Luận văn Đổi mới cơ chế chính sách nhằm khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay

LUẬN VĂN: Đổi mới cơ chế chính sách nhằm khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay A. Lời mở đầu Việt Nam trong công cuộc đổi mới đã thực sự đem lại nhiều kết quả to lớn làm thay đổi bộ mặt đất nước và cuộc sống nhân dân, củng cố vững chắc độc lập dân tộc và chế độ XHCN, nâng cao vị thế và uy tín nước ta trên trường quốc tế. Nhân tố quan trọng nhất quyết định thành công của sự nghiệp đổi mới đó là chiến lược phát triển KTTT theo định hướng XHCN được khởi xướng từ sau đại hội Đảng lần thứ VI. Sự phát triển của chính trị, luật pháp, văn hoá, nghệ thuật đều dựa trên cơ sở phát triển kinh tế. Kinh tế là nền tảng vững chắc cho mọi hoạt động vật chất của con người, là yếu tố quan trọng nhất của đời sống xã hội. Chính vì tầm quan trọng của kinh tế và mục tiêu đưa đất nước ta thoát khỏi tình trạng nghèo khổ, lạc hậu vươn lên sánh ngang hàng với các nước trong khu vực nên nội dung cơ bản của đường lối đổi mới kinh tế nhất quán từ Đại hội lần thứ VI của Đảng (12-1986) cho đến nay là phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN có nhiều thành phần kinh tế tham gia, đẩy mạnh công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nước và chủ động hội nhập Quốc tế. Trong nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta, kinh tế tư nhân là vấn đề khá nhạy cảm bởi nó không chỉ có hình thức sở hữu là tư nhân mà còn liên quan đến quan điểm, nhận thức, tâm tư tình cảm, lợi ích của mọi người và nhất là kinh tế tư nhân mang hình bóng của CNTB. Vì vậy, để ứng dụng vào nước ta- một nước XHCN như một thành phần kinh tế đòi hỏi phải có chính sách, chiến lược cụ thể hướng thành phần kinh tế này đi theo định hướng XHCN, góp phần phát triển đất nước. Qua thực tiễn gần 20 năm đổi mới, những thành tựu về đổi mới tư duy lí luận cũng như thực tiễn hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân được Hội nghị ban chấp hành Trung ương lần thứ V khoá IX của Đảng khẳng định rõ trong nghị quyết "về tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách khuyến khích và tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân". Nghiên cứu đề tài "Đổi mới cơ chế chính sách nhằm khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay" sẽ giúp chúng ta hiểu một cách sâu sắc hơn, bản chất hơn những vấn đề xung quanh việc phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam và những vấn đề có liên quan. B. Nội dung I. Một số vấn đề lý luận về kinh tế tư nhân. 1. Bản chất của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. 1.1 Phát triển kinh tế nhiều thành phần phù hợp với quy luật khách quan của sự phát triển kinh tế xã hội. 1.1.1 Cơ sở lí luận đổi mới quan hệ sản xuất. Một trong những nhiệm vụ kinh tế trong thời kì quá độ lên CNXH ở nứơc ta là xây dựng và hoàn thiện quan hệ sản xuất theo định hướng XHCN. Xây dựng và hoàn thiện quan hệ sản xuất trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta suy đến cùng là tạo điều kiện cho tất cả các thành phần kinh tế đều phát triển, từ đó phát huy tốt nhất vị trí vai trò của mỗi thành phần kinh tế đối với đất nước và xử lí hài hoà mối quan hệ hợp tác và cạnh tranh giữa các thành phần kinh tế. Chính vì vậy việc phát triển kinh tế tư nhân hiện nay là phù hợp với quy luật khách quan, phù hợp với xu thế phát triển chúng của thời đại. Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đã đánh giá: "Do chưa nhận thức đầy đủ rằng thời kì quá độ lên CNXH là một quá trình lịch sử tương đối dai, trải qua nhiều chặng đường, và do tư tưởng chỉ đạo chủ quan, nóng vội, muốn bỏ qua những bước đi cần thiết... Đã có những biểu hiện nóng vội muốn xoá bỏ ngay các thành phần kinh tế phi XHCN từ đó đề ra chủ trương củng cố thành phần kinh tế xã hội chủ nghĩa bao gồm cả khu vực quốc doanh và khu vực tập thể một cách toàn diện, cả về chế độ sở hữu, chế độ quản lí, chế độ phân phối, làm cho thành phần kinh tế này giữ vai trò chi phối trong nền kinh tế quốc dân...Bằng các biện pháp thích hợp, sử dụng mọi khả năng của các thành phần kinh tế khác trong sự liên kết chặt chẽ và dưới sự chỉ đạo của thành phần kinh tế xã hội chủ nghĩa". Kinh nghiệm thực tế chỉ rõ: lực lượng sản xuất bị kìm hãm không chỉ trong trường hợp quan hệ sản xuất lạc hậu, mà cả khi quan hệ sản cuất phát triển không đồng bộ, có những yếu tố đi quá xa so với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Tình hình thực tế của nước ta đòi hỏi phải coi trọng những hình thức kinh tế trung gian, quá độ từ thấp lên cao, từ quy mô nhỏ lên quy mô lớn. Do vậy, nền kinh tế có cơ cấu nhiều thành phần là một đặc trưng của thời kì quá độ. 1.1.2 Khái niệm về thành phần kinh tế. Thành phần kinh tế là khái niệm lý thuyết của kinh tế chính trị học. Khái niệm thành phần kinh tế ban đầu được các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác Lênin sử dụng như một công cụ lý luận dùng để thể hiện cấu trúc của một xã hội trong đó bao gồm nhiều mảng đại diện cho các phương thức sản xuất khác nhau đang cùng tồn tại. Như vậy khái niệm "Thành phần kinh tế" như những bộ phận của các phương thức sản xuất khác nhau cùng tồn tại ở một xã hội mà trong đó phương thức sản xuất của giai cấp thống trị giữ vai trò chủ đạo, còn các phương thức sản xuất khác đan xen với nhau để hình thành một thể thống nhất vừa đấu tranh vừa hợp tác xoay quanh phương thức sản xuất chủ đạo. 1.1.3 Chính sách nhất quán của Đảng ta trong việc thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần. Ngay khi đất nước ta tiến hành cải cách nền kinh tế, xoá bỏ cơ chế tập trung quan lieu bao cấp sang nền kinh tế thị truờn định hướng XHCN, Đảng ta đã nhất quán thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần trong đó thành phần kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo. Đại hội Đảng lần thứ VII đã khẳng định: "phát triển kinh tế theo con đường xây dựng CNXH ở nước ta là quá trình giải phóng sức sản xuất, khơi dậy một tiềm năng, động viên và tạo điều kiện cho mọi nguời Việt Nam phát huy ý chí tự lực tự cường, cần kiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ra sức làm giàu cho mình và cho đất nước". Để đạt được mục tiêu đó Đại hội đề ra chủ trương thực hiện nhất quán chính sách kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN. Mọi người được tụ do kinh doanh theo pháp luật, được bảo vệ quyền sở hữu và thu nhập hợp pháp. Chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần một lần nữa được Đại hội lần thứ IX của Đảng khẳng định. Các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. 1.2 Sự phát triển của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta. Kinh tế tư nhân là một bộ phận quan trọng cấu thành nên nền kinh tế nhiều thành phần ở nứoc ta. Trái ngược với giai đoạn nước ta ở trong nền kinh tế kế hoach, kinh tế tư nhân được coi là đối tượng cần phải cải tạo thì bây giờ khu vực kinh tế tư nhân là một trong những thành phần kinh tế trong nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta. Trong giai đoạn hiện nay khi mà khu vực kinh tế nhà nứơc có những khó khăn, không đạt kết quả như mong muốn thì khu vực kinh tế tư nhân vẫn đạt được những kết quả nhất định, tạo được việc làm cho lực lượng lao động, tăng thu nhập cho người dân, nộp ngân sách cho nhà nước. Tuy nhiên khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn có những mặt tiêu cực. Tuy nhiên việc phát huy những mặt tích cực và hạn chế những mặt tiêu cực của khu vực kinh tế tư nhân đòi hỏi Đảng và nhà nước phải có những chính sách đường lối phù hợp để khu vực kinh tế tư nhân đạt được những kết quả to lớn đóng vào sự nghiệp phát triển đất nước. Một trong những chính sách đó là giữ vững định hướng XHCN trong phát triển kinh tế tư nhân. Việc phát triển kinh tế tư nhân ở nứơc ta là vấn đề mà cả xã hội quan tâm. Để có thể khuyến khích thành phần kinh tế tư nhân phát triển mà vần giữ được định hướng XHCN thì cần có một số yêu cầu sau: - Phát triển kinh tế tư nhân theo đúng pháp luật. Giữ vững vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể trong nền kinh tế nhiều thành phần. - Nhà nước hỗ trợ. định hướng. dẫn dắt và bảo hộ phát trỉên kinh tê tư nhân trong mối quan hệ bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. - Bảo vệ lợi ích chính đáng của cả người lao động và người sử dụng lao động. - Khuyến khích tư nhân liên kết, liên doanh với kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể. - Chăm lo, bồi dưỡng giáo dục cho các doanh nghiệp, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, kinh doanh theo đúng pháp luật, đóng góp hợp lí vào các hoạt động xã hội. 2. Các bộ phận của kinh tế tư nhân. Nội dung cơ bản của đường lối đổi mới kinh tế nhất quán từ đại hội VI của đảng tháng 12 năm 1986 cho đến nay là phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, có nhiều thành phần kinh tế tham gia đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Những nội dung cơ bản đã nêu có mối quan hệ gắn bó, tác động và thúc đẩy lẫn nhau trong đó chính sách kinh tế nhiều thành phần là một nội dung quan trọng, vừa có ý nghĩ kinh tế, vừa có ý nghĩa chính trị - xã hội sâu sắc. Hiện nay Việt Nam có các thành phần kinh tế sau : - Kinh tế nhà nước - Kinh tế tập thể - Kinh tế cá thể tiểu chủ - Kinh tế tư bản tư nhân - Kinh tế tư bản nhà nước - Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài . Nghị quyết hội nghị lần thứ V ban chấp hành trung ương khoá IX về phát triển kinh tế tư nhân đề cập đến kinh tế tư nhân bao gồm hai thành phần kinh tế là kinh tế cá thể tiểu chủ và kinh tế tư bản tư nhân. Đó là các loại hình kinh tế dựa trên sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất với lao động của bản thân người chủ sản xuất và lao động làm thuê hoặc hoàn toàn thuê lao động, có các quy mô khác nhau về vốn, lao động, công nghệ hoạt động trong các lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải, chế biến nông lâm sản, đánh bắt và chế biến thuỷ sản, thương mại dịch vụ, xây dựng hoạt động dưới các hình thức hộ kinh doanh cá thể và các loại hình doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hưũ hạn, công ty cổ phần, công ty hợp doanh. 2.1 Kinh tế cá thể tiểu chủ Thành phần kinh tế cá thể tiểu chủ là thành phần kinh tế hoạt động sản xuất kinh doanh dựa vào vốn và sức lao động của bản thân là chính. Kinh tế cá thể, tiểu chủ của nông dân, thợ thủ coong, những người buôn bán, dịch vụ cá thể. Sở hữu của thành phần kinh tế này là sở hữu tư nhân, sản xuất kinh doanh phân tán, manh mún, trình độ kỹ thuật công nghệ thủ công, mục đích kinh doanh chủ yếu nuôi sống chính mình, còn tiểu chủ bản thân vừa là lao động trực tiếp vừa thuê một số ít lao động. Thế mạnh của thành phần kinh tế cá thể tiểu chủ là phát huy nhanh, có hiệu quả tiền, vốn, sức lao động, tay nghề, sản phẩm truyền thống. Vì thế, nó có vai trò quan trọng trong nền kinh tế, có khả năng đóng góp phát triển kinh tế- xã hội. Do những ưu thế của nó, Nhà nước và các thành phần kinh tế khác không thể không tạo điều kiện giúp đỡ, hướng dẫn thành phần kinh tế cá thể, tiểu chủ về vốn, kỹ thuật, công nghệ, tài chính, tiêu thụ sản phẩm... để nó từng bước tham gia kinh tế hợp tác một cách tự nguyện hoặc làm vệ tinh cho các doanh nghiệp của nền kinh tế. 2.2 Kinh tế tư bản tư nhân. Thành phần kinh tế tư bản tư nhân là các đơn vị kinh tế mà vốn do một hoặc một số nhà tư bản trong và ngoài nước đầu tư để sản xuất kinh doanh dịch vụ. Nét nổi bật của thành phần kinh tế này là sở hữu tư nhân hoặc sở hữu hỗn hợp, thuê và bóc lột sức lao động làm thuê, thường đầu tư vào những ngành vốn ít, lãi cao. Kinh tế tư bản tư nhân tổ chức dưới hình thức doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn. Đối với thành phần kinh tế này, cần khẳng định nhất quán chủ trương phát triển kinh tế tư bản tư nhân, bình đẳng với các thành phần kinh tế khác. Khuyến khích kinh tế tư bản tư nhân đầu tư vào sản xuất, bảo vệ quyền sở hữu và lợi ích hợp lí, tạo điều kiện thuận lợi và củng cố lòng tin cho các nhà tư bản đầu tư phát triển. 3. Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Trước đây khu vực kinh tế tư nhân không được thừa nhận, bị coi là đối tượng của cách mạng XHCN, phải được cải tạo xoá bỏ. Từ đường lối đổi mới (Đại hội VI của Đảng tháng 12.1986) khẳng định xây dựng, phát triển nền kinh tế nước ta với cơ cấu nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế tồn tại lâu dài. Nghị quyết trung ương VI (khoá VI) ghi rõ: “chính sách kinh tế `nhiều thành phần có ý nghĩa chiến lược lâu dài, có tính quy luật từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn XHCN và thể hiện tinh thần dân chủ về kinh tế ”, “tư nhân được kinh doanh không hạn chế về quy mô, địa bàn hoạt động trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm”. Quan điểm, chủ trương nhất quán kể trên đã được ghi nhận trong hiến pháp 1992 “công dân có quyền tự do kinh doanh theo quy định của pháp luật”, "kinh tế cá thể, kinh tế tư bản tư nhân được chọn hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh, được thành lập doanh nghiệp không bị hạn chế mô hình hoạt động trong những ngành nghề có lợi cho quốc tế dân sinh” . Các đại hội Đảng lần thứ VII, lần thứ VIII và lần thứ XI đều tiếp tục khẳng định quan điểm đó. Đại hội XI còn nhấn mạnh thêm: “kinh tế tư nhân là bộ phận cấu thành quan trọng của nền KTQD. Phát triển kinh tế tư nhân là vấn đề chiến lược lâu dài…kinh tế tư bản tư nhân được nhà nước tạo điều kiện thuận lợi để phát triển rộng rãi ở những ngành nghề sản xuất kinh doanh mà pháp luật không cấm”. Sự phát triển của kinh tế tư nhân thời gian qua đã khơi dậy một bộ phận tiềm năng của đất nước cho phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn tiềm năng này là trí tuệ, kinh nghiệm, khả năng kinh doanh, quan hệ xã hội, tiền vốn, sức lao động của con người; tài nguyên, thông tin và các nguồn lực khác. Những nguồn lực này chủ yếu là trong nước nhưng có một số không ít cá nhân sử dụng vốn của gia đình ở nước ngoài gửi về. Khu vực kinh tế tư nhân đã đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GDP, huy động vốn trong xã hội, tạo được nhiều việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, tăng thu ngân sách cho nhà nước, sản xuất hàng xuất khẩu, tác động tích cực tới chuyển dịch cơ cấu và đổi mới cơ chế quản lí kinh tế , xã hội . 3.1 Đóng góp vào tăng trưởng của tổng sản phẩm trong nước GDP. Tổng sản phẩm của khu vực kinh tế tư nhân nhìn chung tăng ổn định trong những năm gần đây . Theo số liệu thống kê năm 2000, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp 42,3% vào GDP của cả nước (trong khi đó khu vực doanh nghiệp nhà nước chỉ chiếm 39% GDP). Nhịp độ tăng trưởng năm 2000 là 12,55% . Tỷ trọng GDP của khu vực kinh tế tư nhân trong tổng GDP có giảm đi chút ít do sự tham gia và đóng góp của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. 3.2 Đóng góp và huy động các nguồn vốn trong xã hội , nộp ngân sách cho nhà nước. Trong 10 năm gần đây vốn đầu tư của khu vực tư nhân tăng nhanh, chiếm tỉ lệ cao trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Năm 2000 vốn đầu tư của hộ kinh doanh cá thể 29.267 tỷ đồng chiếm 19,82% tổng vốn đầu tư toàn xã hội; vốn đầu tư phát triển của các doanh nghiệp tư nhân đạt 6.627 tỷ đồng chiếm 4,49% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Tổng vốn sử dụng thực tế của khu vực kinh tế tư nhân tăng nhanh. Đóng góp vào ngân sách nhà nước của khu vực kinh tế tư nhân ngày càng tăng. Năm 2000 nộp đuợc 5900 tỷ đồng ước tính chiếm 7,3% tổng thu ngân sách, tăng 12,5% so với năm 1999. 3.3 Khu vực kinh tế tư nhân tạo việc làm và góp phần xoá đói giảm nghèo. Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Đây là lực lượng kinh tế của đại bộ phận nhân dân hay có thể gọi là “kinh tế dân doanh”, nơi tạo công ăn việc làm cho lực lượng lao động của cả nước. Thời điểm 31.12.2000 số lượng lao động trong khu vực kinh tế tư nhân là 4.643.844 người chiếm 12% tổng số lao động xã hội bằng 1,36 lần tổng số việc làm trong khu vực kinh tế nhà nước. Số lao động qua thực tế khảo sát ở các hộ kinh doanh cá thể lớn hơn nhiều so với số đăng kí bởi họ sử dụng lao động trong dòng họ, lao động mang tính thời vụ và lao động nông nhàn không thể hiện trong báo cáo thống kê. Việc tạo ra nhiều chỗ làm việc mới đã góp phần thu hút nhiều lao động trong xã hội nhất là số người trẻ tuổi hàng năm đến tuổi lao động chưa có việc làm, giải quyết số dôi dư từ các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước do tinh giảm biên chế và giải thể. Khu vực kinh tế tư nhân đã góp phần đáng kể vào việc xoá đói giảm nghèo, cải thiện đời sống nhân dân ở khu vực thành thị và nông thôn. Thu nhập của người lao động trong khu vực kinh tế tư nhân có mức thu nhập tương đương hoặc cao hơn thu nhập của những người lao động trồng lúa ở nông thôn cùng địa bàn . 3.4 Khu vực kinh tế tư nhân góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ chế chuyển đổi cơ chế quản lí kinh tế- xã hội, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Sự phát triển của kinh tế tư nhân đã đặt ra những yêu cầu mới thúc đẩy hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đã xuất hiện nhiều doanh nhân kinh doanh thành đạt đưa doanh nghiệp của mình phát triển, cải thiện được đời sống của người lao động, đóng góp ngày càng nhiều cho xã hội, được xã hội tôn vinh. Sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân góp phần thu hút ngày càng nhiều lao động ở nông thôn vào các ngành phi nông nghiệp nhất là công nghiệp đã giúp chuyển đổi cơ cấu kinh tế từng địa phương, góp phần chuyển dich cơ cấu kinh tế đất nước. Trình độ sản xuất kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân ngày càng tiến bộ hơn, số lượng hàng hoá tham gia xuất khẩu ngày càng tăng. Nhiều sản phẩm của khu vực kinh tế tư nhân được xuất khẩu uỷ thác qua doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Khu vực kinh tế tư nhân còn tham gia nhiêu công đoạn trong quá trình sản xuất hàng xuất khẩu. Xuất khẩu trực tiếp của khu vực kinh tế tư nhân đến nay đã tăng khá, 9 tháng đầu năm 2001 đạt 2.189.330.000 USD. Các doanh nghiệp tư nhân đã tham gia tích cực vào xuất nhập khẩu trực tiếp, đến năm 2000 số doanh nghiệp tư nhân tham gia xuất khẩu trực tiếp tăng lên 16.200 doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã xuất khẩu được những sản phẩm từ hàng thủ công mỹ nghệ, thực phẩm, thực phẩm chế biến đến cả rơm sạch là những mặt hàng mà các doanh nghiệp khu vực nhà nước chưa quan tâm đến. Vì thế khu vực ngoài quốc doanh trong nước từ chỗ chỉ chiếm 11% giá trị xuất khẩu vào năm 1997 nhưng đến quý 1/2002 đã tăng lên khoảng 31%. II. Thực trạng phát triển và thực trạng cơ chế chính sách đối với kinh tế tư nhân. 1. Thực trạng kinh tế tư nhân trong thời gian vừa qua. Kinh tế tư nhân trên thực tế có sức sống mãnh liệt và đã có nhiều đóng góp cho phát triển kinh tế xã hội nhưng có thời kì do nhận thức sai lầm nên đã coi kinh tế tư nhân là đối tượng phải cải tạo, không được khuyến khích phát triển, không được luật pháp bảo vệ. Ngay cả trong thời kì này kinh tế tư nhân vẫn tồn tại và ngày càng khẳng định thế đứng của minh. Quá trình kinh tế tư nhân Việt Nam tồn tại và phát triển qua các thời kì sau. 1.1 Kinh tế tư nhân thời kì phục hồi kinh tế 1955- 1957. Sau 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, tháng 7/1954 hoà bình lập lại trên miền Bắc, nền kinh tế nước ta đứng trước hậu quả nặng nề do chiến tranh để lại, Bộ chính trị Ban chấp hành Trung ương đã họp vào tháng 9/1954 đề ra kế hoạch 3 năm (1955-1957) tập trung khôi phục kinh tế, hàn gắn vết thương chiến tranh, tiếp tục hoàn thành cải cách ruộng đất, tạo cơ sở vững chắc đưa miền Bắc tiến lên CNXH. Thời kì này lực lượng kinh tế quốc doanh còn nhỏ, kinh tế hợp tác chưa phát triển, tham gia lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế- xã hội chủ yếu là kinh tế tư nhân, kinh tế cá thể. Nhờ có những chính sách đúng đắn, sau 3 năm khôi phục và phát triển nông nghiệp, công nghiệp nhẹ, đồng thời củng cố và khôi phục các cơ sở công nghiệp nặng cần thiết... các ngành, các lĩnh vực kinh tế - xã hội miền Bắc đều đạt được những kết quả quan trọng. Thành công của thời kì khôi phục kinh tế (1955-1957) không những đem lại nhiều biến đổi sâu sắc trong đời sống kinh tế xã hội miền Bắc mà còn để lại nhiều bài học quý giá đó lá: - Đặt nông nghiệp, nông thôn vào đúng vị trị, gắn được sức lao động với tư liệu sản xuất cơ bản của nông dân là ruộng đất. - Phát huy được sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế. Lúc này kinh tế quốc doanh chiếm tỉ trọng nhỏ bé, nhưng nhờ phát triển được vai trò của kinh tế tư nhân trên cơ sở chính sách của Nhà nước nên nền kinh tế phát triển đúng hướng với tốc độ cao. 1.2 Kinh tế tư nhân thời kì cải tạo xã hội nền kinh tế (1958-1960) và tới năm 1976. Trên cơ sở thắng lợi của thời kì khôi phục và phát triển kinh tế (1955-1957), miền Bắc bước vào thực hiện kế hoạch 3 năm cải tạo XHCN với các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh. Quốc hội thông qua kế hoạch 3 năm phát triển và cải tạo kinh tế phát triển văn hoá (1958-1960). Nội dung chủ yếu của công cuộc cải tạo XHCN đặt ra trong thời kì này là biến nền kinh tế nhiều thành phần thành nền kinh tế XHCN. Nền kinh tế XHCN gồm hai hình thức sở hữu chủ yếu là quốc doanh và tập thể. Kinh tế cá thể và kinh tế tư bản tư doanh là đối tượng trực tiếp của công cuộc cải tạo này. Tuy nhiên, kinh tế tư nhân vẫn tồn tại dưới hình thức kinh tế cá thể. Tỉ trọng lao động trong khu vực kinh tế tư nhân tuy đã giảm nhiều nhưng vẫn còn chiếm giữ một tỉ lệ đáng kể. Thường xuyên có khoảng 50-80 nghìn người lao động trong khu vực này. Cũng trong thời gian này số người buôn bán nhỏ và kinh doanh dịch vụ cũng thường xuyên ở mức trên dưới 20 vạn người. 1.3 Kinh tế tư nhân thời kì 1976-1985. Đất nước thống nhất, công cuộc phát triển kinh tế và cải tạo quan hệ sản xuất được thực hiện trên phạm vi cả nước .Kế hoạch 5 năm 1976-1980 ngoài nhiệm vụ khgắc phục hậu quả chiến tranh, tiến hành cải tạo kinh tế miền nam theo mô hình kinh tế miền bắc. Tiếp tục cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với những người sản xuất nhỏ ở miền bắc đồng thời triển khai mạnh mẽ ở miền nam. Nhưng kinh tế tư nhân vẫn tồn tại ,trong công nghiệp vẫn có trên dưới 60 vạn người sản xuất cá thể . Số lao động hoạt động trong kinh tế tư nhânhàng năm vẫn chiếm trên 20% tổng số lao động ngành công nghiệp. Giá trị sản lượng công nghiệp do khu vực kinh tế tư nhân tạo ra hàng năm chiếm trên dưới 15% giá trị sản lượng toàn ngành công nghiệp. Những số liệu trên cho thấy sức sống của kinh tế cá thể rất bền bỉ , sự hiện diện của thành phần kinh tế này trong suốt thời gian dài như một tất yếu khách quan, cần phải biết sử dụng mặt tích cực của nó làm cho dân giàu nước mạnh. 1.4 Sự phát triển vượt bậc của thành phần kinh tế tư nhân trong những năm đầu của thời kì đổi mới từ năm 1986 đến nay. Nhờ có chính sách đổi mới kinh tế tư nhân được thừa nhận và tạo điều kiện phát triển, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế đất nước. Trong công nghiệp tư nhân đã đầu tư thêm tiền vốn để mở rộng thêm các cơ sở hiện có hoặc xây dựng thêm các cơ sở mới. Năm 1989, thành phần kinh tế tư nhân thu hút thêm 39500 lao động. Năm 1991 so với năm 1990 tăng thêm 4000 cơ sở và lao động tăng thêm 10000 người. Giá trị tổng sản lượng thành phần kinh tế này năm 1999 tăng thêm 34,5% so với năm 1989 trong đó xí nghiệp tư doanh tăng 51,9% hộ tiểu thủ công nghiệp và cá thể tăng thêm 34%. Tỉ trọng giá trị sản lượng công nghiệp khu vực tư nhân và cá thể chiếm trong giá trị tổng sản lượng toàn ngành công nghiệp tăng khá đều đặn, năm 1986: 15,6%, năm 1988: 19,6%, năm 1990: 26,5%. Trong thương nghiệp lao động cuả thành phần kinh tế tư nhân phát triển nhanh chóng đến năm 1990 là 81,1vạn người. Tỉ trọng doanh số bán hàng hoá và dich vụ của tư nhân bán trong tổng mức bán lẻ hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng xã hội ngày càng lớn. 1986: 45,6%, năm 1988: 50.4%, năm 1991: 73,1%. 1.4.1 Từ khi thực hiện chính sách đổi mới, dưới sự quan tâm chỉ đạo đường lối của Đảng và nhà nước, kinh tế tư nhân đã có những thành tựu cơ bản. Lúc này kinh tế tư nhân mới được khuyến khích phát triển. Trong nông nghiệp, nông thôn hộ gia đình trở thành đơn vị sản xuất tự chủ. ở thành thị kinh tế tư nhân phát triển dưới nhiều hình thức theo các quy định của pháp luật. Đặc biệt kinh tế tư nhân phát triển mạnh kể từ khi nhà nước ban hành luật doanh nghiệp tư nhân, luật công ty, luật khuyến khích đầu tư trong nước và gần đây là luật doanh nghiệp. Kinh tế tư nhân phát triển rộng khắp trong các ngành nghề mà pháp luật không cấm. Số cơ sở nhiều nhất là trong lĩnh vực thương mại, dịch vụ, tiếp đến là công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Kinh tế tư nhân phát triển rộng rãi trong cả nước nhưng tập trung cao ở các đô thị, những địa phương có nhiều điều kiện thuận lợi, được chính quyền quan tâm, khuyến khích, hỗ trợ. Tình hình tăng trưởng doanh nghiệp. Trong giai đoạn 1996-2000 số lượng đơn vị sản xuất kinh doanh hoạt động trong khu vực kinh tế tư nhân tăng lên đáng kể, số hộ kinh doanh cá thể tăng 6,02%, số doanh nghiệp tăng 45,61% nhưng không đều qua các năm. Trong cơ cấu các hình thức tổ chức kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân, các hộ cá thể chiếm số lượng rất lớn, đến cuối năm 2000 có 2.137.731 hộ và 29.548 doanh nghiệp. Trong các loại hình doanh nghiệp, doanh nghiệp tư nhân chiếm số lượng lớn nhất, tiếp đến là công ty trách nhiệm hữu hạn, sau đó là công ty cổ phần, công ty hợp doanh chiếm số lượng không đáng kể. Hộ kinh doanh cá thể có số lượng lớn, phát triển rộng rãi từ nhiều năm nay. Hộ kinh doanh cá thể phân bố không đều giữa các địa phương. Quy mô của hộ kinh doanh cá thể nói chung là rất nhỏ, sử dụng lao động trong gia đình là chính, vốn kinh doanh ít. Đối với doanh nghiệp tư nhân thực hiện đăng kí kinh doanh từ khi có luật công ty và luật doanh nghiệp tư nhân tăng rất nhanh. Tính chung thời kì 1991-2000, số doanh nghiệp đăng kí kinh doanh tăng bình quân là 96,24%/năm. Từ năm 2000 đến nay khi luật doanh nghiệp được thực hiện, số lượng doanh nghiệp đăng kí kinh doanh tăng rất nhanh. Sau 2 năm thực hiện luật doanh nghiệp đến ngày 31/12/2001 cả nước đã có 35.440 doanh nghiệp mới đăng kí hoạt động. Tính đến ngày 31/12/2000, cả nước có 56.834 doanh nghiệp đăng kí kinh doanh, nhưng số doanh nghiệp thực tế hoạt động chỉ chiếm 51,99% các doanh nghiệp chưa hoạt động chiếm 16,85%, số doanh nghiệp giải thể chuyển sang loại hình thức khác chiếm 24,44%, doanh nghiệp chưa tìm thấy là 6,72%. Số doanh nghiệp thực tế hoạt động phân bố không đều ở các địa phương. Số lượng doanh nghiệp thực tế hoạt động tập trung cao ở ngành thương mại, dịch vụ. Quy mô của các doanh nghiệp chủ yếu là nhỏ và vừa. Vốn đầu tư của kinh tế tư nhân. Tổng vốn đầu tư phát triển của các hộ kinh doanh cá thể năm 2000 là 29.267 tỉ đồng tăng 12,93% so với năm 1999. Tổng vốn dùng vào sản xuất kinh doanh của hộ kinh doanh cá thể chỉ chiếm 63.668 tỉ đồng, chiếm 36,61% trong tổng số vốn dùng vào sản xuất kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân. Vốn của doanh nghiệp tăng nhanh cả về vốn đăng kí kinh doanh, tổng vốn thực tế sử dụng và vốn đầu tư phát triển. Tổng vốn đăng kí kinh doanh liên tục tăng cùng với số doanh nghiệp tăng. Tính từ khi có luật doanh nghiệp đến hết tháng 04/2002 cả nước có trên 41.000 doanh nghiệp mới thành lập với tổng số vốn đăng kí tương đương 3,6 tỉ USD. Nếu tính cả số vốn điều chỉnh bổ xung của các doanh nghiệp thì tổng số vốn đầu tư của các doanh nghiệp tư nhân trong nước trong hơn 2 năm qua đạt khoảng 60.000 tỉ đồng tương đương 4 tỉ USD. Tổng vốn thực tế sử dụng của doanh nghiệp cũng tăng nhanh. Tổng vốn đầu tư phát triển của doanh nghiệp tư nhân tăng cả về lượng vốn và tỉ trọng trong tổng vốn đầu tư phát triển của khu vực kinh tế tư nhân và của toàn xã hội. Về lao động của khu vực kinh tế tư nhân. Tính từ năm 1996 đến nay số lao động làm việc trong khu vực kinh tế tư nhân phi nông nghiệp trong các năm đều tăng. So với tổng số lao động toàn xã hội thì khu vực này chiếm tỉ lệ khoảng 11% qua các năm. Trong các ngành phi nông nghiệp, số lao động khu vực kinh tế tư nhân năm 2000 tăng 20,12% so với năm 1996; bình quân mỗi năm tăng 4,75 %/ năm. Năm 2000, lao động khu vực kinh tế tư nhân hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp chiếm 63,9% tổng số lao động nông nghiệp toàn quốc. Năm 2000, trong khu vực kinh tế tư nhân các ngành phi nông nghiệp, lao động trong công nghiệp chiếm tỉ trọng cao nhất. Lao động trong công nghiệp chiếm 45,67%; lao động trong ngành thương mại, dịch vụ chiếm tỉ trọng 37,37%; lao động các ngành khác chiếm 16,94%. Tính từ năm 1996 đến nay, lao động trong công nghiệp tăng nhiều hơn ngành thương mại dịch vụ. Lao động công nghiệp ở doanh nghiệp tư nhân tăng nhanh hơn ở hộ kinh doanh cá thể; năm 2000 so với năm 1996, lao động công nghiệp ở doanh nghiệp tăng 114,02%; lao động công nghiệp ở hộ kinh doanh cá thể chỉ tăng được 6,4%. Xuất xứ lao động khu vực kinh tế tư nhân. Đối với hộ kinh doanh cá thể, lao động ở khu vực này là các xã viên của các hợp tác xã trước đây, các hộ cá thể hoạt động từ lâu theo kiểu truyền nghề từ đời trước (đối với nghề tiểu thủ công nghiệp, cửa hiệu kinh doanh), các hộ sản xuất nông nghiệp chuyển sang sản xuất tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, lực lượng lao động trẻ được bổ xung hàng năm, cán bộ, công nhân từ các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước chuyển sang, bộ đội hoàn thành nghĩa vụ…Đối với doanh nghiệp một phần lớn phát triển từ kinh tế hộ đi lên, một số được chuyển từ hình thức hợp tác xã, một số khác được thành lập mới. Trong số chủ doanh nghiệp: chủ doanh nghiệp tư nhân hầu hết trưởng thành trong chế độ mới. Theo báo cáo của các địa phương, nhiều người trong số họ là cán bộ, đảng viên đã từng tham gia công tác trong các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước, lực lượng vũ trang; trong đó có cả thanh niên, phụ nữ, có một số doanh nghiệp do nguời dân tộc thiểu số làm chủ. Tăng trưởng sản xuất kinh doanh khu vực kinh tế tư nhân. Tổng sản phẩm trong nước của khu vực kinh tế tư nhân tăng trưởng liên tục trong những năm gần đây. Năm 1996 GDP khu vực kinh tế tư nhân tăng bình quân 7%/năm. Tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực kinh tế tư nhân xấp xỉ tốc độ tăng GDP của toàn bộ nền kinh tế. Năm 2000 khu vực kinh tế tư nhân chiếm 42,3% GDP của cả nước. Trong đó GDP của khu vực kinh tế tư nhân phi nông nghiệp là 63,6%GDP của khu vực kinh tế tư nhân, và bằng 26,87% GDP cả nước. Trong ngành nông nghiệp, năm 2000 GDP của khu vực kinh tế tư nhân chiếm 15,4% GDP toàn quốc và chiếm 63,2% GDP của nông nghiệp nói chung. 1.4.2 Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân nhưng trong sản xuất của khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn nhưng khiếm khuyết, hạn chế cần phải khắc phục. Trước hết bắt đầu từ bản thân chủ thể kinh tế tư nhân. Tuy thời gian qua kinh tế tư nhân phát triển mạnh về số lượng nhưng nếu xét tổng thể trên cả 3 tiêu thức vốn, lao động và công nghệ thì nhìn chung các loại hình doanh nghiệp tư nhân, cá thể còn rất nhỏ bé và công nghệ lạc hậu. Về quy mô vốn cho thấy 80,26% các loại hình doanh nghiệp có số vốn nhỏ hơn 5 tỉ đồng, con số này đối với doanh nghiệp nhà nước là 20,03%. Về lao động, phần lớn các doanh nghiệp có quy mô lao động nhỏ. 80% doanh nghiệp có số lao động dưới 50 người trong trong khi đó đối với doanh nghiệp nhà nước quy mô lao động hơn 200 người chiếm hơn 50% tổng số doanh nghiệp. Về trình độ công nghệ, đa số các loại hình doanh nghiệp tư nhân dang sử dụng công nghệ ở mức trung bình và lạc hậu so với thế giới. Như vậy thực trạng hiện nay ở khu vực kinh tế tư nhân cho thấy quy mô nhỏ, trình độ công nghệ lạc hậu đang làm hạn chế sức cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước mà sức cạnh tranh là yếu tố cơ bản cho sự tồn tại và phát triển của các doanh nghiệp và đó cũng là khó khăn, yếu kém mà doanh nghiệp tư nhân cần phải khắc phục nhanh chóng khi mà hiện nay chúng ta đã gia nhập lộ trình AFTA. Còn xét ở trình độ quản lí của chủ doanh nghiệp tư nhân, đa số hiện nay chưa được qua đào tạo. Họ điều hành quản lí chủ yếu dựa vào các kinh nghiệm được tích luỹ trong quá trình kinh doanh quy mô gia đình, kinh doanh nhỏ. Thực tế cho thấy đại đa số chủ doanh nghiệp chưa qua đào tạo không có bằng cấp chuyên môn rất khó đáp ứng yêu cầu cạnh tranh của thị trường, do đó trong điều kiện hội nhập hội nhập với nền kinh tế, khu vực thì chắc chắn kinh nghiệm quản lí kinh doanh kiểu trên sẽ không còn phù hợp và lối kinh doanh ấy sẽ là rào cản doanh nghiệp ít có cơ hội tiếp cận để mở rộng tầm nhìn, mở rộng giao lưu với các đối tác bên ngoài. ở khía cạnh khác, do không hội đủ các điều kiện chuyên môn, am tường pháp luật, kiến thức quản lí, kinh doanh.. cho nên không ít giám đốc doanh nghiệp tư nhân đã đẩy đơn vị mình vào tình trạng nợ nần, mất khả năng kinh doanh, phá sản. Đa số nhà doanh nghiệp khi ra trước toà đều có chung tình trạng là kém trình độ kinh doanh, không thông hiểu pháp luật dẫn đến các vi phạm pháp luật. Nhìn từ góc độ chiến lược đầu tư, ngành nghề đầu tư, phần lớn các chủ thể kinh tế tư nhân hiện nay tập trung vào các ngành thương mại, dịch vụ nhưng ít đầu tư vào hoạt động sản xuất. Bên cạnh những khó khăn về vốn, lao động, trình độ công nghệ còn có những khó khăn về đất đai, mặt bằng sản xuất kinh doanh. Hầu hết các doanh nghiệp tư nhân được thành lập và phát triển từ khi có chủ trương đổi mới, và tăng nhanh sau khi luật doanh nghiệp có hiệu lực thi hành. Nhà nước đã tiến hành giao quyền sử dụng đất theo luật đất đai, do đó về cơ bản là không còn đất vô chủ. Do các doanh nghiệp tư nhân ra đời muộn, không còn đựơc Nhà nước ưu đãi về đất như trước, chính vì vậy thiếu mặt bằng kinh doanh đang là trở ngại lớn đối với các cơ sở kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp tư nhân phải sử dụng nhà ở, đất ở của gia đình trong khu dân cư làm nơi sản xuất, kinh doanh. Một số doanh nghiệp tư nhân phải đi thuê lại đất, nhà xưởng bỏ hoang của các đơn vị khác mà thường là cơ quan nhà nước, doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã. Chính vì phải thi đi thuê lại đất làm mặt bằng sản xuất kinh doanh nên doanh nghiệp phải trả giá cao hơn rất nhiều so với giá thuê của Nhà nước quy định. Nhiều doanh nghiệp không dám đầu tư lâu dài vào nhà xưởng, máy móc thiết bị vì lo phải trả lại đất, trong khi chưa thu hồi đủ vốn. Ngoài ra, doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, thiệt thòi trong việc chuyển mục đích sử dụng đất hoặc phải trả tiền thuê đất cho chính mảnh đất mà mình sử dụng trước đó của mình, đã phải bỏ tiền ra đền bù hoặc mua lại. Thủ tục liên quan đến đất đai quá rườm rà, phải mất nhiều thời gian, công sức, chi phí và cả những tiêu cực trong xã hội của một số cán bộ có thẩm quyền về nhà đất, nhiều khi làm lỡ cơ hội sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Và đặc biệt khó khăn lớn nhất đối với các doanh nghiệp tư nhân đó chính là khó khăn về môi trường pháp lí và tâm lí xã hội. Trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp tư nhân là môi trường pháp lí chưa đồng bộ, chưa hoàn thiện, còn nhiều quy định chưa đầy đủ, chưa rõ ràng, thiếu nhất quán hay thay đổi phức tạp và chồng chéo, dẫn tới tình trạng các cơ quan thừa hành và các doanh nghiệp lúng túng trong việc chấp hành pháp luật. Một số bộ, ngành còn chậm ban hành văn bản hướng dẫn đã gây khó khăn cho việc đăng kí và hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân. Mặc dù các cơ quan nhà nước đã tạo điều kiện để doanh nghiệp đươc tham gia ý kiến vào nhiều văn bản, chính sách khác nhau song nhìn chung kết quả còn hạn chế, mới dừng lại ở mức tham khảo có giới hạn, chưa thành quy chế. Một số ý kiến, đề xuất của doanh nghiệp chưa được tiếp thu, nhiều khó khăn cho doanh nghiệp chưa được giải quyết một cách cơ bản, triệt để. Bên cạnh đó là sự thiên lệch đối xử của nhiều cấp thừa hành giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân. Điều này là một yếu tố tác động tiêu cực đến môi trường kinh doanh. Hiện tượng thanh tra, kiểm tra chồng chéo và kéo dài đã gây phiền hà cho khu vực kinh tế tư nhân. Ngoài ra còn một số cơ quan nhà nước chuyên ngành thường can thiệp quá sâu vào lĩnh vực kinh tế, tài chính của doanh nghiệp. Một số công chức đi kiểm tra, thanh tra còn mang nặng tính cửa quyền, sách nhiễu, vi phạm quyền tự do kinh doanh của công dân. Không chỉ môi trường pháp lí ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân mà môi trường tâm lí xã hội cũng ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân. Xuất phát từ những định kiến trong quá khứ đối với khu vực kinh tế tư nhân, là thành phần cần phải cải tạo, hình thức sở hữu tư nhân và mang hình bóng của CNTB, không được khuyến khích phát triển, không được pháp luật bảo vệ. Trong xã hội còn có phần định kiến đối với khu vực kinh tế tư nhân, chưa nhìn nhận đúng vai trò nhà kinh doanh tư nhân trong xã hội. Do vậy còn có tâm lí e ngại, dè dặt, sợ chệch hướng XHCN, không muốn thúc đẩy khu vự c này phát triển. Quan niệm coi kinh tế tư nhân gắn liền với bóc lột, tính tự phát, luôn chỉ nhìn thấy những tiêu cực của khu vực kinh tế tư nhân như làm hàng giả, trốn lậu thuế, gian lận thương mại... đã dẫn đến tâm lí kì thị, phân biệt đối xử với khu vực kinh tế tư nhân trong một số không nhỏ cán bộ ở các cấp của Đảng, Nhà nước, trong nhân dân. Mặc dù từ khi Luật doanh nghiệp ra đời, môi trường pháp lí, tâm lí xã hội đã tạo thuận lợi hơn rất nhiều cho các hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân nhưng thực tế vẫn còn nhiều khó khăn đối với khu vực này khiến nhiều người không dám mạnh dạn đầu tư phát triển, điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc huy động các nguồn lực, tiềm năng của khu vực kinh tế tư nhân cho đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh. Bên cạnh các yếu tố từ bên ngoài gây tác động đến hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân thì ngay trong bản thân khu vực này cũng có những khó khăn riêng. Do nước ta đang ở trong chế độ XHCN, vừa mới thoát ra khỏi nền kinh tế kế hoạch tập trung nên bản thân các doanh nghiệp Việt nam hầu hết mới thoát thân từ cơ chế bao cấp, nên còn chịu ảnh hưởng của tư tưởng mong chờ sự giúp đỡ, che chở của Nhà nước. Một số hoạt động kinh doanh còn mang tính chụp giật, không ổn định lâu dài. Tính liên kết, hợp tác trong sản xuất, kinh doanh giữa các doanh nghiệp còn thấp, nên khó tạo được sức mạnh chung trên cơ sở phát huy lợi thế của từng cơ sở. Các doanh nghiệp chưa mạnh dạn khai thác các loại dịch vụ của các cơ sở chuyên nghiệp, nhất là vấn đề đầu tư, thuế, tài chính, kế toán... mà thường tự mình tiến hành, trong nhiều trường hợp không phải là cách làm có hiệu quả. Hơn thế nữa, bản thân khu vực kinh tế tư nhân cũng chưa thực hiện tốt các quy định của Nhà nước. Một số doanh nghiệp của tư nhân lợi dụng sự cởi mở của Luật doanh nghiệp để khai man, tự lấy tên, địa chỉ các cá nhân khác để đăng kí thành lập công ty, hình thành pháp nhân giả. Vẫn còn tình trạng không đủ điều kiện về nhân thân, bị cấm thành lập doanh nghiệp cũng xin đăng kí thành lập doanh nghiệp. Có tình trạng doanh nghiệp đăng kí kinh doanh xin cấp mã số thuế, sau đó chỉ thực hiện mua bán hoá đơn kiếm lời mà không hoạt động kinh doanh như đăng kí. Một số doanh nghiệp tư nhân đăng kí xong nhưng không hoạt động. Tình trạng một số doanh nghiệp tư nhân làm hàng nhái, hàng giả, vi phạm bản quyền về sở hữu công nghiệp, cạnh tranh không lành mạnh, buôn lậu, gian lận thương mại có chiều hướng gia tăng. Tóm lại, mặc dù trải qua nhiều khó khăn trong những thời điểm nhất định nhưng kinh tế tư nhân vẫn khẳng định được tiềm năng của mình trong công cuộc phát triển xây dựng đất nước. Bản thân trong khu vực kinh tế tư nhân vẫn tồn tại những hạn chế do cả chủ quan lẫn khách quan. Vì vậy để khu vực kinh tế này phát huy hết khả năng của mình đòi hỏi phải có những chính sách, cơ chế phù hợp. 2. Thực trạng cơ chế chính sách đối với kinh tế tư nhân. Để khu vực kinh tế tư nhân đi đúng quỹ đạo, theo đúng định hướng XHCN, Đảng và nhà nước ta đã đưa ra các cơ chế để phát triển hết các tiềm năng của thành phần này nhưng hướng nó đi theo con đường XHCN mà nước ta đã lựa chọn là phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN. 2.1 Sự lãnh đạo của Đảng đối với vấn đề phát triển nền kinh tế nhiều thành phần đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân. Đất nước ta sau những năm dưới ách thống trị của thực dân Pháp và chế độ phong kiến đã quyết định đi lên con đưòng XHCN mà Bác đã lựa chọn, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam. Chính vì vậy vai trò của Đảng trong việc hoạch định các chính sách đối với phát triển đất nước đặc biệt quan trọng nhất là các chính sách liên quan đến việc phát triển kinh tế tư nhân ở nước ta. Đảng ta đã không ngừng đổi mới chủ trương, chính sách phát triển kinh tế nhiều thành phần, đã thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển. Ngay từ đại hội VI Đảng đã xác định: "nền kinh tế có cơ cấu nhiều thành phần là một đặc trưng của thời kì quá độ". Các thành phần kinh tế kinh doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh. Kinh tế cá thể, tiểu chủ cả ở nông thôn và thành thị có vị trí lâu dài. Nhà nứơc tạo điều kiện và giúp đỡ để phát triển, khuyến khích các hình thức tổ chức hợp tác tự nguyện, làm vệ tinh cho các doanh nghiệp hoặc phát triển lớn hơn. Khuyến khích phát triển kinh tế tư bản tư nhân rộng rãi trong những ngành nghề sản xuất, kinh doanh mà pháp luật không cấm. Tạo môi trường kinh doanh thuận lợi về chính sách, pháp lí để kinh tế tư bản tư nhân phát triển trên những định hướng ưu tiên của nhà nước, kể cả đầu tư ra nước ngoài, khuyến khích chuyển thành doanh nghiệp cổ phần, bán cổ phần cho người lao động, liên doanh, liên kết với nhau, với kinh tế tập thể và kinh tế nhà nước. Tại Đại hội khoá VII, Bộ chính trị đã ra chỉ thị về tăng cường công tác xây dựng Đảng và các đoàn thể nhân dân trong các doanh nghiệp tư nhân nhằm thực hiện chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần và đảm bảo cho các doanh nghiệp tư nhân tiếp tục phát triển lành mạnh đúng hướng, đóng góp tích cực vào công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Nhằm đảm bảo cho chủ trương đương lối của Đảng đi vào cuộc sống, Quốc hội, Chính phủ đã từng bước thể chế hoá, trước hết bằng luật cơ bản, đó là Hiến pháp năm 1992. Trên cơ sở đó, Quốc hội đã ban hành các luật từ luật doanh nghiệp tư nhân và luật công ty đến Luật doanh nghiệp. Chính phủ, các bộ, ngành đã ban hành các văn bản dưới luật quy định chi tiết và hướng dẫn để triển khai thực hiện ở các ngành, các địa phương. Ngoài ra, trong nhiều văn bản luật và dưới luật đã khuyến khích đầu tư trong nước, phát huy nội lực, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ... Hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến phát triển khu vực kinh tế tư nhân ngày càng được hoàn thiện, thúc đẩy khu vực này tăng trưởng nhanh hơn nữa. 2.2 Quản lý của Nhà nước đối với khu vực kinh tế tư nhân. Để thể chế hoá các chủ trương đường lối của Đảng đi vào hoạt động, nhà nứơc đã thực hiện chức năng quản lí của mình đối với khu vực kinh tế tư nhân. 2.2.1 Xây dựng luật và các văn bản quy phạm pháp luật. Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Nhà nước ta đã chú trọng xây dựng khung khổ pháp lí, hoàn chỉnh dần, tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh và có hiệu quả hơn theo những quy định của pháp luật, đảm bảo sự hợp tác và cạnh tranh bình đẳng, cùng phát triển lâu dài giữa các thành phần kinh tế, không phân biệt đối xử, bảo đảm thực hiện thuận lợi quyền kinh doanh theo pháp luật của công dân, bảo hộ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp, thực hiện tốt nghĩa vụ trong kinh doanh, phát huy nội lực và thu hút mạnh các nguồn lực bên ngoài đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh. Việc xây dựng hệ thống các luật và các văn bản quy phạm pháp luật bước đầu đã có tác dụng tích cực trong việc nâng cao trình độ quản lý, đẩy mạnh đầu tư đổi mới công nghệ, sử dụng lao động xá hội theo định hướng ưu tiên của Nhà nước, nhằm kết hợp hài hoà quan hệ lợi ích giữa chủ kinh doanh, nguời lao động và Nhà nước trong khu vực kinh tế tư nhân. Khung khổ pháp lí liên quan đến khu vực kinh tế tư nhân rất rộng, nhưng chủ yếu là các luật và chính sách. Hai luật doanh nghiệp và luật khuyến khích đầu tư trong nước là những luật có những tác động rất rõ nét đến sự phát triển và hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân. Bên cạnh đó là các quy định, nghị định liên quan đến hoạt động kinh doanh của khu vực kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, còn không ít những quy định chưa rõ ràng, chưa đồng bộ và cụ thể, chưa phù hợp với trình độ khu vực kinh tế tư nhân, do vậy, thực tế còn khó áp dụng và thực hiện. Hệ thống pháp luật, luật điều chỉnh hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân còn có một số hạn chế như: Một số quy định của các luật chuyên ngành được ban hành từ trước, chưa được bổ sung, sửa đổi kịp thời, không phù hợp với luật doanh nghiệp, do vậy khó thực hiện, nhiều văn bản dưới luật còn chống chéo, chưa rõ ràng, có khi vừa thừa, vừa thiếu. Một số quy định về quản lí nhà nước đối với khu vực kinh tế tư nhân còn thể hiện sự lúng túng. bất cập, chưa phù hợp với trình độ, quy mô phát triển của hộ kinh doanh cá thể và doanh nghiệp tư nhân. 2.2.2 Xây dựng và thực hiện chính sách khuyến khích, hỗ trợ kinh tế tư nhân. Chính sách tín dụng đầu tư. Những năm gần đây, hệ thống ngân hàng đã có những hình thức tín dụng đa dạng và có cạnh tranh hơn nhằm thực hiện chính sách cho vay bình đẳng không phân biệt hình thức kinh tế nhà nước hay kinh tế tư nhân. Ngân hàng đã áp dụng những chính sách ưu tiên đối với khu vực kinh tế tư nhân, điều mà trước kia chỉ áp dụng đối với các doanh nghiệp nhà nước. Tuy nhiên, trong khu vực này vẫn còn nhiều khó khăn trong việc tiếp cận, nguồn vốn vay từ các ngân hàng thương mại và Quỹ hỗ trợ phát triển. Chính sách mặt bằng, đất đai cho kinh tế tư nhân. Như đã đề cập ở trên, một trong số những hạn chế đến hoạt động, kết quả của khu vực kinh tế tư nhân là mặt bằng sản xuất, đất đai thì Luật đất đai (sửa đổi) năm 1998 đã thể hiện chính sách cấp đất ổn định, lâu dài cho các hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, yêu cầu tất cả các tổ chức, cá nhân, gia đình và các thành phần kinh tế muốn sử dụng đất đai được cấp để kinh doanh phải chuyển sang hình thức thuê đất. Luật khuyến khích đầu tư trong nước quy định việc miễn giảm đáng kể tiền thuê đất, đặc biệt đối với vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Tuy nhiên, một số quy định trong các luật, nghị định trong thực tế đang còn gây khó khăn, hạn chế sự phát triển của kinh tế tư nhân như đối với đất đã được cấp quyền sử dụng hoặc mua lại của cá nhân, khi dùng vào mục đích kinh doanh phải qua nhiều thủ tục quy định phức tạp, phiền hà, tốn kém, mất nhiều thời gian thậm chí mất cơ hội kinh doanh. Khi doanh nghiệp đầu tư vào khu công nghiệp tập trung không có hỗ trợ nên chi phí thuê đất quá cao so với khả năng của doanh nghiệp nhỏ và vừa của khu vực kinh tế tư nhân. Chính sách về khoa học công nghệ. Nhà nước có một số văn bản khung tạo pháp lí chung về chính sách khoa học, công nghệ và bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp chung cho các thành phần kinh tế, đã hỗ trợ, khuyến khích thúc đẩy việc áp dụng, khoa học- kỹ thuật, chuyển giao công nghệ mới nhằm thay thế công nghệ cũ, nâng cao trình độ công nghệ, sản xuất được những sản phẩm chất lượng ngày càng cao hơn, mẫu mã đa dạng hơn, tăng được năng suất lao động, khả năng cạnh tranh ... đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và tăng được hàng xuất khẩu. Song trên thực tế, do năng lực nội tại còn non yếu như tài chính còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm, thiếu cán bộ chuyên môn trình độ cao nên ít nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước về đổi mới công nghệ, bản thân doanh nghiệp không đủ khả năng, tiến hành các hoạt động liên quan đến sở hữu công nghiệp. Chính sách thuế,tài chính, kế toán, kiểm toán. - Chính sách thuế: Các mức thuế được ban hành và áp dụng đồng bộ cho các doanh nghiệp không phân biệt hình thức sở hữu. Tuy còn một số hạn chế nhưng những chính sách thuế doanh thu, thuế lợi tức, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu...bước đầu đã xoá bỏ được sự cách biệt giữa kinh tế tư nhân, kinh tế nhà nước và hợp tác xã. Nhưng chính sách thuế vẫn còn một số tồn tại ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng. Một số điểm trong chính sách thuế chưa được quy định cụ thể, rõ ràng làm cho việc thực hiện gặp khó khăn, một số sắc thuế quy định thủ tục kê khai nộp thuế còn phức tạp. Trong điều hành cụ thể chính sách thuế còn chưa thể hiện được sự công bằng và bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. - Các quy định về tài chính, kế toán, kiểm toán: Hiện nay Nhà nước chưa có các quy định riêng về chế độ quản lí tài chính đối với các doanh nghiệp tư nhân. Thực tế các cơ quan nhà nước phải vận dụng chế độ quản lí tài chính đối với các doanh nghiệp nhà nước để áp dụng quản lí, thanh tra các doanh nghiệp tư nhân. Còn đối với chế độ kế toán, chế độ kiểm toán đã góp phần tăng tăng cường công tác quản lí tài chính khu vực này. - Về thủ tục hải quan: các quy định về cơ bản đáp ứng yêu cầu của chính sách phát triển kinh tế đối ngoại, tạo điều kiện cho kim ngạch xuất nhập khẩu ngày càng tăng. Chính sách về đạo tạo nghề cho lao động, chính sách tiền lương đối với khu vực kinh tế tư nhân. Nhà nước có chính sách khuyến khích và hỗ trợ các cơ sở dạy nghề dân lập, tư thục. Chính phủ ban hành các chính sách khuyến khích xã hội hoá đối với hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, văn hoá, thể thao. Còn đối với chính sách tiền lương thì theo quy định của Bộ luật lao động và Bộ luật dân sự, chế độ tiền lương, tiền công của người lao động làm việc trong khu vực kinh tế tư nhân thực hiện trên nguyên tắc thoả thuận trong hợp đồng lao động và được trả theo năng suất lao động, chất lượn và hiệu quả công việc. Mức lương người lao động được trả không thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định. III. Định hướng đổi mới và các giải pháp có tính khuyến nghị về đổi mới các chính sách đối với khu vực kinh tế tư nhân. 1. Thực hiện chính sách tài chính tín dụng đối với kinh tế tư nhân bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác. Những năm gần đây hệ thống ngân hàng đã có những hình thức tín dụng đa dạng và có cạnh tranh hơn nhằm thực hiện chính sách cho vay bình đẳng không phân biệt hình thức kinh tế Nhà nước hay kinh tế tư nhân. Nhà nước cũng dành một khoản vốn đáng kể, thông qua quỹ hỗ trợ phát triển (kế hoạch năm 2001 là 23.800 tỷ đồng) để cho vay trung hạn và dài hạn với lãi suất ưu đãi, hỗ trợ lãi suất đầu tư, bảo lãnh tín dụng đầu tư cho các dự án đầu tư vào các lĩnh vực khuyến khích đầu tư tại các địa bàn khó khăn, hoặc theo các chương trình kinh tế lớn của chính phủ, không phân biệt thành phần kinh tế.Nghị định 05/NĐ-CP về việc bổ sung một số giải pháp điều hành kế hoạch kinh tế - xã hội năm 2001 đã tháo gỡ được một phần khó khăn, vướng mắc về thủ tục đầu tư cho khu vực kinh tế tư nhân.Tuy nhiên trong khu vực này vẫn còn nhiều khó khăn do đó cần khuyến nghị các giải pháp: Bảo đảm để kinh tế tư nhân tiếp cận và được hưởng các ưu đãi của Nhà nước cho kinh tế hộ, doanh nghiệp nhỏ và vừa, cho đầu tư theo các mục tiêu được Nhà nước khuyến khích. Nhà nước hỗ trợ về xây dựng cơ sở hạ tầng chung (giao thông, điện, nước, thông tin liên lạc..) tạo điều kiện thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển Tiếp tục đổi mới chế độ kê khai và nộp thuế phù hợp với đặc điểm của các hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ và vừa, vừa tạo thuận lợi cho người kinh doanh, vừa chống thất thu thuế. Có chính sách bảo hiểm rủi ro cho hoạt động của kinh tế tư nhân trong kinh tế thị trường; khuyến khích thành lập và tham gia quỹ bảo hiểm tương hỗ của các doanh nghiệp có sự hỗ trợ của Nhà nước Ban hành quy định về đăng ký sở hữu tài sản, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động kinh doanh. 2. Tạo môi trường thuận lợi về thể chế và tâm lý xã hội cho phát triển của kinh tế tư nhân. -Sửa đổi bổ sung Luật doanh nghiệp và một số quy định chưa thống nhất giữa các văn bản pháp luật đã ban hành về những vấn đề liên quan đến kinh tế tư nhân, theo hướng xóa bỏ phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế, đảm bảo thể hiện đồng bộ, nhất quán các quan điểm của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân, tính cụ thể, minh bạch và ổn định của pháp luật; tiếp tục tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong luật pháp, thủ tục hành chính. - Quy định rõ những ngành nghề, lĩnh vực kinh tế tư nhân không được phép kinh doanh hoặc kinh doanh có điều kiện; khi thay đổi các quy định cần có thời gian chuyển tiếp và chính sách bổ sung để doanh nghiệp thích ứng, giảm thiểu thiệt hại cho người kinh doanh. Xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước trong đăng ký kinh doanh và quản lý hoạt động của kinh tế tư nhân. Sửa đổi bổ sung một số quy định theo hướng vừa tạo thuận lợi vừa chặt chẽ trong việc cấp đăng ký kinh doanh, theo yêu cầu "một cửa - một dấu". Rà soát lại, bãi bỏ những giấy phép, chứng chỉ hành nghề không cần thiết, gây khó khăn cho đăng ký kinh doanh và hoạt động của doanh nghiệp, đồng thời quản lý chặt chẽ và có chế tài xử lý nghiêm minh những vi phạm của các đơn vị kinh tế tư nhân trong đăng ký kinh doanh và hoạt động cũng như những vi phạm của cơ quan, cán bộ Nhà nước trong khi thi hành công vụ. - Làm tốt công tác phổ biến, tuyên truyền quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với việc phát triển kinh tế tư nhân.Cổ vũ và biểu dương kịp thời những doanh nhân, đơn vị sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, đúng pháp luật, có đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Bảo hộ sự phát triển, tạo môi trường tâm lý xã hội thuận lợi cho phát triển kinh tế tư nhân. 3. Sửa đổi các chính sách về mặt bằng, đất đai tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển. Luật đất đai (sửa đổi) năm 1998 đã thể hiện chính sách cấp đất ổn định, lâu dài cho các hộ ga đình, cá nhân, tổ chức, yêu cầu tất cả các tổ chức, cá nhân, gia đình và các thành phần kinh tế muốn sử dụng đất đai được cấp để kinh doanh phải chuyển sang hình thức thuê đất.Luật khuyến khích đầu tư trong nước quy định việc miễn giảm đáng kể tiền thuê đất, đặc biệt đối với vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Tuy nhiên, một số quy định trong các luật, nghị định trong thực tế đang còn gây khó khăn, hạn chế sự phát triển của kinh tế tư nhân như: đối với đất đã cấp quyền sử dụng (phải trả tiền), hoặc mua lại của cá nhân, khi dùng vào mục đích kinh doanh phải qua nhiều thủ tục quy định phức tạp, phiền hà, tốn kém, mất nhiều thời gian thậm chí mất cơ hội kinh doanh do đó cần phải có những sửa đổiSửa đổi bổ sung Luật đất đai theo hướng: - Đất của tư nhân đã được cấp quyền sử dụng đất, đất đang được tư nhân dùng làm mặt bằng sản xuất, kinh doanh do được chuyển nhượng lại mọt cách hợp pháp quyền sử dụng hoặc được Nhà nước giao đã nộp tiền sử dụng đất theo quy định của pháp luật, thì tư nhân đó được tiếp tục sử dụng mà không phải nộp thêm tiền thuê đất cho Nhà nước khi dùng đất này vào sản xuất kinh doanh. - Nhà nước có chính sách xây dựng những khu công nghiệp với cơ sở hạ tầng cần thiết, có giá phù hợp để khuyến khích các doanh nghiệp, trong đó có kinh tế tư nhân, thuê làm mặt bằng sản xuất kinh doanh. - Có chính sách khuyến khích mạnh mẽ việc sử dụng đất ở các vùng có nhiều đất chưa được sử dụng, đất trống đồi núi trọc. - Doanh nghiệp tư nhân được dùng giá trị quyền sử dụng đất để thế chấp vay vốn ngân hàng hoặc góp cổ phần liên doanh với doanh nghiệp trong nước và nước ngoài. - Đẩy mạnh việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở cho nhân dân. - Trong khi chờ sửa đổi, đợi bổ sung luật đất đai và các văn bản pháp luật có liên quan, sẽ thí điểm thực hiện các chủ trowng trên 4. Các chính sách về lao động đối với thành phần kinh tế tư nhân 4.1. Đào tạo nghề cho lao động khu vực kinh tế tư nhân. Nhà nước có chính sách khuyến khích và hỗ trợ các sơ sở dạy nghề dân lập, tư thục, cụ thể được quy định tại Nghị định 73/1999/NĐ-CP, ngày 19/8/1999 của chính phủ về chính sách khuyến khích xã hội hoá đối với hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, văn hoá, thể thao. Tuy nhiên việc đào tạo vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu lao động có tay nghề, có kỹ thuật của các doanh nghiệp. Đối với các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa tỷ lệ lao động được đào tạo rất thấp, phần lớn là lao động chưa qua đào toạ. Đa số lao động trong doanh nghiệp tư nhân được đào tạo, thực hành kinh nghiệm ngay tại cơ sở sản xuất. Phần lớn các chủ kinh doanh chưa được đào tạo cơ bản, có hệ thống, chủ yếu theo kinh nghiệm gia đình, hạn chế về trình độ quản lý và kiến thức về kinh tế thị trường. Nhà nước trợ giúp đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ hiểu biết đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trình độ chuyên môn kỹ thuật, năng lực kinh doanh cho chủ doanh nghiệp và người lao động. Đối với chủ doanh nghiệp cần quan tâm bồi đưỡng, giáo dục phát huy tinh thần yêu nước và trách nhiệm trước cộng đồng xã hội, có đạo đức kinh doanh, tôn trọng chữ tín, tự giác chấp hành chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, chăm lo đời sống và điều kiện làm việc cho người lao động tại doanh nghiệp. Phát triển các trung tâm dạy nghề của Nhà nước đặc biệt là ở khu vực nông thôn, miền núi; khuyến khích, hỗ trợ các tổ chức và cá nhân trong, ngoài nước mở các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, cán bộ kỹ thuật cho doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, trong đó có kinh tế tư nhân và dạy nghề cho người lao động. Xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động. Mở rộng hệ thống dịch vụ tư vấn khoa học, công nghệ cho các hộ kinh doanh và doanh nghiệp Nhà nước hỗ trợ mở các lớp ngắn hạn miễn phí bồi dưỡng kiến thức khoa học, công nghệ cho các hộ kinh doanh, doanh nghiệp của tư nhân; hỗ trợ các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ thông tin, thuê, mua trả góp thiết bị để đổi mới công nghệ; thực hiện tốt việc bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp Khen thưởng các cá nhân và doanh nghiệp áp dụng có hiệu quả công nghệ tiên tiến, nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm. 4.2. Các chính sách về tiền lương cho lao động của khu vực kinh tế tư nhân Theo quy định của Bộ luật lao động và Bộ luận dân sự, chế độ tiền lương, tiền công của người lao động làm việc trong khu vực kinh tế tư nhân thực hiện trên nguyên tắc thoả thuận trong hợp đồng lao động và được trả theo năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả công việc. Mức lương người lao động được trả không thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định. 4.3. Chính sách về bao hiem xã hội cho lao động trong thành phần kinh tế tư nhân. Theo Bộ luật lao động năm 1995: Loại hình bảo hiểm xã hội được áp dụng bắt buộc đối với những doanh nghiệp sử dụng 10 lao động trở lên, cho nên những doanh nghiệp có dưới 10 lao động và các hộ kinh doanh cá thể không được tham giaNhiều doanh nghiệp lợi dụng quy định này để trốn trách nhiệm của người sử dụng lao động trong việc đóng bảo hiểm cho người lao động như: ký hợp đồng lao động ngán hạn dưới 3 tháng với người lao động; hoặc chỉ hợp đồng miệng; hay chỉ đăng ký lao động dưới 10 người để không phải đóng bảo hiểm xã hội. Việc quy định một tỷ lệ đóng cố định, thời gian đóng và đóng đến tuổi về hưu, người lao động mới được hưởng chế độ hưu trí (đã đóng bảo hiểm 20 năm trở lên, nam đủ 60 tuổi, nữ 55 tuổi) chưa hấp dẫn người lao động tham gia đóng bảo hiểm xã hội.Người sử dụng lao động trong doanh nghiệp tư nhân phải đóng bảo hiểm xã hội bằng 15% trên tổng quỹ lương, họ cho là quá cao. 5. Các chính sách thuế, tài chính, kế toán, kiểm toán. Đây là những khung pháp lý chung cho các thành phần kinh tế. Song trên thực tế, do năng lực nội tại còn non yếu như tài chính còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm, thiếu cán bộ chuyên môn trình độ cao nên ít nhận được sự hỗ trợ của Nhà nước để đổi mới công nghệ, bản thân doanh nghiệp không đủ khả năng tiến hành các hoạt động liên quan đến sở hữu công nghiệp. - Chính sách thuế. Các chính sách thuế dần được ban hành và áp dụng thống nhất cho các thành phần kinh tế trong nước. Tuy còn một số hạn chế nhưng những chi phí thuế doanh thu, thuế lợi tức, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu...bước đầu đã xoá bỏ được sự cách biệt giữa kinh tế tư nhân, kinh tế Nhà nước và hợp tác xã. Từ năm 1999 việc áp dụng Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp và tiếp tục hoàn thiện các loại thuế khác làm cho chính sách thuế đã thể hiện rõ sự công bằng, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, khắc phục dần sự chống chéo về thuế, chính sách thuế đã khuyến khích đầu tư, khuyến khích xuất khẩu. Tuy nhiên chính sách thuế vẫn còn một số tồn tại ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh nói chung và khu vực kinh tế tư nhân nói riêng như: một số điểm trong chính sách thuế chưa được quy định cụ thể, rõ ràng làm cho việc thực hiện gặp khó khăn; một số sắc thuế quy định thủ tục kê khai nộp thuế còn phức tạp; những quy định về thủ tục hồ sơ miễn giảm thuế còn mang nặng tính "xin-cho"... Trong điều hành cụ thể chính sách thuế còn chưa thể hiện được sự công bằng và bình đẳng giữa các thành phần kinh tế - Về chế độ tài chính: Hiện nay, Nhà nước chưa có quy định riêng về chế độ quản lý tài chính đối với doanh nghiệp tư nhân. Trong thực tế các cơ quan Nhà nước phải vận dụng cơ chế quản lý tài chính đối với doanh nghiệp Nhà nước để áp dụng quản lý, thanh tra, kiểm tra tài chính đối với các doanh nghiệp của tư nhân. Đây là vấn đề gây tâm lý không tố đối với các doanh nghiệp vì như vậy đã có sự can thiệp không đúng bản chất sở hữu của các cơ quan Nhà nước vào doanh nghiệp tư nhân. - Về chế độ kế toán: ngày 23/12/1996 Bộ Tài chính đã ban hành chế độ kế toán doanh nghiệp vừa và nhỏ kèm theo Quyết định 1177/TC-CĐKT tương đối đơn giản hơn so với chế độ kế toán áp dụng thống nhất cho các doanh nghiệp cả nước theo Quyết định 11411177/TC-CĐKT ngày 1/11/1995 và sau đó thay thế bằng Quyết định số 167/2000/QĐ-BTC ngày 25/10/2000, tạo cơ sở pháp lý cho các doanh nghiệp tổ chưc thực hiện công tác kế toán, nộp báo cáo tài chính. Chế độ kế toán đã góp phần tăng cường công tác quản lý tài chính khu vực này. - Về kiểm toán: Hiện nay có kiểm toán độc lập (từ năm 1991), kiểm toán Nhà nước (năm 1994), kiểm toán nội bộ (từ năm 1997). Về nguyên tắc, việc kiểm toán độc lập và kiểm toán nội bộ là rất cần thiết và có lợi cho tất cả các loại hình doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong thực tế các doanh nghiệp tư nhân thường rất ít khi thực hiện kiểm toán. Hơn nữa, giá trị pháp lý của báo cáo tài chính đã qua kiểm toán không được đánh giá và công nhận đúng mức. 6. Các chính sách hỗ trợ về khoa học công nghệ Nhà nước có một số văn bản tạo khung pháp lý chung về chính sách khoa học, công nghệ và bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp chung cho các thành hần kinh tế, đã hỗ trợ, khuyến khích thúc đẩy việc áp dụng khoa học - kỹ thuật, chuyển giao công nghệ mới nhằm thay thế công nghệ cũ, nâng cao trình độ công nghệ, sản xuất được những sản phẩm chất lượng ngày càng cao hơn, mẫu mã đa dạng, tăng được năng suất lao động, khả năng cạnh tranh... đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và tăng được hàng xuất khẩu. 7. Các chính sách về thủ tục hải quan Các quy định hải quan về cơ bản đáp ứng được yêu cầu của chính sách phát triển kinh tế đối ngoại, tạo điều kiện cho kim ngạch xuất khẩu ngày càng tăng.Tuy nhiên, các doanh nghiệp thực hiện xuất nhập khẩu vẫn còn phàn nàn về sự thiếu đồng bộ và thiếu thống nhất trong các văn bản pháp luật đang gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp xuất, nhập khẩu hàng hoá: - Việc thiếu thống nhất trong quy định việc đăng ký mã số kinh doanh giữa các ngành thuong mai (Thông tư 18/1998/TT-BTM) đã gây nhiều khó khăn cho doanh nghiệp khi thực hiện xuất khẩu - Về xác định giá tính thuế nhập khẩu là vấn đề gây nhiều tranh cãi, hiện nay áp dụng giá tối thiểu do Bộ Tài chính quy định để tính thuế cho một số mặt hàng, trong khi thông lệ quốc tế áp dụng tính thuế theo gí hợp đồng giữa nhà xuất khẩu và nhập khẩu khi mua bán hàng. Vấn đề kiểm tra chất lượng hàng hoá nhập khẩu cũng không có sự thống nhất giữa trách nhiệm của cơ quan giám định chuyên nghiệp Thủ tục hải quan còn rườm rà, thời gian kiểm hoá chưa được quy định rõ ràng, cụ thể nên dễ tạo điều kiện để một số cán bộ thừa hành gây khó khăn cho doanh nghiệp Các công ty hỗ trợ về thông tin, xúc tiến thương mai Nhà nước đã có nhiều cố gắng trong việc đáp ứng thông tin cho doanh nghiệp về luật pháp, chính sách và tình hình thị trường. Doanh nghiệp được quyền tiếp cận thị trường, kể cả việc ra nước ngoài để quảng bá , tiếp thị. Mặc dù vậy, nhiều quy định pháp luật của Nhà nước vẫn chưa đến được doanh nghiệp kịp thời, hạn chế việc thực thi pháp luật và thụ hưởng đầy đủ các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Đối với lĩnh vực thị trường xuất khẩu, các doanh nghiệp tư nhân đang gặp khó khăn về khả năng tiếp cận thông tin về chính sách xuất khẩu, thông tin thị trường, tiếp cận thị trường so với doanh nghiệp Nhà nước Về xúc tiến thương mại, các doanh nghiệp tư nhân còn gặp phải những khó khăn như ít được tham gia vào các đoàn doanh nghiệp ra nước ngoài, không có điều kiện để giới thiệu, triển lãm và quảng cáo sản phẩm để xuất khẩu, thiếu kiên sthức và kinh nghiệm thương mại quốc tế, thiếu thông tin toàn diện về thị trường, mặt hàng và đối thủ cạnh tranh. Có cơ chế và phương tiện bảo đảm cho khu vực kinh tế tư nhân nhận được những thông tin cần thiết về luat phap, chính sách, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, của ngành, các vùng; các thông tin dự báo trung hạn, dài hạn về các ngành, các sản phẩm ở trong nước và trên thế giới; các dự án phát triển có nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước và các nguồn vốn đầu tư nước ngoài. Nhà nước khuyến khích và hỗ trợ kinh doanh, doanh nghiệp của tư nhân và các hiệp hội đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại ở cả thị trường trong và ngoài nước C. Kết luận Từ thực tiễn và phát triển nền kinh tế nước ta, Đảng đã đề ra đường lối đổi mới. Đảng không ngừng đổi mới chủ trương chính sách phát triển nền kinh tế nhiều thành phần, trực tiếp tác động thúc đẩy sự phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Sự phát triển của kinh tế tư nhân thời gian qua đã khơi dậy một bộ phận tiềm năng của đất nước cho phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn tiềm năng này bao bồm trí tuệ, kinh nghiệm năng lực quản lý, khả năng kinh doanh, quan hệ xã hội, tiền vốn, sức lao động, tài nguyên... Phát triển khu vực kinh tế tư nhân đã góp phần tăng cường lực lượng sản xuất kinh doanh, tham gia cạnh tranh, thúc đây rpt thị trường. Dưới sự quản lý của Nhà nước khu vực kinh tế tư nhân đã góp phần xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Song bên cạnh đó khu vực kinh tế tư nhân cũng gây ra những tiêu cực, khiếm khuyết. Do đó chúng ta phải xác định rõ định hướng đổi mới và tiến hành đổi mới các chính sách nhằm phát triển thành phần kinh tế tư nhân một cách thích hợp. Đây là một vấn đề rộng và tương đối phức tạp. Thông qua đền án này, chúng ta có thể hiểu được phần nào thực trạng phát triển của thành phần kinh tế tư nhân và cơ chế đổi mới chính sách nhằm khuyến khích phát triển thành phần kinh tế này ở Việt Nam hiện nay. Trên đây là toàn bộ bài viết của em về "đổi mới cơ chế chính sách nhằm khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân ở Việt nam hiện nay". D. Danh mục tài liệu tham khảo 1. Trần Ngọc Bút: Phát triển kinh tế tư nhân định hướng XHCN. Nhà xuất bản chính trị quốc gia Hà nội - 20020. 2. Tiến sĩ Hà Huy Thành: Thành phần kinh tế cá thể, tiểu chủ và tư bản tư nhân - Lí luận và chính sách. Nhà xuất bản chính trị quốc gia- 2/2002. 3. Hồ Văn Vĩnh: Kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Tạp chí cộng sản - 7/2002. 4. Tiến sĩ Phạm Văn Linh: Phát triển kinh tế tư nhân - tình hình và triển vọng. Kinh tế và dự báo- số3/2002. 5. Thạc sĩ Đặng Danh Lợi: Kinh tế tư nhân Việt Nam những thuận lợi, khó khăn trong qua trình phát triển. Phát triển kinh tế- tháng 4/2002. 6. Tiến sĩ Hồ Trọng Viện: Vấn đề sở hữu và kinh tế tư bản tư nhân ở nước ta hiện nay. Phát triển kinh tế- tháng 7/2002. 7. Tiến sĩ Lê Khoa: Chính sách kinh tế vĩ mô đối với khu vực tư nhân. Phát triển kinh tế tháng - 7/2002. 8. PGS.Ts Nguyễn Thị Cành: Quan điểm và chính sách phát triển kinh tế tư nhân trong thời kì quá độ lên CNXH. Phát triển kinh tế - tháng 7/2002. 9. Giáo trình Kinh tế Chính trị. 10.Văn Kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI. 11. Văn Kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX. 11. Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) Về tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách, khuyến khích và tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân. Mục lục A. Lời mở đầu .................................................................................................................... 1 B. Nội dung ......................................................................................................................... 3 I. Một số vấn đề lý luận về kinh tế tư nhân .......................................................... 3 1. Bản chất của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ................................................................................................................. 3 1.1. Phát triển kinh tế nhiều thành phần phù hợp với quy luật khách quan của sự phát triển kinh tế xã hội ...................................................... 3 1.2. Sự phát triển của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta .......................................................................... 4 2. Các bộ phận của kinh tế tư nhân ................................................................... 5 2.1. Kinh tế cá thể tiểu chủ ..................................................................... 6 2.2. Kinh tế tư bản tư nhân ..................................................................... 7 3. Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ..................................................................................................... 7 3.1. Đóng góp vào tăng trưởng của tổng sản phẩm trong nước GDP ..... 8 3.2. Đóng góp và huy động các nguồn vốn trong xã hội, nộp ngân sách cho Nhà nước ......................................................................................... 8 3.3. Khu vực kinh tế tư nhân tạo việc làm và góp phần xoá đói giảm nghèo ..................................................................................................... 8 3.4. Khu vực kinh tế tư nhân góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ chế chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế - xã hội, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế .............................................................................................. 9 II. Thực trạng phát triển và thực trạng cơ chế chính sách đối với kinh tế tư nhân ........................................................................................................................... 10 1. Thực trạng kinh tế tư nhân trong thời gian vừa qua .................................. 10 1.1. Kinh tế tư nhân thời kỳ phục hồi kinh tế 1955 - 1957 ..................... 10 1.2. Kinh tế tư nhân thời kỳ cải tạo xã hội nền kinh tế (1958 - 1960) và tới năm 1976 ........................................................................................ 10 1.3. Kinh tế tư nhân thời kỳ 1976 - 1985 ............................................... 11 1.4. Sự phát triển vượt bậc của thành phần kinh tế tư nhân trong những năm đầu của thời kỳ đổi mới từ năm 1986 đến nay ............................... 11 2. Thực trạng cơ chế chính sách đối với kinh tế tư nhân ............................... 18 2.1. Sự lãnh đạo của Đảng đối với vấn đề phát triển nền kinh tế nhiều thành phần đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân ..................................... 18 2.2. Quản lý của Nhà nước đối với khu vực kinh tế tư nhân .................. 19 III. Định hướng đổi mới và các giải pháp có tính khuyến nghị về đổi mới các chính sách đối với khu vực kinh tế tư nhân ........................................................ 22 1. Thực hiện chính sách tài chính tín dụng đối với kinh tế tư nhân bình đẳng với doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác .................................... 22 2. Tạo môi trường thuận lợi về thể chế và tâm lý xã hội cho phát triển của nền kinh tế tư nhân ........................................................................................... 23 3. Sửa đổi các chính sách về mặt bằng, đất đai tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển .................................................................................................. 24 4. Các chính sách về lao động đối với thành phần kinh tế tư nhân ............... 25 4.1. Đào tạo nghề cho lao động khu vực kinh tế tư nhân....................... 25 4.2. Các chính sách về tiền lương cho lao động của khu vực kinh tế tư nhân ..................................................................................................... 26 4.3. Chính sách về bảo hiểm xã hội cho lao động trong thành phần kinh tế tư nhân ............................................................................................. 27 5. Các chính sách thuế, tài chính, kế toán, kiểm toán .................................... 27 6. Các chính sách hỗ trợ về khoa học công nghệ ........................................... 29 7. Các chính sách về thủ tục hải quan ............................................................. 29 C. Kết luận ........................................................................................................................ 31 D. Danh mục tài liệu tham khảo ................................................................................... 32