Luận văn Một số giải pháp mở rộng cung tín dụng đối với người nghèo nông thôn ở Kompongcham, Campuchia

1 MUÏC LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ................................................................................................................. 1 CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ................................... 5 1.1. CAÙC MO HÌNH LYÙ THUYEÁT................................................................................... 5 1.1.1. Lyù Thuyeát veà Ngheøo Ñoùi ........................................................................................ 5 1.1.2. Moái Quan Heä Veà Ngheøo Ñoùi Vaø Tín Duïng ............................................................ 7 1.1.3. Lyù Thuyeát Thò Tröôøng TDNT.................................................................................. 8 1.1.3.1. Khaùi nieäm veà tín duïng.......................................................................................... 8 1.1.3.2. Tín duïng ñoái vôùi ngöôøi ngheøo ôû vuøng noâng thoân ................................................. 9 1.1.3.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoän cuûa DCTDNT thuoäc khu vöïc chính thöùc............................................................................................................... 11 1.1.3.4. Kinh nghieäm ôû Vieät Nam ..................................................................................... 12 1.1.4. Lyù Thuyeát Phaùt Trieån Caùc Chöông Trình Taøi Chính Vi Moâ Nhaèm Môû Roäng Cung Tín Duïng Cho Ngöôøi Ngheøo ÔÛ Noâng Thoân .................................................... 13 1.1.4.1. Nguoàn goác cuûa taøi chính vi moâ ............................................................................. 13 1.1.4.2. Khaùi nieäm veà taøi chính vi moâ ............................................................................... 14 1.1.4.3. Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi chính vi moâ trong thôøi gian qua taïi Vieät Nam........................................................................................................................ 14 1.2. MO HÌNH LÖÏA CHOÏN CUÛA LUAÄN AÙN.................................................................. 15 1.2.1. Khung Phaân Tích Cuûa Luaän AÙn .............................................................................. 15 1.2.2. Phöông Phaùp Nghieân Cöùu ....................................................................................... 17 1.2.2.1. Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu ............................................................................... 17 1.2.2.2. Phöông phaùp phaân tích soá lieäu.............................................................................. 17 CHÖÔNG 2 : PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN MÔÛ ROÄNG CUNG TÍN DUÏNG ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ KOMPONGCHAM , CAMPUCHIA ............. 19 2 2.1. GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAN VEÀ CAMPUCHIA ........................................................ 19 2.1.1. Daân Soá: ................................................................................................................... 19 2.1.2. GDP Bình Quaân Ñaàu Ngöôøi .................................................................................... 20 2.1.3. Xu Höôùng Bieán Ñoäng Cuûa Toác Ñoä Taêng Tröôûng GDP Haøng Naêm ........................ 21 2.1.4. Xuaát Nhaäp Khaåu...................................................................................................... 22 2.2. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN NOÂNG NGHIEÄP ÔÛ CAMPUCHIA............................... 23 2.2.1. Ngaønh Troàng Troït.................................................................................................... 23 2.2.2. Ngaønh Chaên Nuoâi .................................................................................................... 25 2.2.3. Ngaønh Thuûy Saûn...................................................................................................... 26 2.2.4. Röøng Vaø Saûn Phaåm Töø Röøng .................................................................................. 27 2.3. QUAÙ TRÌNH XOÙA ÑOÙI GIAÛM NGHEØO ÔÛ CAMPUCHIA....................................... 28 2.3.1. Phaïm Vi Quoác Gia................................................................................................. 28 2.3.2. Phaïm Vi Kompongcham........................................................................................ 30 2.4. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN NOÂNG NGHIEÄP ÔÛ KOMPONGCHAM....................... 31 2.4.1. Toång Quan Veà Kompongcham................................................................................ 31 2.4.2. Tình Hình Phaùt Trieån Noâng Nghieäp ........................................................................ 33 2.4.2.1. Ngaønh troàng troït: ..................................................................................................33 2.4.2.2. Ngaønh chaên nuoâi, thuûy saûn ................................................................................... 35 2.5. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG TÍN DUÏNG CAMPUCHIA TRONG THÔØI GIAN QUA........................................................................................................ 37 2.5.1. Thò Tröôøng Tín Duïng............................................................................................... 37 2.5.2. Moái Quan Heä giöõa Tín Duïng Vaø Xoùa Ñoùi Giaûm Ngheøo ÔÛ Kompongcham, Caùc Yeáu Toá AÛnh Höôûng Ñeán Hoaït Ñoäng........................................................................ 38 2.5.3. Hieäu Quaû Hoaït Ñoäng Cuûa Caùc ÑCTDNT ............................................................. 40 2.5.3.1. Ñoái vôùi ñònh cheá chính thöùc................................................................................. 40 2.5.3.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng.......................................................................................... 40 2.5.4. Thaønh quaû .............................................................................................................. 42 2.5.4.1. Ñoái Vôùi Ñònh Cheá Taøi Chính Vi Moâ .................................................................... 42 3 2.5.4.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng........................................................................................... 43 2.5.4.3. Heä quaû .................................................................................................................. 43 2.6. PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN MÔÛ ROÄNG CUNG TÍN DUÏNG ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ KOMPONGCHAM CAMPUCHIA ............................ 43 2.6.1. Moâ Hình phaân tích:.................................................................................................. 43 CHÖÔNG 3 : CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU NHAÈM MÔÛ ROÏÂNG CUNG TÍN DUÏNG CHO NGÖÔØI NGHEØO............................................................................................................ 46 3.1. MOÄT SOÁ NGUYEÂN NHAÂN TRÔÛ NGAÏI CHÍNH TRONG VIEÄC CUNG TÍN DUÏNG CHO NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ NOÂNG THOÂN KOMPONGCHAM........................ 46 3.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP MÔÛ ROÄNG CUNG TÍN DUÏNG CHO NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ NOÂNG THOÂN KOMPONGCHAM.............................................................................. 50 3.2.1. Ñoái Vôùi Quaûn Lyù Nhaø Nöôùc.................................................................................... 50 3.2.2. Ñoái Vôùi Heä Thoáng Taøi Chính Chính Thöùc .............................................................. 52 3.2.3. Ñoái Vôùi Heä Thoáng Taøi Chính Vi Moâ ...................................................................... 53 3.3. MOÁI LIEÂN KEÁT GIÖÕA HEÄ THOÁNG CHÍNH THÖÙC VAØ BAÙN CHÍNH THÖÙC........ 53 3.4. MO HÌNH MÔÙI: TRUNG TAÂM KHUYEÁN NOÂNG - THÒ TRÖÔØNG - TOÅ CHÖÙC TÍN DUÏNG...... 54 KEÁT LUAÄN ...................................................................................................................... 55 KIEÁN NGHÒ ..................................................................................................................... 57 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ................................................................................................. 58 PHUÏ LUÏC .......................................................................................................................... 61 4 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA LUAÄN AÙN Hieän nay Campuchia laø moät nöôùc keùm phaùt trieån (LDC – Less Development Country). Trình ñoä coâng ngheä kyõ thuaät laïc haäu cuøng vôùi söï baát oån cuûa chính trò laø nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa neàn kinh teá quoác gia. Taøi nguyeân thieân nhieân suy thoaùi, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi raát haïn cheá, tình traïng ngheøo ñoùi traàm troïng laø nhöõng thaùch thöùc maø quoác gia ñaõ vaø ñang phaûi ñöông ñaàu. Duø coù söï coá gaéng trong chöông trình giaûm ngheøo ñoùi cuûa Chính phuû cuøng vôùi söï hoã trôï cuûa caùc toå chöùc phi chính phuû, nhöng trình traïng ngheøo ñoùi vaãn tieáp tuïc ñe doïa ngöôøi Campuchia ngaøy caøng gia taêng. Theo thoáng keâ hieän nay, haàu heát ngöôøi daân Campuchia ôû noâng thoân ñang soáng döôùi ngöôõng cöûa cuûa söï ngheøo ñoùi (ngöôõng cöûa Ngaân Haøng Theá Giôùi: 1USD/ngaøy). Thöïc teá, hieän nay Campuchia coù raát nhieàu ÑCTDNT (ÑCTDCT, BCT vaø ÑCKCT) ñang cuøng tham gia giaûi quyeát vaán ñeà thieáu huït nguoàn löïc voán saûn xuaát cho ngöôøi daân noâng thoân ôû Campuchia. Tuy nhieân thöïc teá cho thaáy ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân ít coù cô hoäi tieáp caän ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù. Laøm theá naøo ñeå cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân tieáp caän ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù laø vaán ñeà ñang thaùch thöùc Campuchia hieän nay. Vôùi mong muoán goùp moät phaàn nhoû trong vieäc tìm kieám giaûi phaùp nhaèm giuùp ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân coù theå tieáp caän ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù, neân toâi choïn ñeà taøi “Moät Soá Giaûi Phaùp Môû Roäng Cung Tín Duïng Ñoái Vôùi Ngöôøi Ngheøo Noâng Thoân ôû Kompongcham, CAMPUCHIA”. 2. MUÏC TIEÂU VAØ NHIEÄM VUÏ CUÛA VIEÄC NGHIEÂN CÖÙU ÑEÀ TAØI. Nghieân cöùu naøy coù muïc tieâu vaø nhieäm vuï chuû yeáu sau: 2.1. Muïc Tieâu - ÖÙng duïng lyù thuyeát veà kinh teá noâng nghieäp, tín duïng noâng thoân vaøo thöïc tieãn saûn xuaát noâng nghieäp ôû vuøng noâng thoân Kompongcham, Campuchia. 5 - Qua nghieân cöùu nhu caàu veà voán, khaû naêng thanh toaùn cuûa noâng daân cuõng nhö khaû naêng ñaùp öùng cuûa caùc ñònh cheá tín duïng, töø ñoù coù nhöõng nhaän xeùt veà vaán ñeà khaû naêng saûn xuaát cuûa noâng daân vaø khaû naêng tieáp caän cuûa hoï ñoái vôùi caùc loaïi toå chöùc ÑCTDCT, ñeå ñöa phöông höôùng giaûi quyeát giuùp ngöôøi ngheøo tieáp caän ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù trong saûn xuaát kinh doanh cuûa hoï. 2.2. Nhieäm Vuï Ñeå thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu nghieân cöùu treân, noäi dung cuûa luaän aùn taäp trung vaøo vieäc traû lôøi caâu hoûi sau ñaây: - Caùc yeáu toá naøo aûnh höôûng ñeán vieäc tieáp caän nguoàn tín duïng cuûa ngöôøi noâng daân ngheøo ôû noâng thoân Kompongcham ? - Giaûi phaùp chuû yeáu ñeå môû roäng cung tín duïng cho ngöôøi noâng daân ngheøo ñoùi ôû vuøng noâng thoân Kompongcham ? 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Xuaát phaùt töø muïc tieâu vaø nhieäm vuï nhö ñaõ trình baøy treân luaän aùn naøy xaùc ñònh ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu nhö sau: 3.1. Ñoái Töôïng Nghieân Cöùu: Ñoái töôïng nghieân cöùu laø khaû naêng môû roäng cung tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng nhö: doanh thu, giaù trò taøi saûn, kyø haïn vay cuûa ngöôøi noâng daân ngheøo, vaø moät vaøi yeáu toá khaùc nhö trình ñoä vaên hoùa cuûa noâng daân, kieán thöùc veà saûn xuaát cuûa hoï, vaên hoùa truyeàn thoáng, moâi tröôøng, söùc khoeû, dinh döôõng, cô sôû haï taàng noâng thoân… 3.2. Giôùi Haïn Phaïm Vi Nghieân Cöùu - Luaän aùn taäp trung vaøo vieäc phaân tích, ñaùnh giaù nhaèm xaùc ñònh caùc yeáu toá caên baûn coù tính quyeát ñònh vieäc tieáp caän nguoàn tín duïng cuûa noâng daân ngheøo ñoùi ôû noâng thoân trong khu vöïc tænh Kompongcham. 6 - Nghieân cöùu thöïc traïng, thu thaäp vaø phaân tích soá lieäu veà tình hình saûn xuaát noâng nghieäp, quan heä vay möôïn nguoàn taøi chính, cô sôû haï taàng noâng thoân, trình ñoä vaên hoùa, trình ñoä saûn xuaát, phong tuïc taäp quaùn… Treân cô sôû ñoù, ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm môû roäng cung tín duïng cho noâng daân ngheøo ôû noâng thoân Kompongcham. 3.3. Ñòa Baøn Nghieân Cöùu Ñòa baøn ñeå nghieân cöùu laø taïi tænh Kompongcham, naèm vuøng ñoàng baèng doïc theo hai beân doøng soâng Mekong (soâng Cöûu Long) - Campuchia, coù bieân giôùi phía ñoâng giaùp tænh Taây Ninh -Vieät Nam. Do giôùi haïn veà thôøi gian, ngaân saùch nghieân cöùu, ñeà taøi chæ giôùi haïn ôû möùc ñieàu tra 100 hoä noâng daân ngheøo ôû hai xaõ ñaïi dieän laø xaõ ngheøo nhaát ( xaõ Sreysnthor) vaø xaõ giaøu nhaát ( xaõ Stangtrong ) trong tænh Komponhcham. 4. ÑOÙNG GOÙP CUÛA LUAÄN AÙN Thöïc teá hoaøn caûnh hieän nay cuûa ñaát nöôùc Campuchia noùi chung vaø ngöôøi daân ngheøo ôû noâng thoân noùi rieâng, naïn ngheøo ñoùi ñang ñe doaï vaø ngaøy caøng nghieâm troïng. Muïc tieâu haøng ñaàu cuûa chính phuû Campuchia laø naâng cao trình ñoä phaùt trieån kinh teá, töùc naâng cao ñôøi soáng cuûa nhaân daân ñeå töøng böôùc xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Ñeà taøi naøy seõ ñoùng goùp coù yù nghóa cho muïc tieâu haøng ñaàu cuûa chính phuû Campuchia veà maët lyù luaän vaø thöïc tieãn nhö sau: 4.1. Veà Maët Lyù Luaän, Luaän AÙn Naøy Coù Nhöõng Ñoùng Goùp Nhö Sau: - Vaän duïng moâ hình kinh teá löôïng vaøo phaân tích cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ñoùi ôû noâng thoân. - Vaän duïng lyù thuyeát veà kinh teá noâng nghieäp vaøo vieäc giaûi thích thöïc traïng cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo. - Môû roäng lyù thuyeát veà phaùt trieån coäng ñoàng ngöôøi daân ngheøo ôû noâng thoân thoâng qua vieäc cung caáp nguoàn voán trong saûn xuaát kinh doanh cuûa hoï. 7 - Ñöa ra phöông höôùng veà moâ hình lyù thuyeát trong vieäc môû roäng cung tính duïng cuûa caùc ÑCTD. - Môû roäng lyù thuyeát vaø moâ hình chính saùch xoùa ñoùi giaûm ngheøo cuûa chính phuû cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån noùi chung cuõng nhö ôû Campuchia noùi rieâng. 4.2. Veà Maët Thöïc Tieãn, Luaän AÙn Naøy Coù Nhöõng Ñoùng Goùp Nhö Sau: - Phaân tích vaø chöùng minh ñöôïc nhöõng yeáu toá cô baûn coù aûnh höôûng ñeán vieäc cung tín duïng cho noâng hoä ngheøo ôû noâng thoân taïi Kompongcham, Campuchia. - Vieäc tham khaûo tröôøng hôïp cuï theå cuûa tænh Kompongcham goùp phaàn ñaùnh giaù thöïc traïng cuûa tænh, ñeå cung caáp cho ñòa phöông cô sôû ñöa ra chính saùch thích hôïp nhaèm thuùc ñaåy vieäc cung caáp nguoàn voán cho noâng hoä ngheøo ôû noâng thoân. - Giuùp cho coäng ñoàng ngöôøi daân ngheøo ñoùi ôû noâng thoân coù nguoàn voán trong saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö ñeå vieäc phuïc vuï cho nhu caàu caàn thieát trong cuoäc soáng cuûa hoä. Thoâng qua ñoù cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân ngheøo ñoùi ôû noâng thoân ñuôïc caûi thieän, keát caáu cô sôû haï taàng noâng thoân ngaøy caøng caûi thieän vaø phaùt trieån. 8 CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1.1. CAÙC MO HÌNH LYÙ THUYEÁT: Thuaät ngöõ “Poverty” ñöôïc dòch vôùi nhieàu taùc giaû khaùc nhau vôùi nhieàu nghóa: ngheøo, ngheøo khoå hoaëc ngheøo ñoùi. Trong baøi luaän aùn naøy do noäi dung beân trong ñeà caäp chuû yeáu vaøo tình traïng ngheøo ñoùi cuûa ngöôøi noâng daân ôû noâng thoân, neân taùc giaû taïm dòch ngoân töø “Poverty” laø ngheøo ñoùi. 1.1.1. Lyù Thuyeát Veà Ngheøo Ñoùi: a. Caùc khaùi nieäm veà tình traïng ngheøo ñoùi: Tình traïng ngheøo ñoùi, vöøa laø moät thuaät ngöõ theo nghóa töông ñoái vöøa laø moät thuaät ngöõ theo nghóa tuyeät ñoái. Theo nghóa töông ñoái: Ngöôøi hay hoä gia ñình coù theå ñöôïc xem laø ngheøo ñoùi hay soáng trong tình traïng ngheøo ñoùi neáu thu nhaäp cuûa hoï hay khaû naêng tieáp caän haøng hoùa dòch vuï cuûa hoï thaáp so vôùi cuûa haàu heát ngöôøi khaùc trong neàn kinh teá. Theo nghóa tuyeät ñoái : Ngöôøi hay hoä gia ñình coù theå ñöôïc xem laø ngheøo ñoùi hay soáng trong tình traïng ngheøo ñoùi laø khi thu nhaäp cuûa hoï naèm ôû möùc thu nhaäp tuyeät ñoái hay möùc soáng tuyeät ñoái naøo ñoù, thöôøng laø döôùi möùc toái thieåu chuaån ñaõ ñöôïc qui ñònh. Vaäy lieäu taêng tröôûng kinh teá coù theå laøm giaûm ñöôïc söï ngheøo ñoùi hay khoâng ? Theo ñònh nghóa treân ta thaáy tình traïng ngheøo ñoùi töông ñoái seõ khoâng thay ñoåi gì caû khi cuøng taêng thu nhaäp cho moïi ngöôøi trong neàn kinh teá, moïi ngöôøi ñeàu vaãn ôû trong cuøng vò trí “töông ñoái” maø ngöôøi aáy ñaõ ôû tröôùc ñaây. Ngheøo ñoùi tuyeät ñoái ñöôïc giaûm xuoáng khi neàn kinh teá taêng tröôûng, coøn ngheøo ñoùi theo ñònh nghóa töông ñoái thì khoâng. 9 b. Caùc khaùi nieäm veà ngheøo ñoùi treân theá giôùi Ngheøo ñoùi (poverty) laø moät thuaät ngöõ coù nhieàu khaùi nieäm vaø ña khía caïnh. Sau ñaây seõ laø moät soá caùc khaùi nieäm veà ngheøo ñoùi treân theá giôùi: ™ Theo ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ, ngheøo ñoùi laø söï thieáu thoán nhöõng cô hoäi phaùt trieån (opportunities) vaø nhöõng taøi saûn thieát yeáu (essential assets) maø moãi ngöôøi ñeàu coù quyeàn ñöôïc naém giöõ (ADB,2003) ™ Theo ngaân haøng theá giôùi, moät caù nhaân ñöïôc ñònh nghóa laø ngheøo ñoùi khi thieáu thoán nhöõng thöù coù theå mang laïi “well-being” cho con ngöôøi, töùc laø söï khoeû maïnh veà theå chaát laãn tinh thaàn vaø haïnh phuùc trong cuoäc soáng. “Well- being” coù theå ñöôïc ño löôøng baèng thu nhaäp, y teá, dinh döôõng, giaùo duïc, taøi saûn, nhaø ôû vaø moät soá quyeàn trong xaõ hoäi. Do ñoù, trong cuoäc soáng, khi moät ngöôøi thieáu nhöõng thöù keå treân thì coù theå ñöôïc xem laø ngheøo ñoùi. ™ Ngoaøi ra, khi con ngöôøi rôi vaøo hoaøn caûnh thieáu thoán nhöõng cô hoäi phaùt trieån (lack of opportunities), deã bò toån thöông (vulnerability) vaø toû ra baát lôïi tröôùc dieãn bieán cuûa xaõ hoäi (powerlessness) thì cuõng ñöôïc xem laø trong tình traïng ngheøo ñoùi (World Bank, 2001c). c. Tình traïng ngheøo ñoùi theo phöông dieän thu nhaäp vaø nhu caàu cô baûn ™ Veà phöông dieän thu nhaäp : moät ngöôøi laø ngheøo ñoùi tuyeät ñoái neáu thu nhaäp cuûa anh ta thaáp hôn thu nhaäp ñöôïc xaùc ñònh. Theo ngaân haøng theá giôùi (Worl Bank) ñaõ laäp chuaån möïc khaùc nhau veà ngheøo ñoùi ôû khu vöïc khaùc nhau. Moät ngöôøi ñöôïc coi laø ngheøo khi khoâng kieám noåi 1 USD / ngaøy ôû caùc nöùôc ñang phaùt trieån; 2 USD / ngaøy ôû chaâu Myõ La Tinh vaø Carbibe; 4 USD / ngaøy ôû Ñoâng AÂu vaø khoái thònh vöôïng Anh; 14 USD / ngaøy ôû caùc nöôùc coâng nghieäp. ™ Veà phöông dieän nhu caàu cô baûn : ngheøo ñoùi laø söï thieáu thoán veà vaät chaát ñeå ñaùp öùng nhu caàu cô baûn cuûa con ngöôøi nhö aên, maëc ôû,… ñöôïc chaêm soùc söùc khoeû, ñöôïc giaùo duïc cô baûn vaø höôûng caùc dòch vuï caàn thieát khaùc; ngoaøi ra 10 coøn coù caùc nhu caàu laøm vieäc vaø giao tieáp. Trong khi moät ngöôøi ngheøo töông ñoái laø khi anh ta thuoäc veà nhoùm thu nhaäp thaáp nhaát trong xaõ hoäi. Ngöôøi ngheøo caûm thaáy bò töôùt ñoaït nhöõng caùi maø ngöôøi khaùc trong xaõ hoäi ñöôïc höôûng thuï. d. Caùc ñaëc ñieåm cuûa tình traïng ngheøo ñoùi (WB) ™ Vuøng noâng thoân coù tình traïng ngheøo khoå cao hôn so vôùi thaønh thò. ÔÛ Indonesia, Philippines, Vieät Nam, Laøo vaø Campuchia tyû leä ngheøo ñoùi ôû noâng thoân cao gaáp ñoâi so vôùi ôû thaønh thò. Gaàn 90% soá ngöôøi ngheøo ôû Vieät Nam, Laøo vaø ôû Campuchia soáng ôû noâng thoân. ™ Nhöõng khaùc bieät veà vuøng cuõng khaù ñaùng keå. Ví duï, ôû Vieät Nam trong naêm 1993, tyû leä ngheøo ñoùi bieán thieân töø möùc 33,7% ôû Ñoâng Nam boä leân tôùi 77,2% ôû vuøng Baéc Ttrung Boä. ™ Giaùo duïc coù töông quan maïnh vôùi möùc ngheøo khoå trong toaøn khu vöïc. Trình ñoä giaùo duïc thaáp daãn tôùi thu nhaäp thaáp khaû naêng deã rôi vaøo tình traïng ngheøo ñoùi, töø ñoù laïi giaûm khaû naêng cuûa hoäï gia ñình trong vieäc giaùo duïc con em mình. Treû em ôû hoä ngheøo coù tyû leä ñi hoïc tieåu hoïc vaø trung hoïc thaáp hôn nhieàu. ™ Caùc hoâï noâng nghieäp chòu ruûi ro ngheøo ñoùi cao hôn baát cöù nhoùm ngheøo naøo khaùc. Tyû troïng soá ngöôøi ngheøo soáng trong caùc hoä noâng nghieäp coù möùc cao -60% ôû Philippines, 76% ôû Thaùi Lan vaø Vieät Nam. ™ Daân toäc thieåu soá cuõng coù tyû leä ngheøo ñoùi cao ôû moät soá nöôùc trong khu vöïc nhö Vieät Nam, Malaysia, Campuchia. Ví duï ôû Vieät Nam, tình traïng ngheøo ñoùi coù tyû leä cao hôn nhieàu ôû caùc nhoùm daân toäc thieåu soá (ngoaïi tröø ngöôøi Hoa). ™ Ñaëc ñieåm veà giôùi cho thaáy caùc hoâï vôùi chuû hoâï laø nam giôùi coù tyû leä ngheøo cao hôn trong haàu heát caùc nöôùc Ñoâng AÙ ngoaïi tröø Moâng Coå. 1.1.2. Moái Quan Heä Veà Ngheøo Ñoùi Vaø Tín Duïng Nhö ñaõ bieát ngheøo ñoùi laø tình traïng thieáu thoán veà moïi maët moïi khía caïnh. Thöïc teá cho thaáy, trong noâng nghieäp (nhaát laø ôû vuøng noâng thoân ñoài nuùi, vuøng saâu vuøng xa) hoâï noâng daân saûn xuaát theo phöông thöùc töï caáp töï tuùc vôùi coâng ngheä laïc 11 haäu, naêng suaát moãi naêm moãi muøa phuï thuoäc nhieàu vaøo töï nhieân, khi thaát muøa thì naêng suaát keùm. Muoán naâng cao chaát löôïng soáng cuûa hoï phaûi coù voán vaø treân thöïc teá ñang toàn taïi moät voøng luaån quaån nhö sau: Sô ñoà 1: Voøng luaãn quaãn cuûa ngheøo ñoùi Ngöôøi ngheøo thu nhaäp thaáp daãn tôùi tích luõy thaáp, ñaàu tö thaáp, naêng xuaát thaáp, nhö theá cöù quay veà thu nhaäp thaáp vaø noù seõ tieáp tuïc noái voøng tuaàn hoaøn luaån quaån cuûa tình traïng ngheøo ñoùi. 1.1.3. Lyù Thuyeát Thò Tröôøng TDNT 1.1.3.1. Khaùi nieäm veà tín duïng Töø tín duïng ñöôïc söû duïng ngaøy nay ( tieáng Anh: Credit; tieáng Phaùp: Creùdit) xuaát phaùt töø goác tieáng Latin laø Creditum coù nghóa laø loøng tin, söï tín nhieäm. ÔÛ ñaây muoán noùi nieàm tin maø ngöôøi cho vay höôùng veà ngöôøi ñi vay khi hoï ñem tieàn baïc, taøi saûn ra cho vay, hoï phaûi coù cô sôû tin raèng ngöôøi ñi vay seõ hoaøn traû nôï ñuùng haïn. Theo nghóa heïp tín duïng laø söï vay möôïn trong ñoù hai chuû theå ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay seõ thoaû thuaän moät thôøi haïn nôï vaø möùc laõi cuï theå. Neáu theo nghóa roäng thì tín duïng laø söï vaän ñoäng cuûa caùc nguoàn voán töø nôi thöøa ñeán nôi thieáu. Nhö vaäy, coù theå ñöa ra moät khaùi nieäm toång quaùt veà tín duïng nhö sau: tín duïng laø moät quan heä vay möôïn döïa treân nguyeân taéc hoaøn traû (caû voán vaø laõi) sau moät thôøi haïn nhaát ñònh. Tín duïng laø moät phaïm truø kinh teá ñaõ toàn taïi qua nhieàu hình thaùi kinh teá - xaõ hoäi. Thu nhaäp thaáp Tích luõy thaáp Naêng suaát thaáp Ñaàu tö thaáp 12 Muïc tieâu cuoái cuøng cuûa heä thoáng tín duïng noâng thoân laø ñaùp öùng nhu caàu veà voán cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân. Caùc loaïi ñònh cheá ñöôïc phaân chia thaønh caùc ñònh cheá chính thöùc, baùn chính thöùc vaø ñònh cheá khoâng chính thöùc. Nhö vaäy, caûi thieän hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng tín duïng noâng thoân laø tuøy thuoäc vaøo hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ñònh cheá naøy. 1.1.3.2. Tín duïng ñoái vôùi ngöôøi ngheøo ôû vuøng noâng thoân Moät caâu hoûi ñaùng quan taâm laø, ai laø ngöôøi ñaéc thuû nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát thaáp (cheap rates) vaø hôïp lyù (rasonable rates) trong vuøng noâng thoân ? Caùc nhaø kinh teá hoïc thuoäc tröôøng phaùi Ohio nhö Adams (1984), Von Pischke (1978), vaø Gonzalez - Vega (1984) tranh luaän raèng chæ coù moät boä phaän raát nhoû cuûa noâng daân ngheøo ñaéc thuû ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát thaáp trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Theo caùc coâng trình nghieân cöùu hoï chæ coù khoaûng 15% noâng daân ngheøo ôû chaâu AÙ vaø Myõ Latin, vaø khoaûng nhieàu hôn 5% ôû chaâu Phi ñaéc thuû ñöôïc nguoàn tín duïng töø caùc ñònh cheá thuoäc khu vöïc chính thöùc (Gonzallez – Vega, 1984). Lele (1981), Lipton (1976), Rao (1970, 1975), Braverman Guasch (1986), Egger (1986) vaø Sarap (1990) cuõng chæ ra raèng nhöõng noã löïc cuûa heä thoáng ÑCTDNT thuoäc khu vöïc chính thöùc ít khi mang laïi lôïi ích cho ngöôøi ngheøo vì: (1) Yeâu caàu veà taøi saûn theá chaáp nhö laø ñieàu kieän tieân quyeát; (2) Caùc ñònh cheá thöôøng giôùi haïn cung caáp tín duïng ñeán noâng daân ngheøo ñeå giaûm chi phí giao dòch vì chi phí giao ñòch seõ raát cao so vôùi soá tieàn vay raát nhoû vaø vôùi soá ngöôøi möôïn ñoâng; (3) Do khoáng cheá cuûa chính saùch laõi suaát traàn, caùc ñònh cheá thöôøng tìm thaáy hieäu quaû vaø ít ruûi ro khi cho vay ñoái vôùi noâng daân coù qui moâ saûn xuaát lôùn (noâng daân giaøu); (4) Coù nhieàu ngöôøi ngheøo khoâng coù khaû naêng traû laïi nôï vaø ñieàu naøy laøm aûnh höôûng chung ñeán uy tín ngöôøi ngheøo veà khaû naõng thanh toaùn. Trong boái caûnh Vieät Nam, chöông trình ñieàu tra tín duïng ôû vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long (Ñinh Phi Hoå 2001) cho keát quaû raèng, hoä noâng daân giaøu 13 ñaéc thuû 33% cuûa toång tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù1, coøn ñoái vôùi hoä coù thu nhaäp trung bình tyû leä naøy laø 57%, trong khi ñoù ngöôøi ngheøo chæ ñaéc thuû 10% ñoái vôùi nguoàn tín duïng treân. Ñinh Phi Hoå cuõng tìm ra baèng chöùng raèng qui moâ cho vay cuûa caùc ñònh cheá chính thöùc vaø khoâng chính thöùc töông quan coù yù nghóa vôùi thu nhaäp cuûa ngöôøi möôïn vaø thôøi kyø ngaén haïn moái töông quan naøy ñöôïc theå hieän nhö sau: LnVL = 2,929 – 0,191Lp + 0,639lnBI Giaù trò t (6,014)a (-1,696)c (12,86)a R2 ñieàu chænh = 0,496 Trong ñoù VL (Volume of concessionary loans) soá tieàn cho cho vay cuûa nguoàn tín duïng (caû khu vöïc chính thöùc vaø khoâng chính thöùc) vôùi laõi suaát nhoû hôn hoaëïc baèng 2,5%; Lp (the loan period): thôøi kyø cuûa tieàn vay; BI (Borrower’s income): thu nhaäp cuûa ngöôøi möôïn. Ghi chuù: a coù yù nghóa thoáng keâ ôû trình ñoä 1%; c coù yù nghóa thoáng keâ ôû trình ñoä 10%. Moâ hình döïa treân heä thoáng soá lieäu ñieàu tra cuûa 297 hoä noâng daân thuoäc 6 tænh ôû Ñoàng Baèng Soâng Cöõu Long (2001). (Nguoàn: Ñinh Phi Hoå, 2001) Nhö vaäy thöïc tieãn ôû Vieät Nam cho thaáy raèng hoä noâng daân coù thu nhaäp cao coù nhieàu cô hoäi hôn trong vieäc ñaéc thuû nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù so vôùi ngöôøi noâng daân coù thu nhaäp thaáp treân caû hai maët: qui moâ veà tieàn vay vaø thôøi kyø cho vay. Ñieàu quan troïng cuûa tìm kieám naøy chính laø khoâng chæ rieâng caùc ñònh cheá thuoäc khu vöïc chính thöùc maø ngay caû caùc ñònh cheá thuoäc khu vöïc khoâng chính thöùc cuõng öa thích cho vay ñoái vôùi caùc hoä coù thu nhaäp cao. Vaäy thì, vieäc caûi thieän khaû naêng ñaéc thuû tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù cho noâng daân coù qui moâ saûn xuaát nhoû vaø ngöôøi ngheøo ôû Vieät Nam laø moät thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc nhaø kinh teá vaø chính saùch cuõng nhö ñoái vôùi caùc toå chöùc quoác teá quan taâm ñeán taøi trôï ôû Vieät Nam. 1 Laõi suaát hôïp lyù theo Hoï ñöôïc ñònh nghóa nhö laø laõi suaát cho vay bình quaân haøng naêm töø 0,6% ñeán 2,5% 14 1.1.3.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DCTDNT thuoäc khu vöïc chính thöùc Hôn 5 thaäp nieân qua coù nhieàu tranh luaän khaùc nhau veà vieäc giaûi thích yeáu toá aûnh höôûng. Trong nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån khaùc nhau, caùc nhaø kinh teá hoïc nhaän dieän nhöõng yeáu toá khaùc. TS. Ñinh Phi Hoå (2001) ñaõ ñuùc keát 6 yeáu toá chính aûnh höôûng ñeán caùc ñònh cheá thuoäc khu vöïc chính thöùc : laõi suaát, huy ñoäng tieát kieäm, caáu truùc toå chöùc cuûa ñònh cheá, vaán ñeà thoâng tin khoâng hoaøn haûo, yeáu toá ngoaïi sinh vaø yeáu toá khaùc. Sô ñoà 2: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc DCTDCT (FRFIs) Laõi suaát Mckinnom 1973; shaw 1973; Adams 1973; Gonzalez-Vega 1981; Von Pischke 1978; Seibel 1992; Yaron 1994; Hulme and Mosley 1996 Huy ñoäng tieát kieäm Adarms (1973); Vogel (1984); Seibel (1992); Yaron (1994) Caáu truùc toå chöùc Factors: Diversification, Horizontal and vertical organization, Density, Coverage of rural households Desai and Mellor 1993 Thoâng tin khoâng hoaøn haûo Factors: Groups, Intensive Loan Collections, Incentives to Repy Hoff, Stiglitz, Braverman 1993; Hulme and Mosley 1996 Caùc yeáu toá khaùc Procedures and Written Documents, Flexibility, Approved Speed, Convernient places in transactions Lee (1983); Sandaratne and Senanayake (1989), Seibel (1992) FRFIs Hieäu quaû hoaït ñoäng Yeáu toá ngoaïi sinh Mundle and Arkadie (1977), Greenwald and Striglitz (1986), Hoff and striglitz (1993); Besley (1994) coù nguoàn goác töø caùc khu vöïc chính thöùc vaø khoâng chính thöùc trong naêm 1998. 15 1.1.3.4. Kinh nghieäm ôû Vieät Nam Theo coâng trình nghieân cöùu cuûa TS.Ñinh Phi Hoå vôùi 44 ÑCTD ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long cho thaáy : n. Moâ hình môû roäng ngöôøi möôïn (DPH1): Ln NB = 5,434 + 0,124 Di + 0,787 Dg + 0,451 Ln NS (t) (10,8* ) (0,49) (2,876)* (5,34*) R2 ñieåu chænh = 0,58 Trong ñoù, NB: soá ngöôøi möôïn. A1p duïng cô cheá kích thích traû nôï. Dg: vay qua nhoùm. SN: soá ngöôøi tieát kieäm. * coù yù nghóa ôû trình ñoä 1%; soá quan saùt 44 ñònh cheá o. Moâ hình hieäu quaû cho vay (DPH2) DR = 0,0359 - 0,0174 Di – 0,0024Dc – 0,00036DU – 0,0062EL – 0,0187R (t) (2,4* ) (-7,2* ) (-0,74) (-1,86*** ) (-0,7) ( -0,29 ) R2 ñieàu chænh = 0,589. Trong ñoù, DR: tyû leä nôï quaù haïn. Di aùp duïng cô cheá kích thích cho vay. Dc aùp duïng thu hoài nôï thöôøng xuyeân. DU maät ñoä cuûa ñôn vò cô sôû/1000ha ñaát noâng nghieäp. EL: trình ñoä söû duïng ñieän treân ñiaï baøn ñònh cheá hoaït ñoäng. R: laõi suaát cho vay trung bình. * trình ñoä yù nghóa 1%. ** trình ñoä yù nghóa 5%. *** trìh ñoä yù nghóa 10%. Soá quan saùt 44 ÑCTDNT taïi ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Moâ hình ÑHP1 cho keát quaû vieäc môû roäng ngöôøi möôïn coù töông quan coù yù nghóa vôùi vieäc môû roäng hoaït ñoäng huy ñoäng tieát kieäm vaø cho vay qua nhoùm. Moâ hình ÑPH2 cho keát quaû hieäu quaû hoaït ñoäng cung tín duïng cuûa heä thoáng ÑCTDNT thuoäc khu vöïc chính thöùc tuyø thuoäc vaøo aùp duïng cô cheá kích thích traû nôï vaø môû roäng maät ñoä chi nhaùnh cuûa ñôn vò cô sôû trong vuøng noâng thoân. Neáu muïc tieâu cuûa ÑCTDNT laø môû roäng cung tín duïng, vieäc môû roäng huy ñoäng tieát kieäm vaø hoaøn thieän moâ hình vay qua nhoùm seõ laø troïng taâm veà chính saùch. Neáu muïc tieâu laø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng tín duïng thì vieäc hoaøn thieän 16 cô cheá kích thích traû nôï cuõng nhö hoaøn chænh moâ hình ñôn vò giao dòch cô sôû trong vuøng noâng thoân seõ laø chính saùch coát loõi caàn taäp trung giaûi quyeát. 1.1.4. Lyù Thuyeát Phaùt Trieån Caùc Chöông Trình Taøi Chính Vi Moâ Nhaèm Môû Roäng Cung Tín Duïng Cho Ngöôøi Ngheøo ÔÛ Noâng Thoân. 1.1.4.1. Nguoàn goác cuûa taøi chính vi moâ Baét ñaàu vaøo thaäp nieân 70, moät söï phaùt trieån môùi veà taøi chính ñaõ xuaát hieän ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, ñaõ laøm cho thay ñoåi quan nieäm veà chieán löôïc thích hôïp phaùt trieån thò tröôøng taøi chính noâng thoân. Ñoù laø söï xuaát hieän cuûa taøi chính vi moâ, chuû yeáu chuùng cung caáp khoaûn cho vay nhoû, baét ñaàu nhö laø moät thí nghieäm nhoû vaø nhanh choùng trôû thaønh xu höôùng phaùt trieån môùi nhaát. Nhieàu toå chöùc, ñaëc bieät laø NGO, ñaõ thöïc hieän caùc khoaûn cho vay nhoû nhö laø moät phaàn trong caùc chöông trình cuûa hoï nhaèm taïo coâng aên vieäc laøm, taêng thu nhaäp cho ngöôøi ngheøo, cung caáp cöùu trôï khaån caáp sau caùc thaûm hoïa vaø xung ñoät, vaø caûi thieän trình traïng söùc khoeû, giaùo duïc vaø dinh döôõng… Caùc chính saùch tín duïng noâng nghieäp baét nguoàn töø mong muoán caûi thieän coâng ngheä trong noâng nghieäp vaø thuùc ñaåy taêng tröôûng trong noâng nghieäp. Lyù do cô baûn cuûa vieäc cung caáp caùc khoaûn cho vay nhoû naûy sinh töø 3 saùng kieán phaùt trieån khaùc nhau (Churchill, 1998). Moät laø nhieàu nöôùc ñaõ thuùc ñaåy söï hình thaønh caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû (SME) vaø nhieàu döï aùn taøi trôï ñaõ ñoùng goùp cho muïc tieâu naøy. Raát nhieàu trong soá caùc döï aùn naøy ñaõ gaët haùi thaønh coâng nhaát ñònh vaø söï beàn vöõng cuûa cung caáp dòch vuï naøy cho doanh nghieäp ñaõ laø moät vaán ñeà thaâm caên coá ñeá. Theo thôøi gian, moät bieän phaùp ñaõ naûy sinh giuùp hoã trôï söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp nhoû thoâng qua khoaûn cho vay nhoû, coù hoaëc khoâng coù huaán luyeän keøm theo bôûi vì ñaây laø moät caùch beàn vöõng ñeå hoã trôï caùc doanh nghieäp nhoû. Hai laø, cho vay nhoû baét nguoàn töø caùc döï aùn xoùa ñoùi ngheøo. Muïc ñích cuûa döï aùn naøy thöôøng laø taïo thu nhaäp chöù khoâng phaûi laø phaùt trieån doanh nghieäp. Caùc kieåm ñònh veà thu nhaäp trung bình vaø nhieàu tieâu chí khaùc ñaõ ñöôïc aùp duïng ñeå 17 xaùc ñònh nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát trong soá ngöôøi ngheøo, vaø xaùc ñònh caùc nhoùm muïc tieâu chính. Moät laàn nöõa, caùc khoaûn vay nhoû cho ngöôøi ngheøo ñaõ ñöôïc ñöa ra moät höùa heïn cho söï beàn vöõng trong boái caûnh caùc khoaûn trôï caáp bò caét giaûm daàn. Ba laø, nhieàu toå chöùc taøi chính vi moâ ñaõ ra ñôøi, cung caáp caùc dòch vuï taøi chính cho nhöõng doanh nghieäp vaø hoâï gia ñình maø khu vöïc taøi chính truyeàn thoáng khoâng phuïc vuï. 1.1.4.2. Khaùi nieäm veà taøi chính vi moâ Taøi chính vi moâ laø vieäc cho caùc hoä gia ñình vay vôùi qui moâ nhoû, vaø tieát kieäm töø caùc hoä gia ñình, hoä noâng nghieäp ôû khu vöïc noâng thoân. Tuy nhieân ñieàu coát loõi cuûa ñònh nghóa naøy khoâng ñöôïc aùp duïng tuyeät ñoái chính xaùc. Theá naøo laø qui moâ nhoû? taïi sao vieäc loaïi tröø hoä ôû thaønh thò laø hôïp lyù? Caâu traû lôøi laø do taøi chính vi moâ laø moät khaùi nieäm ñònh nghóa moät hình thöùc cho vay khaùc vôùi vay thöông maïi thoâng thöôøng. Ñoái vôùi nhieàu ngöôøi, söï khaùc bieät laø ôû baûn chaát cuûa vieäc trôï giuùp caùc hoä ngheøo (haàu heát laø ôû noâng thoân), vaø do ñoù laãn loän vôùi quan nieäm chính saùch xaõ hoäi. 1.1.4.3. Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi chính vi moâ trong thôøi gian qua taïi Vieät Nam Hoaït ñoäng taøi chính vi moâ ñaõ xuaát hieän haøng chuïc naêm qua ôû nöôùc Vieät Nam laø nguoàn boå sung taøi chính quan troïng beân caïnh nguoàn chi töø ngaân saùch caùc caáp cho caùc muïc tieâu xoùa ñoùi giaûm ngheøo vaø phaùt trieån coäng ñoàng daân cö. Töø khi baét ñaàu coâng cuoäc ñoåi môùi neàn kinh teá, môû cöûa hoäi nhaäp vôùi coäng ñoàng quoác teá vaø phaùt trieån neàn kinh teá theo cô cheá thò tröôøng, noù môùi thaät söï phaùt trieån vaø ñang phaùt huy roõ vai troø cuûa mình. Nhieàu toå chöùc phi chính phuû, toå chöùc quoác teá, toå chöùc chöõ thaäp ñoû vaø traêng löôõi lieàm ñoû quoác teá,… ñaõ vaø ñang trieån khai caùc hoaït ñoäng taøi chính vi moâ ôû nöôùc Vieät Nam, ñeå giuùp ñôõ cho caùc hoä gia ñình ngheøo, caùc ñoái töôïng caàn ñöôïc quan taâm ôû moïi vuøng cuûa ñaát nöôùc nhö: toå chöùc cöùu trôï nhi ñoàng Anh (Save the children), Action Aid Vieät Nam (cuûa Anh), 18 chöông trình phaùt trieån noâng thoân mieàn nuùi Vieät nam - Thuïy Ñieån chöông trình tín duïng - tieát kieäm Oxfam cuûa Anh, toå chöùc taàm nhìn theá giôùi, caùc chöông trình khaùc cuûa Thuïy Ñieån, coäng hoaø lieân bang Ñöùc, Phaùp,… Beân Caïnh ñoù hoaït ñoäng taøi chính vi moâ cuûa caùc toå chöùc chính trò - xaõ hoäi ngheà nghieäp ôû trong nöôùc nhö: Hoäi phu nöõ, Ñoaøn thanh nieân, Hoäi cöïu chieán binh, hoäi laøm vöôøn, Toå tieát kieäm vay voán phuï nöõ,… cuõng ñöôïc trieån khai coù hieäu quaû trong ñoái töôïng hoäi vieân cuûa caùc toå chöùc ñoù hoã trôï voán keøm theo kieán thöùc laøm aên cho caùc hoäi vieân,… hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc taøi chính vi moâ ñaõ laøm phong phuù theâm, hoaøn thieän hôn thò tröôøng tín duïng noâng thoân, goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa noâng nghieäp - noâng thoân Vieät Nam, giaûm nguoàn chi töø nhaân saùch nhaø nöôùc cho caùc muïc tieâu xaõ hoäi vaø phaùt trieån. 1.2. MO HÌNH LÖÏA CHOÏN CUÛA LUAÄN AÙN Moâ hình phaân tích: Moâ hình cung tín duïng ñöôïc khaùi quaùt nhö sau: Giaûi thích: Y: Soá löôïng tieàn vay cuûa hoä noâng daân. X1: Giaù trò taøi saûn cuûa hoä noâng daân. X2: Kyø haïn vay cuûa hoä noâng daân. a: Heä soá aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá khaùc ñeán soá löôïng tieàn vay. 1.2.1. Khung Phaân Tích Cuûa Luaän AÙn Vieäc nghieân cöùu tìm ra caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán soá löôïng tieàn vay ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra moät giaûi phaùp thích hôïp taùc ñoäng ñeán yeáu toá ñoù ñeå môû roäng cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân Kompongcham. 21 21 bb XaXY = 19 Sô ñoà 3: Caùc yeáu toá aûnh höôûng, taùc ñoäng cuûa töøng loïai yeáu toá taùc ñoäng ñeán soá löôïng tieàn vay ôû noâng thoân. Giaûi thích sô ñoà: Döïa vaøo lyù thuyeát vaø thöïc tieãn cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø Vieät Nam cho thaáy coù 3 nhoùm yeáu toá aûnh höôûng ñeán cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân. - Nhoùm (1): Taøi saûn maø ngöôøi noâng daân ñaõ coù ñöôïc. - Nhoùm (2): Kyø haïn vay. - Nhoùm (3): Nhoùm caùc yeáu toá khaùc. Ñoái vôùi moãi nhoùm yeáu toá, söï thay ñoåi cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo moä soá yeáu toá khaùc cô baûn laø: - Nhoùm (1): Ñaát ñai, nhaø cöûa, vaät nuoâi, maùy moùc thieát bò, vaø thu nhaäp khaùc… - Nhoùm (2): Thôøi gian maø cho noâng daân vay tieàn, ñeå phuïc vuï theo nhu caàu khaùc nhau cuûa hoï… Kieán thöùc saûn xuaát noâng nghieäp, thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm, moâi tröôøng phaùp lyù, cô sôû haï taàng noâng thoân, trình ñoä hoïc vaán cuûa noâng daân, vaên hoùa, baûn chaát con ngöôøi, chính saùch cuûa chính phuû veà noâng daân ngheøo.vaø moät soá caùc yeáu toá khaùc… Ñaát ñai, nhaø cöûa, vaät nuoâi, maùy moùc thieát bò, vaø thu nhaäp khaùc… (3) (1) (2) Y: Soá löôïng tieàn vay X2: Kyø haïn vay a: Caùc yeáu toá khaùc X1: Giaù trò taøi saûn Thôøi gian maø cho noâng daân vay tieàn, ñeå phuïc vuï theo nhu caàu khaùc nhau cuûa hoï… 20 - Nhoùm (3): Kieán thöùc saûn xuaát noâng nghieäp, thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm, moâi tröôøng phaùp lyù, cô sôû haï taàng noâng thoân, trình ñoä hoïc vaán cuûa noâng daân, vaên hoùa,baûn chaát con ngöôøi ñi vay, chính saùch cuûa chính phuû veà noâng daân ngheøo vaø moät soá caùc yeáu toá khaùc… 1.2.2. Phöông Phaùp Nghieân Cöùu 1.2.2.1. Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Vieäc thu thaäp soá lieäu coù hai daïng : - Soá lieäu sô caáp laø do ñieàu tra tröïc tieáp töø hoä noâng daân ôû vuøng noâng thoân Kompongcham, Campuchia. Ñieàu tra choïn maãu, Phoûng vaán 100 hoä ôû noâng thoân taïi hai Huyeän ñaïi dieän cuûa tænh, töùc laø moät Huyeän giaøu nhaát trong tænh vaø moät Huyeän ngheøo nhaát trong tænh. Trong töøng Huyeän choïn 50% maãu ôû xaõ ngheøo nhaát vaø 50% maãu nöõa ôû xaõ thuoäc loaïi giaøu nhaát trong Huyeän, trong töøng xaõ choïn 50% maãu ôû AÁp ngheøo nhaát trong Xaõ vaø 50% maãu ôû AÁp giaøu nhaát trong xaõ. Döïa vaøo danh saùch hoä cuûa AÁp, maãu ñöôïc choïn theo phöông phaùp choïn maãu ngaãu nhieân. - Soá lieäu thöù caáp laø do keá thöøa soá lieäu thoáng keâ coù saün. 1.2.2.2. Phöông phaùp phaân tích soá lieäu Phöông phaùp thoáng keâ moâ taû: soá lieäu ñöôïc toång hôïp döôùi hình thöùc soá bình quaân giaûn ñôn, phaàn traêm. Söû duïng thoáng keâ moâ taû nhaèm moâ taû thöïc traïng cuoäc soáng cuûa noâng daân ngheøo ôû vuøng noâng thoân vaø vaø thöïc traïng cung tín duïng ñoái vôùi hoï taïi tænh Kampongcham, Campuchia. Phöông phaùp phaân tích hoài quy ña bieán: Baûng 1: Caùc bieán duøng trong moâ taû phaân tích hoài quy Teân bieán Dieãn giaûi Y: Toång soá tieàn vay Toång soá tieàn maø noâng daân ñaõ vay trong naêm 2003 X1: Toång gía trò taøi saûn Toåâng gía trò taøi saûn cuûa noâng daân coù trong naêm 2003 X2: Kyø haïn vay Kyø haïn khi phaûi traû döùt soá tieàn nôï vaø laõi. 21 Phöông thöùc phaân tích hoài quy ña bieán: phaân tích hoài quy ña bieán ñeå xaùc ñònh moái quan heä cuûa caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán soá löôïng tieàn vay khi noâng daân ñi vay, töø ñoù coù giaûi phaùp môû roäng cung tieàn vay cho noâng daân ngheøo ôû noâng thoân. Trong phöông phaùp phaân tích soá lieäu chuû yeáu laø duøng kyõ thuaät phaân tích hoài quy ña bieán. Phaàn meàm ñöôïc duøng trong phaân tích hoài quy naøy laø SPSS. Caùc giaù trò thoáng keâ cô baûn ñöôïc taäp hôïp töø baûng keát quaû SPSS duøng trong phaân tích laø: - R2 duøng cho vieäc phaân tích söï phuø hôïp cuûa moâ hình. - Giaù trò t vaø xaùc suaát yÙ nghóa t: duøng cho vieäc phaân tích thuû tuïc choïn bieán cuûa moâ hình. Trong vieäc choïn bieán söû duïng caùc phöông phaùp loaïi tröø daàn (stepwise). Tieâu chuaån loaïi laø xaùc suaát toái ña (probability of t to remove) maø moät bieán phaûi nhoû hôn ñeå khoâng bò loaïi ra khoûi moâ hình laø 0,1. - Heä soá hoài quy (regression coefficients) duøng ñeå phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc bieán ñoäc laäp ñeán bieán phuï thuoäc trong moâ hình. - Heä soá töông quan rieâng (partial correlation coefficient): duøng ñeå phaân tích töông quan cuûa töøng bieán ñoäc laäp vaø bieán phuï thuoäc trong moâ hình, trong khi loaïi boû aûnh höôûng cuûa caùc bieán ñoäc laäp khaùc, ñoái vôùi bieán phuï thuoäc keå caû aûnh höôûng ñoái vôùi bieán ñoäc laäp ñang xeùt. - Phaân tích phöông sai (covarriance analysis) chuû yeáu söû duïng giaù trò F vaø Sig.F ñeå kieåm ñònh giaû thuyeát hay khoâng coù söï taùc ñoäng cuûa caùc bieán ñoäc laäp ñeán soá tieàn vay nhaèm ñeà suaát giaûi phaùp hôïp lyù. 22 CHÖÔNG 2 : PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN MÔÛ ROÄNG CUNG TÍN DUÏNG ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ KOMPONGCHAM CAMPUCHIA 2.1. GIÔÙI THIEÄU TOÅNG QUAN VEÀ CAMPUCHIA Campuchia laø moät nöôùc coù ñòa hình töông ñoái baèng phaúng coù dieän tích 181035 km2 , vaø coù 445km ven bieån. Coù bieân giôùi phía Baéc giaùp Thaùi Lan vaø Laøo, phía Nam giaùp bôø bieån Thaùi Lan vaø Vieät Nam, phía Ñoâng giaùp Vieät Nam vaø phía Taây giaùp Thaùi Lan, coù nhieät ñoä trung bình 270c, thaáp nhaát 190c vaø cao nhaát 350c, thöôøng aåm quanh naêm. Töø naêm 1993, Campuchia baét ñaàu thöïc hieän ñoåi môùi, quaûn lyù nhaø nöôùc vaø kinh teá, töø cheá ñoä Coäng Saûn Chuû Nghóa vôùi kinh teá keá hoaïch, sang cheá ñoä Vöông Quoác Phuï Thuoäc Vaøo Hieán Phaùp, ña Ñaûng. Moãi 5 naêm moät laàn ngöôøi daân Campuchia thöïc hieän cuoäc baàøu cöû löïa choïn ñaïi dieän cuûa mình trong quoác hoäi, thaønh laäp laïi quoác hoäi, sau ñoù quoác hoäi seõ thaønh laäp laïi chính phuû môùi. Trong moïi nhieäm kyø cuûa chính phuû seõ thaønh laäp ô5c phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi môùi. 2.1.1. Daân soá: Daân soá Campuchia coù xu höôùng taêng raát nhanh, hieän nay (naêm 2003) laø 13,77 trieäu ngöôøi. Sau hieäp ñònh ngaøy 23, 24 thaùng 10 naêm 1991 taïi Paris caùc phe chính trò choáng ñoái laãn nhau ñaõ ñoàng yù kyù keát hieäp ñònh chaám döùt chieán tranh. Ñaát nöôùc ñaõ ñöôïc hoøa bình, ngöôøi daân khoâng coøn bò cheát bôûi chieán tranh, nhieàu binh lính ñaõ trôû veà soáng chung vôùi gia ñình con caùi; caùc traïm xaù, trung taâm chaêm soùc söùc 23 khoeû, thoâng tin lieân laïc cuõng nhö ñöôøng xaù… ñöôïc môû roäng. Ñaây laø nguyeân nhaân chính laøm cho daân soá Campuchia taêng raát nhanh trong voøng 10 naêm gaàn ñaây (xem hình 1, trangsoá 20). Hình 1: Xu höôùng taêng tröôûng cuûa daân soá Campuchia (000 000. ngöôøi) 9.30 9.87 10.20 10.34 10.37 11.44 11.60 12.23 13.10 13.43 13.77 9.00 9.50 10.00 10.50 11.00 11.50 12.00 12.50 13.00 13.50 14.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Daân soá Nguoàn: Year book 2003. 2.1.2. GDP bình quaân ñaàu ngöôøi Töø naêm 1993 ñeán 1997 GDP bình quaân ñaàu ngöôøi haøng naêm coù xu höôùng taêng maïnh (töø 205.3 ñeán 254.4) laø do ñaát nöôùc ñöôïc hoaø bình, chaám döùt chieán tranh, chính phuû laõnh ñaïo toát, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coù xu höôùng taêng daàn, Campuchia baét ñaàu nhaän ñöôïc caùc vieän trôï töø nöôùc ngoaøi …. Do söï kieän xung ñoät chính trò lòch söû ngaøy 05, 06 thaùng 7 naêm 1997, hai ñaûng ñang laõnh ñaïo ñaát nöôùc laät ñoå laãn nhau laøm cho GDP bình quaân ñaàu ngöôøi Campuchia giaûm xuoáng 216.8 trong naêm 1998, vaø baét ñaàu taêng laïi 300.00 trong naêm 2003 (xem hình 2, trang soá 21). 24 Hình 2: GDP bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa Campuchia 205.30 230.30 241.00246.10 254.40 216.80 226.10 236.60 246.20 254.80 300.00 200.00 220.00 240.00 260.00 280.00 300.00 320.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 GDP bình quaân ñaàu ngöôøi Nguoàn: CDRI, 2.1.3. Xu Höôùng Bieán Ñoäng Cuûa Toác Ñoä Taêng Tröôûng GDP Haøng Naêm Söï bieán ñoäng maïnh cuûa toác ñoä taêng tröôûng GDP haøng naêm cuûa Campuchia ñeàu gaén lieàn vôùi moät söï kieän lòch söû chính trò quoác gia cuûa ñaát nöôùc naøy. Trong naêm 1993 coù toác ñoä taêng tröôûng GÑP laø 7,76%, phaàn lôùn laø do Lieân Hieäp Quoác boû ra moät soá tieàn raát lôùn ñeå toå chöùc cuoäc baàu cöû laàn ñaàu tieân nhaèm thaønh laäp chính phuû môùi taïi Campuchia. Trong naêm 1994 taêng tröôûng GÑP chæ laø 6,42% laø do Lieân Hieäp Quoác ruùt ra. Vôùi cheá ñoä chính trò môùi, neàn kinh teá baét ñaàu môû cöûa, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi baét ñaàu vaøo, ngaøy caøng gia taêng, chính phuû coù theå nhaän ñöôïc vieän trôï cuûa nöôùc ngoaøi, vaø tieáp tuïc taêng ñeán 8,16% trong naêm 1995 chuû yeáu laø do thöøa höôûng töø 2 naêm tröôùc vaø khaû naêng laõnh ñaïo toát cuûa chính phuû môùi. Cho ñeán naêm 1998 toác ñoä taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá giaûm xuoáng traàm troïng chæ ôû möùc 1,45%, chuû yeáu laø do söï roái loaïn noäi boâï chính trò 25 quoác gia vaø söï khoâng ñoàng boä cuûa boä maùy quaûn lyù nhaø nöôùc, daãn tôùi söï laät ñoå laãn nhau giöõa hai ñaûng quaûn lyù nhaø nöôùc. Sau oån ñònh laïi chính trò quoác gia toác ñoä taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá baét ñaàu taêng leân 6,98% trong naêm 1999 vaø 7,34% vaøo naêm 2000, roài giaûm xuoáng 6,66% trong naêm 2001, vaø tieáp tuïc giaûm xuoáng 4,18% do söï kieän xung ñoät tranh daønh neàn vaên hoùa giöõa ngöôøi daân Campuchia vaø Thaùi Lan daãn tôùi daân chuùng taán coâng vaøo Toøa Ñaïi Söù Thaùi Lan taïi thuû ñoâ Phnom Penh trong thaùng 02 naêm 2002.(xem hình 3, trang soá 22) Hình 3: Toác ñoä taêng tröôûng GÑP haøng naêm (giaù coá ñònh) 7.76 6.42 8.16 3.49 3.67 1.45 6.98 7.34 6.66 4.18 5.50 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 7.00 8.00 9.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 GDP% Nguoàn: CDRI 2003 1.2.4. Xuaát Nhaäp Khaåu Töø khi môû cöûa neàn kinh teá trong naêm 1993, caùc hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu ñaõ töøng böôùc phaùt trieån, duø trong giai ñoaïn coù xung ñoät roái loaïn maø vaãn coøn khaû naêng phaùt trieån, khoâng bò giaùn ñoaïn. Ñieàu naøy chöùng toû nhöõng xung ñoät roái loaïn trong noäi boä chính trò quoác gia, khoâng laøm aûnh höôûng gì naëng neà ñeán hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu haøng hoaù cuûa neàn kinh teá môû ôû Campuchia. Nhöng cuõng phaûi 26 nhìn nhaän raèng, trong quaù trình phaùt trieån 10 naêm qua, ta vaãn thaáy caùn caân thöông maïi cuûa Campuchia luoân luoân bò thaâm huït ( xem hình 4, trang soá 23 ). Hình 4: Baûng so saùnh xuaát vaø nhaäp khaåu tính theo % GDP 15.40 20.30 27.60 20.50 24.20 30.90 27.90 39.60 40.70 40.40 40.70 23.90 30.80 38.30 34.20 35.00 39.50 36.60 47.80 47.40 48.30 48.50 15.00 20.00 25.00 30.00 35.00 40.00 45.00 50.00 55.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Exp (GDP%) Imp (GDP%) Nguoàn: CDRI 2003 2.2. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN NOÂNG NGHIEÄP ÔÛ CAMPUCHIA Vôùi ñòa hình töông ñoái baèng phaúng, khí haäu nhieät ñôùi, ñaát ñai maøu môõ, thuaän lôïi cho caùc ngaønh noâng nghieäp phaùt trieån, neân töø laâu ñôøi ngöôøi daân Campuchia coù truyeàn thoáng soáng baèng ngheà laøm noâng, ñaëc bieät laø troàng troït, chaên nuoâi gia ñình, khai thaùc saûn phaåm töø röøng nhö goã, thuù röøng, maät ong, daây leo, muû caây…vaø nguoàn lôïi thuyû haûi saûn.v.v. 2.2.1. Ngaønh Troàng Troït Trong naêm 2002 toång dieän tích ñaát troàng troït laø 2,2 trieäu hecta so vôùi 2.3 trieäu hecta trong naêm 2001. Trong naêm 2002 dieän tích ñaát troàng luùa 2,1 trieäu hecta, so vôùi 2,2 trieäu hecta trong naêm 2001. Trong naêm 2002, ngaønh troàng troït ñaõ bò suy thoaùi do thieân tai nhö laø luõ luït vaø haïn haùn. Luùa thu hoaïch giaûm coøn 3,8 trieäu taán trong naêm 2002, so vôùi 4,1 trieäu taán trong naêm 2001. Lyù do quan troïng laø vieäc giaûm 27 löôïng luùa thu hoaïch cuûa vuï chính (trong muøa möa), töø 3,3 trieäu taán trong naêm 2001 xuoáng coøn 2,9 trieäu taán trong naêm 2002. naêng xuaát luùa giaûm xuoáng coøn 1,7 taán/ha trong naêm 2002, so vôùi 1,9 taán/ha trong naêm 2001. Moät soá tænh nhö: Kandal, Preyveng, Svayrieng, Takeo, Kompongchhnang, Kompongcham laø tænh ñaïi dieän cho 42% luùa muøa möa ñaõ bò aûnh höôûng maïnh meõ do thieân tai khoâ haïn. Ngaønh troàng troït Campuchia bao goàm luùa laø chuû yeáu vaø coøn laïi laø caùc hoa maøu khaùc nhö caùc hoï ñaäu, meø, baép, thuoác laù, ….laø khoâng ñaùng keå. Töø luùc chaám döùt chieán tranh, moät soá vuøng ñaát ñöôïc giaûi phoùng thaùo gôû Mìn, ngöôøi daân khoâng bò sôï haõi vì chieán tranh, hoï coù cô hoäi nhieàu hôn ñeå canh taùc, chaêm soùc ruoäng luùa cuûa mình neân trong naêm 1996 dieän tích ñaát troàng luùa ñaõ leân ñeán 2170900ha. Sau söï kieän, xung ñoät roái loaïn, baát ñoàng trong chính trò quoác gia daãn ñeán söï kieän laät ñoå laãn nhau baèng baïo löïc giöõa hai ñaûng caàm quyeàn trong thaùng 2 naêm 1997, dieän tích ñaát troàng luùa giaûm xuoáng laïi 2076000ha, maõi ñeán naêm 2001 dieän tích ñaát troàng luùa môùi taêng leân 2241000ha. Trong naêm 2002 dieän tích ñaát troàng luùa ñaõ bò suy giaûm do söï thay ñoåi cuûa heä sinh thaùi moâi tröôøng nhö khoâ haïn, löôïng möa khoâng ñoàng ñeàu, coù luùc möa sôùm hoaëc möa treã, khoâ haïn keùo daøi trong muøa möa, möa to laøm xoùi moøn lôùp ñaát maøu môõ nhieàu dinh döôõng,…. khoâng coøn thích hôïp cho ngaønh troàng luùa vaø moät soá hoa maøu ngaén ngaøy khaùc neân hoï phaûi chuyeån muïc ñích söû duïng ñaát (xem hình 5, trang soá 25) 28 Hình 5: Xu höôùng bieán ñoäng dieän tích ñaát troàng luùa taïi Campuchia (000.ha) 1856.6 1924.0 2086.0 2170.9 2076.0 2 094.7 2157.6 2157.5 2241.0 2137.1 2084.2 1800.0 1850.0 1900.0 1950.0 2000.0 2050.0 2100.0 2150.0 2200.0 2250.0 2300.0 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Ñaát troàng luùa Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. 2.2.2. Ngaønh Chaên Nuoâi Chaên nuoâi Campuchia chuû yeáu laø gia suùc nhö: traâu, boø, deâ, heo,…vaø gia caàm nhö: gaø, vòt, boà caâu… , trong thôøi gian qua phaàn lôùn laø chaên nuoâi gia ñình (thaû rong, khoâng aùp duïng coâng ngheä kyõ thuaät tieán tieán cuûa ngaønh noâng nghieäp). Soá löôïng ñaàu gia caàm coù xu höôùng taêng nhanh theo toác ñoä taêng cuûa daân soá, coøn gia suùc khoâng nhöõng ñaûm baûo laøm nguoàn thöùc aên trong nöôùc maø coøn phaûi xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi (chaún haïn nhö traâu, boø), cuøng vôùi söï yeáu keùm cuûa ngaønh Chaên Nuoâi Thuù Y, neân trong voøng 10 naêm gaàn ñaây soá löôïng gia suùc khoâng phaùt trieån theo tyû leä taêng cuûa daân soá (xem hình 6, trang soá 26 ). Ngaønh chaên nuoâi ñaõ ñoùng goùp coù yù nghóa vaøo GDP thöïc, trong naêm 2002 doanh thu thöïc töø chaên nuoâi taêng 8%. Ngaønh chaên nuoâi ñaõ ñoùng goùp 6% trong GDP (theo giaù coá ñònh) trong naêm 2002, trong khi naêm 2001 chæ ñoùng goùp 5%. 29 Hình 6: Xu höôùng bieán ñoäng cuûa ngaønh chaên nuoâi (000.ñaàu) 10692.2 9767.3 16013.7 2443.6 2 985.4 2000.0 4000.0 6000.0 8000.0 10000.0 12000.0 14000.0 16000.0 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Gia Caàm Gia suùc Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. 2.2.3. Ngaønh Thuûy Saûn Ngaønh thuyû saûn Campuchia hay noùi caùch khaùc roõ hôn laø ngaønh khai thaùc caù töï nhieân cuûa Campuchia laø ngaønh quan troïng thöù hai, sau ngaønh troàng luùa. Trong naêm 2002 doanh thu töø saûn phaåm cuûa ngaønh thuyû saûn giaûm xuoáng coøn 238 trieäu USD, lyù do giaûm laø do saûn löôïng thu hoaïch caù nöôùc ngoït töï nhieân giaûm töø 135 000 taán trong naêm 2001 xuoáng coøn 110 300 taán. Töø naêm 1993 ñeán 1998, saûn löôïng caù thu hoaïch khoâng bieán ñoäng, nhöng baét ñaàu töø naêm 1999 ñeán naêm 2001, saûn löôïng caù thu hoaïch coù xu höôùng taêng raát nhanh, do: - Vieäc taêng cöôøng khai thaùc, ñeå buø ñaép neàn kinh teá bò thaâm huït do xung ñoät chính trò giöõa hai ñaûng caàm quyeàn. 30 - Sau xung ñoät, vieäc quaûn lyù nhaø nöôùc raát phöùc taïp vaø loän xoän, daãn tôùi vieäc thi haønh phaùp luaät khoâng hieäu quaû, vieäc khai thaùc böøa baõi khoâng kieåm soaùt ñöôïc, vieäc aùp duïng qui ñònh veà duïng cuï vaø phöông phaùp khai thaùc nhö: khoå löôùi ñöôïc qui ñònh theo vuøng, khoâng ñöôïc tuaân thuû . - Khai thaùc vaøo vuøng baûo toàn gioáng , vaø vuøng döï bò löông thöïc. - AÙp duïng coâng ngheä, phöông phaùp hieän ñaïi traùi pheùp moät caùch gaàn nhö töï do. Do saûn löôïng caù thu hoaïch laø caù töï nhieân, phaàn lôùn laø ôû bieån hoà Tonlesap, soâng Mekong, vaø moät soá ao, hoà lôùn trong caû nöôùc. Neân vaøo naêm 2002 saûn löôïng thu hoïach baét ñaàu gæam do suy thoaùi saûn löôïng caù töï nhieân. (xem hình 7, trang soá 27) Hình 7: Saûn löôïng caù thu hoaïch trong töøng naêm (000.t) 10 8.9 0 10 3.2 0 11 2.5 1 10 4.3 1 11 4.6 0 12 2.0 0 28 4.1 0 29 6.0 3 44 4.5 0 42 4.4 0 39 0.2 0 50.00 100.00 150.00 200.00 250.00 300.00 350.00 400.00 450.00 500.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Saûn löôïng caù Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. 31 2.2.4. Röøng Vaø Saûn Phaåm Töø Röøng Theo toå chöùc theá giôùi Global Witness (toå chöùc baûo veä taøi nguyeân röøng), trong thaäp nieân naêm 1970 maät ñoä che phuû coù hôn 74% dieän tích ñaát cuûa Campuchia vaø giaûm xuoáng coøn 30% - 35% trong naêm 1992. Nguoàn thu nhaäp töø röøng, ñaõ daàn daàn bò suy giaûm , söï chaët phaù röøng, vaø ñaàu tö kinh doanh röøng quaù möùc ñaõ phaù hoaïi röøng vaø goã quyù coù giaù trò cao, v.v . thöïc teá thu nhaäp thöïc töø goã trong naêm 2002 ñaõ giaûm 9%, töông ñöông 93 trieäu USD. *** Keát luaän chung veà vieäc ñoùng goùp cuûa ngaønh noâng nghieäp vaø GDP Nhìn chung: Ta thaáy raèng, söï ñoùng goùp cuûa ngaønh noâng nghieäp vaø GDP ngaøy caøng giaûm ñi, so vôùi caùc ngaønh khaùc nhö coâng nghieäp vaø dòch vuï coù söï ñoùng goùp ngaøy caøng gia taêng… ( xem hình 8, trang soá 28) 32 Hình 8: Ñoùng goùp cuûa caùc ngaønh vaøo GDP Campuchia 0% 20% 40% 60% 80% 100% 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 GDPa: Noâng nghieäp GDPi: Coâng nghieäp GDPs: Dòch vuï Nguoàn: CDRI 2003 2.3. QUAÙ TRÌNH XOÙA ÑOÙI GIAÛM NGHEØO ÔÛ CAMPUCHIA Trong nhieäm kyø qua, döï aùn phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi 5 naêm laàn thöù 2 giai ñoïan 2001 ~ 2005, ñaõ nhaán maïnh vaøo chieán löôïc xoùa ñoùi giaûm ngheøo. Sau ñaây laø tam giaùc chieán löôïc chính saùch cuûa chính phuû trong nhieäm kyø 2001 ~ 2005: 2.3.1. Phaïm Vi Quoác Gia Tam giaùc chieán löôïc chính saùch cuûa chính phuû cho chöông trình giaûm ngheøo ñoùi laøø: n Quyeát ñònh thaønh coâng vaø taêng cöôøng an ninh vaø oån ñònh quoác gia. o Nhanh choùng hoaø nhaäp Campuchia vaøo theá gíôi. p Thöïc hieän chöông trình caûi caùch quan troïng cho moïi laõnh vöïc, döïa treân hai yeáu toá thuaän lôïi treân ñeå ñaåy maïnh taêng tröôûng beàn vöõng neàn kinh teá vaø coâng baèng xaõ hoäi, ñoù laø cô sôû trong vieäc giaûm ngheøo ñoùi cho ngöôøi daân. Xuaát phaùt töø chieán löôïc raát roäng lôùn vaø phong phuù naøy, chính phuû ñeà ra vaø thöïc hieän cöùng nhaéc chieán löôïc chính trò ñuùng khôùp, moùc noái vaø naâng ñôõ laãn nhau, song tieáp tuïc soaïn thaûo tæ myõ hôn cho 33 ñeán nhaän ñöôïc chieán löôïc troïng taâm cuûa quoác gia trong chöông trình xoùa ñoùi giaûm ngheøo nhö sau: (1): OÅn ñònh vó moâ (Maintaining macroeconomic stability), ñeå naâng cao beàn vöõng neàn kinh teá, trong laõnh vöïc tö nhaân phaûi coù vai troø quan troïng haøng ñaàu. (2): Naâng cao möùc soáng ôû vuøng noâng thoân, thoâng qua vieäc naâng cao khaû naêng söû duïng dòch vuï cô sôû, taäp trung vaøo vieäc thöïc hieän chieán löôïc chöông trình vaø nhöõng bieän phaùp thöïc teá, ñeå ñaûm baûo taêng thu nhaäp cho nhaân daân soáng ôû vuøng noâng thoân, trong chöông trình caûi caùch ruoäng ñaát, chính saùch Noâng – Laâm Nghieäp, Thuûy Haûi Saûn vaø Thuûy Lôïi, ñoàng thôøi döï aùn xaây döïng vaø suûa chöûa haï taàng cô sôû giao thoâng noâng thoân v.v. (3): Ñaåy maïnh tieàm naêng lao ñoäng vieäc laøm taäp trung troïng ñieåm vaø ñaåy maïnh taïo vieäc laøm ôû caùc ngaønh ngheø khaùc nhau, thoâng qua vieäc phaùt trieån laõnh vöïc tö nhaân, ñaåy maïnh xuaát khaåu, khuyeán khích xaây döïng laõnh vöïc coâng nghieäp vöøa vaø nhoû, coâng nghieäp cheá bieán, ñoàng thôøi ñaåy maïnh laõnh vöïc du lòch . (4): Taêng cöôøng toát khaû naêng vaø trình ñoä daân trí, treân cô sôû caûi caùch toát laõnh vöïc giaùo duïc vaø ñaøo taïo, chaêm soùc söùc khoeû vaø cung caáp dinh döôõng. (5): Cuûng coá theå cheá (Strengthening institutions) vaø taêng cöôøng toát coâng taùc quaûn lyù döïa treân cô sôû vieäc thöïc hieän chöông trình haønh ñoäng coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa chính phuû hoaøng gia. (6): Giaûm bôùt nhöõng khaû naêng deã bò toån thöông (Reducing vulnerabilities) taêng cöôøng söï tham gia cuûa xaõ hoäi, taäp trung quan troïng vaøo vieäc ñaûm baûo beàn vöõng veà moâi tröôøng, taøi nguyeân thieân nhieân. Cuøng vôùi vieäc giaûi quyeát moät soá vaán ñeà quan troïng bao goàm coâng vieäc quaûn lyù phoøng choáng tai naïn, thieân tai, ñaïêc bieät laø luõ luït vaø khoâ hanï, thaùo gôõ Mìn ñaõ ñeå laïi sau chieán tranh, giaûi quyeát 34 vaán ñeà ngöôøi taøn taät, naïn nhaân cuûa beänh AIDS, treû moà coâi, treû em ñöôøng phoá, treû em bò boû rôi, ngöôøi khoâng nhaø cöûa vaø an ninh löông thöïc v.v. (7): Taêng cöôøng phaùt trieån bình ñaúng veà giôùi, treân cô sôû giaûm bôùt söï khaùc bieät veà giôùi trong moïi laõnh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. (8): Öu tieân laõnh vöïc nhaân khaåu vaø daân cö (Giving priority to demographics and population) thoâng qua chuû tröông thöïc hieän chöông trình söùc khoûe sinh saûn, keá hoaïch hoùa gia ñình cho hoä ngheøo (Family planning for the poor) gia taêng vieäc nhaäp hoïc lôùp phoå thoâng cô sôû cho ngöôøi ngheøo vaø taêng cöôøng taïo vieäc laøm ôû vuøng noâng thoân v.v. Song song vôùi chính saùch cuûa chính phuû Campuchia trong vieäc xoùa ñoùi giaûm ngheøo, caùc toå chöùc phi chính phuû (NGO), Ngaân haøng theá giôùi (WB), ngaân haøng phaùt trieån AÙ chaâu (ADB), lieân minh chaâu AÂu (EU)… vaø caùc chính phuû nhö Myõ, Nhaät , Phaùp, Ñöùc v.v. ñaõ ñoùng goùp raát lôùn (keå caû vieäc vieän trôï hoaøn laïi vaø khoâng hoaøn laïi) cho Campuchia trong moïi laõnh vöïc nhö cô sôû haï taàng ñöôøng saù, caàu coáng, kieán thöùc saûn xuaát kinh doanh, cung caáp voán cô baûn ñaûm baûo cho saûn xuaát kinh doanh, baûo veä nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, vaø di saûn quyù gía nhö Thaùp vaø haøng ngaøn ñeàn thôø do ngöôøi xöa ñeå laïi v.v. Ñeå nhaèm muïc ñích phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, xoùa ñoùi giaûm ngheøo cho Campuchia. Ngoaøi vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng, heä thoáng phaùp luaät quaûn lyù nhaø nöôùc, vieäc cung caáp nguoàn voán cô baûn laø yeáu toá caáp baùch cho vieäc saûn xuaát kinh doanh cuûa hoä ngheøo. Treân cô sôû ñoù haøng loaït caùc ÑCTD, ñònh cheá taøi chính vi moâ, laàn löôït sinh ra treân ñaát nöôùc Campuchia. 2.3.2. Phaïm Vi Kompongcham Cuõng nhö caùc tænh khaùc, sau khi nhaän ñöôïc nghò quyeát treân cuûa chính phuû Kompongcham ñaõ nhanh choùng thöïc hieän theo chuû tröông chính saùch, tuøy 35 theo lôïi theá veà quy moâ cuûa mình, nhö vieäc caáp giaáy tôø quyeàn sôû höõu ruoäng ñaát, laäp keá hoaïch, laäp döï aùn cung caáp kieán thöùc noâng nghieäp laø khuyeán noâng vaø thöïc hieän moät soá caûi caùch quan troïng khaùc v.v. Tænh ñaõ hôïp taùc toát vôùi caùc toå chöùc phi chính phuû trong chöông trình naâng cao ñôøi soáng ôû noâng thoân nhö vieäc cung caáp gioáng caây troàng, luùa, baép vaø rau quaû…, vaät nuoâi nhö heo, boø, gaø, vòt…, vaø xaây döïng tröôøng hoïc, môû roäng vaø xaây theâm ñöôøng giao thoâng ôû noâng thoân. Theo baùo caùo toång keát cuoái naêm cuûa tænh, trong naêm 2003, tænh ñaõ söûa chöûa vaø môû roäng ñöôïc 173 km, vaø söûa chöûa heä thoáng thuyû lôïi, vaø toå chöùc khuyeán noâng ñaõ höôùng daãn kyõ thuaät saûn xuaát noâng nghieäp ñöôïc 112 Xaõ, 748 AÁp. 2.4. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN NOÂNG NGHIEÄP ÔÛ KOMPONGCHAM 2.4.1. Toång Quan Veà Kompongcham a. Ñaëc ñieåm kinh teá - xaõ hoäi • Vò trí ñòa lyù: Kompongcham, laø moät tænh naèm phía ñoâng cuûa nöôùc Campuchia, caùch thuû ñoâ Phnom-Penh 124 Km, theo quoác loä soá 7, coù bieân giôùi phía ñoâng giaùp tænh Taây Ninh, Vieät Nam, phía taây giaùp tænh Kompongchnang vaø Kompongthom, phía baéc giaùp tænh Kracheh, vaø phía nam giaùp tænh Preyveng. Coù dieän tích ñaát laø 97 986 km2, ñòa hình töông ñoái baèng phaúng, ñöôïc chia thaønh 4 vuøng : ¾ 2 700 km2, baèng 27% laø vuøng ñoàng baèng cho caùc loaïi luùa vaø hoa maøu khaùc. ¾ 31 286 km2, baèng 32% laø vuøng doïc theo doøng soâng Mekong (Cöûu Long). ¾ 970 km2, baèng 10% laø vuøng ñaát ñoû, cho caây coâng nghieäp. 36 ¾ 3 000 km2, baèng 31% laø vuøng cao, ñoài nuùi. Coù 1765 AÁp, 173 Xaõ, vaø 16 Huyeän. Daân soá laø 1838 000 ngöôøi trong ñoù 52% laø nöõ giôùi. • Daân soá vaø daân trí: Vôùi 1 838 000 ngöôøi, töông ñöông 459500 hoä gia ñình, coù khoaûng 349220 laø hoä noâng daân töông ñöông 76% toång soá hoä, trung bình moät hoä coù 6 thaønh vieân. Theo thöïc tieãn ñieàu tra trong thaùng 7 naêm 2004 ôû vuøng noâng thoân Kompongcham cho thaáy 51% hoïc caáp I, coù 23% hoïc ñeán caáp II, 20% hoïc caáp III, coù 1% trung hoïc chuyeân nghieäp, vaø 5% muø chöõ. (xem phuï luïc soá 4.06, trang soá 69), • Ñaát noâng nghieäp: Theo thöïc tieãn ñieàu tra trong thaùng 7 naêm 2004 ôû vuøng noâng thoân Kompongcham, ngöôøi noâng daân coù dieän tích ñaát trung bình laø 2,3 ha trong moät hoä coù soá thaønh vieân trung bình laø 6 ngöôøi vaø coù giaáy chöùng nhaän, coù theå laø vaät theá chaáp khi hoï caàn ñi vay (xem phuï luïc soá 4.02, trang soá 68, vaø phuï luï soá 4.10, trang soá 70). • Kinh teá Vôùi 76% laø noâng hoä, neàn kinh teá cuûa tænh phuï thuoäc chuû yeáu vaøo caùc ngaønh noâng nghieäp troàng troït, nguoàn lôïi thuyû saûn nhö ñaùnh baét caù vaø saûn phaåm töø röøng nhö goã, saên baét thuù röøng, vaø saûn phaåm khaùc nhö maät ong, muû caây, maây, daây leo vv…, Ngoaøi ra, ñaëc bieät Kompongcham coøn coù 970 km2 laø vuøng ñaát ñoû thuaän lôïi cho caây coâng nghieäp phaùt trieån nhö caây cao su. Trong moãi naêm thì cao su ñaõ ñoùng goùp raát lôùn vaøo GDP cuûa tænh. 37 Do trong quaù khöù doài giaøu veà taøi nguyeân ñaát ñai maøu môõ, nguoàn lôïi thuyû saûn, thuù röøng, vaø saûn phaåm töø röøng khaùc nhö maät ong, maây, daây leo, v.v. Neân haàu nhö caùc ngaønh, troàng troït, chaên nuoâi khoâng ñöôïc phaùt trieån,… 2.4.2. Tình Hình Phaùt Trieån Noâng Nghieäp 2.4.2.1. Ngaønh troàng troït: Do tính ña daïng cuûa ñòa hình vaø ñaát ñai, ngaønh noâng nghieäp cuûa tænh naøy cuõng raát ña daïng vaø phong phuù, vuøng doïc theo doøng soâng Mekong ñaát ñai coù nhieàu phuø sa, nhaát laø ôû treân coàn noåi bò ngaäp vaøo muøa möa nöôùc lôùn, thích hôïp cho caùc loaïi hoa maøu ngaén ngaøy nhö rau quaû, khoai, baép, döa haáu, saén… caùc hoï ñaäu, thuoác laù v.v. Luùa: Do môùi ñöôïc hoøa bình, dieän tích ñaát troàng luùa ñaõ leân töø 181000ha trong naêm 1993 ñeán 200.66 trong naêm 1996 vaø xuoáng laïi coøn 177000ha trong naêm 1997 do söï kieän laät ñoå laãn nhau giöõa hai Ñaûng caàm quuyeàn, vaøo naêm 2000 dieän tích ñaát troàng luùa ñaõ leân ñeán 221000ha vì lyù do cuûa söï suy thoaùi naëng neà cuûa dieän tích ñaát röøng. Dieän tích ñaát troàng luùa giaûm xuoáng laïi töø naêm 2001, nguyeân nhaân laø sau khi phaù röøng, möùc caân baèng sinh thaùi cuõ (thuaän lôïi cho troàng troït, nhaát laø luùa) ñaõ bò phaù vôõ, laøm cho thieân tai luõ luït, haïn haùn, löôïng möa khoâng ñoàng ñeàu… baét ñaàu xaûy ra khoâng coøn thích hôïp cho caùc loaïi hoa maøu ngaén ngaøy cuõng nhö luùa, neân ngöôøi daân chuyeån muïc ñích sang caùc loaïi caây daøi ngaøy nhö: cao su, ñieàu, mít, …. Naêm 2002 dieän tích ñaát troàng luùa taêng leân ñeán 202.06 (000.ha) saûn löôïng luùa thu hoaïch trong naêm laø 496.83 (000.taán), töông ñöông 2.62 taán/ha, Naêm 2003 dieän tích ñaát troàng luùa ñaõ giaûm xuoáng coøn 200.10 (000.ha) thu hoaïch ñöôïc 460.023 (000.taán) töông ñöông 2.3 taán/ha. (xem hình 9, trang soá 34) 38 Ngaønh troàng troït Kompongcham noùi rieâng cuõng nhö caû nöôùc noùi chung, raát phuï thuoäc vaøo löôïng möa trong muøa vuï, neân ngöôøi daân Campuchia chæ troàng luùa vaøo hai vuï chính laø luùa muøa möa vaø luùa heø (nhôø thaùng möa trong muøa heø). Söï khaùc bieät raát lôùn giöõa saûn löôïng luùa muøa möa vaø muøa heø chöùng toû raèng heä thoáng thuyû lôïi raát yeáu keùm. (xem hình 10, trang soá 34) Hình 9: Xu höôùng dòch chuyeån ñaát troàng luùa Kompomhcham (000.h) 181.00 190.00 191 .00 200.66 177.00 186.34 200.00 221.00 204.88 202.06 200.10 175.00 180.00 185.00 190.00 195.00 200.00 205.00 210.00 215.00 220.00 225.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. Hình 10: So saùnh saûn löôïng luùa muøa möa vaø muøa heø (000.t/h) 161.90 177.00 146.90 174.20 152.81 140.06 19.50 30.70 28.40 48.80 15.00 35.00 55.00 75.00 95.00 115.00 135.00 155.00 175.00 195.00 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Saûn löôïng luùa muøa möa Saûn löôïng luùa muøa khoâ 39 Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. Cao su: Ngöôïc vôùi caùc ngaønh noâng nghieäp khaùc, trong khi caùc ngaønh khaùc ñang coù xu höôùng giaûm veà dieän tích troàng laãn saûn löôïng, cao su laïi ñang môû roäng veà qui moâ dieän tích troàng. Ñôn giaûn laø do möùc caân baèng heä sinh thaùi cuõ ñaõ bò phaù vôõ, laøm cho thôøi tieát thay ñoåi, möa khoâng ñuùng theo muøa vuï, (töùc möa khoâng thuaän lôïi cho vuï troàng troït hoa maøu), heä thoáng thuyû lôïi ñaõ bò hö hoûng, luõ luït vaøo muøa möa vaø haïn haùn vaøo muøa khoâ khoâng coøn thích hôïp cho caùc loaïi caây ngaén ngaøy, neân ngöôøi daân baét ñaàu chuyeån muïc ñích söû duïng ñaát, sang troàng caây daøi ngaøy (caây laâu naêm) 2.4.2.2. Ngaønh chaên nuoâi, thuûy saûn Do trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Kompongcham cuõng nhö caùc tænh khaùc ñaõ quaù doài giaøu veà nguoàn lôïi thuî saûn nhö caù,..vaø saûn phaåm töø röøng nhö goã, thuù röøng cuõng nhö saûn phaåâm khaùc, neân caùc ngaønh chaên nuoâi haàu nhö khoâng quan troïng ñoái vôùi hoï, maø hoï chæ caàn bieát caùch baûo veä vaø khai thaùc hôïp lyù maø thoâi. Hieän nay caùc nguoàn taøi nguyeân aáy ñaõ bò suy thoaùi nghieâm troïng do khoâng bieát caùch quaûn lyù, khai thaùc quaù möùc vaø khoâng ñuùng caùch v.v. Söï gia taêng saûn löôïng caù thu hoaïch trong naêm 2002 laø do söï suy thoaùi saûn löôïng caù trong bieån hoà Tonlesap (cung caáp caù cho caû nöôùc vaø xuaát khaåu), neân phaûi taêng cöôøng baét taïi caùc soâng, ao, hoà khaùc ôû moät soá tænh, vôùi maùy moùc thieát bò vaø coâng ngheä hieän ñaïi neân saûn löôïng caù thu hoaïch ôû Kompongcham taêng raát nhieàu so vôùi nhöõng naêm tröôùc, vaø saûn löôïng caù ñaõ bò giaûm trong naêm 2003 do suy thoaùi saûn löôïng caù töï nhieân trong caùc ao, hoà, ... (Xem hình 11, trang soá 36). 40 Caùc ngaønh chaên nuoâi gia suùc, gia caàm, phaàn lôùn laø chaên nuoâi gia ñình khoâng coù aùp duïng coâng ngheä kyõ thuaät tieân tieán cuûa ngaønh noâng nghieäp, chaên nuoâi, neân ta thaáy haàu nhö khoâng phaùt trieån, maëc duø maät ñoä daân soá ñaõ taêng raát nhanh (xem hình 12, trang soá 36). Hình 11: Saûn löôïng caù thu hoaïch cuûa tænh Kompongcham (taán) 590 0 560 0 685 0 400 0 7 000 700 0 450 0 629 5 100 00 320 00 173 50 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Saûn löôïng caù Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. 41 Hình 12: Soá löôïng ñaàu gia suùc gia caàm cuûa tænh Kompongcham (000.ñaàu) 339 .3 334 .6 372 .58 363 .49 371 .27 386 .15 364 .24 365 .47 362 .75 358 .11 363 .21 139 7.3 118 4.4 131 6.1 124 1.8 164 7.9 153 6.3 143 5.3 149 4.3 153 3 151 5.4 150 2.1 300 500 700 900 1100 1300 1500 1700 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 Gia suùc Gia caàm Nguoàn: Year book 2003, Report of MAFF 2003. *** Ñaùnh giaù chung: - Saûn xuaát noâng nghieäp coøn mang tính khai thaùc töï nhieân, naêng xuaát thaáp, khoâng oån ñònh. - Cô sôû haï taàng thuûy lôïi quaù yeáu keùm. - Khai thaùc röøng quaù möùc laøm maát caân baèng sinh thaùi: haïn keùo daøi… Do ñoù, “keát quaû saûn xuaát phuï thuoäc vaøo töï nhieân vaø nhieàu ruûi ro”. 2.5. QUAÙ TRÌNH PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG TÍN DUÏNG CAMPUCHIA TRONG THÔØI GIAN QUA 2.5.1. Thò Tröôøng Tín Duïng Heä thoáng cuûa caùc ñònh cheá taøi chính vi moâ coù maët taïi Campuchia trong naêm 1990, döôùi söï taøi trôï cuûa nhoùm ngöôøi uûng hoä chöông trình taøi chính vi moâ vaø taøi trôï nöôùc ngoaøi. Trong naêm 1990 ñònh cheá taøi chính vi moâ ñöôïc môû roäng bôûi toå 42 chöùc cuûa Phaùp coù teân laø GRET, (GRET: Group de Recherche et d’Echanges Technologi- ques), coù nghóa laø nhoùm nghieân cöùu vaø trao ñoåi coâng ngheä. Vôùi soá tieàn phuïc vuï laø 100 000 USD ñeå phuïc vuï cho khoaûng 4000 ngöôøi daân2. Sau cuoäc baàu cöû toaøn quoác vaø naêm 1993 Campuchia coù ñöôïc moät chính phuû môùi ñöôïc theá giôùi coâng nhaän, vaø coù theå nhaän theâm ñöôïc vieän trôï nöôùc ngoaøi vaø xuaát hieän moät soá nhaø cung caáp taøi chính vi moâ. Campuchia coù ñöôïc 30 toå chöùc ÑCTCVM trong naêm 1994 vaø hôn 55 toå chöùc trong naêm 2001 vaø khoaûng hôn 70 toå chöùc lôùn nhoû trong naêm 2003. caùc ñònh cheá ñöôïc hoaït ñoäng trong 24 tænh thaønh caû nöôùc. Vaøo naêm 1998 ñònh cheá cuûa quoác gia môùi cuõng ñöôïc thaønh laäp ñoù laø ngaân haøng phaùt trieån noâng thoân, coù chöùc naêng trung gian ñieàu phoái nguoàn voán taøi trôï cho caùc ngaân haøng vaø caùc ñònh cheá taøi chính vi moâ…maø coù muïc ñích phuïc vuï cho hoaït ñoäng kinh teá ôû noâng thoân. Ta thaáy coù 3 ñònh cheá lôùn nhö EMT, ACLEDA vaø HATHAKAKSIKOR… ñònh cheá lôùn nhaát laø ACLEDA cung caáp tín duïng khoaûng 58 % toång cung trong naêm 20023. Hieän nay trong naêm 2004, ACLEDA hoaït ñoäng treân 21 tænh thaønh, trong 24 tænh thaønh cuûa Campuchia. Nguoàn voán ñeå cho vay cuûa caùc dònh cheá coù ñöôïc töø 3 nguoàn: • Tieàn gôûi tieát kieäm. • Vay möôïn töø caùc ñònh cheá khaùc. • Tieàn ñaàu tö theâm töø nhaø ñaàu tö vaø nhaø taøi trôï. Cho ñeán nay tieàn gôûi tieát kieäm coù raát haïn cheá. Tieàn gôûi tieát kieäm trong moät thaønh vieân trung bình laø 19 USD trong khi soá tieàn vay trung bình cuûa moät thaønh vieân laø 81 USD (ñaàâu naêm 2002). Theo con soá naøy, nguoàn voán ñeå cho vay maø ñònh cheá coù ñöôïc khoâng phaûi laø do töø tieàn gôûi tieát kieäm maø chính laø do töø caùc ñònh cheá khaùc, nhaø ñaàu tö vaø nhaø taøi trôï. 2 OÂâng Vong San Dap naêm 1985 3 PhD. KUNG CHANDARARATH 43 ÑCTDKCT: hieän caùc thò tröôøng tín duïng khoâng chính thöùc ñang hoaït ñoäng raát ña daïng vaø raát phong phuù theo nhieàu hình thöùc khaùc nhau, vaø hoï hoaït ñoäng raát coù hieäu quaû, trong boái caûnh hieän nay ÑCTDKCT thöïc hieän chöùc naêng höõu ích cho coäng ñoàng ngöôøi noâng daân ngheøo ôû noâng thoân, maëc duø hoï cho vay vôùi laõi suaát cao, nhöng laõi suaát naøy buø ñaép ruûi ro quaù cao ôû ñòa baøn hoï hoaït ñoäng. Thöïc teá ñieàu tra trong thaùng 7 naêm 2004: chæ coù 16 phaàn traêm ngöôøi noâng daân coù quan heä vay möôïn töø caùc ñònh cheá chính thöùc, trong khi 84% ngöôøi noâng daân coù quan heä vay töø nguoàn khaùc. (xem phuï luïc soá: 4.16, trang soá 71) 2.5.2. Moái Quan Heä giöõa Tín Duïng Vaø Xoùa Ñoùi Giaûm Ngheøo ÔÛ Kompongcham, Caùc Yeáu Toá AÛnh Höôûng Ñeán Hoaït Ñoäng. Gia ñình ôû noâng thoân Kompongcham cuõng nhö caùc tænh khaùc trong caû nöôùc Campuchia, hoï caàn tín duïng theo muøa vuï hoaëc quanh naêm. Noâng daân vay möôïn, vaø thöôøng traû laïi töøng phaàn nhieàu laàn hoaëc traû moät laàn sau khi thu hoaïch noâng saûn. Noâng daân ñi vay moät laàn nöõa khi naøo hoï caàn, vaø noù seõ trôû thaønh chu kyø vay möôïn. Soá tieàn vay khoâng nhaát thieát phaûi söû duïng vaøo muïc ñích noâng nghieäp, thöông nghieäp hoaëc muïc ñích töông ñöông khaùc maø ñoâi khi hoï duøng vaøo muïc ñích bình thöôøng nhö laøm leã hoäi truyeàn thoáng hoaëc leã khaùc. Ta thaáy noâng daân khoâng theå phaân chia roõ veà muïc ñích vay tieàn. Hoï vay khi hoï caàn vaø seõ traû laïi theo thoaû thuaän thöông löôïng vôùi ngöôøi cho vay. Noùi chung hoï vay ñeå phuïc vuï ñôøi soáng khi thieáu thoán hoaëc luùc ngheøo ñoùi. Vaäy ta thaáy ngöôøi ngheøo caàn tín duïng ñeå giaûi quyeát vaán ñeà thieáu thoán cuûa mình. Tín duïng cho ngöôøi ngheøo, coù theå noùi laø nguoàn löïc taøi chính cô baûn quan troïng maø ngöôøi ngheøo caàn ñeå cho hoï thoaùt khoûi voøng luaån quaån cuûa söï ngheøo ñoùi. Caâu hoûi ôû ñaây laø, neáu hoï coù voán aáy, lieäu hoï coù thoaùt khoûi söï ngheøo ñoùi hay khoâng? Caâu traû lôøi laø voán chæ laø ñieàu kieän caàn, chöa phaûi laø ñieàu kieän ñuû ñeå cho hoï thoaùt khoûi caûnh ngheøo ñoùi, maø ta caàn xeùt caùc yeáu toá khaùc nhö kieán thöùc saûn xuaát, naêng suaát lao ñoäng noâng nghieäp, naêng xuaát saûn phaåm, giaù caû saûn phaåm, moâi truôøng, cô sôû haï taàng, phaùp luaät…v.v. 44 Caùc yeáu toá aûnh höôûng quan troïng laø noâng daân ít coù khaû naêng vay ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù, thò tröôøng tín duïng bò phaân ñoaïn do söï tham oâ cuûa quan chöùc ñòa phöông gaây khoù khaên trong vieäc chöùng nhaän thuû tuïc vay möôïn, taïo cô hoäi cho moät nhoùm nhoû hoaït ñoäng ñoäc quyeàn, neân nguoàn tín duïng coù haïn vaø thöôøng laõi suaát raát cao. Hieän nay trong saûn xuaát noâng nghieäp phuï thuoäc vaøo töï nhieân ôû noâng thoân Kompongcham thöôøng coù ruûi ro raát cao do khí haäu thôøi tieát, vaø kieán thöùc noâng nghieäp raát haïn cheá, neân naêng suaát raát thaáp. Thò tröôøng baùn saûn phaåm bò chia caùch chæ döïa vaøo ngöôøi trung gian neân giaù trò saûn phaåm cuûa noâng daân baùn ñöôïc giaù thaáp, laøm cho moät soá ngöôøi noâng daân hoï khoâng giaùm ñi vay tieàn vì sôï khoâng coù khaû naêng thaønh toaùn laïi vaø hoï sôï maát taøi saûn theá chaáp khi hoï ñi vay töø ñònh cheá chính thöùc. Khoaûn vay cuûa hoï thöôøng nhoû coøn ñònh cheá chính thöùc thöôøng naèm xa ñòa phöông hoï soáng (trung bình 10 km) neân vieäc ñi laïi vay, traû raát baát tieän, coøn theâm thuû tuïc phöùc taïp, toán tieàn khi ñi chöùng giaáy tôø lieân quan vôùi chính quayeàn ñòa phöông, laøm cho chi phí phuïc vuï cho vieäc ñi vay raát cao so vôùi soá tieàn vay, maëc duø ta thaáy laõi suaát cuûa khu vöïc chính thöùc raát thaáp so vôùi khu vöïc khoâng chính thöùc. (xem phuï luïc soá 4.14, trang 71) Vaäy ta thaáy raèng “cung tín duïng raát haïn cheá ñoái vôùi ngöôøi noâng daân ngheøo” 2.5.3. Hieäu Quaû Hoaït Ñoäng Cuûa Caùc ÑCTDNT 2.5.3.1. Ñoái vôùi ñònh cheá chính thöùc Maëc duø thò tröôøng tín duïng chính thöùc ngaøy caøng môû roäng veà quy moâ nguoàn voán vay vaø soá löôïng chi nhaùnh treân ñôn vò dieän tích ñaát, nhöng ta thaáy raèng thò tröôøng tín duïng khoâng chính thöùc vaãn ñoùng vai troø chính ôû vuøng noâng thoân vaø noù raát thích hôïp vôùi ngöôøi ngheøo hôn thò tröôøng chính thöùc, vì lyù do thò tröôøng chính thöùc thöôøng naèm ôû xa, baát tieän trong vieäc ñi laïi, thuû thuïc phöùc taïp, toán chi phí chöùng giaáy tôø lieân quan vaø chi phí ñi laïi nhieàu laàn, trong khi hoï chæ 45 muoán vay moät khoaûn tieàn nhoû. Thöôøng ñònh cheá chính thöùc khoâng chaáp nhaän nhu caàu tín duïng cuûa ngöôøi ngheøo, maø hoï cho vay coù ñieàu kieän veà muïc ñích söû duïng roõ raøng. Ví duï hoï chæ cho vay vôùi muïc ñích ñeå saûn xuaát noâng nghieäp, hoaëc ñeå kinh doanh coù ít ruûi ro, trong khi ngöôøi ngöôøi ngheøo caàn söû duïng tín duïng vaøo nhieàu muïc ñích khaùc nhau, nhö ñeå aên, khaùm chöõa beänh, laøm leã truyeàn thoáng, hoaëc laøm leã khaùc v.v. Theo thöïc teá ñieàu tra trong thaùng 7 naêm 2004 khoaûng caùch trung bình töø noâng hoä ñeán ÑCTDCT laø 10 km raát baát tieän cho vieäc ñi vay hoaëc ñi giöûi tieát kieäm . 2.5.3.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng Ngoaøi vaán ñeà ñaõ keå treân vaãn coù moät yeáu toá aûnh höôûng chính beân trong noäi boä caáu truùc cuûa ñònh cheá nhö: 1. Laõi suaát: ÑCTDCT lôùn nhaát hieän nay laø ACLEDA, laõi suaát töø 3% ñeán 5%/thaùng tuyø theo phöông thöùc cho vay nhö theo nhoùm, caù nhaân, tieàn Riel, Myõ kim USD, tieàn Bath, ….thöôøng khi vay lôùn thì laõi suaát phaàn traêm thaáp. Laõi suaát cao chöùng toû ruûi ro cuûa vieäc cho vay raát cao, laõi suaát naøy nhaèm buø ñaép nhöõng khoaûn vay khoâng coù khaû naêng hoaøn traû cuûa ngöôøi ñi vay. 2. Huy ñoäng tieát kieäm Hieän nay laõi suaát cuûa khu vöïc chính thöùc coøn raát cao so vôùi moät soá nöôùc ñang phaùt trieån khaùc, nhöng vieäc huy ñoäng tieát kieäm töø noâng daân laø raát haïn cheá vì lyù do khoaûng caùch trung bình töø ñònh cheá ñeán noâng hoä coøn raát xa, vì thu nhaäp thaáp neân soá tieàn muoán gôûi tieát kieäm thöôøng chæ laø moät khoaûn nhoû, khoâng ñaùp öùng vôùi chi phí ñi laïi tôùi ñònh cheá ñeå gôûi tieát kieäm. Hieän nay nguoàn voán ñeå cho vay laø do soá tieàn gôûi cuûa caùc doanh nghieäp, nhaø ñaàu tö, taøi trôï nöôùc ngoaøi. 3. Phöông thöùc cho vay Thöôøng aùp duïng hai phöông thöùc chính laø: 46 - Cho vay caù nhaân coù taøi saûn theá chaáp, soá tieàn coù theå vay ñöôïc toái ña laø baèng moät phaàn hai toång giaù trò taøi saûn theá chaáp (giaù trò taøi saûn ñöôïc tính theo giaù trò hieän haønh taïi ñòa phöông ngöôøi ñi vay). - Cho vay theo nhoùm (thöôøng moät nhoùm ít nhaát laø 3 ngöôøi) khoâng caàn taøi saûn theá chaáp, thöôøng cho vay moät khoaûn tieàn nhoû tuøy theo muïc ñích söû duïng cuûa ngöôøi ñi vay. Cuõng coù moät soá phöông thöùc khaùc nhö cho vay baèng hieän vaät, maø hoï caàn nhö phaân boùn, thuoác tröø saâu, gioáng luùa, v.v. 4. Thaønh töïu – Qui trình Söï vay möôïn laø moät phaàn cuûa ñôøi soáng ôû noâng thoân, noâng daân vay tieàn ñeå saûn xuaát vaø söû duïng trong sinh hoaït haøng ngaøy. Do môùi phaùt trieån trong thôøi gian ngaén neân vieäc môû roäng veà quy moâ cho vay vaãn coøn haïn cheá, ñoäi nguõ nhaân vieân chöa phaûi laø laønh ngheà, khoâng bieát ñaùnh giaù ruûi ro, neân thöôøng laáy giaù trò cao laøm cho laõi suaát cho vay cao hôn so vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc. Taøi chính vi moâ coù theå noùi laø coâng cuï quan troïng trong vieäc xoùa ñoùi giaûm ngheøo, nhöng caàn phaûi môû roäng theâm vieäc cung caáp tín duïng cho ngöôøi ngheøo ñeå giuùp hoï thoaùt khoûi söï ngheøo ñoùi. 5. Ngoaïi vi - Moâi tröôøng phaùp luaät: do theå cheá chính trò quoác gia chöa phaûi laø oån laém neân caùc quan chöùc coù cô hoäi tham oâ, moâi tröôøng phaùp lyù ít coù hieäu löïc, ñaõ laøm taêng theâm chi phí cöôõng cheá khi ngöôøi vay khoâng chòu traû soá tieàn nôï ñuùng haïn. - Cô sôû haï taàng noâng thoân: bao goàm caùc heä thoáng thoâng tin lieân laïc, ñieän thoaïi, ñöôøng saù, thuûy lôïi, raát yeáu keùm laøm cho thu nhaäp ngöôøi daân raát haïn cheá, thoâng tin giöõa ngöôøi möôïn vaø ngöôøi cho vay khoâng ñöôïc hoaøn haûo, laøm cho caùc ñònh cheá TDNT taêng theâm chi phí cho vieäc saøn loïc thoâng tin, kieåm soaùt ruûi ro. 47 2.5.4. Thaønh Quaû 1. Keát quûa: ÑCTDCT hoaït ñoäng chöa coù hieäu quaû ôû vuøng noâng thoân, caùc ñònh cheá chöa thaät söï phuïc vuï cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân, ta thaáy caùc ñònh cheá khoâng chính thöùc hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn, vieäc ngöôøi noâng daân ngheøo söû duïng roäng raõi dòch vuï cho vay cuûa hoï chöùng toû raèng phöông thöùc cho vay cuûa caùc ñònh cheá khoâng chính thöùc phuø hôïp vôùi ñôøi soáng cuûa nghöôøi ngheøo ôû noâng thoân. 2. Haïn cheá ñoái vôùi cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo: ngöôøi ngheøo coù thu nhaäp thaáp, ruûi ro trong saûn xuaát raát cao, neân vieäc tieáp caän vôùi ÑCTDCT raát haïn cheá. Cuoäc soáng cuûa hoï thích hôïp vôùi dòch vuï cuûa ñònh cheá khoâng chính thöùc vì thuû tuïc ñôn giaûn, cho vay tín chaáp, coù du di trong vieäc traû laïi nôï vaø laõi. Caàn phaûi nhìn nhaän raèng caùc ñònh cheá khoâng chính thöùc thöïc hieän chöùc naêng höõu ích cho xaõ hoäi ngöôøi ngheøo noâng thoân Kompongcham. 2.5.4.1. Ñoái Vôùi Ñònh Cheá Taøi Chính Vi Moâ Ñònh cheá taøi chính vi moâ thöïc hieän chöùc naêng höõu ích cho ngöôøi ngheøo ôû vuøng noâng thoân, hoaït ñoäng theo söï chæ ñònh cuûa nhaø taøi trôï (chuû yeáu laø nöôùc Ngoaøi), thöôøng chæ phuïc vuï vaøo muïc ñích saûn suaát noâng nghieäp maø thoâi. 2.5.4.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng Do coù raøng buoäc veà muïc ñích söû duïng nguoàn tín duïng, neân ngöôøi ngheøo caøng khoù tieáp caän, vì hoï caàn tín duïng ñeå phuïc vuï cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau. Laõi suaát cuõng töông ñöông vôùi ÑCTDCT, thöôøng ñònh cheá khoâng huy ñoäng tieát kieäm. 2.5.4.3. Heä quaû Keát quaû laø ngöôøi noâng daân ngheøo raát khoù tieáp caän ñöôïc tín duïng töø nguoàn naøy, vì thuû tuïc phöùc taïp, khoaûn cho vay thöôøng nhoû, coù raøng buoäc veà muïc ñích söû duïng, khoâng thích hôïp vôùi ñôøi soáng ngheøo ñoùi ôû noâng thoân. 2.6. PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN MÔÛ ROÄNG CUNG TÍN DUÏNG ÑOÁI VÔÙI NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ KOMPONGCHAM CAMPUCHIA 2.6.1. Moâ Hình phaân tích: 48 Moâ hình cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo noâng thoân ñöôïc trieån khai nhö sau: 21 21 bb XaXY = (1) - Y laø soá löôïng tieàn maø noâng daân ngheøo caàn vay – vieát taét laø TV (ñôn vò tính laø 000 Riel), vaø Y laø bieán phuï thuoäc (bieán ñöôïc giaûi thích) cuûa moâ hình. - X1 laø taøi saûn coù theå ñem ñi theá chaáp cuûa noâng daân khi hoï ñi vay - vieát taét laø TS (ñôn vò tính laø 000 Riel). vaø X1 laø bieán ñoäc laäp (bieán giaûi thích). - X2 laø kyø haïn vay, khi noâng daân ñi vay tieàn – vieát taét laø KH (ñôn vò tính laø thaùng), vaø X2 laø bieán ñoäc laäp (Bieán giaûi thích). - a laø heä soá aûnh höôûng bôûi caùc yeáu toá khaùc. Haøm cung tín duïng coù theå ñöôïc trình baøy nhö sau: Ln Y = Lna + b1LnX1 + b2LnX2 (2) b1, b2 laø caùc heä soá co daõn cuûa haøm cung tín duïng (1). Caùc heä soá naøy seõ ñöôïc öôùc löôïng bôûi phöông phaùp bình phöông beù nhaát. Haøm (2) coù theå vieát laïi theo teân vieát taét cuûa caùc bieán ñeå tieän theo doõi nhö sau: LnTV = Lna + b1LnTS + b2LnKH (3) Keát quaû öôùc löôïng (chi tieát xem puï luïc soá 3, trang 67) - Moâ hình döïa vaøo lyù thuyeát vaø thöïc tieãn cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån, giaû ñònh raèng: ngöôøi coù thu nhaäp cao ôû noâng thoân coù nhieàu cô hoäi tieáp caän vôùi nguoàn tín duïng chính thöùc, caû hai khía caïnh nhö ñöôïc vay vôùi qui moâ lôùn vaø thôøi gian keùo daøi. Baûng 2: Moät soá ñaëc tröng cô baûn cuûa caùc bieán trong moâ hình Chæ tieâu Trung bình Ñoä leäch tieâu chuaån Soá quan saùt LnTV 6,0796 1,6695 100 LnTS 7,8809 0,9094 100 49 LnKH 100 1,4976 0,6385 Baûng 3: caùc tham so m i töøng phaàn cuûa bi Loãi tieâu chuaån cu Giaù trò t á öôùc löôïng cuûa Heä soá hoài qui oâ hình Bieán ñoäc laäp X ûa bi Heä soá Lna, a = 5,053 1,620 0,628 0,691 Taøi saûn X1 0,319 0,242 1,319 Kyø haïn vay X2 0,869 0,542 3,447 Heä soá xaùc ñònh R2 = 0,146 R2 ñieàu chænh = 0,128 Gía trò öôùc löôïng cuûa F =8,289 Möùc yù nghóa 5%, Soá quan saùt N = 100 Baûng treân cho thaáy giaù trò R2 ñieàu chænh laø 0,128. heä soá naøy ñaõ kieåm ñònh F vaø c uaû baûng hai cho tha hóa 5%. 1 = 0,319 laïi khoâng coù yù nghóa thoáng keâ. où yù nghóa thoáng keâ ñoái vôùi möùc 5%. Heä soá naøy cho bieát 13% cuûa söï thay ñoåi qui moâ tieàn vay ñöôïc giaûi thích bôûi hai bieán: gía trò taøi saûn ngöôøi möôïn vaø kyø haïn vay. Ñoái vôùi caùc heä soá hoài qui töøng phaàn, caùc heä soá b1, b2 cuõng ñaõ ñöôïc tieán haønh kieåm ñònh t. keát q áy, heä soá b2 = 0,869 coù yù nghóa thoáng keâ vôùi möùc yù ng Tuy nhieân b Keát luaän: Töø keát quaû phaân tích hoài qui ña bieán, coù theå keát luaän raèng : Yeáu toá taøi saûn aûnh höôûng khoâng coù yù nghóa ñeán qui moâ tieàn vay, hay noùi caùch khaùc trong ñieàu kieän ôû Kompongcham vieäc môù roäng cung tín duïng ñeán ngöôøi ngheøo ôû vuøng noâng thoân khoâng phuï thuoäc vaøo quan heä taøi saûn theá chaáp cuûa ho ûi hoï khoâng ùc vôùi laõi suaát hôïp lyù. Phöôn a Y = 5,053 X1 X2 ï. Nhö vaäy, noâng daân ngheøo khoâng daùm ñi vay tieàn, chöù khoâng pha ñuû ñieàu kieän ñeå ñöôïc vay töø ñònh cheá chính thö g trình öôùc löôïng cuûa moâ hình nhö s u: 0,319 0,869 50 Qua phaân tích treân ta thaáy, trong ñieàu kieän tænh Kompongcham, ñeå taêng cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân laø caàn taäp trung vaø giaûi quyeát moät soá vaán ñeà nhö laø laøm sao cho hoï giaùm quyeát ñònh ñi vay, töùc laø laøm sao giaûm toái thieåu nhöõng ruûi ro trong ñôøi soáng ôû noâng thoân, nhaát laø ruûi ro trong saûn xuaát noâng nghieäp, vaø cô cheá taùc ñoäng hoï tieáp caän caùc ñònh cheá TDNT. 51 CHÖÔNG 3 : CAÙC GIAÛI PHAÙP CHUÛ YEÁU NHAÈM MÔÛ ROÏÂNG CUNG TÍN DUÏNG CHO NGÖÔØI NGHEØO Môû roäng cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân ñoù laø vieäc cung caáp nguoàn löïc taøi chính cô baûn quan troïng cho ngöôøi ngheøo ñeå hoï söû duïng vaøo muïc ñích caàn thieát khaùc nhau. Ngöôøi ngheøo caàn tín duïng ñeå phuïc vuï cho nhu caàu caàn thieát trong cuoäc soáng thieáu thoán cuûa hoï nhö : phuïc vuï cho vieäc saûn xuaát noâng nghieäp, kinh doanh buoân baùn, aên maëc thöôøng xuyeân, khaùm chöõa beänh, cho con ñi hoïc, leã hoäi truyeàn thoáng, v.v. Nhö vaäy cung tín duïng coù muïc ñích chính laø naâng cao chaát löôïng soáng ñeå giuùp vieäc xoùa ñoùi giaûm ngheøo ôû vuøng noâng thoân. Ñaây chính laø muïc tieâu phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi beàn vöõng quan troïng nhaát hieän nay cuûa caû nöôùc noùi chung vaø tænh Kompongcham noùi rieâng. 3.1. MOÄT SOÁ NGUYEÂN NHAÂN TRÔÛ NGAÏI CHÍNH TRONG VIEÄC CUNG TÍN DUÏNG CHO NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ NOÂNG THOÂN KOMPONGCHAM Qua phaân tích cuï theå tình hình saûn xuaát noâng nghieäp cuõng nhö moät soá caùc yeáu toá khaùc coù aûnh höôûng ñeán vieäc cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû vuøng noâng thoân tænh Kompongcham, cho thaáy coøn nhieàu vaán ñeà caàn phaûi giaûi quyeát, moät soá khoù khaên khoâng thoaùt khoûi tình traïng chung cuûa caû nöôùc nhö noâng saûn khoù tieâu thuï, giaù thaáp, vaø ruûi ro trong saûn xuaát noâng nghieäp. Noâng nghieäp Campuchia noùi chung, Kompongcham noùi rieâng laø ngaønh saûn xuaát phuï thuoäc nhieàu vaøo töï nhieân, noù chòu aûnh höôûng phaàn lôùn do taùc ñoäng bôûi söï thay ñoåi khí haäu thôøi tieát, moâi tröôøng thieân nhieân. Heä thoáng thuûy lôïi ñaõ yeáu keùm vaø ngaøy caøng xuoáng caáp, hö hoûng. Cô sôû haï taàng noâng thoân yeáu keùm. Kieán thöùc saûn xuaát noâng nghieäp laïc haäu, do heä thoáng khuyeán noâng yeáu keùm. Naêng suaát lao ñoäng noâng nghieäp keùm hieäu quaû. Kinh teá - chính trò - xaõ hoäi baát oån ñònh.v.v. Nhö ñaõ trình baøy treân, sau ñaây seõ laø nhöõng chi tieát cuûa caùc yeáu toá taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán môû roäng cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân: 52 a. Nhöõng ruûi ro trong saûn xuaát noâng nghieäp: - Khí haäu thôøi tieát: Hieän nay khí haäu thôøi tieát ñaõ khoâng coøn thích hôïp cho ñôøi soáng noâng nghieäp cuûa ngöôøi noâng noâng daân nöõa, luùc thì coù möa quaù nhieàu laøm cho ngaäp luït, luùc thì haïn haùn (khoâng coù möa) keùo quaù daøi trong muøa möa (muøa saûn xuaát) laøm cho ruoäng luùa vaø caùc hoa maøu khaùc bò taøn phaù moät caùch traàm troïng. - Heä thoáng thuûy lôïi: Heä thoáng thuyû lôïi keá thöøa töø caùc cheá ñoä cuõng ñaõ bò hao moøn, hö hoûng, hieän nay khoâng coù khaû naêng khoâi phuïc laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán saûn xuaát noâng nghieäp, ñôøi soáng ôû noâng thoân… - Taùc ñoäng cuûa heä thoáng khuyeán noâng: * Hoaït ñoäng khuyeán noâng: Toång soá caùn boä khuyeán noâng tænh Kompongcham coù 45 ngöôøi treân toång dieän tích ñaát 97 986 km2, vaø chæ coù caáp huyeän, khoâng coù caáp xaõ, aáp. Trong moät huyeän coù dieän tích 998.20km2, coù 12 xaõ vaø 96 aáp chæ coù 6 caùn boä khuyeán noâng maø thoâi4. * Hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty gioáng, vaø ngöôøi mua baùn gioáng: Cho ñeán thaùng 7 naêm 2004, caû nöôùc Campuchia chöa coù moät coâng ty gioáng naøo ñaùng tin caäy caû, chæ coù nhöõng ngöôøi baùn gioáng troâi noåi khoâng coù nguoàn goác roõ raøng, ñöôïc nhaäp töø caùc nguoàn khaùc nhau nhö Thaùi Lan, Vieät Nam, Trung Quoác v.v… * Hoaït ñoäng cuûa Toå chöùc phi chính phuû (NGO): Coù raát nhieàu toå chöùc nöôùc ngoaøi vaøo taøi trôï Campuchia, hoï ñem coâng ngheä, gioáng ñeå phaân phoái cho noâng daân thoâng qua chính phuû vaø caùn boä khuyeán noâng. Nhöng ta thaáy khi tôùi tay noâng daân gioáng laïi coù giaù trò raát cao, vaø khoâng ñaûm baûo veà chaát löôïng… *** Heä quaû Taát caû hoaït ñoäng khuyeán noâng ñaõ keå treân vaø moät soá hoaït ñoäng khaùc, haàu 4 Soá lieäu thoáng keâ cuûa Huyeän Stoeungtrong. 53 nhö laø teâ lieät khoâng hieäu quaû. Kieán thöùc veà khuyeán noâng cuûa caùc caùn boä khuyeán noâng raát haïn cheá… Qua keát quaû ñieàu tra cho thaáy: Veà soá laàn tieáp xuùc caùn boä khuyeán noâng: coù 05% noâng hoä ñöôïc tieáp xuùc 01 laàn treân 12 thaùng, trong thôøi gian 3 naêm gaàn ñaây 07% noâng hoä chæ môùi tieáp xuùc ñöôïc 01 laàn, vaø coøn laïi 88 % khoâng ñöôïc tieáp xuùc laàn naøo caû. ( xem phuï luïc soá 4.09, trang soá 70) - Kieán thöùc saûn xuaát noâng nghieäp: (bao goàm troàng troït vaø chaên nuoâi) nhö thöïc teá ñaõ ñieàu tra vaøo thaùng 7 naêm 2004 cho thaáy raèng: Veà coâng ngheä saûn xuaát noâng nghieäp cuûa noâng hoä: coù 94% söû duïng coâng ngheä truyeàn thoáng gia truyeàn vaø chæ coù 06% ñöôïc söû duïng coâng ngheä môùi do khuyeán noâng höôùng daãn, nhöng chöa ñaûm baûo hieäu quaû. (xem phuï luïc soá 4.08, trang soá 69) Veà gioáng saûn xuaát: 98% noâng hoä söû duïng gioáng ñòa phöông ñaõ caát giöõ töø nhieàu naêm qua vaø chæ 02% söû duïng gioáng do khuyeán noâng höôùng daãn. (xem phuïc luïc soá 4.07, trang soá 69) b. Thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm: hieän nay naêng suaát saûn phaåm noâng nghieäp coøn quaù thaáp, thò tröôøng tieâu thuï coøn quaù heïp, vaø bò phaân khuùc, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi trung gian queát ñònh moïi thöù keå caû chaát löôïng vaø giaù caû saûn phaåm4, laøm cho ngöôøi noâng daân ngheøo ñaõ ngheøo ngaøy caøng ngheøo theâm vaø maát khaû naêng thanh toaùn khi hoï ñi vay. c. Ñieàu kieän xa caùch: Khoaûng caùch töø nhaø ñeán ÑCTDCT coøn raát xa, trung bình 10Km, neân vieäc ñi laïi raát khoù khaên vaø toán hao chi phí, trong khi khoaûn tieàn hoï muoán vay chæ laø khoaûn vay nhoû.(xem phuï luïc soá 4.14, trang soá 71) d. Cô sôû haï taàng noâng thoân: tænh coù cô sôû haï taàng noâng thoân nhö heä thoáng thoâng tin lieân laïc, ñieän, ñöôøng xaù, thuûy lôïi, v.v hieän ñang raát yeáu keùm, laøm cho thu nhaäp cuûa ngöôøi noâng daân raát haïn cheá, daãn tôùi laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán quan heä vay möôïn cuûa ngöôøi noâng daân. 54 e. Trình ñoä hoïc vaán: cuoäc soáng ôû noâng thoân ñaõ thieáu thoán, trình ñoä hoïc vaán cuõng yeáu keùm, laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc tieáp caän vôùi ÑCTDCT (nhö ñaõ ñieàu tra coù 51% hoïc caáp I, 23% hoïc caáp II, 20% hoïc caáp III, 1% trung hoïc chuyeân nghieäp,vaø 5% muø chöõ). f. Giaùo duïc - Y teá - söùc khoeû - sinh saûn: ôû vuøng noâng thoân möùc ñoä hieåu bieát veà y teá vaø chaêm soùc söùc khoeû raát thaáp, cô sôû y teá cuõng raát ít vaø hoaït ñoäng keùm hieäu quaû. Coøn veà söùc khoeû sinh saûn thì noâng daân thöôøng ñoâng con, vaø khoâng coù khaû naêng chaêm soùc - giaùo duïc toát. Thöôøng gaëp nhieàu beänh taät vaø hoï caàn coù quan heä vay möôïn nhöng raát tieác laø hoï thöôøng khoâng coù khaû naêng thanh toaùn laïi. g. Truyeàn thoáng, taäp quaùn: ngöôøi noâng daân ôû noâng thoân coù thoùi quen nghó raèng neáu bò mang nôï, laø cuoäc soáng khoâng ñöôïc vinh döï vaø baïn beø, haøng xoùm, cheâ cöôøi.v.v. neân laøm aûnh höôûng raát lôùn ñeán vieäc tieáp caän ÑCTDCT. Hoï chæ leùn luùt ñi vay baïn beø, ngöôøi thaân, hoaëc ñi vay noùng (vay khoâng taøi saûn theá chaáp vôùi laõi suaát cao töø nhöõng ngöôøi cho vay taïi ñòa phöông)…. h. Moâi tröôøng phaùp lyù, thuû tuïc haønh chính nhaø nöôùc: Do chính trò - xaõ hoäi chöa thaät söï oån ñònh, moâi tröôøng phaùp lyù coøn nhieàu khe hôû, cuõng nhö vieäc haønh phaùp khoâng ñöôïc nghieâm chænh, taïo cô hoäi cho moät soá quan chöùc coù chöùc naêng lieân quan tham nhuõng, hoái loä, gaây khoù deã cho ngöôøi daân cuõng nhö caùc ÑCTDCT, khi hoï caàn tôùi phaùp lyù. Nhö ñaõ trình baøy treân, ñoù laø nhöõng yeáu toá cô baûn quan troïng aûnh höôûng coù yù nghóa ñoái vôùi vieäc cung tín duïng cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân. Chính ñieàu ñoù chuùng ta caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp vaø chính saùch hôïp lyù thöïc hieän coù hieäu quaû ñeå giuùp ngöôøi ngheøo tieáp caän ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù vaø chi phí giao dòch nhoû nhaát. Sau ñaây seõ laø moät soá giaûi phaùp thích hôïp ñeå cho ngöôøi ngeøo tieáp caän ñöôïc nguoàn tín duïng vôùi laõi suaát hôïp lyù: 55 3.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP MÔÛ ROÄNG CUNG TÍN DUÏNG CHO NGÖÔØI NGHEØO ÔÛ NOÂNG THOÂN KOMPONGCHAM 3.2.1. Ñoái Vôùi Quaûn Lyù Nhaø Nöôùc: a. Giaûm toái thieåu ruûi ro trong saûn xuaát noâng nghieäp vaø taêng naêng suaát lao ñoäng noâng nghieäp ñieàu naøy laøm taêng thu nhaäp cho hoï cuõng nhö taêng khaû naêng thanh toaùn khi hoï coù quan heä vay möôïn. - Khí haäu thôøi tieát: giaûi quyeát vaán ñeà veà khí haäu thôøi tieát laø laøm sao ñeå laáy laïi möùc caân baèng cuõ cuûa heä sinh thaùi moâi tröôøng, töùc laø laøm sao cho cheá ñoä möa ñoàng ñeàu, khoâng bò haïn haùn keùo daøi trong muøa möa, khoâng bò möa quaù to gaây luõ luït, xoùi moøn ñaát ñai laøm hö keát caáu ñaát, chaát löôïng ñaát.v.v. neân phaûi caûi caùch ñaát, nhö laø chính phuû phaûi thu laïi ñaát röøng ñaõ bò taøn phaù, baûo veä vaø troàng laïi röøng ñeå khoâi phuïc chöùc naêng cuûa röøng trong töï nhieân, laøm khoâi phuïc laïi khí haäu thôøi tieát, aåm ñoä, muøa vuï cuûa löôïng möa … - Heä thoáng thuûy lôïi: khoâi phuïc laïi vaø xaây theâm caùc heä thoáng thuûy lôïi, laøm taêng khaû naêng cung caáp nöôùc cho saûn xuaát noâng nghieäp, cuõng nhö cho ñôøi soáng hoang daõ khaùc, giuùp caân baèng heä sinh thaùi moâi tröôøng. - Heä thoáng khuyeán noâng: thöïc hieän chuyeån giao coâng ngheä saûn xuaát noâng nghieäp qua caùc trung taâm khuyeán noâng baèng hình thöùc toå chöùc moâ hình saûn xuaát maãu ñieån hình ñeå noâng daân deã daøng hoïc taäp. Ñeå chuyeån giao ñöôïc thöïc hieän toát, thì moãi aáp neân coù ít nhaát moät caùn boä khuyeán noâng cô sôû. Nghieân cöùu thöïc tieãn ñöa vaøo aùp duïng coâng ngheä môùi phuø hôïp laøm gia taêng naêng suaát ñaát vaø naêng xuaát lao ñoäng noâng nghieäp b. Giaûi quyeát môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm laøm taêng giaù trò saûn phaåm noâng nghieäp, kích thích hoï saûn xuaát nhieàu hôn ñeå taêng thu nhaäp cuõng nhö khaû naêng thanh toaùn khi hoï ñi vay. - Cô sôû haï taàng nhö ñöôøng xaù, thoâng tin lieân laïc, heä thoáng vaän chuyeån haøng hoaù, ñeå deã daøng nhaän bieát thoâng tin vaø vaän chuyeån kòp thôøi, toán ít chi phí, laøm cho thò tröôøng khoâng bò phaân khuùc, goùp phaàn môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm. 56 - Môû roäng quan heä hôïp taùc quoác teá, ñeå coù cô hoäi môû roäng thò tröôøng ra nöôùc ngoaøi. c. Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty saûn xuaát kinh doanh noâng saûn vaø vaät tö noâng nghieäp, - Thoâng qua caùc coâng ty naøy noâng daân cuõng tieáp caän ñöôïc moät soá coâng ngheä môùi, caùc gioáng môùi, cung vaät tö giaù reû chaát löôïng cao, töø ñoù laø taêng naêng suaát lao ñoäng noâng nghieäp, cuõng nhö laøm taêng thu nhaäp cho hoï noâng daân. d. Naâng cao trình ñoä daân trí: Xaây döïng tröôøng hoïc, khuyeán khích noâng daân ñi hoïc boå tuùc vaên hoùa, cho con ñi hoïc ñöôïc cao hôn, ñeå naâng cao möùc ñoä hieåu bieát veà kinh teá xaõ hoäi cuõng nhö caùc kyõ thuaät khuyeán noâng khaùc. e. Chaêm soùc söùc khoûe coäng ñoàng : Vieäc xaây döïng theâm traïm y teá chaêm soùc söùc khoûe ñeå taïo cho ngöôøi daân coù caûm giaùc eâm aám, giaûm bôùt chi phí chi tieâu khi hoï bò ñau beänh. f. Nghieâm chænh thi haønh phaùp luaät giaûm bôùt tham nhuõng cuûa caùc quan chöùc: - Nghieâm chænh haønh phaùp, hoã trôï ñaéc löïc khi coù nhu caàu caàn thieát töø caùc ÑCTDCT trong vieäc xöû lyù ñoái töôïng ñaõ vi phaïm hôïp ñoàng. Taïo ñieàu kieän cho caùc ñònh cheá chính thöùc hoaït ñoäng toát trong ñòa baøn cuûa mình quaûn lyù. - Khoâng gaây khoù deã hoaëc ñoøi tieàn quaù möùc qui ñònh khi noâng daân caàn chöùng giaáy tôø ñeå laøm thuû tuïc vay möôïn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho noâng daân ñöôïc vay vôùi chí phí giao dòch nhoû nhaát. g. OÅn ñònh kinh teá - xaõ hoäi - chính trò cuûa quoác gia: Ñaáy laø vaán ñeà cô baûn quan troïng nhaát cuûa moãi xaõ hoäi, caàn phaûi sôùm giaûi quyeát ñeå taïo tieàn ñeà cho vieäc giaûi quyeát caùc yeáu toá aûnh höôûng khaùc cho coù hieäu quaû hôn . 3.2.2. Ñoái Vôùi Heä Thoáng Taøi Chính Chính Thöùc a. Nghieân cöùu vaø ñaùnh giaù saùt thöïc hôn möùc ñoä ruûi ro cuûa ngöôøi ñi vay: 57 Vieäc ñaùnh giaù chính xaùc hôn veà giaù trò cuûa ruûi ro laøm giaûm ñöôïc phaàn naøo laõi suaát (Harrod Rosen thaùng 6-2003) maø ngöôøi ñi vay phaûi chòu. Ñeå phaùt trieån toát hôn, taêng hieäu quaû hoaït ñoäng phuïc vuï cho nhieàu ngöôøi ngheøo hôn. b. Môû roäng theâm maät ñoä cuûa caùc chi nhaùnh cô sôû cho phuø hôïp vaø gaàn guõi vôùi noâng daân hôn: Hieän nay maät ñoä chi nhaùnh cuûa caùc ñònh cheá vaãn coøn ít neân taêng theâm soá löôïng chi nhaùnh, giuùp giaûm bôùt chi phí ñi laïi khi noâng daân caàn vay tieàn vaø giuùp môû roäng söï hieåu bieát veà hoaït ñoäng cuûa toå chöùc ÑCTDCT cho ngöôøi ngheøo. Theo nghieân cöùu cuûa TS.Ñinh Phi Hoå neân coù 1 ñôn vi giao dòch treân dieän tích ñaát noâng nghieäp1000ha. Chaún haïn nhö ôû huyeän Stoeungtrong, vôùi dieän tích 998.20km2, ta chæ thaáy môùi coù moät chi nhaùnh cuûa toå chöùc ACLEDA. c. Ñôn giaûn hoùa thuû tuïc cho vay: Hieän nay thuû tuïc cho vay vaãn coøn phöùc taïp, töø ngöõ khoù hieåu, trong khi trình ñoä hoïc vaán cuûa noâng daân coøn thaáp, d. Ña daïng hoùa chöùc naêng dòch vuï cho vay keøm theo dòch vuï hoã trôï saûn xuaát: - Ñaùp öùng nhu caàu ña daïng ôû noâng thoân chôù khoâng phaûi chæ coù öu tieân duy nhaát cho saûn xuaát noâng nghieäp. - Coù theå cho vay baèng tieàn maët hoaëc b