Luận văn Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc te

- 1 - CHÖÔNG 1 : GIÔÙI THIEÄU 1.1 Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi nghieân cöùu : Trong voøng hai thaäp kyû trôû laïi ñaây, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trôû thaønh moät xu theá taát yeáu cuûa thôøi ñaïi, dieãn ra maïnh meõ trong taát caû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Trong xu theá ñoù, Vieät Nam ñaõ coù nhöõng chuû ñoäng vaø ñang töøng böôùc tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Naêm 1987 ñöôïc ñaùnh daáu laø naêm ñaàu tieân nöôùc ta baét ñaàu môû cöûa kinh teá vôùi vieäc ra ñôøi cuûa Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Coù theå xem ñoù laø nhöõng böôùc chaäp chöõng ñaàu tieân cuûa nöôùc ta treân ñöôøng tieán ra theá giôùi. Ñeán nay, sau gaàn 20 naêm môû cöûa tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá, nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh vôùi GDP naêm 2004 tính theo giaù thöïc teá ñaït 713.071 tyû ñoàng, töông ñöông 45,4 tyû USD, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït 552,9 USD/ ngöôøi/ naêm. Töø moät nöôùc thieáu ñoùi, thöôøng xuyeân nhaän vieän trôï, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh moät nöôùc xuaát khaåu gaïo ñöùng haøng thöù hai treân theá giôùi, cô caáu kinh teá ñang chuyeån dòch theo höôùng coâng nghieäp – dòch vuï – noâng nghieäp. Töø thaùng 07/1995, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa khoái ASEAN, tham gia vaøo khu vöïc maäu dòch töï do AFTA. Thaùng 07/2000 kyù hieäp ñònh thöông maïi song phöông vôùi Hoa Kyø, vaø hieän ñang trong quaù trình ñaøm phaùn gia nhaäp WTO, tham gia vaøo caùc quan heä thöông maïi song phöông vaø ña phöông khaùc. Coù theå noùi raèng “theá nöôùc vaø vaän nöôùc ñang leân”, song cuõng ñaët chuùng ta trong boái caûnh môùi, ñieàu kieän môùi vôùi nhöõng cô hoäi nhöng chöùa ñaày nhöõng thaùch thöùc vaø khoù khaên. Xeùt treân bình dieän vó moâ, vieäc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá coù theå mang laïi nhieàu lôïi ích nhö phaùt trieån vaø söû duïng hieäu quaû nguoàn - 2 - nhaân löïc, thu huùt ñöôïc caùc nguoàn ñaàu tö nöôùc ngoaøi, coù ñieàu kieän tieáp caän, öùng duïng vaø phaùt trieån ñöôïc coâng ngheä tieân tieán, xaây döïng ñöôïc heä thoáng taøi chính – ngaân haøng ñuû maïnh ñeå phuïc vuï hieäu quaû cho söï nghieäp CNH-HÑH ñaát nöôùc, tích luõy ñöôïc caùc kinh nghieäm veà quaûn lyù vaø ñieàu haønh vó moâ. Beân caïnh ñoù, yeâu caàu taát yeáu cuûa quaù trình hoäi nhaäp vaø caïnh tranh laø chuùng ta phaûi khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä quaûn lyù nhaø nöôùc, nhaèm giaûm thieåu vaø haïn cheá ruûi ro, traùnh ñöôïc nhöõng baát oån vaø khuûng hoaûng kinh teá, ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng vaø toái ña hoaù lôïi ích cho quoác gia trong quaù trình hoäi nhaäp. Vôùi nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong gaàn hai thaäp kyû qua, vôùi nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc ñaët ra cho neàn kinh teá nöôùc ta trong thôøi gian tôùi, heä thoáng caùc NHTMVN vôùi vai troø huyeát maïch, laø keânh huy ñoäng vaø cung öùng voán chuû yeáu cho neàn kinh teá, ñaõ coù ñoùng goùp to lôùn cho nhöõng thaønh töïu trong quaù khöù vaø seõ phaûi tieáp tuïc thöïc hieän vai troø aáy trong tieán trình hoäi nhaäp cuûa töông lai. Trong tieán trình ñoù, caùc NHTM nöôùc ta chaéc chaén coù nhieàu cô hoäi hôn trong vieäc tieáp caän caùc nguoàn löïc, coâng ngheä, thò tröôøng, khaû naêng phaùt trieån môû roäng, song seõ ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc, ruûi ro trong quaù trình caïnh tranh ñoù. Vôùi quy moâ nguoàn voán töông ñoái thaáp so vôùi heä thoáng NHTM caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi, trình ñoä quaûn lyù quoác teá coøn nhieàu haïn cheá, heä thoáng maïng löôùi caùc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi coøn ít oûi, coâng ngheä aùp duïng coøn chöa theo kòp xu theá chung, dòch vuï cung öùng coøn ngheøo naøn, caùc tieâu chuaån veà keá toaùn kieåm toaùn chöa phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá thì nhöõng thaùch thöùc cho heä thoáng NHTM nöôùc ta trong thôøi gian tôùi laø raát lôùn, khi maø nöôùc ta ñaåy nhanh quaù trình hoäi nhaäp quoác teá, töøng böôùc thöïc hieän môû cöûa thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng. Treân cô sôû ñoù, taùc giaû maïnh daïn nghieân cöùu ñeà taøi : “Ñònh höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTMVN trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá”. Qua ñoù nhaèm phaân tích, nhaän ñònh ñuùng naêng löïc thöïc söï cuûa caùc - 3 - NHTMVN so vôùi ñoái thuû caïnh tranh trong tieán trình hoäi nhaäp, nhìn ra nhöõng ñieåm yeáu ñeå coù höôùng khaéc phuïc, xaùc ñònh nhöõng ñieåm maïnh ñeå phaùt huy lôïi theá so saùnh, giuùp caùc NHTMVN xaây döïng cho mình chieán löôïc phaùt trieån ñoàng boä, naâng cao söùc caïnh tranh vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng, tieáp tuïc coù nhöõng ñoùng goùp tích cöïc trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. 1.2 Muïc tieâu vaø phöông phaùp nghieân cöùu : Nhaèm khaúng ñònh laïi vai troø cuûa heä thoáng NHTMVN ñoái vôùi tieán trình phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc, ñaùnh giaù ñuùng caùc cô hoäi, thaùch thöùc ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng, phaân tích moät caùch toaøn dieän vaø coù chuù troïng ñeán caùc tieâu ñieåm veà thöïc traïng hieän taïi cuûa heä thoáng NHTMVN. Vieäc phaân tích döïa treân cô sôû caùc soá lieäu thoâng keâ, baùo caùo haøng naêm cuûa NHNN Vieät Nam, NHNN Vieät Nam – Chi nhaùnh TP.HCM. Ngoaøi ra, vieäc phaân tích, ñaùnh giaù coøn ñöôïc thöïc hieän baèng caùch thu thaäp yù kieán thoâng qua caùc cuoäc hoäi thaûo, caùc baøi phoûng vaán vaø thöïc hieän phoûng vaán moät soá chuyeân gia trong lónh vöïc ngaân haøng. Treân cô sôû ñoù, ñeà ra caùc ñònh höôùng vaø kieán nghò coù tính khaû thi, nhaèm cuûng coá vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá, ñaûm baûo cho heä thoáng NHTMVN duy trì ñöôïc söùc caïnh tranh, taïo ra nhöõng khaû naêng cho vieäc phaùt trieån môû roäng, tieáp tuïc coù ñöôïc nhöõng ñoùng goùp hieäu quaû cho coâng cuoäc phaùt trieån ñaát nöôùc. Ñeå muïc tieâu ñoù trôû thaønh hieän thöïc, ñoøi hoûi caùc NHTMVN phaûi chuû ñoäng, nhaän thöùc ñuùng ñaén veà caùc cô hoäi, thaùch thöùc, tích cöïc chuaån bò nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå saün saøng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp ñoù, vaø hôn heát laø quaù trình töï hoaøn thieän ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, giöõ vöõng vai troø huyeát maïch vaø ñoäng löïc cho khaû naêng caïnh tranh, phaùt trieån vaø hoäi nhaäp treân moïi maët cuûa ñaát nöôùc. - 4 - 1.3 Noäi dung vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi nghieân cöùu : Vôùi vaán ñeà vaø muïc tieâu nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh ôû treân thì noäi dung nghieân cöùu cuûa luaän vaên goàm boán phaàn, ñöôïc chia thaønh boán chöông : Chöông 1 : Giôùi thieäu. Muïc ñích cuûa chöông naøy laø giôùi thieäu chung veà ñeà taøi nghieân cöùu, söï caàn thieát cuûa ñeà taøi nghieân cöùu, muïc tieâu vaø phöông phaùp nghieân cöùu, noäi dung vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi nghieân cöùu, theå hieän nhöõng suy nghó, nhaän ñònh cuûa taùc giaû trong vieäc xem xeùt, ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN khi tham gia hoäi nhaäp. Chöông 2 : Quaù trình hình thaønh vaø vai troø cuûa NHTM trong phaùt trieån kinh teá. Chöông naøy chuû yeáu taäp trung vaøo moät soá vaán ñeà coù tính chaát lyù luaän nhö quaù trình hình thaønh NHTM, chöùc naêng cuûa NHTM, vai troø cuûa NHTM trong phaùt trieån kinh teá, ñoàng thôøi nhìn laïi boái caûnh chung cuûa ngaønh ngaân haøng nöôùc ta trong giai ñoaïn hieän nay, laáy ñoù laøm cô sôû ñeå phaân tích chi tieát caùc khía caïnh, yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTMVN ôû chöông tieáp theo. Chöông 3 : Naêng löïc caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTMVN trong giai ñoaïn hieän nay. Chöông naøy taäp trung vaøo moät soá vaán ñeà chính nhö caùc khuynh höôùng aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng ngaân haøng, xu höôùng caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng ôû Vieät Nam, caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN. Vieäc phaân tích, ñaùnh giaù döïa treân caùc döï baùo kinh teá, treân cô sôû caùc soá lieäu, baùo caùo cuûa NHNN, cuûa caùc NHTM, caùc soá lieäu baùo caùo cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá. Noäi dung phaân tích taäp trung vaøo caùc vaán ñeà coù tính chaát neàn taûng nhö naêng löïc quaûn lyù vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, trình ñoä vaø khaû naêng öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, söùc maïnh vaø naêng löïc taøi chính, khaû naêng phaùt trieån maïng löôùi chi nhaùnh… Qua ñoù, giuùp chuùng ta coù nhaän thöùc ñuùng veà thöïc löïc cuûa heä thoáng NHTMVN. - 5 - Chöông 4 : Ñònh höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTMVN. Treân cô sôû phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng ôû Chöông 3, xaùc ñònh laïi nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên, nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc ñeå ñöa ra ñònh höôùng nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTMVN. Caùc giaûi phaùp seõ ñöôïc xaây döïng treân cô sôû phaân tích nhöõng khoù khaên, nhöõng lôïi theá vaø taäp trung vaøo nhöõng yeáu toá mang tính chaát neàn taûng nhö ñaõ phaân tích ôû Chöông 3. Vôùi noäi dung nghieân cöùu neâu treân, muïc ñích cuûa luaän vaên nhaèm goùp phaàn vaøo vieäc ñaùnh giaù ñuùng naêng löïc thöïc teá cuûa heä thoáng NHTMVN, giuùp caùc nhaø quaûn lyù ngaân haøng coù theâm keânh tham khaûo, chuû ñoäng cuûng coá vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho ngaân haøng mình, goùp phaàn vaøo vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh chung cuûa heä thoáng NHTMVN. Beân caïnh ñoù, cuõng ñöa ra caùc kieán nghò vôùi caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc, neân coù nhöõng ñieàu chænh thích hôïp trong cô cheá chính saùch, theo xu höôùng phuø hôïp vôùi caùc thoâng leä quoác teá, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM, naâng cao hieäu quaû, giuùp cuûng coá vaø chuaån bò toát hôn nhöõng ñieàu kieän caàn thieát cho quaù trình hoäi nhaäp, taêng cöôøng ñoùng goùp cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Maëc duø ñaõ coù nhöõng noã löïc trong ñaàu tö nghieân cöùu, song vôùi nhöõng haïn cheá veà khaû naêng, thôøi gian nghieân cöùu, khaû naêng tieáp caän caùc baùo caùo khoâng phoå bieán cuûa NHNN neân keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän vaên khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt vaø haïn cheá nhaát ñònh. Raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán chaân thaønh cuûa Quyùthaày coâ, Quyùñoàng nghieäp vôùi mong muoán seõ coù ñöôïc nhöõng ñaùnh giaù xaùc thöïc hôn, ñeà ra ñöôïc nhöõng ñònh höôùng vaø giaûi phaùp giaøu tính thöïc tieãn hôn, giuùp naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho heä thoáng caùc NHTMVN, ñoùng goùp hieäu quaû cho söï nghieäp CNH-HÑH ñaát nöôùc. - 6 - CHÖÔNG 2 : QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ VAI TROØ CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TRONG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ 2.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån NHTM : 2.1.1 Khaùi nieäm veà NHTM : NHTM ra ñôøi trong ñieàu kieän neàn kinh teá haøng hoùa phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh. Qua moät quaù trình laâu daøi hình thaønh, toàn taïi vaø phaùt trieån, heä thoáng NHTM ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän vaø trôû thaønh moät ñònh cheá khoâng theå thieáu trong neàn kinh teá thò tröôøng. Hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä vaø cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng, NHTM coù moät vai troø to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá. Theo Phaùp leänh Ngaân haøng ngaøy 23/05/1990 cuûa Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc (Vieät Nam) thì “NHTM laø toå chöùc kinh doanh tieàn teä maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi töø khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû vaø söû duïng soá tieàn ñoù ñeå cho vay, thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu vaø laøm phöông tieän thanh toaùn”. Theo Luaät caùc toå chöùc tín duïng do Quoác hoäi nöôùc Coäng hoaø Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 12/12/1997 thì “Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa Luaät naøy vaø caùc quy ñònh khaùc cuûa phaùp luaät ñeå hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, laøm dòch vuï ngaân haøng vôùi noäi dung chuû yeáu nhaän tieàn göûi ñeå cung caáp tín duïng, cung caáp caùc dòch vuï thanh toaùn”. Maëc duø caùc khaùi nieäm veà NHTM coù khaùc nhau qua caùc thôøi kyø, khaùc nhau giöõa caùc quan ñieåm, song coù theå hieåu vaø nhìn nhaän NHTM döôùi goùc ñoä sau : ñoù laø loaïi ngaân haøng thöïc hieän caùc giao dòch tröïc tieáp vôùi caùc caù nhaân, toå chöùc kinh - 7 - teá, vôùi hoaït ñoäng chuû yeáu laø nhaän tieàn göûi ñeå cho vay, thöïc hieän chieát khaáu, cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn vaø cung öùng caùc dòch vuï ngaân haøng cho caùc ñoái töôïng noùi treân. 2.1.2 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån NHTM : Ngaøy nay, haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi ñeàu ñaõ hình thaønh heä thoáng ngaân haøng hai caáp, goàm ngaân haøng trung öông, ñoùng vai troø ngaân haøng quaûn lyù vaø heä thoáng NHTM thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh, thu huùt vaø cung caáp voán, cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng cho caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá. Ñeå trôû thaønh moät heä thoáng ngaân haøng hoaït ñoäng chuyeân nghieäp nhö ngaøy nay, caùc NHTM ñaõ traûi qua moät quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån laâu daøi, gaén lieàn vôùi nhöõng chuyeån bieán cuûa caùc giai ñoaïn lòch söû vaø caùc hình thaùi kinh teá trong suoát quaù trình phaùt trieån cuûa noù. Hôn moät ngaøn naêm tröôùc coâng nguyeân, khi maø caùc cuoäc chieán tranh giöõa caùc boä toäc lieân tuïc xaûy ra, xaõ hoäi ngaäp trong loaïn laïc vaø cöôùp boùc, laøm xuaát hieän nhu caàu baûo veä an toaøn tieàn baïc vaø caùc taøi saûn coù giaù khaùc, ñaûm baûo duy trì ñöôïc giaù trò cuûa tieàn baïc trong löu thoâng. Ngheà ngaân haøng xuaát hieän vôùi caùc nghieäp vuï giaûn ñôn ban ñaàu laø nhaän baûo quaûn tieàn, ñoåi tieàn ñeå ñöôïc traû thuø lao. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát, löu thoâng vaø trao ñoåi haøng hoùa, hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi baûo quaûn, ñoåi tieàn ñaõ coù nhöõng böôùc tieán môùi. Ñeán nhöõng naêm tröôùc coâng nguyeân ñaõ baét ñaàu xuaát hieän hoaït ñoäng tín duïng, nhöng thöïc chaát ñoù laø caùc hoaït ñoäng cho vay naëng laõi. Thôøi kyø naøy, ñeá cheá La Maõ trôû neân lôùn maïnh vaø giaøu coù, chính quyeàn cho pheùp caùc ngöôøi haønh ngheà ngaân haøng môû caùc quaày kinh doanh treân caùc heø phoá taïi caùc trung taâm kinh teá, thöông maïi. Phöông tieän kinh doanh laø nhöõng caùi baøn daøi, ñöôïc chia laøm nhieàu ngaên ñeå caát - 8 - giöõ vaø baûo quaûn tieàn, caùc soå saùch theo doõi caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Thuaät ngöõ ngaân haøng (tieáng La tinh laø Banus, tieáng Phaùp laø Banque) xuaát hieän töø ñoù. Giai ñoaïn töø sau coâng nguyeân ñeán theá kyû 16 caùc nghieäp vuï ngaân haøng baét ñaàu phaùt trieån ña daïng vaø phong phuù hôn. Caùc chuû ngaân haøng baét ñaàu öùng duïng caùc soá hieäu taøi khoaûn ñeå ghi cheùp, theo doõi tieàn göûi cuûa caùc thaân chuû, theo doõi caùc hoaït ñoäng cho vay vaø thu nôï. Cuõng trong thôøi kyø naøy, nghieäp vuï chuyeån ngaân (baûo tieâu), chieát khaáu, baûo laõnh ñaõ ñöôïc thöïc hieän, tuy ñôn giaûn hôn baây giôø nhöng ñaõ mang laïi nhöõng tieän ích cho hoaït ñoäng cuûa thöông nhaân vaø xaõ hoäi. Töø sau theá kyû 17 ñeán nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa nhöõng con ñöôøng thöông maïi xuyeân luïc ñòa vaø nhöõng tieán boä trong ngaønh haøng haûi ñaõ daàn chuyeån trung taâm thöông maïi theá giôùi töø Ñòa Trung Haûi sang Chaâu Aâu vaø quaàn ñaûo Anh, nôi ngaân haøng trôû thaønh ngaønh kinh doanh haøng ñaàu. Chính giai ñoaïn naøy ñaõ gieo maàm cho caùc cuoäc caùch maïng coâng nghieäp vôùi yeâu caàu veà moät heä thoáng taøi chính phaùt trieån, ñoøi hoûi moät söï môû roäng trong thöông maïi toaøn caàu ñeå tieâu thuï caùc saûn phaåm coâng nghieäp, xuaát hieän caùc nhu caàu veà phöông thöùc thanh toaùn, tín duïng môùi. Töø nöõa cuoái theá kyû 18, khi caùc thuoäc ñòa ñöôïc thieát laäp ôû Baéc vaø Nam Myõ, trung taâm cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng ñöôïc chuyeån töø Chaâu Aâu sang Chaâu Myõ. Sang theá kyû 19, chính quyeàn moät soá bang ôû Myõ baét ñaàu cho pheùp thaønh laäp caùc coâng ty ngaân haøng, caùc ngaân haøng lôùn, chuyeân nghieäp, chuû yeáu taäp trung ôû caùc trung taâm thöông maïi haøng ñaàu. Chính söï phaùt trieån naøy cuøng vôùi cuoäc chaïy ñua trong caïnh tranh giöõa caùc ngaân haøng ñaõ töøng böôùc hình thaønh heä thoáng ngaân haøng hai caáp : ngaân haøng phaùt haønh (issuing bank), sau ñoù phaùt trieån thaønh ngaân haøng trung öông (central bank), thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù vaø heä thoáng NHTM thöïc hieän caùc chöùc naêng kinh doanh. Ngaøy nay, moâ hình ngaân haøng hai caáp ñaõ ñöôïc phaùt trieån nhaân roäng ra ôû haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi. - 9 - Qua lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng NHTM cho thaáy, caùc NHTM ñöôïc hình thaønh moät maët gaén lieàn vôùi nhöõng yeâu caàu khaùch quan cuûa boái caûnh lòch söû vaø giai ñoaïn kinh teá nhaát ñònh, xuaát phaùt töø nhöõng nhu caàu phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, moät maët xuaát phaùt töø nhöõng aùp löïc caïnh tranh cuûa caùc ñôn vò kinh teá cuøng ngaønh vaø nhu caàu töï hoaøn thieän ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. Baûn chaát cuûa NHTM laø doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng, coù quan heä maät thieát vôùi nhöõng ngaønh kinh doanh khaùc vaø caùc maët cuûa hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi. Caùc NHTM phaûi töï chuû veà taøi chính, caùc hoaït ñoäng luoân höôùng ñeán muïc tieâu cuoái cuøng laø lôïi nhuaän chính ñaùng treân cô sôû chaáp haønh caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät, thöïc hieän caùc nghóa vuï vôùi nhaø nöôùc vaø coäng ñoàng, nôi maø hoï tieán haønh caùc hoaït ñoäng kinh doanh. 2.2 Chöùc naêng cuûa NHTM : 2.2.1 Chöùc naêng trung gian taøi chính : Trong lòch söû hình thaønh cuûa mình, caùc nghieäp vuï giaûn ñôn maø caùc NHTM ñaõ thöïc hieän laø nhaän baûo quaûn tieàn vaø ñoåi tieàn ñeå ñöôïc traû thuø lao. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän ngaøy nay thì moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng vaø cô baûn nhaát cuûa caùc NHTM laø thöïc hieän chöùc naêng trung gian taøi chính, trong ñoù chöùc naêng trung gian tín duïng giöõ vai troø then choát, theå hieän roõ neùt baûn chaát vaø chöùc naêng chính yeáu cuûa caùc NHTM. Theo ñoù caùc NHTM seõ ñoùng vai troø trung gian, huy ñoäng vaø taäp trung caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong xaõ hoäi (tieàn tieát kieäm, voán taïm thôøi nhaøn roãi cuûa caùc taàng lôùp daân cö, cuûa caùc caù nhaân, toå chöùc kinh teá), bieán noù thaønh nguoàn taøi chính taäp trung ñeå cung öùng tín duïng cho caùc ñoái töôïng coù nhu caàu söû duïng voán, phuïc vuï cho caùc muïc ñích saûn xuaát kinh doanh, tieâu duøng caù nhaân, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñaàu tö ngaén vaø daøi haïn, ñaûm baûo taïo ra söï phaùt trieån beàn vöõng vôùi hieäu quaû mang laïi cao nhaát. - 10 - Hình 2.1 : Chöùc naêng trung gian taøi chính cuûa NHTM. Caùc taàng lôùp daân cö, caùc toå chöùc kinh teá, caùc ñôn vò söï nghieäp… coù voán taïm thôøi nhaøn roãi. Caùc taàng lôùp daân cö, caùc toå chöùc kinh teá, caùc ñôn vò söï nghieäp… coù nhu caàu vay voán phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh, tieâu duøng caù nhaân. Tham gia voán thöïc hieän caùc caùc hoaït ñoäng ñaàu tö ngaén haïn, ñaàu tö daøi haïn. Cho vay Ñaàu tö Ngaân haøng thöông maïi Tieàn göûi tieát kieäm Mua kyø phieáu, traùi phieáu Hoaït ñoäng trung gian tín duïng (huy ñoäng vaø cho vay) ñem laïi phaàn lôùn lôïi töùc cho caùc NHTM, nhöng nguoàn lôïi quan troïng thöù hai sau cho vay laø lôïi töùc thu ñöôïc töø caùc khoaûn ñaàu tö. Trong caùc hình thöùc ñaàu tö cuûa NHTM thì ñaàu tö vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn nhö kyø phieáu kho baïc, traùi phieáu chính phuû laø phoå bieán nhaát. Ngoaøi ra, caùc NHTM coøn ñaàu tö vaøo caùc loaïi hình taøi saûn khaùc nhö baát ñoäng saûn, cô sôû haï taàng, trang thieát bò. Ngoaøi muïc tieâu naâng cao lôïi nhuaän, hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa caùc NHTM coøn nhaèm muïc ñích ña daïng hoùa hoaït ñoäng, ña daïng hoùa ñaàu tö, phuïc vuï cho caùc muïc ñích thanh khoaûn, vaät kyù quyõ cho caùc taøi saûn nôï kyù thaùc. Moãi ngaân haøng ñeàu coù chính saùch hoaït ñoäng, chieán löôïc phaùt trieån rieâng, song caùc yeáu toá cô baûn quyeát ñònh muïc tieâu trong vai troø trung gian taøi chính cuûa caùc NHTM laø nhu caàu thanh khoaûn, lôïi nhuaän vaø söï saün saøng chaáp nhaän ruûi ro cuûa nhaø quaûn trò. Vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính, caùc NHTM ñaõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû söû duïng voán cuûa toaøn xaõ hoäi, giuùp huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn taøi chính taïm thôøi nhaøn roãi ñeå phuïc vuï cho caùc nhu caàu phaùt trieån kinh teá. Ñoái - 11 - vôùi caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang phaùt trieån, hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa caùc NHTM laø huy ñoäng vaø cho vay thì chöùc naêng trung gian taøi chính, trong ñoù coù trung gian tín duïng caøng trôû neân quan troïng vaø coù yù nghóa raát lôùn trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá cuûa quoác gia ñoù. 2.2.2 Chöùc naêng trung gian thanh toaùn : Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng thöông maïi quoác teá nhö ngaøy nay thì chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa caùc NHTM coù yù nghóa vaø vai troø heát söùc to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá vaø môû roäng giao thöông quoác teá. Vôùi taàm hoaït ñoäng mang tính ña quoác gia, maïng löôùi chi nhaùnh vaø quan heä ñaïi lyù roäng khaép cho pheùp caùc NHTM ñaûm ñöông toát chöùc naêng trung gian thanh toaùn. Hình 2.2 : Chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa NHTM. Caùc taàng lôùp daân cö, caùc toå chöùc kinh teá, caùc ñôn vò söï nghieäp… Ngöôøi thuï höôûng, ngöôøi baùn haøng, ngöôøi cung caáp dòch vuï (caùc coâng ty, xí nghieäp, toå chöùc, caù nhaân…) Ngaân haøng thöông maïi Leänh chuyeån tieàn Giaáy baùo coù hoaëc thoâng baùo nhaän tieàn Trong lòch söû phaùt trieån kinh teá, khi chöa coù hoaït ñoäng ngaân haøng hoaëc coù nhöng chöa thöïc hieän chöùc naêng trung gian thanh toaùn, thì caùc khoaûn giao dòch thanh toaùn giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp cho nhau, do ñoù caùc hoaït ñoäng thöông maïi (mua baùn vaø trao ñoåi haøng hoùa) chæ thöïc hieän trong phaïm vi heïp, caùc hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá coøn ít, chuû yeáu ñöôïc thöïc hieän ôû quy moâ nhoû, tính hieäu quaû khoâng cao, chi phí di chuyeån lôùn, vieäc thaåm ñònh uy tín cuûa ñoái taùc trôû neân khoù khaên, caùc hoaït ñoäng buoân baùn luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro. - 12 - Khi caùc NHTM ra ñôøi vaø thöïc hieän chöùc naêng trung gian thanh toaùn thì daàn daàn caùc giao dòch thanh toaùn giöõa caùc caù nhaân, caùc toå chöùc ñöôïc thöïc hieän thoâng qua ngaân haøng. Chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa ngaân haøng giuùp cho caùc toå chöùc, caù nhaân söû duïng dòch vuï naøy tieát kieäm ñöôïc chi phí di chuyeån, haïn cheá thanh toaùn tieàn maët, tieát kieäm ñöôïc chi phí löu thoâng cho baûn thaân vaø cho caû neàn kinh teá, giaûm ñöôïc ruûi ro so vôùi vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn truyeàn thoáng, giuùp caùc caù nhaân, toå chöùc ñaåy nhanh toác ñoä luaân chuyeån voán, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh. 2.2.3 Chöùc naêng cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng : Ngaøy nay, haàu heát caùc NHTM ñeàu thöïc hieän hai chöùc naêng trung gian taøi chính (trong ñoù coù trung gian tín duïng) vaø chöùc naêng trung gian thanh toaùn. Tuy nhieân, do nhu caàu phaùt trieån vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh, caùc NHTM ñaõ töøng böôùc taïo laäp vaø cung öùng nhieàu dòch vuï ñi keøm, mang laïi nhöõng tieän ích thieát thöïc, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Coù theå noùi raèng, thaønh coâng cuûa moät ngaân haøng phuï thuoäc raát lôùn vaøo khaû naêng xaùc ñònh chính xaùc caùc dòch vuï maø neàn kinh teá coù yeâu caàu, ñoàng thôøi thöïc hieän cung caáp caùc dòch vuï ñoù kòp thôøi, hieäu quaû vaø baùn chuùng vôùi moät möùc giaù caïnh tranh. Vôùi moät ngaân haøng hieän ñaïi thì vieäc cung caáp kòp thôøi caùc dòch vuï tieän ích laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø hieäu quaû hoaït ñoäng. Caùc dòch vuï ñoù coù theå ñöôïc chia laøm hai nhoùm, caùc dòch vuï truyeàn thoáng, coù quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån laâu daøi nhö hoaït ñoäng trao ñoåi tieàn, chieát khaáu thöông phieáu, cho vay thöông maïi, baûo quaûn vaät coù giaù, taøi trôï caùc hoaït ñoäng cuûa chính phuû, cung caáp taøi khoaûn giao dòch, cung caáp caùc dòch vuï uûy thaùc…; vaø caùc dòch vuï môùi phaùt trieån gaàn ñaây nhö cho vay tieâu duøng, tö vaán taøi chính, tö vaán ñaàu tö, quaûn lyù tieàn maët, dòch vuï thueâ mua thieát bò, cho vay döï aùn, baùn caùc dòch - 13 - vuï baûo hieåm, cung caáp keá hoaïch höu trí, cung caáp dòch vuï moâi giôùi ñaàu tö, moâi giôùi chöùng khoaùn… Hình 2.3 : Chöùc naêng cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng cuûa NHTM. Ngaân haøng thöông maïi Chöùc naêng baûo hieåm Chöùc naêng moâi giôùi Chöùc naêng ñaàu tö vaø baûo laõnh Chöùc naêng tö vaán Chöùc naêng tieát kieäm Chöùc naêng laäp keá hoaïch ñaàu tö Chöùc naêng trung gian tín duïng Chöùc naêng trung gian thanh toaùn Chöùc naêng quaûn lyù tieàn maët Chöùc naêng khaùc… Trong moät neàn kinh teá naêng ñoäng, moät xaõ hoäi phaùt trieån vaø thònh vöôïng thì nhu caàu söû duïng caùc dòch vuï ngaân haøng laø raát lôùn. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, coù theå caùc nhu caàu naøy (tröø caùc nhu caàu veà tín duïng) chöa nhieàu, song trong ñònh höôùng phaùt trieån laâu daøi töø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån thì caùc nhu caàu naøy seõ khoâng ngöøng phaùt trieån theo tieán trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, doanh soá vaø lôïi nhuaän cuûa maûng hoaït ñoäng naøy seõ daàn chieám tyû troïng ñaùng keå vaø trôû neân chính yeáu trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM. 2.3 Vai troø cuûa NHTM trong phaùt trieån kinh teá : Khi kinh teá haøng hoaù caøng phaùt trieån thì quan heä cung caàu caøng trôû neân phoå bieán trong taát caû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Quan heä cung - 14 - caàu veà voán coù vai troø quan troïng trong thuùc ñaåy vaø phaùt trieån kinh teá, thuùc ñaåy caùc moái quan heä khaùc phaùt trieån. Do yeâu caàu ñieàu tieát caùc moái quan heä cung caàu veà voán, ñoøi hoûi phaûi coù moät toå chöùc trung gian ñeå taäp hôïp caùc khoaûn cung veà voán vaø phaân phoái caùc khoaûn caàu veà voán. Chính vì theá, trong neàn kinh teá xuaát hieän moät ngaønh kinh doanh ñaëc bieät ñoù laø kinh doanh tieàn teä, ñöôïc ñaûm traùch bôûi nhöõng ñôn vò chuyeân hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy, ñoù laø caùc NHTM. Töø caùc chöùc naêng cô baûn cuûa NHTM cho thaáy, NHTM laø toå chöùc taøi chính trung gian raát quan troïng cuûa neàn kinh teá. Khi neàn kinh teá caøng phaùt trieån thì caùc dòch vuï ngaân haøng caøng ñi saâu vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi. Phaàn lôùn ngöôøi daân ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa NHTM cho duø hoï laø ngöôøi göûi tieàn, ngöôøi ñi vay, hay ñôn giaûn hoï ñang laøm vieäc cho moät toå chöùc coù vay voán vaø söû duïng caùc dòch vuï cuûa ngaân haøng. Ngaøy nay, ngaân haøng laø ngöôøi cho vay chuû yeáu ñoái vôùi haøng trieäu hoä tieâu duøng (caù nhaân, hoä gia ñình), haøng trieäu toå chöùc kinh teá, toå chöùc kinh teá – xaõ hoäi (coâng ty, xí nghieäp, caùc toå chöùc ñoaøn theå) vaø vôùi haàu heát caùc cô quan chính quyeàn (tænh, thaønh phoá, thaäm chí caû chính phuû). Ñoái vôùi caùc caù nhaân, toå chöùc hoaït ñoäng kinh doanh thì NHTM laø nôi cung caáp tín duïng cô baûn, phuïc vuï nhu caàu voán cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh nhö mua vaø döï tröõ haøng hoùa, traû löông cho ngöôøi lao ñoäng, öùng voán cho caùc ñoái taùc… vaø khi caàn caùc thoâng tin veà taøi chính, laäp keá hoaïch taøi chính, tö vaán ñaàu tö, tìm hieåu thò tröôøng, hoï thöôøng tìm ñeán ngaân haøng ñeå nhaän ñöôïc nhöõng thoâng tin caàn thieát. Vôùi chöùc naêng laø moät trung gian taøi chính, caùc NHTM ñaõ tham gia vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñaàu tö thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, giaùn tieáp cung caáp voán cho caùc toå chöùc kinh teá, ñaùp öùng nhu caàu voán cho chính phuû, caùc chính quyeàn ñòa phöông. Trong vaøi thaäp kyû trôû laïi ñaây, ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, NHTM laø moät trong nhöõng thaønh vieân quan troïng nhaát treân thò tröôøng traùi phieáu do chính phuû, caùc chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh ñeå taøi trôï cho caùc - 15 - coâng trình xaõ hoäi nhö tröôøng hoïc, beänh vieän, ñöôøng xaù, saân bay, beán caûng, heä thoáng ñieän, nöôùc, vaän taûi coâng coäng, hoã trôï xuaát khaåu thoâng qua caùc chöông trình khuyeán khích phaùt trieån cuûa chính phuû. Theo baùo caùo cuûa Chöông trình Phaùt trieån Lieân hieäp quoác (UNDP) naêm 2003, naêng löïc taøi chính – ngaân haøng maø ñaëc bieät laø trình ñoä phaùt trieån vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM laø moät trong caùc chæ tieâu cô baûn ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh quoác gia, trình ñoä phaùt trieån vaø khaû naêng hoäi nhaäp kinh teá cuûa quoác gia ñoù. Moät trong nhöõng giaûi phaùp ñeå thuùc ñaåy vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác gia laø phaùt trieån maïnh meõ caùc dòch vuï taøi chính – ngaân haøng, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTM trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá. Cuøng vôùi nhöõng caûi caùch kinh teá, caûi caùch trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng ñaõ laøm neân nhöõng thay ñoåi ñaùng keå boä maët kinh teá Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Kinh teá Vieät Nam ñaõ lieân tuïc taêng tröôûng vaø duy trì ôû möùc cao, trôû thaønh moät trong nhöõng nöôùc coù toác ñoä phaùt trieån nhanh nhaát theá giôùi. Caûi caùch vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cho heä thoáng ngaân haøng, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû thò tröôøng taøi chính ñang laø muïc tieâu heát söùc quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá vaø tieán trình hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam. Xin laáy lôøi oâng Stephen Green – Toång Giaùm ñoác Ngaân haøng Hoàng Koâng vaø Thöôïng Haûi (HSBC), nhaân dòp ñeán thaêm vaø döï khai tröông chi nhaùnh Haø Noäi, chi nhaùnh lôùn thöù hai cuûa taäp ñoaøn taïi Vieät Nam ñeå khaúng ñònh laïi vai troø cuûa heä thoáng ngaân haøng noùi chung vaø cuûa caùc NHTM noùi rieâng trong phaùt trieån kinh teá : “Raát quan troïng cho baát kyø neàn kinh teá naøo neáu coù moät heä thoáng ngaân haøng vöõng chaõi vaø maïnh meõ, moät heä thoáng coù theå choáng ñôõ ñöôïc moïi söï dao ñoäng baát thöôøng khoâng theå traùnh khoûi cuûa doøng löu thoâng tieàn teä vaø coù theå chuû ñònh ñöôïc löôïng tieàn ñöa vaøo löu thoâng”. - 16 - 2.4 Boái caûnh chung cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay : Neàn kinh teá nöôùc ta ñaõ traûi qua gaàn 20 naêm ñoåi môùi, chuyeån sang kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Trong gaàn 20 naêm aáy chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn treân nhieàu maët. Nhöõng thaønh töïu ñoù ñöôïc ñaët trong tieán trình hoäi nhaäp vaø toaøn caàu hoùa kinh teá theá giôùi. Nhìn laïi nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong boái caûnh chung nhö vaäy, nöôùc ta vaãn laø nöôùc ngheøo, laïc haäu, naèm ôû nhoùm döôùi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Chuùng ta ñang caàn phaûi coù nhöõng noã löïc vöôït baäc vôùi nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä töø nhieàu phía, ñeå coù ñöôïc nhöõng böôùc ñi daøi, tieán boä, theo kòp nhöõng nöôùc coù trình ñoä tieân tieán cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Ngaønh ngaân haøng Vieät Nam cuõng naèm trong boái caûnh ñoù, ñaõ 13 naêm chuyeån sang heä thoáng ngaân haøng hai caáp, ñaõ taùch hoaït ñoäng ngaân haøng chính saùch ra khoûi chöùc naêng kinh doanh cuûa caùc NHTM. Cuoái naêm 2004, treân caû nöôùc ñaõ coù 5 NHTMNN, 25 NHTMCP ñoâ thò, 12 NHTMCP noâng thoân, 5 ngaân haøng lieân doanh, 28 chi nhaùnh NHNNg, 44 vaên phoøng ñaïi dieän NHNNg, 5 coâng ty taøi chính, 9 coâng ty cho thueâ taøi chính vaø moät heä thoáng Quyõ tín duïng nhaân daân roäng khaép treân caû nöôùc. Heä thoáng NHTM ôû nöôùc ta cuõng ñaõ traûi qua khoaûng thôøi gian töø 5-7 naêm thöïc hieän chaán chænh vaø taùi cô caáu. Caùc NHTMCP ñaõ ñöôïc chaán chænh, xöû lyù, saép xeáp laïi, nhöõng ngaân haøng yeáu keùm ñaõ ñöôïc giaûi theå, thu hoài giaáy pheùp hoaït ñoäng, saùp nhaäp vôùi caùc NHTMCP khaùc, hoaëc chuyeån töø hình thöùc NHTMCP ñoâ thò sang NHTMCP noâng thoân. Caùc NHTMNN cuõng ñang trong quaù trình cô caáu laïi caû veà maët toå chöùc hoaït ñoäng vaø khaû naêng taøi chính, ñaåy nhanh quaù trình xöû lyù nôï toàn ñoïng, ñöôïc caáp boå sung voán ñieàu leä baèng ngaân saùch nhaø nöôùc. Chæ tính rieâng trong naêm 2004, caùc NHTMNN ñaõ ñöôïc caáp boå sung 3.294,9 - 17 - tyû ñoàng voán ñieàu leä, naâng toång soá voán ñieàu leä caáp boå sung cho caùc NHTMNN leân 12.641,2 tyû ñoàng. Qua thôøi gian chaán chænh, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM nöôùc ta ñaõ ñöôïc naâng leân moät caùch roõ reät caû veà chaát laãn veà löôïng. Heä thoáng ngaân haøng ñaõ daàn hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng taøi chính quoác teá, coù quan heä hôïp taùc vôùi nhieàu nöôùc, nhieàu toå chöùc quoác teá vaø khu vöïc, daàn dôû boû caùc raøo caûn trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng, taïo ra söï tin caäy cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo moâi tröôøng ñaàu tö taïi Vieät Nam. Duø ñaõ coù nhieàu noã löïc song chaëng ñöôøng gian nan cuûa caùc NHTMVN vaãn coøn phía tröôùc, coøn nhieàu vieäc phaûi laøm ñeå coù theå tham gia soøng phaúng vaøo moâi tröôøng caïnh tranh quoác teá. Veà moâi tröôøng kinh doanh : Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam naèm trong boái caûnh neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi, moâi tröôøng phaùp lyù chöa ñoàng boä, chöa tieäm caän ñöôïc vôùi caùc quy ñònh vaø chuaån möïc quoác teá. Quaù trình hoäi nhaäp seõ ñöa caùc NHTMVN vaøo guoàng caïnh tranh gay gaét vôùi caùc chi nhaùnh, NHNNg taïi Vieät Nam, nhöõng ñoái thuû öu vieät veà trình ñoä quaûn lyù, trình ñoä coâng ngheä, naêng löïc taøi chính, quy moâ hoaït ñoäng. Chuùng ta ñang noùi veà quaù trình hoäi nhaäp quoác teá cuûa ngaønh ngaân haøng, nhöng raát coù theå trong thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû naøy, quaù trình hoäi nhaäp chæ dieãn ra moät chieàu, khaû naêng môû roäng hoaït ñoäng cuûa caùc NHTMVN ra thò tröôøng theá giôùi seõ coù nhieàu khoù khaên. Veà trình ñoä quaûn lyù vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc : Maëc duø ñaõ giaønh nhieàu quan taâm trong vaán ñeà phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, song caùch thöùc quaûn lyù vaø trình ñoä ñoäi nguõ lao ñoäng chöa theo kòp yeâu caàu cuûa ngaân haøng hieän ñaïi. Trình ñoä coâng ngheä thoâng tin, trình ñoä ngoaïi ngöõ raát yeáu so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Vaán ñeà naøy caøng trôû neân nghieâm troïng hôn ôû caùc NHTMNN do nhöõng baát caäp trong cô cheá quaûn lyù, hieän töôïng chaûy maùu chaát xaùm dieãn ra phoå bieán vaø naèm ngoaøi khaû naêng kieåm soaùt cuûa nhöõng nhaø quaûn trò ñieàu haønh tröïc tieáp. Ruûi - 18 - ro veà ñaïo ñöùc ôû caùc ngaân haøng naøy laø raát lôùn, caàn coù nhöõng ñònh höôùng vaø bieän phaùp cuï theå ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Naêng löïc taøi chính : Trong thôøi gian qua caùc NHTMVN ñaõ khoâng ngöøng noã löïc trong phaùt trieån quy moâ nguoàn voán kinh doanh, nhöng nhìn chung naêng löïc taøi chính cuûa heä thoáng caùc NHTMVN vaãn coøn yeáu. Voán töï coù, voán ñieàu leä coøn thaáp, trong khi ñoù hoaït ñoäng kinh doanh vaãn tieàm aån nhieàu ruûi ro, ñaëc bieät laø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Vôùi ñieàu kieän nhö vaäy, khaû naêng huy ñoäng voán vaø ñaàu tö tín duïng seõ coù nhieàu haïn cheá, haïn cheá trong khaû naêng phaùt trieån môû roäng, haïn cheá trong quaù trình ñoåi môùi vaø hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng. Trình ñoä coâng ngheä : Xuaát phaùt ñieåm trình ñoä kinh teá nöôùc ta thaáp vaø trình ñoä coâng ngheä ngaân haøng cuõng trong ñieàu kieän nhö vaäy. Ñoåi môùi vaø hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ñoøi hoûi phaûi song haønh vôùi tieàm löïc taøi chính vaø trình ñoä nguoàn nhaân löïc, song ñaây laø laø nhöõng vaán ñeà maø caùc NHTMVN vöøa thieáu laïi vöøa yeáu. Ñaëc ñieåm naøy ñaõ laøm cho caùc NHTMVN coøn naëng vôùi caùc saûn phaåm dòch vuï truyeàn thoáng, chaát löôïng dòch vuï khoâng cao, coâng taùc quaûn lyù, kieåm tra, kieåm soaùt gaëp nhieàu khoù khaên. Neáu khoâng kheùo chuùng ta seõ rôi vaøo voøng laån quaån cuûa laïc haäu. Ñöùng tröôùc theàm hoäi nhaäp, ngaønh ngaân haøng nöôùc ta coøn toàn taïi raát nhieàu khoù khaên nhöng laïi môû ra nhöõng vaän hoäi to lôùn. Trong quaù trình ñoù, söùc eùp caïnh tranh vaø yeâu caàu ñoåi môùi laø raát caáp thieát, song chuùng ta cuõng coù nhöõng lôïi theá nhaát ñònh ñoái vôùi thò tröôøng trong nöôùc, nhö khaû naêng am hieåu thò tröôøng, am hieåu taäp quaùn kinh doanh, khaû naêng phaùt trieån maïng löôùi, chieám lónh thò tröôøng, ñöôïc söï hoã trôï töø nhieàu phía vaø coù moät quaù trình chuaån bò töông ñoái laâu daøi. - 19 - CHÖÔNG 3 : NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM TRONG GIAI ÑOAÏN HIEÄN NAY 3.1 Lyù luaän veà caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng : 3.1.1 Khaùi nieäm veà caïnh tranh : Trong quaù trình phaùt trieån vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá noùi chung, chuùng ta ñaõ noùi raát nhieàu, baøn nhieàu veà caïnh tranh, caïnh tranh trong noäi taïi neàn kinh teá, caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû ñeán töø beân ngoaøi, caïnh tranh ñeå toàn taïi phaùt trieån, caïnh tranh ñeå töï hoaøn thieän, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, caïnh tranh ñeå cuûng coá vaø taêng cöôøng caùc lôïi ích kinh teá. Lòch söû phaùt trieån kinh teá ñaõ chæ ra raèng, nguoàn goác cuûa caïnh tranh xuaát phaùt töø hai ñieàu kieän cô baûn nhaát, ñoù laø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø tính ña nguyeân chuû theå lôïi ích kinh teá. Ñieàu naøy ñaõ laøm xuaát hieän caùc cuoäc ñaáu tranh giaønh giaät lôïi ích kinh teá giöõa nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa, cung caáp dòch vuï cuõng nhö caùc toå chöùc trung gian, thöïc hieän phaân phoái laïi caùc saûn phaåm haøng hoùa, dòch vuï. Cuoäc ñaáu tranh ñoù döïa treân söùc maïnh veà taøi chính, kyõ thuaät coâng ngheä, chaát löôïng ñoäi nguõ lao ñoäng, quy moâ hoaït ñoäng cuûa töøng chuû theå. Ñoái laäp vôùi caïnh tranh laø ñoäc quyeàn. Neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung vaø ngaønh ngaân haøng noùi rieâng ñaõ qua ñi roài thôøi ñoäc quyeàn. Keå töø khi môû cöûa hoäi nhaäp kinh teá, chuyeån sang cô cheá kinh teá thò tröôøng, ñaõ baét ñaàu xuaát hieän caïnh tranh trong noäi boä neàn kinh teá, noäi boä ngaønh, daàn xuaát hieän yeáu toá caïnh tranh nöôùc ngoaøi vaø mang tính quoác teá. Maëc duø vaãn coøn nhöõng haïn cheá nhaát ñònh ñoái vôùi caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng, song chuùng ta ñaõ yù thöùc raèng hoäi nhaäp quoác teá laø moät hieän thöïc vaø taát yeáu, chuùng ta ñang noã löïc tham gia caùc toå chöùc, hieäp hoäi kinh teá quoác - 20 - teá, chuaån bò caùc ñieàu kieän ñeå töøng böôùc thöïc hieän caùc cam keát song phöông vaø ña phöông. Do ñoù, söùc caïnh tranh ngaøy caøng lôùn, caøng khoác lieät, caïnh tranh ñeå duy trì vaø taêng cöôøng lôïi ích kinh teá, caïnh tranh ñeå töï hoaøn thieän mình, ñaûm baûo cho quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån laâu daøi, höôùng tôùi hoaït ñoäng vôùi phaïm vi vaø quy moâ ña quoác gia, thöïc hieän toát caùc nhieäm vuï kinh teá vaø söù meänh chính trò cuûa ñaát nöôùc. Moät doanh nghieäp, moät toå chöùc kinh teá muoán xaùc ñònh ñöôïc xu höôùng caïnh tranh, loaïi hình caïnh tranh, phöông thöùc caïnh tranh cuûa ngaønh mình ñang hoaït ñoäng thì vieäc ñaàu tieân laø phaûi xaùc ñònh caùc khuynh höôùng aûnh höôûng ñeán caïnh tranh, xu höôùng vaän ñoäng cuûa neàn kinh teá, xu höôùng vaän ñoäng cuûa ngaønh vaø ñöôïc ñaët trong moái töông quan chung cuûa ñònh höôùng phaùt trieån quoác gia, xu höôùng phaùt trieån cuûa theá giôùi, töø ñoù coù ñöôïc nhöõng nhaän thöùc ñuùng ñaén ñeå xaùc ñònh ñoái thuû caïnh tranh cuûa mình laø ai, tieàm löïc vaø lôïi theá cuûa hoï laø gì… Treân cô sôû ñoù, hoaïch ñònh cho mình ñònh höôùng vaø xaây döïng phöông thöùc caïnh tranh thích hôïp, ñaûm baûo thöïc hieän toát caùc muïc tieâu ñeà ra. 3.1.2 Caùc khuynh höôùng aûnh höôûng tôùi caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng 3.1.2.1 Quaù trình toaøn caàu hoùa kinh teá daãn ñeán quaù trình toaøn caàu hoùa hoaït ñoäng ngaân haøng : Thöïc teá cho thaáy toaøn caàu hoùa kinh teá laø moät ñoäng löïc maïnh meõ thoâi thuùc tieán trình hoäi nhaäp cuûa caùc quoác gia, ñaëc bieät laø vieäc hoäi nhaäp trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng. Trong quaù trình ñoù, caùc NHTM ñaõ khoâng ngöøng môû roäng quy moâ hoaït ñoäng, môû roäng ñoái töôïng khaùch haøng baèng caùch vöôn tôùi nhöõng thò tröôøng xa hôn, vöôït ra ngoaøi khuoân khoå quoác gia. Moät trong nhöõng tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hoäi nhaäp vaø khaû naêng phaùt trieån cuûa NHTM laø tính ña quoác gia trong phaïm vi hoaït ñoäng kinh doanh. Vì leõ ñoù, nhieàu chi nhaùnh cuûa caùc NHTM - 21 - ñaõ ñöôïc môû ra treân khaép caùc chaâu luïc, nhieàu vuï hôïp nhaát, saùp nhaäp ñaõ dieãn ra giöõa caùc NHTM, quy moâ trung bình cuûa caùc NHTM baét ñaàu taêng leân ñaùng keå. Xu höôùng caùc NHTM lôùn, giaøu tieàm löïc taøi chính ñang tìm moïi caùch thaâm nhaäp, thoân tính caùc NHTM nhoû ôû nhöõng quoác gia, nôi maø hoï ñeán ñeå tìm kieám caùc cô hoäi kinh doanh. Ñaây ñöôïc xem laø giaûi phaùp chuû yeáu trong vieäc thaâm nhaäp thò tröôøng cung caáp dòch vuï ngaân haøng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuûa caùc ngaân haøng lôùn, taïo ra tính ña quoác gia trong hình thöùc sôû höõu cuûa caùc NHTM. Chính xu höôùng phi quaûn lyù hoaù, söï giaûm bôùt caùc quy ñònh, caùc haøng raøo kieåm soaùt cuûa caùc chính phuû ñaõ ñaåy nhanh quaù trình toaøn caàu hoùa kinh teá. Nhöõng lôïi ích mang laïi töø quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ giuùp cho caùc NHTM naêng ñoäng hôn, caïnh tranh maïnh meõ hôn. Phaïm vò caïnh tranh töø laâu ñaõ khoâng coøn giôùi haïn treân phaïm vi quoác gia maø dieãn ra ôû khaép caùc chaâu luïc. Trong cuoäc chôi naøy, caùc NHTM ôû caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån, coù quy moâ lôùn, maïnh veà tieàm löïc taøi chính, giaøu kinh nghieäm trong caïnh tranh quoác teá seõ coù nhieàu lôïi theá hôn so vôùi caùc ngaân haøng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nguy cô bò thoân tính cuûa caùc ngaân haøng ôû nhöõng quoác gia naøy deã xaûy ra hôn, song noù cuõng taïo ra nhöõng ñoäng löïc nhaát ñònh ñeå caùc ngaân haøng coù quy moâ vöøa vaø nhoû yù thöùc hôn trong vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh, môû roäng quy moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng, naâng vò theá cuûa ngaân haøng mình leân taàm cao môùi. 3.1.2.2 Ñoøi hoûi cuûa khaùch haøng trong vieäc naâng cao chaát löôïng dòch vuï : Xu höôùng quoác teá hoaù hoaït ñoäng ngaân haøng ñaõ ñaët caùc NHTM tröôùc aùp löïc raát lôùn cuûa söï caïnh tranh, khoâng nhöõng phaûi caïnh tranh vôùi chính noù maø coøn phaûi caïnh tranh vôùi caùc toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng khaùc nhö caùc coâng ty taøi chính, caùc quyõ ñaàu tö, caùc coâng ty baûo hieåm, böu ñieän… Xu höôùng naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán côû sôû khaùch haøng cuûa caùc ngaân haøng vaø töông lai cuûa noù. Trong hoaït ñoäng kinh doanh, haàu heát caùc ngaønh kinh teá noùi chung vaø lónh vöïc taøi chính – - 22 - ngaân haøng noùi rieâng ñeàu laáy khaùch haøng laøm ñoái töôïng vaø muïc tieâu phuïc vuï, hoï ñaõ khoâng ngöøng noã löïc trong vieäc ñoåi môùi vaø xaây döïng moâ hình phuïc vuï höôùng tôùi khaùch haøng, thoûa maõn toái ña caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng döïa treân caùc giôùi haïn chi phí cho pheùp. Do ñoù, nhöõng ñoøi hoûi cuûa khaùch haøng trong vieäc naâng cao chaát löôïng dòch vuï ñaõ aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM. Ñôøi soáng kinh teá ngaøy caøng phaùt trieån, thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng cao, nhu caàu vaø ñoøi hoûi cuûa hoï ñoái vôùi caùc saûn phaåm vaø dòch vuï ngaân haøng ngaøy caøng phaûi hoaøn thieän, giaù trò gia taêng mang laïi töø caùc saûn phaåm vaø dòch vuï ñoù ngaøy caøng nhieàu. Chuùng ta coù theå nhìn thaáy vaán ñeà naøy töø moät thöïc teá, ví duï nhö toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh, soá löôïng ngöôøi lao ñoäng treû hoïc taäp vaø laøm vieäc taïi caùc ñoâ thò lôùn ngaøy caøng nhieàu, nhu caàu veà nhaø ôû vaø phöông tieän ñi laïi taêng, ñoøi hoûi caùc NHTM phaûi coù nhöõng saûn phaåm ñöôïc thieát keá phuø hôïp ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu naøy. Hay nhö tuoåi thoï bình quaân cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng taêng, tyû leä daân soá giaø ngaøy caøng nhieàu, xuaát hieän caùc nhu caàu leân keá hoaïch taøi chính vaø höu trí cho ngöôøi lôùn tuoåi. Roõ raøng vôùi caùc nhu caàu nhö vaäy, ñoøi hoûi caùc ngaân haøng phaûi nhaïy caûm, thaáu hieåu vaø ñaùp öùng toát nhaát caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng. Trong ñieàu kieän thò tröôøng taøi chính phaùt trieån nhö ngaøy nay ñaõ laøm xuaát hieän nhieàu keânh huy ñoäng voán cho caùc doanh nghieäp. Hoï coù quyeàn löïa choïn phöông thöùc vaø keânh huy ñoäng voán sao cho chi phí söû duïng voán laø thaáp nhaát, höôùng tôùi muïc tieâu toái ña hoaù caùc lôïi ích kinh teá. Nhieàu doanh nghieäp lôùn, laø nhöõng khaùch haøng hoaït ñoäng kinh doanh toát vaø vay voán lôùn cuûa caùc ngaân haøng, trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ töø boû phöông thöùc huy ñoäng voán baèng caùch vay tröïc tieáp ñeå töï huy ñoäng voán thoâng qua caùc thò tröôøng phi ngaân haøng nhö thò tröôøng chöùng khoaùn, thò tröôøng môû. Söï thay ñoåi ñoù khoâng nhöõng laøm giaûm doanh thu trong hoaït ñoäng cho vay maø coøn laøm thay ñoåi cô caáu doanh muïc cuûa caùc ngaân haøng. Caùc khoaûn cho vay lôùn, chaát löôïng cao treân soå saùch giaûm daàn, caùc khoaûn - 23 - cho vay nhoû leû, chaát löôïng thaáp, ruûi ro cao taêng leân. Caùc NHTM caàn phaûi coù nhöõng giaûi phaùp ñeå haïn cheá nhöõng ruûi ro do xu höôùng naøy mang laïi nhö taêng cöôøng chaát löôïng vaø hieäu quaû thaåm ñònh caùc khoaûn vay, phaùt trieån theâm nhieàu dòch vuï vaø saûn phaåm môùi ñeå taêng thu vaø giaûm thieåu ruûi ro. 3.1.2.3 Nhöõng thay ñoåi mang tính caùch maïng trong coâng ngheä ngaân haøng : Ñaùp öùng söï hieåu bieát vaø ñoøi hoûi ngaøy caøng cao cuûa khaùch haøng, söï gia taêng nhanh choùng trong danh muïc dòch vuï taøi chính cuûa caùc NHTM ñaõ ñöôïc söï hoã trôï maïnh meõ töø nhöõng thay ñoåi mang tính caùch maïng trong coâng ngheä ngaân haøng. Töø nhieàu naêm trôû laïi ñaây, caùc NHTM ñaõ vaø ñang xuùc tieán quaù trình öùng duïng caùc heä thoáng töï ñoäng vôùi ñoä tin caäy cao, ñeå thay theá cho caùc heä thoáng vaän haønh döïa treân lao ñoäng thuû coâng, ñaëc bieät trong lónh vöïc nhaän tieàn göûi, thanh toaùn buø tröø, heä thoáng maùy ruùt tieàn töï ñoäng, heä thoáng xöû lyù, thoáng keâ vaø toång hôïp caùc giao dòch haøng ngaøy. Nhöõng thay ñoåi trong coâng ngheä ngaân haøng khoâng nhöõng mang laïi söï nhanh choùng vaø tieän ích trong coâng taùc thu huùt vaø ñaùp öùng toát caùc nhu caàu khaùch haøng maø coøn giuùp caùc NHTM haïn cheá ñöôïc söï taêng cao trong chi phí hoaït ñoäng. Caùc NHTM ñang ngaøy caøng söû duïng nhieàu voán vaø chi phí coá ñònh vaøo caùc thieát bò vaø phöông tieän hieän ñaïi ñeå daàn thay theá con ngöôøi trong nhöõng lónh vöïc coù giao dòch lôùn. Duø vaäy, trong moät soá lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM, ñaëc bieät laø söï toàn taïi moät tyû leä lôùn khaùch haøng vaãn öa chuoäng hình thöùc cung caáp dòch vuï thoâng qua con ngöôøi, yeáu toá con ngöôøi vaãn duy trì ñöôïc vai troø raát lôùn vaø mang tính quyeát ñònh trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM. Coù theå noùi raèng söï phaùt trieån coâng ngheä ñaõ giuùp cho caùc NHTM coù ñöôïc nhöõng böôùc ñi daøi trong ñoät phaù naâng cao chaát löôïng dòch vuï, ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng, phuïc vuï toát hôn cho coâng taùc thoáng keâ, phaân tích hieäu quaû caùc hoaït - 24 - ñoäng kinh doanh. Song nhöõng tieán boä cuûa coâng ngheä chæ coù theå phaùt huy, taïo ra nhöõng lôïi theá vöôït troäi khi coù söï quaûn lyù vaø kieåm soaùt hieäu quaû cuûa con ngöôøi. 3.1.2.4 Söï gia taêng nhanh choùng danh muïc dòch vuï ngaân haøng : Nhö chuùng ta thaáy, nhöõng ñoøi hoûi cuûa khaùch haøng trong vieäc naâng cao chaát löôïng dòch vuï ñaõ gaây söùc eùp trong vieäc ña daïng hoùa danh muïc dòch vuï cuûa caùc NHTM. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây caùc NHTM ñaõ khoâng ngöøng môû roäng vaø laøm phong phuù danh muïc dòch vuï taøi chính ñeå thoaû maõn caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng. Döôùi aùp löïc caïnh tranh ñang ngaøy caøng gia taêng cuûa caùc toå chöùc taøi chính khaùc (nhö coâng ty taøi chính, baûo hieåm, böu ñieän…), söï hieåu bieát vaø ñoøi hoûi cao hôn cuûa khaùch haøng, cuõng nhö nhöõng tieán boä vaø thay ñoåi nhanh choùng cuûa coâng ngheä ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc ña daïng hoùa danh muïc dòch vuï taøi chính. Caùc saûn phaåm, dòch vuï cung caáp ñöôïc thieát keá chuyeân bieät, mang nhieàu tieän ích vaø phuø hôïp vôùi töøng nhoùm khaùch haøng coù nhöõng ñaëc ñieåm töông ñoàng nhau. Ñoái vôùi nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, trình ñoä phaùt trieån cuûa lónh vöïc taøi chính ngaân haøng coøn thaáp nhö Vieät Nam thì söï gia taêng nhanh choùng danh muïc dòch vuï taøi chính ngaân haøng ñöôïc theå hieän roõ neùt nhö öùng duïng caùc coâng cuï taøi chính phaùi sinh (quyeàn choïn vaøng, quyeàn choïn ngoaïi teä), phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch vuï caù nhaân nhö cho vay mua nhaø, phöông tieän di chuyeån döôùi hình thöùc traû goùp, phaùt trieån heä thoáng maùy ruùt tieàn töï ñoäng (ATM), phaùt trieån dòch vuï thu hoä tieàn ñieän nöôùc, ñieän thoaïi thoâng qua heä thoáng thanh toaùn töï ñoäng. Söï phaùt trieån naøy chòu aùp löïc raát lôùn töø ñoøi hoûi naâng cao chaát löôïng dòch vuï cuûa khaùch haøng vaø ñöôïc hoã trôï tích cöïc töø nhöõng caûi tieán coâng ngheä hieän ñaïi. 3.1.2.5 Söï gia taêng chi phí voán trong hoaït ñoäng ngaân haøng : Moät trong nhöõng nguoàn voán cô baûn, chieám tyû troïng lôùn, aûnh höôûng troïng yeáu ñeán keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM laø nguoàn huy ñoäng tieát - 25 - kieäm vaø taøi khoaûn tieàn göûi khaùch haøng. Söï gia taêng caïnh tranh töø caùc lónh vöïc taøi chính phi ngaân haøng nhö caùc coâng ty baûo hieåm, quyõ hoã töông, coâng ty chöùng khoaùn… ñaõ laøm cho khaùch haøng coù nhieàu söï löïa choïn hôn, caùc NHTM trôû neân khoù khaên hôn trong vieäc thu huùt caùc nguoàn tieàn göûi naøy. Moät trong nhöõng giaûi phaùp ñeå “laäp laïi traät töï” maø caùc NHTM thöôøng aùp duïng laø taêng laõi suaát tieàn göûi ñeå thu huùt khaùch haøng. Phöông thöùc naøy laøm taêng chi phí bình quaân thöïc teá töø caùc taøi khoaûn tieàn göûi, caùc nguoàn huy ñoäng tieát kieäm. Coù theå noùi raèng khaùch haøng cuûa caùc NHTM ngaøy caøng ñöôïc giaùo duïc toát hôn, nhaïy caûm vôùi laõi suaát hôn, caùc taøi khoaûn tieàn göûi töø caùc NHTM coù theå deã daøng bò loâi keùo bôûi caùc ñoái thuû caïnh tranh, thu nhaäp cuûa nhöõng khoaûn tieàn göûi lieân tuïc thay ñoåi theo ñieàu kieän thò tröôøng. Theâm vaøo ñoù, ñeå ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng ngaân haøng, caùc chính phuû yeâu caàu caùc ngaân haøng caàn coù nhieàu voán chuû sôû höõu hôn, ñaây laø moät trong nhöõng nguoàn voán ñaét ñoû do yeâu caàu tyû suaát lôïi nhuaän mang laïi töø caùc coå ñoâng ñeå taøi trôï cho caùc taøi saûn cuûa mình. Moät trong nhöõng tieâu chí ñeå ñaùnh giaù xeáp haïng caùc NHTM laø tyû leä voán chuû sôû höõu treân toång taøi saûn, cuõng aùp löïc cho caùc NHTM phaûi duy trì tyû leä naøy theo chuaån möïc toái thieåu cuûa thoâng leä quoác teá, ñieàu ñoù laøm cho chi phí söû duïng voán cuûa caùc NHTM khoâng ngöøng taêng leân. Ñeå duy trì ñöôïc hieäu quaû hoaït ñoäng, buoäc caùc NHTM phaûi tìm caùch caét giaûm chi phí nhö tinh giaûm nhaân coâng, thay theá caùc thieát bò loãi thôøi baèng heä thoáng xöû lyù hieän ñaïi, naâng cao khaû naêng caïnh tranh baèng caùch taêng thu nhaäp traû cho coâng chuùng göûi tieàn. Tuy vaäy, vieäc gia taêng chi phí voán neâu treân cuõng bò giôùi haïn trong nhöõng chöøng möïc nhaát ñònh, phuï thuoäc raát lôùn vaøo dieãn bieán vaø tyû suaát sinh lôïi bình quaân cuûa neàn kinh teá. - 26 - 3.2 Xu höôùng caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng ôû Vieät Nam : 3.2.1 Nhöõng ñieàu kieän khaùch quan ñoøi hoûi heä thoáng NHTMVN phaûi nhanh choùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh : 3.2.1.1 Lôïi ích cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam khi tham gia hoäi nhaäp quoác teá Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø chuùng ta noùi raèng, hoäi nhaäp quoác teá laø con ñöôøng baét buoäc vaø duy nhaát ñeå phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ôû nöôùc ta. Luaän ñieåm naøy xuaát phaùt töø thöïc tieãn khaùch quan vaø nhöõng chuû ñoäng trong ñònh höôùng phaùt trieån ñaát nöôùc. Hoäi nghò laàn thöù 29 cuûa Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi toå chöùc taïi Davos, Thuïy Syõ töø ngaøy 28 thaùng 01 ñeán ngaøy 02 thaùng 02 naêm 1999 ñaõ khaúng ñònh : “toaøn caàu hoaù khoâng coøn laø moät xu theá nöõa maø ñaõ trôû thaønh moät thöïc teá”. Chuû tröông hoäi nhaäp, tham gia caùc toå chöùc kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi cuûa Vieät Nam, ñaëc bieät laø gia nhaäp WTO ñaõ ñöôïc Boä Chính trò khaúng ñònh taïi Nghò quyeát 07/NQ-TW ngaøy 27/11/2001 “Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá nhaèm môû roäng thò tröôøng, tranh thuû theâm voán, coâng ngheä, kieán thöùc quaûn lyù ñeå ñaåy maïnh coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoùa theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, thöïc hieän daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh…”. Lôïi ích cuûa hoäi nhaäp quoác teá khoâng chæ laø vaán ñeà ñaët ra vôùi Vieät Nam maø laø vôùi taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi. Quaù trình hoäi nhaäp cho pheùp caùc neàn kinh teá, caùc toå chöùc taøi chính – ngaân haøng phaân phoái hieäu quaû caùc nguoàn löïc, naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng vaø caùc trung gian taøi chính khaùc. Thoâng qua quaù trình hoäi nhaäp quoác teá seõ thuùc ñaåy quaù trình caûi caùch, söûa ñoåi, boå sung caùc vaên baûn phaùp luaät lieân quan ñeán lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng cho phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Gaây söùc eùp vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc trong vieäc dôû boû caùc quy ñònh mang tính troùi buoäc, laøm trì treä khoái NHTMNN, nhöõng toå chöùc coù vai troø raát quan troïng trong quaù trình phaùt trieån kinh teá ôû nöôùc - 27 - ta thôøi gian qua. Giuùp caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch coù taàm nhìn vaø tö duy toát hôn trong coâng taùc quaûn lyù vó moâ vaø xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån. Hoäi nhaäp quoác teá trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng seõ môû ra cô hoäi trao ñoåi, hôïp taùc quoác teá veà caùc vaán ñeà taøi chính – tieàn teä, caùc dieãn bieán kinh teá, xu höôùng vó moâ, chieán löôïc vi moâ. Qua ñoù coù ñieàu kieän ñeå caùc NHTMVN quaûng baù thöông hieäu, naâng cao uy tín vaø vò theá caïnh tranh treân tröôøng quoác teá. Cuõng töø ñoù, caùc NHTMVN coù ñieàu kieän tranh thuû caùc doøng voán ñaàu tö quoác teá ñeå cuûng coá vaø naâng cao söùc maïnh taøi chính, tranh thuû trình ñoä coâng ngheä vaø kinh nghieäm quaûn lyù quoác teá töø nhöõng nöôùc phaùt trieån, taïo ra ñoäng löïc thuùc ñaåy coâng cuoäc ñoåi môùi vaø caûi caùch ngaân haøng, naâng cao naêng löïc caïnh tranh. Thoâng qua hoäi nhaäp, caùc NHTMVN coù ñieàu kieän môû roäng caùc hoaït ñoäng kinh doanh quoác teá, thuùc ñaåy quaù trình chuyeân moân hoùa saâu roäng caùc nghieäp vuï ngaân haøng, khaû naêng taêng cöôøng caùc bieän phaùp giaùm saùt vaø kieåm soaùt ruûi ro. Tham gia hoäi nhaäp quoác teá seõ coù theâm ñieàu kieän ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä ngaân haøng, coù cô hoäi hoïc hoûi naâng cao trình ñoä chuyeân moân. Qua hoäi nhaäp, caùc NHTMVN ñöôïc tieáp caän vôùi caùc saûn phaåm, dòch vuï ngaân haøng tieân tieán, öùng duïng caùc quy trình nghieäp vuï hieän ñaïi, naâng cao kyõ naêng phaân tích vaø xeùt duyeät caùc khoaûn tín duïng, giaûm thieåu ruûi ro trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh. 3.2.1.2 Caùc cam keát quoác teá maø Vieät Nam ñaõ tham gia : Quaù trình hoäi nhaäp quoác teá seõ môû ra caùc cô hoäi hôïp taùc, trao ñoåi, hoïc hoûi kinh nghieäm, chia seõ thoâng tin vôùi caùc nöôùc veà caùc vaán ñeà taøi chính – tieàn teä, tranh thuû tieáp thu coâng ngheä, kyõ naêng quaûn lyù ngaân haøng hieän ñaïi, tieáp caän ñöôïc caùc thoâng leä vaø moâi tröôøng kinh doanh quoác teá, mang laïi nhöõng cô hoäi naâng cao hieäu quaû vaø phaùt trieån môû roäng, qua ñoù naâng cao uy tín vaø vò theá cuûa heä thoáng NHTMVN. Cho ñeán nay, nöôùc ta ñaõ kyù chính thöùc hôn 100 hieäp ñònh thöông maïi - 28 - song phöông vaø cuõng ngaàn aáy hieäp ñònh khuyeán khích ñaàu tö vaø choáng ñaùnh thueá hai laàn vôùi caùc nöôùc vaø vuøng laõnh thoå, coù quan heä thöông maïi vôùi hôn 160 quoác gia vaø neàn kinh teá, hieän laø thaønh vieân cuûa ASEAN, ASEM, APEC vaø saép tôùi laø WTO. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñang töøng böôùc trôû thaønh hieän thöïc ñoái vôùi neàn kinh teá Vieät Nam. Tích cöïc chuaån bò nhöõng ñieàu kieän hoäi nhaäp, töøng böôùc môû cöûa neàn kinh teá laø vieäc caáp thieát phaûi laøm trong chieán löôïc phaùt trieån quoác gia. Taát caû caùc caù nhaân, toå chöùc, caùc thaønh phaàn kinh teá khoâng phaân bieät hình thöùc sôû höõu phaûi yù thöùc ñöôïc söùc eùp caïnh tranh, xaây döïng cho mình chieán löôïc phaùt trieån hôïp lyù vaø ñaët trong boái caûnh caïnh tranh chung cuûa neàn kinh teá, töø ñoù chuû ñoäng hôn trong vieäc chuaån bò cho mình nhöõng ñieàu kieän caàn thieát nhaèm phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa xu theá môùi. ™ Moät soá cam keát lieân quan ñeán lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng maø Vieät Nam tham gia trong khuoân khoå Hieäp ñònh khung veà hôïp taùc thöông maïi dòch vuï cuûa caùc nöôùc ASEAN (AFAS), baét ñaàu thöïc hieän töø naêm 2008 : - Xaây döïng moâi tröôøng phaùp lyù cuûa lónh vöïc ngaân haøng phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. - Khoâng haïn cheá soá löôïng nhaø cung caáp dòch vuï ngaân haøng. - Khoâng haïn cheá toång giaù trò caùc giao dòch veà dòch vuï ngaân haøng. - Khoâng haïn cheá veà toång caùc hoaït ñoäng taùc nghieäp hay toång soá löôïng dòch vuï ngaân haøng. - Khoâng haïn cheá veà toång soá ngöôøi ñöôïc tuyeån duïng cuûa caùc toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi. - Khoâng coù bieän phaùp haïn cheá hay yeâu caàu phaûi mang moät hình thöùc phaùp nhaân naøo cuï theå. - 29 - - Khoâng haïn cheá vieäc tham gia voán goùp cuûa caùc beân nöôùc ngoaøi döôùi hình thöùc tyû leä phaàn traêm toái ña soá coå phieáu nöôùc ngoaøi ñöôïc naém giöõ. ™ Caùc cam keát veà lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng theo Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kyø : Hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kyø (goïi taét laø BTA) ñöôïc kyù keát taïi Washington ngaøy 13/07/2000, ñöôïc haï vieän Hoa Kyø thoâng qua ngaøy 03/10/2001, vaø ñöôïc toång thoáng Hoa Kyø G.W.Bush kyù ngaøy 16/12/2001. Hieäp ñònh naøy cuõng ñöôïc Quoác hoäi Vieät Nam thoâng qua ngaøy 28/11/2001 baèng Nghò quyeát pheâ chuaån Hieäp ñònh. Ngaøy 10/12/2001, Boä tröôûng thöông maïi hai nöôùc Vieät Nam – Hoa Kyø ñaõ trao ñoåi coâng haøm pheâ chuaån Hieäp ñònh, ñaùnh daáu ngaøy chính thöùc coù hieäu löïc cuûa BTA. Hieäp ñònh naøy bao goàm 07 chöông, 72 ñieàu vaø 09 phuï luïc, quy ñònh chi tieát veà caùc cam keát môû cöûa thöông maïi haøng hoùa, thöông maïi dòch vuï, thöông maïi ñieän töû vaø thöông maïi lieân quan ñeán quyeàn sôû höõu trí tueä ñoái vôùi caùc saûn phaåm cuûa hai nöôùc. BTA laø moät bieåu hieän roõ neùt veà tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam vaøo heä thoáng kinh teá theá giôùi, goùp phaàn laøm chuyeån bieán tích cöïc neàn kinh teá Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Vieäc töøng böôùc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, chaáp nhaän vaø tuaân thuû caùc cam keát chung trong thöông maïi quoác teá seõ laø neàn taûng naâng cao söùc caïnh tranh, taïo ra nhöõng cô sôû khai thaùc hôïp lyù tieàm löïc neàn kinh teá, phuïc vuï hieäu quaû cho quaù trình phaùt trieån oån ñònh, laâu daøi. Ngoaøi BTA, Vieät Nam ñang trong quaù trình xuùc tieán caùc thuû tuïc gia nhaäp toå chöùc thöông maïi lôùn nhaát trong heä thoáng thöông maïi toaøn caàu, ñoù laø Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO), quy tuï hôn 150 thaønh vieân chính thöùc vaø 40 quan saùt vieân töø khaép caùc chaâu luïc. Sau chuyeán coâng du thaønh coâng cuûa Thuû töôùng Vieät Nam – Phan Vaên Khaûi ñeán Hoa Kyø vaøo thaùng 07 naêm 2005, Vieät Nam ñaõ coù - 30 - ñöôïc söï haäu thuaãn vaø cam keát maïnh meõ töø phía Hoa Kyø trong vieäc gia nhaäp WTO, trieån voïng Vieät Nam trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa WTO vaøo cuoái naêm 2005 laø raát lôùn. Khi trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa WTO, thì nhöõng cam keát cuûa Vieät Nam mang tính roäng raõi hôn, khoâng chæ roäng raõi ñoái vôùi caùc nöôùc maø coøn roäng raõi veà quy moâ, lónh vöïc cam keát. Luùc ñoù vieäc môû cöûa kinh teá cuûa Vieät Nam khoâng chæ mang tính song phöông vôùi Hoa Kyø theo caùc quy ñònh taïi BTA maø coøn ñoái vôùi taát caû caùc nöôùc laø thaønh vieân cuûa WTO. Theo caùc baûng chaøo trong quaù trình ñaøm phaùn gia nhaäp WTO, thì tieán trình môû cöûa kinh teá cuûa Vieät Nam khoâng chaäm hôn caùc cam keát ñaõ ñöôïc thoûa thuaän trong BTA, thaäm chí caùc nhaø ñaøm phaùn nöôùc ngoaøi coøn yeâu caàu Vieät Nam môû cöûa hôn nöõa thò tröôøng dòch vuï, trong ñoù coù lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng. Ñaây laø moät trong nhöõng khoù khaên khieán vieäc ñaøm phaùn song phöông vôùi Hoa Kyø, ñoái taùc coù taàm aûnh höôûng lôùn nhaát trong WTO vaãn chöa theå keát thuùc, trong khi ñoù thôøi gian cuûa naêm 2005 khoâng coøn nhieàu. Maëc duø ñeán thôøi ñieåm hieän taïi Vieät Nam chöa gia nhaäp WTO, nhöng chuùng ta coù theå laáy nhöõng cam keát trong BTA laøm moác, xaùc ñònh tieán trình chaäm nhaát maø Vieät Nam phaûi thöïc hieän theo caùc cam keát môû cöûa khi gia nhaäp WTO, trong ñoù coù lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng. Laáy ñoù laøm cô sôû ñeå phaân tích nhöõng aûnh höôûng vaø xu höôùng caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng thôøi gian tôùi, laøm cô sôû ñeå caùc NHTM coù nhöõng nhaän thöùc tích cöïc, chuaån bò toát nhöõng ñieàu kieän aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh, ñaûm baûo cho quaù trình toàn taïi, duy trì vaø môû roäng caùc lôïi ích kinh teá, goùp phaàn thöïc hieän toát muïc tieâu phaùt trieån quoác gia. • Cam keát veà caùc hình thöùc phaùp lyù cuûa toå chöùc tín duïng (TCTD) Hoa Kyø hoaït ñoäng taïi Vieät Nam : - 31 - - Thöïc hieän ngay khi BTA coù hieäu löïc (ngaøy 10/12/2001) : ñöôïc thaønh laäp caùc chi nhaùnh ngaân haøng Hoa Kyø vôùi ñieàu kieän : phaûi noäp ñôn xin pheùp; voán do ngaân haøng meï caáp toái thieåu laø 15 trieäu USD; ngaân haøng meï coù vaên baûn baûo ñaûm chòu moïi traùch nhieäm vaø cam keát cuûa chi nhaùnh taïi Vieät Nam. - Trong thôøi haïn 09 naêm keå töø khi BTA coù hieäu löïc : caùc ngaân haøng Hoa Kyø coù theå thaønh laäp lieân doanh vôùi ñoái taùc Vieät Nam, trong ñoù phaàn voán cuûa phía ñoái taùc Hoa Kyø khoâng thaáp hôn 30% nhöng khoâng vöôït quaù 49% voán phaùp ñònh cuûa lieân doanh. - Sau 09 naêm keå töø khi BTA coù hieäu löïc : caùc ngaân haøng Hoa Kyø ñöôïc pheùp thaønh laäp ngaân haøng con 100% voán Hoa Kyø taïi Vieät Nam. - Sau 03 naêm keå töø ngaøy BTA coù hieäu löïc : daønh cho phía Hoa Kyø cheá ñoä ñoái xöû quoác gia ñaày ñuû ñoái vôùi quyeàn tieáp caän ngaân haøng trung öông trong caùc hoaït ñoäng taùi chieát khaáu, swap, forward. - Chi nhaùnh ngaân haøng Hoa Kyø khoâng ñöôïc laäp caùc ñieåm giao dòch phuï thuoäc. • Cam keát veà loä trình thöïc hieän caùc dòch vuï ngaân haøng vaø taøi chính cho phía Hoa Kyø ñöôïc hoaït ñoäng taïi Vieät Nam : Theo Phuï luïc G muïc ii.VI.B – BTA, caùc dòch vuï ngaân haøng vaø taøi chính maø caùc nhaø cung caáp dòch vuï Hoa Kyø ñöôïc pheùp hoaït ñoäng kinh doanh taïi Vieät Nam bao goàm caùc ñieåm töø (a) ñeán (k), keå caû tham chieáu vaø phaân tích tín duïng, tö vaán vaø nghieân cöùu ñaàu tö, tö vaán veà chieán löôïc vaø cô caáu coâng ty. Coù theå noùi raèng, caùc ngaân haøng Hoa Kyø ñöôïc thöïc hieän haàu heát caùc dòch vuï ngaân haøng maø caùc ngaân haøng trong nöôùc ñöôïc thöïc hieän nhöng coù moät soá dòch vuï coøn bò haïn cheá theo thôøi gian. Trong ñoù ñaùng chuù yù laø haïn cheá veà vieäc nhaän tieàn göûi baèng Ñoàng - 32 - Vieät Nam, moät haïn cheá ñaõ kieàm haõm ñaùng keå khaû naêng hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng Hoa Kyø noùi rieâng vaø caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi noùi chung. Baûng 3.1 : Nhöõng quy ñònh veà vieäc nhaän tieàn göûi baèng Ñoàng Vieät Nam cuûa moät chi nhaùnh ngaân haøng Hoa Kyø keå töø khi BTA coù hieäu löïc. Naêm thöù Haïn cheá nhaän tieàn göûi baèng ñoàng Vieät Nam töø caùc phaùp nhaân Vieät Nam maø ngaân haøng khoâng coù quan heä tín duïng Haïn cheá nhaän tieàn göûi baèng ñoàng Vieät Nam töø caùc theå nhaân Vieät Nam maø ngaân haøng khoâng coù quan heä tín duïng 1 50% (voán phaùp ñònh chuyeån vaøo) 50% (voán phaùp ñònh chuyeån vaøo) 2 100% 100% 3 250% 250% 4 400% 350% 5 600% 500% 6 700% 650% 7 900% 800% 8 Ñoái xöû quoác gia ñaåy ñuû. 900% 9 1000% 10 Ñoái xöû quoác gia ñaày ñuû. (Nguoàn : Phuï luïc G muïc ii phaàn VI.B, BTA) 3.2.2 Ñoái thuû caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN : Xeùt veà laâu daøi, ñoái thuû caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN bao goàm caùc ngaân haøng tham gia vaøo thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng ôû Vieät Nam vaø caùc ngaân haøng hoaït ñoäng ôû caùc thò tröôøng, nôi maø caùc NHTMVN seõ tham gia hoaït ñoäng trong töông lai. Tuy nhieân, coù moät thöïc teá hieän nay laø haàu heát caùc NHTMVN hieän ñang hoaït ñoäng chuû yeáu döïa vaøo thò tröôøng trong nöôùc, ñeán cuoái naêm 2004 chöa coù NHTM trong nöôùc naøo môû ñöôïc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi, vaø vieäc naøy döôøng nhö vaãn coøn raát xa vôøi vôùi haàu heát caùc NHTM ôû nöôùc ta. Do ñoù, caïnh tranh vaø hoaït ñoäng hieäu quaû treân “saân nhaø” seõ laø neàn taûng vöõng chaéc cho nhöõng böôùc tieán ra thò tröôøng quoác teá trong töông lai. - 33 - Noäi dung nghieân cöùu cuûa phaàn naøy chuû yeáu taäp trung xem xeùt, ñaùnh giaù caùc ñoái thuû caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN taïi thò tröôøng trong nöôùc. Töø ñaây coù theå nhaän dieän ñöôïc ñoái thuû caïnh tranh tröôùc maét vaø chuû yeáu cuûa caùc NHTMVN, ñoù laø caùc NHTM trong nöôùc, caùc chi nhaùnh NHNNg, caùc ngaân haøng lieân doanh ñang vaø seõ hoaït ñoäng taïi Vieät Nam, caùc ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi seõ vaøo hoaït ñoäng taïi Vieät Nam trong thôøi gian tôùi, ñaëc bieät laø sau khi Vieät Nam thöïc hieän caùc cam keát môû cöûa lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá, cuï theå laø thöïc hieän caùc cam keát theo BTA, caùc cam keát theo WTO maø Vieät Nam döï kieán tham gia vaøo cuoái naêm 2005 hoaëc chaäm hôn laø vaøo ñaàu naêm 2006. 3.2.2.1 Ñoái thuû caïnh tranh trong nöôùc : Vôùi vieäc thöøa nhaän vaø xaây döïng neàn kinh teá theo cô cheá thò tröôøng thì caùc NHTMCP trong nöôùc ñaõ ra ñôøi, xoaù boû daàn theá ñoäc quyeàn cuûa caùc NHTMNN. Ñeán thôøi ñieåm hieän nay, caùc NHTMCP ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån nhanh choùng, ñoùng goùp moät phaàn quan troïng trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá ôû nöôùc ta. Ñeán cuoái naêm 2004, treân caû nöôùc coù 25 NHTMCP ñoâ thò vaø 12 NHTMCP noâng thoân. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc NHTMCP laø nhaân toá chính vaø ñoäng löïc chuû yeáu thuùc ñaåy caïnh tranh trong noäi boä ngaønh ngaân haøng ôû nöôùc ta, ñaëc bieät laø nhaân toá taùc ñoäng laøm cho caùc NHTMNN thay ñoåi cô cheá hoaït ñoäng, coù caùi nhìn tích cöïc hôn veà thò tröôøng, ñoåi môùi tö duy phuïc vuï khaùch haøng vaø khoâng ngöøng noã löïc naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng. Söï phaùt trieån vaø lôùn maïnh nhanh choùng cuûa khoái NHTMCP ôû Vieät Nam thôøi gian gaàn ñaây ñaõ trôû thaønh moät löïc löôïng môùi, trieån voïng vaø thöïc söï coù khaû naêng trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng. Quy moâ nguoàn voán, thò phaàn huy ñoäng, thò phaàn cho vay, tyû suaát lôïi nhuaän cuûa khoái ngaân haøng naøy ñaõ taêng maïnh trong thôøi gian qua. Löïc löôïng naøy ñaõ, ñang vaø seõ caïnh tranh maïnh meõ vôùi caùc NHTMNN, töøng böôùc giaønh ñöôïc nhöõng thò phaàn ñaùng keå trong caùc lónh vöïc maø - 34 - tröôùc ñaây ñöôïc xem laø “ñaëc quyeàn” cuûa caùc NHTMNN nhö thanh toaùn quoác teá, taøi trôï daøi haïn… Baø Phan Bích Vaân, Phoù Toång Giaùm ñoác Sacombank nhaän ñònh “Trong voøng 3 ñeán 5 naêm tôùi chuùng toâi seõ phaùt trieån nguoàn voán ngang baèng vôùi caùc NHTMNN hieän nay”. Coù theå noùi raèng caïnh tranh noäi boä ngaønh ngaân haøng, caïnh tranh giöõa caùc NHTM trong nöôùc ñang ngaøy caøng trôû neân quyeát lieät hôn. 3.2.2.2 Ñoái thuû caïnh tranh nöôùc ngoaøi : Theo caùc cam keát quoác teá song phöông vaø ña phöông maø Vieät Nam ñaõ tham gia kyù keát, döï kieán kyù keát vaø baét buoäc phaûi thöïc hieän trong thôøi gian tôùi bao goàm caùc cam keát theo BTAø, caùc cam keát gia nhaäp WTO, thì sau naêm 2010 moïi haïn cheá veà hoaït ñoäng kinh doanh, haïn cheá veà hình thöùc phaùp lyù ñoái vôùi NHNNg hoaït ñoäng taïi Vieät Nam seõ ñöôïc dôû boû. Ñoái thuû caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN trong töông lai seõ ñöôïc töï do kinh doanh, töï do huy ñoäng vaø cung caáp caùc dòch vuï ngang baèng vôùi caùc NHTMVN, hình thöùc hoaït ñoäng seõ bao goàm ngaân haøng con 100% voán nöôùc ngoaøi, chi nhaùnh NHNNg, ngaân haøng lieân doanh, vaên phoøng ñaïi dieän… Maëc duø hieän nay nöôùc ta chöa cho pheùp thaønh laäp caùc caùc ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi, nhöng ñeán cuoái naêm 2004 treân caû nöôùc ñaõ coù 28 chi nhaùnh NHNNg, 5 ngaân haøng lieân doanh vaø 44 vaên phoøng ñaïi dieän. Nhöõng nhaø ñaàu tö naøy chuû yeáu ñeán töø Hoa Kyø, Chaâu Aâu, Chaâu AÙ, nhöõng nöôùc tö baûn coù neàn taøi chính phaùt trieån, coù nhieàu kinh nghieäm trong hoaït ñoäng kinh doanh ña quoác gia vaø caïnh tranh quoác teá. Haàu heát caùc NHNNg coù maët taïi Vieät Nam ñeàu ñeán töø nhöõng quoác gia coù neàn kinh teá phaùt trieån, trình ñoä khoa hoïc coâng ngheä ñang ôû ñænh cao, hoï coù öu theá hôn haún caùc NHTMVN vôùi coâng ngheä hieän ñaïi, trình ñoä quaûn lyù tieân tieán, nhaïy beùn trong khaû naêng tieáp caän thò tröôøng. Beân caïnh ñoù caùc NHNNg coøn coù tieàm löïc taøi chính doài daøo vaø ñöôïc haäu thuaãn maïnh meõ töø ngaân haøng meï, saûn phaåm dòch vuï cung caáp ña daïng, coù nhieàu lôïi theá trong cung caáp caùc dòch vuï - 35 - thanh toaùn vaø taøi trôï thöông maïi quoác teá. Phaàn lôùn nhaân vieân ñöôïc ñaøo taïo moät caùch caên baûn caùc kieán thöùc veà kinh teá thò tröôøng, kyõ naêng vaø nghieäp vuï cuûa ngaân haøng hieän ñaïi. Khaû naêng quaûn lyù, giaùm saùt, kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä vaø coâng taùc quaûn trò ruûi ro cuõng laø öu theá taïo neân söï khaùc bieät khi so saùnh vôùi caùc NHTMVN. Baø Nguyeãn Thu Haø, Phoù Toång Giaùm ñoác Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam nhìn nhaän : “Trong 10 vaán ñeà so saùnh veà naêng löïc caïnh tranh, caùc NHTMVN chæ taïm thôøi hôn caùc NHNNg ôû 4 ñieåm : danh tieáng, thò tröôøng, khaùch haøng vaø maïng löôùi. Coøn nhöõng vaán ñeà mang tính chaát neàn taûng nhö naêng löïc taøi chính, saûn phaåm dòch vuï, trình ñoä quaûn lyù, trình ñoä coâng ngheä… thì caùc NHTMVN coøn quaù yeáu”. 3.2.3 Döï baùo phöông thöùc thaâm nhaäp thò tröôøng Vieät Nam cuûa caùc NHNNg : Ñeán naêm 2010, khi Vieät Nam thöïc hieän ñaày ñuû caùc cam keát môû cöûa theo BTA vaø WTO thì caùc NHNNg coù theå tham gia vaøo thò tröôøng cung caáp dòch vuï ngaân haøng ôû nöôùc ta döôùi moïi hình thöùc nhö môû chi nhaùnh, thaønh laäp ngaân haøng lieân doanh, ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi… Trong thôøi gian qua ñaõ coù hai hình thöùc ñöôïc thöïc nghieäm ôû Vieät Nam laø ngaân haøng lieân doanh vaø chi nhaùnh NHNNg. Trong giai ñoaïn ban ñaàu, hình thöùc lieân doanh toû ra coù lôïi theá trong vieäc tieáp caän thò tröôøng, song ñaõ daàn xuaát hieän nhöõng baát ñoàng giöõa caùc beân trong lieân doanh nhö caùc vaán ñeà veà voán, con ngöôøi, chieán löôïc phaùt trieån… ñieàu naøy ñaõ haïn cheá khaû naêng phaùt trieån môû roäng cuûa hình thöùc naøy. Trong khi ñoù, caùc chi nhaùnh NHNNg coù nhieàu lôïi theá hôn trong chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi, coù theå töï quyeát vaø thöïc hieän toát chính saùch phaùt trieån ñöôïc hoaïch ñònh ngay töø ban ñaàu vaø nhaän ñöôïc nhieàu söï hoã trôï töø phía ngaân haøng meï khi thöïc hieän caùc quyeát saùch kinh doanh. Vôùi moät thöïc teá nhö treân cuøng vôùi xu höôùng lôùn daàn caùc nhu caàu cuûa thò tröôøng Vieät Nam, ñaêc bieät laø caùc nhu caàu cuûa caùc caù theå, toå chöùc - 36 - ngoaøi quoác doanh, cho pheùp chuùng ta döï baùo moät soá phöông thöùc thaâm nhaäp thò tröôøng Vieät Nam cuûa caùc NHNNg nhö sau : 3.2.3.1 Môû chi nhaùnh taïi Vieät Nam : Ñaây ñöôïc xem laø hình thöùc öu tieân khi caùc NHNNg thaâm nhaäp thò tröôøng Vieät Nam. Vì trong giai ñoaïn ñaàu, neáu thaønh laäp ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi seõ gaëp nhieàu khoù khaên trong phaùt trieån, vaán ñeà veà toå chöùc, xaây döïng thöông hieäu, xaây döïng nguoàn nhaân löïc seõ toán keùm nhieàu chi phí vaø khoâng hieäu quaû. Do ñoù, döï baùo hình thöùc môû chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam seõ laø roäng raõi vaø phoå bieán, vöøa coù ñöôïc thöông hieäu, vöøa nhaän ñöôïc söï hoã trôï tröïc tieáp töø ngaân haøng meï, seõ coù nhieàu thuaän lôïi trong hoaït ñoäng kinh doanh. Ñaây vöøa laø giaûi phaùp ñeå ngaân haøng meï quaûng baù thöông hieäu, môû roäng quy moâ vaø maïng löôùi hoaït ñoäng, thu huùt vaø duy trì ñöôïc heä thoáng khaùch haøng hoaït ñoäng ña quoác gia, seõ coù nhieàu thoâng tin vaø thuaän lôïi trong vieäc ñaùnh giaù uy tín cuûa caùc toå chöùc baûo laõnh, caùc toå chöùc vay voán, hoã trôï caùc hoaït ñoäng tö vaán vaø thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu. Vôùi phöông thöùc thaønh laäp chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam, caùc chi nhaùnh naøy seõ hoaït ñoäng döïa treân nhöõng hoaïch ñònh neàn taûng veà chieán löôïc chung cuûa ngaân haøng meï ôû chính quoác. Phöông thöùc thaønh laäp chi nhaùnh seõ raát linh hoaït trong vieäc môû roäng hay thu heïp quy moâ hoaït ñoäng khi caàn thieát, ñaëc bieät laø khi tham gia hoaït ñoäng ôû thò tröôøng vôùi heä thoáng taøi chính coù trình ñoä töông ñoái thaáp vaø coøn nhieàu baát oån nhö Vieät Nam. Vieäc naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng thöïc teá ôû Vieät Nam, chính nhöõng öu ñieåm treân ñaõ giuùp caùc chi nhaùnh NHNNg thu ñöôïc nhöõng keát quaû toát hôn so vôùi hình thöùc lieân doanh trong thôøi gian qua. Ñeán cuoái naêm 2004, soá löôïng chi nhaùnh NHNNg ñaõ leân ñeán con soá 28 (so vôùi soá löôïng 5 ngaân haøng lieân doanh), vaø trong nhöõng thaùng ñaàu naêm 2005 coù haøng loaït NHNNg ñang xuùc tieán thuû tuïc môû chi nhaùnh taïi Vieät Nam. Thôøi gian tôùi, hình - 37 - thöùc naøy seõ laø löïa choïn öu tieân cuûa caùc NHNNg khi thaâm nhaäp thò tröôøng dòch vuï ngaân haøng ôû Vieät Nam. 3.2.3.2 Mua laïi coå phaàn cuûa caùc ngaân haøng noäi ñòa : Thoâng qua caùc chi nhaùnh cuûa mình ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam, caùc NHNNg seõ ñaùnh giaù uy tín, khaû naêng môû roäng vaø phaùt trieån cuûa caùc NHTMCP Vieät Nam, caùc NHTMNN ñöôïc coå phaàn hoùa, töø ñoù hoaïch ñònh chieán mua coå phaàn, daàn tieán tôùi chi phoái hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng ñöôïc ñaùnh giaù laø coù trieån voïng. Chieán löôïc naøy cho pheùp caùc NHNNg coù theå taän duïng ñöôïc thò phaàn, cô sôû haï taàng vaø nguoàn nhaân löïc cuûa caùc NHTM noäi ñòa. Löïa choïn naøy seõ giuùp hoï giaûm thieåu ñöôïc chi phí ñaàu tö ban ñaàu, nhanh choùng coù ñöôïc thò phaàn chaéc chaén. Treân cô sôû ñoù hoï seõ töøng böôùc chuyeån giao coâng ngheä, hoã trôï kyõ thuaät ñeå hoaøn thieän quy trình hoaït ñoäng, ñaøo taïo laïi nguoàn nhaân löïc, naâng cao trình ñoä quaûn lyù, töøng böôùc tieáp caän caùc chuaån möïc quoác teá. Ñaây laø chieán löôïc maø caùc ngaân haøng lôùn ôû Chaâu AÂu vaø Chaâu Myõ ñaõ aùp duïng thaønh coâng khi thaâm nhaäp vaøo lónh vöïc ngaân haøng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån thuoäc khu vöïc Ñoâng AÂu. Hieän taïi ñaõ coù hai NHTMCP haøng ñaàu trong nöôùc baùn coå phaàn cho caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi. Sacombank baùn cho ANZ, IFC vaø Dragon Capital. ACB baùn cho IFC, Dragon Capital vaø Connaught Investor. Tuy nhieân, trong giai ñoaïn hieän nay chieán löôïc naøy seõ gaëp moät soá khoù khaên nhaát ñònh do nhöõng haïn cheá veà tyû leä coå phaàn cuûa caùc ngaân haøng trong nöôùc maø caùc caù nhaân, toå chöùc nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp naém giöõ. Nhöõng quy ñònh hieän theo BTA vaø nhöõng baûng chaøo giaù trong quaù trình ñaøm phaùn gia nhaäp WTO, NHNN ñeàu ñöa ra nhöõng haïn cheá veà tyû leä naøy. Theo ñoù toång soá coå phaàn cuûa moät ngaân haøng trong nöôùc maø caùc caù nhaân, toå chöùc nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp naém giöõ khoâng ñöôïc vöôït quaù 30% toång soá coå phaàn vaø moãi caù nhaân, toå chöùc nöôùc ngoaøi khoâng ñöôïc naém giöõ vöôït quaù 10% toång soá coå phaàn. Tröôùc maét tyû leä naøy ñöôïc xem laø mang tính chieán löôïc vaø giaøu tính thöïc teá - 38 - ñeå baûo veä caùc NHTM trong nöôùc. Tuy nhieân, veà laâu daøi, raøo caûn naøy seõ töøng böôùc ñöôïc nôùi loûng, luùc ñoù chính caùc NHTM trong nöôùc, caùc coå ñoâng hieän höõu phaûi töï bieát baûo veä mình tröôùc nhöõng toån thöông coù theå coù. 3.2.3.3 Thaønh laäp ngaân haøng lieân doanh : Caùc NHNNg coù theå thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Vieät Nam baèng moät hình thöùc khaùc ñoù laø thaønh laäp ngaân haøng lieân doanh. Tuy nhieân, moät soá baát caäp cuûa caùc lieân doanh hieän taïi, lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà chieán löôïc phaùt trieån, chia seû quyeàn löïc quaûn lyù, ñaõ ñaët ra nhöõng thaùch thöùc ñoái vôùi loaïi hình naøy. Moät thöïc teá khaùc laø caùc NHTM trong nöôùc ñang trong giai ñoaïn taäp trung moïi nguoàn löïc ñeå naâng cao söùc caïnh tranh tröôùc theàm hoäi nhaäp, hoäi tuï ñeå cuûng coá quy moâ nguoàn voán. Do ñoù, vieäc caùc NHNNg tìm ñöôïc moät ñoái taùc trong nöôùc ñuû tin caäy, coù quy moâ nguoàn voán ñuû lôùn, am hieåu ñöôïc thò tröôøng noäi ñòa ñeå hình thaønh moät lieân doanh taàm côõ, ñaûm baûo khaû naêng caïnh tranh, haïn cheá ñöôïc nhöõng vaán ñeà maø caùc lieân doanh hieän taïi ñang vaáp phaûi quaû laø ñieàu khoù khaên. Phoù Toång Giaùm ñoác moät ngaân haøng lieân doanh noùi : “Khaû naêng taêng voán cuûa chuùng toâi chæ bieát troâng chôø vaøo lôïi nhuaän giöõ laïi. Vieäc taêng voán baèng nguoàn goùp theâm cuûa caùc beân lieân doanh trong giai ñoaïn hieän nay laø ñieàu khoâng töôûng”. 3.2.3.4 Thaønh laäp ngaân haøng con 100% voán nöôùc ngoaøi : Coù theå xem ñaây laø chieán löôïc öu tieân sau cuøng cuûa caùc NHNNg khi thaâm nhaäp thò tröôøng Vieät Nam. Hình thöùc naøy seõ gaëp nhieàu khoù khaên trong giai ñoaïn ñaàu hoaït ñoäng, ñoøi hoûi voán ñaàu tö ban ñaàu lôùn, tieâu toán cho caùc muïc ñích xaây döïng truï sôû, haï taàng kyõ thuaät, tuyeån choïn nhaân vieân, phaùt trieån maïng löôùi trong ñieàu kieän thöông hieäu vaø thò phaàn ban ñaàu xem nhö baèng khoâng. Roõ raøng phöông thöùc naøy seõ gaùnh chòu nhieàu aùp löïc caïnh tranh, vieäc xaây döïng thöông hieäu, khueách tröông phaùt trieån coù theå dieãn ra chaäm chaïp, thaäm chí coù khaû naêng daãn - 39 - ñeán thaát baïi. Laáy thò tröôøng Sigapore laøm ñieån hình, ñeán cuoái naêm 2004, ñaûo quoác naøy coù hôn 115 ngaân haøng ñang hoaït ñoäng, trong ñoù coù 3 ngaân haøng noäi ñòa vaø hôn 112 NHNNg. Chuû yeáu laø ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi nhöng thò phaàn laïi raát khieâm toán vì 3 ngaân haøng noäi ñòa ñaõ naém hôn 60% thò phaàn tieàn göûi. Phaàn lôùn caùc ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi ñaõ ít gaët haùi ñöôïc thaønh coâng taïi thò tröôøng Singapore. Maëc duø kinh teá Vieät Nam ñaõ lieân tuïc duy trì ñöôïc toác ñoä phaùt trieån töông ñoái cao trong thôøi gian qua, quy moâ thò tröôøng ñang ngaøy caøng môû roäng, caùc nhu caàu veà dòch vuï ngaân haøng khoâng ngöøng gia taêng, nhöng quy moâ thò tröôøng trong nöôùc nhìn chung vaãn coøn nhoû beù. Vôùi quy moâ aáy, cuøng vôùi nhöõng toán keùm trong ñaàu tö ban ñaàu, Vieät Nam vaãn chöa ñuû haáp daãn ñeå caùc NHNNg môû roäng vieäc thaønh laäp ngaân haøng con 100% voán nöôùc ngoaøi. Coù theå nhaän ñònh raèng, vieäc hình thaønh ngaân haøng con 100% voán nöôùc ngoaøi seõ khoâng laø löïa choïn cuûa caùc NHNNg trong noã löïc thaâm nhaäp thò tröôøng Vieät Nam. 3.2.4 Caùc lónh vöïc caïnh tranh chuû yeáu khi hoäi nhaäp quoác teá : Töø nhöõng cam keát hieän taïi cuûa Vieät Nam trong vieäc thöïc hieän môû cöûa thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng vaø döï baùo caùc phöông thöùc thaâm nhaäp thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng Vieät Nam cuûa caùc NHNNg, cho pheùp chuùng ta nhaän ñònh raèng ít nhaát laø töø nay ñeán naêm 2010, caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng ôû Vieät Nam chuû yeáu laø cuoäc caïnh tranh giöõa caùc ngaân haøng trong nöôùc. Söï tham gia cuûa caùc NHNNg trong giai ñoaïn naøy coù vai troø nhö chaát xuùc taùc, laø cô sôû ñeå hoï ñaët neàn taûng cho söï phaùt trieån vaø trôû thaønh ñoái thuû caïnh tranh maïnh meõ treân nhieàu khía caïnh ôû nhöõng giai ñoaïn tieáp theo. Chính vì theá, ñaây laø cô hoäi ñeå caùc ngaân haøng Vieät Nam chieám lónh thò tröôøng, cuûng coá thò phaàn, laøm neàn taûng cho nhöõng böôùc phaùt trieån laâu daøi, vöôn ra taàm khu vöïc vaø theá giôùi, ñaëc bieät laø vieäc môû caùc chi nhaùnh, vaên phoøng ñaïi dieän taïi caùc quoác gia ñöôïc xem laø trung taâm taøi chính cuûa - 40 - khu vöïc vaø theá giôùi, xaây döïng thöông hieäu vaø quaûng baù hình aûnh treân thò tröôøng quoác teá. Xu höôùng phaân chia thò phaàn veà cung caáp dòch vuï ngaân haøng taïi Vieät Nam ñeán naêm 2015 coù theå ñöôïc döï baùo nhö sau : 3.2.4.1 Dòch vuï ngaân haøng cho doanh nghieäp : Trong giai ñoaïn ñaàu môû cöûa, caùc NHNNg thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Vieät Nam seõ gaëp nhieàu khoù khaên veà phong tuïc taäp quaùn, khoù khaên trong vieäc tìm kieám thò tröôøng, phaùt trieån thò phaàn, khoù khaên trong vieäc thieát laäp quan heä vôùi caùc khaùch haøng chieán löôïc. Ñi saâu vaøo xem xeùt ñaëc ñieåm cuûa töøng nhoùm khaùch haøng cuï theå taïi thò tröôøng Vieät Nam, seõ giuùp chuùng ta coù ñöôïc caùi nhìn thaáu ñaùo hôn xu höôùng phaân khuùc thò tröôøng trong lónh vöïc naøy. Coù theå chia ñoái töôïng khaùch haøng laø doanh nghieäp thaønh caùc nhoùm sau : Doanh nghieäp Nhaø nöôùc (DNNN), doanh nghieäp thuoäc khu vöïc tö nhaân, doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. ™ Ñoái vôùi khoái doanh nghieäp nhaø nöôùc : Phaàn lôùn caùc DNNN ôû Vieät Nam hoaït ñoäng vôùi hieäu quaû töông ñoái thaáp, nguy cô ñoái maët vôùi ruûi ro veà ñaïo ñöùc, ruûi ro veà quaûn lyù cao, caùc DNNN coå phaàn hoùa coù quy moâ lôùn hoaït ñoäng hieäu quaû khoâng nhieàu, nhu caàu veà voán vay töông ñoái lôùn, hoï ñeàu laø khaùch haøng “truyeàn thoáng” cuûa caùc NHTMNN. Nhöõng doanh nghieäp naøy seõ khoâng laø khaùch haøng muïc tieâu hay khaùch haøng tieàm naêng cuûa caùc NHNNg cuõng nhö caùc NHTMCP. Baø Phan Bích Vaân, Phoù Toång Giaùm ñoác Sacombank cho bieát : “Quy moâ nguoàn voán cuûa giôùi NHTMCP chuùng toâi coøn nhoû, thích hôïp vôùi kinh doanh baùn leû, coù khaû naêng phaân taùn ruûi ro, do ñoù khoái DNNN khoâng laø khaùch haøng muïc tieâu cuûa chuùng toâi”. Ruûi ro ôû khoái DNNN cao laø do cô cheá hoaït ñoäng cuûa hoï coøn nhieàu baát caäp, coù söï xung ñoät trong lôïi ích cuûa ngöôøi ñaïi dieän quaûn lyù vôùi lôïi ích cuûa doanh nghieäp. Nhöõng ngöôøi ñaïi dieän quaûn lyù khoâng chòu söï giaùm saùt chaët cheõ cuûa - 41 - nhöõng “oâng chuû thöïc söï”. Beân caïnh ñoù, taøi saûn ñaûm baûo cho caùc khoaûn vay thöôøng laø taøi saûn hình thaønh töø voán vay hoaëc tín chaáp, khoâng coù giaáy tôø coù giaù hay baát ñoäng saûn laø nhaø ñaát nhö khoái doanh nghieäp do khu vöïc tö nhaân quaûn lyù. Ñaây ñöôïc xem laø maûng hoaït ñoäng ruûi ro nhaát vaø laø “phaàn” daønh cho caùc NHTMNN. Ñeán cuoái naêm 2004, öôùc tính coù hôn 90% nguoàn voán vay cuûa caùc DNNN ñöôïc ñaùp öùng bôûi caùc NHTMNN, bình quaân dö nôï tín duïng cuûa caùc NHTMNN daønh cho khu vöïc naøy chieám hôn 50% toång dö nôï, coù ngaân haøng tyû leä naøy laø hôn 65%. Caùc NHTMNN ñaõ nhìn thaáy vaán ñeà vaø ñang trong tieán trình chuyeån dòch, giaûm tyû troïng dö nôï ñoái vôùi khoái DNNN, taêng tyû troïng dö nôï ñoái vôùi khoái doanh nghieäp do khu vöïc tö nhaân quaûn lyù. ™ Ñoái vôùi khoái doanh nghieäp thuoäc khu vöïc tö nhaân : Ñaëc ñieåm chung cuûa khoái doanh nghieäp naøy laø trình ñoä quaûn lyù töông ñoái thaáp, kinh doanh theo quy moâ vöøa vaø nhoû, döïa treân kinh nghieäm gia ñình vaø caùc moái quan heä caù nhaân, ñang trong tình traïng khoâng minh baïch veà taøi chính. Nhoùm khaùch haøng naøy hieän taïi khoâng laø ñoái töôïng cuûa caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Tuy nhieân, ñaây laïi laø maûnh ñaát maøu môõ cho caùc NHTMCP trong nöôùc chieám lónh vaø khai thaùc, caùc nhu caàu veà tín duïng, nhu caàu veà caùc dòch vuï khaùc cuûa nhoùm khaùch haøng naøy phuø hôïp vôùi quy moâ nguoàn voán vaø khaû naêng giaûi quyeát linh ñoäng cuûa caùc NHTMCP trong nöôùc, hoaït ñoäng theo höôùng phaùt trieån kinh doanh baùn leû vaø phaân taùn ruûi ro. Ñieàu kieän ñeå vay vaø cho vay cuûa nhoùm khaùch haøng naøy laø coù taøi saûn ñaûm baûo chaéc chaén, tính thanh khoaûn cuûa taøi saûn ñaûm baûo cao. Vieäc khoâng ngöøng phaùt trieån heä thoáng maïng löôùi caùc chi nhaùnh vôùi quy moâ tinh goïn, hình thaønh caùc coâng ty ñòa oác, caùc coâng ty kinh doanh baát ñoäng saûn thaønh vieân, ñaõ cho pheùp caùc NHTMCP ñi saâu vaøo khai thaùc nhoùm ñoái töôïng khaùch haøng laø caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc tö nhaân. Ñeán cuoái naêm 2004, haàu - 42 - heát dö nôï cuûa caùc NHTMCP haøng ñaàu Vieät Nam nhö Sacombank, ACB, EAB ñeàu daønh cho khu vöïc naøy. Moät Phoù Toång Giaùm ñoác NHTMCP cho bieát : “Phaân khuùc thò tröôøng naøy ñang laø cuoäc caïnh tranh gay gaét cuûa giôùi NHTMCP, vaø gaàn ñaây möùc ñoä caïnh tranh caøng maïnh meõ hôn khi caùc NHTMNN ñaõ baét ñaàu quan taâm ñeán khu vöïc naøy”. Thöïc vaäy, trong thôøi gian gaàn ñaây, caùc NHTMNN cuõng ñaõ baét ñaàu nhaän ra thò tröôøng roäng lôùn cuûa khoái doanh nghieäp vöøa vaø nhoû do tö nhaân quaûn lyù. Hoï cuõng ñaõ baét ñaàu phaùt trieån heä thoáng maïng löôùi ñeå thu huùt vaø phuïc vuï cho nhoùm khaùch haøng naøy, ñang töøng böôùc chuù troïng taêng tyû leä dö nôï tín duïng cuûa khu vöïc naøy vaø giaûm tyû troïng dö nôï tín duïng cuûa khoái DNNN voán raát nhieàu ruûi ro. Caùch ñaây hôn 02 naêm, dö nôï tín duïng cuûa caùc NHTMNN daønh cho caùc DNNN chieám hôn 70%, nhöng ñeán nay tyû leä naøy laø hôn 50%. Moät Giaùm ñoác chi nhaùnh NHTMNN cho bieát : “Nhieàu naêm tröôùc ñaây, chuùng toâi ñaõ ñöôïc World Bank vaø caùc toå chöùc tö vaán quoác teá khuyeán caùo neân chuù troïng nhieàu ñeán khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh, song chuùng toâi chæ thöïc söï quan taâm ñeán khu vöïc naøy trong hôn 02 naêm trôû laïi ñaây”. Coù theå döï baùo raèng thò tröôøng cuûa khoái doanh nghieäp vöøa vaø nhoû do tö nhaân quaûn lyù seõ laø cuoäc caïnh tranh giöõa caùc NHTM trong nöôùc. Tröôùc maét nhoùm ñoái töôïng naøy khoâng laø khaùch haøng muïc tieâu cuûa caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nhöng veà laâu daøi laïi laø khaùch haøng tieàm naêng khi nhoùm khaùch haøng naøy lôùn maïnh, trình ñoä quaûn lyù ñöôïc naâng cao vaø tình hình taøi chính trôû neân minh baïch hôn. ™ Ñoái vôùi khoái doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi : Trong suoát quaù trình môû cöûa thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam cho thaáy, haàu heát caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeàu coù quan heä söû duïng dòch vuï ngaân haøng vôùi caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc hoï hoaëc quan heä vôùi caùc - 43 - ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi khaùc ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. Moät soá doanh nghieäp thuoäc khu vöïc naøy khi coù nhu caàu tín duïng ñeå phaùt trieån môû roäng hay taùi caáu truùc caùc khoaûn nôï vay nöôùc ngoaøi, hoï thöôøng tìm ñeán caùc NHTMNN coù khaû naêng ñaùp öùng caùc nhu caàu voán töông ñoái lôùn. Hoï taïm thôøi chaáp nhaän nhöõng raøng buoäc veà tieàn göûi, söû duïng dòch vuï theû, nhöng khi söû duïng caùc dòch vuï tö vaán, thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu hoï thöôøng tìm ñeán caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi uy tín ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. Ñieàu naøy coù theå xuaát phaùt töø nhöõng chuû quan cuûa khoái doanh nghieäp naøy, cuõng coù theå xuaát töø caùc ñoøi hoûi khaùch quan cuûa caùc ñoái taùc cuûa hoï trong caùc hoaït ñoäng thanh toaùn quoác teá. Veà tröôùc maét, caùc NHTMNN coù quy moâ nguoàn voán lôùn coù theå thaâm nhaäp ñöôïc khoái doanh nghieäp naøy thoâng qua dòch vuï tín duïng keøm theo nhöõng ñieàu kieän raøng buoäc veà tieàn göûi, thanh toaùn theû döïa treân nhöõng lôïi theá coù nguoàn voán huy ñoäng lôùn, chi phí huy ñoäng vaø laõi suaát cho vay thaáp, nhöng veà laâu daøi khi caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi khoâng coøn bò haïn cheá trong vieäc huy ñoäng caùc khoaûn tieàn göûi töø moïi thaønh phaàn kinh teá (keå caû tieàn ñoàng vaø ngoaïi teä) thì nhoùm khaùch haøng naøy seõ laø muïc tieâu cuûa hoï. Khi ñoù lôïi theá cuûa caùc NHTM trong nöôùc bò suùt giaûm, ñoàng thôøi bò haïn cheá trong vieäc am hieåu caùc thoâng leä quoác teá, haïn cheá thoâng tin vaø khaû naêng tö vaán veà xu höôùng cuûa thò tröôøng theá giôùi, coù söï khaùc bieät trong “quan ñieåm” ñaùnh giaù, quy trình giaûi quyeát caùc thuû tuïc, trong khi ñoù nhöõng yeáu toá naøy laïi laø theá maïnh cuûa caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Toùm laïi, trong thôøi gian ñaàu môû cöûa thò tröôøng ngaân haøng ôû Vieät Nam, caïnh tranh trong lónh vöïc cung caáp dòch vuï ngaân haøng cho doanh nghieäp trong nöôùc chuû yeáu laø cuoäc caïnh tranh giöõa caùc NHTM trong nöôùc, ñaëc bieät laø thò tröôøng cuûa khu vöïc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû do tö nhaân quaûn lyù. Caïnh tranh trong giai ñoaïn naøy giöõa caùc NHTM trong nöôùc vôùi caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chæ coù theå dieãn ra ôû khu vöïc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, - 44 - hoaëc moät soá ngaønh coù thöông quyeàn maïnh, voán ñaàu tö ban ñaàu lôùn nhö haøng khoâng, haøng haûi, böu chính vieãn thoâng vaø moät soá khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi khaùc. 3.2.4.2 Dòch vuï ngaân haøng cho khu vöïc caù nhaân : Nhìn chung möùc thu nhaäp bình quaân cuûa ngöôøi daân Vieät Nam coøn thaáp, bình quaân thu nhaäp ñaàu ngöôøi naêm 2004 laø 552,9 USD/ ngöôøi/ naêm. Caùc nhu caàu veà dòch vuï caù nhaân chöa nhieàu, taäp trung chuû yeáu ôû caùc trung taâm kinh teá, caùc thaønh phoá lôùn nhö TP.HCM, Haø Noäi, Ñaø Naüng. Maëc duø trong thôøi gian qua coù moät soá ngaân haøng nhö HSBC, City Bank ñang taát baät nghieân cöùu thò tröôøng, trieån khai heä thoáng kinh doanh baùn leû. Tuy nhieân, do nhöõng haïn cheá trong maïng löôùi hoaït ñoäng neân vieäc trieån khai chuû yeáu dieãn ra ôû caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, TP.HCM. Vaø nhö nhaän ra ñöôïc nhöõng khoù khaên, toán keùm trong vieäc phaùt trieån heä thoáng chi nhaùnh neân coù moät soá NHNNg ñaõ “möôïn” heä thoáng chi nhaùnh caùc NHTM trong nöôùc ñeå phaùt trieån dòch vuï baùn leû thoâng qua caùc hình thöùc hôïp taùc trieån khai dòch vuï, cho vay tín chaáp caù nhaân, chuyeån tieàn nhanh trong nöôùc vaø quoác teá, mua laïi coå phaàn, tham gia hoäi ñoàng quaûn trò, tö vaán phaùt trieån heä thoáng baùn leû… Song vôùi nhöõng haïn cheá taïm thôøi veà tyû leä coå phaàn maø phía ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp naém giöõ thì chieán löôïc thaâm nhaäp vaøo caùc NHTM trong nöôùc ñaõ döøng laïi ôû nhöõng giôùi haïn nhaát ñònh. Do vaäy, vôùi nhöõng lôïi theá trong vieäc am hieåu thò tröôøng ñòa phöông, ñieàu kieän môû chi nhaùnh thuaän lôïi, khaû naêng phaùt trieån maïng löôùi chi nhaùnh roäng khaép seõ laø caùc lôïi theá cho caùc NHTM trong nöôùc chieán lónh thò tröôøng dòch vuï ngaân haøng cho khu vöïc caù nhaân. Gaàn ñaây, caùc NHTM trong nöôùc ñaõ raát chuù troïng ñeán dòch vuï baùn leû daønh cho khu vöïc naøy vaø ñang trong quaù trình taêng toác ñeå taïo ra nhöõng lôïi theá nhaát ñònh nhö soá löôïng chi nhaùnh ôû caùc tænh thaønh trong caû nöôùc khoâng ngöøng taêng leân, heä thoáng maùy ruùt tieàn töï ñoäng (ATM) ñaõ phaùt trieån roäng - 45 - khaép. Ñi tieân phong trong lónh vöïc naøy coù theå keå ñeán caùc NHTM nhö Vietcombank, Agribank, Sacombank, ACB, EAB… Coù theå döï baùo raèng, trong thôøi gian tôùi khu vöïc naøy seõ laø cuoäc caïnh tranh chuû yeáu giöõa caùc NHTM trong nöôùc. 3.2.4.3 Dòch vuï thanh toaùn quoác teá : Hieän nay, do nhöõng quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc haïn cheá caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong vieäc tieáp caän, thu huùt vaø cung caáp dòch vuï cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc, neân caùc NHTM trong nöôùc ñaõ chieám ñöôïc thò phaàn thanh toaùn quoác teá töông ñoái lôùn. Theo ñoù moät soá NHTM trong nöôùc ñaõ taïo ñöôïc uy tín roõ reät trong lónh vöïc naøy nhö Vietcombank, Incombank… Tuy nhieân, trong xu höôùng môû cöûa, khu vöïc naøy seõ laø cuoäc caïnh tranh maïnh meõ giöõa caùc ngaân haøng trong nöôùc vôùi caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Thôøi gian qua, soá löôïng caùc chi nhaùnh NHNNg vaøo Vieät Nam ngaøy caøng nhieàu, coäng vôùi nhöõng ñoøi hoûi khaùch quan töø ñoái taùc nöôùc ngoaøi cuûa caùc doanh nghieäp trong nöôùc, cuõng nhö do nhöõng haïn cheá veà thöông hieäu, uy tín trong xeáp haïng quoác teá, neân thò phaàn thanh toaùn quoác teá cuûa caùc NHTM trong nöôùc daàn bò chia seõ bôûi caùc NHNNg. Caùc NHTM trong nöôùc laø nhöõng ngöôøi thu xeáp caùc khoaûn vay, trong khi ñoù caùc khoaûn thanh toaùn quoác teá coù giaù trò lôùn laïi ñöôïc thöïc hieän qua caùc chi nhaùnh NHNNg. Phaàn ruûi ro nhaát do caùc NHTM trong nöôùc gaùnh, phaàn ngon aên nhaát thì caùc chi nhaùnh NHNNg höôûng. Neáu xeùt treân caû nöôùc thì thò phaàn thanh toaùnh xuaát – nhaäp khaåu cuûa caùc NHTMNN cao hôn so vôùi tyû leä ôû Baûng 3.2 döôùi ñaây. Tuy nhieân, caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng chuû yeáu taäp trung ôû 02 thaønh phoá lôùn laø Haø Noäi vaø TP.HCM. Neáu xeùt rieâng thò tröôøng TP.HCM, moät ñòa baøn ñöôïc ñaùnh giaù laø quy moâ nhaát vaø möùc ñoä caïnh tranh cuõng maïnh meõ nhaát, thò phaàn cuûa caùc NHTMNN ñang coù chieàu höôùng giaûm suùt, töø naêm 2000 ñeán naêm 2004 thò phaàn thanh toaùn xuaát khaåu, nhaäp khaåu laàn löôïc giaûm xaáp xæ 15% vaø 10%. Trong khi - 46 - ñoù, thò phaàn cuûa caùc NHTMCP, caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi khoâng ngöøng taêng leân. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc giaûi thích, moät maët do thaønh phaàn kinh teá tö nhaân ñang ngaøy caøng lôùn maïnh, soá löôïng doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam ngaøy caøng nhieàu, trong khi ñoù soá löôïng DNNN khoâng ngöøng bò thu heïp, maët khaùc ngaøy caøng coù nhieàu khaùch haøng lôùn cuûa caùc NHTMNN, ñaëc bieät laø caùc khoaûn thanh toaùn coù giaù trò lôùn, ñaõ daàn chuyeån sang söû duïng dòch vuï thanh toaùn cuûa caùc chi nhaùnh NHNNg vì nhieàu lyù do khaùc nhau. Baûng 3.2 : Thò phaàn thanh toaùn xuaát – nhaäp khaåu cuûa caùc NHTM treân ñòa baøn TP.HCM qua caùc naêm 2000, 2002, 2004. Ñôn vò tính : phaàn traêm (%) Naêm 2000 Naêm 2002 Naêm 2004 KHOÁI NGAÂN HAØNG Xuaát Nhaäp Xuaát Nhaäp Xuaát Nhaäp 1. NHTM NHAØ NÖÔÙC 65,68 49,73 60,04 44,76 51,16 39,26 2. NHTM COÅ PHAÀN 10,72 25,92 13,08 26,45 16,94 23,85 3. NH LIEÂN DOANH 2,87 2,17 2,54 3,90 3,57 4,57 4. CN NH NÖÔÙC NGOAØI 20,72 22,18 24,35 24,90 28,43 32,32 Toång coäng 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 (Nguoàn : Toång hôïp töø baùo caùo cuûa NHNNVN – CN TP.HCM qua caùc naêm 2000, 2002, 2004) Theo nhaän ñònh cuûa caùc chuyeân gia trong ngaønh ngaân haøng thì lónh vöïc thanh toaùn quoác teá chæ ñöôïc xem laø lónh vöïc “ngon aên” vaø ít ruûi ro khi chuùng ta coù khaúng ñònh ñöôïc uy tín treân tröôøng quoác teá, coù söï am hieåu thò tröôøng, am hieåu caùc nguyeân taéc vaø thoâng leä quoác teáù. Ñaëc ñieåm naøy voán laø theá maïnh cuûa caùc NHNNg, hoï nhaän ñöôïc söï hoã trôï tích cöïc töø ngaân haøng meï voán coù nhieàu kinh nghieäm, nhieàu thoâng tin veà thò tröôøng taøi chính vaø thöông maïi quoác teá. Roõ raøng caùc NHNNg ñaõ baét ñaàu giaønh ñöôïc nhieàu lôïi theá hôn trong lónh vöïc thanh toaùn quoác teá. Vaán ñeà naøy ñaõ ñaët ra nhöõng thaùch thöùc cho caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng ôû nöôùc ta trong vieäc hoaïch ñònh caùc chieán löôïc phaùt trieån kinh doanh. - 47 - 3.2.4.4 Caùc dòch vuï khaùc : Trong xu theá phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng, ngoaøi nhöõng saûn phaåm vaø dòch vuï truyeàn thoáng nhö caáp tín duïng, thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu, dòch vuï kho quyõ thì nhöõng saûn phaåm vaø dòch vuï taøi chính khaùc nhö moâi giôùi chöùng khoaùn, baûo hieåm, quaûn lyù quyõ, tö vaán taøi chính, tö vaán ñaàu tö ñang töøng böôùc phaùt trieån. Hieän taïi nhöõng lónh vöïc naøy coøn nhieàu môùi meõ ôû nöôùc ta, quy moâ thò tröôøng coøn khaù nhoû beù, theo caùc chuyeân gia ngaân haøng thì hieäu quaû hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy khoâng cao, do ñoù trong ngaén haïn söùc caïnh tranh cuûa khu vöïc naøy khoâng lôùn. Tuy nhieân, veà laâu daøi thì möùc ñoä caïnh tranh seõ maïnh meõ hôn vôùi söï tham gia cuûa caùc toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng nhö Coâng ty baûo hieåm, coâng ty taøi chính, coâng ty quaûn lyù quyõ, caùc quyõ ñaàu tö, caùc coâng ty tö vaán taøi chính… Theo kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc cho thaáy, phaân khuùc thò tröôøng ôû khu vöïc naøy seõ döïa treân caùc theá maïnh veà quy moâ, maïng löôùi hoaït ñoäng, chaát löôïng vaø söï ña daïng hoùa caùc saûn phaåm dòch vuï, ñaëc bieät laø möùc ñoä uy tín treân thò tröôøng taøi chính quoác teá. 3.3 Caùc yeáu toá cô baûn aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTMVN : 3.3.1 Trình ñoä quaûn lyù vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc : Nhö baát kyø ngaønh kinh teá, baát kyø lónh vöïc kinh doanh naøo, duø laø doanh nghieäp thuoäc thaønh phaàn kinh teá naøo, yeáu toá con ngöôøi luoân giöõ moät vai troø raát quan troïng trong quaù trình hình thaønh, toàn taïi vaø phaùt trieån. Nguoàn nhaân löïc ñöôïc xem laø taøi saûn quyù giaù nhaát cuûa doanh nghieäp. Khi ñöôïc hoûi trong caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng thì yeáu toá naøo giöõ vai troø quan troïng vaø mang tính chieán löôïc cho söï thaønh coâng cuûa ngaân haøng thì ña soá caùc nhaø quaûn trò, caùc nhaø nghieân cöùu kinh teá ñöôïc tham khaûo yù kieán ñeàu khoâng ngaàn - 48 - ngaïi cho raèng ñoù laø yeáu toá “con ngöôøi”, vaø ñieàu ñoù caøng trôû neân coù yù nghóa trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng. Tieán trình thöïc hieän caùc cam keát hoäi nhaäp quoác teá trong lónh vöïc ngaân haøng maø Vieät Nam ñaõ cam keát, thì khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng phuï thuoäc vaøo moät yeáu toá raát lôùn, ñoù laø nguoàn nhaân löïc. Ñaây laø moät yeáu toá quan troïng goùp phaàn taïo neân hieäu quaû trong caïnh tranh, laøm cho khaùch haøng caûm thaáy ñöôïc toân troïng, caùc giao dòch vôùi ngaân haøng ñöôïc giaûi quyeát nhanh choùng, tieän lôïi vaø an toaøn. Thöïc teá ôû Vieät Nam thôøi gian qua cho thaáy, trong cuoäc ñua thu huùt nguoàn nhaân löïc, töø caùc nhaø quaûn lyù ñeán nhöõng nhaân vieân taäp söï, thì caùc NHTMCP, caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù nhieàu lôïi theá. Trong khi caùc NHTMCP, caùc ngaân haøng coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi naêng ñoäng trong chính saùch ñaõi ngoä, coù chieán löôïc baøi baûn trong phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, naâng cao trình ñoä quaûn lyù thì caùc NHTMNN coøn loay hoay bôûi nhöõng giôùi haïn trong cô cheá tieàn löông, quy trình xeùt duyeät ñôn giaù tieàn löông phaûi qua