Luận văn Giải pháp cạnh tranh và phát triển cho các doanh nghiệp Logistics Việt Nam giai đoạn hậu WTO

1 MôC LôC MôC LôC ............................................................................................................................1 LêI Më §ÇU.......................................................................................................................3 DANH MôC B¶NG.............................................................................................................3 DANH MôC S¥ §å, BIÓU §å .........................................................................................4 DANH MôC PHô LôC ......................................................................................................6 DANH MôC C¸C CH÷ VIÕT T¾T..................................................................................4 CH¦¥NG 1: LOGISTICS Vμ VAI TRß CñA LOGISTICS.......................................13 1.1. Logistics vμ dÞch vô logistics ......................................................................................13 1.1.1. Giíi thiÖu chung vÒ logistics.....................................................................................13 1.1.2. Giíi thiÖu chung vÒ dÞch vô logistics .......................................................................17 1.2. Vai trß cña logistics.....................................................................................................22 1.2.1. Vai trß cña logistics ®èi víi nÒn kinh tÕ ...................................................................22 1.2.2. Vai trß cña logistics ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ........................................................24 1.3. Xu h−íng ph¸t triÓn cña dÞch vô logistics trªn thÕ giíi vμ c¸c dÞch vô logistics chñ yÕu ®−îc thuª ngoμi hiÖn nay............................................................................................27 1.3.1. Xu h−íng ph¸t triÓn cña dÞch vô logistics trªn thÕ giíi ..........................................27 1.3.2. C¸c dÞch vô logistics chñ yÕu ®−îc thuª ngoμi hiÖn nay trªn thÕ giíi....................29 1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngμnh logistics ë mét sè n−íc trong khu vùc. .................31 1.4.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics cña Trung Quèc.............................31 1.4.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics cña Singapore. ...............................34 KÕT LUËN CH¦¥NG 1...................................................................................................36 CH¦¥NG 2: THùC TR¹NG HO¹T §éNG Vμ nh÷ng C¥ HéI, TH¸CH THøC cña c¸c DOANH NGHIÖP LOGISTICS VIÖT NAM KHI CAM KÕT WTO §¦îC THùC HIÖN..........................................................................................................38 2.1. M«i tr−êng kinh doanh logistics ë ViÖt Nam............................................................38 2.1.1. M«i tr−êng ph¸p luËt. ...............................................................................................38 2.1.2. C¬ së h¹ tÇng logistics. .............................................................................................39 2.1.3. M«i tr−êng kinh tÕ. ...................................................................................................44 2.1.4. M«i tr−êng v¨n hãa. .................................................................................................52 2.1.5. M«i tr−êng lao ®éng. ................................................................................................53 2.2. Thùc tr¹ng kinh doanh logistics cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam . .......................54 2.2.1. Quan niÖm kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam.........................55 2.2.2. KÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam. .............................56 2.2.3. DÞch vô ®−îc cung øng t¹i c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam hiÖn nay. ..........57 2.2.4. Lîi thÕ c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. .............................................60 2.2.5. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp trong xu h−íng ph¸t triÓn cña thÕ giíi. ......................................................................................................................................62 2.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. .............................63 2.3.1. HiÖu qu¶ cung øng cña doanh nghiÖp so víi nhu cÇu thÞ tr−êng. .........................63 2.3.2. HiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh.......................64 2 2.3.3. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp so víi vai trß cña m×nh. ...........................71 2.3.4. T¸c ®éng cña m«i tr−êng kinh doanh ®Õn hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp. ...............72 2.3.5. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. ...................74 2.4. C¬ héi vμ th¸ch thøc cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam khi c¸c cam kÕt WTO ®−îc thùc hiÖn..........................................................................................................75 2.4.1. Nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam vÒ dÞch vô logistics khi gia nhËp WTO...................75 2.4.2. C¬ héi vμ th¸ch thøc cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam.............................77 KÕT LUËN CH¦¥NG 2...................................................................................................79 CH¦¥NG 3: GI¶I PH¸P C¹NH TRANH Vμ PH¸T TRIÓN CHO C¸C DOANH NGHIÖP LOGISTICS VIÖT NAM TRONG M¤I TR¦êNG WTO...........................80 3.1 Môc tiªu, quan ®iÓm vμ c¬ së ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p .......................................................80 3.1.1. Môc tiªu ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p .......................................................................................80 3.1.2. Quan ®iÓm ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p....................................................................................80 3.1.3. C¨n cø ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p. .........................................................................................81 3.2. Gi¶i ph¸p c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam giai ®o¹n hËu WTO...................................................................................................................81 3.2.1. Gi¶i ph¸p tÇm vÜ m«. ...............................................................................................81 3.2.1.1. N©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng kü thuËt phôc vô cho ho¹t ®éng logistics. .....................81 3.2.1.2. N©ng cao chÊt l−îng vμ sè l−îng nguån nh©n lùc phôc vô cho ngμnh logistics. .............................................................................................................................................85 3.2.1.3. Hoμn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt phôc vô cho logistics. .........................................86 3.2.1.4. N©ng cao vai trß hç trî cña ChÝnh phñ vμ VIFFAS cho c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn.............................................................87 3.2.2. Gi¶i ph¸p tÇm vi m«. ...............................................................................................91 3.2.2.1. Cñng cè néi lùc kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm hiÖn t¹i so víi ®èi thñ c¹nh tranh. 91 3.2.2.2. N©ng cao chÊt l−îng dÞch vô, tiÕn hμnh cung øng dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vμ tÝch hîp dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vμo chuçi cung øng. ..............................................................96 3.2.2.3. T¹o lîi thÕ c¹nh tranh riªng biÖt vÒ dÞch vô cung øng. .....................................101 3.2.2.4. Gi¶i ph¸p marketing. ...........................................................................................104 3.2.3. KiÕn nghÞ.................................................................................................................106 3.2.3.1. KiÕn nghÞ ®èi víi nhμ n−íc. ................................................................................106 3.2.3.2. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp....................................................................106 KÕT LUËN CH¦¥NG 3.................................................................................................107 TμI LIÖU THAM KH¶O...............................................................................................109 PHô LôC..........................................................................................................................113 3 DANH MôC B¶NG Bảng 1. 1: Møc ®ãng gãp cña ho¹t ®éng Logistics trong GDP quèc gia n¨m 2000............23 Bảng 1. 2: Sù kh¸c biÖt gi÷a ho¹t ®éng thuª ngoμi logistics tr−íc ®©y vμ hiÖn nay............30 B¶ng 2. 1: HÖ thèng ®−êng bé ViÖt Nam n¨m 2004. ...........................................................40 B¶ng 2. 2: So s¸nh n¨ng lùc chuyªn chë b»ng ®−êng s¾t ë ViÖt Nam so víi c¸c n−íc trong khu vùc. ................................................................................................................................41 B¶ng 2. 3: C¬ së h¹ tÇng c¸c c¶ng chÝnh ë ViÖt Nam .........................................................43 B¶ng 2. 4 : øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vμ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö ë mét sè c¶ng chÝnh cña ViÖt Nam. .............................................................................................................................44 B¶ng 2. 5:ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu chÝnh cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2004-2005. ..............45 B¶ng 2. 6:Nh÷ng mÆt hμng xuÊt nhËp khÈu chÝnh cña ViÖt Nam n¨m 2006. (S¬ bé) .........46 B¶ng 2. 7: Thèng kª ë 6 tØnh thμnh cã nguån FDI vμ th−¬ng m¹i cao nhÊt ViÖt Nam........46 B¶ng 2. 8: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m 2000-2005. .................47 B¶ng 2. 9: Quy m« kh¶o s¸t c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam..........................48 B¶ng 2. 10: Cung øng logistics ë ViÖt Nam. ........................................................................52 B¶ng 2. 11: Quan niÖm ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam. .........................55 B¶ng 2. 12: DÞch vô ®−îc cung øng t¹i c¸c doanh nghiÖp logistics trong n−íc. .................58 B¶ng 2. 13: C¸c c«ng ty logistics lín nhÊt thÕ giíi vÒ doanh thu (trªn tæng sè 25 c«ng ty hμng ®Çu thÕ giíi) cã mÆt t¹i ViÖt Nam. (n¨m 2005). Dvt: triÖu USD ......................65 B¶ng 2. 14: So s¸nh dÞch vô logistics t¹i c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam vμ n−íc ngoμi. ....67 B¶ng 2. 15: Quy m« vèn cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam. ...................................69 B¶ng 2. 16: Doanh nghiÖp cung øng dÞch vô ë n−íc ngoμi th«ng qua ................................70 B¶ng 2. 17: Nguån nh©n lùc c¸c doanh nghiÖp logistics ®ang sö dông ..............................73 B¶ng 2. 18: LÞch tr×nh më cöa dÞch vô logistics cña ViÖt Nam ...........................................76 B¶ng 2. 19: S¶n l−îng hμng hãa vμ container xuÊt nhËp khÈu qua c¸c c¶ng cña ViÖt Nam n¨m giai ®o¹n 1995-2006. ...................................................................................................77 Bảng 3. 1: KÕ ho¹ch di dêi c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam (n¨m 2006). ......................................83 Bảng 3. 2: Dù ¸n x©y dùng s©n bay quèc tÕ Long Thμnh. ...................................................84 4 DANH MôC C¸C CH÷ VIÕT T¾T 1PL: First Party Logistics: Logistics beân thöù nhaát. 2PL: Second Party Logistics: Logistics beân thöù hai. 3PL: Third Party Logistics: Logistics beân thöù ba. 4PL: Fourth Party Logistics: Logistics beân thöù tö. 5PL: Fifth Party Logistics: Logistics beân thöù naêm. AFTA: Asian Free Trade Area -Khu vùc mËu dÞch tù do c¸c n−íc ASEAN. BOT/BTO: Build Operate Transfer / Build Transfer Operate CFLP: The China Federation of Logistics and Procurement – HiÖp Héi Logistics Trung Quèc DHL/DPWN: Deutsche Post World Net DWT: Deadweight Tonnage: Träng t¶i toμn bé cña tμu. §KTM: §iÒu kiÖn th−¬ng m¹i EDI: Electronic Data Intergrated – ChuyÓn giao d÷ liÖu ®iÖn tö. Eu : European Union Euro: European Dollar FDI: Foreign Direct Investment: §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi. Fedex: Federal Express JIT: Just In Time : §óng thêi ®iÓm LEAP: The Logistics Enhancement and Application Program – Ch−¬ng tr×nh øng dông vμ ®Ò cao logistics. NUS: National University of Singapore - §¹i Häc Quèc Gia Singapore. ODA: Official Development Assistance - Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. P&o: P & O Nedloyd Container Line Limited TNT/TPG: TNT Postal Group TCS: Tan Son Nhat Cargo Services Co., Ltd.- C«ng ty TNHH DÞch Vô Hμng Hãa T©n S¬n NhÊt. 5 TEU: Twenty-foot equivelent unit THC: Terminal Handling Charge - PhÝ xÕp dì hμng hãa TLIAP: The Logistics Institute – Asia Pacific – ViÖn Logistics Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng. Unescape: United Nations – Economics & Social Commission for Asia and the Pacific USD: United States Dollar - §ång ®« la Mü (1 USD = 16.243 VND – theo tØ gi¸ ng©n hμng ngo¹i th−¬ng ngμy 11/9/2007). UPS: United Parcel Services VIFFAS: Vietnam Freight Forwarders Association – HiÖp Héi Giao NhËn ViÖt Nam. Wms: Warehouse Management System – HÖ thèng qu¶n lý kho WTO: World Trade Organization – Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ Giíi. 6 DANH MôC S¥ §å, BIÓU §å Sơ đồ 1. 1 : Nh÷ng ho¹t ®éng cña dÞch vô logistics trong chuçi cung øng..........................16 Sơ đồ 1. 2: Ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng logistics ®−îc thuª ngoμi. ..........................................30 Biểu đồ 2. 1: C¸c n−íc cã vèn FDI vμo ViÖt Nam lín nhÊt. ...............................................44 Biểu đồ 2. 2: Tiªu chÝ lùa chän ng−êi cung cÊp dÞch vô logistics........................................50 Biểu đồ 2. 3 : C«ng cô c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam ....................60 Biểu đồ 2. 4: C¸c nhãm ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i c¸c doanh nghiÖp sö dông cho xuÊt nhËp khÈu hμng hãa ë ViÖt Nam. .................................................................................................61 Biểu đồ 3. 1: Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ë n−íc ngoμi. .........................97 DANH MôC PHô LôC Phô lôc 1: B¶ng xÕp h¹ng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ngμnh logistics ë c¸c n−íc ASEAN ( tæng céng 124 n−íc)................................................................................113 Phô lôc 2: Thèng kª FDI theo c¸c tØnh thμnh ë ViÖt Nam ®Õn th¸ng 12 n¨m 2006. .................................................................................................................................114 Phô lôc 3: §iÓm m¹nh vμ ®iÓm yÕu cña c¸c doanh nghiÖp logistics tham gia cung øng ë thÞ tr−êng ViÖt Nam.......................................................................................115 Phô lôc 4: Danh s¸ch 20 nhμ giao nhËn hμng ®Çu thÕ giíi theo l−îng TEU n¨m 2005. ........................................................................................................................116 Phô lôc 5: B¶ng kh¶o s¸t c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam vμ kÕt qu¶ xö lý b»ng phÇn mÒm SPSS phiªn b¶n 11.5. ....................................................................117 Phô lôc 6: B¶ng kh¶o s¸t c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam vμ kÕt qu¶ xö lý b»ng phÇn mÒm SPSS phiªn b¶n 11.5..................................................................125 Phô lôc 7: BiÓu cam kÕt vÒ dÞch vô logistics cña ViÖt Nam víi WTO. ..................137 Phô lôc 8: B¶ng gi¸ triÓn khai phÇn mÒm kÕt nèi hÖ thèng th«ng quan ®iÖn tö cña doanh nghiÖp ®éc quyÒn cung øng (c«ng ty Ph¸t triÓn c«ng nghÖ Th¸i S¬n). ......144 7 LêI Më §ÇU 1. ý nghÜa vμ tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi: Trong m«i tr−êng c¹nh tranh toμn cÇu hiÖn nay, tÝnh hiÖu qu¶ chÝnh lμ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thμnh b¹i cña doanh nghiÖp. Lμm thÕ nμo ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ trong toμn bé ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp suèt tõ kh©u ®Çu tiªn cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Õn kh©u cuèi cïng trong qu¸ tr×nh ph©n phèi. Logistics ra ®êi ®· gióp doanh nghiÖp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn vμ ngμy cμng ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù thμnh b¹i cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ngμy cμng tin t−ëng r»ng n©ng cao hiÖu qu¶ vμ ®Ó c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh cña hä th× cÇn ph¶i tËp trung toμn bé n¨ng lùc vμo nh÷ng m¶ng mμ hä lμm tèt nhÊt vμ chØ thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng gióp hä gia t¨ng gi¸ trÞ cèt lâi cña m×nh. Mét sè doanh nghiÖp ®ang dÇn nhËn ra r»ng ho¹t ®éng logistics kh«ng ph¶i lμ thÕ m¹nh trong kinh doanh cña hä vμ c¶m thÊy kh«ng hμi lßng víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chÝnh bé phËn logistics cña m×nh. Hä gia t¨ng viÖc chuyÓn sang nhμ cung cÊp dÞch vô logistics chuyªn nghiÖp ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. Nhu cÇu thuª ngoμi dÞch vô logistics ®· theo ch©n c¸c nhμ ®Çu t− n−íc ngoμi du nhËp vμo ViÖt Nam th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Khi hä ®Çu t− vμo ViÖt Nam th× nhu cÇu dÞch vô logistics gia t¨ng nhanh chãng phôc vô cho vËn chuyÓn, l¾p ®Æt c¬ së s¶n xuÊt, nhËp khÈu trang thiÕt bÞ m¸y mãc, xuÊt khÈu thμnh phÈm… ThÞ tr−êng dÞch vô logistics ngμy cμng më réng, nhÊt lμ khi ViÖt Nam trë thμnh thμnh viªn chÝnh thøc cña WTO, nhu cÇu vÒ dÞch vô logistics cña c¸c c«ng ty n−íc ngoμi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ngμy cμng gia t¨ng nhanh chãng. Tõ ®ã ®· kÐo theo sù xuÊt hiÖn cña hμng lo¹t c¸c c«ng ty Logistics toμn cÇu víi tiÒm lùc tμi chÝnh m¹nh nh− Maersk, APL, UPS… . HiÖn nay ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nμy cßn h¹n chÕ do nhμ n−íc cßn b¶o hé, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ dÔ dμng c¹nh tranh vμ tham gia vμo chuçi cung øng dÞch vô logistics cña c¸c c«ng ty logistics n−íc ngoμi th«ng qua hîp ®ång ®¹i lý, liªn doanh vμ nh÷ng kh©u nhμ n−íc cßn b¶o hé. Tuy nhiªn khi gia nhËp WTO, ViÖt Nam buéc ph¶i thùc hiÖn cam kÕt më cöa hoμn 8 toμn dÞch vô nμy trong thêi h¹n 5-7 n¨m. Sau thêi gian nμy ViÖt Nam sÏ cho phÐp c¸c c«ng ty logistics 100% vèn n−íc ngoμi ho¹t ®éng b×nh ®¼ng t¹i ViÖt Nam. §iÒu nμy ®Æt doanh nghiÖp ViÖt Nam tr−íc kh«ng Ýt khã kh¨n trong m«i tr−êng c¹nh tranh gay g¾t vμ kh«ng c©n søc. Nguy c¬ mÊt thÞ phÇn cung øng dÞch vô logistics cho c¸c c«ng ty n−íc ngoμi lμ kh«ng tr¸nh khái khi tiÒm lùc tμi chÝnh vμ c¬ së h¹ tÇng cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc yÕu kÐm h¬n rÊt nhiÒu. Víi thùc tÕ c«ng t¸c t¹i mét doanh nghiÖp Logistics cña ViÖt Nam, häc viªn ý thøc rÊt râ nh÷ng th¸ch thøc mμ c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt khi thùc hiÖn c¸c cam kÕt víi WTO vÒ dÞch vô logistics. Tõ ®ã häc viªn m¹nh d¹n x©y dùng luËn v¨n tèt nghiÖp cao häc “Gi¶i ph¸p c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp Logistics ViÖt Nam giai ®o¹n hËu WTO” 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tμi: - Nghiªn cøu b¶n chÊt cña dÞch vô logistics, c¸c dÞch vô ®−îc cung cÊp bëi c¸c doanh nghiÖp logistics vμ vai trß cña chóng ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi riªng. - §¸nh gi¸ m«i tr−êng kinh doanh logistics ë ViÖt Nam hiÖn nay vμ thùc tr¹ng kinh doanh logistics ë c¸c c«ng ty ViÖt Nam song song víi viÖc ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn vai trß cña logistics ®èi víi kinh tÕ quèc gia tr−íc xu thÕ chung cña thÕ giíi tõ ®ã ®i vμo gi¶i quyÕt nh÷ng mÆt tån t¹i cña doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam tr−íc khi ®i vμo c¹nh tranh b×nh ®¼ng trong m«i tr−êng WTO. - §Ò xuÊt gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i gióp cho c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn trong m«i tr−êng WTO. 3. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu: a. §èi t−îng nghiªn cøu: Ho¹t ®éng Logistics bao gåm hai qu¸ tr×nh lμ qu¶n lý logistics trong s¶n xuÊt vμ qu¶n lý logistics ngoμi s¶n xuÊt. Ph¹m vi bμi viÕt chØ ®i vμo nghiªn cøu ho¹t ®éng logistics víi t− c¸ch lμ dÞch vô thuª ngoμi. Tuy nhiªn logistics lμ mét lÜnh vùc rÊt réng liªn quan tíi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ nªn t¸c gi¶ chØ ®i s©u vμo nghiªn cøu dÞch vô logistics phôc vô cho ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng, v× hiÖn nay ë 9 ViÖt Nam logistics phôc vô kinh doanh trong n−íc ch−a ®−îc sù quan t©m cña ng−êi sö dông. b. Ph¹m vi nghiªn cøu: VÒ chñ thÓ: C¸c doanh nghiÖp cung øng dÞch vô logistics lμ c¸c c«ng ty giao nhËn cña ViÖt Nam, cã kh¶ n¨ng cung øng mét chuçi c¸c ho¹t ®éng logistics phôc vô cho xuÊt nhËp khÈu hμng hãa. Cßn c¸c chñ hμng víi t− c¸ch lμ ng−êi mua dÞch vô, t¸c gi¶ chØ tiÕn hμnh nghiªn cøu ë c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ho¹t ®éng ë ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã ®Ó minh häa cho nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam t¸c gi¶ cã nghiªn cøu thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi nh− APL Logistics, MOL Logistics, Nippon Express, Menlo Worldwide vμ mét sè doanh nghiÖp kh¸c. VÒ kh«ng gian: §Ò tμi nghiªn cøu ë c¸c tØnh thμnh ngμnh Logistics t−¬ng ®èi ph¸t triÓn víi c¬ së h¹ tÇng nh− s©n bay, c¶ng biÓn quèc tÕ phôc vô logistics ë ViÖt Nam nh− TP. Hå ChÝ Minh, §μ N½ng, H¶i Phßng vμ Hμ Néi. VÒ thêi gian: Do môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tμi lμ phôc vô cho doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam sau khi thùc hiÖn cam kÕt WTO nªn sè liÖu thu thËp ®−îc chñ yÕu lμ sè liÖu s¬ cÊp trong th¸ng 7-8 n¨m 2007 võa qua. Mét sè tμi liÖu liªn quan ®−îc cËp nhËt ®Õn n¨m 2005-2006. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Ò tμi: * Ph−¬ng ph¸p t− duy: t¸c gi¶ sö dông ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vμ t− duy logic trong ph©n tÝch thùc tr¹ng vμ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p. * Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª: bao gåm ph©n tÝch dùa trªn c¸c d÷ liÖu thèng kª ®−îc cung cÊp tõ c¸c nguån sau: - C¸c sè liÖu thèng kª cña Tæng côc thèng kª. - Tμi liÖu cña HiÖp Héi Giao NhËn ViÖt Nam (VIFFAS). - Tμi liÖu nghiªn cøu cña c«ng ty APL Logistics. - Tμi liÖu nghiªn cøu cña c«ng ty Business Monitor International Ltd. - Nguån Internet … * Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia: Trong khi thùc hiÖn ®Ò tμi t¸c gi¶ cã tham kh¶o ý kiÕn 10 cña c¸c chuyªn gia lμ nh÷ng ng−êi cã c«ng t¸c l©u n¨m vμ cã chøc vô t¹i c¸c c«ng ty logistics trong vμ ngoμi n−íc nh− Transimex Saigon, Menlo Worldwide (hiÖn nay lμ UPS), Nippon Express, APL Logistics… ®Ó thÊy râ ®−îc nh÷ng yÕu kÐm hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc so víi c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi, thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi ë ViÖt Nam còng nh− thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi cho c¸c doanh nghiÖp trong n−íc. * Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t ®iÒu tra thùc tÕ: §©y lμ ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®−îc sö dông ®Ó thùc hiÖn ®Ò tμi, gióp ®Ò tμi cã c¬ së thùc tiÔn vμ tÝnh kh¶ thi cao. T¸c gi¶ tiÕn hμnh ®iÒu tra kh¶o s¸t víi c¸c kh¸ch hμng (doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu), ®èi t¸c (doanh nghiÖp logistics) cña c«ng ty vμ c¸c ®¹i lý, liªn doanh, b¹n bÌ th©n h÷u. Nhê vμo lîi thÕ trong ngμnh vμ hÖ thèng ®¹i lý cña c«ng ty ë c¸c tØnh thμnh thùc hiÖn nghiªn cøu, t¸c gi¶ nhËn ®−îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c doanh nghiÖp th«ng qua email, ®iÖn tho¹i vμ fax víi kÕt qu¶ kh¶ quan nh− sau: - Nhãm c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lμ ®èi t−îng phôc vô chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp cung øng dÞch vô logistics trªn l·nh thæ ViÖt Nam, sè phiÕu ®iÒu tra ph¸t ra lμ 103 phiÕu, thu l¹i 63 phiÕu trong ®ã cã 59 phiÕu hîp lÖ (®¹t 57%). - Nhãm c¸c doanh nghiÖp logistics ë c¸c tØnh thμnh cã ngμnh logistics ph¸t triÓn m¹nh nh− TP. Hå ChÝ Minh, §μ N½ng, H¶i Phßng vμ Hμ Néi víi sè phiÕu ph¸t ra lμ 105 phiÕu, thu l¹i 58 phiÕu trong ®ã cã 51 phiÕu hîp lÖ ( ®¹t 49%). 5. §iÓm míi cña ®Ò tμi: §iÓm míi cña ®Ò tμi lμ nghiªn cøu ho¹t ®éng logistics g¾n víi tiÕn tr×nh thùc hiÖn cam kÕt WTO, tr−íc ®©y cã nhiÒu ®Ò tμi nghiªn cøu vÒ logistics nh−ng ch−a cã ®Ò tμi nμo nghiªn cøu kh¶ n¨ng c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam khi thùc hiÖn c¸c cam kÕt WTO. 6. §ãng gãp cña luËn v¨n: DÞch vô logistics lμ mét ngμnh kh¸ míi ë ViÖt Nam, hiÖn nay ch−a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu nμo chuyªn vÒ dÞch vô logistics mμ chØ cã s¸ch cña PGS.TS. §oμn ThÞ Hång V©n chuyªn vÒ Qu¶n trÞ logistics. Víi nh÷ng hiÓu biÕt th«ng qua c¸c tμi liÖu tham kh¶o vμ kinh nghiÖm ho¹t ®éng thùc tiÔn, t¸c gi¶ ®i vμo nghiªn cøu 11 thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp logistics trong n−íc vμ nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra khi nh÷ng cam kÕt WTO ®−îc thùc hiÖn. Bªn c¹nh ®ã trong ph¹m vi nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc logistics t¸c gi¶ cßn ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p song song cho sù th©m nhËp thÞ tr−êng quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp logistics ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn cña ngμnh c«ng nghiÖp logistics ViÖt Nam. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®−îc ®Ò xuÊt t¸c gi¶ ®· hÕt søc cè g¾ng gi¶i quyÕt g¾n liÒn víi nhu cÇu thùc tiÔn, do vËy cã tÝnh kh¶ thi trong giíi h¹n nhÊt ®Þnh. T¸c gi¶ hy väng sÏ ®ãng gãp ®−îc nhiÒu vμo gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp logistics trong n−íc. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n: Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ Logistics . Ch−¬ng 1 tËp trung nghiªn cøu lý luËn vÒ kh¸i niÖm Logistics vμ dÞch vô logistics, ph©n tÝch vai trß cña dÞch vô logistics trong nÒn kinh tÕ nãi chung vμ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng. Bªn c¹nh ®ã ch−¬ng còng giíi thiÖu xu h−íng ph¸t triÓn logistics trªn thÕ giíi nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghiªn cøu phï hîp víi m«i tr−êng vμ xu h−íng quèc tÕ. Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng logistics vμ nh÷ng c¬ héi, th¸ch thøc cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam khi cam kÕt WTO ®−îc thùc hiÖn. Néi dung ch−¬ng 2 kh¸i qu¸t m«i tr−êng kinh doanh logistics ë ViÖt Nam ®Ó ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é ph¸t triÓn cña ngμnh c«ng nghiÖp logistics ViÖt Nam. Song song ®ã, t¸c gi¶ còng ph¶n ¸nh thùc tr¹ng cung øng dÞch vô logistics cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam tõ ®ã ®i vμo nghiªn cøu nh÷ng mÆt tån t¹i cña hä khi thùc hiÖn cam kÕt WTO lμm nÒn t¶ng cho viÖc ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p mang tÝnh thùc tiÔn. Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam giai ®o¹n hËu WTO. Néi dung ch−¬ng tËp trung vμo viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m« vμ vi m« nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi vμ tõng b−íc ph¸t triÓn khi kh«ng cßn hμng rμo b¶o hé cña nhμ n−íc. 12 Do logistics lμ mét lÜnh vùc nghiªn cøu réng lín vμ cßn kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam còng nh− giíi h¹n nhÊt ®Þnh vÒ tr×nh ®é vμ tμi nguyªn phôc vô thùc hiÖn luËn ¸n nªn nh÷ng thiÕu sãt cña luËn ¸n lμ kh«ng thÓ tr¸nh khái. T¸c gi¶ rÊt mong cã thÓ nhËn ®−îc nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« nh»m hoμn thiÖn h¬n néi dung nghiªn cøu. 13 CH¦¥NG 1: LOGISTICS Vμ VAI TRß CñA LOGISTICS 1.1. Logistics vμ dÞch vô logistics 1.1.1. Giíi thiÖu chung vÒ logistics Trong m«i tr−êng kinh doanh hiÖn nay, hîp lý hãa mäi qu¸ tr×nh nh»m ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ vμ kÕt qu¶ tèi −u víi c¸c nguån lùc s½n cã chÝnh lμ môc tiªu hμng ®Çu cña c¸c nhμ qu¶n lý, ®Æt biÖt lμ trong s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn do yªu cÇu ®a d¹ng víi nh÷ng tiªu chuÈn ngμy cμng trë nªn chÆt chÏ cña tõng thÞ tr−êng, khai th¸c lîi thÕ so s¸nh cña tõng quèc gia vμ sù phøc t¹p trong viÖc thùc hiÖn c¸c liªn minh chiÕn l−îc ®· ®Æt c¸c nhμ kinh doanh tr−íc mét vÊn ®Ò lín lμ lμm thÕ nμo ®Ó thiÕt kÕ, thùc hiÖn, qu¶n lý, kiÓm so¸t c¸c dßng ch¶y ®Çu vμo vμ dßng ch¶y ®Çu ra cña tæ chøc ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt? §©y chÝnh lμ yªu cÇu ®Æt ra cho ngμnh c«ng nghiÖp dÞch vô logistics, n¬i cung cÊp c¸c dÞch vô qu¶n lý c¸c dßng ch¶y cña th«ng tin, hμng hãa vμ cã thÓ c¶ tiÒn tÖ xu«i chiÒu vμ ng−îc chiÒu. T×m hiÓu ®Þnh nghÜa logistics vμ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan sÏ gióp chóng ta nghiªn cøu vÒ dÞch vô logistics ®−îc hiÖu qu¶ h¬n. Logistics hiÖn nay th−êng ®−îc dÞch sang tiÕng ViÖt víi nghÜa lμ hËu cÇn, trï vËn vμ tiÕp vËn. Tuy nhiªn hiÖn nay vÉn ch−a cã sù thèng nhÊt trong viÖc sö dông c¸c tõ trªn còng nh− theo nhiÒu nhμ nghiªn cøu ë ViÖt Nam, chóng kh«ng diÔn ®¹t ®−îc ®Çy ®ñ néi dung cña thuËt ng÷ logistics nªn hiÖn nay tõ logistics th−êng ®−îc sö dông phæ biÕn trong c¸c tμi liÖu ViÖt Nam vμ trong LuËt th−¬ng m¹i. Theo nhiÒu nhμ nghiªn cøu, thuËt ng÷ logistics cã nguån gèc tõ qu©n ®éivíi nghÜa lμ c«ng t¸c hËu cÇn. ThuËt ng÷ trªn lÇn ®Çu tiªn ®−îc sö dông vμo nöa thÕ kû 19 d−íi thêi Napoleon, «ng ®· tõng ®Þnh nghÜa: Logistics lμ ho¹t ®éng ®Ó duy tr× lùc l−îng qu©n ®éi. Sau thÕ chiÕn thø hai, Marshall, mét viªn t−íng trong qu©n ®éi d−íi thêi Roosevelt ®· ®−îc giao tr¸ch nhiÖm thiÕt lËp kÕ ho¹ch Marshall nh»m t¸i thiÕt ch©u ¢u. Trong kÕ ho¹ch nμy, logistics ®· tham gia vμo lÜnh vùc kinh tÕ nh»m cung cÊp cho ch©u ¢u nguån nh©n lùc, vËt lùc vμ ®Æt biÖt lμ tμi lùc ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn tranh vμ ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Tõ ®ã logistics b¾t ®Çu tham gia vμo c¸c ho¹t 14 ®éng kinh tÕ vμ ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng. NÕu gi÷a thÕ kû 20 rÊt Ýt doanh nh©n hiÓu ®−îc logistics lμ g× th× ®Õn cuèi thÕ kû 21 logistics ®−îc ghi nhËn nh− lμ mét chøc n¨ng kinh tÕ chñ yÕu, mét c«ng cô h÷u hiÖu mang l¹i thμnh c«ng cho c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vμ c¶ dÞch vô. Theo ESCAPE ( Economics and Social Commission for Asia and the Pacific – ñy ban Kinh tÕ vμ X· héi Ch©u ¸ – Th¸i B×nh D−¬ng) Logistics ®−îc ph¸t triÓn qua 3 giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: Ph©n phèi vËt chÊt Vμo nh÷ng n¨m 60, 70 cña thÕ kû thø 20, ng−êi ta b¾t ®Çu quan t©m ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan víi nhau ®Ó ph©n phèi s¶n phÈm, hμng hãa cho kh¸ch hμng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Nh÷ng ho¹t ®éng ®ã bao gåm: vËn t¶i, ph©n phèi, b¶o qu¶n hμng hãa, qu¶n lý tån kho, bao b× ®ãng gãi, ph©n lo¹i, d¸n nh·n … nh÷ng ho¹t ®éng nªu trªn ®−îc gäi lμ ph©n phèi/cung øng s¶n phÈm vËt chÊt hay cßn gäi lμ logistics ®Çu ra. Giai ®o¹n 2: HÖ thèng logistics §Õn nh÷ng n¨m 80, 90 cña thÕ kû tr−íc, c¸c c«ng ty tiÕn hμnh qu¶n lý 2 mÆt: ®Çu vμo (gäi lμ cung øng vËt t−) víi ®Çu ra ( ph©n phèi s¶n phÈm), ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ, t¨ng thªm hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh nμy. Sù kÕt hîp ®ã ®−îc gäi lμ hÖ thèng logistics. Giai ®o¹n 3: Qu¶n trÞ d©y chuyÒn cung øng §©y lμ kh¸i niÖm mang tÝnh chiÕn l−îc vÒ qu¶n trÞ chuçi nèi tiÕp c¸c ho¹t ®éng tõ ng−êi cung cÊp – ®Õn ng−êi s¶n xuÊt- kh¸ch hμng tiªu dïng s¶n phÈm, cïng víi viÖc lËp c¸c chøng tõ cã liªn quan, hÖ thèng theo dâi, kiÓm tra lμm t¨ng thªm gi¸ trÞ s¶n phÈm. Kh¸i niÖm nμy coi träng viÖc ph¸t triÓn c¸c quan hÖ víi ®èi t¸c, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ng−êi s¶n xuÊt víi ng−êi cung cÊp, víi ng−êi tiªu dïng vμ c¸c bªn cã liªn quan nh− c¸c c«ng ty vËn t¶i, kho b·i, giao nhËn vμ ng−êi cung cÊp c«ng nghÖ th«ng tin. Logistics ph¸t triÓn qu¸ nhanh chãng trong nhiÒu ngμnh, nhiÒu lÜnh vùc, ë nhiÒu n−íc nªn cã rÊt nhiÒu tæ chøc, t¸c gi¶ tham gia nghiªn cøu, ®−a ra nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau, cho ®Õn nay vÉn ch−a cã ®Þnh nghÜa thèng nhÊt.Theo TS. §oμn ThÞ 15 Hång V©n, cã thÓ nãi, cã bao nhiªu s¸ch viÕt vÒ logistics th× cã bÊy nhiªu ®Þnh nghÜa vÒ kh¸i niÖm nμy. Còng theo t¸c gi¶ nμy, “Logistics lμ qu¸ tr×nh tèi −u ho¸ vÒ vÞ trÝ vμ thêi gian, vËn chuyÓn vμ dù tr÷ nguån tμi nguyªn tõ ®iÓm ®Çu tiªn cña d©y chuyÒn cung øng cho ®Õn tay ng−êi tiªu dïng cuèi cïng, th«ng qua hμng lo¹t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ”. [23] Tõ gãc ®é qu¶n trÞ cung øng, gi¸o s− David Simchi-Levi cña ®¹i häc MIT-USA cho r»ng “HÖ thèng Logistics lμ mét nhãm c¸c c¸ch tiÕp cËn ®−îc sö dông ®Ó liªn kÕt c¸c nhμ cung cÊp, nhμ s¶n xuÊt, cöa hμng mét c¸ch hiÖu qu¶ ®Ó hμng ho¸ ®−îc s¶n xuÊt vμ ph©n phèi ®óng sè l−îng, ®óng ®Þa ®iÓm vμ ®óng thêi ®iÓm nh»m môc ®Ých gi¶m thiÓu chi phÝ trªn toμn hÖ thèng ®ång thêi ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu vÒ møc ®é phôc vô”. [34] Theo quan ®iÓm “5 ®óng” (“5 Right”) th× :“Logistics lμ qu¸ tr×nh cung cÊp ®óng s¶n phÈm ®Õn ®óng vÞ trÝ, vμo ®óng thêi ®iÓm víi ®iÒu kiÖn vμ chi phÝ phï hîp cho kh¸ch hμng tiªu dïng s¶n phÈm”. ë møc ®é réng h¬n, Héi ®ång qu¶n trÞ Logistics cña Mü cho r»ng “Logistics lμ qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh, thùc hiÖn, kiÓm so¸t hiÖu qu¶, hiÖu n¨ng dßng l−u th«ng vμ tån tr÷ nguyªn liÖu, hμng ho¸, dÞch vô cïng víi dßng th«ng tin t−¬ng øng tõ ®iÓm xuÊt ph¸t ®Õn ®iÓm tiªu dïng nh»m môc ®Ých ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hμng”. [35] dï cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ logistics, chóng ta nªn hiÓu nh− sau: - Logistics lμ qu¸ tr×nh mang tÝnh hÖ thèng, chÆt chÏ vμ liªn tôc tõ ®iÓm ®Çu tiªn cña d©y chuyÒn cung øng cho ®Õn tay ng−êi tiªu dïng cuèi cïng. - Logistics kh«ng ph¶i lμ mét ho¹t ®éng ®¬n lÎ, mμ lμ mét chuçi c¸c ho¹t ®éng liªn tôc tõ ho¹ch ®Þnh qu¶n lý thùc hiÖn vμ kiÓm tra dßng ch¶y cña hμng hãa, th«ng tin, vèn… trong suèt qu¸ tr×nh tõ ®Çu vμo tíi ®Çu ra cña s¶n phÈm. Ng−êi ta kh«ng tËp trung vμo mét c«ng ®o¹n nhÊt ®Þnh mμ tiÕp cËn víi c¶ mét qu¸ tr×nh, chÊp nhËn chi phÝ cao ë c«ng ®o¹n nμy nh−ng tæng chi phÝ cã khuynh h−íng gi¶m. 16 Trong qu¸ tr×nh nμy, logistics gåm 2 bé phËn chÝnh lμ logistics trong s¶n xuÊt vμ logistics bªn ngoμi s¶n xuÊt. Trong ph¹m vi bμi viÕt chØ tËp trung vμo logistics bªn ngoμi s¶n xuÊt víi t− c¸ch lμ dÞch vô thuª ngoμi cßn ho¹t ®éng logistics bªn trong s¶n xuÊt liªn quan ®Õn mét khoa häc kh¸c lμ qu¶n trÞ s¶n xuÊt, sù ph©n biÖt nμy thÓ hiÖn râ trong s¬ ®å 1.1. Sơ đồ 1. 1 : Nh÷ng ho¹t ®éng cña dÞch vô logistics trong chuçi cung øng. §Çu vμo cho s¶n xuÊt DÞch vô Logistics C¬ së h¹ tÇng Logistics HÖ thèng th«ng tin Logistics Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt DÞch vô Logistics DÞch vô Logistics Qu¸ tr×nh ph©n phèi Tiªu dïng 17 Nguån: Australian Bureau of Transport Economics,”Logistics in Australia: A preliminary analysis”, Working paper 49,October 2001 [33]. - Logistics lμ qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vμ kiÓm so¸t dßng chu chuyÓn vμ l−u kho b·i cña hμng ho¸ vμ dÞch vô tõ ®iÓm ®Çu tiªn tíi kh¸ch hμng vμ tho¶ m·n kh¸ch hμng. Logistics bao gåm c¶ c¸c chu chuyÓn ®i ra, ®i vμo, bªn ngoμi vμ bªn trong cña c¶ nguyªn vËt liÖu th« vμ thμnh phÈm. - Logistics kh«ng chØ liªn quan ®Õn nguyªn nhiªn vËt liÖu mμ cßn liªn quan tíi tÊt c¶ nguån tμi nguyªn/c¸c yÕu tè ®Çu vμo cÇn thiÕt ®Ó t¹o nªn s¶n phÈm hay dÞch vô phï hîp víi yªu cÇu cña ng−êi tiªu dïng. Nguån tμi nguyªn kh«ng chØ bao gåm: vËt t−, vèn, nh©n lùc mμ cßn bao hμm c¶ dÞch vô, th«ng tin, bÝ quyÕt c«ng nghÖ…. - Logistics bao trïm c¶ hai cÊp ®é ho¹ch ®Þnh vμ tæ chøc. CÊp ®é thø nhÊt c¸c vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra lμ vÞ trÝ: ph¶i lÊy nguyªn vËt liÖu, b¸n thμnh phÈm, thμnh phÈm, dÞch vô… ë ®©u? khi nμo? vμ vËn chuyÓn ®i ®©u? CÊp ®é thø hai quan t©m tíi vËn chuyÓn vμ l−u tr÷: lμm thÕ nμo ®Ó ®−a ®−îc nguån tμi nguyªn/c¸c yÕu tè ®Çu vμo tõ ®iÓm ®Çu tiªn ®Õn ®iÓm cuèi d©y chuyÒn cung øng? - Logistics lμ qu¸ tr×nh tèi −u ho¸ luång vËn ®éng cña vËt chÊt vμ th«ng tin vÒ vÞ trÝ, thêi gian, chi phÝ, yªu cÇu cña kh¸ch hμng vμ h−íng tíi tèi −u ho¸ lîi nhuËn. §i s©u vμo t×m hiÓu logistics vμ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn logistics lμ c¬ së lý luËn v÷ng ch¾c ®Ó chóng ta ®i vμo nghiªn cøu dÞch vô logistics vμ nhμ cung cÊp dÞch vô logistics mét c¸ch hiÖu qu¶, tõ ®ã môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tμi sÏ ®−îc ®¸p øng tèt nhÊt. 1.1.2. Giíi thiÖu chung vÒ dÞch vô logistics a. S¬ l−îc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn dÞch vô logistics, ng−êi cung øng dÞch vô logistics Sù ph¸t triÓn cña dÞch vô logistics b¾t nguån tõ sù thay ®æi trong s¶n xuÊt. Ng−êi b¸n hμng hãa kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lμ nhμ s¶n xuÊt vμ ng−êi mua còng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lμ ng−êi tiªu dïng cuèi cïng. Vμ ®Ó tr¸nh ø ®äng vèn, c¸c nhμ s¶n xuÊt kinh doanh lu«n t×m c¸ch duy tr× mét l−îng hμng dù tr÷ nhá nhÊt. §iÒu nμy ®ßi 18 hái c¸c nhμ giao nhËn võa ph¶i ®¶m b¶o giao hμng ®óng lóc (JIT), võa ph¶i t¨ng c−êng vËn chuyÓn nh÷ng chuyÕn hμng nhá nh»m gióp nh÷ng nhμ s¶n xuÊt kinh doanh thùc hiÖn môc tiªu tèi thiÓu hμng tån kho (Minimum stock). MÆt kh¸c, cuéc c¸ch m¹ng Container ho¸ trong vËn t¶i diÔn ra trong nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû 20 ®· gi¶i quyÕt ®−îc t×nh tr¹ng ïn t¾c t¹i c¸c ®Çu mèi giao th«ng kh¸c. §iÒu nμy ®· gióp c¸c nhμ vËn chuyÓn t×m ra mét ph−¬ng ph¸p vËn t¶i míi ®Ó ®−a hμng hãa tõ n¬i gëi ®Õn n¬i nhËn mét c¸ch th«ng suèt, ®ã lμ vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc. Ng−êi göi hμng chØ cÇn ký hîp ®ång vËn t¶i víi mét nhμ kinh doanh vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc (Multimodal Transport Operator – MTO) ®Ó thùc hiÖn toμn bé viÖc vËn chuyÓn hμng ho¸ cña m×nh. Ban ®Çu, dÞch vô logistics ®−îc thuª ngoμi lμ dÞch vô vËn chuyÓn vμ giao nhËn. Hμng hãa ®i tõ n−íc ng−êi b¸n ®Õn n−íc ng−êi mua th−êng d−íi h×nh thøc hμng lÎ, ph¶i qua tay nhiÒu ng−êi vËn t¶i ë mçi ph−¬ng thøc vËn t¶i kh¸c nhau. V× vËy x¸c suÊt rñi ro mÊt m¸t x¶y ra ®èi víi hμng hãa lμ rÊt lín do ng−êi göi hμng ph¶i ký nhiÒu hîp ®ång vËn t¶i riªng biÖt víi tõng ng−êi vËn t¶i thùc sù vμ tr¸ch nhiÖm cña mçi ng−êi vËn t¶i chØ giíi h¹n trong dÞch vô hay chÆng ®−êng cña ng−êi ®ã ®¶m nhiÖm. Vμo nh÷ng n¨m 60, 70 cña thÕ kû nμy, c¸ch m¹ng container hãa trong vËn t¶i ®· ®¶m b¶o an toμn vμ ®é tin cËy trong di chuyÓn hμng hãa lμ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc. Sau ®ã kh¸ch hμng rÊt cÇn mét ng−êi ®øng ra tæ chøc mäi c«ng viÖc ë tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n liªn quan ®Ó tiÕt kiÖm tèi ®a thêi gian, chi phÝ vμ rñi ro ph¸t sinh nh»m gia t¨ng lîi nhuËn. Tõ ®ã, nh÷ng ng−êi vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc ngoμi lμm vËn chuyÓn, giao nhËn ®· kiªm thªm c¸c kh©u liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hμng hãa nh−: gia c«ng, chÕ biÕn l¾p r¸p, ®ãng gãi, gom hμng, xÕp hμng, l−u kho vμ giao nhËn. Ho¹t ®éng giao nhËn vËn t¶i thuÇn tóy ®¬n lÎ ®· chuyÓn dÇn sang ho¹t ®éng tæ chøc toμn bé d©y chuyÒn ph©n phèi vËt chÊt vμ trë thμnh mét bé phËn kh¨ng khÝt cña chuçi m¾t xÝch “cung-cÇu”. Xu h−íng ®ã kh«ng nh÷ng ®ßi hái ph¶i phèi hîp liªn hoμn tÊt c¶ c¸c ph−¬ng thøc vËn t¶i, mμ cßn ®ßi hái ph¶i kiÓm so¸t ®−îc c¸c luång th«ng tin, luång hμng hãa vμ luång tμi chÝnh. ChØ khi tèi −u ®−îc toμn bé qu¸ tr×nh nμy th× míi gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò ®Æt ra lμ: võa t¨ng lîi nhuËn cho c¸c doanh 19 nghiÖp s¶n xuÊt hμng hãa, võa t¨ng lîi nhuËn cho c¸c ®¬n vÞ kinh doanh dÞch vô vËn t¶i giao nhËn, b¶o ®¶m ®−îc lîi Ých chung cña c¸c bªn tham gia vμo d©y chuyÒn. Ho¹t ®éng giao nhËn vËn t¶i thuÇn tóy chuyÓn sang ho¹t ®éng tæ chøc toμn bé d©y chuyÒn vËn ®éng cña hμng hãa- ®ã chÝnh lμ ho¹t ®éng logistics. Nh− vËy, do sù thay ®æi cña m«i tr−êng kinh doanh toμn cÇu ®· ®Æt ra nhu cÇu cho ngμnh dÞch vô logistics h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn. Tõ sù ph©n tÝch trªn chóng ta thÊy r»ng dÞch vô logistics chÝnh lμ sù ph¸t triÓn ë giai ®o¹n cao cña c¸c kh©u dÞch vô giao nhËn kho vËn, ®iÒu phèi hμng hãa tõ kh©u tiÒn s¶n xuÊt ®Õn tay ng−êi tiªu dïng cuèi cïng qua c¸c c«ng ®o¹n: dÞch chuyÓn, l−u kho vμ ph©n ph¸t hμng hãa. Trong qu¸ tr×nh l−u chuyÓn hμng hãa, ®ång thêi còng cã sù l−u chuyÓn cña c¸c dßng th«ng tin cña dÞch vô logistics. V× vËy, ngμy nay nhiÒu c«ng ty giao nhËn kho vËn vμ nhiÒu hiÖp héi giao nhËn kho vËn ë c¸c n−íc ®· ®æi tªn thμnh c«ng ty cung cÊp dÞch vô logistics vμ HiÖp héi c¸c nhμ cung cÊp dÞch vô logistics. Còng chÝnh th× thÕ ë c¸c n−íc kh«ng nãi tiÕng Anh nh− ViÖt Nam thuËt ng÷ Logistics ®−îc gi÷ nguyªn kh«ng dÞch ra tiÕng ViÖt ®Ó diÔn ®¹t néi dung nghÒ nghiÖp cña thuËt ng÷ logistics nh− LuËt Th−¬ng m¹i ngμy 14/6/2005 quy ®Þnh: “DÞch vô Logistics lμ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, theo ®ã th−¬ng nh©n tæ chøc thùc hiÖn mét hoÆc nhiÒu c«ng viÖc bao gåm: nhËn hμng, vËn chuyÓn, l−u kho, l−u b·i, lμm thñ tôc H¶i quan, c¸c thñ tôc giÊy tê kh¸c, t− vÊn kh¸ch hμng, ®ãng gãi, bao b×, ghi ký m· hiÖu, giao hμng hoÆc c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Õn hμng hãa theo tháa thuËn víi kh¸ch hμng ®Ó h−ëng thï lao”. (§iÒu 233 - môc 4 – Ch−¬ng VI). Nh− vËy dÞch vô logistics lμ nh÷ng ho¹t ®éng gióp cho ho¹t ®éng logistics cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc tiÕn hμnh liªn tôc mμ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i do chÝnh doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh thùc hiÖn. Ban ®Çu do doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t toμn bé ho¹t ®éng cña m×nh khi qui m« më réng buéc doanh nghiÖp ph¶i thuª bªn ngoμi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng trong chuçi logistics. DÇn dÇn, c¸c doanh nghiÖp ph¸t hiÖn hiÖu qu¶ h¬n nªn ®· chuyÓn sang thuª c¸c doanh nghiÖp dÞch vô tiÕn hμnh thùc hiÖn thay m×nh c¸c ho¹t ®éng logistics. C¸c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô logistics hiÖn nay gåm cã: 20 - Nh÷ng ng−êi cung cÊp dÞch vô vËn t¶i bao gåm c¶ ng−êi chuyªn chë cã tμu – VOCC hay kh«ng tμu – NVOCC, ng−êi cung cÊp dÞch vô kho vËn, sau ®ã më réng lÜnh vùc kinh doanh sang cung cÊp dÞch vô logistics nh− lμ c¸c h·ng tham gia ho¹t ®éng vËn t¶i (Freight carriers); c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn; c¸c h·ng hμng kh«ng; c¸c c«ng ty vËn t¶i ®−êng bé; c¸c c«ng ty vËn t¶i ®−êng s¾t; c¸c chñ kho b·i (Warehouse Firms); ng−êi giao nhËn (Freight Forwader); c¸c nhμ kinh doanh logistics bªn thø ba – 3PL (Third Party logistics). - Nh÷ng ng−êi chuyªn cung cÊp dÞch vô logistics cho mét ngμnh nghÒ nhÊt ®Þnh cã quan hÖ réng víi ng−êi mua vμ ng−êi b¸n, chØ chuyªn m«n cung cÊp dÞch vô logistics theo ®èi t−îng hμng hãa. §©y lμ nh÷ng ng−êi rÊt cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp ch−a cã ®ñ kinh nghiÖm ra th−¬ng tr−êng. Hä sö dông dÞch vô nμy kh«ng ph¶i chØ ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ mμ cßn v× hä kh«ng thÓ thùc hiÖn hÕt c¸c c«ng ®o¹n. Còng cã thÓ kh¸ch hμng tr«ng ®îi vμo nh÷ng mèi quan hÖ quen biÕt còng nh− c¸c mèi hμng tõ nhμ cung cÊp dÞch vô nμy. - Nh÷ng c«ng ty khëi nghiÖp lμm dÞch vô logistics ngay tõ ®Çu. b.Ph©n lo¹i c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô logistics nh− sau: 1.Ph©n lo¹i theo h×nh thøc khai th¸c ho¹t ®éng logistics - C¸c c«ng ty Logistics thø nhÊt (1 PL - First Party Logistics): ng−êi chñ së h÷u hμng hãa tù m×nh tæ chøc vμ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng logistics ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña b¶n th©n. Theo h×nh thøc nμy, chñ hμng ph¶i ®Çu t− vμo ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, kho chøa hμng, hÖ thèng th«ng tin, nh©n c«ng ®Ó qu¶n lý vμ vËn hμnh ho¹t ®éng logistics. First Party Logistics lμm ph×nh to quy m« cña doanh nghiÖp vμ th−êng lμm gi¶m hiÖu qu¶ kinh doanh v× doanh nghiÖp kh«ng cã ®ñ quy m« cÇn thiÕt, kinh nghiÖm vμ kü n¨ng chuyªn m«n ®Ó qu¶n lý, vËn hμnh ho¹t ®éng logistics. - C¸c c«ng ty Logistics bªn thø hai ( 2 PL - Second Party Logistics) – ng−êi cung cÊp dÞch vô logistics bªn thø hai lμ ng−êi cung cÊp dÞch vô cho mét ho¹t ®éng ®¬n lÎ trong chuçi c¸c ho¹t ®éng logistics (vËn t¶i, kho b·i, thñ tôc H¶i quan, thanh to¸n,…) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña chñ hμng mμ ch−a tÝch hîp ho¹t ®éng logistics. Lo¹i h×nh nμy bao gåm c¸c h·ng vËn t¶i ®−êng biÓn, ®−êng bé, ®−êng 21 hμng kh«ng, c¸c c«ng ty kinh doanh kho b·i, khai thuª h¶i quan, trung gian thanh to¸n… - C¸c c«ng ty Logistics bªn thø 3 ( 3 PL - Third Party Logistics) – lμ ng−êi thay mÆt cho chñ hμng qu¶n lý vμ thùc hiÖn c¸c dÞch vô logistics cho tõng bé phËn chøc n¨ng, vÝ dô nh− thay mÆt cho ng−êi göi hμng thùc hiÖn thñ tôc xuÊt nhËp khÈu vμ vËn chuyÓn néi ®Þa hoÆc thay mÆt cho ng−êi nhËp khÈu lμm thñ tôc th«ng quan vμ vËn chuyÓn hμng ®Õn ®Þa ®iÓm ®Õn quy ®Þnh, … Do ®ã 3 PL bao gåm nhiÒu dÞch vô kh¸c nhau, kÕt hîp chÆt chÏ viÖc lu©n chuyÓn, tån tr÷ hμng hãa, xö lý th«ng tin, … vμ cã tÝnh tÝch hîp vμo d©y chuyÒn cung øng cña kh¸ch hμng. - C¸c c«ng ty Logistics bªn thø t− (4 PL - Fourth Party Logistics) – lμ ng−êi tÝch hîp (intergrator) – ng−êi hîp nhÊt, g¾n kÕt c¸c nguån lùc, tiÒm n¨ng vμ c¬ së vËt chÊt khoa häc kü thuËt cña m×nh víi c¸c tæ chøc kh¸c ®Ó thiÕt kÕ, x©y dùng vμ vËn hμnh c¸c gi¶i ph¸p chuçi logistics. 4 PL chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý dßng l−u chuyÓn logistics, cung cÊp gi¶i ph¸p d©y chuyÒn cung øng, ho¹ch ®Þnh, t− vÊn logistics, qu¶n trÞ vËn t¶i, … 4 PL h−íng ®Õn qu¶n trÞ c¶ qu¸ tr×nh logistics, nh− nhËn hμng tõ n¬i s¶n xuÊt, lμm thñ tôc xuÊt, nhËp khÈu, ®−a hμng ®Õn n¬i tiªu thô cuèi cïng. GÇn ®©y cïng víi sù ph¸t triÓn cña Th−¬ng m¹i ®iÖn tö, ng−êi ta ®· nãi ®Õn kh¸i niÖm c«ng ty Logistics bªn thø 5 (5 PL). 5 PL ph¸t triÓn nh»m phôc vô cho Th−¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c nhμ cung cÊp dÞch vô 5 PL lμ c¸c 3 PL vμ 4 PL ®øng ra qu¶n lý toμn chuçi ph©n phèi trªn nÒn t¶ng Th−¬ng m¹i ®iÖn tö. V× vËy c¸c doanh nghiÖp víi vai trß lμ nhμ cung cÊp dÞch vô logistics kh«ng bao gåm nhμ cung cÊp logistics bªn thø nhÊt v× ®ã chÝnh lμ b¶n th©n doanh nghiÖp tù cung øng mμ kh«ng thuª bªn ngoμi. 2.Ph©n lo¹i theo dÞch vô cung cÊp logistics C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô vËn t¶i: - C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®¬n ph−¬ng thøc, vÝ dô, c«ng ty cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng hμng kh«ng, ®−êng biÓn. - C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc. - C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô khai th¸c c¶ng. 22 - C¸c c«ng ty m«i giíi vËn t¶i. C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô ph©n phèi: - C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô kho b·i. - C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô ph©n phèi. C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô hμng hãa: - C¸c c«ng ty m«i giíi khai thuª h¶i quan. - C¸c c«ng ty giao nhËn. - C¸c c«ng ty gom hμng lÎ. - C¸c c«ng ty chuyªn ngμnh hμng nguy hiÓm. - C¸c c«ng ty m«i giíi hμng hãa. - C¸c c«ng ty dÞch vô ®ãng gãi vËn chuyÓn. C¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô logistics chuyªn ngμnh: - C¸c c«ng ty c«ng nghÖ th«ng tin. - C¸c c«ng ty viÔn th«ng. - C¸c c«ng ty t− vÊn. - C¸c c«ng ty cung cÊp gi¶i ph¸p tμi chÝnh. - C¸c c«ng ty b¶o hiÓm. - C¸c c«ng ty cung cÊp thiÕt bÞ vμ nguyªn vËt liÖu. - C¸c c«ng ty cung øng lao ®éng. - C¸c c«ng ty cung øng dÞch vô gi¸o dôc vμ ®μo t¹o. 1.2. Vai trß cña logistics 1.2.1. Vai trß cña logistics ®èi víi nÒn kinh tÕ Logistics tuy lμ ngμnh c«ng nghiÖp ra ®êi kh¸ muén nh−ng l¹i lμ mét trong nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia. Nh− thñ t−íng Singapore Goh Chok Tong ®· ph¸t biÓu: kh«ng thÓ t−ëng t−îng Singapore sÏ ph¸t triÓn ra sao nÕu kh«ng cã ngμnh dÞch vô Logistics; hay thñ t−íng NhËt ®· kh¼ng ®Þnh hμng hãa NhËt hiÖn nay c¹nh tranh ®−îc chÝnh lμ nhê biÕt tËn dông c¸c dÞch vô logistics. - Logistics lμ mét ngμnh c«ng nghiÖp cã tØ suÊt lîi nhuËn cao, ®ãng gãp nhiÒu cho ng©n s¸ch quèc gia: Tõ nhiÒu thËp kû qua, Logistics ®· trë thμnh mét trong nh÷ng lÜnh vùc thu 23 ®−îc nhiÒu lîi nhuËn, ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho nÒn kinh tÕ vμ cã mét thÞ tr−êng toμn cÇu réng lín ®−îc −íc tÝnh kho¶ng 3.43 tû tû usd, trong khi ®ã th−¬ng m¹i ®iÖn tö chØ lμ 47 tû USD (theo World Bank Report 2000). Ngμnh nμy ®−îc ®¸nh gi¸ lμ ngμnh cã tØ suÊt lîi nhuËn kho¶ng 20-30% vμ ®ãng gãp mét phÇn quan träng cho GDP, t¹o ra mét khèi l−îng viÖc lμm ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lμ t¹i nh÷ng quèc gia cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, chiÕn l−îc. Ngμnh c«ng nghiÖp Logistics chiÕm kho¶ng 13.9% GDP cña Singapore, 11.3 % t¹i NhËt B¶n vμ 10.5% t¹i Mü n¨m 2000. Bảng 1. 1: Møc ®ãng gãp cña ho¹t ®éng Logistics trong GDP quèc gia n¨m 2000 Quèc gia GDP (triÖu USD) Doanh thu logistics (triÖu USD) % GDP Singapore 94.063 13.074 13.9 Hong Kong 153.068 20.992 13.7 Germany 2.352.472 306.264 13.0 §μi Loan 273.440 35.686 13.0 Canada 585.105 70.191 12.0 NhËt B¶n 4.599.706 522.982 11.3 Anh 1.151.348 122.344 10.6 Mü 7.576.100 795.265 10.5 Nguån: Transport & Logistics in the Internet Age International Summit 2001.[44]. - Logistics gióp t¨ng thªm hiÖu qu¶ cho c¸c ngμnh cã liªn quan: * Cho c¸c ngμnh c«ng nghiÖp sö dông dÞch vô logistics: Kh«ng chØ mang l¹i mét l−îng lîi nhuËn lín cho quèc gia, logistics cßn gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c lÜnh vùc kh¸c. Chi phÝ cho logistics thÊp sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ c¹nh tranh cho c¸c ngμnh c«ng nghiÖp kh¸c nhê gi¶m ®−îc chi phÝ trong toμn bé chuçi ho¹t ®éng logistics th«ng qua viÖc gi¶m l−u kho, cung øng hμng hãa kÞp thêi cho kh¸ch hμng. * Cho c¸c ngμnh c«ng nghiÖp hç trî: Ho¹t ®éng cña ngμnh c«ng nghiÖp logistics ®−îc sù hç trî rÊt lín tõ c¸c ngμnh cã liªn quan nh− ngμnh vËn t¶i mäi h×nh thøc, ngμnh c«ng nghiÖp ®ãng gãi bao b×, 24 ng©n hμng,…. Sù ph¸t triÓn cña logistics sÏ t¹o ®éng lùc cho c¸c ngμnh hç trî ®ã, t¨ng thªm nguån cÇu míi ®ång thêi ®Æt ra c¸c yªu cÇu míi cao h¬n, b¾t buéc c¸c ngμnh nμy ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi t×nh h×nh míi ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. - Logistics gãp phÇn thu hót ®Çu t− n−íc ngoμi: Mét quèc gia cã dÞch vô cung cÊp logistics ph¸t triÓn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoμi. Trong nÒn kinh tÕ toμn cÇu hiÖn nay, c¸c c«ng ty ®a quèc gia th−êng chän mét trung t©m ph©n phèi ®Ó ph©n phèi hμng hãa cho tõng khu vùc còng nh− sö dông c¸c dÞch vô gia c«ng, ®ãng gãi nh»m tËn dông nguån lao ®éng rÎ t¹i ®©y. Bªn c¹nh ®ã, xu h−íng tËn dông nguån cung cÊp rÎ h¬n nguyªn vËt liÖu ®Çu vμo, c¸c nhμ s¶n xuÊt toμn cÇu ®· tËn dông hiÖu qu¶ cña thuª ngoμi logistics ®Ó ®−a nguån nguyªn liÖu rÎ h¬n trªn thÕ giíi vμo d©y chuyÒn s¶n xuÊt cña m×nh. Do vËy, chi phÝ logistics cμng thÊp sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña mét hÖ thèng ph©n phèi nguyªn vËt liÖu cung cÊp cho c¸c nhμ ®Çu t− n−íc ngoμi. Do ®ã, mét dÞch vô logistics tèt sÏ t¹o ra mét hiÖu qu¶ d©y chuyÒn lín. 1.2.2. Vai trß cña logistics ®èi víi c¸c doanh nghiÖp NÕu ng−êi ta xem Marketing lμ vò khÝ chiÕn l−îc trong c¹nh tranh vμo nh÷ng n¨m cña thÕ kû 20 th× trong thÕ kû 21 vai trß nμy ®· nh−êng l¹i cho ho¹t ®éng logistics. Do vËy, dÞch vô logistics hoμn h¶o sÏ lμ vò khÝ quan träng trong thêi ®¹i ngμy nay. * Logistics gãp phÇn lμm gi¶m chi phÝ l−u th«ng, chi phÝ s¶n xuÊt vμ chi phÝ c¬ héi - Chi phÝ l−u th«ng: DÞch vô logistics kh«ng chó träng tiÕt kiÖm chi phÝ cho mét kh©u nhÊt ®Þnh mμ lμ chó träng vμo tÝnh hiÖu qu¶ trong c¶ qu¸ tr×nh, nghÜa lμ cung cÊp dÞch vô víi tæng chi phÝ nhá nhÊt. * Víi chi phÝ vËn chuyÓn: Mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh tù khai th¸c ph−¬ng tiÖn vËn t¶i cña chÝnh m×nh th−êng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ do l−îng hμng kh«ng cho phÐp khai th¸c tèt nhÊt ph−¬ng tiÖn trong tÊt c¶ c¸c ngμy lμm viÖc hoÆc xe chØ chë mét chiÒu. Trong khi ®ã th«ng qua doanh nghiÖp dÞch vô logistics xe sÏ ch¹y hai chiÒu ®i vμ vÒ ®Òu cã 25 hμng, container sÏ ®Çy h¬n do viÖc ghÐp chung hμng cña c¸c ®¬n vÞ thuª ngoμi dÞch vô kh¸c nhau. Ngoμi ra, dùa vμo ph−¬ng thøc vËn chuyÓn ®a ph−¬ng thøc ng−êi cung cÊp dÞch vô logistics gióp ng−êi göi hμng gi¶m chi phÝ b»ng c¸ch kÕt hîp c¸c lo¹i ph−¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c nhau nh− m¸y bay, xe löa, «t«, tμu biÓn… C¸c dÞch vô ®ãng gãi vμ l¾p r¸p t¹i n¬i tiªu thô còng gi¶m ®−îc träng l−îng vμ thÓ tÝch chuyªn chë. * Víi chi phÝ l−u kho: Víi viÖc thiÕt kÕ vμ bè trÝ kho hîp lý, qu¶n lý l−îng hμng tån kho b»ng m¸y tÝnh ®Ó cËp nhËt th«ng tin hμng ngμy, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ gi¶m hoμn toμn chi phÝ l−u kho. * Víi chi phÝ vμ l·i suÊt ng©n hμng: Víi viÖc gi¶m l−îng hμng tån kho còng nh− c¸c chi phÝ vËn t¶i vμ c¸c chi phÝ kh¸c, doanh nghiÖp cÇn mét l−îng vèn Ýt h¬n phôc vô cho ®Çu t− vμo nh÷ng lÜnh vùc lμ thÕ m¹nh cña m×nh do ®ã nhu cÇu vay vèn gi¶m, chi phÝ cho l·i suÊt tiÒn vay còng gi¶m theo. - Chi phÝ s¶n xuÊt: Th«ng qua dÞch vô logistics, hμng hãa sÏ cã ®−îc dßng ch¶y ®Çu vμo ®¶m b¶o vμ chÊt l−îng. Mét dÞch vô logistics tèt sÏ cung øng s¶n phÈm ngay ®óng lóc thÞ tr−êng cÇn. Vμ trong mèi liªn hÖ trong s¶n xuÊt lμ ®Çu ra cña mét tæ chøc nμy chÝnh lμ mét ®Çu vμo cña tæ chøc kh¸c. H¬n n÷a, víi c¬ së vËt chÊt vμ th«ng tin hiÖn ®¹i, c¸c nhμ cung øng nμy cã thÓ cung øng hμng hãa víi chÊt l−îng vμ thêi gian ®¶m b¶o h¬n cho c¸c nhμ s¶n xuÊt. Nhμ cung øng dÞch vô logistics cã thÓ tham gia vμo qu¸ tr×nh t− vÊn nguyªn vËt liÖu ngay tõ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ s¶n phÈm gióp rót ng¾n thêi gian chuÈn bÞ cho s¶n phÈm míi. H¬n n÷a dÞch vô logistics tèt ®¶m b¶o nguyªn vËt liÖu ®i ®óng theo lÞch tr×nh vμ ®¸p øng kÞp thêi cho kÕ ho¹ch s¶n xuÊt tr¸nh t×nh tr¹ng ng¾t qu·ng s¶n xuÊt do thiÕu nguyªn vËt liÖu. Bªn c¹nh ®ã dÞch vô logistics gãp phÇn hîp lý hãa c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt. Thay v× s¶n xuÊt t¹i mét ®Þa ®iÓm tõ c«ng ®o¹n ®Çu ®Õn cuèi th× nhμ s¶n xuÊt cã thÓ ph©n bæ mét sè c«ng ®o¹n nh− l¾p r¸p, gia c«ng nh»m tËn dông nguån nh©n lùc rÎ hay nguån nguyªn liÖu dåi dμo. 26 Víi sù cung øng nguyªn vËt liÖu ®óng lóc, b¶o ®¶m vμ sù thiÕt kÕ ®Þa ®iÓm s¶n xuÊt hîp lý sÏ gióp gi¶m thiÓu chi phÝ s¶n xuÊt mμ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm. - Chi phÝ c¬ héi: Thay v× c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− dμn tr¶i vμo nh÷ng lÜnh vùc m×nh kh«ng cã lîi thÕ c¹nh tranh mμ chiÕm nhiÒu vèn nh− nhμ kho, ®éi vËn t¶i, hä cã thÓ tËp trung vμo viÖc t¹o ra s¶n phÈm ®éc ®¸o ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. Chi phÝ c¬ héi cßn thÓ hiÖn ë chç c¸c doanh nghiÖp cã thÓ giao hμng ®óng lóc kh«ng g©y ø ®äng vèn do s¶n xuÊt theo ®óng nhu cÇu, tr¸nh ®−îc chi phÝ l−u kho vμ tån ®äng hμng hãa. Tãm l¹i, ®Ó gi¶m chi phÝ mμ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng s¶n phÈm, logistics cã thÓ cung cÊp c¸c dÞch vô tõ nguån vμo tíi viÖc bè trÝ s¶n xuÊt hiÖu qu¶ còng nh− tr¸nh ®−îc viÖc ®Çu t− dμn tr¶i nhê vËy kh«ng nh÷ng kh«ng lμm gi¶m chÊt l−îng hμng hãa mμ cßn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. - Logistics t¹o thªm gi¸ trÞ gia t¨ng vμ cung cÊp dÞch vô kh¸ch hμng. Ngμy nay ng−êi mua hμng kh«ng chØ mua mét s¶n phÈm v× c«ng dông cña nã mμ cßn mua c¶ dÞch vô kÌm theo s¶n phÈm ®ã. Víi nh÷ng dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng cña logistics nh− d¸n nh·n, ®ãng gãi, l¾p r¸p, dÞch vô kh¸ch hμng… ®· t¹o thªm gi¸ trÞ gia t¨ng cho hμng hãa gióp cho doanh thu cña nhμ s¶n xuÊt ®−îc t¨ng lªn. H¬n n÷a c¸c dÞch vô nh− gom vμ ph©n hμng lÎ, xÐ lÎ c¸c l« hμng lín , chuÈn bÞ c¸c l« hμng hçn hîp… t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu kh¸ch hμng vμ gi¶m ®−îc chi phÝ ph¸t sinh. - Logistics lμ c«ng cô marketing hiÖu qu¶ gióp c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th©m nhËp thÞ tr−êng Kh«ng g× thuËn lîi h¬n cho c¸c nhμ xuÊt khÈu khi cã mét c¨n cø ph©n phèi hμng ngay t¹i khu vùc tiªu thô. T¹i ®©y, hμng hãa sÏ ®−îc ph©n phèi theo yªu cÇu cña kh¸ch hμng theo ®óng chÊt l−îng vμ sè l−îng, viÖc in Ên nh·n hiÖu theo tiÕng b¶n xø, thËm chÝ cã thÓ mua thªm nguyªn liÖu t¹i chç ®Ó gia c«ng thªm cho hμng nhËp khÈu mμ kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ sÏ gi¶m chi phÝ rÊt lín cho nhμ nhËp khÈu vμ t¹o thuËn lîi rÊt lín trong viÖc cung cÊp cho kh¸ch hμng c¸c dÞch vô ®a d¹ng kh¸c nhau. 27 Ngμy nay, viÖc sö dông c¸c nhμ logistics cã uy tÝn còng lμ mét c¸ch t¨ng thªm uy tÝn cho chÝnh c«ng ty xuÊt nhËp khÈu, t¹o thªm ®é an t©m cho ®èi t¸c. §Ó thu hót kh¸ch hμng, c¸c c«ng ty logistics cßn kiªm thªm dÞch vô m«i giíi gi÷a ng−êi mua vμ ng−êi b¸n vèn kh«ng quen biÕt nhau vμ hä lμ ng−êi ®¶m b¶o uy tÝn cho hai bªn. Víi nh÷ng vai trß cña dÞch vô logistics trªn ®©y ®· lμm cho c¸c doanh nghiÖp dÇn chuyÓn sang thuª ngoμi dÞch vô logistics phôc vô cho chuçi ho¹t ®éng logistics cña doanh nghiÖp. §Ó ®¸nh gi¸ tèt h¬n nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr−êng logistics ë ViÖt Nam nh»m chóng ta ®i vμo t×m hiÓu xu h−íng ph¸t triÓn cña dÞch vô logistics trªn thÕ giíi vμ nh÷ng dÞch vô chñ yÕu ®−îc thuª ngoμi hiÖn nay tõ ®ã gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®¸p øng tèt nhÊt yªu cÇu cña thÞ tr−êng. 1.3. Xu h−íng ph¸t triÓn cña dÞch vô logistics trªn thÕ giíi vμ c¸c dÞch vô logistics chñ yÕu ®−îc thuª ngoμi hiÖn nay 1.3.1. Xu h−íng ph¸t triÓn cña dÞch vô logistics trªn thÕ giíi Xu h−íng thø nhÊt lμ dÞch vô logistics ngμy cμng trë nªn toμn cÇu trong ho¹t ®éng cña m×nh do ®ßi hái cña xu h−íng thuª ngoμi ®ang ngμy cμng gia t¨ng. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, viÖc c¸c nhμ s¶n xuÊt vμ b¸n lÎ ngμy cμng s½n sμng thuª ngoμi c¸c dÞch vô logistics, ph©n phèi vμ c¸c dÞch vô kh«ng ph¶i lμ lÜnh vùc kinh doanh chÝnh cña hä mang ®Õn nhiÒu c¬ héi còng nh− th¸ch thøc cho c¸c c«ng ty logistics. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt sÏ chØ tËp trung nguån lùc cña m×nh vμo mét sè lÜnh vùc kinh doanh chÝnh vμ thuª c¸c c«ng ty logistics thùc hiÖn c¸c lÜnh vùc kh¸c nh− kho vËn hay vËn chuyÓn. §©y lμ mét chiÕn l−îc nh»m sö dông tèt nhÊt c¸c nguån lùc, hay nãi c¸ch kh¸c lμ tËp trung vμo nh÷ng lÜnh vùc mμ c«ng ty cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch tèt nhÊt. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt cã nhiÒu lý do ®Ó thuª ngoμi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng kho vËn vμ ph©n phèi cña m×nh nh−ng quan träng nhÊt lμ nhu cÇu tμi chÝnh ®Ó më réng s¶n xuÊt cña hä v× khi mét c«ng ty muèn më réng nhanh chãng th× vÊn ®Ò ®Çu tiªn hä cÇn ®Õn lμ nguån vèn néi t¹i ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Víi viÖc thuª ngoμi c¸c ho¹t ®éng kh«ng n»m trong lÜnh vùc kinh doanh chÝnh, c«ng ty cã thÓ më réng c¸c nguån tμi chÝnh, ch¼ng h¹n tõ nguån vèn kh«ng cßn bÞ ø ®äng ë ®éi xe vËn t¶i hoÆc kho hμng vμ thuª mét ®éi ngò chuyªn nghiÖp 28 nÕu nh− hä thuª ngoμi c¸c ho¹t ®éng nμy. Trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm nh÷ng gi¸ trÞ lín h¬n, c¸c c«ng ty ®ang lïng sôc c¸c thÞ tr−êng míi, c¸c nguån nguyªn liÖu vμ thiÕt bÞ rÎ h¬n trªn toμn thÕ giíi. §Ó cã sù hç trî vÒ logistics, hä dùa vμo c¸c c«ng ty logistics vμ ®Æt biÖt lμ c«ng ty logistics thø 3 (3 PL). Tuy nhiªn mçi c«ng ty logistics ®Òu cã thÕ m¹nh trong n¨ng lùc cung cÊp dÞch vô logistics ë nh÷ng vïng kh¸c nhau trªn thÕ giíi nªn c¸c nhμ cung cÊp th−êng lμm viÖc víi nhiÒu nhμ cung cÊp dÞch vô logistics tuú thuéc vμo sù ®¸nh gi¸, tin t−ëng cña m×nh vμo ®èi t¸c logistics ë mçi vïng trªn thÕ giíi. §Ó qu¶n lý mét c¸ch hiÖu qu¶, Ýt tèn c«ng søc trong còng nh− chia sÎ th«ng tin ®−îc tèt, c¸c c«ng ty thÊy cÇn thiÕt ph¶i cã mét nhμ cung cÊp dÞch vô logistics mμ cã thÓ ®¸p øng ®−îc tÊt c¶ nh÷ng yªu cÇu vÒ logistics cña m×nh dï ë bÊt cø n¬i ®©u trªn thÕ giíi. §iÒu nμy ®Æt ra nhu cÇu cho c¸c c«ng ty logistics bªn thø ba còng nh− lμ xu h−íng s¸p nhËp trong thêi gian gÇn ®©y: * UPS mua Fritz vμo n¨m 2001 víi gi¸ 450 triÖu USD tiÒn mÆt, vμ Menlo vμo n¨m 2004 víi gi¸ 150 triÖu USD tiÒn mÆt vμ nî 10 triÖu USD. * Fedex mua Kinko vμo n¨m 2004 víi gi¸ 2,4 triÖu USD. * TNT/TPG mua Wilson vμo n¨m 2004 víi gi¸ 257 triÖu Euro (kho¶ng 310 triÖu USD). * Maersk mua P&O vμo n¨m 2005 víi gi¸ 2,3 triÖu USD. - Xu h−íng thø hai lμ viÖc øng dông khoa häc kü thuËt ngμy cμng cao phôc vô cho nhu cÇu logistics toμn cÇu Chñ hμng ngμy cμng yªu cÇu cao vÒ kh¶ n¨ng nh×n thÊy vμ kiÓm so¸t trùc tuyÕn ®¬n hμng cña hä. Hä rÊt quan t©m ®Õn viÖc c«ng ty logistics cung cÊp cho hä kh¶ n¨ng nh×n thÊy vμ kiÓm so¸t nguån lùc cña hä ë bÊt cø n¬i ®©u trªn thÕ giíi. §iÒu nμy ®ßi hái nhμ cung cÊp dÞch vô logistics ph¶i cã kh¶ n¨ng gióp chñ hμng nh×n thÊy vμ kiÓm so¸t nguån lùc cña hä tõ ®iÓm ®Çu tíi ®iÓm ®Õn, vμ t¹i bÊt cø n¬i nμo vμ bÊt cø khi nμo trong toμn bé chuçi cung øng vμ ph©n phèi cña hä. Sù tham gia cña c«ng nghÖ th«ng tin trong ngμnh logistics ®· thóc ®Èy qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng logistics vμ gióp c¸c c«ng ty logistics ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña chñ hμng. HÇu hÕt c¸c c«ng ty lín ®Òu cã phÇn mÒm nh− hÖ thèng qu¶n 29 lý kho (WMS) vμ hÖ thèng qu¶n lý vËn t¶i ®Ó qu¶n lý hÖ thèng kho, ho¹t ®éng vËn t¶i vμ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña m×nh. GÇn ®©y chuyÓn giao d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI) vμ Internet ®· cho phÐp c¸c c«ng ty 3PL cung cÊp c¸c dÞch vô gi¸ trÞ lín h¬n cho kh¸ch hμng cña hä, hä cã thÓ thÊy ®−îc nguyªn liÖu, hμng ho¸ cña hä ®ang ë ®©u trªn thÕ giíi tõ ®ã phôc vô cho qu¶n lý chuçi cung øng ngμy cμng hiÖu qu¶ h¬n. C¸c dÞch vô cung cÊp c«ng cô t×m kiÕm (track and trace) ®· x¸c lËp gi¸ trÞ cho kh¸ch hμng trong viÖc lªn kÕ ho¹ch ho¹t ®éng cña hä tèt h¬n vμ gi¶m vèn l−u ®éng do tån kho vμ c¸c ho¹t ®éng vËn t¶i kh¸c. Do vËy trong xu h−íng c¹nh tranh hiÖn nay, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong ngμnh c«ng nghiÖp logistics, cã quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña doanh nghiÖp logistics. 1.3.2. C¸c dÞch vô logistics chñ yÕu ®−îc thuª ngoμi hiÖn nay trªn thÕ giíi C¸c ho¹t ®éng logistics cña doanh nghiÖp nh− vËn chuyÓn, ph©n phèi, kho b·i, qu¶n lý tån kho, xö lý ®¬n hμng vμ xö lý nguyªn vËt liÖu tr−íc ®©y ®−îc bé phËn logistics thùc hiÖn. Tuy nhiªn hiÖn nay víi xu h−íng thuª ngoμi ngμy cμng t¨ng nh÷ng ho¹t ®éng cña logistics do ¸p lùc c¹nh tranh toμn cÇu, c¸c doanh nghiÖp ®· thuª ngoμi mét phÇn hoÆc toμn bé chuçi logistics cña hä, nh÷ng dÞch vô nμy ®−îc chia thμnh 4 nhãm gåm: ho¹t ®éng kho b·i, ho¹t ®éng vËn chuyÓn, dÞch vô kh¸ch hμng vμ ho¹t ®éng qu¶n lý tån kho, qu¶n lý logistics nh− s¬ ®å 1.2. Tån kho vμ qu¶n lý logistics - Gom hμng - Ph©n phèi hμng - Lªn kÕ ho¹ch cho hμng - Qu¶n lý sù l−u chuyÓn hμng - Qu¶n lý tån kho - Chän h·ng vËn chuyÓn - Qu¶n lý ®¬n hμng Kho b·i - §ãng gãi - L¾p r¸p t¹o hμng - D¸n nh·n - DÞch vô kho b·i DÞch vô kh¸ch hμng - Thanh to¸n tiÒn hμng - KiÓm to¸n - Qu¶n lý ®¬n hμng - Hoμn thμnh ®¬n hμng - Trî gióp - Chän h·ng vËn chuyÓn - §μm ph¸n gi¸ VËn chuyÓn - Qu¶n lý ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn - Sang hμng t¹i mét ®iÓm - Hμng tr¶ vÒ Luång th«ng tin Luång th«ng tin Luång th«ng tin Luång hμng hãa 30 Sơ đồ 1. 2: Ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng logistics ®−îc thuª ngoμi. Nguån: Ganesh Vaidyanathan, A framework for evaluating third-party logistics, 1/2005. [8] Trong b¸o c¸o ®iÒu tra ho¹t ®éng thuª ngoμi dÞch vô logistics cña c¸c doanh nghiÖp ®ang sö dông th× dÞch vô vËn chuyÓn ®−îc thuª ngoμi nhiÒu nhÊt ®Õn 90% trong toμn bé ho¹t ®éng vËn chuyÓn cña doanh nghiÖp. TiÕp ®Õn lμ ho¹t ®éng kho b·i víi 74%, sau ®ã lμ ho¹t ®éng khai thuª h¶i quan vμ ho¹t ®éng giao nhËn víi tû lÖ lμ 70% vμ 54% ®−îc doanh nghiÖp sö dông. Ho¹t ®éng thuª ngoμi hiÖn nay cã nhiÒu sù kh¸c biÖt h¬n so víi tr−íc ®©y ®ßi hái nhμ cung cÊp dÞch vô cung cÊp trän gãi dÞch vô logistics h¬n lμ ®¬n thuÇn chØ lμ dÞch vô vËn chuyÓn hoÆc kho b·i. (B¶ng 1.2). Bảng 1. 2: Sù kh¸c biÖt gi÷a ho¹t ®éng thuª ngoμi logistics tr−íc ®©y vμ hiÖn nay. THU£ NGOμI TRUYÒN THèNG THU£ NGOμI HIÖN NAY - Kh«ng ®−îc thiÕt kÕ - Th−êng riªng lÎ – hoÆc vËn chuyÓn, hoÆc kho b·i - Chñ hμng muèn gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn th«ng qua hîp ®ång - Hîp ®ång chØ kÐo dμi tõ 1 ®Õn 2 n¨m - §ßi hái chuyªn gia trong mét lÜnh vùc cô thÓ nh− vËn chuyÓn. - Tèn Ýt thêi gian ®μm ph¸n hîp ®ång. - Tháa thuËn ®¬n gi¶n, t−¬ng øng lμ chi phÝ chuyÓn ®æi thÊp. - §−îc thiÕt kÕ theo yªu cÇu - Th−êng trän gãi – kÕt nèi gi÷a vËn chuyÓn, kho b·i, qu¶n lý tån kho, hÖ thèng - Chñ hμng muèn gi¶m tæng chi phÝ trong khi vÉn ®−îc cung cÊp dÞch vô tèt vμ linh ho¹t. - Hîp ®ång dμi h¹n, ®ßi hái sù tham dù cña l·nh ®¹o cao cÊp trong ®μm ph¸n. - §ßi hái kü n¨ng ph©n tÝch vμ kiÕn thøc réng vÒ logistics. - Tèn nhiÒu thêi gian ®μm ph¸n hîp ®ång. - Tháa thuËn phøc t¹p dÉn ®Õn chi phÝ chuyÓn ®æi cao. Nguån : TrÝch tõ Jon Africk cña A.T.Kearney.[8] Nh− vËy xu h−íng thuª ngoμi hiÖn nay ®· thay ®æi theo h−íng g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a ng−êi cung cÊp vμ ng−êi sö dông dÞch vô nh− lμ viÖc tËn dông hiÖu qu¶ cña viÖc thuª ngoμi nh÷ng dÞch vô kh«ng lμ thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh. 31 1.4. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngμnh logistics ë mét sè n−íc trong khu vùc. 1.4.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics cña Trung Quèc. Kinh tÕ Trung Quèc ph¸t triÓn nhanh chãng ®· ®Æt ¸p lùc lín cho hÖ thèng ph©n phèi vμ logistics cña Trung Quèc. Theo b¸o c¸o kinh tÕ cña EIU (Economist Intelligence Units) l−îng hμng qua c¶ng Shanghai trong thËp kû qua cã tèc ®é t¨ng tr−ëng 27% mçi n¨m. Do vËy chÝnh phñ Trung Quèc ®· ®Çu t− m¹nh vμo n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng trong 10 n¨m qua, tuy nhiªn hÖ thèng nμy vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu. §iÒu nμy ®· gãp phÇn lμm cho chi phÝ logistics ë Trung Quèc cao ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh c¹nh tranh cña hμng hãa vμ søc thu hót vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi. Theo nghiªn cøu cña EIU, tæng chi phÝ logistics cña Trung Quèc n¨m 2000 lμ 200 tØ ®« la Mü, chiÕm 20% GDP vμ gÊp 2 lÇn chi phÝ logistics t¹i Mü. Trong khi c¬ së h¹ tÇng kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ph¸t triÓn logistics th× chÝnh phñ Trung Quèc ®· thÊy ®−îc vai trß cña c¬ së h¹ tÇng trong ph¸t triÓn kinh tÕ vμ thùc hiÖn quyÕt t©m hoμn thiÖn yÕu kÐm nμy th«ng qua cam kÕt më réng vμ hiÖn ®¹i hãa c¬ së h¹ tÇng giao th«ng trong KÕ Ho¹ch Ph¸t TriÓn 5 n¨m cña ChÝnh Phñ. Trong kÕ ho¹ch nμy, chÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh râ 3 môc tiªu chÝnh: 1)ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®−êng thñy, ®−êng bé vμ ®−êng s¾t. 2) §¬n gi¶n hãa thñ tôc hμnh chÝnh. 3) Gia t¨ng thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoμi cho logistics. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng gåm cã viÖc n©ng cÊp hÖ thèng giao th«ng ®−êng thñy, ®−êng bé vμ ®−êng s¾t. §Ó t¨ng n¨ng lùc vËn chuyÓn ®−êng thñy chÝnh phñ lËp kÕ ho¹ch x©y dùng míi 135 cÇu c¶ng n−íc s©u vμ n©ng cÊp 45 cÇu c¶ng s½n cã gia t¨ng c«ng suÊt cña c¸c c¶ng Trung Quèc lªn 20 triÖu TEU mçi n¨m. Riªng Shanghai Nhμ n−íc ®Æt môc tiªu trë thμnh c¶ng biÓn lín thø 3 thÕ giíi sau Rotterdam vμ Singapore so víi xÕp h¹ng thø 6 vμo n¨m 2000. VÒ c¬ së h¹ tÇng ®−êng bé chÝnh phñ Trung Quèc ®Çu t− 120 tØ USD cho hÖ thèng ®−êng cao tèc. Vμo n¨m 2005 kho¶ng 200.000 km ®−êng ®· hoμn thμnh n©ng tæng chiÒu dμi cña hÖ thèng ®−êng bé quèc gia lªn 1,5 triÖu km. Bªn c¹nh ®ã cßn cã kÕ ho¹ch x©y dùng ®−êng cao tèc Shanghai-Chengdu vμ 2.500 km ®−êng cao tèc Beijing-Zhuhai. 32 ChÝnh phñ ®Çu t− vμo hÖ thèng ®−êng s¾t 42 tØ USD ®Ó n©ng cÊp hÖ thèng ®−êng hiÖn cã vμ thiÕt lËp míi thªm 7.000 km ®−a hÖ thèng ®−êng s¾t Trung Quèc lªn tæng sè 75.000 km. §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nμy chÝnh phñ tiÕn hμnh lùa chän hiÖu qu¶ c¸c nhμ ®Çu t− trong vμ ngoμi n−íc. §Ó ph¸t triÓn logistics bªn c¹nh n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, chÝnh phñ Trung Quèc xóc tiÕn thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoμi vμo lÜnh vùc nμy t¹o m«i tr−êng c¹nh tranh lμm ®éng lùc ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp trong n−íc.Vμo ngμy 1 th¸ng 1 n¨m 2004, LuËt C¶ng BiÓn ®Çu tiªn cña Trung Quèc cã hiÖu lùc b×nh ®¼ng hãa c¸c nhμ ®Çu t− vμ qu¶n lý c¶ng biÓn trong n−íc vμ ngoμi n−íc, nhμ n−íc vμ t− nh©n. Vμo th¸ng 8 n¨m 2004, chÝnh phñ ®−a ra th«ng b¸o KhuyÕn KhÝch Ph¸t TriÓn Ngμnh C«ng NghiÖp Logistics Trung Quèc HiÖn §¹i. Th«ng b¸o nμy cã hai ®iÓm quan träng: 1. LÇn ®Çu tiªn Trung Quèc xem logistics thùc sù lμ mét ngμnh c«ng nghiÖp. 2. Thèng nhÊt tiÕng nãi chung cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc trong cÊp phÐp cho c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi. Môc tiªu cña th«ng b¸o nμy lμ t¹o mét m«i tr−êng thuËn lîi cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics c¶ vÒ ph¸p lý lÉn kinh tÕ, ®−a ra tiªu chuÈn cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngμnh nghÒ nμy, chó ý ®Çu t− nguån nh©n lùc vμ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ngμnh logistics theo kÕ ho¹ch ®Ò ra. §Ó ®¸p øng nguån nh©n lùc cho yªu cÇu cña ngμnh ®ang gia t¨ng nhanh chãng, chÝnh phñ Trung Quèc b¾t ®Çu më nhiÒu líp ®μo t¹o logistics. §−îc ChÝnh Phñ Trung Quèc phª duyÖt, HiÖp Héi Logistics Trung Quèc (CFLP) ®−îc thμnh lËp n¨m 2004 víi sù tham gia cña nhμ n−íc vμ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. Ho¹t ®éng cña HiÖp Héi nμy h−íng ®Õn ph¸t triÓn ngμnh logistics, tuyªn truyÒn vÒ logistics vμ lËp tiªu chuÈn cÊp b»ng logistics. HiÖn nay 97 tr−êng häc ë Trung Quèc ®· cã ch−¬ng tr×nh chuyªn ngμnh logistics ®μo t¹o vμ cÊp b»ng cho h¬n 6.000 sinh viªn. Tõ n¨m 2003 ®Õn 2005, h¬n 10.000 ng−êi ®−îc ®μo t¹o c¸c khãa häc ng¾n h¹n vÒ logistics, mÆc dï con sè nμy 33 cßn thiÕu nhiÒu so víi nhu cÇu nh−ng phÇn nμo ®¸p øng ®−îc tèc ®é ph¸t triÓn cña ngμnh. Nh− vËy chÝnh phñ Trung Quèc ®· chó ý ®Õn tÇm quan träng cña logistics trong ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua chÝnh s¸ch ®Çu t− vμo c¬ së h¹ tÇng, th«ng tho¸ng quy ®Þnh ®Çu t− vμ ®μo t¹o nguån nh©n lùc ®· thóc ®Èy ngμnh logistics Trung Quèc ph¸t triÓn nhanh chãng vμ bÒn v÷ng. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· thμnh c«ng ph¸t triÓn ngμnh c«ng nghiÖp logistics ë n−íc hä. §iÒu nμy cßn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc mμ sù n¨ng ®éng cña hä rÊt quý gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam häc hái trong c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn. Cïng víi cam kÕt gia nhËp WTO ngμy 11 th¸ng 12 n¨m 2001 Trung Quèc më cöa thÞ tr−êng logistics trong n¨m 2006 th× nh÷ng kinh nghiÖm rÊt cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam giai ®o¹n lÞch sö t−¬ng ®ång nμy. So víi c¸c doanh nghiÖp logistics n−íc ngoμi th× c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc chØ ë giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn. Theo Bé C«ng NghiÖp Trung Quèc cã kho¶ng 730.000 doanh nghiÖp ®¨ng ký kinh doanh logistics nh−ng chØ vμi doanh nghiÖp cã quy m« lín. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lín ®Òu thuéc nhμ n−íc, chØ cã mét sè Ýt c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. C¸c doanh nghiÖp lín cã vèn Nhμ n−íc nh− Sinotrans ®· thiÕt lËp chiÕn l−îc “ThiÕt lËp hÖ thèng tÝch hîp logistics dùa vμo lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh”, th«ng qua chiÕn l−îc nμy Sinotrans −u tiªn n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng nh− x©y dùng kho b·i hiÖn ®¹i, mua s¾m m¸y bay vμ ®Æt môc tiªu trë thμnh doanh nghiÖp 3PL, 4PL hμng ®Çu ë Trung Quèc. Sau khi n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng c¸c doanh nghiÖp nμy v−¬n ra thÞ tr−êng thÕ giíi b»ng c¸ch cñng cè thÞ tr−êng hiÖn t¹i vμ thiÕt lËp ho¹t ®éng ë c¸c thÞ tr−êng míi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n víi quy m« nhá th× khã kh¨n h¬n cho hä trong c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi. Víi quy m« vèn nhá vμ nguån nh©n lùc yÕu h¬n do kh«ng ®ñ søc thu hót ng−êi giái víi møc l−¬ng thÊp h¬n n¨m lÇn c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi, hä tõ bá nh÷ng lÜnh vùc m×nh kh«ng cã lîi thÕ 34 c¹nh tranh, ®i vμo khai th¸c logistics chuyªn ngμnh vμ hä ®· gi÷ v÷ng ®−îc thÞ tr−êng cña m×nh tr−íc c¸c ®èi thñ kh«ng c©n søc. Ngoμi c¸c gi¶i ph¸p trªn c¸c doanh nghiÖp logistics Trung Quèc cßn liªn kÕt víi nhau trong ho¹t ®éng cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp logistics tiÕn hμnh liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp ngμnh nghÒ kh¸c nh− China Shipping liªn kÕt víi Baosteel – mét doanh nghiÖp chuyªn vÒ dÞch vô kh¸ch hμng cña Trung Quèc, COSCO liªn kÕt víi Changhong Electronics – mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt hμng ®iÖn tö hμng ®Çu Trung Quèc t¹o nªn mèi quan hÖ v÷ng ch¾c trong cung øng dÞch vô logistics vμ kÕt nèi s©u s¾c vμo qu¶n trÞ chuçi cung øng cña kh¸ch hμng. Víi mét sè kinh nghiÖm trªn ®©y cña chÝnh phñ vμ c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ®· ®−a ngμnh c«ng nghiÖp cña n−íc nμy ph¸t triÓn cïng víi sù lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp cã quy m« toμn cÇu nh− Sinotrans, China Shipping vμ cã c¶ng biÓn tÇm cì quèc tÕ nh− Shanghai, lín thø 6 toμn cÇu (n¨m 2000 s¶n l−îng qua c¶ng nμy lμ 5,61 triÖu TEU). Víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ t−¬ng ®ång ë ViÖt Nam th× thËt kh¶ thi khi vËn dông c¸c gi¶i ph¸p nμy vμo ph¸t triÓn logistics n−íc ta cïng víi sù lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc. 1.4.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics cña Singapore. Singapore lμ mét quèc gia biÓn n»m trong vïng xÝch ®¹o, víi tæng diÖn tÝch 647,5 km2 gåm mét ®¶o chÝnh vμ 63 ®¶o nhá, chiÒu dμi bê biÓn 150,5 km, do vËy Singapore cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn hμng h¶i vμ trë thμnh mét c¶ng cã tÇm quan träng bËc nhÊt trong khu vùc. TËn dông vÞ trÝ chiÕn l−îc trªn c¸c tuyÕn hμng h¶i vμ hμng kh«ng quèc tÕ, Singapore ®· nhanh chãng ph¸t triÓn thμnh trung t©m trung chuyÓn hμng hãa ®ãng vai trß ®Çu mèi chuyÓn t¶i cho c¸c tuyÕn vËn t¶i container vμ hμng kh«ng. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho Singapore x©y dùng cho m×nh mét m¹ng l−íi ph©n phèi vμ vËn chuyÓn ®Ó trë thμnh mét trong nh÷ng trung t©m Logistics hμng ®Çu trªn thÕ giíi. Cïng víi Hong Kong, §μi Loan, Singapore ®· trë thμnh mét trong nh÷ng t©m ®iÓm cña ho¹t ®éng gom hμng quèc tÕ cho c¸c quèc gia Nam ¸, §«ng Nam ¸ vμ Trung Quèc, hμng hãa tõ c¸c quèc gia nμy sÏ vËn chuyÓn ®Õn Singapore ®Ó gom hμng vμ chuyÓn 35 t¶i ®i kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Tõ ®ã c¸c c«ng ty logistics lín trªn thÕ giíi nh− APL Logistics, Excel Logistics, Maersk Logistics ®Òu ®Æt v¨n phßng qu¶n lý vïng t¹i Singapore vμ hiÖn nay cã h¬n 3000 c«ng ty logistics ®ang ho¹t ®éng t¹i ®©y. Ngμnh logistics ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ vμ th−¬ng m¹i quèc gia còng nh− c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt. ChÝnh phñ Singapore ®· x¸c ®Þnh Logistics lμ mét trong 4 ngμnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn chÝnh yÕu cña thiªn niªn kû nμy. Singapore ®· giíi thiÖu ch−¬ng tr×nh øng dông vμ ®Ò cao dÞch vô logistics (LEAP) n¨m 1997 nh»m duy tr× hiÖu qu¶ vμ tÝnh c¹nh tranh trong dμi h¹n cña Singapore. Bèn ch×a kho¸ ®ét ph¸ cña ch−¬ng tr×nh lμ: Ph¸t triÓn nh÷ng s¸ng chÕ kü thuËt; Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc; Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng; §Ò cao c¸ch thøc kinh doanh. §Ó thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics, chÝnh phñ khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty giao nhËn trong n−íc liªn doanh víi c¸c h·ng n−íc ngoμi ®Ó thiÕt lËp hÖ thèng Logistics toμn cÇu. Nhμ n−íc cho phÐp thμnh lËp c¸c trung t©m cung cÊp dÞch vô ph©n phèi hμng hãa vμ cung cÊp cho kh¸ch hμng cña m×nh nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn tiÕn ®é s¶n xuÊt, l−u tr÷, ph©n phèi. Nhμ n−íc cßn ®øng ra thμnh lËp c¸c trung t©m ph©n phèi vμ cho c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nμy thuª l¹i. Víi viÖc thμnh lËp c¸c trung t©m nμy, ChÝnh phñ Singapore muèn nhanh chãng t¨ng nhanh l−îng hμng chuyÓn t¶i qua s©n bay Changi vμ c¶ng biÓn quèc tÕ Singapore, t¹o sù tèi −u hãa trong vËn chuyÓn ®−êng biÓn vμ ®−êng kh«ng ®Ó thu hót l−îng hμng chuyÓn t¶i trong khu vùc, ®ång thêi ®Ó duy tr× vÞ thÕ c¹nh tranh so víi trung t©m chuyÓn t¶i quèc tÕ ë Hång k«ng. Bªn c¹nh sù hç trî tõ chÝnh phñ, HiÖp Héi Logistics Singapore còng ®ãng vai trß quan träng trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp logistics. C¸c chi phÝ liªn quan ®Õn giao nhËn, chuyÓn t¶i ®Òu do HiÖp Héi thèng nhÊt qui ®Þnh chung vμ c¸c thμnh viªn ®−îc khuyÕn khÝch ¸p dông ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng c¹nh tranh vÒ gi¸. §iÒu nμy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp logistics ë Singapore. Bªn c¹nh nh÷ng thμnh tùu ®¹t ®−îc, Singapore ®Æt môc tiªu trë thμnh mét trung t©m tÝch hîp logistics vμ vËn t¶i lín, ®Æc biÖt vÒ e-logistics. Do ®ã Singapore ®ang ®Çu t− m¹nh mÏ vμo c«ng nghÖ th«ng tin vμ ph¸t triÓn m¹nh mÏ nguån nh©n lùc vÒ logistics, qu¶n trÞ d©y chuyÒn cung øng vμ th−¬ng m¹i ®iÖn tö. VÒ c«ng nghÖ 36 th«ng tin chÝnh phñ ®· cã kÕ ho¹ch ®Çu t− 50 triÖu USD trong vßng 5 n¨m tíi n©ng cÊp hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin nh»m tù ®éng hãa hÖ thèng trao ®æi th«ng tin th−¬ng m¹i vμ ph¸p luËt. Theo nghiªn cøu cña ViÖn Logistics Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng th× hÖ thèng th«ng tin tù ®éng nμy sÏ gióp tiÕt kiÖm ®−îc 700 triÖu USD vμ t¹o ra nguån thu cho c¸c dÞch vô logistics gi¸ trÞ gia t¨ng nh− logistics ng−îc, trung t©m ph©n phèi vμ gom hμng cña khu vùc kho¶ng gÇn 4 tØ USD trong vßng 20 n¨m tíi. VÒ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc, §¹i Häc Quèc gia Singapore (NUS) ®· liªn kÕt víi ViÖn C«ng nghÖ Georgia – mét trong nh÷ng trung t©m nghiªn cøu hμng ®Çu vÒ Logistics cña Mü - thμnh lËp ViÖn Logistics Ch©u ¸ – Th¸i B×nh D−¬ng (TLIAP) ®Ó ®Èy m¹nh nghiªn cøu vμ ®μo t¹o nguån nh©n lùc cÊp cao cho ngμnh logistics. Singapore ®· lËp ñy Ban ChØ ®¹o Logistics tõ n¨m 1995 vμ ®· thùc thi nhiÒu dù ¸n ph¸t triÓn logistics. KÕT LUËN CH¦¥NG 1 Logistics lμ qu¸ tr×nh tèi −u hãa vÒ vÞ trÝ, thêi gian, l−u tr÷ vμ vËn chuyÓn c¸c tμi nguyªn tõ ®iÓm ®Çu tiªn cña d©y chuyÒn cung øng ®Õn tay ng−êi tiªu dïng, th«ng qua hμng lo¹t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Ngμy nay v× tÝnh hiÖu qu¶ mμ c¸c doanh nghiÖp chuyÓn dÇn c¸c ho¹t ®éng logistics kh«ng ph¶i lμ thÕ m¹nh cña m×nh sang cho c¸c doanh nghiÖp logistics thùc hiÖn. Nh− vËy dÞch vô logistics lμ nh÷ng ho¹t ®éng gióp cho ho¹t ®éng logistics cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh ®−îc tiÕn hμnh liªn tôc mμ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i do chÝnh doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh thùc hiÖn. Ban ®Çu do doanh nghiÖp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t toμn bé ho¹t ®éng cña m×nh khi qui m« më réng buéc doanh nghiÖp ph¶i thuª bªn ngoμi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng trong chuçi logistics. DÇn dÇn, c¸c doanh nghiÖp ph¸t hiÖn hiÖu qu¶ h¬n nªn ®· chuyÓn sang thuª c¸c doanh nghiÖp dÞch vô tiÕn hμnh thùc hiÖn thay m×nh c¸c ho¹t ®éng logistics. Xu h−íng trªn thÕ giíi cho thÊy cμng ngμy c¸c dÞch vô logistics cμng ®i s©u vμo qu¸ tr×nh logistics cña doanh nghiÖp vμ dÇn dÇn trë thμnh ®èi t¸c kh«ng thÓ thiÕu khi ®¶m nhËn nhiÖm vô gi¸ trÞ gia t¨ng liªn quan ®Õn thanh to¸n, dÞch vô kh¸ch hμng,… dÇn ®i ®Õn qu¶n trÞ c¶ qu¸ tr×nh logistics. 37 Vai trß cña dÞch vô logistics ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh râ víi nh÷ng ®ãng gãp cho ng©n s¸ch quèc gia, gióp t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia nãi chung cña doanh nghiÖp nãi riªng…. ChÝnh v× vai trß ®ã mμ c¸c n−íc xung quanh nh− Singapore, Trung Quèc ®· ®−a ra vμ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn logistics trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Víi kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ®i tr−íc ViÖt Nam cÇn ph¶i häc hái ¸p dông cã chän läc vμo ph¸t triÓn ngμnh nμy n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh nÒn kinh tÕ. V× vËy, nhμ n−íc nªn cã chÝnh s¸ch hç trî tuyªn truyÒn nh÷ng lîi Ých cña dÞch vô logistics víi c¸c chñ hμng ViÖt Nam vμ hç trî sù ph¸t triÓn cña ngμnh c«ng nghiÖp logistics th«ng qua sù lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp logistics trong n−íc. Vμ nhÊt lμ trong giai ®o¹n hËu WTO, c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc nhiÒu h¬n c¬ héi, ®©u lμ nh÷ng thÕ m¹nh doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn khai th¸c ®Ó tËn dông c¬ héi, v−ît qua th¸ch thøc cho sù c¹nh tranh vμ ph¸t triÓn cña m×nh. Ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hä sÏ gióp chóng ta t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc nhÊt. 38 CH¦¥NG 2: THùC TR¹NG HO¹T §éNG Vμ nh÷ng C¥ HéI, TH¸CH THøC cña c¸c DOANH NGHIÖP LOGISTICS VIÖT NAM KHI CAM KÕT WTO §¦îC THùC HIÖN Ngμnh c«ng nghiÖp logistics cña ViÖt Nam hiÖn cßn non trÎ, ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c¸c ho¹t ®éng cña chuçi logistics tõ cung øng nguyªn vËt liÖu, vËn chuyÓn, l−u kho vμ ph©n phèi ch−a ®−îc vËn hμnh th«ng suèt .Chi phÝ cho logistics ë ViÖt Nam chiÕm 15-20% GDP, gÇn gÊp ®«i so víi c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Víi tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng trong thêi kú 2002-2006 (GDP t¨ng h¬n 7%/n¨m) vμ më cöa thÞ tr−êng theo cam kÕt WTO, nhu cÇu vÒ logistics cña ViÖt Nam sÏ gia t¨ng t¹o ®iÒu kiÖn cho ngμnh nμy ph¸t triÓn vμ gióp gia t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña ®Êt n−íc. §éng lùc chÝnh ®Ó ph¸t triÓn ngμnh c«ng nghiÖp Logistics ViÖt Nam chÝnh lμ sù lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp logistics trong n−íc. §Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña m«i tr−êng bªn ngoμi ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh logistics cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, chóng ta ®i vμo t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn m«i tr−êng kinh doanh logistics t¹i ViÖt Nam. 2.1. M«i tr−êng kinh doanh logistics ë ViÖt Nam. T×m hiÓu vÒ m«i tr−êng kinh doanh sÏ gióp chóng ta lμm râ nh÷ng vÊn ®Ò sau: - ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng kinh doanh ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp logistics nãi chung vμ c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam nãi riªng, ®Æt ra vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ë tÇm vÜ m«. - T×m hiÓu quy m«, nhu cÇu vμ tèc ®é t¨ng tr−ëng cña thÞ tr−êng logistics tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp logistics ViÖt Nam lμm tiÒn ®Ò cho gi¶i ph¸p ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu thÞ tr−êng. 2.1.1. M«i tr−êng ph¸p luËt. HiÖn nay ho¹t ®éng logistics ë ViÖt Nam ®· ®−îc luËt hãa trong LuËt th−¬ng m¹i 2005 (tõ ®iÒu 233 ®Õn ®iÒu 240) vμ nh÷ng ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn vËn chuyÓn ®a ph−¬ng thøc ®−îc quy ®Þnh trong luËt hμng h¶i 2005 (®iÒu 119 ®Õn ®iÒu 121). Tuy nhiªn khung ph¸p luËt hiÖn hμnh vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu thùc tiÔn 39 do cßn mét sè bÊt cËp : - Ho¹t ®éng logistics kh«ng thÓ thiÕu vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc tuy nhiªn hiÖn nay ch−a cã quy ®Þnh nh÷ng ®iÓm chung vμ riªng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn dÞch vô vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc ë Bé LuËt Hμng H¶i ViÖt Nam, luËt giao th«ng ®−êng bé, luËt giao th«ng ®−êng thñy néi ®Þa, luËt ®−êng s¾t, luËt hμng kh«ng d©n dông. Mμ trong Bé luËt nμy chØ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn: an toμn, kÕt cÊu h¹ tÇng ®−êng bé, ph−¬ng tiÖn tham gia giao th«ng ®−êng bé, ®−êng s¾t, ®−êng hμng kh«ng, quy ho¹ch x©y dùng b¶o vÖ kÕt cÊu h¹ tÇng, qu¶n lý nhμ n−íc… Nh− vËy gi÷a Bé LuËt hμng h¶i ViÖt Nam vμ c¸c luËt chuyªn ngμnh ch−a cã tiÕng nãi chung vÒ ho¹t ®éng vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc vμ do ®ã rÊt khã kh¨n trong g¾n kÕt c¸c ho¹t ®éng nμy víi nhau trong c¶ chuçi dÞch vô vËn t¶i ®a ph−¬ng thøc còng nh− viÖc ph©n chia tr¸ch nhiÖm. - LuËt th−¬ng m¹i n−íc ta qui ®Þnh ho¹t ®éng logistics lμ hμnh vi th−¬ng m¹i, c«ng viÖc chÝnh lμ cung cÊp c¸c dÞch vô phôc vô vËn t¶i hμng hãa, tæ chøc vËn chuyÓn, khi ®¶m nhËn viÖc vËn chuyÓn th× ph¶i tu©n theo ph¸p luËt vÒ vËn chuyÓn nh−ng hiÖn nay luËt còng ch−a cô thÓ hãa quy chÕ cña ng−êi chuyªn chë kh«ng cã tμu (NVOCC –Non-vessel Operating of common carrier) trong ph¸p luËt vÒ logistics. ViÖc cÊp phÐp ho¹t ®éng cho c¸c c«ng ty t− nh©n cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®−îc thùc hiÖn ®¹i trμ mμ kh«ng xem xÐt kh¶ n¨ng tμi chÝnh, c¬ së vËt chÊt cña ®¬n vÞ xin phÐp ho¹t ®éng. - C¸c qui ®Þnh vÒ dÞch vô ph¸t chuyÓn nhanh hiÖn nay cßn coi lμ dÞch vô b−u ®iÖn chø ch−a ®−îc coi lμ mét lo¹i h×nh logistics vμ cßn chÞu sù ®iÒu tiÕt cña c¸c nghÞ ®Þnh, th«ng t− vÒ b−u chÝnh viÔn th«ng. Nh×n chung ph¸p luËt cña ViÖt Nam ch−a theo kÞp víi yªu cÇu cña thùc tiÔn ph¸t triÓn ngμnh logistics, nh÷ng bÊt cËp trªn cÇn ®−îc kh¾c phôc t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ngμnh logistics. 2.1.2. C¬ së h¹ tÇng logistics. 1.VËn t¶i ®−êng bé: HÖ thèng ®−êng bé ë ViÖt Nam cã tæng chiÒu dμi kho¶ng 222.179 km, tuy nhiªn chØ cã 19% ®−îc l¸t ®¸. MÆc dï vËn t¶i ®−êng bé ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi ngμnh logistics, chiÕm kho¶ng 65% vËn t¶i hμnh 40 kh¸ch vμ hμng hãa néi ®Þa, c¸c chÆng vËn t¶i tr−íc khi xuÊt khÈu còng nh− sau khi nhËp khÈu ®Òu sö dông vËn t¶i ®−êng bé nh−ng nh×n chung hÖ thèng nμy ë ViÖt Nam hÇu nh− ch−a ph¸t triÓn cã rÊt Ýt ®−êng quèc lé víi 4 lμn xe trë lªn, hÇu hÕt ®Òu cÇn ®−îc më réng. B¶ng 2. 1: HÖ thèng ®−êng bé ViÖt Nam n¨m 2004. ChiÒu dμi (km) % l¸t ®¸ Tæng chiÒu dμi 222.179 19.0 Quèc lé 17.295 83.5 TØnh lé 21.762 53.6 HÖ thèng ®−êng ®« thÞ 6.654 20.2 HÖ thèng ®−êng cÊp huyÖn 45.013 60.7 HÖ thèng ®−êng cÊp x· 131.455 2.2 Nguån: Côc ®−êng bé ViÖt Nam. [36] ChØ cã hÖ thèng ®−êng quèc lé lμ t−¬ng ®èi ®¹t tiªu chuÈn so víi c¸c n−íc trong khu vùc víi 83.5% ®−îc l¸t ®¸ tuy nhiªn hÇu hÕt kh«ng ®−îc b¶o d−ìng tèt. HÖ thèng ®−êng bé ë ®Þa ph−¬ng l¹i cã chÊt l−îng kÐm h¬n nhiÒu víi 46% ch−a ®−îc l¸t ®¸ vμ ph©n nöa c¸c tuyÕn ®−êng nèi víi trôc lé chÝnh cã chÊt l−îng kÐm ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ vËn chuyÓn hμng hãa gi÷a c¸c tØnh thμnh vμ khu vùc do th−êng xuyªn x¶y ra t¾c nghÏn giao th«ng. MÆc dï chÊt l−îng thÊp nh−ng kh¶ n¨ng n©ng cÊp vÉn kh«ng hiÖu qu¶ khi hÖ thèng qu¶n lý vμ cÊp vèn t−¬ng ®èi phøc t¹p. §¬n cö nh− khi cÊp vèn cho hÖ thèng quèc lé th× ph¶i ®−îc Bé KÕ Ho¹ch vμ §Çu T− phª chuÈn l¹i do Bé Giao Th«ng VËn T¶i thùc hiÖn, khi vËn hμnh l¹i thuéc sù qu¶n lý cña C¬ quan qu¶n lý ®−êng bé trong khi nguån tμi chÝnh l¹i tõ Bé Tμi ChÝnh. §èi víi hÖ thèng giao th«ng ®Þa ph−¬ng mèi quan hÖ l¹i cμng phøc t¹p víi sù tham gia qu¶n lý, ®iÒu phèi cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Nh− vËy, hÖ thèng giao th«ng ®−êng bé cßn rÊt yÕu so víi vai trß quan träng phôc vô cho logistics vμ c¬ chÕ qu¶n lý cßn nhiÒu phøc t¹p, ch−a thùc sù hiÖu qu¶. 2. VËn t¶i ®−êng s¾t: HÖ thèng ®−êng s¾t ë ViÖt Nam dμi kho¶ng 2.600 km, khæ ®−êng chÝnh lμ 1000 mm. HÇu hÕt c¬ së h¹ tÇng vèn dÜ cò, l¹c hËu vμ kh«ng 41 hiÖu qu¶ ®Òu ®−îc thiÕt lËp tr−íc n¨m 1950 víi toμn bé hÖ thèng ®−êng ®¬n, ch−a cã ®−êng ®«i, ba vμ ®−êng ray tù ®éng nh− ë c¸c n−íc trong khu vùc lμ Malaysia, Indonesia. B¶ng 2. 2: So s¸nh n¨ng lùc chuyªn chë b»ng ®−êng s¾t ë ViÖt Nam so víi c¸c n−íc trong khu vùc. ViÖt Nam Th¸i Lan Malaysia Indonesia Phillippines ChiÒu dμi (km) 2.600 4.044 1.949 7.985 486 - HÖ thèng ®−êng ®¬n - HÖ thèng ®−êng ®«i 2.600 (100%) 0 (0%) 3.940 (97.4%) 104(2.6%) 1.844 (94.6%) 105(5.4%) 7.711 (96.6%) 274(3.4%) 458 (94.2%) 28(5.8%) Hμnh kh¸ch 60-90 120 90 105 70 Tèc ®é tèi ®a (km/giê) Hμng hãa 50-70 80 72 80 40 §−êng ray tù ®éng (km) 0 (0%) 0 (0%) 150(7.7%) 138(1.7%) 0 (0%) Nguån: JETRO – ASEAN Logistics Network Map. [36] VËn t¶i container b»ng ®−êng s¾t ë ViÖt Nam vÉn ®ang trong giai ®o¹n khëi ®Çu vμ chØ do Tæng c«ng ty ®−êng s¾t ViÖt Nam vËn hμnh, hiÖn nay chñ yÕu phôc vô vËn chuyÓn hμnh kh¸ch chø ch−a tham gia nhiÒu vμo ho¹t ®éng logistics phôc vô chuyªn chë hμng hãa do kh«ng hiÖu qu¶ vμ ch−a ®−îc thiÕt kÕ vËn chuyÓn container. Thêi gian vËn chuyÓn hμng hãa tõ B¾c vμo Nam (tõ Hμ Néi vμo Tp.Hå ChÝ Minh ) lμ 29 giê víi tèc ®é trung b×nh 45 km/giê gÊp ®«i so víi vËn chuyÓn ®−êng bé vμ vËn t¶i thñy néi ®Þa. Nh×n chung n¨ng lùc ph¸t triÓn vËn chuyÓn hμng hãa phôc vô logistics b»ng ®−êng s¾t cña ViÖt Nam cßn yÕu kÐm so víi c¸c n−íc trong khu vùc. ChÝnh phñ ®· cã kÕ ho¹ch n©ng cÊp tuy nhiªn nguån ®Çu t− nμy vÉn cßn h¹n chÕ. 3. C¬ së h¹ tÇng ngμnh hμng kh«ng: Kh¾p ViÖt Nam chØ cã 3 s©n bay phôc vô c¸c tuyÕn hμng kh«ng quèc tÕ lμ s©n bay Néi Bμi (Hμ Néi), §μ N½ng vμ T©n S¬n NhÊt (TP. Hå ChÝ Minh). HiÖn nay t¹i c¸c s©n bay quèc tÕ nμy vÉn ch−a cã c¸c ga hμng hãa chuyªn tr¸ch, thiÕu s©n ®ç m¸y bay, ch−a cã khu vùc dμnh cho c¸c ®¹i lý hμng hãa xö lý hμng cho c¸c doanh nghiÖp logistics. HiÖn t¹i c¸c nhμ logistics vÉn ph¶i thuª nh÷ng khu vùc xung quanh s©n bay ®Ó lμm v¨n phßng hoÆc kho tr−íc khi xö lý hμng hãa ®−a vμo s©n bay. HiÖn c¬ quan khai th¸c hμng hãa duy nhÊt t¹i 42 TP.Hå ChÝ Minh lμ TCS, mäi ho¹t ®éng liªn quan ®Õn chøng tõ vμ hμng ho¸ ph¶i th«ng qua c¬ quan nμy g©y kh«ng Ýt bÊt tiÖn cho c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay, kh«ng ®ñ ph−¬ng tiÖn chë hμng - m¸y bay cho viÖc vËn chuyÓn vμo mïa cao ®iÓm dÉn ®Õn hμng hãa th−êng xuyªn bÞ ¸ch t¾c. Víi c¬ së h¹ tÇng nh− vËy ngμnh hμng kh«ng còng kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu chuyªn chë b»ng ®−êng hμng kh«ng cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh dù kiÕn gia t¨ng ë møc 14% mçi n¨m ®Õn n¨m 2010 ®¹t 576.000 tÊn hμng vμ hiÖn nay s¶n l−îng chñ yÕu tËp trung ë miÒn Nam víi khèi l−îng chuyªn chë cña s©n bay T©n S¬n NhÊt chiÕm 80% hμng hãa quèc tÕ [36] . Do vËy, vμo mïa cao ®iÓm t×nh tr¹ng ¸ch t¾c ë ®©y x¶y ra th−êng xuyªn. §Ó ®¸p øng nhu cÇu chuyªn chë gia t¨ng, hiÖn nay chÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã kÕ ho¹ch n©ng cÊp c¸c s©n bay hiÖn cã vμ x©y dùng c¸c s©n bay gåm 18 s©n bay néi ®Þa vμ 6 s©n bay quèc tÕ tr−íc n¨m 2015. 4. C¬ së h¹ tÇng c¶ng biÓn: HiÖn ViÖt Nam cã 3.260 km chiÒu dμi bê biÓn víi 124 c¶ng biÓn, trong ®ã cã 24 c¶ng phôc vô vËn chuyÓn hμng hãa quèc tÕ. NhiÒu c¶ng trong hÖ thèng c¶ng ViÖt Nam ®· giμ cçi vμ l¹c hËu víi ®é s©u tr−íc bÕn n«ng vμ hÖ thèng kho b·i kh«ng ®ñ lín ®Ó phôc vô container vμ hμng hãa c¸c lo¹i. HÖ thèng c¶ng ViÖt Nam ch−a cã kh¶ n¨ng phôc vô c¸c tμu cã träng t¶i h¬n 30.000 DWT vμ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu thö th¸ch nh− thiÕu c¶ng n−íc s©u, trang thiÕt bÞ xÕp dì hiÖn ®¹i nh− cÇu c¶ng, xe n©ng, cÈu ®Ó phôc vô c¸c tμu cã träng t¶i lín khi s¶n l−îng chuyªn chë b»ng cotainer t¨ng tr−ëng 19%/n¨m nh− ë b¶ng 2.3. Trong vßng 5 n¨m tíi víi tèc ®é t¨ng tr−ëng 19%/n¨m th× c¸c c¶ng ë miÒn B¾c vμ miÒn Trung vÉn cã ®ñ c¬ së h¹ tÇng phôc vô. Tuy nhiªn c¸c c¶ng ë miÒn Nam dù ®o¸n sÏ bÞ t¾c nghÏn do qu¸ t¶i khi n¨ng lùc phôc vô cña c¶ng thÊp h¬n tæng l−îng hμng hãa gia t¨ng (hiÖn c¸c c¶ng miÒn Nam phôc vô 70% tæng l−îng hμng hãa chuyªn chë b»ng ®−êng biÓn). HiÖn nay hai c¶ng chÝnh ë TP. Hå ChÝ Minh lμ c¶ng C¸t L¸i vμ VICT ho¹t ®éng gÇn nh− hÕt c«ng suÊt. VÝ dô nh− c¶ng C¸t L¸i víi c«ng suÊt thiÕt kÕ 1,2 triÖu TEU th× hiÖn t¹i ®· v−ît qu¸ c«ng suÊt víi 1,5 triÖu TEU. Víi thùc tr¹ng nμy trong n¨m 2007, t×nh tr¹ng ¸ch t¾c t¹i c¶ng C¸t L¸i ®· liªn tôc diÔn ra vμo mïa cao ®iÓm g©y kh«ng Ýt thiÖt h¹i cho ho¹t ®éng logistics cña ViÖt Nam. MÆc dï c«ng suÊt cña hai c¶ng nμy cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c c¶ng cßn l¹i cña ViÖt 43 Nam nh−ng vÉn ch−a ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ v× thiÕu trang thiÕt bÞ phôc vô b·i, cÇu c¶ng vμ ngay c¶ hÖ thèng qu¶n lý. B¶ng 2. 3: C¬ së h¹ tÇng c¸c c¶ng chÝnh ë ViÖt Nam C¬ së h¹ tÇng c¶ng C¸t L¸i VICT Sμi Gßn BÕn NghÐ C¸i L©n Chïa VÏ Sè l−îng cÇu c¶ng 6 3 18 4 4 4 Tæng chiÒu dμi cÇu c¶ng 973m 486m 2.667m 816m 866m 498m §é s©u mín n−íc -10.5 m -10 m -11 m -10.5 m -12 m -8.5 m Träng t¶i tèi ®a cña tμu (DWT) 30.000 25.000 30.000 30.000 30.000 10.000 DiÖn tÝch c¶ng 70 ha 20 ha 50 ha 32 ha 28 ha 22 ha Giμn cÈu cÇu c¶ng 10 4 2 0 2 5 S¶n l−îng n¨m 2005 (ngμn TEU) 1.086 377 285 164 119 424 Nguån: tæng hîp tõ nhiÒu nguån. Víi thùc tr¹ng yÕu kÐm cña c¬ së h¹ tÇng c¶ng biÓn, nhμ n−íc ®· cÊp phÐp x©y dùng c¸c c¶ng míi vμ cã kÕ ho¹ch di chuyÓn c¸c c¶ng ë khu vùc Tp.Hå ChÝ Minh. Tuy nhiªn thêi gian thùc hiÖn ch−a ®−îc lªn kÕ ho¹ch râ rμng vμ g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho c¸c c¶ng nh− T©n C¶ng, Nhμ Rång vμ Kh¸nh Héi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. VÝ dô nh− khi thùc hiÖn chuyÓn l−îng hμng phôc vô cña c¶ng T©n C¶ng sang c¶ng C¸t L¸i vμo n¨m 2005 ®· chuyÓn thªm 800.000 TEU cho c¶ng C¸t L¸i trong khi b¶n th©n c¶ng C¸t L¸i ®· ho¹t ®éng qu¸ t¶i so víi c«ng suÊt cña m×nh. 5. VÒ hÖ thèng kho cña ViÖt Nam: nh×n chung ch−a ®−îc trang bÞ hiÖn ®¹i. HiÖn nay 90% kho b·i thuéc quyÒn qu¶n lý cña nhμ n−íc. C¸c kho nμy chñ yÕu ®−îc x©y dùng ngang b»ng víi mÆt ®Êt (non high-dock) - ®©y lμ mét kiÓu kho truyÒn thèng vμ rÊt khã kh¨n ®Ó lμm hμng ®ãng trong container – vμ rÊt khã më réng trong t−¬ng lai. [6] 6. Tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin phôc vô logistics ch−a ph¸t triÓn: HiÖn nay, c«ng nghÖ th«ng tin vμ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö trong qu¶n lý vËn chuyÓn hμng hãa ®ãng vai trß thiÕt yÕu ®èi víi vËn chuyÓn hμng hãa ®a ph−¬ng thøc vμ qu¶n lý logistics. Tuy nhiªn tr×nh ®é c«ng nghÖ trong logistics ë ViÖt Nam so víi thÕ giíi h·y cßn yÕu kÐm. ViÖc liªn l¹c gi÷a c«ng ty giao nhËn, logistics víi kh¸ch hμng, h¶i quan chñ yÕu vÉn lμ thñ c«ng, giÊy tê trong khi ë nh÷ng n−íc quanh ta nh− Singapore, Thailand, Malaysia ®· ¸p dông truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö cho phÐp c¸c bªn liªn quan liªn l¹c víi nhau b»ng kü thuËt m¹ng tin häc tiªn tiÕn,th«ng quan ®iÖn 44 tö. Cßn ë ViÖt Nam th× ngμnh H¶i quan ®· thùc hiÖn thÝ ®iÓm th«ng quan ®iÖn tö tuy nhiªn vÉn chØ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng b−íc rÊt h¹n chÕ, ®¨ng ký vμ kiÓm hμng vÉn cßn thùc hiÖn thñ c«ng. HiÖn ë c¸c c¶ng cña ViÖt Nam, viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vμ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö vÉn cßn ë giai ®o¹n ®Çu nh− ë b¶ng 2.4. B¶ng 2. 4 : øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vμ truyÒn d÷ liÖu ®iÖn tö ë mét sè c¶ng chÝnh cña ViÖt Nam. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vμ EDI Chïa VÏ H¶i Phßng Qui Nh¬n Kh¸nh Héi T©n c¶ng BÕn NghÐ VICT PhÇn mÒm qu¶n lý §· øng dông Ch−a øng dông Khëi ®iÓm øng dông Khëi ®iÓm øng dông Ch−a øng dông §· øng dông §−êng truyÒn EDI Ch−a øng dông Ch−a øng dông Khëi ®iÓm øng dông Khëi ®iÓm øng dông Ch−a øng dông §· øng dông Source: Vietnam Transportation and Logistics – Challenges and Opportunities – APL Logistics.[36] Nh×n chung c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cña ViÖt Nam cßn kÐm ph¸t triÓn, hÖ thèng vËn chuyÓn néi ®Þa bao gåm ®−êng tμu háa, ®−êng bé c¶ng biÓn ®Òu xÕp thø h¹ng thÊp so víi c¸c n−íc trong khu vùc ASEAN, c¬ së h¹ tÇng ®−êng bé lμ yÕu kÐm nhÊt víi thø h¹ng 91/124 vμ c¬ së h¹ tÇng c¶ng biÓn xÕp thø 89/124 . (Xem phô lôc 1). 2.1.3. M«i tr−êng kinh tÕ. a.Tæng quan nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ñaøi Loan, 13% Singapore, 13% Haøn Quoác, 13% Nhaät Baûn, 12%Hoàng Koâng, 9% Anh, 5% Haø Lan, 4% Phaùp, 4% Myõ, 3% Malaysia, 3% Caùc nöôùc khaùc, 21% Biểu đồ 2. 1: C¸c n−íc cã vèn FDI vμo ViÖt Nam lín nhÊt. Nguån: APL [36]. 45 NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t ®−îc møc ph¸t triÓn v−ît bËc kÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi n¨m 1986, víi tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh tõ ®ã ®Õn nay h¬n 7%, ®Æt biÖt n¨m 2005 ®¹t ®Ønh ®iÓm 8.4% ®−a nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trë thμnh mét trong nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt ch©u ¸. N¨m 2006, ViÖt Nam tiÕp tôc t¨ng tr−ëng m¹nh víi 8.2%, GDP ®¹t 57,5 tØ USD vμ n¨m 2007 dù ®o¸n ®¹t tõ 8.2% ®Õn 8.5%. Tõ ®ã nhu cÇu vÒ logistics cho nÒn kinh tÕ vμ cho xuÊt nhËp khÈu còng t¨ng lªn phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cña ViÖt Nam ®−îc ®ãng gãp nhiÒu nhÊt tõ ngμnh c«ng nghiÖp vμ x©y dùng nhê dßng ch¶y cña luång vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoμi víi tæng vèn FDI ®¨ng ký n¨m 2006 ®¹t 10,2 tØ USD, t¨ng 49.1% so víi n¨m 2005 vμ vèn thùc hiÖn ®¹t 4,1 tØ USD t¨ng 24,2% t−¬ng øng. N¨m n−íc cã nguån FDI vμo ViÖt Nam cao nhÊt lμ Singapore, §μi Loan, NhËt B¶n, Hμn Quèc vμ Hång K«ng. BiÓu ®å 2.1 thÓ hiÖn râ h¬n c¸c th«ng sè nμy. B¶ng 2. 5:ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu chÝnh cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2004-2005. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu ThÞ tr−êng nhËp khÈu Thø h¹ng Quèc gia 2005 2004 Quèc gia 2005 2004 1 Hoa K× 6.631,2 5.275,3 Trung Quèc 5.778,9 4.456,5 2 NhËt B¶n 4.411,2 3.502,4 Singapore 4.597,6 3.618,5 3 Trung Quèc 2.961,0 2.735,5 §μi Loan 4.329,0 3.698,0 4 Australia 2.570,2 1.821,7 NhËt B¶n 4.093,0 3.552,6 5 Singapore 1.808,5 1.370,0 Hμn Quèc 3.600,5 3.328,4 6 §øc 1.086,7 1.066,2 Th¸i Lan 2.393,2 1.858,1 7 Anh 1.015,8 1.011,4 Malaysia 1.258,6 1.214,7 8 §μi Loan 936.1 905.9 Hång K«ng 1.235,7 1.074.7 Nguån: Tæng hîp tõ nhiÒu nguån. Do vËy nhu cÇu logistics cho c¸c n−íc nμy rÊt lín phôc vô cho FDI vμ c¶ th−¬ng m¹i v× l−îng giao dÞch hμng hãa xuÊt nhËp khÈu víi ViÖt Nam lín nhÊt, chñ yÕu lμ c¸c n−íc ë ch©u ¸, Hoa K× vμ mét sè n−íc ch©u ¢u nh− b¶ng 2.5. Nh÷ng mÆt hμng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam lμ dÇu th«, hμng may mÆc, giμy dÐp, thñy s¶n, ®å gç, hμng ®iÖn tö, g¹o, cμ phª vμ than ®¸, cßn nh÷ng mÆt hμng nhËp khÈu chÝnh cña ViÖt Nam lμ trang thiÕt bÞ m¸y mãc, s¶n phÈm dÇu, sîi, thÐp, hμng ®iÖn tö, quÇn ¸o, s¶n phÈm nhùa, hãa chÊt, nguyªn liÖu s¶n xuÊt hãa chÊt vμ linh kiÖn xe h¬i ®−îc xÕp h¹ng cô thÓ trong b¶ng 2.6. §©y chÝnh lμ nh÷ng mÆt hμng 46 cã nguån cÇu logistics lín. TËp trung vμo khai th¸c m¶ng thÞ tr−êng hμng hãa nμo cho logistics tïy thuéc vμo chÝnh s¸ch vμ lîi thÕ c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp. B¶ng 2. 6:Nh÷ng mÆt hμng xuÊt nhËp khÈu chÝnh cña ViÖt Nam n¨m 2006. (S¬ bé) Thø h¹ng C¸c mÆt hμng xuÊt khÈu chÝnh Tæng trÞ gi¸ (triÖu USD) C¸c mÆt hμng nhËp khÈu chÝnh Tæng trÞ gi¸ (triÖu USD) 1 DÇu th« 8.323 Trang thiÕt bÞ m¸y mãc 6.555 2 Hμng dÖt may 5.802 X¨ng dÇu 5.848 3 Giμy dÐp 3.555 Sîi 2.954 4 Thñy s¶n 3.364 ThÐp 2.905 5 §å gç 1.904 Hμng ®iÖn tö 2.055 6 Hμng ®iÖn tö 1.770 Giμy dÐp/NLSX giμy dÐp 1.959 7 G¹o 1.306 H¹t nhùa 1.846 8 Cao su 1.273 Hãa chÊt 1.026 9 Cμ phª 1.101 Nguyªn liÖu sx hãa chÊt 1.001 10 Than ®¸ 927 Linh kiÖn xe h¬i 705 Nguån: Tæng Côc Thèng Kª.[22] Nguån vèn ®Çu t− FDI chñ yÕu ch¶y vμo c¸c tØnh thμnh nh− TP. Hå ChÝ Minh, Hμ Néi, §ång Nai, B×nh D−¬ng, H¶i Phßng vμ Bμ RÞa-Vòng Tμu; ®ång thêi c¸c tØnh nμy còng lμ n¬i cã tØ lÖ giao dÞch hμng hãa xuÊt nhËp khÈu cao t−¬ng øng. §iÒu nμy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn logistics ë c¸c n¬i nμy m¹nh h¬n c¸c tØnh thμnh cßn l¹i cña ViÖt Nam phôc vô cho nhu cÇu xuÊt nhËp khÈu hμng hãa, nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc, thμnh phÈm…. C¸c doanh nghiÖp logistics lín hÇu hÕt ®Òu cã v¨n phßng t¹i c¸c tØnh thμnh nμy nh»m phôc vô cho nhu cÇu chñ yÕu vμ gia t¨ng t¹i ®©y. B¶ng 2. 7: Thèng kª ë 6 tØnh thμnh cã nguån FDI vμ th−¬ng m¹i cao nhÊt ViÖt Nam. Dvt:triÖu USD XÕp h¹ng TØnh thμnh KN XK (triÖu USD) KN NK (triÖu USD) Tæng gi¸ trÞ hμng hãa (XK+NK) so víi c¶ n−íc (%) C¸n c©n thanh to¸n FDI ®¨ng ký (hÕt 2006) FDI so víi c¶ n−íc (%) 1 Tp.HCM 14.758,5 12.460,8 27.219,9 40 2.297,6 14.140 24 2 Hμ Néi 2.918,9 10.301,5 13.220,4 20 (7.382,6) 10.068 17 3 §ång Nai 3.048,6 4.145,9 7.194,5 11 (1.097,4) 9.063 15 4 B×nh D−¬ng 2.911,8 2.700,9 5.612,7 8 210,9 5.980 10 5 H¶i Phßng 718.0 1.290,7 2.008,7 3 (572,7) 2.190 4 6 Bμ RÞa – V.Tμu 384,6 719,9 1.104,6 2 (2.055,9) 4.548 8 58 tØnh cßn l¹i 6.598,8 4.542,8 11.141,6 16 2.055,9 13.078 22 C¶ n−íc 31.339,2 36.162,8 67.501,9 100 (4.823,6) 59.067 100 Nguån: Tæng côc thèng kª.[22] 47 NÒn kinh tÕ ViÖt Nam lμ mét nÒn kinh tÕ nhËp siªu víi th©m hôt c¸n c©n ngo¹i th−¬ng liªn tôc giai ®o¹n 2000-2006 vμ hiÖn n¨m 2006 møc th©m hôt nμy lμ gÇn 5 tØ USD (B¶ng 2.8). Do vËy nhu cÇu logistics cho thÞ tr−êng hμng nhËp lín h¬n thÞ tr−êng hμng xuÊt vÒ quy m«. Khai th¸c tèt thÞ tr−êng hμng nhËp mang l¹i c¬ héi lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. B¶ng 2. 8: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m 2000-2005. Dvt: triÖu USD N¨m Tæng kim ng¹ch Kim ng¹ch xuÊt khÈu Kim ng¹ch nhËp khÈu C¸n c©n thanh to¸n 2000 30.119,2 14.482,7 15.636,5 -1.153,8 2001 31.247,1 15.029,2 16.217,9 -1.188,7 2002 36.451,1 16.706,1 19.745,6 -3.039,5 2003 45.405,1 20.149,3 25.255.8 -5.106.5 2004 58.453,8 26.485,0 31.968,8 -5.483.8 2005 69.419,9 32.441,9 36.978.0 -4.536,1 Nguån: Tæng côc Thèng Kª ViÖt Nam. [22] Chi phÝ ho¹t ®éng logistics ë ViÖt Nam ®−îc −íc tÝnh chiÕm kho¶ng 15-20% tæng gi¸ trÞ GDP, trong ®ã chñ yÕu hμng tån kho vμ thÞ tr−êng dÞch vô 3PL ®−îc −íc tÝnh kho¶ng 0.16 tû USD n¨m 2005, chiÕm kho¶ng 0.3% GDP. MÆc dï thÞ tr−êng logistics 3PL cã quy m« t−¬ng ®èi nhá nh−ng ®−îc dù ®o¸n cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, kho¶ng 20-25%/n¨m. [11] Ph©n tÝch trªn ®©y ®· x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng ph©n khóc thÞ tr−êng cã nguån cÇu logistics lín. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn cã chÝnh s¸ch ®Çu t− vμo nh÷ng ph©n khóc thÞ tr−êng nμo m×nh cã lîi thÕ nhÊt ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh vμ tõng b−íc ph¸t triÓn. §i vμo t×m hiÓu nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn kh¸ch hμng sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu hiÖn t¹i. b. §Æc ®iÓm cña thÞ tr−êng logistics. Thø nhÊt, kh¸ch hμng sö dông dÞch vô logistics hiÖn nay ë ViÖt Nam ®−îc chia thμnh hai nhãm chÝnh lμ c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong n−íc vμ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi víi quy m« kh¶o s¸t thÓ hiÖn ë b¶ng 2.9. Nhãm 1: Kh¸ch hμng lμ c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt nam. Nhu cÇu vÒ dÞch vô logistics cña c¸c doanh nghiÖp nμy vÉn cßn ë mét sè nhãm vÒ vËn chuyÓn, giao nhËn lμ chÝnh, ch−a chó träng nhiÒu ®Õn nh÷ng dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng. 48 B¶ng 2. 9: Quy m« kh¶o s¸t c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam. Lo¹i h×nh doanh nghiÖp Sè l−îng TØ lÖ (%) Doanh nghiÖp trong n−íc 26 44.1 Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi 33 55.9 §èi víi c¸c nhμ xuÊt nhËp khÈu trong n−íc, hä thuª ngoμi chñ yÕu do doanh nghiÖp kh«ng thÓ tù m×nh tiÕn hμnh nh÷ng ho¹t ®éng ®ã nh− vËn chuyÓn, khai thuª h¶i quan, dÞch vô gom hμng, ch−a chó träng ®Õn hiÖu qu¶ t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh ®èi víi hμng hãa do phÇn lín hä ch−a nhËn biÕt râ vÒ hiÖu qu¶ thuª ngoμi mang l¹i. §èi víi ®èi t−îng kh¸ch hμng nμy nhu cÇu logistics rÊt lín cho c¶ l−îng hμng nhËp lÉn hμng xuÊt. HÇu hÕt hä ®Òu kh«ng cã v¨n phßng ®¹i diÖn, ®¹i lý vμ chi nh¸nh ë n−íc ngoμi nªn c¸c nhu cÇu dÞch vô ë n−íc ngoμi lín h¬n trong n−íc do ho¹t ®éng logistics trong n−íc ®· cã nh©n viªn cña hä ®¶m nhiÖm. §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn nhãm F (95.2% sè doanh nghiÖp) vμ nhËp khÈu theo ®iÒu kiÖn nhãm C (83.3% ) khi ch−a chän ®−îc nhμ cung øng dÞch vô logistics ë n−íc ngoμi. (c©u 3 – Phô lôc 6). 66.7% c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn nhãm E,F lμ do ®èi t¸c quyÕt ®Þnh v× khi hä ký ®−îc hîp ®ång gia c«ng th× hä kh«ng quan t©m ®Õn quyÒn lùa chän ng−êi cung øng dÞch vô logistics vμ 42.9% lμ do thãi quen. (c©u 5 – Phô lôc 6). 69.2% c¸c doanh nghiÖp nμy chñ yÕu thuª ngoμi theo tõng hîp ®ång, do vËy hä chØ thuª ngoμi theo nhu cÇu ph¸t sinh chø ch−a ®Þnh h−íng ®−îc nhu cÇu æn ®Þnh thuª ngoμi theo thÞ tr−êng, theo thêi gian hîp ®ång vμ theo kh¸ch hμng. V× vËy nhãm kh¸ch hμng nμy dÔ thay ®æi trong lùa chän nhμ cung øng. Nh− vËy, ®èi víi nhãm kh¸ch hμng trong n−íc, hiÖn t¹i chØ cã nhu cÇu vÒ c¸c dÞch vô logistics c¬ b¶n, ch−a quan t©m nhiÒu ®Õn dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vμ nh÷ng lîi Ých do thuª ngoμi mang l¹i. ChÝnh v× vËy nhu cÇu tiÒm n¨ng ë nhãm kh¸ch hμng nμy rÊt lín nÕu thùc hiÖn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng marketing. Nhãm 2: Kh¸ch hμng lμ c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam, gåm v¨n phßng ®¹i diÖn, c«ng ty liªn doanh vμ c¸c c«ng ty 100% vèn ®Çu t− n−íc ngoμi. Mét vμi doanh nghiÖp ký nh÷ng hîp ®ång lín víi c¸c c«ng ty logistics ®a quèc gia ®¶m b¶o viÖc cung øng dÞch vô logistics trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh nh− Nike ký kÕt hîp ®ång víi Maersk Logistics, Reebok ký kÕt hîp ®ång 49 víi UPS…. . ë ViÖt Nam, hä kh«ng tù chñ trong viÖc chän lùa nhμ cung øng dÞch vô logistics cho m×nh mμ ®· ®−îc sù chØ ®Þnh tõ c«ng ty mÑ ë n−íc ngoμi víi c¸c tËp ®oμn logistics ®a quèc gia ®−îc thuª theo khu vùc vμ theo ®èi t−îng kh¸ch hμng. L−îng kh¸ch hμng nμy chñ yÕu ho¹t ®éng ë ViÖt Nam víi h×nh thøc v¨n phßng ®¹i diÖn qu¶n lý l−îng hμng gia c«ng may mÆc, giμy dÐp vμ ph©n phèi ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, hä tËn dông nguån nh©n c«ng gi¸ rÎ ë ViÖt Nam. Mäi vÊn ®Ò qu¶n lý còng nh− thay ®æi ng−êi cung øng ®Òu ®−îc quyÕt ®Þnh tõ trô së chÝnh. §èi t−îng kh¸ch hμng cßn l¹i trong nhãm nμy lμ c¸c doanh nghiÖp cã vèn n−íc ngoμi tù chñ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam. Toμn bé chuçi ho¹t ®éng logistics ®−îc lùa chän thuª ngoμi qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vμ t×m hiÓu vÒ thÞ tr−êng cung øng ViÖt Nam. Nhãm kh¸ch hμng nμy cã nhu cÇu thuª c¸c dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng nh− ®ãng gãi, d¸n nh·n, l¾p r¸p hμng hãa, qu¶n lý hμng tån kho… vμ cã nhu cÇu tÝch hîp dÞch vô gi¸ trÞ gia t¨ng vμo chuçi dÞch vô thuª ngo