Luận văn Khảo sát khả năng ức chế virus herpes simplex của diterpen lacton từ cây xuyên tâm liên

1 ĐẶT VẤN ĐỀ Herpes simplex virus (HSV) là tác nhân gây bệnh rất thường gặp, gây các bệnh khác nhau từ nhẹ đến nặng, và trong một số trường hợp chúng có thể gây tử vong, đặc biệt ở bệnh nhân tổn thương miễn dịch. Sau nhiễm trùng ban đầu, HSV sẽ tồn tại trong ký chủ suốt toàn bộ thời gian sống sau đó. Các đồng đẳng nucleosid như acyclovir (AC), penciclovir vv… là các thuốc duy nhất được chính thức phê chuẩn cho điều trị nhiễm HSV. Các thuốc này thường có hiệu quả trong điều trị nhiễm HSV ban đầu hoặc là tái nhiễm. Tuy nhiên việc sử dụng tràn lan các thuốc nucleosid đã làm nảy sinh các chủng HSV đề kháng với các thuốc tương đồng, đặc biệt là ở các bệnh nhân tổn thương miễn dịch. Theo các điều tra trước đây, sự mắc phải chủng đề kháng AC ở các bệnh nhân tổn thương miễn dịch là khoảng 5% và ở các bệnh nhân cấy ghép tủy xương là 14% [42]. Sự phổ biến cao của HSV đề kháng ACV trong các dân số này cho thấy là cần phải có thuốc mới. Đồng thời, HSV cũng chiếm tỷ lệ khá cao (20-40%), một trong những nguyên nhân gây ra các bệnh cơ hội của những người bị nhiễm HIV. Sự nhiễm HSV ở bệnh nhân HIV/AIDS thường diễn biến dai dẳng và hay tái phát và càng làm tăng nguy cơ đề kháng thuốc. Nhiều quốc gia có chương trình tìm kiếm thuốc mới từ nguồn gốc tự nhiên có tác dụng kháng virus trong đó có herpes simplex týp 1 và týp 2; Một số công trình nghiên cứu đơn lẻ trong vòng 20 năm trở lại đây cho thấy một số loài thảo mộc và các hợp chất phân lập được có nhiều tiềm năng bổ sung hoặc thay thế trong trường hợp có sự đề kháng với nhóm thuốc acyclovir [18], [20], [36], [43]. Có 79 loài thảo mộc được đánh giá có tác dụng khả quan trên HSV-1 và 2, trong đó 42 cây thuốc có ở Việt Nam. Trong những nghiên cứu sâu hơn về nhóm hoạt chất tự nhiên có tác dụng trên HSV týp 1 và 2 khá đa dạng trong đó có nhóm diterpen lacton từ Xuyên tâm liên. Xuyên tâm liên (Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees) là dược liệu được nhiều nước trên thế giới nghiên cứu và sử dụng, được dùng rộng rãi ở các nước châu Á như Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Pakistan, … để chữa các bệnh 2 liên quan đến đường hô hấp và tiêu hóa, giảm đau, hạ sốt, …[13], [19], [23], [28], [34], [45], [49], [50], [51], [55], [59], [60], [62], [64], [67]. Ở Việt Nam, Xuyên tâm liên cũng được sử dụng phổ biến vào thời kì chiến tranh như là một thuốc kháng sinh khi thuốc kháng sinh còn khan hiếm. Hợp chất diterpen lacton có trong Xuyên tâm liên hiện nay được chứng minh là có rất nhiều tác dụng chữa bệnh, như là: kháng viêm, giảm đau, hạ huyết áp, bảo vệ gan, ngừa tiểu đường, kháng virus và chống ung thư, … nhiều chế phẩm chứa hoạt chất từ Xuyên tâm liên đã được sản xuất nhằm phục vụ cho người bệnh. Tuy nhiên nghiên cứu về khả năng kháng HSV của Xuyên tâm liên chưa nhiều, đơn cử có công bố ngắn của C.Wiart và cs trên Phytotherapy research về khả năng ức chế HSV1 của các diterpen từ Xuyên tâm liên. Đề tài: “Khảo sát khả năng ức chế virus herpes simplex của diterpen lacton từ Xuyên tâm liên” nhằm nghiên cứu sâu hơn về khả năng kháng HSV của các diterpen lacton để định hướng khả năng sử dụng Xuyên tâm liên như một loại dược liệu chữa trị cho bệnh nhân nhiễm HSV. Nội dung thực hiện của đề tài: o Phân lập và xác định cấu trúc của các diterpen lacton chính trong Xuyên tâm liên. o Định lượng các diterpen lacton chính trong nguyên liệu và cao loại màu. o Xác định hoạt tính kháng virus herpes simplex týp 1 và 2 của cao loại màu và các diterpen lacton tinh sạch.