Luận văn Mở rộng thị trường Nhật Bản cho ngành thuỷ sản Việt Nam đến năm 2010

Luận Văn Tốt Nghiệp Đề tài: " MỞ RỘNG THỊ TRƯỜNG NHẬT BẢN CHO NGÀNH THUỶ SẢN VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2010" 1 MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU: Chöông I : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI -------------------------------------------- 01 I.1. CAÙC HOÏC THUYEÁT VEÀ LÔÏI THEÁ SO SAÙNH--------------------------------------- 01 I.1.1. Noäi dung caùc lyù thuyeát--------------------------------------------------------- 01 I.1.2. ÖÙng duïng cho ngaønh Thuyû saûn Vieät Nam -------------------------------- 01 1.2. LYÙ THUYEÁT VEÀ THÒ TRÖÔØNG ------------------------------------------------------- 01 1.2.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng------------------------------------------------------ 01 1.2.2. Nghieân cöùu thò tröôøng ñeå phaân khuùc, löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu, ñònh vò thò tröôøng----------------------------------------------------------------------- 02 I.3. GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC VEÀ NHAÄT BAÛN --------------------------------------------- 02 I.3.1.Vò trí ñòa lyù Nhaät Baûn----------------------------------------------------------- 02 I.3.2.Daân soá vaø con ngöôøi Nhaät Baûn----------------------------------------------- 02 I.3.3.Kinh teá Nhaät Baûn---------------------------------------------------------------- 03 I.3.4. Quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn --------------------- 05 I.4. VAI TROØ CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN ÑOÁI VÔÙI VIEÄC PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ XAÕ HOÄI-------------------------------------------------------------------------------------------- 07 I.4.1. Ñoùng goùp cuûa ngaønh trong Toång saûn phaåm quoác daân----------------- 07 I.4.2.Ñoùng goùp cuûa ngaønh ñoái vôùi hoaït ñoäng xuaát khaåu ôû nöôùc ta -------- 07 I.4.3. Vai troø cuûa ngaønh thuyû saûn trong taïo coâng aên vieäc laøm-------------- 08 Chöông II : THÖÏC TRAÏNG CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM TAÏI THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN------------------------------------------------------------------------- 09 II.1. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM --------------------------------------------------------------------------------------- 09 II.1.1. Ñaëc thuø cuûa ngaønh thuyû saûn Vieät Nam ---------------------------------- 09 II.1.2. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ngaønh Thuyû saûn Vieät Nam09 II.2. KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG TRONG THÔØI GIAN QUA CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM -------------------------------------------------------------------------------- 11 II.2.1. Veà maët cheá bieán vaø quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm -------------------- 11 II.2.2. Veà maët hoaït ñoäng Marketing ---------------------------------------------- 12 II.2.2.1. Veà saûn phaåm thuûy saûn Vieät Nam xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn12 II.2.2.2. Veà giaù caû saûn phaåm xuaát khaåu ---------------------------------- 17 II.2.2.3. Veà phaân phoái saûn phaåm xuaát khaåu----------------------------- 18 II.2.2.4. Veà xuùc tieán thöông maïi ------------------------------------------- 19 II.2.3. Veà maët Thoâng tin thöông maïi---------------------------------------------- 19 2 II.2.4. Veà tình hình lao ñoäng trong ngaønh thuyû saûn --------------------------- 20 II.2.5. Veà maët Taøi chính -------------------------------------------------------------- 21 II.2.6. Ñaùnh giaù ñieåm maïnh, ñieåm yeáu ------------------------------------------- 21 II.3.CAÙC YEÁU TOÁ BEÂN NGOAØI AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HOAÏT ÑOÄNG XUAÁT KHAÅU THUÛY SAÛN VIEÄT NAM TAÏI NHAÄT BAÛN -------------------------------------- 22 II.3.1. Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng Vó moâ -------------------------------------- 22 II.3.1.1. Veà cô cheá quaûn lyù --------------------------------------------------- 22 II.3.1.2. Veà boä maùy toå chöùc ngaønh ---------------------------------------- 23 II.3.1.3.Veà caùc chính saùch kinh teá vó moâ hoã trôï cho phaùt trieån thuûy saûn --------------------------------------------------------------------------------- 23 II.3.2. Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng Vi moâ ------------------------------------- 24 II.3.2.1.Vaøi neùt veà thò tröôøng thuûy saûn Nhaät Baûn --------------------- 24 II.3.2.2. Caùc ñoái thuû caïnh tranh-------------------------------------------- 33 II.3.2.3. Ñaùnh giaù veà nguoàn cung caáp cho xuaát khaåu thuûy saûn ----- 37 II.3.3. Ñaùnh giaù cô hoäi vaø nguy cô ------------------------------------------------- 42 II.4. Ñaùnh giaù chung ---------------------------------------------------------------------------- 43 II.4.1. Öu ñieåm ------------------------------------------------------------------------- 43 II.4.2. Nhöôïc ñieåm --------------------------------------------------------------------- 43 Chöông III: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM MÔÛ ROÄNG THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN CHO NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 -------------------- 44 III.1.MUÏC TIEÂU NHIEÄM VUÏ CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN ÑEÁN NAÊM 2010 ------ 44 III.1.1. Nhöõng quan ñieåm veà muïc tieâu ,nhieäm vuï cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam --------------------------------------------------------------------------------- 44 III.1.2. Nhöõng muïc tieâu--------------------------------------------------------------- 45 III.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP-------------------------------------------------------------------- 46 III.2.1. Giaûi phaùp phaùt huy nhöõng öu ñieåm saün coù ---------------------------- 46 III.2.2. Giaûi phaùp khaéc phuïc nhöôïc ñieåm toàn taïi ------------------------------ 49 III.2.3. Caùc giaûi phaùp hoã trôï khaùc ------------------------------------------------- 54 III.3. KIEÁN NGHÒ ------------------------------------------------------------------------------- 58 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 3 MÔÛ ÑAÀU Trong nhöõng naên gaàn ñaây, thuûy saûn Vieät Nan ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån khaû quan, kim ngaïch xuaát khaåu khoâng ngöøng taêng leân vaø töø choã ñöùng vò trí thöù ba sau daàu thoâ vaø deät may, nay ñaõ tieán leân ñöùng vò trí thöù hai chæ sau daàu thoâ, ñoùng goùp nhieàu vaøo nguoàn ngoïai teä cho ñaát nöôùc vaø goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm cho haøng trieäu lao ñoäng ngheà caù treân caû nuôùc, nhaát laø caùc vuøng ven bieån. Ñoùng goùp vaøo kim ngaïch xuaát khaåu cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam, coù phaàn raát quan troïng cuûa thuûy saûn xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. Tuy nhieân xuaát khaåu thuûy saûn vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn trong thôøi gian qua cuõng ñang ñaët ra nhieàu vaán ñeà caàn giaûi quyeát, ñoù laø maët haøng xuaát khaåu coøn haïn cheá, chaát löôïng saûn phaåm chöa oån ñònh , giaù trò gia taêng chöa cao, giaù caû saûn phaåm so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh coøn thaáp, caùc raøo caûn kyõ thuaät vaø thueá quan gia taêng, hieåu bieát veàø khaùch haøng coøn haïn cheá, vieäc xuùc tieán thöông maïi chöa ñöôïc chuù troïng laøm cho thuûy saûn xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn chöa taêng ñuùng vôùi naêng löïc coù theå. Ñeå môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh thuûy saûn Vieät Nam caàn xaây ñöïng moät ñònh höôùng phaùt trieån laâu daøi coù tính ñeán nhöõng lôïi theá vaø baát lôïi , töø ñoù ñöa ra nhöõng giaûi phaùp coù tính chaát toøan dieän, phaùt trieån theo höôùng beàn vöõng vaø hieäu quaû. Muïc ñích nghieân cöùu: Ñeà taøi nghieân cöùu vôùi muïc ñích neâu leân thöïc traïng vaø toàn taïi cuûa xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam taïi thò tröôøng Nhaät baûn, töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm môû roäng, phaùt trieån hôn nöõa saûn phaåm thuûy saûn vaøo thò tröôøng naøy ñeán naêm 2010 . Ñoái töôïng nghieân cöùu : Trong khuoân khoå nghieân cöùu, ñeà taøi taäp trung vaøo vieäc nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán thöïc traïng xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn qua vieäc phaân tích, ñaùnh giaù söï phaùt trieån cuûa cheá bieán thuûy saûn, veà marketing, xuùc tieán thöông maïi, thoâng tin thi tröôøng, veà taøi chính, veà khaùch haøng, veà ñoái thuû caïnh tranh… YÙ nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn: Phaân tích thöïc traïng ngaønh thuûy saûn vaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. Ñaùnh giaù ñuùng vaø phaân tích moät caùch khaùch quan nhöõng öu ñieåm, nhöôïc ñieåm cuûa lónh vöïc xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät baûn. Xaùc ñònh ñöôïc moät heä thoáng nhöõng quan ñieåm, ñònh höôùng vaø möïc tieâu nhaèm phaùt trieån ngaønh thuûy saûn Vieät Nam noùi chung, lónh vöïc xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn noùi rieâng ñeán naêm 2010. 4 Ñöa ra caùc giaûi phaùp coù tính chaát toaøn dieän vaø ñoàng boä ñeå phaùt trieån vaø môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam ñeán naêm 2010. Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu duy vaät bieän chöùng, vaø caùc phöông phaùp cuï theå khaùc nhö: Ñieàu tra phaân tích kinh teá, phöông phaùp heä thoáng, phöông phaùp toång hôïp, phöông phaùp ñoà thò, phöông phaùp phaân tích thoáng keâ, nghieân cöùu thò tröôøng, Marketing Mix . Keát caáu cuûa ñeà taøi: Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, phuï luïc vaø taøi lieâu tham khaûo, ñeà taøi coù keát caáu nhö sau: Chöông I : Cô sôû lyù luaän cuûa ñeà taøi Chöông II: Thöïc traïng cuûa thuûy saûn Vieät Nam taïi thò tröôøng Nhaät Baûn. Chöông III: Moät soá giaûi phaùp nhaèm môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam. 5 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI. I.1.- CAÙC HOÏC THUYEÁT VEÀ LÔÏI THEÁ SO SAÙNH VAØ ÖÙNG DUÏNG CHO THUÛY SAÛN VIEÄT NAM: I.1.1.- Noäi dung caùc hoïc thuyeát: I.1.1.1.- Lyù thuyeát lôïi theá so saùnh tuyeät ñoái cuûa Adam Smith: Adam Smith (1723 - 1790) laø nhaø kinh teá hoïc coå ñieån ngöôøi Anh, ngöôøi ñöôïc suy toân laø “cha ñeû cuûa kinh teá hoïc” A. Smith khuyeán khích töï do thöông maïi. OÂng cho raèng, neáu moãi quoác gia chuyeân moân hoùa vaøo saûn xuaát vaø xuaát khaåu nhöõng maët haøng maø mình coù lôïi theá tuyeät ñoái (töùc chi phí lao ñoäng thaáp hôn so vôùi caùc nöôùc khaùc) vaø nhaäp khaåu nhöõng maët haøng maø mình khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái thì taát caû caùc quoác gia ñeàu coù lôïi. Lôïi theá tuyeät ñoái coù ñöôïc laø do söï khaùc bieät veà nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân töø vò trí ñòa lyù maø coù. I.1.1.1.- Lyù thuyeát lôïi theá so saùnh töông ñoái cuûa David Ricardo: David Ricardo (1772 - 1823) laø nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng ngöôøi Anh, ngöôøi ñaõ ñöôïc C. Maùc ñaùnh giaù laø ngöôøi ñaõ “ñaït tôùi ñænh cao nhaát cuûa kinh teá chính trò tö saûn coå ñieån”. Theo D.Ricardo, neáu moãi quoác gia chuyeân moân hoùa vaøo saûn xuaát vaø xuaát khaåu nhöõng saûn phaåm maø mình coù lôïi theá so saùnh vaø nhaäp khaåu nhöõng saûn phaåm maø mình khoâng coù lôïi theá so saùnh thì taát caû caùc quoác gia ñeàu coù lôïi. Tuy nhieân, lôïi theá so saùnh ôû ñaây khoâng phaûi laø döïa vaøo söï khaùc bieät veà taøi nguyeân thieân nhieân nhö quan ñieåm cuûa A.Smith, maø döïa vaøo trình ñoä phaùt trieån cuûa yeáu toá saûn xuaát cuûa moãi quoác gia (ví duï nhö: trình ñoä cuûa nguoàn nhaân löïc, trình ñoä coâng ngheä, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät….) vaø lôïi theá so saùnh khoâng phaûi laø baát di baát dòch maø noù seõ thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo thôøi gian vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa moãi quoác gia/ñòa phöông. I.1.2.- ÖÙng duïng caùc hoïc thuyeát veà lôïi theá so saùnh cho thuûy saûn Vieät Nam: -Vaän duïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh tuyeät ñoái cuûa A.Smith ñeå phaùt trieån cho saûn xuaát vaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam, chuùng toâi thaáy Vieät Nam coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån ngaønh thuûy saûn, (coù daõi bôø bieån daøi suoát thuaän lôïi cho vieäc ñaùnh baét thuûy saûn, coù ñieàu kieän khí haäu vaø ñaát ñai ñeå phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn, coù ñoäi nguõ lao ñoäng ñoâng ñaûo, caàn cuø, chi phí lao ñoäng thaáp) vì vaäy neân taêng cöôøng phaùt trieån nuoâi troàng, ñaùnh baét vaø cheá bieán thuûy saûn ñeå xuaát khaåu qua Nhaät Baûn vaø caùc nöôùc khaùc. -Vaän duïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh cuûa David Ricardo ñeå phaùt trieån saûn xuaát vaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam, theo chuùng toâi ngaønh Thuyû saûn Vieät nam neân tieáp tuïc hoaøn thieän caùc döï aùn ñaùnh baét xa bôø, caùc chöông trình nuoâi troàng thuûy saûn, caûi thieän moâi tröôøng … ñeå taêng naêng suaát lao ñoäng, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm ñeå coù theå naâng cao söùc caïnh tranh treân thò tröôøng theá giôùi. 6 I.2.- LYÙ THUYEÁT VEÀ THÒ TRÖÔØNG: I.2.1.Khaùi nieäm thò tröôøng: Theo quan ñieåm thöông maïi , thò tröôøng laø nôi gaëp gôõ giöõa cung vaø caàu cuûa saûn phaåm. Caùc doanh nghieäp “cung öùng “ caùc saûn phaåm cuûa mình cho ngöôøi tieâu thuï nhaèm thoûa maõn nhu caàu cuûa hoï ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc “möùc caàu”. Thò tröôøng laø toång theå caùc moái quan heä xaõ hoäi kinh teá ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån tröôùc, trong vaø sau quaù trình taùi saûn xuaát môû roäng cuûa xaõ hoäi bao goàm boán giai ñoaïn; saûn xuaát, phaân phoái, trao ñoåi, tieâu duøng. I.2.2. Nghieân cöùu thò tröôøng ñeå phaân khuùc, löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu, ñònh vò saûn phaåm: Ñeå hoïat ñoäng saûn xuaát kinh doanh thaønh coâng, doanh nghieäp phaûi nghieân cöùu, nhaän daïng nhöõng thò tröôøng haáp daãn vaø döï ñoùan tieàm naêng tieâu thuï cho caùc saûn phaåm cuûa noù caøng chính xaùc caøng toát. Moät doanh nghieäp phaûi ñaùnh giaù quy moâ cuûa thò tröôøng, caùc ñaëc tính cuûa nhu caàu, caùc yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng, caùc keânh thöông maïi cuõng nhö nhöõng khaùc bieät veà vaên hoùa vaø xaõ hoäi coù theå aûnh höôûng ñeán vieäc kinh doanh treân thò tröôøng. Nhieàu ñôn vò baùn haøng treân thò tröôøng ñeàu nhaän thaáy khoâng theå thu huùt heát moïi khaùch haøng cuûa thò tröôøng. Ngöôøi mua ñoâng ñaûo, ôû raûi raùc, khaùc bieät trong sôû thích vaø nhu caàu, thoùi quen mua haøng neân moãi doanh nghieäp phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc phaân khuùc thò tröôøng haáp daãn maø hoï coù theå phuïc vuï höõu hieäu nhaát. Phaân khuùc thò tröôøng laø söï phaân chia thò tröôøng thaønh caùc nhoùm ngöôøi mua saém khaùc bieät nhau baèng vieäc xaùc ñònh caùc caên baûn cho phaân khuùc thò tröôøng vaø phaùc hoïa caùc neùt khaùi quaùt veà caùc phaân khuùc ñaõ nhaän ra. Löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu laø ñaùnh giaù möùc loâi cuoán cuûa moãi phaân khuùc vaø choïn moät hay nhieàu phaân khuùc ñeå xaâm nhaäp. Ñònh vò thò tröôøng laø hình thaønh vò theá caïnh tranh cho saûn phaåm cuûa mình cuøng vôùi moät Marketing Mix thaät chi tieát. I.3.- GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC VEÀ NHAÄT BAÛN: I.3.1.- Vò trí ñòa lyù: Nhaät Baûn laø moät quaàn ñaûo naèm ôû phía Ñoâng Baéc Chaâu AÙ, goàm 4 ñaûo lôùn laø Honsu, Hokkaido, Shikoku, Kyushu vaø khoaûng 6.850 caùc ñaûo nhoû. Dieän tích Nhaät Baûn khoaûng 377.835 km2, trong ñoù nuùi chieám 71% toång dieän tích, ñaát ñai canh taùc noâng nghieäp chæ chieám 1/6 toàng dieän tích. I.3.2.- Daân soá vaø con ngöôøi Nhaät Baûn: Daân soá Nhaät Baûn tính ñeán thaùng 7/2003, vaøo khoaûng 127.500.000 ngöôøi, ñöùng thöù baûy treân theá giôùi, maät ñoä daân soá khoaûng 331 n/km2. Veà toân giaùo, 84% ngöôøi Nhaät theo Thaàn Ñaïo vaø Ñaïo Phaät. Coøn laïi caùc toân giaùo khaùc chieám 16%.. Tuoåi thoï bình quaân cuûa Nhaät Baûn naêm 2003 laø 82,5 tuoåi (cao nhaát theá giôùi), ñieàu naøy phaûn aùnh phaàn naøo möùc soáng, phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa nöôùc Nhaät raát cao. Tuy nhieân, vieäc chæ coù 18% daân soá coù ñoä tuoåi döôùi 15, trong khi ñoù cöù 6 ngöôøi 7 Nhaät coù ñeán moät ngöôøi lôùn hôn 65 tuoåi ñaõ gaây ra moái quan ngaïi: Tyû leä ngöôøi sung söùc saùng taïo laøm nhieàu cuûa caûi vaät chaát cho xaõ hoäi thaáp hôn soá ngöôøi ñöôïc xaõ hoäi chaêm lo phuùc lôïi. Nöôùc Nhaät raát ngheøo veà taøi nguyeân thieân nhgieân, laïi phaân boå raûi raùc vôùi tröõ löôïng thaáp, ña soá caùc nguyeân lieäu chieán löôïc phuïc vuï cho phaùt trieån kinh teá ñeàu döïa vaøo nhaäp khaåu: Daàu moû, gang, saét theùp, cao su… Trong khi ñoù, nöôùc Nhaät khoâng ñöôïc tieáp quaûn caùc thaønh töï kinh teá sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, nhöng baây giôø ñaây Nhaät Baûn trôû thaønh cöôøng quoác thöù hai treân theá giôùi vaø ñöùng ñaàu chaâu AÙ veà phaùt trieån kinh teá. Thaønh töïu kinh teá kyø dieäu naøy coù söï ñoùng goùp quan troïng baäc nhaát, ñoù laø nguoàn nhaân löïc, con ngöôøi Nhaät Baûn. Laø daân cö coù truyeàn thoáng noâng nghieäp neân löông thöïc chính cuûa ngöôøi Nhaät Baûn laø côm (gaïo). Ngoaøi nguoàn cung caáp dinh döôõng töø gaïo vaø caùc loaïi rau quaû. Töø xa xöa ngöôøi Nhaät Baûn ñaõ coù caùi nhìn höôùng bieån vaø coù naêng löïc khai thaùc bieån. Do vaäy, nguoân cung caáp chaát ñaïm chuû yeáu cuûa daân cö Nhaät Baûn laø haûi saûn chöù khoâng phaûi thòt nhö nhieàu daân toäc khaùc. Naêm 1999, trong cuoán “saùch traéng veà ngheà ñaùnh caù” do chính phuû Nhaät Baûn coâng boá thì nöôùc naøy vaãn laø quoác gia chieám vò trí thöù tö veà möùc tieâu thuï haûi saûn haøng naêm tíunh theo ñaàu ngöôøi. Haøng naêm moãi ngöôøi tieâu thuï ñeán 70,6kg haûi saûn. Nhö vaäy, haøng naêm moãi ngöôøi Nhaät Baûn tieâu thuï moät löôïng haûi saûn coù troïng löôïng trung bình naëng hôn cô theå hoï vaø vôùi quy moâ daân soá nhö treân, chaéc chaén Nhaät Baûn laø quoác gia ñöùng ñaàu veà möùc tieâu thuï haûi saûn treân theá giôùi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, trung bình moãi naêm Nhaät Baûn coù theå khai thaùc ñöôïc 6,626 trieäu taán caù, nhöng saûn löôïng khai thaùc ñang giaûm daàn. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø söï ñaùnh baét quaù möùc tröôùc ñaây ñaõ gaây thieät haïi veà nguoàn cung caáp haûi saûn. Ñeå ñaùp öùng nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc, moät maët Nhaät Baõn thöïc hieän chính saùch nhaäp khaåu, maët khaùc môû roäng naêng löïc khai thaùc ôû nhieàu vuøng bieån quoác teá, nhöng vaáp phaûi söï phaûn ñoái cuûa caùc toå chöùc baûo veä moâi tröôøng hoaëc hoï cuøng ñaåy maïnh vieäc nuoâi troàng thuûy saûn theo phöông phaùp nhaân taïo vaø baùn nhaân taïo nhöng khoâng nhieàu. I.3.3.- Kinh teá cuûa Nhaät Baûn: Nhaät Baûn laø nöôùc duy nhaát chòu haäu quaû bom nguyeân töû truùt treân ñaát nöôùc cuûa mình. Sau Theá chieán thöù hai (naêm 1945), Nhaät Baûn laø nöôùc baïi traän, ñaát nöôùc laâm vaøo thaûm hoïa suy vong: söï ñoå vôõ vaø hoang taøn sau cuoäc chieán vôùi quaân Ñoàng Minh, neàn kinh teá bò teâ lieät, soá ngöôøi thaát nghieäp chieám ñeán 1/3 toång löïc löôïng lao ñoäng. Nhöng do söï noã löïc cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo, cuûa nhaân daân Nhaät, neàn kinh teá Nhaät Baûn chaúng nhöõng phuïc hoài maø coøn taêng tröôûng vôùi toác ñoä nhanh vaø lieân tuïc suoát moät thaäp kyû röôõi töø 1956 – 1970 toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân cuûa nöôùc Nhaät laø 10,9% vaø tieáp theo trong hai thaäp nieân sau ñoù 1970 - 1990 do chòu aûnh höôûng cuûa hai cuoäc khuûng hoaûng daàu moû, toác ñoä taêng tröôûng giaûm, nhöng toác ñoä bình quaân vaãn gia taêng. Söï taêng tröôûng kinh teá oån ñònh gaàn 45 naêm ñaõ ñöa vò theá kinh teá cuûa Nhaät Baûn ñöùng haøng thöù hai theá giôùi sau Hoa Kyø (xem baûng 1.1) 8 Baûng 1.1: GNP cuûa caùc nöôùc G8 naêm 2002. STT QUOÁC GIA TOÅNG GNP (TYÛ USD) 1 Myõ 10.100 2 Nhaät Baûn 4.200 3 Ñöùc 2.200 4 Anh 1.600 5 Phaùp 1.500 6 Italy 1.300 7 Canada 780 8 Nga 310 Töø naêm 1990 ñeán nay, gaàn 15 naêm troâi qua, neàn kinh teá Nhaät Baûn traûi qua 3 thôøi kyø suy thoaùi, giaûm suùt veà toác ñoä taêng tröôûng, ñöa möùc taêng tröôûng xuoáng thaáp döôùi 1%, thaäm chí naêm 1998 laø -1,7% (xem bieåu ñoà 1.1) Bieåu ñoà 1.1: Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá Nhaät Baûn: 2.90 0.40 0.60 0.60 0.60 2.90 -1.70 0.30 0.60 2.20 -0.20 -0.70 -0.50 -2.00 -1.00 0.00 1.00 2.00 3.00 4.00 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 East Nguoàn” Vieän Nghieân Cöùu Nhaät Baûn”. Maëc daàu coù söï suy giaûm kinh teá lieân tuïc, nhöng do nhieàu maët haøng xuaát khaåu cuûa Nhaät Baûn vaãn ñöùng ñaàu theá giôùi: xe hôi, haøng ñieän töû, haøng ñieän, saûn phaåm cô khí chính xaùc… maø vò theá cöôøng quoác thöù hai treân theá giôùi veà kinh teá cuûa Nhaät Baûn vaãn chöa bò ñe doïa. Ngoaøi ra, vai troø quan troïng cuûa neàn kinh teá Nhaät Baûn ñoái vôùi theá giôùi ñöôïc cuûng coá khi Nhaät Baûn laø nöôùc xuaát khaåu tö nhaân ra nöôùc ngoaøi lôùn nhaát theá giôùi: 50 naêm qua (1951 – 2001) caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn ñaàu tö 92.107 döï aùn ra nöôùc ngoaøi vôùi toång soá voán ñaàu tö 111.624.100 trieäu Yeân. Nöôùc Nhaät coù möùc döï tröõ ngoaïi teä cao nhaát theá giôùi 200 tyû USD vaø laø ñaát nöôùc xaây döïng moâ hình phaùt trieån kinh teá “döïa vaøo thöông maïi”, caùn caân thöông maïi xuaát sieâu lôùn (trong khi ñoù, neàn thöông maïi cuûa Hoa Kyø nhaäp sieâu lôùn) (minh hoaï ôû baûng 1.2) 9 Baûng 1.2: Tình hình thöông maïi cuûa Nhaät Baûn 1997 – 2003 Ñôn vò tính : Trieäu ñoâ la Myõ Tieâu thöùc 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Xuaát khaåu 387.927 419.367 479.249 403.496 416.726 430.352 Nhaäp khaåu 280.484 311.262 379.511 349.089 337.194 341.945 Xuaát sieâu 107.443 108.105 99.738 60.407 79.532 79.532 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ Vieät Nam 2003 Theo soá lieäu cuûa baûng 1.2, caû xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn ñeàu ñaït ñænh cao vaøo naêm 2000 nhöng laïi suït giaûm vaøo naêm 2001, tuy nhieân 2 naêm gaàn ñaây tình hình laïi coù chieàu höôùng taêng leân chöùng toû neàn kinh teá Nhaät Baûn ñang trong giai ñoïan phuïc hoài. Vò trí quan troïng cuûa Nhaät Baûn trong neàn kinh teá theá giôùi ñöôïc naâng leân khi Nhaät Baûn trôû thaønh nhaø taøi trôï ODA lôùn nhaát theá giôùi vôùi möùc taøi trôï bình quaân moãi naêm laø 12 tyû USD vaø laø nöôùc ñoùng goùp nhieàu nhaát veà taøi chính cho hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc cuûa Lieân Hieäp Quoác. I.3.4.Quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn Ngaøy 21/10/1973, Hieäp ñònh Paris ñöôïc kyù keát, chaám döùt cuoäc chieán tranh cuûa Myõ ôû Vieät Nam, thì ñeán ngaøy 21/9/1973 sau nhieàu noã löïc, Chính phuû Vieät Nam vaø Nhaät Baûn kyù keát Hieäp ñònh chính thöùc thieát laäp quan heä ngoaïi giao giöõa hai nöôùc vaø cuõng töø moái quan heä ñoù, quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn môû sang moät trang môùi. Vaø hôn 30 naêm qua, quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn chia laøm 3 giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1973-1975: Giai ñoaïn tröôùc khi thoáng nhaát ñaát nöôùc Vieät Nam: maëc duø hai nöôùc Vieät Nam vaø Nhaät Baûn ñaõ thieát laäp quan heä ngoaïi giao chính thöùc, nhöng do ñoàng thôøi toàn taïi hai theå cheá chính trò khaùc nhau ôû Mieàn Baéc vaø Mieàn Nam neân quan heä hôïp taùc noùi chung vaø hieäu quaû thöông maïi noùi rieâng giöõa Nhaät Baûn vaø Mieàn Baéc Vieät Nam chæ phaùt trieån ôû möùc ñoä nhaát ñònh Khoái löôïng buoân baùn hai chieàu giöõa Mieàn Baéc Vieät Nam vôùi Nhaät Baûn ñaït 50 trieäu USD naêm 1974 vaø taêng leân 70 trieäu USD trong naêm 1975. Giai ñoaïn 1976-1986: Ngay töø naêm 1976, Nhaät Baûn ñaõ chieám lónh vò trí baïn haøng lôùn thöù hai (sau Lieân Xoâ cuõ) veà xuaát khaåu haøng hoùa sang Vieät Nam. Naêm 1978, kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa hai nöôùc ñaït 267,65 trieäu USD. Trong thôøi kyø 1979 – 1982, quan heä thöông maïi giöõa hai nöôùc khoâng bò giaùn ñoaïn nhöng giaûm xuoáng coøn 161,71 trieäu USD naêm 1980 vaø 128,36 trieäu USD naêm 1982. Töø naêm 1983 ñeán naêm 1986, thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn phaùt trieån trôû laïi vaø taêng leân 272,11 trieäu USD trong naêm 1986 vaø Nhaät Baûn laø moät trong 5 baïn haøng lôùn nhaát cuûa Vieät Nam.. Giai ñoaïn 1987 ñeán nay: Quan heä giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi vôùi hai ñaëc tröng laø söï taêng leân vöõng chaéc veà khoái löôïng buoân baùn vaø söï quan taâm ngaøy caøng cao cuûa caùc nhaø kinh doanh vaø caùc coâng ty Nhaät Baûn ñoái vôùi thò tröôøng Vieät Nam. Trong giai ñoaïn naøy, Nhaät Baûn ñöùng ñaàu trong soá 10 baïn haøng lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, goàm: Nhaät Baûn, Singapore, HongKong, 10 Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Thaùi Lan, Trung Quoác, CHLB Ñöùc, Thuïy Só vaø Myõ. Chuùng ta coù theå hình dung tình hình hoaït ñoäng thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn ôû nhöõng naêm gaàn ñaây qua bieåu ñoà soá 1.2 sau: Bieåu ñoà 1.2: Tình hình hoaït ñoäng thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn trong nhöõng naêm gaàn ñaây. ÑVT: Trieäu USD 9 1 5 . 7 1 , 4 6 1 1 , 6 1 8 . 3 0 1 ,7 8 6 2 , 3 0 0 .9 0 2 , 5 7 5 .2 0 2 ,1 8 3 . 1 0 2 , 5 0 9 . 8 0 2 , 5 0 4 . 7 0 2 , 4 3 8 . 1 0 2 , 9 9 3 . 9 02 , 9 0 9 0 5 0 0 1 0 0 0 1 5 0 0 2 0 0 0 2 5 0 0 3 0 0 0 1 9 9 5 1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 N h a äp l h a åu X u a át k h a åu Nhìn vaøo bieåu ñoà soá 1.2, ta thaáy kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn trong caùc naêm trôû veà ñaây ñaït gaàn 5 tyû USD, chieám 13,74% toång kim ngaïch thöông maïi quoác teá cuûa Vieät Nam. Nhö vaäy, theo coâng boá cuûa Boä Thöông maïi Vieät Nam thì tính ñeán thaùng 12/2003, Vieät Nam ñaõ coù quan heä thöông maïi vôùi 180 nöôùc vaø khu vöïc laõnh thoå vaø Nhaät Baûn ñaõ trôû thaønh thò tröôøng quan troïng thöù hai cuûa Vieät Nam (sau thò tröôøng Hoa Kyø) veà caû hoaït ñoäng xuaát khaåu laãn nhaäp khaåu. Nhöõng maët haøng xuaát khaåu chuû yeáu cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn theå hieän qua baûng 1.3 Baûng 1.3: Caùc maët haøng xuaát khaåu chính cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn TT Maët haøng 1995 2000 2001 2002 1 Deät may 22.600 60.391 74.021 76.607 2 Thuûy saûn 15.304 46.780 52.561 57.690 3 Daàu thoâ 23.759 37.420 58.939 52.534 4 Ñoà noäi thaát, thuû coâng myõ ngheä 1.879 10.674 11.592 16.593 5 Saûn phaåm goã 1.200 3.703 4.383 6.210 6 Than ña’ 2.799 5.903 5.427 5.810 Nguoàn: Japan-ASEAN Import- Export Statistical Booklet Theo soá lieäu baûng 1.3 cho thaáy caùc maët haøng thuyû saûn töø vò trí thöù ba ñaõ vöôn leân chieám vò trí thöù hai trong caùc maët haøng cuûa Vieät nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn vaø ngaøy caøng khaúng ñònh vò trí vöõng chaéc cuûa mình. Nhöõng maët haøng Vieät Nam nhaäp khaåu chuû yeáu töø Nhaät Baûn (xem baûng 1.4) 11 Baûng 1.4: Cô caáu haøng nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam töø Nhaät Baûn: Loaïi haøng Tyû leä (%) + Phöông tieän giao thoâng vaän taûi (nhö oâtoâ, xe maùy) 22,6 + Maùy moùc (thieát bò ñoäng cô, maùy deät, maùy xaây döïng) 20,7% + Saûn phaåm vaø nguyeân lieäu deät 11,5 + Saûn phaåm khaùc 45,2 Toång coäng 100,0 Nguoàn: JETRO Qua 2 baûng treân ta thaáy: Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn nhöõng maët haøng mang lôïi theá cuûa Vieät Nam, trong khi ñoù nhaäp khaåu nhöõng maët haøng chuû yeáu phuïc vuï saûn xuaát. Tuy nhieân, neáu so saùnh vôùi baûng 1.2 ta thaáy xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn chæ chieám 0,6% thò phaàn nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn, moät con soá khieâm toán so vôùi tieàm naêng lôïi theá cuûa Vieät Nam vaø söï nhieät tình hoã trôï cuûa Chính phuû Nhaät Baûn. Vaø vieäc nghieân cöùu caùc giaûi phaùp ñeå ñaåy maïnh xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn coù yù nghóa quan troïng trong chieán löôïc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam. Toùm laïi, Nhaät Baûn laø nöôùc coù neàn kinh teá lôùn nhaát chaâu AÙ, söï phaùt trieån quan heä toaøn dieän vôùi Nhaät Baûn laø cô sôû ñeå neàn kinh teá Vieät Nam caát caùnh vaø hoäi nhaäp nhanh vôùi neàn kinh teá theá giôùi. I.4.- VÒ TRÍ, VAI TROØ CUÛA NGAØNH THUÛY SAÛN ÑOÁI VÔÙI VIEÄC PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ XAÕ HOÄI Xuaát phaùt töø tieàm naêng thieân nhieân to lôùn, ngaønh thuûy saûn ñoùng vai troø quan troïng trong söï phaùt trieån KTXH, nhaát laø hôn 20 naêm qua vôùi toác ñoä phaùt trieån nhanh choùng caû veà saûn löôïng vaø giaù trò xuaát khaåu, ngaønh kinh teá thuûy saûn ñang ngaøy caøng khaúng ñònh vò theá laø moät ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc vaø laø moät trong nhöõng höôùng öu tieân cuûa söï nghieäp CNH-HÑH hieän nay. Ngaønh thuûy saûn bao goàm nhöõng hoaït ñoäng SXKD, gioáng nhö nhöõng ngaønh saûn xuaát vaø kinh doanh khaùc noù laø moät boä phaän kinh teá naèm trong toång theå KTXH cuûa ñaát nöôùc. Do ñoù, noù chòu söï taùc ñoäng cuûa taát caû caùc ngaønh khaùc trong heä thoáng KTXH. Maët khaùc noù cuõng taùc ñoäng trôû laïi tôùi heä thoáng coù tính toång theå cuõng nhöõng töøng thaønh phaàn cuûa heä thoáng ñoù tuøy thuoäc ôû vò trí vaø vai troø cuûa noù trong neàn KTQD vaø coäng ñoàng xaõ hoäi. Ngaønh thuûy saûn coù vò trí, vai troø quan troïng nhöng hieän nay vaãn chöa ñöôïc öu tieân trong neàn kinh teá , möùc ñaàu tö coøn chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa ngaønh. Vì vaäy, vôùi tieàm naêng nguoàn lôïi phong phuù vaø ña daïng ngaønh thuûy saûn muoán phaùt trieån thì moät ñieàu quan troïng laø ngaønh phaûi ñöôïc nhìn nhaän nhö laø moät trong nhöõng ngaønh caàn öu tieân phaùt trieån. Vai troø quan troïng cuûa ngaønh thuûy saûn ñöôïc theå hieän ôû caùc maët sau: I.4.1.- Ñoùng goùp cuûa ngaønh trong toång saûn phaåm quoác daân: Tyû troïng GDP bình quaân haøng naêm cuûa ngaønh thuûy saûn trong toång thu nhaäp quoác noäi (GDP) thôøi kyø 1990 – 2003 khoaûng 3 – 3,5%. Trong hôn 12 naêm qua, ngaønh thuûy saûn ñaõ taêng tröôûng vôùi toác ñoä nhanh hôn caùc ngaønh khaùc trong khoái Noâng – Laâm – Ngö nghieäp (Thuûy saûn 1,95 laàn, Noâng nghieäp 1,66 laàn; Laâm 12 nghieäp: 1,16 laàn) neân ñaõ goùp phaàn ñaùng keå cho quaù trình chuyeån dòch cô caáu ngaønh Noâng-Laâm-Ngö nghieäp. Tyû troïng cuûa ngaønh thuûy saûn trong noâng ngö nghieäp ngaøy caøng taêng, naêm 1990 laø 10%, naêm 2003 laø 21,3%. I.4.2.- Ñoùng goùp cuûa ngaønh thuûy saûn ñoái vôùi hoaït ñoäng XK ôû nöôùc ta. Ngaønh thuûy saûn cuõng nhö caùc ngaønh kinh teá khaùc tham gia vaøo hoaït ñoäng xuaát khaåu nhaèm tieâu thuï moät boä phaän cuûa toång saûn phaåm xaõ hoäi ôû thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Thoâng qua hoaït ñoäng xuaát khaåu ngaønh thuûy saûn goùp phaàn cuøng vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc taïo neân söùc maïnh vaät chaát cuûa neàn ngoaïi thöông nöôùc ta, thu veà moät löôïng ngoaïi teä ñaùng keå cho ñaát nöôùc, taïo ñieàu kieän cho neàn KTQD môû roäng saûn xuaát treân cô sôû chuyeân moân hoùa vaø hôïp taùc quoác teá, taïo theâm coâng aên vieäc laøm, taïo theâm GTGT vaø môû roäng thò tröôøng tieâu thuï ra nöôùc ngoaøi. Maët khaùc, ngaønh thuûy saûn tieán haønh xuaát khaåu laø nhaèm ñöa chaát löôïng vaø trình ñoä kyõ thuaät saûn phaåm cuûa ngaønh ra ñoï söùc vôùi thò tröôøng quoác teá, môû roäng giao löu kinh teá. Trong nhöõng naêm qua, ngaønh thuûy saûn Vieät Nam ñaõ trôû thaønh ngaønh xuaát khaåu chuû löïc, kim ngaïch xuaát khaåu naêm 1997 laø 776 trieäu USD ñaõ taêng leân 2,240 tyû USD vaøo naêm 2003 vaø luoân giaønh vò trí thöù 3 chæ sau daàu khí vaø deät may. Theo coâng boá môùi ñaây cuûa FAO, xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam ñaït möùc taêng tröôûng kyû luïc tôùi 64,4%, möùc taêng tröôûng cao nhaát theá giôùi, töø vò trí thöù 19 naêm 1999 ñaõ vöôït qua 8 baäc leân vò trí thöù 11 treân theá giôùi vaøo naêm 2000. Ñaây chính laø ñoùng goùp lôùn nhaát cuûa ngaønh thuûy saûn ñoái vôùi hoaït ñoäng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam vaø ñoù cuõng laø ñoäng löïc thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ñaùnh baét, nuoâi troàng, cheá bieán vaø dòch vuï haäu caàn cuûa ngaønh. I.4.3.- Vai troø cuûa ngaønh thuûy saûn trong vieäc taïo coâng aên vieäc laøm. Daân soá nöôùc ta khoaûng 84 trieäu vaøo naêm 2003, rieâng 29 tænh ven bieån chieám tôùi gaàn 42.5 trieäu ngöôøi, khoaûng 52% daân soá toaøn quoác. Trong ñoù, daân soáng ôø 116 huyeän thò ven bieån vaø haûi ñaûo chieám 38%. Do nöôùc ta coù bôø bieån daøi, nhieàu soâng suoái neân coù tieàm naêng phaùt trieån ngaønh thuûy saûn. Maët khaùc, ngaønh thuûy saûn coù nhieàu khaâu saûn xuaát töø nuoâi troàng, khai thaùc ñeán cheá bieán coäng theâm coù nhieàu thaønh phaàn kinh teá tham gia: kinh teá hoä gia ñình, tieåu chuû, DNNN, HTX, Lieân doanh, vì vaäy giaûi quyeát moät soá löôïng lôùn coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng ôû caùc vuøng ven bieån, trong ñoù ñaëc bieät phaûi keå ñeán thaønh phaàn kinh teá hoä gia ñình. 13 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG THUÛY SAÛN VIEÄT NAM TAÏI THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN II.1.- QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA THUÛY SAÛN VIEÄT NAM II.1.1.- Ñaëc thuø cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam: Xeùt moät caùch toång theå thì ngaønh thuûy saûn coù caùc ñaëc thuø sau: -Laø moät ngaønh vöøa mang tính coâng nghieäp, noâng nghieäp, thöông maïi laïi vöøa chòu söï chi phoái raát lôùn cuûa thieân nhieân. -Laø moät ngaønh coù nhieàu thaønh phaàn kinh teá tham gia, hoaït ñoäng saûn xuaát raát ña daïng: Tö baûn Nhaø nöôùc (100% voán nöôùc ngoaøi, lieân doanh, coå phaàn) taäp theå (HTX, taäp ñoaøn), tö nhaân (hoä gia ñình, tieåu chuû, tö baûn tö nhaân). -Laø ngaønh saûn xuaát coù lieân quan tôùi vieäc söû duïng dieän tích maët nöôùc cuõng nhö khai thaùc caùc saûn phaåm coù lieân quan ñeán maët nöôùc. Caùc saûn phaåm thuûy saûn coù khaåu vò ngon, deã cheá bieán, löôïng ñaïn khoâng tích môõ, ña daïng, coù giaù trò dinh döôõng vaø kinh teá cao. -Laø ngaønh coù khaû naêng thu hoài voán nhanh, coù theå thu ñöôïc saûn phaåm vaø tieâu thuï trong thôøi gian ngaén. Thöïc tieãn ñaõ chöùng minh raèng vieäc ñaàu tö lao ñoäng soáng vaø lao ñoäng vaät hoùa vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát thuûy saûn moät caùch hôïp lyù seõ ñöa laïi hieäu quaû kinh teá cao. Moät ngö daân bình quaân haøng naêm ñaùnh baét ñöôïc töø 2,04 – 2,07 taán caù bieån, trò giaù töông ñöông vôùi khoaûng 10 taán thoùc. Trong khi ñoù, moät lao ñoäng noâng nghieäp neáu thöïc hieän 1 ha gieo troàng luùa chæ ñaït ñöôïc 3-4 taán thoùc/naêm. -Hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa ngaønh dieãn ra trong phaïm vi roäng lôùn: caùc cô sôû cheá bieán, beán caûng, bieån, ao, soâng, hoà….. -Laø ngaønh coù taøi nguyeân phong phuù vôùi tröõ löôïng lôùn taïo khaû naêng khai thaùc quy moâ lôùn nhöng phaûi coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi ñeå taùi taïo nguoàn taøi nguyeân naøy. II.1.2.- Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam: Vieäc khai thaùc caùc nguoàn lôïi thuûy saûn ñeå phuïc vuï nhöõng nhu caàu ña daïng cuûa con ngöôøi ñaõ coù töø laâu ñôøi cuøng vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa daân toäc Vieät Nam. Tuy vaäy, traûi qua haøng nghìn naêm, ngheà caù Vieät Nam, tröôùc heát laø ngheà ñaùnh baét vaãn mang naëng neùt ñaëc tröng cuûa moät neàn saûn xuaát töï caáp, töï tuùc vaø chæ ñoùng vai troø moät ngheà phuï cho daân cö. Maõi cho ñeán nöûa ñaàu theá kyû naøy, ngheà caù vaãn heát söùc thoâ sô, laïc haäu vaø chöa ñöôïc xem nhö moät ngaønh kinh teá. II.1.2.1.- Giai ñoaïn Töø 1954 ñeán 1975: Töø sau 1954 xaùc ñònh khaû naêng ñoùng goùp maø ngheà caù mang laïi cho neàn KTQD, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ chuù troïng phaùt trieån ngheà caù. Vuï Ngö nghieäp thuoäc Boä Noâng laâm ñaõ ñöôïc thaønh laäp. Ñaây laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc ñaàu tieân cuûa ngheà caù mieàn Baéc vaø söï ra ñôøi cuûa noù ñaõ ñaùnh daáu moät caùch nhìn nhaän môùi ñoái vôùi ngheà caù nöôùc ta. 14 Thaùng 4 naêm 1960, Boä Noâng Laâm saép xeáp laïi, chia thaønh 4 toå chöùc môùi laø Boä Noâng nghieäp, Boä Noâng tröôøng quoác doanh, Toång cuïc Laâm nghieäp vaø Toång cuïc Thuûy saûn. Ngaøy 5 thaùng 10 naêm 1961, Chính phuû Vieät Nam daân chuû coäng hoøa ban haønh nghò ñònh 150CP quy ñònh nhieäm vuï, quyeàn haïn vaø toå chöùc boä maùy cuûa Toång cuïc Thuûy saûn. Ñaây laø thôøi ñieåm ra ñôøi cuûa Ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam nhö moät chính theå ngaønh kinh teá kyõ thuaät, phaùt trieån toaøn dieän veà khai thaùc, nuoâi troàng, haäu caàn dòch vuï, cheá bieán, nghieân cöùu khoa hoïc vaø môû roäng hôïp taùc quoác teá ñeå phaùt trieån. II.1.2.2.- Giai ñoaïn 1975-1980: Sau ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, Ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam böôùc sang giai ñoaïn phaùt trieån môùi treân phaïm vi caû nöôùc, Boä Haûi saûn ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1976 vaø toå chöùc laïi thaønh Boä Thuûy saûn vaøo naêm 1981, bao goàm caû caùc hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn nöôùc ngoït vaø kinh doanh XNK thuûy saûn. Söï suy giaûm phöông tieän khai thaùc haûi saûn dieãn ra lieân tuïc suoát töø naêm 1975-1980. Neáu naêm 1976 toång soá taøu thuyeàn ñaùnh caù cuûa toaøn quoác coù 51.520 chieác, trong ñoù coù 34.833 chieác thuyeàn coù ñoäng cô vôùi toång coâng suaát 543.431 CV thì ñeán naêm 1980 caû nöôùc chæ coøn 39.500 thuyeàn ñaùnh caù trong ñoù thuyeàn maùy coøn laïi 28.021 chieác vôùi toång coâng suaát 453-431 CV vaø thuyeàn thuû coâng 11.479 chieác. Kinh nghieäm vieäc phaùt trieån ngheà caù ôû mieàn Nam tröôùc naêm 1975 vaø böôùc ñaàu cô giôùi hoùa taøu thuyeàn ngheà caù ôû mieàn Baéc cho thaáy vieäc söû duïng cô giôùi hoùa nhoû trong böôùc ñi ban ñaàu laø con ñöôøng phuø hôïp ñoái vôùi coâng nghieäp hoùa ngheà caù bieån cuûa Vieät Nam. II.1.2.3.- Giai ñoaïn 1981-1995: Nghò quyeát Hoäi nghò TW laàn thöù VI khoùa 4 ñaõ baét ñaàu “côûi troùi”, ngaønh Thuûy saûn laø moät trong nhöõng ngaønh ñaàu tieân ñöôïc Nhaø nöôùc cho pheùp aùp duïng thöû nghieäm moâ hình “töï caân ñoái, töï trang traûi”. Do vaäy, caùc coâng ty xuaát khaåu thuûy saûn ñaõ laáy XNK laøm ñieåm xuaát phaùt, laáy thu nhaäp töø XNK ñeå töï caân ñoái ñoàng thôøi xaây döïng theâm nhaø xöôûng, thieát bò nhaèm phaùt trieån saûn xuaát laøm cho ngay trong keá hoaïch 5 naêm 1981-1985 ngaønh thuûy saûn ñaõ chaän ñöùng ñöôïc söï sa suùt vaø nhöõng naêm sau ñoù tieáp tuïc taêng tröôûng moät caùch vöõng chaéc. Nhòp ñoä taêng tröôûng cuûa ngaønh thuûy saûn haøng naêm 7%, trong ñoù khai thaùc haûi saûn taêng töø 416.000 taán naêm 1981 leân 582.000 taán naêm 1986; 700.000 taán naêm 1990; 928.000 taán naêm 1995 vaø 1.078.000 taán naêm 1997. Saûn phaåm cheá bieán ñaõ khoâng ngöøng taêng leân, giaù trò ngoaïi teä thu ñöôïc ngaøy moät taêng nhanh, naêm 1981 môùi ñaït 15,2 trieäu USD, naêm 1985 ñaït 105 trieäu USD, naêm 1990 ñaït 205 trieäu USD, naêm 1995 ñaït 550 trieäu USD. Tuy nhieân phaàn lôùn caùc nhaø maùy ñoâng laïnh thôøi kyø naøy laø caùc xí nghieäp nhoû laøm nhieäm vuï saûn xuaát sô cheá nguyeân lieäu laø chính, chöa coù caùc xí nghieäp saûn xuaát caùc maët haøng coù GTGT. II.1.2.4.- Giai ñoaïn töø 1995 ñeán nay: Ngaønh thuûy saûn ñaõ trieån khai ñoàng boä caùc chöông trình KTXH muïc tieâu: Chöông trình phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn; Chöông trình phaùt trieån XK thuûy saûn: Chuû tröông phaùt trieån haûi saûn xa bôø vaø oån ñònh khai thaùc vuøng gaàn bôø; taêng cöôøng thu huùt vaø naâng cao hieäu quaû ñaàu tö, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa 15 ngaønh thuûy saûn Vieät Nam treân thò tröôøng quoác teá, ñöa ngaønh thuûy saûn thöïc söï laø moät ngaønh kinh teá XK muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc, ñöa Vieät Nam thaønh moät cöôøng quoác thuûy saûn cuûa theá giôùi. Giai ñoaïn naøy cuõng ñaõ chöùng toû söï lôùn maïnh cuûa ngaønh, saûn löôïng khai thaùc taêng bình quaân 6%/naêm. Saûn löôïng nuoâi troàng thuûy saûn ñaït 976 nghìn taán vaøo naêm 2002, ñaëc bieät kim ngaïch xuaát khaåu thuûy saûn trong moät thôøi gian ngaén ñaõ vöôït qua ñöôïc con soá 2 tyû USD ñoùng goùp ñaùng keå vaøo toång thu nhaäp quoác daân, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cho coäng ñoàng noâng ngö daân ven bieån. Giai ñoaïn naøy cuõng ñaùnh daáu söï hoäi nhaäp cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Vieäc Vieät Nam gia nhaäp ASEAN, trôû thaønh thaønh vieân cuûa APEC vaø ñang phaán ñaáu gia nhaäp vaøo WTO ñaõ môû nhieàu cô hoäi veà thò tröôøng vaø coâng ngheä cho ngaønh cuõng nhö taïo ra moät ñoäi nguõ caùn boä ngaøy caøng naêng ñoäng trong hoäi nhaäp vaø caïnh tranh. II.2.- Keát quaû hoaït ñoäng trong thôøi gian qua cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam: Ñeå coù theå coù nhöõng giaûi phaùp môû roäng thò tröôøng Nhaät baûn cho ngaønh thuûy saûn Vieät Nam, ta caàn ñaùnh giaù ñuùng ñaén, khaùch quan hieän traïng vaø tieàm naêng cuûa ngaønh. II.2.1. Cheá bieán thuûy saûn vaø quaûn lyù chaát löôïng: Ñeán nay, nhìn chung ngaønh cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ñaõ ñöôïc ñoåi môùi vaø hoaøn thieän veà nhieàu maët, trong ñoù ñaùng keå nhaát laø vieäc naâng caáp vaø caûi thieän ñieàu kieän saûn xuaát cuûa caùc cô sôû cheá bieán vaø aùp duïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo nguyeân lyù phoøng ngöøa HACCP nhaèm ñaït caùc yeâu caàu veà ñaûm baûo an toaøn thöïc phaåm cuûa caùc thò tröôøng nhaäp khaåu quoác teá vaø vieäc taêng cöôøng kieåm soaùt chaát löôïng haøng thuûy saûn xuaát khaåu keát hôïp vôùi caûi tieán caùc thuû tuïc trong caùc khaâu quaûn lyù Nhaø nöôùc. Naêm 2002, caû nöôùc coù khoaûng 275 doanh nghieäp cheá bieán thuûy saûn ñoâng laïnh, trong ñoù coù 68 doanh nghieäp coù code xuaát khaåu vaøo Chaâu AÂu vaø 128 doanh nghieäp aùp duïng HACCP, ñuû tieâu chuaån xuaát khaåu vaøo Myõ. Ñeán naêm 2003, ñaõ coù 100 doanh nghieäp ñöôïc caáp code xuaát khaåu vaøo Chaâu AÂu, trong toång soá gaàn 300 doanh nghieäp, vôùi coâng suaát thieát bò laø 3147 taán / ngaøy. Ñieàu naøy ñaõ chuùng toû söï chuyeån bieán tích cöïc veà nhaän thöùc cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam ñoái vieäc quaûn lyù chaát löôïng. Ñoù cuõng laø keát quaû cuûa phong traøo naâng caáp, caûi taïo maët baèng, ñaàu tö thieát bò tieân tieán vaø ñoåi môùi coâng ngheä cheá bieán, aùp duïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo GMP, SSOP, HACCP dieãn ra raát raàm roä treân haàu khaép caû nöôùc, nhaát laø caùc tænh coù nguoàn nguyeân lieäu doài daøo nhö Caø Mau, Baïc Lieâu, Kieân Giang, Ñoàng Thaùp, Khaùnh Hoøa, Bình Ñònh…. Cuïm töø “saûn xuaát saïch hôn “ ñöôïc aùp duïng taïi nhieàu doanh nghieäp cheá bieán thuûy saûn vaø ñaõ mang laïi nhöõng keát quaû khaû quan, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanhcho caùc doanh nghieäp thuûy saûn Vieät Nam. -Veà tình hình trang thieát bò: Do maát caân ñoái giöõa coâng suaát thieát bò vaø khaû naêng cung caáp nguyeân lieäu, khieán nhieàu nhaø maùy cheá bieán chöa söû duïng heát naêng löïc thieát bò, chuû yeáu do phaùt trieån coâng nghieäp cheá bieán chöa gaén vôùi vuøng nguyeân lieäu. Gaàn ñaây nhieàu nhaø maùy ñaõ trang bò caùc daây chuyeàn thieát bò hieän ñaïi, song 16 vieäc thieáu nguyeân lieäu khieán cho chöa phaùt huy hieäu quaû, thaäm chí nhieàu khi coøn trôû thaønh gaùnh naëng do voán taøi saûn coá ñònh bò öù ñoïng maø phaûi traû laõi vay. -Veà tình hình baûo quaûn nguyeân lieäu vaø thaønh phaåm : Heä thoáng kho laïnh baûo quaûn haøng thuyû saûn coù söùc chöùa treân 83 ngaøn taán, naêng löïc saûn xuaát nöôùc ñaù gaàn 4 ngaøn taán… Nhieàu caûng caù ñaõ vaø ñang ñöôïc xaây ñöïng treân phaïm vi caû nöôùc, phaàn naøo phuïc vuï cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh thuyû saûn. - Veà tæ leä saûn phaåm soáng maø ngö daân ñaùnh baét ñöôïc: Baûng 2.1: Tæ leä saûn phaåm soáng maø ngö daân ñaùnh baét ñöôïc naêm 2002 Vuøng, mieàn Toång soá Baéc Trung Nam Nhoùm Soá ñeám % Soá ñeám % Soá ñeám % Soá ñeám % < 20 16 36,4 37 82,2 83 92,2 136 76,0 20 - 40 13 29,5 13 7,3 40 – 60 12 27,3 1 2,2 13 7,3 > 80 3 6,8 7 15,6 7 7,8 17 9,5 Toång coäng 44 100 45 100 90 100 179 100 Nguoàn: Döï aùn nghieân cöùu veà thò tröôøng vaø tín duïng ngheà caù taïi Vieät Nam.(12/2002) Vôùi con soá thoáng keâ treân, coù theå thaáy tæ leä saûn phaåm soáng sau khi khai thaùc laø raát thaáp, nhoùm thaáp nhaát (coù tæ leä saûn phaåm soáng döôùi 20%) chieám ñeán 76% trong toång soá, ñieàu naøy cho thaáy kyõ thuaät baûo quaûn sau thu hoaïch cuûa chuùng ta coøn nhieàu haïn cheá, ñaây laø moät trong nhöõng trôû ngaïi lôùn khi maø xu höôùng tieâu duøng cuûa theá giôùi hieän nay vaø cuûa ngöôøi Nhaät noùi rieâng höôùng veà söû duïng caùc saûn phaåm töôi soáng. II.2.2.- Veà maët hoaït ñoäng marketing II.2.2.1. Veà caùc maët haøng thuûy saûn xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn: Baûng 2.2: Tình hình xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät STT NAÊM CHÆ TIEÂU 1997 1998 1999 2000 2003 1 Khoái löôïng (taán) 02,1 80,0 00,0 2 Giaù trò (trieäu USD) 78 10 13 63 00 3 Toác ñoä taêng giaûm (%) 2 3 5 30 4 Giaù trò xuaát khaåu bình quaân • Nguoàn: Boä Thuûy saûn Qua baûng 2.2, ta thaáy khoái löôïng xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn coù xu höôùng giaûm, nhöng giaù trò xuaát khaåu taêng nhanh trong ba naêm gaàn ñaây, ñaëc bieät ôû hai maët haøng toâm vaø caù vì trò giaù xuaát khaåu bình quaân gia taêng. 17 Theo nguoàn tin töø Boä Thuûy saûn : Naêm 2003, Vieät Nam xuaát sang Nhaät Baûn ñöôïc gaàn 104 nghìn taán thuûy saûn caùc loaïi, kim ngaïch ñaït 575 trieäu USD. Nhö vaäy, naêm naøy kim ngaïch xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät baûn ñaõ taêng hôn naêm 2002 gaàn 5,5%. Trong cô caáu XK, maët haøng chieám tyû troïng cao caû veà löôïng vaø trò giaù laø toâm ñoâng laïnh (chieám 57,3% veà löôïng, 81,8% veà trò giaù), möïc ñoâng laïnh (10,3% veà löôïng, 9,4% veà trò giaù). Chieám tyû troïng cao veà löôïng tieáp ñoù laø baïch tuoäc ñoâng laïnh (5,9%), caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh (4,9%) ngheâu ñoâng laïnh (4,6%), möïc khoâ (2,7%), ghe ñoâng laïnh (2,0%),… Tuy vaäy, ngoaøi toâm ñoâng laïnh, caùc maët haøng chieám tyû troïng cao veà trò giaù khoâng nhieàu, bao goàm: caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh (3,2%), baïch tuoäc ñoâng laïnh (2,4%), gheï ñoâng laïnh (1,6%), möïc khoâ (0,4%),… • Veà maët haøng toâm: Naêm 2003, trong giaù trò thuûy saûn cuûa Vieät Nam xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn ñaït 575 trieäu USD thì rieâng toâm ñaït giaù trò treân 300 trieäu USD, taêng 8,1% so vôùi naêm 2002. Ta coù theå hình dung phaàn naøo ñoái thuû caïnh tranh cuûa maët haøng toâm xuaát khaåu cuûa Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn qua baûng 2.3 sau ñaây: Baûng 2.3: Caùc nöôùc xuaát khaåu toâm chuû yeáu sang Nhaät Baûn ÑVT: Taán, trieäu Yeân 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Quoác gia Löôïng Löôïng Löôïng Löôïng Trò giaù Löôïng TG (%) Löôïng TG (%) Indonesia 57.495 54.247 50.688 49.916 68.729 55.778 21,8 70.664 23,5 Aán Ñoä 59.997 51.128 53.430 50.970 59.957 43.593 17,1 47.477 15,8 Vieät Nam 31.134 26.711 30.271 33.105 32.766 35.676 14,0 34.856 15,8 Thaùi Lan 24.104 17.783 19.328 18.657 28.870 20.580 8,1 27.249 9,1 Trung Quoác 15.249 12.198 13.672 16.654 15.248 14.981 5,9 13.344 4,4 Nöôùc khaùc 93.410 88.963 91.674 90.264 119.301 85.005 33,3 106.863 35,6 Toång coång 281.388 251.031 259.062 259.565 324.871 255.613 100,0 300.453 100,0 EU 1.311 1.076 1.362 1.375 1.483 1.775 0,7 2.052 0,7 Nguoàn: Japan Exports and Imports Tính toång löôïng caû naêm 2003, Nhaät Baûn ñaõ nhaäp khaåu töø Vieät Nam 47.626 taán toâm ñoâng laïnh, kim ngaïch ñaït 44,55 tyû yeân, taêng 14,7% veà löôïng vaø 8,4% veà trò giaù so vôùi naêm tröôùc. Veà thò phaàn, toâm Vieät Nam ñaõ chieám 22,42% trong toång löôïng cung caáp cho thò tröôøng Nhaät Baûn, giuùp Vieät Nam giöõ vöõng vò trí thöù hai trong soá nöôùc cung caáp toâm lôùn cho thò tröôøng naøy (sau Indonexia). Theo caùc chuyeân gia thì khoái löôïng xuaát khaåu toâm cuûa Vieät Nam xuaát sang thò tröôøng Nhaät Baûn khaù lôùn trong naêm 2002 vaø naêm 2003, nhöng giaù trò vaãn thaáp vì toâm cuûa Vieät Nam ñöa vaøo Nhaät Baûn chuû yeáu döôùi daïng nguyeân lieäu, ít qua cheá bieán, trong khi ñoù, Indonesia vaø Thaùi Lan coù tyû leä Toâm cheá bieán coù giaù trò cao raát lôùn neân coù lôïi theá hôn (xuaát ít nhöng giaù trò cao). Coù theå khaúng ñònh Nhaät Baûn laø moät thò tröôøng raát quan troïng cho xuaát khaåu thuûy saûn noùi chung vaø toâm ñoâng laïnh noùi rieâng cuûa chuùng ta. Chuùng ta caàn ñaåy 18 maïnh xuaát khaåu tôùi thò tröôøng naøy trong khi thò tröôøng vaãn ñang oån ñònh vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh khaùc chöa coù ñöôïc vò trí ñaùng keå. Vì vaäy, ngay töø ñaàu naêm 2004 naøy, beân caïnh vieäc khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng, baûo ñaûm an toaøn veä sinh saûn phaåm, chuùng ta caàn noã löïc xuùc tieán môû roäng caùc moái quan heä baïn haøng vôùi caùc ñoái taùc Nhaät Baûn. • Veà maët haøng cua, gheï: Chuû yeáu Vieät Nam xuaát khaåu gheï vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn, laø nhaø cung caáp gheï lôùn thöù hai (sau Trung Quoác). Gheï cuûa Vieät Nam ñöôïc öa chuoäng vì ngoït vaø thôm. Tuy nhieân, khaû naêng cung öùng cuûa Vieät Nam vaãn coøn haïn cheá. Baûng 2.4: Caùc nhaø xuaát khaåu cua, gheï haøng ñaàu vaøo Nhaät Baûn trong naêm 2000 ÑVT: Taán Chuûng loaïi Daïng saûn phaåm Saûn löôïng Vò trí thöù nhaát Thò phaàn Vò trí thöù hai Thò phaàn (%) Ñoâng laïnh 22.190 Nga 84,5 Myõ 12,5 Cua Huyønh ñeá Soáng, töôi, öôùp laïnh 20.948 Nga 99,9 Myõ 0,1 Ñoâng laïnh 33.807 Canada 47,4 Nga 34,6 Cua tuyeát Soáng, töôi, öôùp laïnh 27.113 Nga 82,2 Trieàu Tieân 17,4 Ñoâng laïnh 12.886 Trung Quoác 54,0 Vieät Nam 22,8 Gheï caùc loaïi Soáng, töôi, öôùp laïnh 1.506 Trung Quoác 77,1 Haøn Quoác 21,8 Nguoàn: Soá lieäu xuaát nhaäp khaåu – JETRO Trong chuûng loaïi maët haøng naøy, Vieät Nam chæ coù khaû naêng xuaát khaåu chính laø gheï ñoâng laïnh. Xuaát khaåu gheï ñoâng laïnh cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn trong naêm 2003 ñaït 1.636 taán, ñaït kim ngaïch 854 trieäu yeân, taêng hôn naêm 2002 laø 1,4% veà trò giaù. Trong cô caáu xuaát khaåu, ghe chieám 2,0% veà löôïng vaø 1,6% veà trò giaù. Coøn trong soá caùc nöôùc xuaát khaåu gheï ñoâng laïnh vaøo Nhaät, Trung Quoác cung caáp tôùi 52,5% trong toång löôïng nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn, tieáp tho laø Vieät Nam ñöùng thöù hai vôùi thò phaàn 25,5%. Trong naêm 2003, Nhaät Baûn nhaäp khaåu raát ít maët haøng soø ñoâng laïnh, giaûm hôn raát nhieàu so vôùi naêm tröôùc. Trong thaùng 12/2003, Vieät Nam xuaát sang Nhaät 16,6 nghìn taán soø ñoâng laïnh, cao hôn caùc thaùng tröôùc ñoù vaø naâng toång caû naêm leân 42,97 taán. Vôùi maët haøng ngheâu ñoâng laïnh, naêm 2003, xuaát khaåu taêng leân gaàn 1.000 taán, trò giaù xuaát khaåu 78 trieäu yeân. Beân caïnh ñoù, maët haøng thòt ngheâu muoái vaø thòt gheï ñoùng hoäp trong naêm qua khoâng xuaát ñöôïc sang thò tröôøng Nhaät Baûn. Baûng 2.5: Tình hình xuaát khaåu gheï, ngheâu vaø soø cuûa Vieät Nam vaøo Nhaät Baûn Naêm 2002 Naêm 2003 Maët haøng Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Naêm 2003 so vôùi naêm 2002 (taán) Gheï ñoâng laïnh 1.459,67 842,111 1.636,02 853,903 +176, 35 Ngheâu ñoâng laïnh 2.838,70 58,037 3.805,27 78,041 +966,57 Soø ñoâng laïnh 114,03 35,653 42,97 6,442 -71,06 Soø khoâ 0,21 13 10,47 494 +10,26 Nguoàn: Taïp chí thoâng tin thuûy saûn 19 • Veà maët haøng nhuyeãn theå (möïc vaø baïch tuoäc) Naêm 2003, chuùng ta xuaát sang Nhaät baûn 8.584 taán möïc ñoâng laïnh, kim ngaïch ñaït 5,12 tyû yeân. Maëc duø caùc thaùng cuoái naêm, xuaát khaåu möïc ñoâng laïnh cuûa Vieät Nam vaøo Nhaät ñaõ taêng nheï, nhöng toång löôïng xuaát khaåu cuûa caû naêm vaãn thaáp hôn so vôùi möùc 9.304 taán, kim ngaïch 5,74 tyû yeân xuaát khaåu trong naêm 2002. Tính ñeán thôøi ñieåm thaùng 11/2003, Nhaät Baûn trôû thaønh thò tröôøng tieâu thuï möïc vaø baïch tuoäc lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, chieám 37% toång trò giaù xuaát khaåu ôû maët haøng naøy cuûa Vieät Nam. Coâng ty Xuaát Nhaäp khaåu Thuûy saûn An Giang laø nhaø cung caáp lôùn nhaát ôû maët haøng naøy. Naêm 2003, maët haøng baïch tuoäc ñöôïc xuaát khaåu chuû yeáu ôû daïng ñoâng laïnh, ñaït 4.927 taán, thu ñöôïc kim ngaïch gaàn 1,31 tyû yeân, taêng hôn 4,1% veà löôïng vaø taêng 3,6% veà trò giaù so vôùi naêm 2002. Baûng 2.6: Tình hình nhaäp khaåu nhuyeãn theå cuûa Vieät Nam vaøo Nhaät Baûn Naêm 2002 Naêm 2003 Maët haøng Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Giaù TB (yeân/kg) Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Giaù TB (yeân/kg) Möïc oáng ñoâng laïnh 4.557,13 3.025.920 664 4.482,99 2.729,430 609 Möïc nang ñoâng laïnh 4.731,47 2.706.343 572 4.100,63 2.386,499 582 Möïc oáng loligo ñoâng laïnh 15,15 8.915 588 0 0 0 Möïc khoâ 263.79 261.674 992 220.17 218.573 993 Baïch tuoäc ñoâng laïnh 4.734,12 1.262,669 267 4.926,56 1.308,441 266 Baïch tuoäc khoâ 42,03 25,771 613 25,60 15,787 617 Nguoàn: Taïp chí thoâng tin thuûy saûn • Veà caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh caùc loaïi: Xuaát khaåu saûn phaåm caù caùc loaïi sang Nhaät Baûn naêm 2003 ñaït khoaûng 8.086 taán, kim ngaïch thu ñöôïc 2,02 tyû yeân. So vôùi naêm tröôùc, xuaát khaåu taêng 5,87% veà löôïng vaø taêng 15,41% veà trò giaù. Tuy nhieân so vôùi toâm, kim ngaïch thu ñöôïc töø xuaát khaåu caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh thaáp hôn raát nhieàu. Veà löôïng xuaát khaåu, caùc maët haøng coù löôïng xuaát khaåu naêm 2003 taêng hôn naêm 2002 laø caù ngöø vaây vaøng töôi, töø möùc 780,04 taán leân 1.079,91 taán, surimi ñoâng laïnh (taêng 4,3 laàn), caù ngöø fillet ñoâng laïnh, caù kieám fillet ñoâng laïnh, … Nhieàu maët haøng giaûm löôïng xuaát nhö caù soøng ñoâng laïnh (187,4 taán), caù ngöø maét to töôi (33,54 taán), caù ngöø vaèn ñoâng laïnh, caù daûi ñoâng laïnh… Xeùt cuï theå moät soá maët haøng ñaït kim ngaïch cao tôùi Nhaät baûn trong naêm qua thì caù ngöø vaây vaøng töôi laø maët haøng coù löôïng xuaát khaåu lôùn. Theo thoáng keâ, Vieät Nam laø nöôùc ñöùng thöù 8 trong soá caùc nöôùc coù löôïng xuaát khaåu maët haøng naøy tôùi Nhaät Baûn trong naêm 2003. Caù ngöø maét to töôi cuõng laø loaïi caù coù ñöôïc choã ñöùng taïi thò tröôøng Nhaät Baûn. Vieät Nam ñöùng thöù 9 trong soá caùc nöôùc thu ñöôïc kim ngaïch xuaát khaåu cao loaïi caù naøy tôùi Nhaät Baûn. Maëc duø veà löôïng xuaát khaåu, chuùng 20 ta thua keùm nhieàu so vôùi Aán Ñoä vaø Ñaøi Loan-hai quoác gia ñöùng ñaàu veà xuaát khaåu caù ngöø tôùi Nhaät Baûn, song chuùng ta laïi baùn ñöôïc giaù cao hôn hoï. Naêm 2003, Vieät Nam xuaát khaåu ñöôïc 42,9 taán caù thu sang Nhaät, ñöùng sau caùc nöôùc Haøn Quoác, Trung Quoác, New Zealand. Haøn Quoác laø nöôùc coù löôïng caù thu xuaát khaåu raát lôùn (tôùi 1,327 taán) tôùi thò tröôøng naøy. Vaø maëc duø maët haøng caù daûi ñoâng laïnh bò giaûm suùt veà löôïng xuaát khaåu, song Vieät Nam laø nöôùc ñöùng thöù 6 trong soá caùc nöôùc coù löôïng xuaát khaåu lôùn nhaát vaøo Nhaät vôùi giaù baùn cao nhaát, ñaït 383,6 yeân/kg. 21 Baûng 2.7: Moät soá saûn phaåm caù cuûa Vieät Nam xuaát tôùi thò tröôøng Nhaät Baûn (nguoàn: Taïp chí thoâng tin thuûy saûn) Naêm 2002 Naêm 2003 Maët haøng Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Naêm 2003 so vôùi 2002 (taán) Caù ngöø vaây vaøng töôi 780,04 574,558 1.079,91 720,563 +299.87 Caù ngöø maét to töôi 756,69 587,050 723,15 598,450 -33,54 Susimi ñoâng laïnh 214,18 27592 921,52 137,705 +707,34 Caù ngöø fillet ñoâng laïnh 236,28 88,670 332,55 118,891 +96,27 Caù soøng ñoâng laïnh 860,77 117,423 673,39 89,756 -187,38 Caù kieám fillet ñoâng laïnh 55,70 18,620 158,25 50,480 +102,55 Caù ngöø vaèn ñoâng laïnh 826,91 77,319 488,07 43,101 -338,84 Caù daûi ñoâng laïnh 162,57 54,552 95,12 36,487 -67,45 Tröùng caù trích ñoâng laïnh 15,04 19,236 48,61 55,815 +33,57 Tröùng caù tuyeát ñoâng laïnh 0 0 28,10 30,699 +28,10 Caù deït ñoâng laïnh 75,53 26,276 60,81 21,145 -14,72 Caù thu ñoâng laïnh 67,50 25,882 42,89 13,099 -24,61 Caù traùp ñoâng laïnh 39,50 13,363 11,26 5,791 -28,24 Caù hoài baïc ñoâng laïnh 0 0 11,37 5,358 +11,37 Caù ngöø ñoùng hoäp 357,23 5,519 343,91 4,871 -13,32 Caù bôn ñoâng laïnh 1,01 1,083 0,04 3,201 -0,97 Chaû caù ñoâng laïnh 984,33 12,745 1.506,79 13,629 +522,46 Caù khoâ 2.204,20 98,210 1.554,81 71,041 -649,39 Tröùng caù muoái 4,57 312 4,57 312 +4,57 Vi caù khoâ 0,33 33 0,45 33 +0,42 Qua baûng 2.7, ta thaáy caùc maët haøng ngöø vaây vaøng, susimi ñoâng laïnh, chaû caù ñoâng laïnh taêng leân ñoät bieán trong khi caùc maët haøng caù soøng, caù ngöø vaèn ñoâng laïnh laïi giaûm ñoät bieán chöùng toû söï bieán ñoäng raát lôùn, khoù döï ñoaùn nhu caàu ôû caùc maët haøng caù Moät soá ñaùnh giaù sau khi nghieân cöùu maët haøng xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam ôû thò tröôøng Nhaät Baûn : ¾ Maëc duø Nhaät Baûn laø thò tröôøng xuaát khaåu thuûy saûn lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, nhöng trong 10 maët haøng thuûy saûn nhaäp khaåu lôùn nhaát vaøo Nhaät Baûn thì Vieät Nam chæ tham gia maïnh vaøo 2-3 maët haøng ¾ Tyû leä xuaát khaåu thuûy saûn giaù trò gia taêng treân thò tröôøng Nhaät Baûn coøn khaù thaáp, khoaûng treân 20% toång giaù trò xuaát khaåu. Vieäc xuaát khaåu thuûy saûn döôùi daïng thoâ ít qua cheá bieán khieán nhieàu maët haøng xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn gaëp nhieàu khoù khaên nhö maët haøng möïc oáng ñoâng laïnh ôû thò tröôøng Nhaät Baûn ñöôïc quaûn lyù baèng haïn ngaïch, nhöng naêm 2000 Boä Coâng nghieäp vaø Ngoaïi thöông Nhaät Baûn giaûm haïn ngaïch nhaäp khaåu möïc oáng töø Vieät Nam ñeán 10 laàn laøm cho moät soá coâng ty thuûy saûn Vieät Nam gaëp khoù khaên, trong khi ñoù neáu möïc 22 oáng, möïc nang ñöôïc cheá bieán thaønh sushi, sashimi thì nhaäp khaåu vaøo Nhaät Baûn khoâng bò haïn cheá bôûi haïn ngaïch maø giaù trò xuaát khaåu cao hôn 4 laàn so vôùi xuaát khaåu thoâ. ¾ Hieän nay, Vieät Nam ñöùng thöù hai sau Thaùi Lan veà cung caáp möïc nang cho thò tröôøng Nhaät Baûn, nhöng tyû leä khaù lôùn trong soá naøy ñöôïc caùc nhaø cheá bieán Nhaät Baûn saáy khoâ vaø taùi xuaát sang thò tröôøng khaùc vôùi khoái löôïng lôùn hôn. Ñaây cuõng laø moät hieän töôïng ñaët ra cho caùc nhaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam phaûi suy ngaãm. Ñieàu naøy môû ra moät höôùng ñi môùi cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam laø lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn ñeå thöïc hieän cheá bieán taïi Vieät Nam, sau ñoù xuaát khaåu thuûy saûn ñaõ qua cheá bieán sang caùc thò tröôøng khaùc. Hình thöùc lieân keát naøy coù theå laø doanh nghieäp Vieät Nam seõ söû duïng maùy moùc vaø coâng ngheä Nhaät Baûn ñeå saûn xuaát vaø sau ñoù phía Nhaät Baûn seõ bao tieâu toaøn boä saûn phaåm. II.2.2.2.- Veà giaù caû caùc maët haøng thuûy saûn xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn: Saûn phaåm thuûy saûn Vieät Nam coù giaù töông ñoái caïnh tranh treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Tuy nhieân, ôû moät soá maët haøng, ñaëc bieät laø toâm, giaù töông ñoái cao so vôùi caùc nöôùc khaùc. Maët haøng toâm ñoâng laïnh naêm 2003 giaù XK trung bình ñaït 935 yeân/kg thaáp hôn Indonexia (1.072 yeân/kg) vaø Thaùi Lan (1.039yeân/kg) nhöng vaãn cao hôn AÁn Ñoä (849 yeân/kg) vaø Trung Quoác (768 yeân/kg) so vôùi naêm 2002 giaûm 0,6%. Maët haøng möïc, baïch tuoät ñoâng laïnh giaù XK trung bình ôû möùc (266 yeân/kg) thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc XK lôùn khaùc nhö Maroác (718 yeân/kg), Trung Quoác (672 yeân/kg), Thaùi Lan (316 yeân/kg) so vôùi naêm 2002 giaù maët haøng naøy cuõng giaûm ñi. Maët haøng caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh caùc loaïi: veà giaù trung bình, caùc maët haøng ñaït giaù XK cao hôn so vôùi naêm tröôùc bao goàm: caù taùp ñoâng laïnh (52%), caù daûi ñoâng laïnh (14,3%), caù ngöø maét to töôi (6,67%), Surimi ñoâng laïnh (16%). Tuy nhieân ña soá caùc maët treân ñeàu bò giaûm giaù, trong ñoù: caù ngöø vaây vaøng töôi (9,4%), caù ngöø fillet ñoâng laïnh (3,6%), caù soøng ñoâng laïnh (2,3%), tröùng caù trích ñoâng laïnh (10,2%), caù thu ñoâng laïnh (20,3%), caù traùp ñoâng laïnh (52%), caù ngöø vaèn ñoâng laïnh (5,6%). Xeùt cuï theå: - Maët haøng caù ngöø vaây vaøng töôi giaù XK trung bình ñaït (667,2 yeân/kg) thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc khaùc nhö Trung Quoác (913,2 yeân/kg), Ñaøi Loan (707,4 yeân/kg), AÁn ñoä (701,7 yeân/kg), nhöng cao hôn Thaùi Lan (570,9 yeân/kg). - Maët haøng caù ngöø maét to töôi giaù baùn trung bình laïi cao, ñaït (827,6 yeân/kg), coøn AÁn ñoä (781,5 yeân/kg) vaø Ñaøi Loan laø (683,3 yeân/kg). - Maët haøng caù thu xuaát sang Nhaät giaù trung bình laø (305,4 yeân/kg), trong khi ñoù cuûa Haøn Quoác laø (363,6 yeân/kg) vaø Trung Quoác laø (241 yeân/kg). - Maët haøng gheï ñoâng laïnh giaù baùn trung bình sang Nhaät laø (522 yeân/kg), cao hôn so vôùi caùc nöôùc Trung Quoác (438 yeân/kg) vaø AÁn Ñoä (398 yeân/kg). Toùm laïi, tröø hai maët haøng caù ngöø maét to töôi vaø gheï ñoâng laïnh coù giaù XK trung bình vaøo Nhaät Baûn cao hôn so vôùi caùc nöôùc khaùc vì ñaây laø nhöõng maët haøng cuûa Vieät Nam môùi xuaát sang Nhaät, nhu caàu tieâu duøng cao nhöng khaû naêng cung caáp coøn thaáp. Coøn laïi caùc maët haøng khaùc giaù xuaát khaåu trung bình vaøo Nhaät Baûn ñaït möùc töø thaáp ñeán trung bình so vôùi caùc nöôùc XK khaùc do chaát löôïng saûn phaåm coøn thaáp, chuûng loaïi ñôn ñieäu, veä sinh an toaøn thöïc phaåm thaáp, qui caùch vaø maãu 23 Nhaø baùn buoân Nhaø maùy Vieät Nam/Nhaø xuaát khaåu Nhaø nhaäp khaåu Nhaät Nhaø phaân phoái Nhaø haøng, Sieâu thò Ngöôøi baùn leû, ngöôøi tieâu duøng Caùc nhaø maùy cheá bieán laïi maõ chöa phuø hôïp vôùi thò hieáu , chuûng loïai, saûn phaåm cheá bieán saün chöa coù nhieàu nhöõng loïai phuø hôïp vôùi ngöôøi tieâu duøng Nhaät baûn laøm cho kim ngaïch XK chöa taêng cao. II.2.2.3.- Veà caùch thöùc toå chöùc XK haøng thuûy saûn cuûa Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn (phaân phoái saûn phaåm): Nhaø xuaát khaåu nöôùc ngoaøi muoán ñöa saûn phaåm tröïc tieáp thaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät Baûn phaûi traûi qua nhieàu vieäc phöùc taïp, qua nhieàu maét xích thöông maïi. Nhöng buø laïi nhaø xuaát khaåu coù theå baùn ñöôïc giaù cao, coù theå tieáp caän tröïc tieáp vôùi thò tröôøng ñeå naém baét cung, caàu nhaèm xaây döïng chieán löôïc caïnh tranh cho saûn phaåm. Vaø hieän chæ coù moät soá Doanh nghieäp lôùn cuûa Thaùi Lan, AÁn Ñoä, Trung Quoác môùi taïo döïng ñöôïc keânh phaân phoái tröïc tieáp saûn phaåm thuûy saûn treân thò tröôøng Nhaät Baûn. caùc Doanh nghieäp treân 80% laø xuaát khaåu qua caùc coâng ty thöông maïi Nhaät Baûn coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Vieät Nam. ÔÛ Vieät Nam, hieän coù treân 10 coâng ty kinh doanh thuûy saûn Nhaät Baûn laø Marubeni, Mishui, Intochu, Shumitomo, Tomen, Nishoiwai, Nichimen… Ñaây laø nhöõng coâng ty thöông maïi kinh doanh toång hôïp. Caùc coâng ty ñeàu coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Vieät Nam. Khi caùc coâng ty meï beân Nhaät coù nhu caàu mua haøng, hoï seõ thoâng baùo cho vaên phoøng ñaïi dieän taïi Vieät Nam. Caùc vaên phoøng naøy ñaõ coù saün ñaày ñuû nhöõng thoâng tin veà trình ñoä vaø khaû naêng cheá bieán cuûa moät soá coâng ty thuûy saûn Vieät Nam, hoï seõ hoûi haøng ñeán caùc coâng ty theo yeâu caàu veà chuûng loaïi haøng, soá löôïng, chaát löôïng. Caùc coâng ty Vieät Nam seõ chaøo haøng hay baùo giaù (offer). Coâng ty Nhaät taïi Vieät Nam seõ gôûi baûng baùo giaù cho coâng ty meï ôû Nhaät Baûn. Taïi ñaây, caùc coâng ty seõ caên cöù vaøo uy tín, giaù caû, trình ñoä cheá bieán ñeå löïa choïn ñoái taùc Vieät Nam vaø sau ñoù uûy quyeàn cho caùc vaên phoøng ñaïi dieän cuûa caùc coâng ty thuûy saûn taïi Vieät Nam ñeå ñaøm phaùn kyù keát hôïp ñoàng. Vôùi caùch xuaát khaåu naøy, haøng thuûy saûn phaûi ñi qua caùc nhaø nhaäp khaåu Nhaät Baûn roài sau ñoù môùi ñeán caùc nhaø baùn buoân, caùc nhaø haøng, khaùch saïn, heä thoáng sieâu thò, ngöôøi baùn leû vaø ngöôøi tieâu duøng. Vieäc ñam2 phaùn, giao dòch vaø kyù keát hôïp ñoàng ngoaïi thöông coù theå ñöôïc dieãn ra tröïc tieáp giöõa caùc nhaø cung caáp Vieät Nam vôùi caùc khaùch haøng Nhaät Baûn baét buoäc phaûi thoâng qua caùc nhaø nhaäp khaåu hoaëc vaên phoøng ñaïi dieän cuûa hoï taïi Vieät Nam (xem sô ñoà 2.1, 2.2). Sô ñoà 2.3: Keânh phaân phoái saûn phaåm thuûy saûn Vieät Nam vaøo Nhaät Baûn 24 Öu ñieåm cuûa caùch thöùc phaân phoái naøy: - Chi phí löu thoâng thaáp. - Keânh phaân phoái ñöôïc thieát laäp saün seõ thuaän lôïi cho caùc nhaø saûn xuaát Vieät Nam coù quy moâ hoaït ñoäng nhoû, naêng löïc tieáp caän thò tröôøng coøn haïn cheá vì khoâng phaûi maát thôøi gian vaø toán nhieàu chi phí cho vieäc nghieân cöùu keânh phaân phoái. Nhöôïc ñieåm cuûa caùch thöùc phaân phoái naøy: Giaù xuaát khaåu thaáp, ngöôøi xuaát khaåu khoâng chuû ñoäng ñònh giaù cho saûn phaåm cuûa mình treân thò tröôøng Nhaät Baûn, chuû yeáu tham khaûo giaù xuaát khaåu cuûa caùc nöôùc khaùc. Khoâng taïo ñöôïc teân tuoåi cho haøng thuûy saûn Vieät Nam bôûi phaàn lôùn caùc saûn phaåm XK cuûa Vieät Nam xuaát sang Nhaät döôùi daïng thoâ hoaëc sô cheá, noù seõ ñöôïc cheá bieán laïi thoâng qua caùc nhaø maùy cheá bieán cuûa Nhaät Baûn vaø seõ mang nhaõn hieäu haøng hoùa cuûa Nhaät Baûn. Khoâng tröïc tieáp tieáp caän vôùi ngöôøi tieâu thuï neân khoù naém baét ñöôïc nhöõng thay ñoåi veà thò hieáu tieâu duøng cuûa ngöôøi Nhaät Baûn. II.2.2.4.-Veà coâng taùc xuùc tieán thöông maïi: Vieäc tham gia caùc hoäi chôï trieån laõm quoác teá , ñaëc bieät laø caùc hoäi chôï trieån laõm ñöôïc toå chöùc taïi Nhaät baûn giuùp cho doanh nghieäp coù theå tìm kieám thoâng tin veà baïn haøng, tieáp xuùc vôùi nhöõng khaùch haøng tieàm naêng. Cuõng thoâng qua hoäi chôï nhieàu hôïp ñoàng xuaát khaåu ñaõ ñöôïc kyù keát, nhieàu ñoái taùc kinh doanh, baïn haøng nöôùc ngoaøi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh . Beân caïnh ñoù, doanh nghieäp cuõng coù theå hoïc hoûi , thu thaäp caùc thoâng tin veà saûn phaåm cuõng nhö caùc bieän phaùp Marketingcuaû caùc doanh nghieäp ñang chieám lónh haøng ñaàu taïi Nhaät baûn.Tuy nhieân trong ñieàu kieän caùc doanh nghieäp cuûa ta ñang coù raát nhieàu khoù khaên veà maët taøi chính, neân vieäc tham gia hoäi chôï coøn ít. Ñeå chuû ñoäng naém baét thoâng tin, töø naêm 2003 ñaõ coù moät soá doang nghieäp XK thuyû saûn chuû ñoäng môû vaên phoøng ñaïi dieän cuûa mình taïi Nhaät baûn, tröïc tieáp tìm baïn haøng , tìm hieåu nhu caàu khaùch haøng , nhaát laø nghieân cöùu caùch cheá bieán vaø tieâu thuï saûn phaåm cuûa ngöôùi Nhaät Baûn nhaèm laøm taêng theâmchuûng loaïi maët haøng cheá bieán xuaát khaåu II.2.3. Veà thoâng tin thöông maïi: Trong caùc baïn haøng lôùn cuûa Vieät Nam, Nhaät baûn ñöôïc coi laø moät thò tröôøng khoù tính vaø coù nhieàu ñieåm raát khaùc bieät so vôùi caùc thò tröôøng khaùc. Nhöõng söï khaùc bieät naøy baét nguoàn töø söï khaùc nhau veà vò trí ñiaï lyù vaø vaên hoùa vì vaäy thoâng tin veà thò tröôøng naøy heát söùc caàn thieát. Tuy nhieân caùc doanh nghieäp Vieät Nam gaëp raát nhieàu khoù khaên trong vieäc tìm hieåu nhu caàu, cuõng nhö söï thay ñoåi veà thò hieáu ñeå coù nhöõng chieán löôïc xuaát khaåu phuø hôïp. Nguyeân nhaân thieáu thoâng tin laø ña soá doanh nghieäp Vieät Nam chöa coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Nhaät Baûn vaø coù ít saùch baùo ñeà caäp ñeán ñaëc ñieåm cuõng nhö taäp quaùn tieâu duøng cuûa ngöôøi daân Nhaät baûn. Nhöõng thoâng tin ñöa ra thöôøng manh muùn, truøng laép, thoâng tin ñaõ qua xöû lyù vaø 25 thoâng tin chuyeân saâu coøn thieáu . Gaàn ñaây, doanh nghieäp coù theå thu thaäp thoâng tin töø nhieàu keânh khaùc nhau nhö töø baùo, taïp chí nhö caùc aán phaåm cuûa Boä thöông maïi nhö: Taïp chí Thoâng tin thöông maïi, Baùo Thöông maïi hoaëc caùc tôø baùo khaùc nhö : Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam, Kinh teá Saøi Goøn…Hoaëc laø doanh nghieäp coù theå tìm kieám thoâng tin treân maïng Internet, ñaây laø moät hình thöùc höõu hieäu ñeå coù thoâng tin. Hieän nay, Phoøng Thöông maïi vaø coâng nghieäp Vieät Nam (VCCI) ñaõ môû trang Web ñeå cung caáp thoâng tinveà thò tröôøng . Ngoaøi ra caùc doanh nghieäp coøn coù theå tìm kieám thoâng tin veà thò tröôøng Nhaät baûn töø ñòa chæ cuûa Toå chöùc xuùc tieán thöông maïi Nhaät Baûn (JETRO), hoaëc doanh nghieäp cuõng coù theå tìm thoâng tin thoâng qua phoøng Thöông maïi vaø Coâng nghieäp Vieät nam II.2.4.Veà tình hình lao ñoäng trong ngaønh thuyû saûn Baûng 2.8: Toång soá lao ñoäng trong ngaønh thuyû saûn qua caùc naêm Naêm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 Soá lao ñoäng laøm ngaønh thuûy saûn (1.000 ngöôøi) 1.860 2.100 2.350 2.570 2.810 3.030 3.120 Toác ñoä phaùt trieån (%) 112,90 111.90 109,36 119,57 107,82 102,97 Naêm 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Soá lao ñoäng laøm ngaønh thuûy saûn (1.000 ngöôøi) 3.200 3.350 3.380 3.400 3.620 3.810 3.970 Toác ñoä phaùt trieån (%) 102,56 104,68 105,62 100,59 106,47 105,24 104,19 Nguoàn : Baùo caùo toång keát haøng naêm cuûa Boä Thuûy saûn Vôùi tình hình thöïc teá cuûa nhöõng naên gaàn ñaây vaø nhöõng naêm tôùi thì löïc löôïng lao ñoäng thuûy saûn seõ coøn tieáp tuïc gia taêng. Theo chieán löôïc phaùt trieån ngaønh thuûy saûn (2000-2010) toång soá vieäc laøm thöôøng xuyeân trong ngaønh thuûy saûn seõ taêng leân tôùi 3,9 trieäu lao ñoäng (naêm 2005); 4,4 trieäu lao ñoäng (naêm 2010). Trong ñoù lao ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn vaø cheá bieán thuûy saûn taêng gaáp 2 laàn vaø öôùc khoaûng 500.000-700.000 ngöôøi tham gia khoâng thöôøng xuyeân trong ngaønh thuûy saûn . Naâng toång soá ngöôøi soáng baèng ngheà kinh teá thuûy saûn leân khoaûng 6 trieäu ngöôøi. Ñaây laø con soá khoâng heà khieâm toán khi maø KHCN ngaøy caøng phaùt trieån vaø maùy moùc thieát bò ñang daàn thay theá cho con ngöôøi trong moïi hoaït ñoäng SXKD. Veà trình ñoä cuûa lao ñoäng trong lónh vöïc nuoâi troàng thuyû saûn hieän nay coøn yeáu vaø thieáu nhieàu so vôùi nhu caàu vaø toác ñoä gia taêng maët nöôùc nuoâi troàng thuyû saûn. Theo soá lieâu thoáng keâ naêm 2003 trong hôn 400 nghìn hoä, hôn 17 nghiøn trang traïi, vaø gaàn 1.2 trieäu lao ñoäng tröïc tieáp tham gia vaøo hoaït ñoäng thuyû saûn chæ coù khoaûng 2400 ngöôøi coù trình ñoä trung caáp chieám 2% vaø 670 ngöôøi coù trình ñoä ñaïi hoïc chieám khoaûng 0.56% toång soá lao ñoäng nuoâi troàng thuyû saûn ôû caùc trang traïi. Beân caïnh ñoù, nhöõng ngöôøi coù kinh nghieäm veà lónh vöïc naøy cuõng khoâng nhieàu, phaàn lôùn caùc chuû trang traïi hoaëc chuû hoä nuoâi troàng thuyû saûn hieän nay môùi chuyeån töø ngheà noâng hoaëc caùc ngheà khaùc sang, neân caû trình ñoä vaø kinh nghieäm nuoâi troàng thuyû saûn ñeàu raát yeáu. Do vaäy, nhöõng maâu thuaãn giöõa yeâu caàu khoa hoïc kyõ thuaät cao trong nuoâi troàng thuyû saûn, nhaát laø phöông phaùp nuoâi toâm coâng nghieäp vôùi khaû naêng haïn cheá caùc chuû hoä, chuû trang traïi ngaøy caøng trôû neân gay gaét. Ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn naøy, nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ xuaát hieân moät soá moâ hình thueâ möôùn caùn 26 boä kyõ thuaät, nhaát laø kyõ sö thuyû saûn laøm caùc chöùc naêng tö vaán kyõ thuaät cho caùc chuû trang traïi, chuû hoä nuoâi troàng thuyû saûn böôùc ñaàu ñem laïi keát quaû cuï theå. Trong lónh vöïc cheá bieán thuyû saûn trình ñoä cuûa löïc löôïng lao ñoäng cuõng coøn thaáp, soá löôïng kyõ sö thuyû saûn trong caùc doanh nghieäp cheá bieán coøn chieám tyû leä thaáp, ña soá lao ñoäng ôû trình ñoä lao ñoäng giaûn ñôn neân vieäc hoïc taäp vaø naém baét kyõ thuaät saûn xuaát raát haïn cheá.Aûnh höôûng ñeán naêng suaát lao ñoäng vaø chaát löôïng saûn phaåm xuaát khaåu. I.2.5.Veà tình hình taøi chính : .Baûng 2.9.- Veà maët voán ñaàu tö phaùt trieån qua caùc naêm Chæ tieâu Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Toång soá voán ñaàu tö (tyû ñoàng) Trong ñoù: - Giaù trò TSCÑ môùi taêng thuoäc voán ñaàu tö (tyû ñoàng) 3715,5 879,1 2513,2 1375,5 2919,4 1654,9 3300 1900 Nguoàn : Nieân Giaùm thoáng keâ 2003 Toác ñoä taêng tröôûng voán ñaàu tö cho ngaønh Thuûy saûn naêm 2000 ñaït möùc cao, naêm 2001 suït giaûm, nhöng töø naêm 2002 trôû laïi ñaây , möùc voán ñaàu tö coù chieàu höôùng taêng daàn trôû laïi.Xu höôùng taêng tröôûng naøy chöa phuø hôïp vôùi toác ñoä taêng cuûa saûn löôïng thuyû saûn khai thaùc, nuoâi troàng vaø giaù trò thuyû saûn xuaát khaåu. Theo tin töø taïp chí Thoâng tin Thuyû saûn, trong naêm 2004 nhaø nöôùc ñaõ caáp ngaân saùch cho ngaønh Thuyû saûn toå chöùc coâng taùc xuùc tieán thöông maïi gaàn 10 tyû ñoàng vaø Boä Thuyû saûn cuõng ñaõ quyeát ñònh ñaàu tö 19 tyû ñoàng cho caùc haïng muïc coâng trình cuûa döï aùn Trung taâm gioáng quoác gia thuyû saûn nöôùc ngoït Nam Boä . Soá voán ñaàu tö naøy theå hieän noã löïc cuûa chính phuû trong vieäc thöïc hieän quyeát taâm naâng cao kim ngaïch xuaát khaåu vaø saûn löôïng nuoâi troàng thuyû saûn. II.2.6. Ñaùnh giaù ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu : Qua phaân tích thöïc traïng keát quaû hoaït ñoäng cuûa ngaønh thuyû saûn noùi chung vaø xuaát khaåu thuyû saûn qua Nhaät baûn noùi rieâng, taùc giaû nhaän thaáy nhöõng ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu veà thöïc traïng xuaát khaåu thuyû saûn cuûa Vieät nam qua Nhaät Baûn nhö sau: II.2.6.1.- Ñieåm maïnh: • Nhieàu doanh nghieäp, trong ñoù coù nhöõng doanh nghieäp tö nhaân, ñöôïc ñaàu tö lôùn, thieát bò cheá bieán hieän ñaïi ñeå taïo ra nhöõng saûn phaåm cheá bieán phuø hôïp vôùi thò tröôøng Nhaät Baûn. • Nhieàu doanh nghieäp ñaõ xaây döïng caùc tieâu chuaån quaûn trò chaát löôïng: GMP, HACCP… taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå thaâm nhaäp thò tröôøng. 27 • Saûn phaåm thuûy saûn chuû löïc cuûa Vieät Nam nhö: toâm, möïc, baïch tuoäc, gheï, caù…. ñöôïc ñaùnh giaù thôm ngon vì nuoâi theo phöông thöùc quaûng canh, baùn töï nhieân. • Giaù caû cuaû moät soá maët haøng xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn ôû möùc töông ñoái cao • Nhieàu doanh nghieäp thuûy saûn coù kinh nghieäm saûn xuaát cheá bieán, giao dòch thöông maïi vôùi caùc ñoái taùc Nhaät Baûn vaø taïo ñöôïc choã ñöùng oån ñònh treân thò tröôøng naøy. • Moät soá doanh nghieäp ñaõ coù vaên phoøng ñaïi dieän taïi Nhaät baûn vaø ñaõ quan taâm ñeán vieäc tham gia caùc hoäi chôï quoác teá taïi Nhaät Baûn. • Thoâng tin veà thò tröôøng , veà nhu caàu tieâu duøng ñaõ nhieàu hôn, cuï theå hôn thoâng qua caùc keânh thoâng tin ña daïng. • Löïc löôïng lao ñoäng trong ngaønh thuyû saûn qua caùc naêm ñeàu taêng leân II.2.6.2.- Ñieåm yeáu: • Coâng suaát thieát bò cheá bieán thuyû saûn chöa phuø hôïp vôùi nguoàn nguyeân lieäu • Haøng thuûy saûn xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn chuû yeáu xuaát khaåu döôùi daïng nguyeân lieäu sô cheá caáp ñoâng neân giaù trò xuaát khaåu coøn thaáp. • Saûn phaåm thuûy saûn Vieät Nam chöa coù thöông hieäu xuaát khaåu coù uy tín rieâng, mang tính ñaëc thuø ñoäc ñaùo. • Saûn phaåm thuûy saûn chöa ña daïng phong phuù. • Hoaït ñoäng tieáp thò coøn yeáu vì vieäc ñöa haøng vaøo Nhaät Baûn coøn phuï thuoäc vaøo caùc nhaø baùn buoân ngöôøi Nhaät, gaàn nhö chöa coù doanh nghieäp naøo toå chöùc phaân phoái tröïc tieáp treân thò tröôøng Nhaät Baûn. • Nguyeân lieäu thuûy saûn coøn thieáu, caïnh tranh trong thu mua coøn cao daãn ñeán giaù thaønh ñaàu vaøo cuûa thuûy saûn cao. • Giaù caû saûn phaåm xuaát khaåu coøn ôû möùc thaáp neân giaù trò xuaát khaåu taêng chöa ngang taàm taêng leân cuaû saûn löôïng xuaát khaåu . • YÙ thöùc kieåm soaùt veä sinh an toaøn cho saûn phaåm thuûy saûn cuûa nhaø saûn xuaát, ñaùnh baét, cheá bieán chöa cao, cho neân coù nhöõng loâ haøng bò ñoái taùc Nhaät Baûn traû veà vì khoâng ñaûm baûo chaát löôïng. • Naém thoâng tin veà thò tröôøng chöa kòp thôøi, bò ñoäng, phuï thuoäc vaøo ñoái taùc. • Coù ñeán 300 doanh nghieäp Vieät Nam tham gia xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn, tuy nhieân, giöõa caùc doanh nghieäp naøy chöa coù söï lieân keát maïnh, thieáu söï ñieàu tieát chung, daãn tôùi caïnh tranh khoâng laønh maïnh trong mua nguyeân lieäu vaø baùn saûn phaåm gaây thieät haïi cho chính baûn thaân caùc doanh nghieäp. • Tính caïnh tranh cuûa thuûy saûn Vieät Nam chöa mang tính vöôït troäi, chöa coù nhaõn hieäu noåi tieáng taïo laäp ñöôïc thoùi quen söû duïng cuûa ngöôøi tieâu duøng ôû caùc thò tröôøng. • Trình ñoä cuûa ngöôøi lao ñoäng trong caùc lình vöïc saûn xuaát, cheá bieán thuûy saûn coøn thaáp laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng saûn phaåm xuaát khaåu. II.3.CAÙC YEÁU TOÁ BEÂN NGOAØI AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HOAÏT ÑOÄNG XUAÁT KHAÅU THUYÛ SAÛN CUÛA VIEÄT NAM VAØO NHAÄT BAÛN Ñeå coù theå ñöa ra caùc giaûi phaùp phuø hôïp nhaèm môû roäng thò tröôøng Nhaät baûn cuõng caàn nghieân cöùu caùc yeáu toá beân ngoaøi aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng naøy. II.3.1.Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng vó moâ: 28 II.3.1.1.Veà cô cheá quaûn lyù: Töø nhöõng naêm 90 trôû laïi ñaây, cô cheá quaûn lyù ngaønh thuyû saûn coù nhieàu ñoåi môùi, thay ñoåi theo höôùng ña daïng hoùa caùc loaïi hình xí nghieäp, ña phöông hoùa caùc quan heä maäu dòch. Caùc ñòa phöông ñeàu tröïc tieáp tham gia xuaát khaåu thuyû saûn, caùc doanh nghieäp Vieät nam laïi coù böôùc phaùt trieån môùi treân quy moâ lôùn hôn, xöùng ñaùng laø ngaønh muõi nhoïn trong neàn kinh teá quoác daân. Heä thoáng luaät phaùp, chính saùch vaø cô cheá quaûn lyù ñaõ töøng böôùc ñöôïc xaây döïng, goùp phaàn quan troïng ñeå hình thaønh haønh lang phaùp lyù cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh toaøn ngaønh. Tuy nhieân vaãn coøn moät soá toàn taïi caàn khaéc phuïc nhö: -Heä thoáng luaät vaø caùc vaên baûn phaùp quy chöa ñoàng boä, chöa coù Luaät Thuyû saûn.Coù nhöõng hoaït ñoäng ñaõ ñöôïc phaùp luaät quy ñònh nhö phaùp leänh Baûo veä, phaùt trieån vaø taùi taïo nguoàn lôïi nhöng hieäu quaû thöïc thi coøn thaáp. -Nhieàu thuû tuïc haønh chính coøn choàng cheùo , gaây khoâng ít phieàn haø, phaùt sinh tieâu cöïc, laøm giaûm hieäu löïc quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc . Vieäc xöû lyù ban haønh vaên baûn quy phaïm phaùp luaät coøn chaäm chaïp vaø loûng leûo veà cô sôû phaùp lyù. Kyû cöông pheùp nöôùc chöa nghieâm. II.3.1.2. Veà boä maùy toå chöùc ngaønh: Cô quan chuû quaûn cao nhaát cuûa ngaønh laø Boä Thuyû saûn- ñôn vò xaây döïng vaø chæ ñaïo vieäc thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån ngaønh thuyû saûn thoâng qua caùc cô cheá chính saùch vaø heä thoáng luaät phaùp, ñoàng thôøi nghieân cöùu caùc giaûi phaùp ñeå thuùc ñaåy ngaønh thuyû saûn phaùt trieån theo höôùng ngaøy caøng taêng veà hieäu quaû kinh teá xaõ hoäi. Döôùi Boä Thuyû saûn laø caùc cô quan, caùc vieän, tröôøng, caùc sôû – nhöõng ñôn vò tröïc tieáp giuùp Boä hoaøn thaønh caùc muïc tieâu ñinh höôùng ñaët ra. Tuy nhieân hoaït ñoäng cuûa boä maùy toå chöùc ngaønh coøn nhieàu yeáu keùm trong coâng taùc chæ ñaïo ñieàu haønh nhö: chöa ñöa ra caùc giaûi phaùp cuï theå hoùa caùc chuû tröông chính saùch chung ñoái vôùi phaùt trieån ngaønh ñaùp öùng vôùi thöïc tieãn ñang ñoøi hoûi; Caùc chính saùch ban haønh nhieàu maët ñeà ra ñaõ laâu nhöng chaäm raø soaùt, ñieàu chænh boå sung cho phuø hôïp vôùi thöïc tieãn; Nhieàu chöông trình, ñeà aùn, döï aùn chaäm trình Chính Phuû pheâ duyeät, chaát löôïng chuaån bò chöa toát , phaûi laøm ñi laøm laïi nhieàu laàn. II.3.1.3.Veà caùc chính saùch kinh teá vó moâ hoã trôï cho ngaønh Thuyû saûn phaùt trieån: Nhaø nöôùc ñaõ daønh cho ngaønh Thuyû saûn moät söï quan taàm toaøn dieän töø ñònh höôùng chieán löôïc ñeán pheâ duyeät caùc chöông trình phaùt trieån vaø ñaûm baûo caùc nguoàn ñaàu tö. Nguoàn voán ngaân saùch caáp cho ngaønh thuyû saûnqua caùc naêm ñeàu taêng leân, naêm 2001 taêng 2.53% so vôùi naêm 2000, naêm 2002 cuõng taêng 3.18% so vôùi 2001 vaø naêm 2003 taêng 3.5% so vôùi 2002. Nhôø coù nguoàn ñaàu tö ngaøy moät taêng maø ngaønh coù ñieàu kieän trieån khai boå sung môùi cô sôû haï taàng, töø caùc beán caù, caûng caùñeán vieäc môû roäng vaø ñaàu tö chieàu saâu cho nuoâi troàng thuyû saûn, naâng caáp caùc cô sôû cheá bieán, cô sôû nghieân cöùu – ñaøo taïo, cô sôû dòch vuï haäu caàn. Ñaëc bieät keå töø naêm 1997 trôû laïi ñaây nhaø nöôùc ñaõ daønh cho vieäc ñoùng taøu thuyeàn vaø trang bò cho 29 khai thaùc xa bôø döôïc 1.400 tyû ñoàng voán tín duïng öu ñaõi neân ñaõ giuùp ngaønh boå sung vaøo ñoäi taøu khai thaùc xa bôø hôn 850 chieác, ñöa löïc löôïng ñaùnh baét tieán ra khôi xa, giaûm daàn aùp löïc khai thaùc gaàn bôø, töøng böôùc chuyeån dòch cô caáu khai thaùc haûi saûn. Theo tin töø taïp chí Thoâng tin Thuyû saûn, trong naêm 2004 nhaø nöôùc ñaõ caáp ngaân saùch cho ngaønh Thuyû saûn toå chöùc coâng taùc xuùc tieán thöông maïi gaàn 10 tyû ñoàng vaø Boä Thuyû saûn cuõng ñaõ quyeát ñònh ñaàu tö 19 tyû ñoàng cho caùc haïng muïc coâng trình cuûa döï aùnTrung taâm gioáng quoác gia thuyû saûn nöôùc ngoït Nam Boä . Soá voán ñaàu tö naøy theå hieän noã löïc cuûa chính phuû trong vieäc thöïc hieän quyeát taâm naâng cao kim ngaïch xuaát khaåu vaø saûn löông nuoâi troàng thuyû saûn. Chuû tröông ña daïng hoùa caùc thaønh phaàn kinh teá ñaõ phaùt trieån saâu roäng vaø thu ñöôïc nhieàu thaønh quaû to lôùn. Cho ñeán nay, hoaït ñoäng thuyû saûn ñaõ thu huùt ñaày ñuû caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia, ñoù laø kinh teá nhaø nöôùc, kinh teá taäp theå, kinh teá tö baûn tö nhaân, kinh teá caù theå, kinh teá tö baûn nhaø nöôùc. Trong khi caùc ñoäi taøu ñaùnh caù quoác doanh hoaëc phaûi giaûi theå hoaëc phaûi chuyeån sang khai thaùc keát hôïp vôùi kinh doanh dòch vuï vaø caùc quoác doanh nuoâi troàng thuyû saûn gaëp khoù khaên, nhieàu ñôn vò nôï ñoïng keùo daøi ñang ñöùng tröôùc nguy cô phaù saûn thì caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc, ñaëc bieät laø thaønh phaàn kinh teá tö nhaân laïi toû ra coù nhieàu öu theá vaø phaùt trieån maïnh caû veà chieàu saâu vaø chieàu raäng, tö nhaân tham gia caû trong khai thaùc, nuoâi troàng, cheá bieán vaø xuaát khaåu thuyû saûn vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phaàn kinh teá naøy ñaõ ñaït hieäu quaû cao. Thoâng qua Boä Thuyû saûn , nhaø nöôùc ñaõ tröïc tieáp chæ ñaïo vieäc phaùt trieån ngaønh Thuyû saûn.Vieäc xaây döïng quy hoaïch phaùt trieån thuyû saûn ñeán naêm 2010 ñaõ ñöôïc boä thöïc hieän töø naêm 1998 vaø ñieàu chænh söûa chöõa vaøo naêm 2000 ,tuy vaãn coøn nhieàu vaán ñeà caàn phaûi xem xeùt nhöng ñaõ theå hieän ñöôïc söï quan taâm xaây döïng moät ñònh höôùng phaùt trieån laâu daøi cho moät ngaønh coù nhieàu tieàm naêng. Chöông trình khai thaùc haûi saûn xa bôø ñaõ ñöôïc Boä xaây döïng töø naêm 1997 theo quyeát ñònh cuûa Chính phuû nhaèm ñaåy nhanh tieán trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc; Chöông trình Phaùt trieån xuaát khaåu thuyû saûn ñeán naêm 2005 maø Thuû töôùng Chính phuû pheâ duyeät ñaõ vaø ñang ñöôïc thöïc hieän vôùi keát quaû ñaït ñöôïc vöôït baäc, ñöa xuaát khaåu thöïc söï laøm toát vai troø môû ñöôøng vaø laø caàu noái, môû roäng thò tröôøng, thuùc ñaåy nuoâi troàng vaø khai thaùc thuyû saûn phaùt trieån. II.3.2.Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng vi moâ: II.3.2.1.Vaøi neùt veà thò tröôøng thuyû saûn Nhaät baûn: II.3.2.1.1. Nhaät Baûn laø cöôøng quoác veà saûn xuaát thuûy saûn : Nhaät Baûn ñaõ töø laâu ñôøi coù ngheà ñaùnh baét vaø cheá bieán thuûy saûn raát maïnh. Tröôùc naêm 1992, Nhaät Baûn luoân laø nöôùc ñöùng ñaàu theá giôùi veà saûn löôïng ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy saûn vôùi saûn löôïng gaàn 10 trieäu taán (xem baûng 2.10.). Vaø trong 10 naêm qua, saûn löôïng khai thaùc cuûa Nhaät caû treân bieån laãn trong luïc ñòa lieân tuïc giaûm nhöng vaãn ñöùng ôû vò trí thöù tö treân theá giôùi, ñaùp öùng 2/3 nhu caàu cuûa thò tröôøng Nhaät vaø xuaát khaåu khoaûng 300.000 taán thuûy saûn (khoâng keå ngoïc trai) trò giaù töø 700 - 800 trieäu USD. 30 Baûng 2.10 : Löôïng thuûy saûn saûn xuaát trong nöôùc taïi Nhaät Baûn ÑVT:1.000 taán Ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy saûn ngoaøi bieån Ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy saûn trong luïc ñòa Naêm Toång soá Toång soá Ñaùnh baét Nuoâi troàng Toång soá Ñaùnh baét Nuoâi troàng 1991 9.978 9.773 8.511 1.262 205 107 98 1992 9.266 9.078 7.772 1.306 188 97 91 1993 8.707 8.530 7.256 1.274 177 91 86 1994 8.103 7.934 6.590 1.344 169 93 77 1995 7.489 7.322 6.007 1.315 167 92 75 1996 7.417 7.250 5.974 1.276 167 94 73 1997 7.411 7.258 5.985 1.273 153 86 67 1998 6.684 6.542 5.315 1.227 143 79 64 1999 6.626 6.492 5.239 1.253 134 71 63 2000 6.384 6.252 5.022 1.231 132 71 62 2001 6.246 6.114 4.910 1.204 132 70 62 2002 6.193 6.063 4.881 1.182 130 69 61 Nguoàn : Boä Noâng, Laâm, Thuûy saûn Nhaät Baûn Nguyeân nhaân tröïc tieáp gaây ra söï giaûm suùt veà saûn löôïng khai thaùc haûi saûn Nhaät Baûn, ñaëc bieät ôû nguoàn caù ñaùnh baét laø do chaát löôïng caùc loaïi caù soáng theo ñaøn nhö caù Sacdine, caù thu bò xuoáng caáp traàm troïng. Beân caïnh ñoù, tuyeân ngoân veà ñaëc quyeàn kinh teá 200 haûi lyù cuûa caùc quoác gia caù bieån cuõng aûnh höôûng maïnh ñeán ñaùnh baét caù cuûa Nhaät bôûi vì Nhaät Baûn khoâng coøn ñöôïc töï do ñaùnh baét caù ôû vuøng gaàn bôø bieån cuûa caùc nöôùc khaùc maø hoï phaûi traû tieàn khi vaøo ñaùnh baét caù trong khu vöïc thuoäc haûi phaän cuûa nöôùc khaùc. Ngoaøi ra, söï thay ñoåi cuûa moâi tröôøng, khí haäu traùi ñaát nhö doøng haûi löu, nhieät ñoä nöôùc bieån taêng leân, tình traïng caïn kieät nguoàn caù ôû caùc vuøng bieån laân caän do ñaùnh baét böøa baõi … cuõng laøm giaûm saûn löôïng khai thaùc. Trong khi ñoù, vieäc nuoâi troàng thuûy saûn trong luïc ñòa vôùi chi phí cao, giaù thaønh lôùn, khoâng caïnh tranh ñöôïc vôùi thuûy saûn nhaäp khaåu, khieán nhieàu nhaø nuoâi troàng thuûy saûn chuyeån ngheà hoaëc khoâng gia taêng dieän tích. Nghieân cöùu ñaëc ñieåm naøy cho ta thaáy : vieäc giaûm suùt löôïng thuûy saûn saûn xuaát cuûa nöôùc Nhaät, trong khi nhu caàu giaûm khoâng nhieàu (do khoù khaên kinh teá), môû ra khaû naêng to lôùn cho thuûy saûn nhaäp khaåu thaâm nhaäp, trong ñoù coù thuûy saûn cuûa Vieät Nam. II.3.2.1.2. Tình hình nhaäp khaåu thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn : Nhaät Baûn ñöôïc coi laø nöôùc nhaäp khaåu thuûy saûn lôùn nhaát theá giôùi, haøng naêm nhaäp khaåu treân döôùi 4 trieäu taán vôùi trò giaù nhaäp khaåu 16 - 18 tyû USD. Nhaäp khaåu coù vai troø ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi thò tröôøng kinh doanh thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn vì : - Tröôùc tieân, nhö ñeà caäp treân ñaây, vieäc khai thaùc vaø nuoâi troàng thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn ñang treân chieàu höôùng giaûm vaø coù theå khoâng bao giôø cung caáp ñuû cho nhu caàu trong nöôùc. 31 - Nguoàn cung haøng nhaäp khaåu vaø chaát löôïng coù theå töông ñoái ñoàng nhaát hôn so vôùi thuûy saûn trong nöôùc. Ñieåm naøy ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi heä thoáng keânh nhaø haøng vaø nhöõng nhaø cheá bieán thuûy saûn trong nöôùc, nhöõng ñôn vò luoân kinh doanh vôùi soá löôïng lôùn. - Nguoàn haøng thuûy saûn nhaäp khaåu thöôøng reû hôn so vôùi haøng trong nöôùc. - Caùc nhaø phaân phoái Nhaät Baûn cho caùc maët haøng thuûy saûn ñaõ phaùt trieån vieäc kinh doanh cuûa mình ra nöôùc ngoaøi nhaèm taïo ñieàu kieän cho vieäc thu mua thuûy saûn ñeå phaân phoái taïi Nhaät Baûn. - Caùc nöôùc xuaát khaåu thuûy saûn vaøo Nhaät Baûn ñang xuùc tieán vieäc xuaát khaåu cuûa hoï. Nghieân cöùu tình hình nhaäp khaåu thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn giuùp chuùng ta hình dung ñöôïc : dung löôïng cuûa thò tröôøng; nhöõng maët haøng nhaäp khaåu chuû yeáu; ñoái thuû caïnh tranh … Dieãn bieán nhaäp khaåu thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn töø tröôùc cuoäc khuûng hoaûng kinh teá ñeán heát naêm 2003 nhö sau : Baûng 2.11 : Tình hình nhaäp khaåu thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn Naêm Khoái löôïng (trieäu taán) Giaù trò (tyû USD) Tyû leä taêng, giaûm (%) 1995 3,48 17,83 1996 3,35 17,02 -4,40 1997 3,31 15,54 -8,60 1998 3,00 12,82 -17,30 1999 3,41 15,25 +19,00 2000 3,54 16,13 +6,00 2001 3,71 16,91 +4,83 2002 3,82 17,01 +5,65 2003 3,91 17,49 +2,82 Nguoàn : Boä Noâng Laâm - Thuûy haûi saûn Nhaät Baûn Theo baûng 2.11, saûn löôïng vaø giaù trò thuûy saûn nhaäp khaåu cuûa Nhaät baûn giaûm ñeán möùc thaáp vaøo naêm 1998, nhöng laïi taêng maïnh leân töø 2000 trôû laïi ñaây. Caùc maët haøng thuûy saûn nhaäp khaåu chuû yeáu : Coù 7 nhoùm maët haøng ñöôïc Nhaät Baûn nhaäp khaåu nhieàu nhaát (xem baûng 2.12) Baûng 2.12 : Nhöõng maët haøng nhaäp khaåu thuûy saûn chuû yeáu cuûa Nhaät Baûn töø 1995 - 2003 : STT Nhoùm saûn phaåm Tyû troïng töøng maët haøng trong giaù trò nhaäp khaåu bình quaân 1 Toâm vaø toâm huøm daïng ñoâng vaø khoâng ñoâng 19,3 2 Caù ngöø ñoâng vaø khoâng ñoâng 13,1 3 Cua, gheï caùc loaïi 8,0 4 Caù hoài ñoâng vaø khoâng ñoâng 7,9 32 5 Caù khaùc ñoâng vaø khoâng ñoâng 6,1 6 Caù chình caùc loaïi 6,3 7 Möïc, baïch tuoäc ñoâng 5,4 Nguoàn : Boä Noâng - Laâm - Thuûy haûi saûn Nhaät Baûn Trong caùc maët haøng thuûy saûn nhaäp khaåu chuû yeáu, hai maët haøng toâm vaø caù ngöø chieám tæ leä cao hôn caùc maët haøng khaùc. Sau ñaây laø chi tieát tình hình nhaäp khaåu caùc maët haøng thuûy saûn maø Vieät Nam coù tieàm naêng xuaát khaåu. MAËT HAØNG TOÂM : Hieän nay, Nhaät Baûn laø nöôùc nhaäp khaåu toâm lôùn thöù hai treân theá giôùi (sau Hoa Kyø). Sau ñaây laø chi tieát tình hình nhaäp khaåu toâm cuûa Nhaät Baûn (1998 - 2002): Baûng 2.13 : Nhaäp khaåu toâm vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn ÑVT : Taán, Trieäu Yeân 1998 1999 2000 2001 2002 Maët haøng SL TG SL TG SL TG SL TG SL TG Toâm ñaù vaø caùc loaïi toâm bieån khaùc 9.426 20.782 8.605 16.921 9.774 21.062 7.854 18.478 10.954 25.770 Ñoâng laïnh 7.057 13.648 6.157 9.912 7.394 14.083 5.579 11.491 8.383 17.266 Soáng töôi öôùp laïnh 2.370 7.134 2.448 7.008 2.380 6.979 2.275 6.987 2.571 8.504 Toâm huøm 2.451 4.987 2.782 5.252 2.971 5.604 2.485 5.155 3.415 7.084 Ñoâng laïnh 906 1.926 1.360 2.667 1.446 2.918 1.082 2.350 1.503 3.261 Soáng töôi öôùp laïnh 1.545 3.060 1.422 2.585 1.525 2.686 1.403 2.805 1.912 3.822 Toâm suù 238.994 337.112 247.402 280.822 246.656 298.001 245.147 276.641 248.162 280.026 Nguoàn : Japan Exports and Imports Sau nhieàu naêm suy giaûm, thò tröôøng toâm Nhaät Baûn naêm 2002 laïi khôûi saéc, coù möùc taêng 2,7% so vôùi naêm 2001, tuy coøn keùm xa giaù trò nhaäp khaåu toâm naêm 1995 vaø chaéc coøn phaûi moät soá naêm nöõa thò tröôøng toâm Nhaät Baûn môùi hy voïng quay laïi thôøi kyø hoaøng kim. Tyû troïng haøng nhaäp khaåu trong nhöõng naêm qua luoân naèm oån ñònh ôû möùc khoaûng 90% trong toång soá dung löôïng thò tröôøng toâm taïi Nhaät Baûn. Qua ñoù, chuùng ta coù theå nhaän thaáy taàm quan troïng cuûa toâm nhaäp khaåu trong vieäc ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï cuûa ngöôøi daân Nhaät Baûn. 33 Baûng 2.14 : Tyû troïng nhaäp khaåu trong toång thò tröôøng cuûa maët haøng toâm taïi Nhaät Baûn. ÑVT : Taán Tieâu chí 1995 1998 1999 2000 2001 2002 Saûn löôïng ñaùnh baét noäi ñòa 35.919 28.436 28.307 28.302 26.848 27.261 Nhaäp khaåu 311.209 251.031 259.062 259.565 255.486 262.531 Xuaát khaåu 598 404 348 340 341 343 Dung löôïng thò tröôøng 346.530 279.063 287.021 287.567 281.993 289.449 Thò phaàn nhaäp khaåu 89,8% 90,0% 90,3% 90,26% 90,6% 90,7% Nguoàn : JETRO Nhö vaäy, trong toång thò tröôøng maët haøng toâm thì haàu heát laø ñöôïc nhaäp khaåu CAÙ NGÖØ : Caù ngöø laø maët haøng thuûy saûn nhaäp khaåu nhieàu thöù hai vaøo Nhaät Baûn. Tình hình nhaäp khaåu caù ngöø theå hieän qua baûng 2.15; 2.16. Nhö vaäy laø trong nhöõng naêm gaàn ñaây, cuøng vôùi söï phuïc hoài cuûa neàn kinh teá nhaäp khaåu thuûy saûn cuûa Nhaät Baûn ñang gia taêng nhanh, tuy vaãn coøn keùm naêm höng thònh nhaát (1995) veà giaù trò. Nhöng laø ñuùng vaøo thôøi kyø naøy, ñaát nöôùc Nhaät Baûn phaûi traûi qua cuoäc khuûng hoaûng traàm troïng veà kinh teá thì nguoàn lôïi haûi saûn voán raát giaøu coù cuûa hoï laïi caïn kieät nhanh choùng. Saûn löôïng khai thaùc tuït doác lieân tuïc, saûn löôïng nuoâi troàng cuõng giaûm khoaûng 20%, yeáu toá naøy cuõng goùp phaàn quan troïng vaøo khaâu laøm taêng nguoàn nhaäp khaåu caù. Nhaät Baûn laø nöôùc nhaäp khaåu caù ngöø nguyeân lieäu thoâ ñeå laøm sashimi lôùn nhaát theá giôùi. Caùc vuøng bieån treân theá giôùi laø nhöõng nôi cung caáp caù ngöø nguyeân lieäu ñeå ñaùp öùng nhu caàu saûn xuaát vaø tieâu thuï sashimi taïi Nhaät Baûn. Do nhu caàu tieâu thuï maët haøng naøy taêng leân, löôïng caù ngöø nhaäp khaåu cuõng taêng töông öùng. Söï gia taêng trong haøng nhaäp khaåu cuõng nhaèm caân ñoái cho nguoàn haøng ñaùnh baét trong nöôùc. Baûng 2.15 : Dieãn bieán nhaäp khaåu caù ngöø trong moät soá naêm qua ÑVT : Taán, Trieäu Yeân 1999 2000 2001 2002 Maët haøng SL TG SL TG SL TG SL TG Caù ngöø (töôi) 67.347 71.847 68.051 72.579 68.798 73.965 76.083 81.796 Caù ngöø vaây daøi 397 235 495 247 527 329 537 335 Caù ngöø vaây vaøng 33.405 27.224 35.795 28.510 36.500 28.414 39.237 29.89 Caù ngöø maét to 24.085 20.999 21.969 19.118 21.876 19.053 24.596 23.486 Caùc loaïi khaùc 9.459 23.389 9.792 24.703 9.896 26.169 11.713 28.886 34 Caù ngöø (ñoâng) 191.711 133.908 224.020 121.938 218.308 119.441 223.101 119.441 Caù ngöø vaây daøi 1.790 358 1.474 371 4.512 1.363 4.632 1.779 Caù ngöø vaây vaøng 71.739 26.304 100.641 26.511 83.945 23.063 84.140 23.113 Caù ngöø maét to 108.831 89.547 112.765 77.045 119.001 73.127 125.770 77.285 Caùc loaïi khaùc 9.351 17.698 9.141 18.010 10.850 21.889 8.558 17.264 Caù ngöø fillet vaø chaû caù 105.000 48.250 105.020 50.612 113.434 56.235 105.077 52.086 Fillet caù ngöø (töôi) 1.259 1.502 1.409 1.673 1.345 1.393 1.208 1.419 Thòt caù ngöø (töôi) 6.018 5.058 5.164 4.963 4.591 4.780 4.677 4.675 Fillet caù ngöø (ñoâng) 9.256 13.949 10.930 18.942 12.872 22.790 7.812 19657 Thòt caù ngöø (ñoâng) 88.467 27.741 87.518 25.035 94.626 27.272 91.380 26.335 Toång coäng 364.058 254.003 397.091 245.127 400.540 249.640 404.261 251.935 Nguoàn : JETRO Toång saûn löôïng caù ngöø nhaäp khaåu naêm 2002 laø 404.261 taán (taêng 0,92% so vôùi naêm 2001) ñaõ theå hieän moät con soá lôùn nhaát trong voøng 4 naêm qua. Veà maët giaù trò, caù ngöø nhaäp khaåu ñaõ leân ñeán möùc 251 tyû Yeân (taêng 0,9% so vôùi naêm 2001). Tyû troïng caù ngöø nhaäp khaåu nhöõng naêm qua luoân naèm treân möùc 50%, theå hieän taàm quan troïng cuûa haøng nhaäp khaåu trong vieäc ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï maët haøng caù ngöø sashimi truyeàn thoáng. Chuû yeáu caù ngöø ñöôïc nhaäp khaåu döôùi daïng semi-dress (caù ngöø boû mang vaø ruùt boû noäi taïng). Daïng semi-dress ñöôïc xem laø toát nhaát ñeå cheá bieán sashimi do ñaûm baûo ñöôïc ñoä töôi vaø chuû yeáu ñöôïc nhaäp khaåu döôùi daïng ñoâng laïnh. Baûng 2.16 : Tyû troïng nhaäp khaåu trong toång thò tröôøng caù ngöø taïi Nhaät Baûn (taán) Tieâu chí 1998 1999 2000 2001 2002 Saûn löôïng ñaùnh baét noäi ñòa 298.006 329.499 286.321 260.090 278.266 Nhaäp khaåu 382.897 364.058 397.091 400.540 404261 Dung löôïng thò tröôøng 680.903 693.557 683.412 660.630 682.527 Thò phaàn nhaäp khaåu 56,2% 52,5% 58,1% 60,63% 59,23% Nguoàn : Soá lieäu thoáng keâ ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy saûn naêm 2002- JETRO CUA, GHEÏ: Cua gheï caùc loaïi coù möùc nhaäp khaåu naêm 2002 laø 130 nghìn taán, giaù trò 1.120 trieäu USD, taêng so vôùi naêm 2001 (1.000 trieäu USD). Cua nhaäp khaåu chieám 70% thò tröôøng cua Nhaät Baûn vaø haàu nhö oån ñònh trong nhieàu naêm qua. Caùc nhaø 35 cung caáp ñöùng ñaàu laø Nga, Canada vaø Myõ, coøn Trung Quoác daãn ñaàu veà cung caáp gheï vaøo Nhaät. Baûng 2.17: Dieãn bieán nhaäp khaåu cua, gheï trong moät soá naêm qua ÑVT: Taán, trieäu Yeân 1999 2000 2001 2002 Maët haøng SL TG SL TG SL TG SL TG Cua huyønh ñeá 45.459 47.420 43.139 50.088 43.826 41.976 44.126 51.230 Ñoâng laïnh 24.760 35.747 22.190 37.727 24.088 30.837 22.684 38.297 Töôi, soáng, laøm laïnh 20.698 11.673 20.948 12.361 19.738 11.139 21.442 12.933 Cua tuyeát 62.932 46.564 60.920 44.623 61.942 45.366 62.120 45.496 Ñoâng laïnh 42.634 39.496 33.807 35.996 42.419 38.603 34.407 36.433 Töôi, soáng, laøm laïnh 20.298 7.069 27.113 8.627 19.523 6.763 27.713 9.063 Ghe caùc loaïi 8.378 5.022 14.392 7.502 16.591 8.647 17.522 10.132 Ñoâng laïnh 6.966 3.099 12.886 5.621 14.945 6.519 15.880 7.926 Töôi, soáng, laøm laïnh 1.412 1.923 1.506 1.881 1.646 2.128 1.642 2.206 Caùc loaïi cua khaùc 6.646 5.852 5.843 4.498 7.756 6.026 6.852 5.475 Ñoâng laïnh 1.123 797 839 599 1.445 1.208 1.223 957 Töôi, soáng, laøm laïnh 5.523 5.056 5.004 3.899 6.161 4.818 5.629 4.158 Toång coäng 123.415 104.859 124.293 106.712 130.115 111.703 130.620 112.333 Vieäc nhaäp khaåu cua, gheï vaãn giöõ möùc töông ñoái oån ñònh trong naêm vöøa qua. Khaû naêng trong töông lai cuõng seõ khoâng coù söï thay ñoåi lôùn do vieäc ñaùnh baét maët haøng naøy ñaõ ñaït ñeán möùc baõo hoøa. Trong cô caáu haøng nhaäp khaåu, maët haøng cua tuyeát, cua laøm laïnh chieám tyû troïng haøng ñaàu khoaûng 50%, sau ñoù laø cua huyønh ñeá. Baûng 2.18: Tyû troïng nhaäp khaåu trong toång thò tröôøng cuûa maët haøng cua, gheï taïi Nhaät Baûn. Tieâu chí 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Saûn löôïng ñaùnh baét noäi ñòa 44.968 43.576 40.350 40.120 40.046 39.830 Nhaäp khaåu 123.966 123.358 123.415 129.293 130.115 130.620 Xuaát khaåu 1.343 814 964 954 965 972 Dung löôïng thò tröôøng 167.591 166.120 162.801 163.159 169.196 169.478 Thò phaàn nhaäp khaåu 74,0% 74,3% 75,8% 76,04% 76,90% 77,07% Nguoàn: Baùo caùo toång keát veà ñaùnh baét vaø nuoâi troàng thuûy saûn Nhaät Baûn - JETRO Maët haøng gheï nhaäp khaåu nhaèm giuùp cho Nhaät Baûn giaûi quyeát ñöôïc treân 75% nhu caàu tieâu thuï. Trong khi ñoù, vieäc ñaùnh baét noäi ñòa chæ giaûi quyeát ñöôïc 25% nhu caàu tieâu thuï cuûa ngöôøi daân. 36 II.3.2.1.3.Ñaëc ñieåm tieâu thuï thuûy saûn cuûa ngöôøi Nhaät Baûn : Nhaät Baûn laø moät trong 4 nöôùc coù möùc tieâu thuï thuûy saûn bình quaân treân ñaàu ngöôøi lôùn nhaát theá giôùi, khoaûng 72kg/ngöôøi/naêm (Baùo caùo toång keát cuûa Boä Noâng - Laâm - Thuûy haûi saûn Nhaät Baûn 2002), lôùn hôn caû Myõ vaø EU. Maët haøng thuûy saûn tieâu thuï taïi Nhaät Baûn raát ña daïng (xem phuï luïc 4) vaø coù söï thay ñoåi cô caáu ngaønh haøng thuûy saûn tieâu thuï : maët haøng ñaét giaûm tyû troïng vaø taêng caùc maët haøng coù trò giaù reû. Tuy nhieân, nhieàu loaïi thuûy saûn cao caáp ñaét tieàn vaãn ñöôïc tieâu thuï taïi thò tröôøng Nhaät Baûn nhieàu hôn baát kyø nöôùc naøo khaùc nhö Sashimi caù ngöø vaây xanh, caù song, caù chình, caùc loaïi toâm suù, toâm baïc bieån … Nhaät Baûn laø nöôùc tieâu thuï nhieàu thuûy saûn ôû daïng Sashimi (aên soáng). Thuûy saûn ñöôïc tieâu thuï taïi Nhaät nhieàu nhaát vaøo dòp cuoái naêm vaø nhöõng ngaøy teát ñaàu naêm môùi, ngoaøi ra coøn coù caùc dòp coù nhu caàu tieâu thuï cao nhö Tuaàn Leã Vaøng cuoái thaùng 4 ñaàu thaùng 5, muøa tham quan hoa anh ñaøo nôû cuõng vaøo dòp naøy, Leã hoäi Obon vaøo thaùng 8. Trong nhöõng thaùng muøa heø, tieâu thuï thuûy saûn khoâng cao do ngöôøi daân Nhaät Baûn lo ngaïi vaán ñeà thôøi tieát aûnh höôûng ñeán chaát löôïng thuûy saûn. Nghieân cöùu ñaëc ñieåm tieâu thuï thuûy saûn cuûa ngöôøi Nhaät cho thaáy : + Nhu caàu cuûa thò tröôøng raát lôùn; + Saûn phaåm thuûy saûn raát ña daïng nhöng töôi soáng ñöôïc öa chuoäng hôn vì coù khaû naêng cheá bieán nhieàu moùn phuø hôïp vôùi sôû thích cuûa ngöôøi Nhaät. + Chaát löôïng thuûy saûn cao laø yeáu toá haøng ñaàu maø ngöôøi tieâu duøng Nhaät quan taâm. II.3.2.1.4. Nhöõng raøo caûn maäu dòch khi ñöa haøng thuûy saûn vaøo Nhaät Baûn: Naém vöõng nhöõng raøo caûn cho pheùp caùc nhaø xuaát khaåu thuûy saûn chuû ñoäng ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vôït raøo caûn, toå chöùc phaân phoái tröïc tieáp haøng hoùa treân thò tröôøng Nhaät Baûn. II.3.2.1.4.1. Raøo caûn phi thueá quan: + Giaáy pheùp haïn ngaïch nhaäp khaåu: Haøng thuûy saûn nhaäp khaåu quaûn lyù baèng giaáy pheùp hoaëc haïn ngaïch chia laøm 3 nhoùm: Nhoùm (1) haøng hoùa caàn coù haïn ngaïch nhaäp khaåu: Nhöõng maët haøng naøy bao goàm caù trích, caù tuyeát, caù boø, hoï caù thu, caù thu ñao, caù song, caùc loaïi caù nhoû döôùi daïng luoäc vaø laøm khoâ, soø ñieäp, möïc laù, möïc oáng. Ñoái vôùi vieäc cheá bieán caù trích, tuøy thuoäc vaøo coâng taùc cheá bieán maø chuùng seõ rôi vaøo nhoùm caàn phaûi coù haïn ngaïch nhaäp khaåu. Vaø vieäc naøy ñaõ töøng laøm naûy sinh vaán ñeà tính chính xaùc trong vieäc moâ taû haøng hoùa nhaäp khaåu cuûa nhaø nhaäp khaåu. Ñeå nhaäp khaåu ñöôïc nhöõng maët haøng noùi treân, nhaø nhaäp khaåu phaûi coù haïn ngaïch do chính phuû caáp. Tröôùc ñaây, haïn ngaïch ñöôïc caáp cho khoaûng thôøi gian nöûa naêm. Tuy nhieân, khoaûng thôøi gian 6 thaùng naøy khaù ngaén ñaõ daãn ñeán khoù khaên 37 cho nhaø nhaäp khaåu trong vieäc laäp keá hoaïch nhaäp khaåu thuûy saûn töø nöôùc ngoaøi. Do vaäy, trong thôøi gian gaàn ñaây, chính phuû ñaõ chuyeån sang caáp haïn ngaïch haøng naêm. Nhoùm (2): ha