Luận văn Lạm phát ở Việt Nam, thực trạng và các giải pháp

1 Luận văn: "Lạm phát ở Việt Nam,thực trạng và các giải pháp" 2 MỤC LỤC -Phần mở đầu : tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ......................1 -Nội dung A-Những vấn đề lí luận về lạm phát ..........................................................2 I-Bản chất của lạm phát ..............................................................................2 II-Hình thức biểu hiện của lạm phát và các cấp độ của nó .........................2 1-Hình thức biểu hiện lạm phát...................................................................2 2-Các cấp độ của lạm phát .........................................................................3 III-Tác động của lạm phát đến nền kinh tế .................................................5 1-Tác động tích cực của lạm phát đến nền kinh tế .....................................5 2-Tác động tiêu cực của lạm phát đến nền kinh tế .....................................5 IV-Yêu cầu phải kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát ......................6 B-Thực trạng tình hình lạm phát trong nền kinh tế nước ta.........................7 I-Lạm phát ở nước ta trước thời kỳ đổi mới(1986) .....................................7 II-Lạm phát ở nước ta từ đổi mới đến nay ..................................................7 1-Thời kì bắt đầu đổi mới 1986-1990 .........................................................7 2-Thời kỳ kinh tế đi vào ổn định 1991-1995...............................................8 3-Thời kỳ kinh tế có dấu hiệu trì trệ 1996-2000..........................................9 4-Thời kỳ kinh tế có bước phát triển mới 2001-2004................................10 3 III-Những vấn đề đặt ra cần giải quyết .....................................................10 C-Các quan điểm và giải pháp nhằm kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát trong nền kinh tế ..............................................................................11 I-Quan điểm của Đảng và Nhà nước về kiềm chế lạm phát .....................11 II-Các giải pháp nhằm kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát trong nền kinh tế ...............................................................................................12 1-Các giải pháp vĩ mô...............................................................................12 2-Các giải pháp vi mô ..............................................................................15 -Kết luận..................................................................................................16 Tài liệu tham khảo ..................................................................................17 4 N PHẦN MỞ ĐẦU Lạm phát là một hiện tượng kinh tế xã hội gắn với nền kinh tế thị trường.Nó là một trong những hiện tượng quan trọng nhất của thế kỷ XXI và đụng chạm tới mọi hệ thống kinh tế dù phát triển hay không. Lạm phát được coi là một căn bệnh kinh niên của mọi nền kinh tế hàng hoá-tiền tệ.Nó có tính thường trực,nếu không thường xuyên kiểm soát,không có những giải pháp chống lạm phát thường trực,đồng bộ và hữu hiểu thì lạm phát có thể xảy ra ở bất cứ nền kinh tế hàng hoá nào với bất kì chế độ xã hội nào. Trong thế kỷ XIX được đánh dấu là không có nạn lạm phát bởi giá cả tương đối ổn định(dù có những cơn sốt ngắn ) thì sau cuộc chiến tranh thế 5 giới thứ nhất là thời kỳ gia tăng quá trình lạm phát với quy mô lớn.Từ sau năm 1945,không còn có hiện tượng giá cả giảm nữa.Các cuộc khủng hoảng dầu mỏ những năm 70 đã kéo theo sự gia tăng trở lại lạm phát rất rõ,sau đó nhờ những cố gắng của các chính sách ổn định mà một quá trình giảm lạm phát đã bắt đầu trong những năm 80. Lạm phát gây ra nhiều tác hại cho nền kinh tế như tình trạng khủng hoảng,công nhân đình công đòi tăng lương,giá nguyên liệu tăng đột biến,thảm hoạ tự nhiên,chi phí sản xuất tăng… Nước ta đang trong giai đoạn chuyển từ nền kinh tế hàng hoá sang kinh tế thị trường,vì vậy nghiên cứu lạm phát đang là một vấn đề cấp thiết hiện nay để đánh giá sức khoẻ của nền kinh tế nước nhà. Sau đây chúng ta sẽ đi tìm hiểu về vấn đề “Lạm phát ở Việt Nam,thực trạng và các giải pháp “. 6 PHẦN NỘI DUNG A-Những vấn đề lí luận về lạm phát I-Bản chất của lạm phát Lạm phát là sự gia tăng liên tục của mức giá chung nền kinh tế.Như vậy sự tăng giá của một vài mặt hàng cá biệt nào đó trong ngắn hạn ngoài thị trường thì cũng không có nghĩa đã có lạm phát.Các nhà kinh tế thường đo lạm phát bằng hai chỉ tiêu cơ bản là CPI và chỉ số khử lạm phát GDP.Cách tính thứ nhất sẽ dựa trên một rổ hàng hoá tiêu dùng và giá cả của những hàng hoá trong rổ ở hai thời điểm khác nhau.Còn cách tính thứ hai thì căn cứ vào toàn bộ khối lượng hàng hoá và dịch vụ cuối cùng được sản xuất trong một năm và giá cả ở hai thời điểm khác nhau thông thường theo ngôn ngữ thống kê là giá cố định và giá hiện hành.Về cơ bản thì hai cách tính này này không có sự khác biệt lớn.Phương pháp GDP sẽ tính lạm phát chính xác hơn theo định nghĩa của lạm phát.Tuy nhiên CPI sẽ có ưu điểm là tính được lạm phát tại bất kỳ thời điểm nào căn cứ vảo rổ hàng hoá,còn GDP thì chỉ tính được lạm phát của một năm sau khi có báo cáo về GDP của năm đó. Như vậy,những thông tin về thước đo lạm phát đến dân chúng hàng ngày chủ yếu được tính từ phương pháp CPI.Nhưng CPI lại không thể đo lạm phát một cách chính xác bởi nó bị tác động bởi hai yếu tố gây 7 sai lệch.Những yếu tố gây sai lệch này chủ yếu đến từ rổ hàng hoá được quy định trước.Sai lệch cơ cấu vì rổ hàng hoá chậm thay đổi,nó không bao gồm những hàng hoá tiêu dùng mới phát sinh nhưng được đa số người tiêu dùng sử dụng.Ví dụ ở thành phố Hồ Chí Minh khi mọi người đều có mobilephone,giá của mặt hàng này đang giảm theo thời gian nhưng nó lại không nằm trong rổ hàng hoá .Sai lệch thứ hai là sai lệch thay thế,khi giá cả một loại hàng hoá nào đó trong rổ gia tăng dân chúng sẽ chuyển sang tiêu dùng mặt hàng hoá thay thế với giá rẻ hơn.Ví dụ khi thịt gà trở nên mắc hơn do dịch cúm thì người tiêu dùng sẽ chuyển sang ăn cá biển với mục đích là cung cấp chất đạm cho cơ thể .Từ hai sai lệch trên chúng ta nhận thấy rằng,nếu tính lạm phát từ CPI thì có thể dẫn đến một dự báo lạm phát quá mức vì những mặt hàng trong rổ đang tăng giá còn những mặt hàng ngoài rổ thì lại đang giảm giá. II-Hình thức biểu hiện của lạm phát và các cấp độ của nó 1-Hình thức biểu hiện của lạm phát Có ba loại lạm phát chủ yếu trong nền kinh tế : loại lạm phát tiền tệ,lạm phát cầu kéo,lạm phát chi phí đẩy. Loại lạm phát thứ nhất là lạm phát tiền tệ.Loại này xảy ra khi tốc độ tăng trưởng cung tiền vượt quá tốc độ tăng trưởng thực sự của nền kinh tế.Đơn giản hơn là tiền trong lưu thông tăng nhanh hơn số lượng hàng hoá 8 và dịch vụ được sản xuất ra trong nền kinh tế.Ví dụ như tốc độ tăng trưởng cung tiền là 10% nhưng tốc độ tăng trưởng thực của nền kinh tế là 7% thì lạm phát tiền tệ là 3%.Loại lạm phát này thường xảy ra tại các nước đang phát triển khi các nước này theo đuổi chính sách tiền tệ mở rộng,áp chế tài chính là tình trạng ngân hàng trung ương tài trợ cho thâm hụt ngân sách chính phủ bằng cách in tiền,quá nhiều tiền trong lưu thông vượt quá tốc độ tăng trưởng thực sẽ dẫn đến lạm phát.Chính sách tiền tệ mở rộng sẽ kính thích tổng cầu hàng hoá dịch vụ trong nền kinh tế,khi tốc độ tăng trưởng tổng cầu cao hơn tốc độ tăng trưởng tổng cung thì cũng dẫn đến lạm phát. Lạm phát thứ hai là lạm phát cầu kéo.Nó xuất phát từ sự thay đổi hành vi tổng cầu mang tính đột biến trong nền kinh tế.Các nguyên nhân có thể là do chính phủ chi tiêu quá mức khi thực hiện chính sách thu chi ngân sách mở rộng,hoặc tăng chi tiêu tiêu dùng quá mức bình thường do khu vực hộ gia đình quá lạc quan,hoặc do khu vực hộ gia đình có nguồn thu nhập từ trên trời rơi xuống như viện trợ nước ngoài,thu nhập do giá cả xuất khẩu tăng đột biến. Loại lạm phát thứ ba là lạm phát chi phí đẩy.Lạm phát chi phí đẩy là loại lạm phát do thu hẹp tổng cung hoặc do các doanh nghiệp buộc lòng phải nâng cao giá bán sản phẩm vì những lí do bất lợi.khác với hai loại lạm phát trên,thì loại lạm phát này chủ yếu đến từ phía phía cung và nguyên 9 nhân chủ yếu xuất phát từ hiện tượng tăng chi phí sản xuất không mong đợi từ phía các doanh nghiệp.Tăng chi phí không mong đợi từ phía doanh nghiệp tạo ra những cú sốc tổng cung bất lợi.Công nhân đình công đòi tăng lương ở diện rộng,giá nguyên liệu gia tăng đột biến,thảm hoạ tự nhiên làm đình trệ hoạt động sản xuất của nhiều doanh nghiệp là những ngòi nổ của lạm phát này. Khi giá dầu thô tăng từ 30USD lên 50USD/thùng sẽ dẫn đến chi phí sản xuất của hầu hết các doanh nghiệp khác đều tăng theo.Ví dụ như giá phân bón,thuốc trừ sâu,giá vận chuyển,giá sắt thép sẽ tăng lên do giá nguyên liệu tăng và chi phí sẳn xuất lúa của nông dân sẽ tăng lên là điều hiển nhiên.Phản ứng dây chuyền này sẽ làm cho doanh nghiệp đứng trước hai lựa chọn,hoặc đóng cửa nếu giữ giá bán như cũ,hoặc tăng giá nếu muốn giữ nguyên sản lượng như cũ.Việc đóng cửa các doanh nghiệp sẽ làm thiếu hàng hoá so với cầu và kéo theo tăng giá chung trong nền kinh tế.Việc tăng giá ở nhiều doanh nghiệp sẽ dẫn đến lạm phát vì tăng giá diện rộng sẽ làm tăng mức giá chung trong nền kinh tế.Hệ quả là nền kinh tế sẽ rơi vào một tình trạng tồi tệ mà các nhà kinh tế học gọi là “đình đốn – lạm phát”. 2.Các cấp độ của lạm phát. Trong lịch sử tiền tệ trên thế giới ,người ta chia lam phát thành bốn cấp độ khác nhau để có những giải pháp chống lạm phát thích ứng:các cấp 10 độ của lạm phát gồm:lạm phát yếu –là mức độ lạm phát thấp từ 0% đến vài %-cấp độ lạm phát này chủ yếu là phản ánh tính khách quan tuyệt đối của hiện tượng lưu thông hàng hoá-tiền tệ trong điều kiện chế độ tiền giấy.Lạm phát này có thể lặp đi lặp lại trong một chuỗi thời gian dài và nếu chỉ có nó,người ta có thể chủ động tính vào thành các chỉ tiêu cân bằng trung hoà của nền kinh tế-người ta chấp nhận và sẵn sàng chung sống hoà bình với loại lạm phát được ví như căn bệnh kinh niên này của lưu thông hàng hoá và lưu thông tiện tệ. *,Mức độ cao hơn từ trên vài % đến mức lớn hơn không nhiều so với tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm được gọi là lạm phát vừa phải hay lạm phát kiểm soát được.Đối với loại này thì tuỳ theo chiến lược và chiến thuật phát triển kinh tế mỗi thời kì mà các chính phủ có thể chủ động định hướng mức khống chế trên cơ sở duy trì một tỉ lệ lạm phát là bao nhiêu để gắn với một số mục tiêu kinh tế khác:Kích thích tăng trưởng kinh tế,tăng cường xuất khẩu và giảm tỉ lệ thất nghiệp trong các năm tài khoá nhất định.Tuy nhiên chỉ có thể chấp nhận có lạm phát vừa phải trong điều kiện nền kinh tế còn chưa đạt tới giá trị sản lượng tiềm năng so với điều kiện hiện tại-khi mà nhân tố của sản xuất vẫn còn nằm trong tình trạng ngủ yên hoặc chưa có phương án khả thi để phát huy các tiềm năng đó.Khối tiền tệ chung châu Âu EC và một số nước Bắc Âu như Thuỵ Điển,NaUy,Đan Mạch…đã điều 11 hành chính sách thị trường bằng cơ chế ngân hàng trung ương đảm bảo lạm phát mục tiêu-Nghĩa là ngân hàng trung ương sử dụng công cụ chính sách thị trường để duy trì và đảm bảo một mức lạm phát mục tieu dao đông xung quanh một chỉ số CPI được xác định là 2 hoặc 3%/năm và nhỏ hơn tốc độ tăng trưởng GDP trong năm.Cơ chế này đã và đang phát huy nhiều tác dụng tích cực ít nhất trong vòng năm năm qua. *,Lạm phát phi mã là cấp độ cao thứ 3 có tỉ lệ lạm phát bình quân/năm từ mức trung bình của hai con số đến đỉnh cao của ba con số. Đây là tỉ lệ lạm phát vượt xa ngoài khả năng kiểm soát của ngân hàng trung ương.Giải pháp để chống lại hiện tượng lạm phát này đòi hỏi phải là sự tổng lực của toàn nền kinh tế quốc dân trong các nỗ lực thắt chặt tiền tệ,đẩy mạnh sản xuất,tăng cường đầu tư,thu hút mạnh các nguồn vốn,kích thích đầu tư trong nước,cải cách lại cơ cấu kinh tế,nâng cao trình độ công nghệ,tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi cho lưu thông hàng hoá và đẩy mạnh sản xuất hàng thay thế nhập khẩu để tăng cung cho nội bộ nền kinh tế đang tràn ngập quá mức tổng phương diện thanh toán …ở nước tâ từ 1985 đến 1988 đã phải chứng kiến và chống đỡ với cấp độ lạm phát này. *,Cấp độ siêu lạm phát là hiện tượng khủng hoảng kinh tế đã lên đến trên ba con số-thậm chí người ta không thể đo lạm phát bằng số % mà bằng số lần tăng giá trong năm.Thế giới đã từng kinh hoàng về nạn siêu lạm phát 12 ở Đức trong các năm 1921 đến 1923 sau đại chiến thế giới thứ nhất .Đây là mức siêu lạm phát lớn nhất trong lịch sử tiền tệ thế giới tính cho đén nay- chỉ số giá trong vòng 22 tháng từ tháng1 năm 1921 đến tháng 11 năm 1923 tăng tới 10 triệu lần.Kho tiền của Đức trong 2 năm đó tăng 7 tỷ lần tổng giá trị danh nghĩa.Tính tước đoạt của cuộc siêu lạm phát này được lượng hoá bằng con số kinh khủng:Nếu ai có một tấm ngân phiếu 300 triệu DM Thì chỉ 2 năm nói trên,giá trị thực của tấm ngân phiếu này hầu như chỉ còn lại là con số không.Cuộc siêu lạm phát lớn thứ 3 xảy ra ở Mỹ thời kì nội chiến 1860-Riêng trong năm 1860 giá cả hàng hoá tăng lên 20 lần=2000%.Người ta đã miêu tả bằng hình ảnh về cuộc lạm phát này rằng tiền mang đi chợ phải đựng bằng sọt,còn hàng hoá mua được thì bỏ vào túi-Mọi hàng hoá trên thị trường trở nên cực kỳ khan hiếm trừ tiền.Tiền hầu như đã trút bỏ mọi chức năng vốn có của nó kể cả chức năng trực tiếp nhất là làm phương tiện lưu thông hàng hoá.Cuộc siêu lạm phát gần đây nhất và là cuộc lạm phát lớn thứ hai trong lịch sử kinh tế hàng hóa-tiền tệ thế giới.Tuy nhiên,siêu lạm phát là một hiện tượng kinh tế cực kì hiếm,nó thường xuất hiện gắn liền với các cuộc chiến tranh thế giới hoặc nội chiến khốc liệt.Tất nhiên hiếm không có nghĩa là không xảy ra. III-Tác động của lạm phát đến nền kinh tế. 1-Tác động tích cực của lạm phát đến nền kinh tế. 13 Một chút lạm phát là tốt cho nền kinh tế.Trước hết hãy xem xét về những chi phí kinh tế của lạm phát.Khi lạm phát ở mức cao,dân chúng nhận thấy rằng việc phân biệt giữa những thay đổi trong mức giá bình quân và những thay đổi trong mức giá tuyệt đối là rất khó.Nếu lạm phát tăng sẽ làm kìm hãm tăng trưởng kinh tế,nếu lạm phát giảm sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.Nếu chính sách tiền tệ tập trung vào việc giữ lạm phát ở mức thấp và ổn định,nó sẽ giúp ổn định mức tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm. Với tỉ lệ lạm phát nhỏ hơn hoặc bằng 2%,hầu hết các nước giàu đã đạt ít nhiều”sự ổn định giá cả”.Theo qui luật kinh tế trước đây,nếu tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống dưới NAIRU(được cho vào khoảng 5,5%)thì tỷ lệ lạm phát sẽ bắt đầu tăng.Điều này,đến lượt nó có hàm ý rằng tỷ lệ tăng trưởng tối đa mà nền kinh tế Mỹ có thể duy trì một cách an toàn (phù hợp với mức tăng trưởng của lực lượng lao động và của năng suất lao động)là khoảng 2,25%-2,5%.Hiện nay,tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ là 4,2% mức thấp nhất trong 30 năm qua và GDP đã tăng với một tốc độ trung bình là gần 4%/năm trong 3 năm qua.Theo các sách giáo khoa thì lạm phát sẽ tăng lên trong trường hợp của Mỹ.Nhưng thực tế,tỷ lệ lạm phát của Mỹ vẫn thấp . Một số nhà kinh tế cho rằng lạm phát vừa phải là 3-4% là tốt cho tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm. Họ cho rằng ,mức lương danh 14 nghĩa có xu hướng khó giảm xuống.Công nhân có thể được chuẩn bị để chịu đựng được mức tiền công thấp khi tỷ lệ lạm phát là 3%,một tỷ lệ tương đương với một sự suy giảm của thu nhập thực tế,nhưng họ lại không muốn chấp nhận một sự cắt giảm tiền lương,họ mang về nhà sẽ ít hơn.Do vậy nếu tỷ lệ lạm phát là zero thì không thể điều chỉnh giảm mức lương thực tế trong những nghành công nghiệp hay khu vực đang suy thoái,mà sự suy thoái này đồng nghĩa với việc gia tăng trong tỷ lệ thất nghiệp. Những nhà kinh tế trên cho rằng lạm phát làm “bôi trơn “ những bánh xe của thị trường lao động,cho phép tiền lương thực tế có thể được điều chỉnh dễ dàng hơn. Vì thế để có tốc độ tăng trưởng cao hay không thì phải duy trì một tỷ lệ lạm phát nhất định nào đó. 2-Tác động tiêu cực của lạm phát đến nền kinh tế. Lạm phát cao sẽ kìm hãm sự tăng trưởng kinh tế.khi lạm phát xảy ra nó sẽ làm lệch lạc cơ cấu giá cả,kéo theo là nguồn tài nguyên,vốn và nguồn nhân lực không được phân bố một cách có hiệu quả,kết cục là làm cho tăng trưởng chậm lại. Tính không chắc chắn của lạm phát là kẻ thù của tăng trưởng và đầu tư dài hạn.Nếu các nhà đầu tư không biết chắc chắn hoặc không thể dự đoán được mức giá cả trong tương lai,kéo theo là không thể biết được lãi 15 xuất thực thì không ai trong số họ dám liều lĩnh đầu tư,nhất là đầu tư vào các dự án dài hạn,mặc dù có thể các điều kiện đầu tư khác là khá ưu đãi và hấp dẫn.Tính không chắc chắn của mức độ lạm phát sẽ đẩy lãi suất thực lên cao bởi chủ nợ muốn có sự bảo đảm cho mức rủi ro lớn .Mức lãi suất thực cao này sẽ kìm hãm đầu tư và làm chậm tốc độ tăng trưởng. Điều này có thể minh hoạ về tình hình lạm phát cao ở Indonesia và Thái Lan trong giai đoạn 1999-2000 khi lạm phát cao thì tăng trưởng thấp. Lạm phát cao khuyến khích người dân quan tâm tới lợi ích trước mắt. Khi có lạm phát xẩy ra ở một nước thay cho việc ký thác tiền trong ngân hàng để hưởng lãi suất hay đầu tư vào khu vực sản xuất kinh doanh hòng tìm kiếm lợi nhuận, dân chúng có thể đổ xô mua hàng để dự trữ vì kỳ vọng giá hàng hoá còn tăng nữa. Điều này vô hình dung làm tăng cầu hàng hoá một cách giả tạo và do vậy càng làm cho lạm phát có nguy cơ bùng nổ đến mức độ cao hơn. Lạm phát cao ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ hoạt động kinh tế xã hội của quốc gia. Chính phủ các nước đã từng trải qua lạm phát cao (Inđônêxia 1967, Anh 1979…) đều cho rằng không kiểm soát được lạm phát là điều đáng sợ nhất.Toàn bộ hoạt động kinh tế bị méo mó,biến dạng nghiêm trọng gây tâm lý xã hội phức tạp và làm lãng phí ghê gớm trong sản xuất.Đặc biệt khi lạm phát cao xẩy ra, sức mua đối nội của đồng tiền 16 vào hệ thống ngân hàng và cao hơn nữa là vào chính phủ sẽ bị xói mòn. Điều này gây tác hại vô cùng lớn lao đến toàn bộ hoạt động của nền kinh tế đất nước. Vả lại, từ khi rơi vào tình trạng lạm phát cao đến khi ra khỏi tình trạng đó nhìn chung đều cần một thời gian dài với sự hao tổn lớn về mặt vật chất và uy tín. Lạm phát cao làm giảm các nguồn thu từ thuế cho ngân sách nhà nước. Những tác động làm giảm này xét trên cả hai phương diện trực tiếp và gián tiếp. Một mặt, lạm phát cao dẫn đến sản xuất bị đình đốn làm cho nguồn thuế bị giảm sút cả về mặt qui mô và chất lượng. Mặt khác, lạm phát cao đồng nghĩa với việc sự mất giá của đồng tiền, do đó với cùng một số lượng tiền thu được từ thuế thì giá trị nguồn thu thực tế của nó bị giảm xuống khi có lạm phát cao.Ví dụ,ở Mexico lạm phát làm giảm nguồn thu thực tế năm 1981 là 2,6% GDP và giai đoạn 1983-1987 là 1,6% GDP. IV.-Yêu cầu phải kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát. Thực tế hơn 20 năm điều hành nền kinh tế và với những kinh nghiệm thực tiễn sinh động chống lạm phát đã có thể kết luận rằng lạm phát là một căn bệnh tiềm ẩn của mọi nền kinh tế theo cơ chế thị trường. Một khi lạm phát cao xuất hiện thì tổn thất về kinh tế cũng như xã hội là rất lớn. Do vậy, bất cứ nền kinh tế nào khi có lạm phát xuất hiện thì phải có ngay các giải pháp để chống. Sự thành công trong chống lạm phát là nhờ 17 sự điều hành thông minh và sáng tạo của chính phủ mỗi nước. Lạm phát thường xuất hiện khi mất cân đối nghiêm trọng giữa tổng cung và tổng cầu hàng hoá, mất cân đối giữa cung tiền tệ và cầu tiền tệ. Tuy nhiên mỗi giai đoạn khi lạm phát xuất hiện với hình thức và dáng vẻ khác nhau thì lại có nhiều câu hỏi và tranh luận được đặt ra : chống lạm phát bằng giải pháp nào? Có thể chống lạm phát bằng một vài giải pháp riêng lẻ không? Còn nếu chống lạm phát bằng một tập hợp các giải pháp gì? Lạm phát ở mức nào thì có thể chấp nhận được?Trả lời được những câu hỏi đó thì chúng ta sẽ kiềm chế và khắc phục được tình trạng lạm phát. B –Thực trạng tình hình lạm phát trong nền kinh tế nước ta I – Lạm phát ở nước ta trong thời kỳ đổi mới(1986) Trước thời kỳ đổi mới,nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp nên vấn đề giá cả chưa chịu tác động của quy luật thị trường,mà được định ra theo mệnh lệnh và qui định ,do vậy lạm phát không xuất hiện. Tuy nhiên bước vào giai đoạn 1976-1985,nền kinh tế đã có nhiều biểu hiện suy thoái, khủng hoảng và lạm phát. Lạm phát thời kì này là lạm phát phi mã 700-800%.Lạm phát này phá vỡ hoàn toàn mọi cân đối và hệ thống tài chính-tiền tệ rối loạn,kinh tế-xã hội có nhiều biến động xấu.Sản xuất đình đốn, kinh doanh kém hiệu quả, năng suất lao động thấp, chi phí 18 vật chất cao, thu nhập quốc dân tăng không đáng kể, đời sống của người dân giảm sút, giá cả ở thị trường chính thức và thị trường chợ đen có khoảng cách khá xa. Nông nghiệp với tỷ trọng chiếm trên 40%tổng sản phẩm xã hội và khoảng 50% thu nhập quốc dân nhưng giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân chỉ ở mức 3,8%/năm.Độc canh cây lúa với tổng sản lượng lương thực chỉ đạt 18,2 triệu tấn vào năm 1985 nên tình trạng thiếu lương thực và đói ăn của người dân kéo dài triền miên,công nghiệp cũng chỉ tăng 5,2%/năm.Dịch vụ hầu như không phát triển, xuất khẩu thì với số lượng nhỏ bé, chỉ đạt khoảng 746 triệu USD vào năm 1985, trong khi thâm hụt cán cân thương mại lại cao(844 triệu USD năm1985) gấp 1,13 lần so với xuất khẩu. Thời kì 1976-1980, vay nợ và viện trợ nước ngoài chiếm 38,2% tổng số thu ngân sách Nhà nước và bằng 61,9% tổng số thu trong nước. Bội chi ngân sách Nhà nước vào 1980 là 18,1% và năm1985 là 36,6% so với GDP. Đây là tình trạng đất nước làm không đủ ăn, tình hình kinh tế –xã hội khó khăn không thể kể hết. II-Lạm phát ở nước ta từ đổi mới đến nay 1-Thời kì bắt đầu đổi mới 1986-1990 Bước sang thời kỳ đổi mới, nền kinh tế nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. 19 Sau Đại hội Đảng lần VI, công cuộc đổi mới đã đạt được những kết quả bước đầu rất đáng khích lệ, nhất là từ năm 1989.Tuy nhiên,nền kinh tế nước ta vẫn đang ở trong tình trạng khủng hoảng kinh tế –xã hội:kinh tế phát triển chậm không ổn định;bình quân thời kì 86-90 tốc độ tăng trưởng của giá trị sản xuất nông nghiệp là 3,5%, công nghiệp là 6,2% và tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 3,9%,trong khi dân số tăng 2,3%. Trong giai đoạn này hầu hết các cân đối lớn đều căng thẳng:thâm hụt ngân sách ở mức 8% so với GDP, kim nghạch xuất khẩu chỉ đạt ở mức thấp và chỉ bằng 54% kim nghạch nhập khẩu(1986,kim nghạch xuất khẩu đạt 499 triệu USD và năm 1990 đạt 1734 triệu USD. Lạm phát phi mã tuy đã được đẩy lùi nhưng vẫn còn rất cao(từ 487,2% năm 1986 còn 67,1% năm 1990). Giai đoạn 1986-1990,mặc dù Đảng và chính phủ đã có nhiều biện pháp đổi mới về cơ chế chính sách và có nhiều giải pháp điều hành mới như :đề ra ba chương trình kinh tế lớn(chương trình lương thực –thực phẩm,chương trình sản xuất hàng tiêu dùng và chương trình sản xuất hàng xuất khẩu), nghị quyết 10 của Bộ chính trị (5/4/1988) về đổi mới trong nông nghiệp, quyết định 217/HĐBT trao quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp quốc doanh, luật đầu tư nước ngoài ra đời(12/1987), thả nổi giá cả đối với tất cả các loại hàng hoá và vật tư, xoá bao cấp qua giá, nhưng đời sống nhân dân vẫn còn gặp nhiều khó khăn, số 20 người không có việc làm ngày càng lớn, chiếm trên 10% lực lượng lao động xã hội…Thu nhập bình quân trên đầu người thấp cộng với lạm phát cao nên mức sống thực của người dân đã thấp lại còn thấp hơn. Trong giai đoạn 1986-1990,điểm đáng nhớ là hàng hoá sản xuất ra không bán được, hàng hoá tồn đọng, nhiều cơ sở phải thu hẹp hoặc ngừng sản xuất, tài chính doanh nghiệp rối ren, tình trạng ngăn sông cấm chợ vẫn còn diễn ra.Cuối giai đoạn 1986-1990 tình hình kinh tế –xã hội đã có nhiều cải thiện, tổng sản phẩm xã hội tăng bình quân mỗi năm 4,8%, thu nhập quốc dân bình quân đầu người mỗi năm tăng 3,9%, sản lượng lương thực đã đạt 21,5 triệu tấn,phân phối lưu thông đã có những bước tiến quan trọng, nhu cầu tiêu dùng giả tạo đã giảm đáng kể, hoạt động kinh tế đối ngoại có nhiều khởi sắc, tốc độ xuất khẩu có tăng nhanh hơn, các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh bắt đầu phát triển. 2-Thời kỳ kinh tế đi vào ổn định(1991-1995) Bước sang giai đoạn 1991-1995, tình hình kinh tế –xã hội nước ta có nhiều chuyển biến tích cực, tốc độ tăng trưởng đạt khá cao, liên tục và toàn diện, nền kinh tế đã bắt đầu vượt qua khủng hoảng để đi vào thế ổn định. Tổng sản phẩm trong nước thời kì 1991-19995 tăng bình quân 8,2%(năm 1991 tăng 6%,1992 tăng 8,6%,1993 tăng 8,1%,1994 tăng 8,8% và 1995 tăng 9,5%), giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân hàng năm 21 tăng5,2%, sản lượng lương thực hàng năm tăng 4%, lương thực bình quân đầu người đã tăng liên tục từ 324,9kg năm 1991 lên 400kg năm 1998, và từ nước nhập khẩu gạo đến giai đoạn này đã là nước xuất khẩu gạo đứng thứ 2 trên thế giới, nhiều nhân tố mới trong nông nghiệp xuất hiện, hình thành nhiều hộ sản xuất kinh doanh giỏi và khoảng 11,5 vạn hộ phát triển kinh tế trang trại. Giá trị sản xuất công nghiệp tăng bình quân hàng năm khoảng 13%, vượt qua nhiều thử thách gay gắt của thị trường, thích nghi dần với cơ chế mới, nhiều sản phẩm quan trọng tác động quyết định đến nền kinh tế đều tăng trưởng khá. Các ngành dịch vụ phát triển đa dạng, đáp ứng nhu cầu tăng trưởng kinh tế và phục vụ đời sống của nhân dân. Lưu thông vật tư hàng hoá và dịch vụ phát triển phong phú, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội về số lượng, chất lượng và chủng loại đã góp phần tạo nên những biến động sâu sắc trên thị trường trong nước. Trong giai đoạn 1991-1995, điểm nổi bật là sự tăng trưởng kinh tế vượt trội hơn tất cả các giai đoạn trước đó với tốc độ tăng trưởng cao nhất, ổn định và liên tục,tăng trưởng từ bản thân nền kinh tế ít dựa vào bao cấp và trợ lực từ bên ngoài. Giá trị tổng sản lượng nông nghiệp tăng từ 2,9% năm 1991 lên 6,6% năm 1995(năm 1992 tăng 8,4%, 1993 tăng 6,7%,1994 tăng 4,9%).Sản lượng lương thực đã tăng từ 14,3 triệu tấn giai đoạn 1976- 22 1980,17 triệu tấn/năm giai đoạn 1986-1990 lên 25,1 triệu tấn giai đoạn 1991-1995. Thành công trong quá trình đổi mới của nền kinh tế giai đoạn 1991- 1995 là bước đầu chặn được lạm phát, chỉ số giá tiêu dùng giảm từ 67,1% năm 1990xuống 12,7% năm 1995(năm 1991 tỉ lệ lạm phát là 67,5% , năm 1992 là 17,5%, năm 1993 là 5,2%, năm 1994 là 19,4%, năm 1995 là 12,7%).Mặc dù chỉ số giá tiêu dùng vẫn ở mức hai con số, nhưng đây là một chỉ số rất nhỏ bé so với các năm trước đó, tình hình kinh tế-xã hội đã có nhiều khởi sắc và đang càng ngày đi vào thế ổn định và phát triển, đời sống nhân dân đã được cải thiện một bước. Do vậy, giai đoạn này, tình hình chính trị xã hội đã có nhiều hứng khởi, lòng dân được khích lệ và tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước hơn. 3-Thời kỳ kinh tế có nhiều dấu hiệu trì trệ(1996-2000) Bước sang giai đoạn này, tình hình kinh tế –xã hội đã đi vào thế ổn định và phát triển. Đây là giai đoạn được xác định là bước rất quan trọng của thời kỳ phát triển mới-đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Năm 1996,kế thừa những thành quả đã đạt được trong giai đoạn trước, tình hình kinh tế xã hội có những chuyển biến tích cực,đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế khá cao(9,3%). Tuy nhiên khủng hoảng kinh tế khu vực đã có tác động không nhỏ đến nền kinh tế nước ta. Nền kinh tế nước ta 23 đã phải đối mặt với những thách thức quyết liệt từ những yếu tố không thuận lợi bên ngoài và thiên tai liên tiếp ở trong nước. Bên cạnh đó lại có những yếu kém từ nội tại nền kinh tế bộc lộ ra:Sản xuất kinh doanh một số nghành có phần bị trì trệ, thị trường xuất khẩu bị thu hẹp, tốc độ tăng thu hút vốn đầu tư nước ngoài chậm lại. Trước tình hình đó,Đảng và chính phủ đã có nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn, hạn chế sự giảm sút, duy trì và ổn định tốc độ tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên tốc độ tăng GDP theo các năm có giảm chút ít và năm 2000 tốc độ tăng trưởng kinh tế có tăng lên, chặn được đà giảm sút các năm trước đó(GDP năm 1996 tăng 9,34%, 1997 tăng 8,15%,1998 tăng 5,76%,1999 tăng 4,77%,năm 2000 đạt 6,79%). Trong giai đoạn 1996-2000,đã bảo đảm duy trì được nhịp độ tăng trưởng kinh tế khá ,GDP bình quân tăng 7%/năm,giá trị sản xuất nông,lâm,ngư nghiệp tăng 5,8%/năm,giá trị sản xuất công nghiệp tăng 13,5%/năm,giá trị các nghành dịch vụ tăng 6,8%/năm,GDP bình quân đầu người năm 2000 tăng gấp 1,8 lần năm 1990. Trong giai đoạn này, điều đặc biệt làm chúng ta quan tâm là đi cùng với tốc độ tăng trưởng nền kinh tế có chiều hướng chững lại và đi xuống thì tỷ lệ lạm phát được kiểm soát, giảm xuống mức thấp đáng kể và chuyển sang xu thế thiểu phát. Điều này được thể hiện ở chỗ tỷ lệ lạm phát năm 24 1995 là 12,7% thì năm 2000 là một số âm (-0,6%)(năm 1996 tỷ lệ lạm phát là 4,5%,1997 là 3,6%,1998 là 9%, 1999 là 0,1%) Vào các năm cuối của giai đoạn 1996-2000,tình hình lạm phát có thay đổi,tỷ lệ lạm phát ở mức thấp như không thể thấp hơn được nữa và nguy cơ thiểu phát đã xuất hịên. Đi cùng với chỉ số giá ở mức 0,1% năm 1999 và (-0,6%)năm 2000 là sản xuất trì trệ,các hoạt động kinh doanh có nhiều dấu hiệu đình đốn. Chúng ta đã thành công trong việc kiềm chế lạm phát bảo đảm lạm phát từ 3 con số xuống còn 2 con số và giữ nguyên ở mức 1 con số. Nhưng kiềm chế được lạm phát thì lại phát sinh vấn đề thiểu phát và từ thiểu phát tốc độ tăng trưởng kinh tế cũng giảm xuống. Như vậy diễn biến tình hình lạm phát và tăng ttrưởng trong giai đoạn 1996-2000 là không tốt đối với nền kinh tế. 4-Thời kỳ kinh tế có bước phát triển mới (2001-2004) Với những vấn đề nêu trên, những năm đầu của giai đoạn 2001- 2005,chúng ta đã áp dụng nhiều biện pháp hạn chế thiểu phát, kích cầu nhằm đưa tỷ lệ lạm phát lên một mức hợp lí và nhằm đạt được tộc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn. Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế nhanh , bền vững và ổn định,trong bốn năm vừa qua 2001-2005, nền kinh tế nước ta đã đạt được nhiều thành tựu khả quan:năm 2000 chặn đứng đà giảm sút của tốc 25 độ tăng trưởng GDP, năm 2001 tốc độ tăng trưởng GDP được cải thiện, bắt đầu tăng và đạt 6,89%,năm 2002 tốc độ này đạt 7,04%, năm 2003 tăng 7,24% và năm 2004 tăng 7,62%. Trong bốn năm vừa qua kinh tế tăng trưởng với tốc độ tương đối cao , cơ cấu kinh tế đã chuyển dịch theo định hướng công nghiệp hoá, hiên đại hoá, vốn đầu tư vào cơ sở hạ tầng của nền kinh tế đã tăng lên đáng kể, đời sông của nhân dân tăng lên rõ rệt,tỷ lệ đói nghèo đã giảm đi trông thấy, xã hội đang đi vào thế ổn định và hưng thịnh. Mọi mặt của đời sống xã hội đã được cải thiện và phát triển. Tỷ lệ lạm phát trong các năm trong giai đoạn này cũng tăng dần lên từ (-0,6%) năm 2000 lên 9,5% năm 2004(năm 2001 chỉ số giá ở mức 0,8%, 2002 là 4%, năm 2003 là 3%). Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển mạnh của nền kinh tế trong giai đoạn 2001-2004 như đã nói ở trên, thì lạm phát lại có nguy cơ tái diễn. Năm 2004 tình hình biến động trên thị trường thế giới và biến động trên thị trường trong nước lạm phát lại như một bóng ma một lần nữa rập rình gây bất ổn nền kinh tế. Với chỉ số tiêu giá 9,5% năm 2004 là một ranh giới mỏng manh giữa lạm phát kiểm soát được và lạm phát cao. Năm 2005, chỉ số giá 2 tháng đầu năm ở mức 1,1%(tháng 1)và 2 tháng là 3,6% cũng không phải là thấp, cần phải cảnh giác và tìm biện pháp ngăn chặn ngay từ bây giờ, không để 26 cho lạm phát có thể trở thành 2 con số trong năm 2005 như cha ông thường nói nước nhỏ thành lũ lớn. Vậy một lần nữa câu hỏi lạm phát là gì, tại sao nó luôn đe doạ chúng ta, có cách gì thoát khỏi nó một cách tuyệt đối không? III-Những vấn đề đặt ra cần giải quyết Do mối tương quan giữa độ mở của nền kinh tế với xu hướng biến động của tỷ lệ lạm phát ở Việt Nam trong giai đoạn chuyển dịch có mối tương quan khá chặt chẽ và ngược chiều trong giai đoạn 1987-2003 là - 0,69, trong giai đoạn 1987-1990 là 0,96 , trong giai đoạn 1990-2004 là 0,48 nên để duy trì sự ổn định của tỷ lệ lạm phát ở mức thấp ,thì điều cần thiết là phải tiến hành đẩy nhanh hơn nữa tiến trình hội nhập quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Phải xác định quan điểm rõ ràng và nhất quán đó là sự đối mặt với sự biến động mạnh của các cú sốc giá cả thế giới trong quá trình hội nhập là điều không thể tránh khỏi song chúng ta có thể giảm thiểu được những ảnh hưởng ngoại lai tiêu cực của các cú sốc giá cả đó bằng việc đẩy nhanh quá trình tái cấu trúc lại thị trường trong nước theo hướng tự do hoá, nhằm gia tăng mạnh những nhân tố khuyến khích tính cạnh tranh của nền kinh tế, đồng thời tiến dần tới việc loại bỏ hoàn toàn các yếu tố độc quyền gây đầu cơ trục lợi mang tính cục bộ-đặc biệt là việc loại bỏ tính độc quyền 27 và lũng đoạn thị trường trong hệ thống lưu thông phân phối các mặt hàng nhạy cảm như dược phẩm,sắt thép , phân bón… Đối với việc giảm thiểu ảnh hưởng ngoại lai tiêu cực các cú sốc giá quốc tế của các yếu tố đầu vào tới lạm phát trong nước, điều cần thiết trước tiên là nên giảm mạnh mức thuế nhập khẩu(tới 0%)đánh vào các mặt hàng yếu tố đầu vào có mức giá quốc tế tăng cao như sắt ,thép,phân bón…nhằm giảm bớt sự gia tăng khuếch đại chi phí của các yếu tố đầu vào đối với sự gia tăng chỉ số của các yếu tố đầu vào đối với sự gia tăng của chỉ số giá của nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng của nhóm lương thực và thực phẩm.. Vấn đề phải giải quyết từ bây giờ nhằm kiểm soát được lạm phát ở mức thấp vừa phải mà vẫn thúc đẩy phát triển kinh tế cao trong dài hạn,đó là:phải đẩy mạnh hơn nữa việc tái cơ cấu lại các cấu trúc thị trường nội địa nhằm đảm bảo các cân đối vĩ mô về tiền-hàng, cân đối thu chi ngân sách, cân đối ngoại tệ, cân đối giữa tích luỹ và tiêu dùng, chủ động kiểm soát chặt tình hình dịch cúm gia cầm và thuỷ cầm, đẩy mạnh chống tham nhũng và thất thoát trong xây dựng cơ bản, tự do hoá thị trường, tạo dựng môi trường kinh doanh bình đẳng hơn nữa giữa các thành phần kinh tế.. nhằm giảm thiểu đến mức tối đa các tác động tiêu cực ngoại lai có thể xảy ra đối với việc kiểm soát lạm phát ổn định ở mức hợp lí(6-8%)và phát triển kinh tế Việt Nam. 28 C-Các quan điểm và giải pháp nhằm kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát trong nền kinh tế I-Quan điểm của Đảng và Nhà nước về kiềm chế lạm phát. Những mất cân đối về kinh tế vĩ mô (được thể hiện bằng lạm phát, thâm hụt ngân sách, sự chênh lệch tỷ giá cao của thị trường không chính thức)có tương quan ngược chiều nhau rất rõ đối với sự tăng trưởng. Mối quan hệ giữa lạm phát và tăng trưởng không phải là đồ thị đường thẳng và tăng trưởng thấp trong trường hợp có lạm phát cao. Nhiệm vụ hoạch định chính sách là làm thế nào để giảm thiểu được các tác động suy giảm đối với sản lượng, đồng thời tạo được các điều kiện nhằm tăng cường khả năng tăng trưởng lâu dài. Tất cả các chính sách đề ra trên cơ sở đảm bảo hai yêu cầu cơ bản là tăng trưởng cao liên tục vững chắc và giữ mức lạm phát ở một con số. Tăng trưởng cao gắn liền với các yếu tố:duy trì lạm phát thấp và chính sách tỷ giá hối đoái linh hoạt có sức cạnh tranh cao.Đầu tư vào nguồn nhân lực thông qua các khoản chi tiêu công cộng về giáo dục, khuyến khích áp dụng lãi suất tiết kiệm thực dương hợp lí và bảo vệ có hiệu quả các khoản tiền gửi ở các tổ chức tài chính, hạn chế những méo mó,xuyên tạc về giá cả, khuyến khích tiếp thu công nghệ mới và hiện đại từ nước ngoài, tránh đánh thuế ngầm và những bất lợi cho sản xuất nông nghiệp. Nâng tỷ lệ tiết kiệm cao, tăng đầu tư vào nguồn nhân lực và có 29 chính sách ổn định kinh tế vĩ mô là những yếu tố quyết định đến tăng trưởng. Tuy nhiên , tăng trưởng nhanh phải chú ý tránh một số yếu kém xuất hiện: phải hạn chế tối đa việc đầu tư trung và dài hạn bằng vốn ngắn hạn, đặc biệt vốn ngắn hạn vay của nước ngoài,tránh làm mất các giá trị truyền thống, khai thác các nguồn nhân lực phải có qui hoạch và kế hoạch trên cơ sở lấy hiệu quả kinh tế- xã hội cao làm thước đo. Đẩy mạnh việc chấn chỉnh hệ thống doanh nghiệp nhà nước để hoạt động có hiệu quả cao hơn, trong đó có xúc tiến nhanh quá trình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước. Sắp xếp mạng lưới lưu thông hàng hoá, tạo khối lượng dự trữ lưu thông đủ mạnh, nhất là những mặt hàng thiết yếu để nhà nước có khả năng can thiệp thị trường trong những trường hợp cần thiết, nhằm bình ổn giá cả và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế hoạt động bình đẳng ,tham gia tích cực vào cạnh tranh lành mạnh trên thị trường trong và ngoài nước, góp phần thúc đẩy hàng hoá lưu thông suốt từ sản xuất đến tiêu dùng. Đặc biệt đẩy mạnh khuyến khích sản xuất và kinh doanh hàng xuất khẩu. Đổi mới và hoàn thiện các cơ sở pháp lí cho hoạt động sản xuất kinh doanh đối với tất cả các thành phần kinh tế khác nhau. 30 II-Các giải pháp nhằm kiềm chế và khắc phục tình trạng lạm phát trong nền kinh tế. 1-Các giải pháp vĩ mô. a,chính sách tiền tệ tín dụng. Trong lĩnh vực tiền tệ,tín dụng cần xử lí hợp lí các vấn đề sau :Nhu cầu về vốn để phát triển kinh tế cao,khả năng đáp ứng vốn và kiềm chế lạm phát ở mức hợp lí với ổn định đồng tiền: Hàng năm hệ thống ngân hàng cung cấp cho nền kinh tế một lượng vốn khoảng vài chục đến vài trăm nghìn tỷ đồng để đầư phát triển. Thực tế , nhu cầu tăng tín dụng rất cấp bách với việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng tín dụng. Tình hình cạnh tranh gay gắt của các doanh nghiệp ở khu vực và thế giới với sự khó khăn bên trong nền kinh tế nước ta, việc đòi hỏi tiếp tục giảm lãi suất “đầu vào” của các doanh nghiệp là đặc biệt chính đáng và những diễn biến lãi suất thị trường để có thể huy động vốn cho vay nền kinh tế lại là vấn đề nan giải. Vốn vay tăng nhanh và vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài đang có dấu hiệu tăng không nhiều, công với việc ổn định tỷ giá theo hương khuyến khích xuất khẩu và đẩy mạnh sản xuất trong nước là vấn đề đau đầu của nhiều nhà kinh tế . 31 Để xử lý tốt các vấn đề nêu trên, cần tiếp tục thực thi chính sách tiền tệ thận trọng hợp lý, song phải điều chỉnh kịp thời ,linh hoạt theo tín hiệu thị trường để góp phần kiềm chế lạm phát khi giá cả tăng lên hoặc chống lại tình trạng giảm phát khi giá giảm xuống liên tục. Các công cụ lãi suất , tỷ giá, hạn mức tín dụng, dự trữ bắt buộc ..phải được sử dụng hết sức nhạy bén phù hợp với diễn biến cung cầu hàng hoá và giá cả thị trường. Cần khống chế mức tăng tổng phương tiện thanh toán ở mức hợp lí ,từ đó tính toán tổng lượng tiền cung ứng của ngân hàng trung ương hàng năm sẽ tăng tương ứng so với năm trước đó. Bên cạnh khống chế dư nợ tín dụng đối với nền kinh tế ở mức vừa phải,bảo đảm sử dụng đồng vốn có hiệu quả , thì nâng cao chất lượng tín dụng và thu hồi được nợ ,trong đó tín dụng cho khu vực kinh tế quốc doanh tăng hợp lý , đẩy mạnh tăng tín dụng cho khu vực ngoài quốc doanh. Phấn đấu nguồn vốn huy động tăng nhanh ngày một đáp ứng đủ nhu cầu vốn trong nước đảm bảo đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao. Tuy vậy , cần đẩy mạnh việc phát hành tín phiếu,trái phiếu kho bạc , trái phiếu công ty của Bộ Tài chính và các doanh nghiệp,Ngân hàng nhà nước cần chuẩn bị tốt công tác phát hành tín phiếu ngân hàng để bán ra thị trường thu hút tiền dư thừa trong lưu thông khi có dấu hiệu lạm phát gia tăng. 32 Bảo đảm viẹc mua bán ngoại tệ được thực hiện bình thường,ổn định ở các tổ chức tín dụng ,Ngân hàng nhà nước chỉ mua ngoại tệ trong trường hợp cần thiết để thực hiện chính sách quản lý ngoại hối, mua ngoại tệ để tăng dự trữ ngoại hối,trước hết dùng quỹ kinh doanh ngoại tệ của Ngân hàng nhà nước để mua bán là chính. Tỷ giá phải được điều hành theo cung cầu và diễn biến của thị trường ở mức hợp lý bảo đảm khuyến khích phát triển sản xuất,xuất khẩu, kiểm soát nhập khẩu, ổn định tiền tệ,không gây biến động trong đời sống kinh tế xã hội,góp phần làm lành mạnh cán cân thanh toán. Mức tái cấp vốn tối đa không vượt quá mức cung ứng dành cho mục tiêu cung ứng phương tiên thanh toán trong năm. Thực hiện tái cấp vốn ở mức hợp lý ,mức lãi suất cần được thực hiện theo hướng nâng cao hiệu quả tín dụng và làm cơ sở điều hành lãi suất thị trường . Thực hiện đa dạng hoá các hình thức huy động vốn như huy động tiền gửi từ các tổ chức kinh tế, huy động tiền gửi tiết kiệm với các thời hạn 3,6,9 tháng. Tập trung huy động vốn trung và dài hạn dưới nhiều hình thức:phát hành trái phiếu,tiết kiệm xây dựng nhà ở,nhận vốn uỷ thác đầu tư chiều sâu . Các Ngân hàng thương mại phải tính toán lên phương án huy động vốn tập trung và dài hạn. 33 Lãi suất cần được điều hành một cách linh hoạt, theo sát cung cầu vốn phục vụ phát triển và tăng trưởng kinh tế,bảo đảm đáp ứng yêu cầu huy động vốn và kiềm chế lạm phát. Trong tình hình hiện nay trên nghiên cứu giải pháp nâng lãi suất hợp lý (lãi suất dương bằng 20% tỷ lệ lạm phát)để một mặt kiềm chế lạm phát mặt khác khuyến khích các doanh nghiệp vay vốn mở rộng sản xuất. b-Chính sách tài khoá Kiên quyết giữ vững mức bội chi ngân sách nhà nước ở mức hợp lý so với GDP trên cơ sở phấn đấu tăng thu,tiết kiệm chi và hiệu quả,quản lý chặt chẽ các khoản chi, chống tham nhũng một cách quyết liệt. Tăng tỉ lệ thu ngân sách nhà nước bằng các biện pháp khai thác các nguồn thu, tích cực chống thất thu. Triệt để thực hiện tốt các pháp lệnh về thực hành tiết kiệm chống lãng phí thường xuyên,cắt bỏ những khoản chi chưa thật cần thiết . Chính sách tài khoá cũng đặc biệt quan trọng đối với ổn định và phát triển kinh tế. Khống chế thâm hụt ngân sách nhà nước ở mức thấp như trên đã nêu. Việc tăng giá tác động đến người nghèo nhiều hơn và những nhóm người có thu nhập thấp còn có thể mất nhiều do thuế lạm phát hơn là cái mà họ được do có nhiều cơ hội việc làm mới. Tài trợ cho thâm hụt ngân sách Nhà nước gia tăng phải tránh không gây thêm tác động đến tỷ lệ lãi 34 suất trong nước và giảm thiểu các chi phí đi vay. Trước mắt phải huy động tối đa nguồn lực trong nước. Nâng cao tính hiệu quả của chi tiêu công cộng phải đi cùng với bù đắp thâm hụt gia tăng. c-Các giải pháp thương mại Trước hết là bảo đảm cung ứng hàng hoá đáp ứng đủ nhu cầu của thị trường , tức là bảo đảm tổng cung hàng hoá cân bằng với tổng cầu hàng hoá. Việc điều hành xuất nhập khẩu phải đảm bảo tốc độ phát triển xuất khẩu tăng nhanh hơn tốc độ nhập khẩu, giữ mức nhập siêu hàng năm ngày một giảm nhằm lành mạnh hoá cán cân thương mại. Biện pháp chủ yếu để tăng cung ứng hàng hoá là thúc đẩy sản xuất hàng hoá trong nước, nâng cao chất lương hàng hoá để tăng giá trị và tăng nhanh sản xuất các mặt hàng thay thế hàng nhập khẩu, hàng tiêu dùng cao cấp, hàng lắp ráp như ô tô,xe máy ,điện tử, đẩy nhanh sản xuất các loại vật liệu xây dựng, trang thiết bị nội thất cao cấp …Đồng thời đảm bảo điều hành thị trường hàng hoá ở các vùng trong cả nước,xử lí tốt mối quan hệ nội tiêu và ngoại tiêu,giữa hàng sản xuất trong nước và hàng nhập khẩu trong từng thời điểm, tránh gây ứ đọng cũng như thiếu hàng cục bộ, đặc biệt là đối với các vùng xa xôi hẻo lánh, miền núi..trước hết là đối với các mặt hàng thiết yếu. 35 Tăng cường dự trữ quốc gia., và dự trữ lưu thông để có đủ khả năng can thiệp vào thị trường, bình ổn giá cả trong mọi lúc,mọi nơi khi có biến động giá cả trên thị trường . Hoạt động xuất khẩu cho đến nay đã có nhiều tiến bộ nhưng không thể nói là không có khó khăn. Vì vậy để tăng xuất khẩu cần chuyển hướng xuất khẩu,trước hết là xuất khẩu ra các thị trường mới và tìm kiếm những nhu cầu mới nảy sinh trong thời gian gần đây. Đẩy mạnh xuất khẩu,đặc biệt xuất khẩu sang các thị trường mới là vô cùng quan trọng. d-Các giải pháp khác : Tiếp theo là các giải pháp trên đòi hỏi phải có các giải pháp huy động triệt để cơ sở vật chất và lao động hiện có,huy động thêm nguồn vốn, tăng nhanh khả năng đầu tư,tăng tiêu dùng hợp lý hàng hoá và dịch vụ của các tầng lớp đân cư. Cụ thể những chủ trương lớn trên là:Giải phóng và nâng cao hiệu quả các nhân tố sản xuất;Nâng cao hiệu quả sử dụng đất, làm cho đất đai có giá trị thực sự, phải hạch toán đầy đủ chi phí sử dụng đất vào chi phí sản xuất kinh doanh,đảm bảo đất là một trong những nhân tố trong phát triển kinh tế;tạo công ăn việc làm ,nâng cao tay nghề, nâng cao trình độ và năng lực của người lao động ;nâng cao công suất sử dụng kết cấu cơ sở hạ tầng và hiệu quả sử dụng các năng lực sản xuất hiện có;Bảo vệ ,phát triển và khai thác có hiệu quả tài nguyên rừng ,biển;Nâng cao hiệu quả sử dụng 36 năng lực sản xuất của các doanh nghiệp;Mở rộng thị trường,nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường trong nước và thúc đẩy hội nhập quốc tế;Thúc đẩy phát triển đồng bộ hệ thống thị trường và tăng cường hiệu lực các công cụ chính sách kinh tế vĩ mô;Đẩy mạnh thu hút tối đa các nguồn lực bên ngoài ; Thực hiện tốt cải cách hành chính. 2-Các giải pháp vi mô Theo em nghĩ , trước hết là phải nâng cao sản lượng hàng hoá trong các doanh nghiệp trên cơ sở đẩy mạnh sản xuất công,nông nghiệp , cụ thể là tạo ra nhiều lương thực,thực phẩm,một số hàng hoá là tư liệu sản xuất (xi măng,phân bón ,sắt thép )và các loại hàng hoá là nhiên liệu,năng lượng(xăng dầu,điện) Mặt khác ,các doanh nghiệp phải khai thác triệt để các tiềm năng vốn sẵn có trong nội bộ nền kinh tế để đẩy mạnh phát triển sản xuất;giảm chi phí sản xuất và chi phí lưu thông, chống mọi biểu hiện đầu cơ gây khan hiếm giả tạo nhưng loại hàng hoá thiết yếu của xã hội triệt để tiết kiệm trong chi tiêu,tăng nhanh nguồn vốn dự trữ quốc gia; đảm bảo các cân đối lớn nhằm đạt tốc độ tăng trưởng GDP theo dự kiến;sắp xếp lại khu vực doanh nghiệp nhằm nâng cao năng suất lao động, chống thất thoát vốn và tài sản Nhà nước. Lưu thông hàng hoá cần phải thông suốt, chống khan hiếm giả tạo, quản lý thị trường phải gắn với đặc điểm thị hiếu và tính thời 37 vụ của mỗi vùng, mỗi miền,ngăn chặn mọi “cơn sốt” hàng hoá giả tạo vì lí do chủ quan gây ra. Đối với việc giảm thiểu ảnh hưởng ngoại lai tiêu cực các cú sốc giá quốc tế của các yếu tố đầu vào tới lạm phát trong nước,điều cần thiết trước tiên là nên giảm mạnh mức thuế nhập khẩu(tới 0%) đánh vào các mặt hàng yếu tố đầu vào có mức giá quốc tế tăng cao như sắt,thép,phân bón…,nhằm giảm bớt sự gia tăng khuếch đại chi phí của các yếu tố đầu vào đối với sự gia tăng chỉ số giá của nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng,lương thực và thực phẩm.Bên cạnh đó phải đẩy nhanh tiến độ xây dựng nhà máy lọc dầu Dung Quất và quy hoạch xây dựng thêm một số nhà máy lọc dầu khác nhằm góp phần gia tăng tính tự chủ trong việc cung cấp xăng dầu,đáp ứng một phần nhu cầu thiết yếu trong nước trước các cú sốc giá xăng dầu trên thế giới,tăng khả năng cạnh tranh của nền kinh tế trong giai đoạn chuyển dịch sang cơ chế thị trường. 38 PHẦN KẾT LUẬN Như vậy,lạm phát là biểu hiện của vấn đề mất cân đối vĩ mô rất phức tạp.Mỗi lần xuất hiện ở mỗi hoàn cảnh và điều kiện khác nhau thì khác nhau nên cùng mang màu sắc muôn hình,muôn vẻ .Để nhận dạng đúng và bắt mạch đúng nguyên nhân gây ra lạm phát là rất khó khăn.Có thể nói lạm phát mỗi khi diễn ra đã hàm chứa đủ các yếu tố như lạm phát cơ cấu,lạm phát tiền tệ,lạm phát cầu kéo và lạm phát chi phí đẩy. Để chống lạm phát không thể áp dụng đơn lẻ một giải pháp nào mà phải có một hệ thống các nhóm giải pháp thì mới mong thành công.Các nhóm giải pháp này phải đi từ đẩy mạnh sản xuất đến các giải pháp phát triển lưu thông hàng hoá,các giải pháp chống đầu cơ lũng đoạn thị trường,các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ,tiếp đến là các giải pháp về ngân sách nhà nước,chi tiêu phải có hiệu quả,đúng việc và tiết kiệm,không thể bội chi ngân sách nhà nước quá cao và bù đắp thâm hụt không thể tự phát hành tiền. Chúng ta chống lạm phát nhưng không quên nhiệm vụ đẩy nhanh phát triển của nền kinh tế,bảo đảm nền kinh tế đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao.Chống lạm phát đến một mức nào đó có thể làm cho tăng trưởng kinh tế chậm lại,Nhưng để nền kinh tế không tụt hậu so với các nước khác 39 trong khu vực và trên thế giới đòi hỏi phải đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao là nguyên tắc bất di bất dịch. 40 TÀI LIỆU THAM KHẢM 1.Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội 10 năm 2001-2010 2.Đảng Cộng Sản Việt Nam : Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII – NXB chính trị quốc gia- Hà Nội 1996 3.Chính sách tài chính quốc gia 1996-2000.Tạp chí cộng sản 2/1996 4.Kinh tế tài chính thế giới 1970-2000.NXB tài chính-Hà Nội- 2000 5.Niên giám thống kê 1994,1996,1997,1998,2001,2002,2003 NXB thống kê 1994,1996,1997,1998,2001,2002,2003. 6.Tổng cục thống kê.Kinh tế – xã hội Việt Nam 3 năm 2001-2003 NXB thống kê – Hà Nội – 2003 7.Báo cáo thường niên của ngân hàng nông nghiệp 1993,1994,1995,1996,1997,1998,1999,2000,2001,2002,2003. 8.Định hướng phát triển bền vững ở Việt Nam – Hà Nội – 8/2004 9.Lạm phát hiện nay – nguyên nhân và giải pháp kiềm chế.Tạp chí Ngân hàng 11/2004 10.một số ý kiến về lạm phát và những giải pháp khắc phục – tạp chí Ngân hàng 11/2004. 41 11.Lạm phát và chống lạm phát tập II tháng 12/1988. 12.Làm gì để thúc đẩy tăng trưởng và kiềm chế lạm phát năm 2005.Tạp chí kinh tế và dự báo 3/2005. 42