngoaøi 13.048 14.216 13.645 19.354 21.862 Toång dö nôï cho vay 52.193 56.189 74.243 100.886 136.624 Taêng so vôùi naêm tröôùc (%) 20 7,7 32,1 35,9 35.4 Nguoàn: Baùo caùo NHNN CN TP. HCM, Thôøi baùo ngaân haøng Dö nôï tín duïng naêm 2004 ñaït 136.624 tyû ñoàng, taêng 35,4% so vôùi naêm 2003. Tín duïng tieáp tuïc ñaït möùc taêng tröôûng khaù vaø ñaûm baûo ñaùp öùng nhu caàu voán cho neàn kinh teá. Trong ñoù dö nôï tín duïng ngoaïi teä quy VND ñaït 48.112 tyû vaø luoân coù toác ñoä taêng tröôûng cao hôn dö nôï tín duïng VND. Dieãn bieán naøy phuø hôïp do lôïi ích cuûa doanh nghieäp khi vay voán ngoaïi teä vôùi möùc laõi suaát thaáp hôn nhieàu so vôùi vay voán baèng tieàn ñoàng, beân caïnh ñoù chính saùch tyû giaù oån ñònh trong moät thôøi gian daøi ñaõ taïo cho caùc doanh nghieäp chuû ñoäng trong quan heä tín duïng, thanh toaùn baèng ngoaïi teä vôùi ngaân haøng. Theo soá lieäu treân thì khoái NHTMNN luoân giöõ vò trí daãn ñaàu vôùi dö nôï 65.426 tyû ñoàng (toác ñoä taêng tröôûng dö nôï 35,4% so vôùi naêm 2003), thöù hai laø khoái NHTMCP vôùi dö nôï 43.719 tyû ñoàng (toác ñoä taêng tröôûng dö nôï 50% so vôùi naêm 42 2003), thöù ba laø khoái NH nöôùc ngoaøi vôùi dö nôï 21.862 tyû ñoàng (toác ñoä taêng tröôûng dö nôï 38,5%) vaø cuoái cuøng laø NHLD vôùi dö nôï 5.464 tyû ñoàng (toác ñoä taêng tröôûng dö nôï 13%). Maëc duø, NHTMNN ñang chieám öu theá veà thò phaàn, nhöng caùc NHTM khaùc vaãn ñang noå löïc phaùt trieån, môû roäng thò phaàn theå hieän toác ñoä taêng tröôûng khaù cao so vôùi NHTMNN. 38,001 48,426 65,579 13,645 19,354 21,862 25,22925,731 12,161 14,946 19,814 2,916 43,719 14,21613,048 0 10,000 20,000 30,000 40,000 50,000 60,000 70,000 2000 2001 2002 2003 2004 NHTMNN NHTMCP NHLD NHCNNN Hình 2.3-Dö nôï theo caùc TCTD Tín duïng trung daøi haïn ñaït 56.786 tyû, chieám 41,6% trong toång dö nôï. Ñoái chieáu vôùi nguoàn voán trung daøi haïn khai thaùc ñöôïc, caùc TCTD treân ñòa baøn thaønh phoá ñaõ söû duïng khoaûng 21,3% toång nguoàn voán ngaén haïn ñeå cho vay trung daøi haïn. Trong toång dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá treân ñòa baøn thaønh phoá neâu treân thì dö nôï cho vay trung daøi haïn ngaøy caøng gia taêng veà caû soá tuyeät ñoái laãn tyû troïng. Ñieàu naøy chöùng toû caùc ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn ñaõ coù nhöõng giaûi phaùp ñaåy maïnh vieäc huy ñoäng voán trung daøi haïn. Tröôùc ñaây caùc NHTM thöôøng chuù troïng ñaàu tö vaøo caùc döï aùn thuoäc khoái DNNN, nhöng caùc döï aùn naøy thöôøng khoâng ñem laïi hieäu quaû, neân trong nhöõng naêm gaàn ñaây caùc NHTM ñaõ chuyeån dòch sang caùc döï aùn thuoäc khoái DNNQD cho neân dö nôï cho vay trung daøi haïn ñoái vôùi doanh nghieäp naøy ngaøy caøng taêng. 43 Baûng 2.7: Dö nôï cho vay trung daøi haïn ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá Ñvt: tyû ñoàng 2001 2002 2003 Thaønh phaàn kinh teá Dö nôï Tyû troïng Dö nôï Tyû troïng Dö nôï Tyû troïng DNNN 5.687 28,02% 8.824 30,36% 16.485 40,19% DNNQD 8.659 42,65% 6.628 22,8% 11.840 28,86% Caù theå 2.329 11,47% 6.437 22,15% 5.124 12,49% LD & ÑTNN 3.626 17,86% 7.176 24,69% 7.572 18,46% Toång coäng 20.301 100% 29.065 100% 41.021 100% Nguoàn: Taäp hôïp töø caùc baùo caùo cuûa NHNN TP. HCM Dö nôï cho vay trung daøi haïn ñoái vôùi caùc DNNQD taêng nhanh qua caùc naêm. Ñieàu ñoù cho thaáy caùc NHTM khoâng ngöøng noå löïc cô caáu laïi dö nôï cho vay trung daøi haïn theo höôùng taêng daàn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp naøy, nhaèm giuùp caùc doanh nghieäp thaùo gôõ khoù khaên vöôùng maéc veà nguoàn voán trung daøi haïn ñeå ñaàu tö cho saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö ñaàu tö maùy moùc thieát bò coâng ngheä môùi nhaèm naâng cao chaát löôïng haøng hoùa dòch vuï, haï giaù thaønh saûn phaåm, ña daïng hoùa maãu maõ ñeå taêng naêng löïc caïnh tranh haøng hoùa trong trong nöôùc, haøng ngoaïi nhaäp vaø xuaát khaåu thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Phaûi thöøa nhaän moät ñieàu laø kinh teá Tp. HCM trong nhöõng naêm qua khoâng ngöøng taêng tröôûng cao, trong ñoù coù söï ñoùng goùp ñaùng keå cuûa khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh. Ngoaøi söï ñoùng goùp cuûa caùc doanh nghieäp naøy trong tieán trình phaùt trieån kinh teá cuûa Thaønh phoá coøn phaûi keå ñeán söï tham gia tích cöïc cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn trong vieäc hoã trôï voán tín duïng cho caùc doanh nghieäp nhaèm ñeå boå sung voán löu ñoäng kinh doanh cuõng nhö voán trung haïn ñeå ñaàu tö xaây döïng nhaø xöôûng, mua maùy moùc thieát bò coâng ngheä phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh. 44 Baûng 2.8: Dö nôï cho vay ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá Ñvt: tyû ñoàng 2001 2002 2003 30/06/04 Thaønh phaàn kinh teá Dö nôï Tyû troïng Dö nôï Tyû troïng Dö nôï Tyû troïng Dö nôï Tyû troïng DNNN 18.621 33,14% 26.004 35,02% 40.644 40,29% 35.028 29,60% DNNQD 18.297 32,55% 17.559 23,65% 26.428 26,30% 35.146 27,80% Caù theå 6.737 11,99% 14.144 19,05% 13.564 13,44% 23.312 21,60% LD & ÑTNN 12.534 22,32% 16.544 22,28% 20.250 20,07% 24.851 21,00% Toång coäng 56.189 100% 74.251 100% 100.886 100% 118.337 100% Nguoàn: Baùo caùo NHNN CN TP. HCM Qua soá lieäu treân cho thaáy, maëc duø dö nôï cuûa caùc DNNQD treân ñòa baøn Thaønh phoá taêng maïnh qua caùc naêm, nhöng tyû troïng dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc DNNQD vaãn coøn thaáp, chæ ñaït ôû möùc 26,2% vaøo naêm 2003, trong khi tyû troïng naøy ñoái vôùi DNNN laø 40,29%. Caùc NHTM treân ñòa baøn TP. HCM ñaõ coù söï ñieàu chænh cô caáu trong cho vay ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá, theå hieän roõ nhaát trong 6 thaùng ñaàu naêm 2004, tyû troïng naøy laø 27,8%. Vaø ñaây chính laø coät moác ñeå caùc NHTM chuù troïng vaø quan taâm nhieàu hôn ñeán vieäc hoã trôï voán tín duïng ñoái vôùi caùc DNNQD. Theo soá lieäu cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam – CN TP. HCM, maëc duø thò phaàn tín duïng cuûa caùc NHTMQD treân ñòa baøn chieám töø 45 ñeán 55% toång dö nôï, nhöng thöïc teá doanh soá cho vay ñoái vôùi caùc DNNQD chæ chieám tyû leä töø 20 ñeán 30% toång dö nôï. Trong khi ñoù, thò phaàn tín duïng cuûa caùc NHTMCP chæ chieám töø 25 – 30% toång dö nôï cho vay treân ñòa baøn nhöng laïi chieám töø 60 - 70% toång dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc DNNQD. Chính vì theá, keå töø sau Nghò quyeát Trung öông 3 khoùa IX veà vieäc saép xeáp ñoåi môùi DNNN vaø ñaëc bieät Nghò quyeát Trung öông 5 khoaù IX veà ñaåy maïnh phaùt trieån kinh teá tö nhaân, caùc NHTMQD ñaõ coù söï thay ñoåi môùi veà taàm nhìn chieán löôïc neân ñaõ coù nhöõng ñieàu chænh laïi cô caáu tín duïng cuûa mình theo höôùng giaûm daàn tyû troïng cho vay tín chaáp ñoái vôùi caùc DNNN maø ñaëc bieät laø caùc Toång coâng ty 90 vaø 91, ñoàng thôøi töøng böôùc chuyeån dòch cô caáu khaùch haøng theo ñoù 45 taêng daàn tyû troïng cho vay coù taøi saûn ñaûm baûo tieàn vay vaø tyû troïng cho vay ñoái vôùi caùc DNNQD. Ñaây laø moät trong nhöõng ñeà aùn taùi cô caáu cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ñaõ ñöôïc Thuû töôùng chính phuû pheâ duyeät, cuõng nhö nhöõng yeâu caàu cam keát ñoái vôùi caùc Toå chöùc taøi chính quoác teá WB. 41% 26% 13% 20% DNNN DNNQD Hoä CT LD & ÑTNN 29% 30% 20% 21% DNNN DNNQD Hoä CT LD & ÑTNN 30/06/2004 Naêm 2003 Hình 2.4-Dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá 2.2.3.2 Nhöõng toàn taïi 9 Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø trung taâm kinh teá lôùn nhaát cuûa caû nöôùc, nôi coù nhieàu DNNQD hoaït ñoäng vaø haøng naêm coù haøng traêm DNTN, coâng ty TNHH, Coâng ty coå phaàn ñöôïc thaønh laäp theo Luaät doanh nghieäp. Do ñoù, nhu caàu veà voán vay ñeå phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh laø raát lôùn, nhöng tyû troïng dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc DNNQD vaãn coøn thaáp, chöa töông xöùng vôùi söï ñoùng goùp cuûa caùc doanh nghieäp naøy cho neàn kinh teá. 9 Ña soá caùc ngaân haøng chöa chuù troïng ñeán kyõ thuaät phaân taùn ruûi ro baèng caùch ña daïng hoùa nghieäp vuï cho vay maø laïi taäp trung vaøo nghieäp vuï tín duïng öùng tröôùc. Trong khi ñoù, nghieäp vuï cho thueâ taøi chính, ñoàng taøi trôï vaø chieát khaáu raát haïn cheá. Hieän nay, Vieät Nam coù 8 coâng ty cho thueâ taøi chính goàm 5 coâng ty cuûa NHTM, 2 coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi, 1 coâng ty lieân doanh) nhöng hoaït ñoäng cho thueâ taøi chính chieám tyû troïng raát khieâm toán chæ khoaûng töø 1% – 1,6%, chuû yeáu chæ môùi cho thueâ maùy moùc thieát bò ñoäng saûn chöa ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi baát ñoäng saûn. Thaáu chi môùi ñöôïc pheùp aùp duïng keå töø khi coù quyeát ñònh 1627/2001/QÑ-NHNN (coù hieäu löïc 46 ngaøy 1/02/2002) nhöng thöïc teá aùp duïng raát haïn cheá. Nghieäp vuï bao thanh toaùn, cho vay taøi trôï mua laïi coâng ty gaàn nhö chöa phoå bieán taïi caùc NHTM. 2.2.4 Thöïc traïng veà ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTMVN taïi TP. Hoà Chí Minh trong thôøi gian qua Quaù trình caûi caùch, ñoåi môùi heä thoáng NHTM trong boái caûnh neàn kinh teá thò tröôøng ñang hình thaønh phaùt trieån vôùi xu theá hoäi nhaäp chaéc chaén khoâng traùnh ñöôïc nhöõng haïn cheá vaø yeáu keùm veà chaát löôïng khoaûn vay. Thöïc traïng ñaùng lo ngaïi hôn khi tyû leä nôï quaù haïn töø naêm 2000 trôû veà tröôùc luoân ôû möùc baùo ñoäng töø 10 – 14% treân toång dö nôï tín duïng. Tröôùc tình hình ñoù, Chính phuû vaø NHNN yeâu caàu caùc NHTM phaûi taêng cöôøng kieåm soaùt tín duïng vaø ñaåy maïnh xöû lyù nôï quaù haïn goùp phaàn naâng cao naêng löïc taøi chính, laønh maïnh hoùa caùc NHTM thoâng qua ñeà aùn taùi cô caáu heä thoáng NHTM ñaõ ñöôïc Chính Phuû vaø NHNN pheâ duyeät nhaèm giuùp caùc NHTM töøng böôùc naâng cao naêng löïc caïnh tranh trong xu theá hoäi nhaäp khu vöïc vaø quoác teá. Veà phía caùc NHTM ñaõ taêng cöôøng coâng taùc kieåm soaùt tín duïng thoâng qua chöông trình ñaøo taïo vaø boài döôõng laïi ñoäi nguõ caùn boä tín duïng nhaèm naâng cao coâng taùc thaåm ñònh ruûi ro vaø xeùt duyeät cho vay. Vieäc ñaåy maïnh xöû lyù nôï quaù haïn thoâng qua vieäc thaønh laäp caùc coâng ty quaûn lyù nôï vaø khai thaùc taøi saûn neân chaát löôïng tín duïng ngaøy caøng naâng cao theå hieän nôï quaù haïn ngaøy caøng giaûm qua caùc naêm nhö sau: Baûng 2.9: Nôï quaù haïn cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá taïi NHTM treân ñòa baøn TP. HCM Ñvt: Tyû ñoàng Thaønh phaàn kinh teá 1997 2001 2002 2003 DNNN 950 1.810 1.777 1.902 DNNQD 4.239 2.127 1.565 1.780 Caù theå 192 307 232 450 LD & ÑTNN 41 83 64 206 Nôï quaù haïn 5.422 4.327 3.638 4.338 Nôï toàn ñoäng 4.672 4.838 1.438 1.132 Toång dö nôï 28.112 56.189 74.251 100.886 Tyû leä nôï quaù haïn 19,29% 7,7% 4,9% 4,3% Nguoàn: Toång hôïp töø baùo caùo NHNN TP. HCM 47 Tyû leä nôï quaù haïn so vôùi toång dö nôï khaù cao vaøo naêm 1997 laø 19,29% thì ñeán naêm 2001 laø 7,7%, naêm 2002 giaûm xuoáng coøn 4,9% vaø ñaït 4,3% naêm 2003. Ñieàu naøy cho thaáy chaát löôïng tín duïng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Trong phaàn nôï quaù haïn thì caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh chieám tyû troïng khaù lôùn, naêm 2002 DNNN chieám 49% vaø DNNQD chieám 43%, sang naêm 2003 tyû troïng naøy coù phaàn giaûm theå hieän DNNN chieám 44% vaø NDNQD chieám 41%. Trong naêm 2003 nôï quaù haïn ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá caù theå vaø thaønh phaàn kinh teá LD & ÑTNN coù söï gia taêng maïnh, taêng 93% ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá caù theå vaø 221% ñoái vôùi thaønh phaàn kinh teá LD & ÑTNN. Ña soá caùc khoaûn nôï quaù haïn toàn ñoïng ñeàu coù taøi saûn ñaûm baûo tieàn vay vaø ñang chôø xöû lyù. Tuy nhieân, thuû tuïc giaûi quyeát caùc taøi saûn naøy taïi toøa aùn raát phöùc taïp vaø phaûi chôø moät thôøi gian laâu môùi thi haønh baûn aùn khieán vieäc thu hoài theâm khoù khaên. NHTM thieáu söï chuû ñoäng hoaøn toaøn khi phaùt maõi taøi saûn theá chaáp, bôûi vieäc baùn taøi saûn khoâng phaûi deã daøng do moät mình NHTM quyeát ñònh maø phaûi thoâng qua caùc cô quan chöùc naêng coù lieân quan, chaúng haïn nhö muoán phaùt maõi taøi saûn cuûa DNNN phaûi coù söï ñoàng yù cuûa Cuïc quaûn lyù voán, Boä chuû quan; coøn neáu laø ñaát ñai phaûi xin yù kieán cuûa Uûy ban nhaân daân chính quyeàn ñòa phöông. Vôùi nhöõng khoù khaên neâu treân ñaõ laøm cho quaù trình xöû lyù vaø thu hoài nôï dieãn ra khaù chaäm chaïp. 28,112 56,189 74,251 100,886 5,422 4,327 3,638 4,338 0 20,000 40,000 60,000 80,000 100,000 120,000 1 2 3 4 Dö nôï quaù haïn Toång dö nôï Hình 2.5-Tình hình nôï quaù haïn treân toång dö nôï cho vay 48 2.2.5 Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN taïi TP. Hoà Chí Minh trong thôøi gian qua 2.2.5.1 Nguyeân nhaân khaùch quan ¾ Ruûi ro moâi tröôøng kinh teá khoâng oån ñònh Neàn kinh teá Vieät Nam hieän nay ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi töø neàn kinh teá taäp trung quan lieâu bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghóa neân moâi tröôøng kinh teá vó moâ khaäp kheånh, chöa oån ñònh. Caùc chuû tröông ñöôøng loái chính saùch cuûa Nhaø nöôùc thöôøng xuyeân thay ñoåi vaø chöa theo kòp vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, caùc vaên baûn döôùi luaät laàn löôït ra ñôøi nhöng vaãn coøn nhieàu söûa ñoåi ñaõ aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán moâi tröôøng ñaàu tö, kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc DNNQD khi ñang coøn non treû vaø yeáu keùm veà moïi maët. Moâi tröôøng kinh doanh coøn nhieàu haïn cheá vaø chöa thaät söï bình ñaúng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Nhieàu NHTMNN vaãn nôùi loûng caùc ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå cho vay vaø daønh nhieàu öu ñaõi caùc DNNN nhö: Cho vay tín chaáp, möùc vay cao nhöng taøi saûn baûo ñaûm khoâng ñuû tieàn vay .v.v... Beân caïnh, nhaø nöôùc cho pheùp caùc DNNN ñoäc quyeàn treân nhieàu lónh vöïc nhö: Xaêng daàu, böu chính vieãn thoâng, ñieän, nöôùc v.v.. Chính söï ñoäc quyeàn naøy ñaõ laøm giaûm ñi naêng löïc caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp, taïo neân söùc yø vaø yû laïi cuûa caùc doanh nghieäp. Vì vaäy, cuøng vôùi söï bieán ñoäng nhanh cuûa thò tröôøng tröôùc xu theá hoäi nhaäp thì khaû naêng thích öùng cuûa caùc doanh nghieäp dieãn ra raát chaäm vaø gaây thieät haïi lôùn cho neàn kinh teá. Tình traïng buoân laäu, gian laän thöông maïi, troán thueá, laøm haøng giaû, haøng nhaùi v.v.. ñaõ boùp meùo thò tröôøng vaø tình traïng tham oâ, hoái loä, moùc ngoaëc ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên trôû ngaïi cho caùc doanh nghieäp laøm aên chaân chính. Caùc DNNN chöa thöïc söï ñöôïc trao quyeàn töï chuû veà taøi chính, vaãn coøn thuï ñoäng vì phaûi chôø ñôïi yù kieán cuûa caáp treân, nhieàu vaán ñeà thuoäc quyeàn xöû lyù cuûa 49 DNNN nhöng vaãn phaûi baùo caùo vaø chôø ñôïi quyeát ñònh cuûa caáp chuû quaûn doanh nghieäp neân ñaõ maát ñi nhöõng cô hoäi kinh doanh coù hieäu quaû. Phaûi nhìn nhaän moät ñieàu laø neàn kinh teá nöôùc ta coøn leä thuoäc nhieàu vaøo söï bieán ñoäng, dieãn bieán giaù caû cuûa thò tröôøng treân theá giôùi. Baèng chöùng laø ñaõ coù nhieàu doanh nghieäp kinh doanh xuaát nhaäp khaåu laâm vaøo tình traïng khoù khaên, beá taéc veà taøi chính hoaëc bò phaù saûn do giaù caû leân xuoáng baát thöôøng cuï theå laø caùc maët haøng nhö : Saét theùp, xaêng daàu, nhöïa PP, phaân Ureâ, sôïi nhaäp khaåu v.v.. vaøo cuoái naêm 2003 ñaõ laøm cho moät soá doanh nghieäp trong nöôùc phaûi ngöng saûn xuaát do giaù thaønh quaù cao trong khi haøng hoùa saûn xuaát ra laïi khoâng tieâu thuï ñöôïc. ¾ Khung phaùp luaät chöa hoaøn chænh Maëc duø Luaät caùc toå chöùc tín duïng ñaõ ñöôïc ban haønh vaø coù hieäu löïc thi haønh töø ngaøy 01/10/1998 nhaèm taïo haønh lang phaùp lyù thuaän lôïi cho hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng. Nhöng cho ñeán nay coù nhieàu vaên baûn höôùng daãn coøn chöa ñöôïc ñoàng boä, chaäm söûa ñoåi vaø coøn nhieàu baát caäp, cuï theå nhö: Quyeát ñònh 149/QÑ –TTg, Thoâng tö lieân tòch 02/TTLT, Thoâng tö lieân tòch 03/TTLT veà vieäc cöôõng cheá thu hoài nôï. Nhöõng vaên baûn naøy ñeàu coù quy ñònh “Trong tröôøng hôïp khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï, NHTM coù quyeàn xöû lyù taøi saûn ñaûm baûo nôï vay”. Tuy nhieân, caùc NHTM khoâng laøm ñöôïc ñieàu naøy, khoâng coù chöùc naêng cöôõng cheá buoäc khaùch haøng baøn giao taøi saûn ñaûm baûo cho ngaân haøng ñeå xöû lyù maø phaûi chuyeån taøi saûn ñaûm baûo nôï vay ñeán Toøa aùn xöû lyù qua con ñöôøng toá tuïng. ¾ Söï thanh tra, kieåm tra vaø giaùm saùt cuûa NHNN chöa hieäu quaû Beân caïnh nhöõng coá gaéng vaø keát quaû ñaït ñöôïc, hoaït ñoäng thanh tra, kieåm tra vaø giaùm saùt ngaân haøng vaãn coøn nhieàu haïn cheá. Noäi dung vaø phöông phaùp thanh tra, giaùm saùt chaäm ñoåi môùi. Thanh tra taïi choã vaãn laø phöông phaùp chuû yeáu, khaû naêng kieåm soaùt toaøn boä thò tröôøng vaø giaùm saùt ruûi ro coøn sô saøi. Thanh tra kieåm tra ngaân haøng hoaït ñoäng moät caùch thuï ñoäng theo kieåu xöû lyù vuï vieäc ñaõ phaùt sinh, ít coù khaû naêng ngaên chaën vaø phoøng ngöøa ruûi ro. Haøng loaït caùc sai phaïm veà cho vay, baûo laõnh 50 tín duïng trong vaø ngoaøi nöôùc cuûa moät soá NHTM daãn ñeán nhöõng thieät haïi lôùn, coù nguy cô ñe doïa söï an toaøn cuûa caû heä thoáng maø leõ ra coù theå ñaõ ñöôïc ngaên chaën ngay töø ñaàu neáu boä maùy thanh tra phaùt hieän sôùm vaø xöû lyù sôùm hôn nhö Coâng ty Minh Phuïng, Epco v.v.. ¾ Hoaït ñoäng heä thoáng thoâng tin phoøng ngöøa ruûi ro Trung taâm phoøng ngöøa ruûi ro cuûa NHNN coù chöùc naêng thu thaäp vaø cung caáp nhöõng thoâng tin veà khaùch haøng vay, giuùp cho caùc NHTM bieát ñöôïc tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng moät caùch töông ñoái hôn ñeå phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng. Tuy nhieân, trung taâm naøy vaãn chöa phaùt huy ñöôïc vai troø cuûa mình vì nhöõng lyù do sau: 9 Trung Taâm cung caáp caùc döï lieäu thoâng tin thöôøng thieáu söï caäp nhaät daãn ñeán chöa chính xaùc bôûi caùc NHTM khoâng cung caáp kòp thôøi vaø ñaày ñuû. 9 Caùc NHTM thöôøng coù taâm lyù khoâng cung caáp ñaày ñuû nhöõng thoâng tin veà khaùch haøng vay voán vì lyù do caïnh tranh. 2.2.5.2 Nguyeân nhaân chuû quan 2.2.6.2.1 Nguyeân nhaân töø phía ngaân haøng ¾ Trình ñoä vaø naêng löïc cuûa caùn boä ngaân haøng coøn haïn cheá Vieäc xöû lyù hoà sô vay keå töø khi tieáp nhaän hoà sô cho ñeán khi ra quyeát ñònh cho vay phaûi qu nhieàu giai ñoaïn. Caùn boä tín duïng chòu traùch nhieäm toaøn boä töø luùc tieáp nhaän nhu caàu vay voán cuûa khaùch haøng, tieáp xuùc, phoûng vaán, thu thaäp thoâng tin, thaåm ñònh khaùch haøng ñeå töø ñoù ñöa ra nhöõng kieán nghò veà hoà sô vay voán trình leân ban giaùm ñoác xem xeùt giaûi quyeát. Söï yeáu keùm veà nghieäp vuï chuyeân moân nhaát laø naêng löïc thaåm ñònh cuûa nhaân vieân tín duïng khoâng traùnh khoûi tröôøng hôïp thaåm ñònh khoâng chính xaùc (chuû yeáu döïa vaøo thoâng tin khaùch haøng cung caáp vaø khoâng kieåm tra, thaåm ñònh ñöôïc tính chính xaùc vaø trung thöïc thoâng tin cuûa khaùch haøng) hoaëc neáu khaùch haøng coá tình löøa ñaûo thì chaéc chaén thaát thoaùt nhöõng khoaûn voán tín duïng. Trong thôøi gian qua, moät soá ruûi ro tín duïng xaûy ra treân ñòa baøn Tp. HCM ñeàu coù 51 lieân quan ñeán nhaân vieân tín duïng. Ñieàu naøy cho thaáy trình ñoä vaø naêng löïc nhaân vieân tín duïng coøn raát haïn cheá. Hieän nay, thaåm ñònh moät döï aùn cho vay lôùn, nhaát laø vay trung daøi haïn-daøi haïn, phaàn lôùn caùc caùn boä tín duïng ngaân haøng haàu nhö gaëp khoù khaên vaø luùng tuùng trong quaù trình thaåm ñònh tính khaû thi cuûa döï aùn. Beân caïnh trình ñoä chuyeân moân, nhieàu nhaân vieân tín duïng tha hoaù veà ñaïo ñöùc, bò khaùch haøng mua chuoäc hoái loä coá tình laøm sai quy trình tín duïng, bao che sai phaïm cho khaùch haøng vaø ñaõ tieáp tay, taïo ñieàu kieän cho moät soá doanh nghieäp khoâng coù khaû naêng traû nôï, thaäm chí coá tình löøa ñaûo ngaân haøng. ¾ Coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä chöa chaët cheõ Trong heä thoáng toå chöùc boä maùy cuûa moät ngaân haøng, boä phaän kieåm soaùt noäi boä coù traùch nhieäm kieåm soaùt taát caû caùc hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng nhaèm ñaùnh giaù keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh thoâng qua vieäc chaáp haønh caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp, caùc quy cheá cuûa ngaân haøng. Coù theå noùi, thu nhaäp töø hoaït ñoäng tín duïng laø nguoàn thu nhaäp chuû yeáu cuûa NHTMVN hieän nay, chieám tôùi 70%. Do ñoù, boä phaän kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä cuõng phaûi taäp trung nguoàn nhaân löïc ñeå kieåm tra, giaùm saùt hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng. Tuy nhieân, hieän nay vieäc kieåm tra cuûa nhieàu NHTMVN chæ tieán haønh theo ñònh kyø mang tính caùch chieáu leä, chöa chaët cheõ, boä phaän kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä chæ coù vaøi nhaân söï, nhieàu khi nhöõng caùn boä naøy chöa ñuû trình ñoä vaø kinh nghieäm ñeå phaùt hieän nhöõng sai phaïm trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng, ñaëc bieät laø lónh vöïc tín duïng. Ñieàu naøy daãn tôùi tình traïng khoâng ñöa ra nhöõng khuyeán caùo kòp thôøi nhaèm chaán chænh vaø tö vaán cho ban ñieàu haønh veà nhöõng ruûi ro tín duïng coù theå xaûy ra. ¾ Thieáu giaùm saùt vaø quaûn lyù khaùch haøng sau khi cho vay Thôøi gian qua caùc ngaân haøng chöa thöïc hieän toát coâng taùc giaùm saùt vaø quaûn lyù khaùch haøng sau khi cho vay. Khi cho vay ngaân haøng caàn phaûi giaùm saùt thöôøng xuyeân khaùch haøng nhaèm ngaên chaën tình traïng khaùch haøng söû duïng voán sai muïc 52 ñích, theo doõi tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng ñeå coù bieän phaùp kòp thôøi xöû lyù ñaûm baûo khoaûn vay ñöôïc hoaøn traû ñuùng haïn. Vieäc theo doõi hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng vay khoâng chæ kieåm tra khaùch haøng coù tuaân thuû nhöõng ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng tín duïng maø coøn qua ñoù ngaân haøng coù theå tìm ra nhöõng cô hoäi kinh doanh môùi vôùi khaùch haøng. Hieän nay caùc ngaân haøng coù thoùi quen taäp trung nhieàu coâng söùc cho vieäc thaåm ñònh khaùch haøng tröôùc khi cho vay maø lôi loûng vaø xem nheï coâng taùc kieåm tra voán sau khi cho vay. Ñieàu naøy khieán cho ngaân haøng khoâng coù nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp nhaèm xöû lyù caùc khoaûn vay coù vaán ñeà maø chæ ñöa ra höôùng giaûi quyeát khi khaùch haøng thöïc söï phaùt sinh nôï quaù haïn. ¾ Khaû naêng quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa NH coøn nhieàu baát caäp Nhieàu NHTM vaãn coøn phaân bieät ñoái xöû vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá, caùc tröôøng hôïp öu ñaõi thöôøng taäp trung vaøo DNNN nhö nôùi loûng ñieàu kieän cho vay, cho vay daïng tín chaáp, trong khi hoaït ñoäng caùc DNNN laïi khoâng hieäu quaû daãn ñeán phaùt sinh nôï quaù haïn. Vaãn coøn öu tieân vaø caû neå ñoái vôùi moät soá khaùch haøng quen bieát trong quaù trình xeùt duyeät cho vay. Quaù coi troïng TSBÑ tieàn vay maø khoâng quan taâm ñuùng möùc phöông aùn vay voán, tö caùch, uy tín, khaû naêng taøi chính cuûa khaùch haøng. Moät soá thoâng tin maø caùn boä tín duïng khai thaùc ñöôïc töø khaùch haøng chuû yeáu laø qua trao ñoåi vaø döïa treân soá lieäu baùo caùo taøi chính. Neáu döõ lieäu thoâng tin khoâng chính xaùc vaø khoâng phaûn aùnh ñaày ñuû thì NHTM coù theå ñöa ra nhöõng nhaän ñònh sai laàm veà khaùch haøng khi vay voán, neân ruûi ro tín duïng laø hoaøn toaøn coù khaû naêng xaûy ra. 2.2.6.2.2 Nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng Trong nhieàu tröôøng hôïp phía doanh nghieäp vay nôï coù nhöõng sai soùt chuû quan nhö: Moät soá coâng ty trong ngaønh xaây döïng truùng thaàu coâng trình vôùi giaù boû thaàu quaù thaáp neân bò thua loã do giaù nguyeân vaät lieäu taêng cao; nhieàu doanh nghieäp khoâng döï ñoaùn ñuùng thò tröôøng daãn ñeán tình traïng öù ñoïng haøng hoùa, maát khaû naêng thanh 53 toaùn v.v..Beân caïnh ñoù, nhieàu khaùch haøng coá tình söû duïng voán sai muïc ñích, coá yù gian doái, laäp hoà sô giaû ñeå vay ngaân haøng. Trong thöïc tieãn kinh doanh, soá khaùch haøng coá tình löøa ñaûo chieám duïng voán khoâng nhieàu, nhöng haäu quaû gaây ra thöôøng raát nghieâm troïng khoâng chæ rieâng cho baûn thaân ngaân haøng vaø coøn aûnh höôûng ñeán caû xaõ hoäi. Moät khi khaùch haøng ñaõ coá tình löøa ñaûo thì coù raát nhieàu ngaân haøng trôû thaønh naïn nhaân. Hieän nay, phaàn lôùn caùc caùn boä tín duïng chöa ñöôïc ñaøo taïo nghieäp vuï nhaän bieát caùc