Luận văn Đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành tư pháp theo yêu cầu của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

LUẬN VĂN: Đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp theo yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xây dựng Nhà nước pháp quyền đang trở thành một xu thế khách quan tất yếu đối với các quốc gia dân chủ trong thế giới hiện đại, với mục tiêu là xác lập dân chủ, tức là thừa nhận và đảm bảo thực hiện quyền lực của nhân dân. Ở nước ta, Đảng và Nhà nước coi việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp đổi mới của đất nước và là một trong những nhiệm vụ trọng tâm đang ngày càng phát triển cả bề rộng lẫn bề sâu, từ đó khẳng định vị thế của Việt Nam trên thế giới. Trước yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thì vấn đề cấp bách đặt ra là đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức. Chính vì lẽ đó, nhận rõ vai trò của giáo dục, đào tạo, Đảng và Nhà nước ta luôn nhất quán với quan điểm “ con người là nguồn lực quý báu nhất, là trung tâm của sự phát triển. Phát triển giáo dục, đào tạo và khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu. Cũng như nhiều nước, chúng ta đã tạo lập khung pháp lý và những chính sách làm cơ sở cho việc đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rằng mục tiêu đào tạo, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, có năng lực đang gặp nhiều khó khăn, những kết quả đạt được chưa tương xứng với những yêu cầu đặt ra. Đảng ta nhận định: “Công tác tổ chức, cán bộ chậm đổi mới, chưa đáp ứng yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và hiệu lực quản lý, điều hành của Nhà nước trong thời kỳ mới” [13]. Công tác đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức còn dựa vào những định kiến chủ quan, chưa thực sự xuất phát từ yêu cầu công việc, tệ quan liêu, tham nhũng đang thực sự là vấn đề đáng lo ngại. Do vậy chúng ta chứ tích cực phát hiện, đào tạo và bồi dưỡng những cán bộ, công chức có đức, có tài. Để khắc phục những tồn tại hiện nay và đáp ứng những yêu cầu của công cuộc đổi mới, vấn đề cấp bách là phải có chiến lược về con người, trong đó đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ, công chức thực sự trở thành động lực cho sự phát triển của xã hội. Cùng với việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức nói chung thì việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức thanh tra ngành Tư pháp là một vấn đề cấp bách vì nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cán bộ thanh tra là tai mắt của quần chúng” [26, tr.269]. Cán bộ thanh tra của ngành Tư pháp là một bộ phận quan trọng của cán bộ Nhà nước ta nói chung. Trong điều kiện cải cách hành chính, xây dựng một Nhà nước pháp quyền, hướng tới xây dựng nền hành chính dân chủ, trong sạch và từng bước hiện đại hoá thì vai trò đào tạo đội ngũ công chức thanh tra càng có ý nghĩa quan trọng vì công tác thanh tra gắn liền với công tác quản lý nhà nước. Đội ngũ cán bộ thanh tra ngành Tư pháp được hình thành từ khi Bộ Tư pháp được tái lập năm 1982, cùng với sự nghiệp cách mạng của đất nước đội ngũ cán bộ thanh tra ngành Tư pháp đã làm tốt nhiệm vụ của mình. Song do nhiều nguyên nhân: đội ngũ cán bộ còn thiếu; pháp luật điều chỉnh về lĩnh vực này chưa cụ thể, thống nhất; nhận thức về cán bộ ngành thanh tra còn thiếu nhất quán; bản thân cán bộ ngành thanh tra có những đồng chí còn non kém về nghiệp vụ, đạo đức, vì thế còn nhiều hạn chế trong công việc của mình.Vì vậy cần xây dựng được đội ngũ cán bộ thanh tra ngành Tư pháp đủ về số lượng và chất lượng; cần có cơ chế để bảo đảm cho đội ngũ cán bộ đó hoạt động có hiệu quả, hiệu lực. Là một cán bộ thanh tra ngành Tư pháp, bản thân tôi hiểu rất rõ tầm quan trọng của chức năng, nhiệm vụ của ngành mình. Thông qua hoạt động thực tiễn, thông qua nhiều kênh thông tin, tôi thấy được những điểm mạnh, yếu của ngành. Để ngành Tư pháp ngày càng phát triển tôi chọn đề tài: “Đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp theo yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ ngành luật học. 2. Tình hình nghiên cứu Chủ nghĩa Mác-Lênin đã coi cán bộ là một vấn đề chiến lược, V.I.Lênin viết: Trong lịch sử chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiên phong có đủ năng lực tổ chức và lãnh đạo phong trào. Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong tác phẩm: sửa đổi lề lối làm việc, Bác viết: “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “cán bộ tốt thì mọi công việc mới tốt” và còn nhiều những bài viết, nói chuyện của Bác về lĩnh vực cán bộ... Đây là những quan điểm, tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về lĩnh vực đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nói chung và cán bộ thanh tra ngành Tư pháp nói riêng. Tại nước ta trong những năm gần đây, chủ đề nghiên cứu về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức đã có nhiều sự quan tâm của nhiều nhà luật học. Ở mức độ và phạm vi khác nhau, đã có nhiều công trình nghiên cứu được công bố như: Đào tạo bồi dưỡng công chức hành chính Nhà nước tại thành phố Hồ Chí Minh theo yêu cầu cải cách nền hành chính ở nước ta hiện nay của Nguyễn Mạnh Bình, 2001; Cơ sở khoa học của việc đào tạo bồi dưỡng cán bộ chính quyền cơ sở cấp xã của TS. Trần Quang Minh; Cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ công chức của TS. Thang Văn Phúc, TS. Nguyễn Minh Phương. Nxb CTQG, 2005; Xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân của TS Nguyễn Trọng Thóc Nxb CTQG, 2005; Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh với việc giáo dục đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay của TS Hoàng Trang, TS. Phạm Ngọc Anh, Nxb CTQG, 2004; Đổi mới nâng cao chất lượng đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công chức, Nghiên cứu lý luận, số 9 của TS. Nguyễn Hữu Thanh, 2000; Cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân của TS Trần Hậu Thành, Nxb CTQG, 2005; Những vấn đề pháp lý cơ bản của việc đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra nhà nước ở Việt Nam của Luận văn tiến sĩ luật học của Phạm Tuấn Khải; Thực trạng tổ chức và hoạt động thanh tra bộ, ngành, chuyên ngành ở nước ta của Luận văn tiến sĩ Phạm Văn Khanh, 1997 Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đây đã đề cập trực tiếp hoặc gián tiếp đến nhiều nội dung về đào tạo bồi dưỡng công chức theo yêu cầu Nhà nước Pháp quyền ở những mức độ và phạm vi khác nhau, tương ứng với những khoảng thời gian nhất định, giải quyết nhiều vấn đề bức xúc. Tuy nhiên, việc nghiên cứu có hệ thống và tương đối đầy đủ về cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp đến nay vẫn chưa có công trình nào đề cập. 3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của luận văn Mục đích của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp trên toàn quốc từ năm 1982 tới nay, luận văn đề xuất một số quan điểm và giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp theo yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn Để đạt được mục đích nói trên, luận văn có một số nhiệm vụ sau: - Phân tích đặc điểm, vai trò, nhiệm vụ của công chức thanh tra ngành Tư pháp. - Phân tích thực trạng năng lực, chất lượng đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra Tư pháp trên toàn quốc; đưa ra những ưu điểm, khuyết điểm, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm. - Đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ công chức ngành thanh tra trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam và tình hình đổi mới của đất nước ta hiện nay. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Lý luận về đào tạo công chức đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu, nên luận văn chỉ tập trung nghiên cứu, luận giải cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp trên toàn quốc từ năm 1982 tới nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, những quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước về vấn đề đào tạo, bồi dưỡng công chức nói chung và công tác thanh tra nói riêng trên cơ sở xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu của triết học duy vật biện chứng và triết học duy vật lịch sử. Bên cạnh việc sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận văn còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác như: Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, tổng kết thực tiễn... 5. Những đóng góp và ý nghĩa thực tiễn của luận văn. - Làm rõ một số quan điểm về đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra của ngành Tư pháp. - Chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân trong công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp trên toàn quốc từ năm 1982 đến nay. - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp trong thời gian. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Với kết quả đạt được, luận văn góp phần làm phong phú thêm lý luận về công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức nói chung và đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp nói riêng, từ đó giúp cho những công chức đang trực tiếp làm công tác thanh tra trong ngành Tư pháp và những người làm nhiệm vụ quản lý công tác đào tạo, bồi dưỡng rút ra nhận thức chung về vấn đề này để nâng cao chất lượng, hiệu quả trong công tác thanh tra. - Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy về lĩnh vực đào tạo, bồi dưỡng công chức ngành Tư pháp. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có 3 chương, 6 tiết. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC THANH TRA NGÀNH TƯ PHÁP THEO YÊU CẦU CỦA NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CÔNG CHỨC THANH TRA VÀ ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC THANH TRA NGÀNH TƯ PHÁP 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của công chức thanh tra ngành Tư pháp 1.1.1.1. Khái niệm công chức và công chức thanh tra ngành Tư pháp Công chức là một khái niệm mang tính lịch sử, nội dung của nó phụ thuộc vào đặc điểm của mỗi quốc gia. Với những giai đoạn lịch sử nhất định thuật ngữ công chức cũng mang những nội dung khác nhau. Theo kinh nhiệm của các quốc gia đã thực hiện chế độ công chức, thì công chức được hiểu là những công dân được tuyển dụng và bổ nhiệm giữ một công vụ thường xuyên trong một công sở của Nhà nước ở Trung ương hay địa phương, ở trong nước hay ngoài nước, được xếp vào một ngạch và hưởng lương từ ngân sách Nhà nước. Theo Luật Công chức Cộng hoà Liên bang Đức năm 1977 quy định: các công chức Cộng hoà Liên bang Đức đều là những nhân viên làm việc trong các cơ quan nhà nước, trong các cơ quan, tổ chức văn hoá, nghệ thuật, giáo dục và nghiên cứu khoa học quốc gia gồm nhân viên các tổ chức công, nhân viên công tác trong các xí nghiệp nhà nước, các công chức làm việc trong các cơ quan Chính phủ, nhân viên lao động công, giáo viên đại học, giáo viên trung học hay tiểu học, bác sĩ hộ lý bệnh viện, nhân viên lái xe lửa... [2]. Theo Điều lệ tạm thời về công chức nhà nước của nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa công bố ngày 14/8/1993, có hiệu lực kể từ ngày 1/10/1993, công chức nhà nước bao gồm công chức lãnh đạo và không lãnh đạo. Để trở thành công chức mọi người đều phải thông qua một chế độ tuyển dụng hết sức nghiêm ngặt. Chức danh công chức không lãnh đạo gồm: Cán sự, chuyên viên, chuyên viên tổ trưởng, chuyên viên tổ phó, trợ lý chuyên viên nghiên cứu, chuyên viên nghiên cứu, trợ lý chuyên viên thanh tra, chuyên viên thanh tra. Chức danh công chức lãnh đạo gồm: Thủ tướng Quốc vụ viện, Phó Thủ tướng Quốc vụ viện, các thành viên quốc vụ viện; chức trưởng, phó cấp bộ, cấp tỉnh, chức trưởng phó cấp vụ, cấp sở; Trưởng, phó phòng (trong các vụ, sở, huyện); Tổ trưởng, tổ phó; Trưởng, phó cấp xã [40, tr.150]. Ở Pháp công chức gồm những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào làm việc trong các công sở gồm các cơ quan hành chính công quyền và các tổ chức dịch vụ công cộng do nhà nước tổ chức, bao gồm cả trung ương và địa phương nhưng không tính các công chức địa phương thuộc các hội đồng địa phương quản lý [15]. Những thông tin trên cho thấy, phạm vi công chức ở các nước rất khác nhau. Tuy có những điểm khác nhau như vậy nhưng các nước đều có những điểm chung về quan niệm công chức đó là: Thứ nhất, công chức là người được tuyển dụng, bổ nhiệm thông qua các hình thức thi tuyển. Thứ hai, các nước đều giới hạn công chức trong phạm vi bộ máy hành chính nhà nước, được xếp vào ngạch nhất định trong hệ thống thang bậc, ngạch công chức (thể hiện tính thứ bậc, khác biệt của từng vị trí công việc mà công chức thực thi). Ở Việt Nam, khái niệm công chức được hình thành và phát triển liên tục theo tiến trình lịch sử, qua mỗi thời kỳ khác nhau có quan niệm khác nhau về công chức. Điều đáng quan tâm là ngay từ những ngày đầu của chính quyền Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà cũng đã quan tâm tới năng lực chuyên môn và phẩm chất đạo đức của đội ngũ công chức. Đây là tiêu chí có tính chính trị xã hội định hướng cho sự phát triển của nền công vụ và đồng thời là tiêu chuẩn để lựa chọn cán bộ, công chức. Trên cơ sở những quan điểm, tư tưởng, nguyên tắc về một nền công vụ, công chức kiểu mới thể hiện trong Hiến pháp 1946, Quy chế công chức Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà được ban hành theo Sắc lệnh số 76/SL do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ngày 20.5.1950. Bản Quy chế này đặt ra những nguyên tắc cơ bản và tổng hợp các vấn đề công chức. Lần đầu tiên khái niệm công chức đã được đưa vào Quy chế pháp lý của Nhà nước. Tại Điều 1 Sắc lệnh số 76/SL ngày 20.5.1950 quy định công chức là “những công dân Việt Nam được chính quyền nhân dân tuyển để giữ một chức vụ thường xuyên trong các cơ quan Chính phủ, ở trong hay ngoài nước đều là công chức”, theo Quy chế này, trừ những trường hợp riêng biệt do Chính phủ định. Như vậy theo Sắc lệnh 76 thì công chức Việt Nam thời kỳ này có những đặc điểm cơ bản sau: - Công chức phải là công dânViệt Nam được chính quyền nhân dân tuyển chọn. Tức là một người muốn trở thành công chức thì phải qua thi tuyển. - Công chức là những người giữ chức vụ thường xuyên trong cơ quan của Chính Phủ, ở trong nước hay ngoài nước. - Công chức được xếp vào ngạch nhất định và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Có thể khẳng định rằng quan niệm về công chức trong Sắc lệnh 76/SL có nhiều yếu tố hợp lý, phù hợp với quan niệm công chức của nhiều nước trên thế giới: muốn trở thành công chức nhà nước thì phải qua thi tuyển; công chức là người làm việc thường xuyên trong một công sở và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Do hoàn cảnh lịch sử nên Quy chế công chức này được thực hiện không lâu. Nhưng các quy định của Quy chế vẫn là khuôn mẫu về sự điều chỉnh của pháp luật là cơ sở pháp lý bảo đảm cho việc xây dựng một đội ngũ công chức chính quy, hiện đại, mà ngày nay chúng ta cần nghiên cứu vận dụng trong điều kiện mới, điều kiện cải cách nền hành chính nhà nước. Những năm đầu thập kỷ 90, khái niệm công chức được xác định lại theo Nghị định số 169/HĐBT ngày 25/5/1991, tại Điều 1 quy định như sau: “Là công dân Việt Nam được tuyển dụng và bổ nhiệm giữ một công vụ thường xuyên trong một công sở của Nhà nước ở trung ương hay địa phương, ở trong nước hay ngoài nước đã được xếp vào một ngạch, hưởng lương do ngân sách Nhà nước cấp”. Hiện nay, chúng ta thường dùng Cán bộ và Công chức để chỉ những người làm việc trong các cơ quan Nhà nước, hưởng lương từ ngân sách Nhà nước. Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VII và Nghị quyết Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII, từ giữa năm 1993 công việc xây dựng dự án Pháp lệnh cán bộ công chức được tiến hành khẩn trương. Một trong những nội dung khó khăn và phức tạp nhất là xác định phạm vi khái niệm công chức Việt Nam gồm những ai, họ phải hội tụ đủ những tiêu chí nào. Khi cho ý kiến chỉ đạo về dự án Pháp lệnh Công chức do Ban cán sự Đảng Chính phủ trình Bộ Chính trị ngày 25 tháng 8 năm 1995, Bộ Chính trị Trung ương Đảng đã chỉ rõ: Ở nước ta, sự hình thành đội ngũ cán bộ, viên chức có đặc điểm khác các nước. Cán bộ làm việc trong các cơ quan nhà nước, Đảng và đoàn thể là một khối thống nhất trong hệ thống chính trị do Đảng lãnh đạo. Bởi vậy, cần có một pháp lệnh có phạm vi điều chỉnh chung đối với cán bộ trong toàn bộ hệ thống chính trị bao gồm: các công chức nhà nước (trong đó có công chức làm việc ở các cơ quan quân đội, cảnh sát, an ninh,...), cán bộ làm việc chuyên trách trong các cơ quan Đảng, đoàn thể [15, tr.13]. Tiếp thu tinh thần chỉ đạo trên của Bộ Chính trị, Điều 1 Pháp lệnh Cán bộ, công chức 1998 được sửa đổi năm 2003 không đưa ra định nghĩa riêng cho từng khái niệm "cán bộ", "công chức", cũng không đưa ra một định nghĩa chung cho cả nhóm "cán bộ, công chức", mà chỉ quy định: 1. Cán bộ, công chức được quy định tại Pháp lệnh này là công dân Việt Nam, trong biên chế, bao gồm: a) Những người do bầu cử để đảm nhiệm chức vụ theo nhiệm kỳ trong các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương; ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh); ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (sau đây gọi chung là cấp huyện); b) Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; c) Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch công chức hoặc giao giữ một công vụ thường xuyên trong các cơ quan nhà nước ở trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; d) Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào một ngạch viên chức hoặc được giao giữ một nhiệm vụ thường xuyên trong đơn vị sự nghiệp của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội; đ) Thẩm phán Tòa án nhân dân, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân. e) Những người được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc được giao nhiệm vụ thường xuyên làm việc trong các cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân quốc phòng; làm việc trong các cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên nghiệp; g) Những người do bầu cử để đảm nhiệm chức vụ theo nhiệm kỳ trong Thường trực Hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân; Bí thư, Phó bí thư Đảng ủy; người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã); h) Những người được tuyển dụng, giao giữ một chức danh chuyên môn nghiệp vụ thuộc ủy ban nhân dân cấp xã. 2. Cán bộ, công chức quy định tại các điểm a, b, c, đ, e, g và h khoản 1 điều này được hưởng lương từ ngân sách nhà nước; cán bộ, công chức quy định tại điểm d khoản 1 điều này được hưởng lương từ ngân sách nhà nước và các nguồn thu sự nghiệp theo quy định của pháp luật [42]. Như vậy, Điều 1 Pháp lệnh cán bộ, công chức chưa đưa ra được căn cứ để phân biệt được rõ đâu là công chức và đâu là cán bộ. Mặt khác, thuật ngữ "cán bộ" vốn có nội hàm rất rộng, không xác định theo ý nghĩa thông dụng từ ngôn từ tiếng Việt: Mọi người làm việc công, hoặc người có thẩm quyền, hoặc người lãnh đạo ở một cương vị cao, thấp bất kỳ, không chỉ trong bộ máy nhà nước, mà cả trong các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội khác đều có thể được gọi là "cán bộ". Tuy nhiên, quy định trên cũng là cơ sở pháp lý quan trọng tách viên chức sự nghiệp với công chức hành chính, nhưng dường như coi công chức bao hàm cả viên chức (xem khoản 2). Trên cơ sở quy định tại Điều 1 Pháp lệnh cán bộ, công chức, cũng như suy ra từ quan niệm về viên chức trước đây, thì cán bộ, công chức, viên chức có ba đặc điểm chung: là công dân Việt Nam, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Điều 1 Pháp lệnh cũng chỉ rõ mỗi cán bộ, công chức, viên chức có phương thức riêng để được vào làm việc trong cơ quan, tổ chức nhà nước và xã hội. Căn cứ Pháp lệnh năm 2003 sửa đổi, bổ sung một số điều Pháp lệnh cán bộ, công chức năm 1998, ngày 10/10/2003, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 117/2003/NĐ-CP về tuyển dụng, sử dụng và quản lý cán bộ, công chức trong các cơ quan nhà nước. Theo đó, Điều 2 của Nghị định quy định về công chức như sau: Công chức nói tại nghị định này là công dân Việt Nam, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước được quy định tại điểm b, điểm c, điểm e khoản 1, Điều 1 của Pháp lệnh cán bộ, công chức, làm việc trong các cơ quan nhà nước, lực lượng vũ trang, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội sau đây: 1. Văn phòng Quốc hội; 2. Văn phòng Chủ tịch nước; 3. Các cơ quan hành chính nhà nước ở trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; 4. Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân các cấp; 5. Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài; 6. Đơn vị thuộc Quân đội nhân dân và Công an nhân dân; 7. Bộ máy giúp việc thuộc tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện. Cũng theo quy định tại khoản 2 Điều 2 Nghị định số 114/2003/NĐ-CP ngày 10 tháng 10 năm 2003 của Chính phủ về cán bộ, công chức xã, phường, thị trấn, lần đầu tiên trong pháp luật nước ta có quy định về công chức xã, phường, thị trấn. Theo quy định của Nghị định này, công chức xã, phường, thị trấn (gọi chung là cấp xã) được hiểu là những người được tuyển dụng, giao giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc ủy ban nhân dân cấp xã (gọi chung là công chức cấp xã), gồm các chức danh sau đây: 1. Trưởng công an (nơi chưa bố trí lực lượng công an chính quy); 2. Chỉ huy trưởng quân sự; 3. Văn phòng - Thống kê; 4. Địa chính - Xây dựng; 5. Tài chính - Kế toán; 6. Tư pháp - Hộ tịch; 7. Văn hóa - Xã hội. Đối chiếu Điều 2 Nghị định số 117/2003/NĐ-CP, khoản 2 Điều 2 Nghị định số 114/2003/NĐ-CP chúng ta thấy rằng, phạm vi khái niệm công chức quy định tại Điều 2 Nghị định số 117, khoản 2 Điều 2 Nghị định số 114 không bao gồm những người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp và bổ sung thêm những người làm việc trong bộ máy giúp việc thuộc tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện, những người giữ các chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn. Nghị định số 117/2003/NĐ-CP ngày 10 tháng 10 năm 2003 của Chính phủ về việc tuyển dụng, sử dụng và quản lý cán bộ, công chức trong các cơ quan nhà nước phân loại công chức cũng theo trình độ đào tạo, vị trí công tác. Điểm mới của Nghị định này còn phân công chức theo ngạch công chức: Theo trình độ đào tạo, công chức được phân thành ba loại: 1) Công chức loại A là người được bổ nhiệm vào ngạch yêu cầu trình độ đào tạo chuyên môn giáo dục đại học và sau đại học; 2) Công chức loại B là người được bổ nhiệm vào ngạch yêu cầu trình độ đào tạo chuyên môn giáo dục nghề nghiệp; 3) Công chức loại C là người được bổ nhiệm vào ngạch yêu cầu trình độ đào tạo chuyên môn dưới giáo dục nghề nghiệp. Theo Thông tư số 09/2004/TT-BNV ngày 19 tháng 2 năm 2004 hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 117/2003/NĐ-CP ngày 10 tháng 10 năm 2003 của Chính phủ về việc tuyển dụng, sử dụng và quản lý cán bộ, công chức trong các cơ quan nhà nước, công chức loại A được hiểu là những người được bổ nhiệm vào ngạch yêu cầu trình độ đào tạo chuyên môn giáo dục đại học và sau đại học bao gồm: cao đẳng, đại học, thạc sĩ, tiến sĩ. Theo vị trí công tác, công chức được phân ra làm hai loại: 1) Công chức lãnh đạo, chỉ huy; 2) Công chức chuyên môn, nghiệp vụ. Theo ngạch công chức, công chức được phân thành năm loại : 1) Công chức ngạch chuyên viên cao cấp và tương đương trở lên; 2) Công chức ngạch chuyên viên chính và tương đương; 3) Công chức ngạch chuyên viên và tương đương; 4) Công chức ngạch cán sự và tương đương; 5) Công chức ngạch nhân viên và tương đương. Việc phân loại công chức theo Nghị định số 117 như đã trình bày, là việc làm có ý nghĩa thiết thực về mặt lý luận và thực tiễn đối với việc cơ cấu, quy hoạch, quản lý công chức trong hoạt động công vụ. Trên cơ sở cách phân loại này để có những tiêu chí khác nhau trong việc đánh giá, sử dụng, đề bạt, xử lý công chức vi phạm một cách thích hợp, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Trên cơ sở những vấn đề đã nêu, kết hợp điểm b, c, e khoản 1 và 2 Điều 1 Pháp lệnh Cán bộ, công chức và khoản 1 Điều 2, Điều 4 Nghị định số 117, khoản 2 Điều 2 Nghị định số 114, chúng ta có thể rút ra một định nghĩa đầy đủ hơn về công chức "theo tinh thần" của Pháp lệnh hiện hành như sau: Công chức Việt Nam là công dân Việt Nam, được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch hoặc được giao giữ một công vụ (được giao nhiệm vụ thường xuyên), được phân loại theo trình độ đào tạo, ngành chuyên môn, vị trí công tác trong các cơ quan, tổ chức của Nhà nước, bộ máy giúp việc của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, mỗi ngạch thể hiện chức và cấp về chuyên môn nghiệp vụ, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Qua định nghĩa trên, chúng ta rút ra ba yếu tố căn bản gắn liền với công chức nước ta đó là: - Được tuyển dụng, bổ nhiệm hoặc giao giữ một công vụ thường xuyên trong công sở nhà nước, cơ quan, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội. Đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân làm theo nhiệm kỳ, còn công chức có thể thực thi công vụ suốt đời. - Được xếp vào ngạch của “tính nghề nghiệp” công chức, bậc hưởng lương do nhà nước quy định. Điều đó thể hiện tính chất ổn định của công chức. Bởi vì, muốn xếp vào ngạch thì phải có tiêu chuẩn. Đây là yếu tố quan trọng nhất để xác định công chức và không công chức - yếu tố chỉ phát sinh ở chế độ có bộ máy công quyền. - Được hưởng lương từ ngân sách nhà nước, nghĩa là được bao cấp. Đây là một tiêu chí quan trọng để phân biệt công chức với viên chức. Vì lương của viên chức chỉ lấy một phần từ ngân sách nhà nước, còn lại là từ nguồn thu sự nghiệp của đơn vị. Tóm lại, trên con đường hoàn thiện, phạm vi khái niệm công chức của nước ta trải qua nhiều bước phát triển, mỗi bước đều phải phù hợp với đòi hỏi khách quan của các điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội hay nói cách khác, bị quy định bởi những điều kiện khách quan đó. Đồng thời cũng bị chi phối bởi nhận thức chủ quan của cơ quan lãnh đạo, nhà lập pháp trong từng thời kỳ, trong đó nhân tố chủ quan vẫn là cơ bản, có ý nghĩa quyết định. Khái niệm công chức thanh tra ngành Tư pháp: Để hiểu rõ hơn về công chức thanh tra ngành Tư pháp trước tiên cần hiểu rõ “khái niệm thanh tra Tư pháp” với ý nghĩa chung nhất. Khái niệm thanh tra Tư pháp cũng được hiểu trong khái niệm chung về thanh tra. Thanh tra (inspect) xuất phát từ gốc la tinh (Inspecture) có nghĩa là “nhìn vào bên trong”, chỉ sự kiểm tra, xem xét từ bên trong vào họat động của một đối tượng nhất định; “ là sự kiểm soát, kiểm kê đối tượng bị thanh tra”. Theo từ điển tiếng Việt năm 2008 thanh tra là kiểm soát, xem xét tại chỗ của địa phương, cơ quan, xí nghiệp. Với nghĩa này, thanh tra là kiểm soát, xem xét tại chỗ của địa phương, cơ quan, xí nghiệp. Với nghĩa này, thanh tra là kiểm soát nhằm phát hiện và ngăn chặn những gì trái với quy định. Thanh tra thường đi kèm với chủ thể nhất định như đoàn thanh tra, người làm nhiệm vụ thanh tra, thanh tra viên và được đặt trong phạm vi hoạt động nhất định. Trong các văn bản pháp luật và thực tiễn quản lý của nước ta, cụm từ “ thanh tra kiểm tra” được sử dụng để chỉ hoạt động không thể thiếu của quản lý nhà nước nhằm hướng đối tượng quản lý theo mục tiêu nhất định. Thanh tra Tư pháp vừa được dùng với ý nghĩa là hoạt động thanh tra trong lĩnh vực quản lý nhà nước của ngành Tư pháp đồng thời vừa là một khái niệm gọi tên các cơ quan thanh tra trong ngành Tư pháp. Ở Việt Nam, ngành Tư pháp là các cơ quan thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp và Sở Tư pháp. Điều này hoàn toàn khác với khái niệm “ tư pháp” để chỉ đến hệ thống các cơ quan toà án và các hoạt động liên quan đến xét xử, tranh tụng tại toà án. Thanh tra Tư pháp được tổ chức và hoạt động thuộc lĩnh vực chuyên ngành Tư pháp. Thanh tra Tư pháp cũng có nhiệm vụ, quyền hạn chung của các cơ quan thanh tra Nhà nước, bên cạnh đó có nhiệm vụ, quyền hạn và đặc thù riêng của nganh Tư pháp. Nghị định số 74/2007/NĐ – CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính phủ đã quy định chức năng, nhiệm vụ và tổ chức hoạt động của thanh tra Tư pháp trong đó quy định nhiệm vụ, quyền hạn của thanh tra Bộ Tư pháp, nhiệm vụ quyền hạn của thanh tra Sở Tư pháp. Công chức thanh tra xác định rõ vị trí chức danh các ngạch công chức. Trong tổ chức thanh tra có chức danh thanh tra viên và các chức danh công chức hành chính khác. Chức danh thanh tra viên đã được khẳng định trong hệ thống chức danh công chức nhà nước, đã được xây dựng tiêu chuẩn nghiệp vụ chung cho từng cấp thanh tra viên. Theo quy định của Điều 31 Luật Thanh tra năm 2004 thì tiêu chuẩn chung của Thanh tra viên phải có đủ các tiêu chuẩn sau đây: a) Trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; có phẩm chất đạo đức tốt, có ý thức trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, công minh, khách quan; b) Tốt nghiệp đại học, có kiến thức quản lý nhà nước và kiến thức pháp luật; đối với Thanh tra viên chuyên ngành còn phải có kiến thức chuyên môn về chuyên ngành đó; c) Có nghiệp vụ thanh tra; d) Có ít nhất hai năm làm công tác thanh tra đối với người mới được tuyển dụng vào ngành thanh tra (không kể thời gian tập sự); nếu là cán bộ, công chức công tác ở cơ quan, tổ chức khác chuyển sang cơ quan thanh tra nhà nước thì phải có ít nhất một năm làm công tác thanh tra. Thanh tra viên Tư pháp ngoài việc tuân thủ các quy định chung theo tiêu chuẩn của luật Thanh tra còn có tiêu chuẩn riêng được quy định theo Nghị định số 74/2007/NĐ – CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính Phủ được quy định như sau: a) Thanh tra viên Tư pháp (sau đây gọi tắt là Thanh tra viên) là công chức được bổ nhiệm vào ngạch thanh tra để thực hiện nhiệm vụ thanh tra. b) Thanh tra viên phải là cử nhân luật hoặc tốt nghiệp đại học chuyên ngành khác và có kiến thức pháp luật trong các lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp và đáp ứng tiêu chuẩn chung của Thanh tra viên theo quy định tại Điều 31 của Luật Thanh tra. c) Thanh tra viên được hưởng chế độ, chính sách và được bảo đảm các điều kiện cần thiết cho hoạt động thanh tra theo quy định của pháp luật. Như vậy, công chức thanh tra Tư pháp làm việc trong cơ quan thanh tra ngành Tư pháp theo chức danh, công việc phù hợp với những tiêu chuẩn cụ thể mà pháp luật quy định. Trong hoạt động thanh tra, Thanh tra viên Tư pháp có các quyền được sử dụng theo pháp luật quy định như NĐ số 76/2006/NĐ - CP ngày 02/8/2006, Nghị định Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp và Nghị định số 74/2007/NĐ - CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính phủ quy định về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Tư pháp. 1.1.1.2. Đặc điểm công chức Thanh tra ngành Tư pháp Đối với cán bộ công chức thanh tra trước hết phải có đầy đủ tiêu chuẩn chung của một cán bộ, công chức và tiêu chuẩn riêng do đặc thù của hoạt động thanh tra Tư pháp. Trong các tổ chức Thanh tra nhà nước, các chức danh cán bộ, công chức khác như chuyên viên, cán sự... áp dụng các tiêu chuẩn nghiệp vụ của công chức đó. Xét về mặt lý luận và quá trình hình thành và phát triển công chức thanh tra ở nước ta và một số nước trên thế giới, do tổ chức và hoạt động thanh tra nên hình thành những nét đặc thù của công chức thanh tra, công chức thanh tra ngành Tư pháp cũng không nằm ngoài những đặc trưng này. Cụ thể những đặc trưng đó là: tính quyền lực, tính độc lập, tính tổng hợp chuyên sâu. a) Đội ngũ công chức thanh tra ngành Tư pháp mang tính quyền lực Nói chung công chức nhà nước đều thực thi quyền lực nhà nước trong phạm vi chức danh được giao. Riêng công chức được giao nhiệm vụ xem xét, kiểm soát việc thi hành pháp luật của đối tượng quản lý, kết luận đúng sai, quy trách nhiệm, có biện pháp ngăn ngừa, xử lý, kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý có vi phạm. Như vậy, chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của thanh tra viên khác với công chức hành chính khác, nó kiểm soát việc thực thi công vụ của công chức hành chính và không làm thay chức trách của công chức chuyên môn. Trong khi thi hành công vụ, công chức thanh tra Tư pháp được nhà nước giao một số quyền và chịu trách nhiệm cá nhân về sử dụng các quyền đó. b) Đội ngũ công chức thanh tra Tư pháp được nhà nước đảm bảo các điều kiện cần thiết, quyền lợi chính đáng để có khả năng và yên tâm thực thi công vụ Để thực hiện công vụ, người công chức nói chung và công chức thanh tra tư pháp nói riêng được nhà nước cung cấp các điều kiện cần thiết để tiến hành thực thi công vụ, các điều kiện về cơ sở vật chất như: trụ sở, phương tiện, điều kiện làm việc... Họ được sử dụng các quyền lợi vật chất và tinh thần như hưởng lương từ ngân sách nhà nước tương xứng với chức trách và công việc, nhận các loại trợ cấp, phụ cấp bằng tiền hoặc hiện vật và có lương hưu khi đủ thời gian cống hiến cho nền công vụ, được khen thưởng khi có công lao xứng đáng. Sự bảo đảm quyền lợi cho nguồn nhân lực này có tính ổn định, lâu dài. Trong thực tế là suốt đời nếu như công chức thanh tra Tư pháp không vi phạm kỷ luật hoặc bị thải hồi hoặc bị truy tố trước pháp luật. c) Là lực lượng mang tính độc lập Do chức trách, nhiệm vụ trong công tác thanh tra, kiểm tra, không chỉ xem xét, đánh giá sự việc đúng hay sai để kiến nghị, đề xuất cách giải quyết, mà còn đấu tranh bảo vệ lợi ích của nhà nước, các quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân. Cần kiên quyết bảo vệ lợi ích của nhà nước, các quyền và lợi ích hợp pháp của các cơ quan, tổ chức và công dân. Cần kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện tham nhũng, gây tổn hại tài sản xã hội chủ nghĩa và xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của công dân nên đòi hỏi thanh tra viên phải chủ động quyết đoán, tự chịu trách nhiệm và lựa chọn hành động của mình một cách đúng đắn, không vi phạm pháp luật; trong hoạt động thanh tra công chức thanh tra chỉ tuân theo pháp luật, bảo đảm tính khách quan, trung thực trong việc đánh giá hoạt động của đối tượng thanh tra, từ đó hoạt động thanh tra và công chức thanh tra Tư pháp đòi hỏi phải có tính độc lập. d) Đội ngũ công chức thanh tra Tư pháp mang tính tổng hợp và chuyên ngành sâu Hoạt động thanh tra gắn liền với hoạt động của chủ thể quản lý, thanh tra đánh giá hiệu quả lao động của đối tượng quản lý. Nó được tổ chức theo nguyên tắc quản lý theo ngành, lĩnh vực kết hợp theo địa phương. Do vậy, để thực hiện được chức trách, nhiệm vụ của mình, đòi hỏi công chức thanh tra nói chung và công chức thanh tra Tư pháp nói riêng phải có kiến thức tổng hợp, đồng thời hiểu sâu về chuyên môn, nghiệp vụ của ngành và lĩnh vực; chức năng, nhiệm vụ của cấp hành chính và chức trách, nhiệm vụ của công chức hành chính. Những đặc tính trên đây cũng là mực chính để phân biệt hoạt động của công chức thanh tra với hoạt động của các công chức hành chính khác. Đồng thời, đó chính là yếu tố quan trọng khi nghiên cứu đổi mới tổ chức, hoạt động thanh tra cũng như việc nghiên cứu xây dựng đội ngũ công chức, quy chế công vụ ngành Tư pháp phù hợp yêu cầu đổi mới chung của Đảng và nhà nước. 1.1.2. Khái niệm đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra Tư pháp. Nội dung, hình thức, phương pháp đào tạo 1.1.2.1. Khái niệm đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra Tư pháp Khái niệm đào tạo: Theo từ điển Tiếng Việt năm 2008 trang 369 - Nhà xuất bản Đà Nẵng “đào tạo là làm cho trở thành người có năng lực theo những tiêu chuẩn nhất định”. Do vậy, có thể hiểu rằng, đào tạo là một quá trình truyền thụ kiến thức mới để cán bộ thông qua đào tạo có văn bằng cao hơn trình độ trước đó. Đào tạo có quan hệ mật thiết với giáo dục. Giáo dục là sự dạy dỗ đối với con người, nhằm cung cấp và chuyển giao một khối lượng kiến thức nhất định, các giá trị văn hoá, chuẩn mực xã hội để làm cho người trở thành thành viên hợp cách của xã hội. Đào tạo là giáo dục chuyên sâu, là quá trình học tập của con người để có kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng làm việc trong lĩnh vực nhất định, ở một trình độ nhất định. Đào tạo có những đặc điểm sau: - Là quá trình tổ chức học tập có hệ thống. Đào tạo được tổ chức theo một quy trình cụ thể, với những bước đi, thời gian thích hợp, có nội dung, chương trình đào tạo và yêu cầu đặt ra đối với giảng viên, học viên theo từng giai đoạn, được đánh giá qua các bài giảng, sự tiếp thu, các bài kiểm tra, thi tốt nghiệp... các yếu tố trong quá trình đào tạo nói trên tác động qua lại lẫn nhau tạo nên một chỉnh thể thống nhất. Tính thống nhất là đặc điểm không thể thiếu được của đào tạo; - Tạo sự biến đổi về chất sau quá trình học tập. Đào tạo cán bộ, công chức không những giúp cho cán bộ, công chức phát triển năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra mà còn trang bị những phương pháp, kỹ năng tạo nền móng cho cán bộ, công chức tiếp thu những kiến thức mới, trí tuệ nhân loại, đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng của xã hội. Một cách cụ thể hơn, đào tạo được xem như một quá trình làm cho người ta “trở thành người có năng lực theo những tiêu chuẩn nhất định” [41, tr.29]. Khái niệm bồi dưỡng: Bồi dưỡng theo từ điển tiếng Việt năm 2008 trang 107 “Bồi dưỡng là tăng thêm năng lực hoặc phẩm chất”. Như vậy, bồi dưỡng là quá trình làm tăng thêm về trình độ hiểu biết, tư cách đạo đức, phẩm chất chính trị của con người. Bồi dưỡng nhằm mục đích bổ sung kiến thức, thông qua quá trình bồi dưỡng sẽ giúp cho đối tượng được bồi dưỡng nâng dần trình độ, chất lượng công tác đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, bồi dưỡng chưa tạo bước ngoặt căn bản trong trình độ, kỹ năng nghiệp vụ cán bộ. Như vậy, khái niệm đào tạo và bồi dưỡng rất gần nhau, trong đào tạo đã bao hàm nghĩa bồi dưỡng, nó khác với bồi dưỡng ở chỗ đào tạo chỉ quá trình trang bị những kiến thức, kỹ năng mới mà trước đó người công chức chưa được đào tạo. Một cách cụ thể hơn, người ta cho rằng, bồi dưỡng là quá trình nâng cao trình độ chuyên môn, kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp một cách thường xuyên, quá trình tăng cường năng lực nói chung trên cơ sở kiến thức, kỹ năng đã được đào tạo. Thông thường, hoạt động công vụ, bồi dưỡng có nhiệm vụ cập nhật trang bị thêm, trang bị mới kiến thức, kỹ năng thái độ cho cán bộ, công chức để thực hiện tốt hơn, hiệu quả hơn nhiệm vụ được giao. Việc tách bạch khái niệm đào tạo và bồi dưỡng riêng rẽ chỉ để tiện cho việc phân tích sự giống và khác nhau giữa đào tạo và bồi dưỡng. Thực tế xét theo khung cảnh đào tạo, bồi dưỡng công chức thì trong đào tạo đã bao hàm việc bồi dưỡng. Xét về mặt thời gian, đào tạo thường có thời gian dài hơn, thường là từ một năm học trở lên. Về bằng cấp thì đào tạo có bằng cấp hoặc chứng chỉ chứng nhận trình độ đã được đào tạo, còn bồi dưỡng thường chỉ có chứng chỉ chứng nhận đã học qua khoá bồi dưỡng. Như vậy vấn đề đào tạo, bồi dưỡng cán bộ không chỉ được hiểu qua một khoá hay một vài khoá khác nhau của trường lớp nào đó, mà là cả một quá trình bồi dưỡng của từng cán bộ, giữa những kiến thức được bổ sung từ cả lý luận và thực tiễn. Công tác đào tạo, bồi dưỡng phải chú ý cả các mặt chính trị và tư cách, kiến thức và khả năng sáng tạo vận dụng vào thực tiễn. Đào tạo, bồi dưỡng công chức nói chung và công chức thanh tra Tư pháp nói riêng được xác định là một quá trình có kế hoạch làm biến đổi thái độ, kiến thức hoặc kỹ năng thông qua việc học tập rèn luyện để làm việc có hiệu quả trong một hoạt động hay trong trong một loạt các hoạt động nào đó. Như vậy đào tạo, bồi dưỡng chính là việc tổ chức những cơ hội cho người ta học tập, nhằm giúp tổ chức đạt được mục tiêu của mình bằng việc tăng cường năng lực, làm gia tăng giá trị của nguồn lực cơ bản quan trọng nhất là con người, là cán bộ, công chức làm việc trong tổ chức. Với quan niệm như vậy thì đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra Tư pháp nhằm hướng tới các mục tiêu sau: - Phát triển năng lực công chức và nâng cao khả năng làm việc thực tiễn của họ; - Giúp công chức phát triển để có thể đáp ứng được nhu cầu nhân lực trong tương lai của tổ chức. 1.1.2.2. Mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp Là những dự kiến về kết quả của quá trình đào tạo trong một thời gian nhất định. Mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng có ý nghĩa chỉ đạo, định hướng cho quá trình hoạt động đào tạo, bồi dưỡng. Chất lượng đào tạo, bồi dưỡng phụ thuộc vào mục tiêu. Theo Quyết định 40/2006/QĐ - TTg ngày 15/02/2006 về phê duyệt Kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức giai đoạn 2006 – 2010, mục tiêu là: trang bị, nâng cao kiến thức, năng lực quản lý, điều hành và thực thi công vụ cho đội ngũ công chức hành chính nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức chuyên nghiệp, có phẩm chất tốt và đủ năng lực thi hành công vụ, tận tụy phục vụ đất nước và phục vụ nhân dân. Đó là mục tiêu chung của Đảng và Nhà nước đã đề ra đối với công chức nói chung. Tuy nhiên, do đặc thù của Thanh tra Tư pháp ngoài việc tuân thủ mục tiêu chung còn có mục tiêu đào tạo riêng căn cứ vào những tiêu chí sau: - Thường xuyên chú trọng nâng cao trình độ, năng lực, phẩm chất cho cán bộ, công chức thanh tra viên để phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, trung thành với nhà nước xã hội chủ nghĩa, tận tâm phục vụ nhân dân, bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân, lợi ích quốc gia. - Phấn đấu đến năm 2015, 100% công chức thanh tra ngành Tư pháp được trang bị kỹ năng nghiệp vụ theo yêu cầu công vụ và có khả năng hoàn thành có chất lượng nhiệm vụ được giao; trang bị kiến thức về văn hoá công sở; trách nhiệm và đạo đức công chức thanh tra cho công chức các ngạch thanh tra. - Xây dựng quy hoạch cán bộ, điều chỉnh cán bộ sao cho hợp lý, từng bước trẻ hoá đội ngũ cán bộ, thanh tra viên bảo đảm tính kế thừa, tính liên tục, đổi mới công tác quản lý cán bộ, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. - Coi trọng và khẩn trương đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, thanh tra viên đương chức và kế cận; kết hợp việc học tập ở trường với việc rèn luyện, học tập công tác thực tế theo quy trình chặt chẽ, mạnh dạn bố trí cán bộ vào những cương vị đòi hởi sự phấn đấu cao hơn trên cơ sở thường xuyên kiểm tra, tạo điều kiện thuận lợi cho họ cống hiến và trưởng thành ngang tầm nhiệm vụ được giao. Như vậy, căn cứ vào mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức thanh tra Tư pháp phải đạt mục tiêu sau: Thứ nhất, trang bị cho đội ngũ công chức thanh tra có năng lực để thực hiện công việc của họ Thứ hai, đảm bảo trang bị đủ kiến thức theo quy định theo tiêu chuẩn cho thanh tra viên, thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp. Tạo điều kiện cho công chức thanh tra có khả năng triển khai và thực hiện công tác điều hành quản lý Thứ ba, nâng cao nghiệp vụ, chuyên môn, kỹ năng trong quá trình thực thi pháp luật. Ngày nay, đào tạo, bồi dưỡng không còn được coi như là hoạt động giáo dục thuần tuý. Mà đào tạo được sử dụng như một công cụ chủ yếu để thực hiện triển khai trên thực tế cải cách nền hành chính, nhằm đáp ứng các yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Có thể nói rằng, xác định đúng đắn mục tiêu đào tạo công chức thanh tra ngành Tư pháp có ý nghĩa hết sức quan trọng cả lý luận và thực tiễn. Vì có đặt ra được mục tiêu đúng đắn mới đào tạo ra những công chức thanh tra tinh thông về chuyên môn, nghiệp vụ, giúp cơ quan lãnh đạo và quản lý vừa kiểm tra được công tác chấp hành pháp luật của các cơ quan thuộc quyền quản lý của Bộ Tư pháp Dó đó, việc đặt ra mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng là cơ sở cho việc đặt ra các nguyên tắc, phạm trù, nội dung, phương tiện của quá trình đào tạo, bồi dưỡng hướng tới tương lai. Việc xác định không chính xác hay phiến diện, sai lầm về mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng đều ảnh hưởng, tác động tới chất lượng tốt hay xấu của công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra Tư pháp. 1.1.2.3. Nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp Nội dung đào tạo là một yếu tố quan trọng của công tác đào tạo, bồi dưỡng trên cơ sở mục tiêu và đồng thời xuất phát từ nhu cầu đặc điểm của đối tượng. Xác định, phân loại đối tượng trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức thanh tra Tư pháp là một việc làm có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác đào tạo, bồi dưỡng. Nó sẽ khắc phục tình trạng bồi dưỡng tràn lan, làm cho công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phù hợp với địa chỉ cần sử dụng. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm tình hình của ngành. Kiến thức cần đào tạo bồi dưỡng không phải là những nội dung đã được đào tạo đối với công chức khi được tuyển dụng. Do đó phạm vi nội dung đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra thanh tra ngành Tư pháp nói riêng phải có quan điểm chung bao gồm: - Về chính trị: đào tạo kiến thức về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính sách của Đảng. Những nội dung này bảo đảm cho công chức thanh tra Tư pháp trở thành những người trung thành với Tổ quốc, với chủ nghĩa xã hội - Về nghiệp vụ công tác thanh tra: đây là nội dung quan trọng trong chương trình. Phần này chiếm tỷ lệ lớn, tập trung vào các vấn đề nảy sinh thường xuyên trong công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo bao gồm những vấn đề sau: + Quy trình tổ chức, triển khai một cuộc thanh tra giải quyết khiếu nại, tố cáo; + Công tác Trưởng đoàn thanh tra; + Quy trình tổ chức cuộc thanh tra trong phạm vi rộng, liên quan đến nhiều ngành, nhiều địa phương; + Thu thập, thẩm tra, xác minh chứng cứ trong thanh tra kinh tế - xã hội; + Tiếp dân, nhận các khiếu nại, tố cáo trong giải quyết, tố cáo của công dân; + Kỹ thuật xây dựng các văn bản trong quá trình thanh tra (lập các loại biên bản, yêu cầu kết luận, kiến nghị, quyết định); + Sử dụng quyền hạn của Trưởng đoàn thanh tra, thanh tra viên; + Kinh nghiệm xử lý các tình huống trong thanh tra; + Tâm lý đối tượng thanh tra; + Các khoa học kinh tế vận dụng công tác thanh tra; + Các biện pháp bảo đảm thi hành kết luận, kiến nghị, quyết định của Đoàn thanh tra; - Về pháp luật: xuất phát từ yêu cầu thực hiện trách nhiệm của mình, trong điều kiện hiện nay để có thể hoàn thành trách nhiệm phát hiện những sai lệch trong quá trình tổ chức thực hiện và chấp hành chính sách, pháp luật. Công chức thanh tra nói chung và công chức thanh tra ngành Tư pháp nói riêng không thể không trang bị những kiến thức của khoa học pháp luật. Đây là nội dung cơ bản nhất, bắt buộc phải có và chiếm tỷ lệ đáng kể trong chương trình. Tuy nhiên, nội dung cần chọn, tập trung vào những vấn đề pháp lý cơ bản nhất, bao gồm: + Khái quát những vấn đề chung về Nhà nước và pháp luật: lịch sử ra đời của Nhà nước, bản chất, đặc điểm của Nhà nước, bản chất pháp luật, các kiểu nhà nước và các hệ thống pháp luật; + Khái quát những vấn đề chung về các ngành Luật ở nước ta như luật hành chính, luật hình sự, luật quốc tế, luật dân sự... (khái niệm, đối tượng, phạm vi điều chỉnh, nội dung cơ bản); + Nội dung cơ bản một số văn bản pháp luật hành chính: bộ luật hình sự, Luật dân sự, luật hành chính, Bộ luật tổ tụng hình sự, Bộ luật lao động, luật đất đai, luật ngân sách, Pháp lệnh kế toán thống kế, pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính; - Hệ thống những văn bản pháp luật về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, văn bản về chuyên ngành Tư pháp + Luật thanh tra và các văn bản hướng dẫn thi hành, một số quy định về thanh tra chuyên ngành trong các lĩnh vực; + Luật khiếu nại, tố cáo và các văn bản hướng dẫn thi hành. Một số quy định về quản lý khiếu nại, tố cáo; + Pháp lệnh chống tham nhũng và các văn bản hướng dẫn thi hành; + Có thể giới thiệu thêm một số nét về tố cáo và hoạt động của các tổ chức thanh tra, chống tham nhũng, giải quyết khiếu nại hành chính ở một số nước trên thế giới; + Giới thiệu Nghị định số 76/2006/NĐ - CP ngày 02/8/200 quy định về “xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp”; Nghị định số 74/2007/NĐ - CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính phủ quy định về “tổ chức và hoạt động của Thanh tra Tư pháp”. - Về quản lý nhà nước và kinh tế: nội dung bao gồm những vấn đề cơ bản về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, vai trò và một số chính sách trong quản lý kinh tế của nhà nước ta; vị trí vai trò của các đoàn thể quần chúng, tổ chức, hoạt động của hệ thống thanh tra Nhà nước + Khái quát cơ cấu tổ chức, đặc điểm, tính chất và nguyên tắc của bộ máy nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; + Vai trò lãnh đạo của Đảng trong tổ chức và hoạt động của nhà nước ta; + Khái quát tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp; + Tính chất, chức năng, quyền hạn của Chính phủ và những cơ quan hành chính các cấp; + Khái quát vị trí, vai trò và tổ chức của các đoàn thể quần chúng; + Khái quát vai trò của Nhà nước trong quản lý nền kinh tế thị trường nhiều thành phần; + Vai trò của Nhà nước và những vấn đề điều chỉnh bằng pháp luật trong hoạt động kinh tế, xã hội. Khái quát một số nội dung văn bản pháp luật: luật ngân sách, luật công ty, luật doanh nghiệp, luật phá sản, luật khuyến khích đầu tư nước ngoài, pháp lệnh kế toán thống kê và một số vấn đề cụ thể khác trong quản lý. - Một số vấn đề khác: chương trình cũng chú trọng tâm lý trong công tác thanh tra, kỹ thuật xây dựng văn bản trong công tác thanh tra. Ngoài ra, cần xây dựng những nội dung về quản lý và hoạt động của các loại hình thanh tra chuyên ngành. - Về đạo đức của công chức thanh tra ngành Tư pháp Tư pháp Xây dựng nền giáo dục đạo đức (đạo đức cách mạng) không chỉ định ra nguyên tắc, quy tắc chuẩn mực cơ bản nói chung của xã hội mà đối với từng ngành cũng cần có những chuẩn mực đạo đức cơ bản của ngành đó, nhất là những ngành rất gần gũi với pháp luật như ngành thanh tra. Bởi vậy cán bộ, công chức thanh tra cần có những phẩm chất đạo đức xã hội vừa phù hợp với yêu cầu của ngành thanh tra Tư pháp, thanh tra viên cần có những phẩm chất đạo đức cán bộ vừa đáp ứng yêu cầu chung của nền đạo đức, xã hội, vừa phù hợp với yêu cầu của ngành trong tình hình mới. Công chức thanh tra phải có tính tổ chức kỷ luật, độc lập nghiêm túc thực hiện công việc vì lợi ích chung, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí; - Yêu cầu về tính trung thực, tính khiêm tốn của công chức thanh tra. Giáo dục cho công chức thanh tra về phẩm chất, đạo đức như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy đó là cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư. Thuấn nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hòi người làm công tác thanh tra phải đạt đến sự hài hoà giữa năng lực và phẩm chất, thấm nhuần những nội dung đạo đức cách mạng, hiểu rõ những giá trị cao đẹp như lời Bác Hồ căn dặn trước lúc đi xa “Đảng ta là một đảng cầm quyền, mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư”. Tri thức là sức mạnh, nhưng nếu được sử dụng phục vụ cho chủ nghĩa cá nhân thì sức mạnh ấy càng lớn, tác dụng phá hoại càng lớn. Đó là lẽ vì sao Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc giáo dục đạo đức. Và người gọi đạo đức cách mạng là cái gốc của người cách mạng. Đối với người cán bộ thanh tra cũng không nằm ngoài cái chung đó. Công tác giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình xây dựng phẩm chất đạo đức cho người cán bộ thanh tra đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng đòi hòi hiện nay. 1.1.2.4. Hình thức đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp * Hiện nay có các hình thức đào tạo bồi dưỡng công chức thanh tra như sau: - Đào tạo tại chức: là hình thức đào tạo cho công chức thanh tra vừa học, vừa công tác nhằm trang bị những kiến thức chuyên môn cơ bản do điều kiện công việc mà công chức thanh tra không đi học tập trung được. Mục đích của việc đào tạo tại chức là nâng cao bằng trình độ chuyên môn, áp dụng cho những công chức thanh tra chưa có trình độ chuyên môn theo yêu cầu đặt ra. - Đào tạo tiền công vụ: đây là giai đoạn huấn luyện dự bị những công chức được tuyển dụng, vừa bước vào hệ thống công chức, nhưng chưa được bổ nhiệm chính thức. Mục đích của việc đào tạo nhằm giúp cho người đó hiểu được nền hành chính, kỹ năng hoạt động công vụ, công việc và trách nhiệm của bản thân, có tinh thần thái độ công tác, làm quen với môi trường công tác và trình tự công việc, nắm sơ bộ các phương pháp làm việc nói chung, để bước vào nhậm chức chính thức những người sau khi trúng tuyển qua các kỳ thi tuyển công chức phải được bồi dưỡng kiến thức về nền hành chính Nhà nước, pháp luật, kỹ năng hoạt động công vụ và đạo đức công chức trước khi bổ nhiệm vào ngạch [39]. 1.1.2.5. Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng công chức Thanh tra Tư pháp Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng là hệ thống gồm một hay nhiều quy tắc được áp dụng có tác dụng hướng dẫn một loạt hành động cụ thể nào đó để đạt được mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng. Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng được xác định trên cơ sở đặc điểm của đối tượng đào tạo bồi dưỡng và nội dung bao gồm dung luợng, thời gian giảng dạy. Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng chủ yếu dựa trên phương pháp thuyết trình, truyền đạt các kiến thức lý luận từ giáo trình của các chương trình đã được quy định. Cách tiếp cận vấn đề, giải thích và làm rõ các khái niệm, phạm trù, các quan điểm nguyên tắc của Đảng và nhà nước, về bộ máy nhà nước, các ngành luật, quản lý nhà nước, quản lý kinh tế... Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng khác như trao đổi, thảo luận thông qua các hội thảo, toạ đàm, hội nghị, tổng kết. Ngoài phương pháp truyền thống như “dùng lời nói và chữ”, giảng viên còn áp dụng các phương pháp giảng dạy khác như sử dụng đèn chiếu, băng ghi âm, ghi hình, thảo luật, tình huống cũng đã được áp dụng ở các lớp đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra và thu được kết quả tốt. Tuy nhiên, do điều kiện nguồn kinh phí còn hạn chế nên việc tổ chức, đào tạo, bồi dưỡng theo phương pháp này còn gặp khó khăn chưa được phổ biến rộng rãi. Chất lượng của công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra nói chung và công chức thanh tra ngành Tư pháp nói riêng không chỉ phụ thuộc vào nội dung chương trình, hình thức, phương pháp giảng dạy mà còn phụ thuộc vào những yếu tố sau: - Đội ngũ giảng viên (chủ thể đào tạo, bồi dưỡng): Là người vận dụng các hình thức, phương pháp đào tạo bồi dưỡng để truyền tải các nội dung đào tạo, bồi dưỡng đến các đối tượng đào tạo, bồi dưỡng nhằm đạt mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng. Đội ngũ giảng viên (các thầy cô) là chủ thể trực tiếp truyền đạt những kiến thức trong nội dung chương trình đến người học. Các chủ thể đào tạo, bồi dưỡng phải xác định đúng đắn các chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo, phương pháp sư phạm. Bởi vì đào tạo, bồi dưỡng không chỉ đơn thuần là truyền tải kiến thức mà là nâng cao năng lực, có kinh nghiệm trong công tác thanh tra, công tác chỉ đạo, hướng dẫn thanh tra các chuyên đề diện rộng nhằm làm cho người công chức thanh tra Tư pháp nâng cao trình độ, hoàn thiện kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề. - Học viên (đối tượng đào tạo, bồi dưỡng) : Đối tượng đào tạo, bồi dưỡng là công chức thanh tra Tư pháp (Công chức hành chính trong tổ chức thanh tra, thanh tra viên, thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp) là những nhân tố có ý nghĩa quyết định kết quả công tác thanh tra. Có thể nói cán bộ thanh tra nói chung và cán bộ thanh tra ngành Tư pháp nói riêng là trọng tài, người cầm cân nảy mực trong việc đưa ra sự đánh giá chính xác về hoạt động của bộ máy nhà nước ngành Tư pháp. Khi theo học là đối tượng đào tạo bồi dưỡng, khi ra trường họ là những công chức thanh tra mang trọng trách nặng nề. Theo Điều 13, Nghị định số 74/2006/NĐ- CP ngày 01/8/2006 về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Tư pháp thì thanh tra viên Thanh tra Tư pháp chịu trách nhiệm như sau: ... Thanh tra viên chịu trách nhiệm trước pháp luật và người ra quyết định thanh tra về các quyết định và biện pháp xử lý của mình. Thanh tra viên có hành vi vi phạm pháp luật thì tuỳ theo tính chất, mức độ mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường hoặc bồi hoàn theo quy định của pháp luật [5]. Họ đóng vai trò chủ thể trong việc giải thích, hướng dẫn nội dung thực hiện chính sách pháp luật của Nhà nước. Do tổ chức đặc thù đó nên mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp đào tạo, bồi dưỡng đòi hỏi phải có những nét đặc riêng biệt, đặc thù so với đối tượng đào tạo khác. 1.1.3. Tính đặc thù của công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nói chung và công chức thanh tra Tư pháp nói riêng là một loại giáo dục những người trưởng thành, không giống với việc giáo dục chính quy phổ thông, lấy phát triển toàn diện làm nội dung chính, khác với giáo dục đại học, cao đẳng, lấy giáo dục chuyên ngành làm nôi dung chủ yếu. Bởi vậy, nội dung, phương thức, hệ thống chế độ cụ thể của việc đào tạo công chức đều khác. Thứ nhất, đào tạo công chức thanh tra nói chung và đào tạo công chức Thanh tra Tư pháp nói riêng là loại đào tạo về cương vị. Việc phân loại cương vị, chức danh đòi hòi mỗi vị trí, chức vụ cần có một công chức phù hợp với quy định về cương vị, đào tạo công chức thanh tra Tư pháp là căn cứ vào yêu cầu quy phạm về cương vị của các công chức thanh tra để tiến hành, nó nhằm vào yêu cầu cụ thể của chức vụ và công việc của công chức thanh tra để giúp cho mỗi công chức thanh tra đều có tính chuyên môn hoá. Thứ hai, đào tạo công chức thanh tra thực hiện tính chuẩn xác, kỹ năng nghề nghiệp, nghiệp vụ trong công tác thanh tra. Vì đặc thù của công tác thanh tra là một chức năng của cơ quan quản lý nhà nước, hoạt động thanh tra gắn liền với quá trình quản lý. Trong hoạt động thanh tra, công chức thanh tra nói chung và công chức thanh tra ngành Tư pháp nói riêng có nhiệm vụ trực tiếp thực hiện quyền thanh tra, tác động hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế, xã hội các cấp hành chính, đơn vị sự nghiệp, các thành phần kinh tế và cá nhân có trách nhiệm. Do đó phải thông qua đào tạo, bồi dưỡng giúp cho công chức thanh tra và công chức thanh tra ngành Tư pháp có đủ kiến thức, năng lực hiểu biết vừa chuyên sâu, vừa tổng hợp để thực hiện quyền lực nhà nước giao. Thứ ba, đào tạo công chức thanh tra là một loại giáo dục để nâng cao trình độ giúp họ có trình độ nhận thức đúng đắn, để sử dụng đúng quyền, lợi ích, thực hiện nghĩa vụ của mình, có trách nhiệm tận tuỵ với chức trách, công bằng, liêm khiết khi thi hành công vụ Thứ tư, quan điểm của Đảng về công tác đào tạo, bồi dưỡng đã được thực hiện trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI: “đánh giá, lựa chọn, bố trí cán bộ phải đi đôi với đào tạo, bồi dưỡng để có một đội ngũ có đủ tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực lãnh đạo, quản lý ngang tầm nhiệm vụ. Nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã chỉ rõ: “phải xúc tiến đào tạo đội ngũ công chức nhà nước thành thạo nghề nghiệp, trong sạch và được đãi ngộ thích đáng quán triệt quan điểm của Đảng và Nhà nước trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức là một nội dung quan trọng nhất để đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức trong giai đoạn hiện nay. Hệ thống tổ chức thanh tra Nhà nước và thanh tra các Bộ nằm trong hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước có nhiệm vụ đặc biệt là xem xét, đánh giá việc thực hiện quyền quản lý nhà nước bằng pháp luật của các cơ quan quản lý nhà nước các cấp, các ngành trong hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy nội dung, hình thức đào tạo công chức thanh tra phải tổng hợp, chuyên sâu, đa dạng phù hợp với sự phát triển của kinh tế xã hội. Ngày nay, sự phát triển của Cách mạng khao học công nghệ bùng nổ. Ngoài việc xây dựng chương trình đào tạo bồi dưỡng thanh tra giúp họ thường xuyên nắm bắt được những quan điểm của Đảng và Nhà nước, những chủ trương đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước để vận dụng vào công tác thanh tra Chính vì vậy mà Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII đã chỉ rõ: “phải đào tạo đồng bộ đội ngũ các bộ các ngành, các cấp các lĩnh vực có đầy đủ phẩm chất và năng lực ngang tầm nhiệm vụ to lớn và phức tạp hiện nay”. Thứ năm, công chức hành chính nói chung và công chức thanh tra Tư pháp nói riêng là những người thực hiện chức năng quản lý trực tiếp với nhân dân vì vậy giáo dục văn hóa quản lý là nội dung cơ bản trong đào tạo, bồi dưỡng công chức. Văn hóa quản lý trong hoạt động quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân đòi hỏi mỗi quá trình quản lý của các cơ quan, công chức đều phải nhằm vào phục vụ dân - một nền hành chính vì dân - tức là phải hướng tới sự tiến bộ, hạnh phúc cho cộng đồng và cho xã hội. Đó chính là sức mạnh của văn hóa quản lý nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý của các cơ quan nhà nước. Nó tạo ra sự đồng thuận giữa quản lý và bị quản lý, tức là sự đồng thuận trong nội bộ hệ thống cơ quan hành chính nhà nước với nhau và sự đồng thuận giữa cơ quan nhà nước với xã hội. Do vậy mà các cơ quan, công chức nhà nước nói chung không những phải có văn hóa quản lý mà còn phải không ngừng sáng tạo các giá trị văn hóa mới, trước hết là các giá trị nhân bản của tất cả các bên tham gia vào quá trình quản lý: công chức lãnh đạo và chuyên viên, nhân viên hành chính; công chức hành chính và nhân dân. Đó là lý tưởng quản lý dựa trên nền tảng quan điểm lấy dân làm gốc. Muốn đạt được những yêu cầu đó phải coi giáo dục, rèn luyện văn hóa quản lý là một trong những nội dung của quá trình đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện cán bộ công chức. 1.2. ĐẶC TRƯNG CỦA NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VÀ YÊU CẦU ĐỐI VỚI CÔNG TÁC ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC THANH TRA NGÀNH TƯ PHÁP 1.2.1. Đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam Thuật ngữ “ nhà nước pháp quyền” do các chuyên gia về Hiến pháp và luật người Đức và người Áo nêu ra lần đầu tiên vào thế kỷ XIX. Từ đấy, thuật ngữ “pháp quyền” được áp dụng tại nhiều nước theo một tiêu chí như một chế độ của nhà nước và nó có thể so sánh được với quá trình phát triển khái niệm “ nhân quyền”. Ở Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát huy những tư tưởng, tinh hoa của Văn hoá nhân loại và những thành quả về Nhà nước pháp quyền của nhiều quốc gia tiên tiến, từ đó Người vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm và lý luận đó vào việc xây dựng Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân ở Việt Nam. Sau khi đất nước giành được độc lập, tư tưởng về Nhà nước pháp quyền của Hồ Chủ tịch đã được Đảng và Nhà nước nghiên cứu, vận dụng một cách sáng tạo và sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân, vì dân. Xuất phát từ yêu cầu cấp thiết phải xây dựng, kiện toàn bộ máy nhà nước vững mạnh, trong sạch, có hiệu lực và hiệu quả, bài trừ quan liêu, tham nhũng, Đảng ta đã hình thành hệ thống các quan điểm về xây dựng nhà nước, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 8 (khoá VII) cũng như Đại hội lần thứ IX của Đảng đã xác định: - Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân. Nhà nước pháp quyền xác lập dân chủ, tức là thừa nhận và đảm bảo thực hiện quyền lực của nhân dân. Trong khuôn khổ của một chế độ chính trị, quyền lực nhà nước phải xác lập và thực hiện trên cơ sở ý chí đích thực của người chủ quyền lực, tôn trọng những quyết định chính trị của nhân dân, sự lựa chọn chính trị của nhân dân. Nhân dân với tư cách là người chủ quyền lực, không chỉ lập nên nhà nước của mình, trực tiếp và thông qua các cơ quan đại diện cho mình thực thi quyền lực, mà còn thông qua các hình thức khác để tham gia vào hoạt động quản lý của Nhà nước. Bản chất dân chủ của Nhà nước xét đến cùng thể hiện ở chỗ nhà nước đó đem lại lợi ích gì cho nhân dân. Từ đó, tiêu chí của việc đánh giá hiệu quả hoạt động của Nhà nước là khả năng phục vụ nhân dân, là công cụ để nhân dân làm chủ quyền lực của mình. - Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội ở nước ta được nhìn nhận là một tất yếu lịch sử khách quan, là bảo đảm vững chắc nhất quyền làm chủ của nhân dân làm cho Nhà nước luôn luôn nằm trong quỹ đạo phục vụ nhân dân, do nhân dân. Đảng lãnh đạo tức là Đảng cầm quyền. Với tư cách là một Đảng cầm quyền, Đảng được tổ chức và hoạt động với tính chất là một nhân tố quan trọng của cơ chế thực hiện quyền lực nhà nước. Sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước được thể hiện trên những nội dung trọng yếu sau đây: + Lãnh đạo các cơ quan nhà nước thể chế hóa đường lối, chủ trương, chính sách của Nhà nước và tổ chức thực hiện thông qua bộ máy nhà nước, bảo đảm cho đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng trở thành hiện thực sinh động trong đời sống toàn xã hội. + Lãnh đạo chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của một nhà nước của dân, do dân, vì dân. + Lãnh đạo công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước. Đảng phải tăng cường công tác kiểm tra các tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên hoạt động trong các cơ quan nhà nước, đảm bảo cho các cơ quan nhà nước và cán bộ, công chức nhà nước thực hiện đúng đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. - Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thể hiện mối liên hệ dân chủ giữa Nhà nước với công dân, giữa Nhà nước và xã hội, tôn trọng, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Đảm bảo quyền con người, quyền công dân, thực hành dân chủ, nâng cao trách nhiệm pháp lý giữa Nhà nước và công dân, giữa công dân với Nhà nước luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm đặc biệt. Phát huy dân chủ nhằm bảo đảm trên thực tế nguyên tắc “công dân có thể làm tất cả những gì pháp luật không cấm, còn cán bộ, công chức nhà nước và các cơ quan nhà nước chỉ được làm những gì pháp luật quy định”. - Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam bảo đảm tính tối thượng của Hiến pháp và các đạo luật trong điều chỉnh các quan hệ xã hội, tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, pháp luật. Trong Nhà nước pháp quyền, ý chí của nhân dân và sự lựa chọn chính trị được xác lập một cách tập trung nhất đủ nhất và cao nhất bằng Hiến pháp. Chính vì lẽ đó mà Hiến pháp được coi là đạo luật cơ bản của Nhà nước, có hiệu lực pháp lý cao nhất, quy định chế độ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước. Sự hiện diện của Hiến pháp là điều kiện quan trọng nhất bảo đảm cho sự ổn định xã hội và sự an toàn của người dân. Trong Nhà nước pháp quyền, pháp luật là cơ sở cho hoạt động của các thiết chế quyền lực, còn các thiết chế quyền lực phải thực sự trở thành đảm bảo để cho pháp luật có được những thuộc tính công bằng, bình đẳng và dân chủ. - Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước mà ở đó quyền lực nhà nước được tổ chức theo nguyên tắc quyền lực nhà nước thống nhất trên cơ sở có sự phân công và phối hợp trong việc thực hiện ba quyền: lập pháp, hành pháp, tư pháp Với bản chất Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là Nhà nước của dân, do dân, vì dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, nên quyền lực nhà nước là một thể thống nhất không bị phân chia. Tính giai cấp và tính nhân dân của quyền lực nhà nước quyết định tính thống nhất của quyền lực Nhà nước. Quyền lực thống nhất đó về cơ cấu bao gồm các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Mỗi nhánh quyền lực được trao cho những cơ quan khác nhau thực hiện. Nhân dân bầu ra đại biểu Quốc hội, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất. Do đó, Quốc hội là cơ quan duy nhất trực tiếp nhận quyền lực từ nhà nước, còn quyền lực của các cơ quan khác chỉ là quyền lực phái sinh, các cơ quan đó nhận quyền lực từ Quốc hội do Quốc hội quy định bằng cơ chế lập pháp. - Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa bảo đảm thực hiện nghiêm chỉnh và có thiện chí các cam kết quốc tế. Thực hiện chính sách hòa bình, hữu nghị, mở rộng giao lưu và hợp tác với tất cả các nước trên thế giới, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, trong những năm qua. Nhà nước ta đã ký kết nhiều điều ước và gia nhập các tổ chức quốc tế. Điều ước quốc tế mà Nhà nước Việt Nam ký kết hoặc tham gia đã và đang trở thành một bộ phận không thể tách rời của hệ thống pháp luật quốc gia, trong trường hợp điều ước quốc tế mà nhà nước ta ký kết hoặc tham gia có quy định khác với các luật chuyên ngành của Việt Nam thì được ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế. Từ thực tiễn này, các nội dung đặc trưng của Nhà nước pháp quyền Việt Nam của dân, do dân và vì dân ngày càng được định hình: Một là: Nhà nước ta là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Hai là: Xác định quyền lực nhà nước là thống nhất có sự phân công rành mạch và sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Đây vừa là nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước ta, vừa là quan điểm chỉ đạo quá trình tiếp tục thực hiện việc cải cách bộ máy nhà nước. Ba là: Hiến pháp và các đạo luật giữ vị trí tối thượng trong điều chỉnh các quan hệ thuộc tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Bốn là: Nhà nước tôn trọng và bảo đảm quyền con người, quyền công dân; nâng cao trách nhiệm pháp lý giữa Nhà nước và công dân, thực hành dân chủ, đồng thời tăng cường kỷ cương, kỷ luật. Năm là: Nhà nước tôn trọng và thực hiện đầy đủ các điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Sáu là: Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, sự giám sát của nhân dân và sự phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận. Trước những yêu cầu đổi mới của Nhà nước Pháp quyền xã hội chủ nghĩa Đảng ta đã có nhiều Nghị quyết, văn bản của Nhà nước đề cập đến vai trò, sứ mệnh và mục tiêu giáo dục, đào tạo trong giai đoạn mới. Đặc biệt quan trọng là quan điểm chỉ đạo đã được nêu lên từ Hội nghị Trung ương 4 (khóa VII): "Cùng với khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Đó là một động lực thúc đẩy và là một điều kiện cơ bản bảo đảm việc thực hiện những mục tiêu kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước". Đây là cách đặt vấn đề hoàn toàn chính xác và đúng đắn. Tuy nhiên để làm tốt những yêu cầu này đòi hỏi sự tham gia đóng góp của toàn xã hội nhất là các cơ quan Trung ương và sự phấn đấu nỗ lực của mỗi cán bộ công chức trong xã hội. Muốn đào tạo được công chức vừa hồng vừa chuyên để phục vụ nền công vụ nước nhà, đáp ứng những yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đặt ra, chúng ta cần làm tốt những công tác sau: - Làm tốt công tác quy hoạch và thực hiện quy hoạch cán bộ, công chức; thông qua việc đánh giá, phân loại cán bộ, công chức, xác định rõ những người đủ và không đủ tiêu chuẩn. Có chính sách thích hợp đối với những người không đủ tiêu chuẩn phải đưa ra khỏi bộ máy. - Đổi mới chế độ tuyển dụng và quản lý cán bộ, công chức. Tuyển dụng cán bộ, công chức phải căn cứ vào nhu cầu, vị trí, cơ cấu và tiêu chuẩn chức danh cán bộ, công chức. Thông qua việc thi tuyển, sát hạch, kiểm tra để tuyển dụng cán bộ, công chức đủ phẩm chất và năng lực vào làm việc trong bộ máy. Khắc phục tình trạng vào cơ quan rồi mới đưa đi đào tạo và chủ yếu là đào tạo chức. Việc đánh giá, phân loại cán bọ, công chức phải căn cứ vào kết quả nhiệm vụ được giao - Thực hiện việc thi tuyển đối với một số chức danh lãnh đạo gắn với chuyên môn nghiệp vụ trong bộ máy hành chính nhà nước và các đơn vị sự nghiệp. - Đổi mới công tác quản lý biên chế. Đối với các cơ quan nhà nước: trên cơ sở xây dựng chức danh, tiêu chuẩn, vị trí việc làm và cơ cấu công chức, từng cơ quan nhà nước rà soát lại đội ngũ công chức, đối chiếu với tiêu chuẩn để bố trí lại cho phù hợp. Tiếp tục thực hiện mạnh chế độ hợp đồng để thực hiện một số loại việc trong cơ quan nhà nước. - Thực hiện cải cách tiền lương và các chế độ, chính sách khác đối với đội ngũ cán bộ, công chức. Nghiên cứu để có chính sách, chế độ thích hợp về nhà ở cho cán bộ, công chức. Nhà nước có chính sách xây dựng và sử dụng nhà công vụ, quy định rõ chế độ, tiêu chuẩn sử dụng nhà công vụ để áp dụng trong cả hệ thống chính trị. Xây dựng chế độ phụ cấp đối với cán bộ, công chức hành chính, bao gồm cả cán bộ, công chức đảng, đoàn thể trong hệ thống chính trị. - Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức. Đổi mới phương thức và nội dung các chương trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức sát với thực tế, hướng vào các vấn đề thiết thực đặt ra từ quá trình thực thi công vụ, nhất là kỹ năng hành chính. Thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng hành chính bảo đảm tính thống nhất trong hoạt động của cơ quan hành chính, nhất là trong giải quyết các yêu cầu của dân, doanh nghiệp. Thực hiện cơ chế đào tạo tiền công vụ và đào tạo, bồi dưỡng trong công vụ định kỳ bắt buộc hằng năm; thực hiện chế độ đào tạo, bồi dưỡng trước khi bổ nhiệm. Coi trọng công tác giáo dục đạo đức và phẩm chất chính trị cho đội ngũ cán bộ, công chức để nâng cao lòng yêu nước, yêu chế độ, niềm tự hào dân tộc và tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức 1.2.2. Vai trò của công chức thanh tra và yêu cầu đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp 1.2.2.1. Vai trò công chức thanh tra Tư pháp trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Cho đến nay, về lý luận và thực tiễn ở nước ta cũng như nhiều nước trên thế giới đã khẳng định vai trò, vị trí của hoạt động kiểm tra, thanh tra là một khâu không thể thiết của lãnh đạo và quản lý. Đảng và nhà nước đã có nhiều Nghị quyết, Chỉ thị, văn bản pháp luật, pháp quy xác định vị trí, vai trò của công tác thanh tra và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức thanh tra. Tuy nhiên việc triển khai và thực hiện những chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước không thể thiếu được đội ngũ công chức hành chính nhà nước và càng không thể thiếu được đội ngũ công chức thanh tra, kiểm tra, giám sát trong hoạt động quản lý nhà nước. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng “thanh tra là tai mắt của trên, là bạn của dưới” Người xem thanh tra như là một bộ phận cấu thành hữu cơ của quản lý nhà nước, là phương tiện nhận thức của quá trình quản lý nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh “có thể nói, cán bộ thanh tra là tai mắt của Đảng và Chính phủ, tai có sáng suốt thì người mới sáng suốt” (Huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị cán bộ thanh tra ngày 5/3/1960) cùng với vai trò là “tai mắt của trên” thanh tra còn là “bạn của dưới”. Đối với những người là lãnh đạo quản lý cấp dưới thì thanh tra chính là thanh tra chính là bạn giúp mình nhìn thấy, biết được, phát hiện và chỉ cho mình thấy được những việc mình làm đúng, làm tốt để tiếp tục phát huy, việc làm sai, làm không đầy đủ, làm thiếu trách nhiệm để khắc phục sửa chữa nâng cao năng lực và trách nhiệm của mình. Chủ tịch Hồ Chí minh chỉ rõ công tác thanh tra có tầm quan trọng đặc biệt. Do đó việc lựa chọn ai làm công tác thanh tra làn vấn đề quan trọng. Người đã chỉ rõ “cán bộ thanh tra như cái gương cho người ta soi, gương mờ thì không soi được”. Để làm gương cho người ta soi thì cán bộ phải thực sự có tài năng và tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng. Người chỉ rõ “... muốn kiểm soát có kết quả tốt, phải có hai điều: một là việc kiểm soát phải có hệ thống, phải thường làm. Hai là, người đi kiểm soát phải là những người rất có uy tín”. “... cán bộ thanh tra giúp trên hiểu biết tình hình địa phương và cấp dưới, đồng thời cũng giúp cho các cấp địa phương kịp thời sửa chữa, uốn nắn nếu làm sai hoặc làm chậm” “ trong lúc này, có những cán bộ, đảng viên vì việc này việc khác mà kêu, cán bộ thanh tra cũng phải xem xét kịp thời, chóng chừng nào hay chừng ấy. Đối với nhân dân việc kêu nài, có lúc không kêu nài đi nữa cán bộ thanh tra cũng phải đi thăm dò ý kiến nhân dân” [6]. Như vậy có thể nói vị trí của công chức thanh tra là “ cầu nối” giữa Đảng, nhà nước với nhân dân. Theo quy định hiện hành thì quyền hạn của thanh tra viên Tư pháp được quy định cụ thể theo Nghị định số 74/2007/NĐ- CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính phủ như sau: - Thanh tra viên khi tiến hành thanh tra phải thực hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn được quy định tại Luật Thanh tra và các văn bản pháp luật khác có liên quan đến hoạt động thanh tra; - Xử phạt hoặc kiến nghị người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính. - Thanh tra viên chịu trách nhiệm trước pháp luật và người ra quyết định thanh tra về các quyết định và biện pháp xử lý của mình. - Xử phạt hoặc kiến nghị người có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của phát luật về xử lý vi phạm hành chính; - Thanh tra viên chịu trách nhiệm trước pháp luật và người ra quyết định thanh tra về các quyết định và biện pháp xử lý của mình; - Thanh tra viên có hành vi vi phạm pháp luật thì tuỳ theo tính chất, mức độ mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường hoặc bồi hoàn theo quy định của pháp luật...; có quyền đưa ra ý kiến của mình trong việc kết luận; kiến nghị vụ việc thanh tra để xử lý theo quy định của pháp luật. Những quyền hạn này được xác định tính đặc thù của công tác thanh tra Tư pháp trong bộ máy Nhà nước. Tuy có vị trí, vai trò trong tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước, nhưng điều đó không có nghĩa là công chức thanh tra ngành Tư pháp ở vị trí cao hơn nhân dân, có quyền hạch sách, ra lệnh cho nhân dân... mà ngược lại công chức thanh tra là “ công bộc” của dân, là đầy tớ phục vụ nhân dân. Trong quá trình lãnh đạo Cách mạng, Đảng và Bác Hồ luôn luôn quan tâm đến công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ. Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường chỉ ra những yêu cầu cụ thể đối với người cán bộ Cách mạng là: phải tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với sự nghiệp cách mạng của nhân dân, không phải làm cán bộ là để làm "quan Cách mạng" mà là để làm người đầy tớ thật trung thành của nhân dân; người cán bộ Cách mạng phải có năng lực tổ chức thực hiện những chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, phải vừa có đức, vừa có tài, nhưng đức là gốc. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, người cán bộ càng phải gắn bó mật thiết với nhân dân, có phong cách công tác tốt, chống bệnh quan liêu, đại khái, nói phải đi đôi với làm; phải luôn luôn học tập, không ngừng nâng cao trình độ về mọi mặt để hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao nhất là trong giai đoạn Nhà nước Việt Nam đang trên con đường xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thì người công chức thanh tra Tư pháp hơn ai hết phải thấm nhuần lời Bác đã dạy. 1.2.2.2. Yêu cầu đối với công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp Trên thế giới, cho đến nay chưa có hệ thống trường bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra chính quy. Một số nước có các khoa về bồi dưỡng thanh tra nhưng chúng chỉ nằm trong hệ thống các trường đại học, cao đẳng chuyên ngành về hành chính, quản lý nhà nước, quản lý kinh tế... Trường Cán bộ thanh tra đã có nhiều thành tựu và đóng góp quan trọng trong vệc bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra cho đội ngũ công chức thanh. Đối tượng đào tạo là những cán bộ của các cơ quan Đảng và Nhà nước nằm trong ngành thanh tra nói chung và thanh tra Tư pháp nói riêng. Đặc điểm của đội ngũ cán bộ này không phải đều đã được đào tạo trong ngành thanh tra. Đặc điểm lứa tuổi cũng khác nhau trong đối tượng đào tạo, có những người đã qua nhiều lĩnh vực công tác qua nhiều năm; có người mới vào nghề nào đó và mới bước vào ngành thanh tra, cho nên kinh nghiệm cuộc sống cũng như kinh nghiệm nghề nghiệp là đa hình đa dạng. Do vậy, chương trình phải làm sao cho mọi học viên đều có thể tiếp thu được. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng: đối với cán bộ, được làm công tác thanh tra là một vinh dự. Vì công tác thanh tra là công tác quan trọng Đảng và Chính phủ có tin cậy mới giao cho làm nhiệm vụ ấy... Cán bộ thanh tra nói chung và cán bộ Thanh tra Tư pháp nói riêng đều là nhân tố có ý nghĩa quyết định kết quả công tác thanh tra. Chính vì vậy, đào tạo bồi dưỡng công chức thanh tra nói chung và ngành Tư pháp nói riêng phải có chương trình đào tạo như sau: Thứ nhất: về phẩm chất chính trị - Yêu nước tin tưởng tuyệt đối vào lý tưởng cách mạng của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Trong bất kỳ tình huống khó khăn nào cũng không dao động, giảm sút niềm tin và ý chí chiến đấu. Đấu tranh chống lại mọi lệch lạc biểu hiện sai trái trong đời sống xã hội, đi trái ngược với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; - Nêu cao tinh thần trách nhiệm trong công việc; có tinh thần độc lập sáng tạo, không thụ động, ỷ lại trong công tác. Đoàn kết có tinh thần hỗ trợ, phối hợp tốt trong công việc; - Luôn nêu cao tinh thần cảnh giác, không thờ ơ trước mọi vấn đề kinh tế - xã hội của đất nước. Đi đầu trong công cuộc đổi mới và phong trào quần chung cơ sở; Thứ hai: về đạo đức, lối sống Công tác thanh tra là công tác cực kỳ quan trọng nên phải do người có phẩm chất đạo đức tốt và có uy tín. Ngày nay, đất nước ta đang trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước phấn đấu mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đã đề ra là xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong công cuộc xây dựng bề bộn này Nhà nước ta rất cần có một đội ngũ có phẩm chất, đạo đức trong sáng, có lối sống giản dị chống lại những hành vi tiêu cực đi ngược lại lợi ích của nhân dân như: quan liêu, tham nhũng, hối lộ, cửa quyền, mất dân chủ, giải quyết nhanh chóng và kịp thời những khiếu kiện của nhân dân, phải có thái độ vô tư, khách quan trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân. Những vấn đề khiếu kiện hiện nay của nhân dân với các cơ quan Nhà nước nổi lên rất nhiều: từ quản lý, sử dụng đất đai, thu chi ngân sách ở địa phương, giải quyết các chế độ, chính sách, huy động và sử dụng các khoản đóng góp của dân... Đó cũng là những vấn đề đòi hỏi người cán bộ thanh tra phải có bản lĩnh, năng lực, có tác phong gần gũi, lắng nghe ý kiến của quần chúng; - Tận tụy phục vụ nhân dân, tôn trọng nhân dân; không quan liêu, hách dịch cửa quyền, sách nhiễu gây khó khăn, phiền hà đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong khi giải quyết công việc; - Có tác phong làm việc khoa học, nghiêm túc; biết lắng nghe, tiếp thu ý kiến của đồng nghiệp và những người xung quanh; có lối sống giản dị, không bê tha đoàn kết, chân tình với đồng nghiệp, đồng sự. Gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân nơi cư trú tín nhiệm. Phấn đấu trở thành một tấm gương sáng về đạo đức cách mạng thì cán bộ thanh tra phải luôn rèn luyện và trau dồi đạo đức cách mạng của người cán bộ thanh tra như Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “cán bộ thanh tra phải cố gắng học tập, học cái hay, tránh cái dở, trau dồi đạo đức Cách mạng, nâng cao trình độ lý luận, trình độ nghiệp vụ và trình độ chuyên môn để làm việc cho tốt” [6]. Từ những trình bày trên cho thấy, vấn đề nâng cao đạo đức, lối sống, năng lực hoạt động cho mỗi cán bộ thanh tra là một trong những yêu cầu cấp bách, một nhiệm vụ đặc biệt vừa có tính cấp thiết trước mắt, vừa mang tính thường xuyên, cơ bản lâu dài, góy phần vào thắng lợi của sự nghiệp đổi mới của nước ta và nâng cao hiệu quả hoạt động của thanh tra nói chung và thanh tra ngành Tư pháp nói riêng. Thứ ba: trình độ đào tạo Nghị quyết Ban chấp hành Trung ương đảng lần thứ ba khoá VIII đã xác định nội dung đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: “ lấy tiêu chuẩn cán bộ làm căn cứ xác định quá trình đào tạo, bồi dưỡng thống nhất trong hệ thống các trường. Nội dung bồi dưỡng phải thiết thực, phù hợp với yêu cầu đối với từng loại cán bộ; chú trọng cả phẩm chất đạo đức và kiến thức, cả lý luận và thực tiễn, bồi dưỡng cả kiến thức cơ bản và hướng dẫn kỹ năng thực hành”. Để quán triệt tinh thần Nghị quyết, thanh tra Chính phủ và thanh tra các bộ, ngành đã xây dựng chương hành động cụ thể và cụ thể hoá bằng việc đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra, xây dựng chiến lược về cán bộ thanh tra với mục tiêu chung là: “trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản, bổ sung kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ và quản lý nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Nhà nước thành thạo về chuyên môn, nghiệp vụ; trung thành với chế độ xã hội chủ nghĩa, tận tuỵ với công vụ; có trình độ quản lý tốt đáp ứng yêu cầu của việc kiện toàn và nâng cao hiệu quả của bộ máy quản lý Nhà nước”. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức theo tiêu chuẩn của từng ngạch công chức và chức danh cán bộ quản lý đã được Nhà nước ban hành nhằm khắc phục cơ bản những khiếm khuyết, hẫng hụt hiện nay để thực thi công vụ, bảo đảm yêu cầu công việc và đào tạo nguồn nhân lực thường xuyên cho các cơ quan Nhà nước bao gồm thi tuyển công chức, đào tạo tiền công vụ, đào tạo, bồi dưỡng trước khi bổ nhiệm nâng ngạch, bậc công chức [35]. Đối với đội ngũ cán bộ, công chức thanh tra ngành Tư pháp hiện nay thì việc đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ là cần thiết và cấp bách. Công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho công chức thanh tra là một vấn đề lớn, gồm nhiều nội dung: quan điểm, lập trường, phẩm chất đạo đức, tính trung thực, khách quan của người cán bộ thanh tra, về tài chính - kế toán, về xây dựng cơ bản, trình độ, phương pháp thanh tra giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân. Muốn nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng thì việc phân loại theo đối tượng để đào tạo, bồi dưỡng là một nhiệm vụ quan trọng của công tác đào tạo, bồi dưỡng. * Đối với thanh tra viên ngành Tư pháp: Nhiệm vụ cụ thể: Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện các vụ việc thanh tra, xét khiếu nại, tố cáo; Trực tiếp thực hiện hoặc tổ chức việc phối hợp với các cơ quan, đơn vị hữu quan và phân công các thành viên trong đoàn tiến hành thu thập chứng cứ, hồ sơ có liên quan đến việc thanh tra, xét khiếu nai, tố cáo. Lập biên bản và viết báo cáo kết luận rõ đúng, sai, nguyên nhân, trách nhiệm, kiến nghị biện pháp giải quyết, chịu trách nhiệm cá nhân trước pháp luật về kết luận, kiến nghị của mình; Tạm đình chỉ việc làm xét thấy đang hoặc sẽ gây tác hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, công dân, chịu trách nhiệm cá nhân về quyết định của mình đồng thời báo cáo ngay cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Tổ chức rút kinh nghiệm thực hiện phần việc được giao, bàn giao hồ sơ, tài liệu của cuộc thanh tra theo quy định của cấp có thẩm quyền. Hiểu biết: Nắm được chủ trương, đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, để vận dụng vào hoạt động thanh tra; Nắm được nguyên tắc, chế độ, thể lệ trong quản lý kinh tế, văn hoá, xã hội, quản lý Nhà nước, có kiến thức về chuyên môn nghiệp vụ chuyên ngành; am hiểu tình hình kinh tế - xã hội; nắm chắc quy trình nghiệp vụ thanh tra; có khả năng tổ chức và tập hợp quần chúng để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao; có năng lực phân tích, tổng hợp, đánh giá tình hình hoạt động quản lý ở cấp cơ sở. Yêu cầu về trình độ đào tạo: Tốt nghiệp đại học, có kiến thức quản lý Nhà nước và kiến thức pháp luật. Nếu là đại học chuyên môn nghiệp vụ hoặc tương đương (đã qua thời gian tập sự) thì phải theo học một lớp bồi dưỡng kiến thức cơ bản về nghiệp vụ thanh tra; Qua khoá đào tạo quản lý hành chính Nhà nước ngạch chuyên viên. Biết một ngoại ngữ trình độ A (đọc, hiểu sách chuyên môn ngành Tư pháp và các văn bản thanh tra ngành). * Đối với thanh tra viên chính ngành Tư pháp: Nhiệm vụ cụ thể: Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện các vụ việc thanh tra, xét khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền; Trực tiếp thực hiện hoặc tổ chức việc phối hợp với các cơ quan, đơn vị hữu quan và phân công các thành viên trong đoàn tiến hành thu thập chứng cứ, hồ sơ, tài liệu, có liên quan đến vụ việc thanh tra, xét khiếu nại, tố cáo; Lập biên bản và viết báo cáo kết luận rõ đúng sai, nguyên nhân, trách nhiệm, kiến nghị biện pháp giải quyết, chịu trách nhiệm cá nhân trước pháp luật về kết luận, kiến nghị của mình; Được đình chỉ việc làm xét thấy đang hoặc sẽ gây tác hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi tích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, công dân, chịu trách nhiệm cá nhân về quyết định của mình đồng thời báo cáo ngay cơ quan có thẩm quyền giải quyết; Tham gia xây dựng các quy trình nghiệp vụ thanh tra, xét khiếu nại, khiếu tố; Tổ chức tổng hợp, phân tích, tổng kết đúc rút kinh nghiệm trong hoạt động thanh tra, xét khiếu nại, tố cáo, nghiên cứu đề xuất những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện về công tác quản lý ngành; Trực tiếp phúc tra các vụ việc do thanh tra viên thực hiện và chịu trách nhiệm cá nhân trước pháp luật về kết quả phúc tra; Tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho thanh tra viên. Hiểu biết: Nắm vững chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; nắm được thực tiễn hoạt động quản lý Nhà nước và quản lý kinh tế, văn hoá, xã hội, đề xuất nội dung cần thanh tra; tổ chức thực hiện có hiệu quả; Nắm vững nguyên tắc, chế độ, thẻ lệ trong quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế, văn hoá, xã hội; Có kiến thức chuyên môn nghiệp vụ ngành theo lĩnh vực được phân công đảm nhận. Hướng dẫn, điều hành được thanh tra viên, cộng tác viên trong đoàn thanh tra; Có năng lực phân tích, tổng hợp, nghiên cứu những vấn đề thuộc phạm vi quản lý của một ngành, một lĩnh vực hoặc một cấp quản lý như: quận, huyện, sở, tổng công ty, liên hiệp xí nghiệp...; Am hiểu sâu tình hình kinh tế - xã hội; Yêu cầu về trình độ đào tạo: Tốt nghiệp đại học trở lên, phải ở ngạch thanh tra hoặc chuyên viên tối thiểu là 9 năm; Nếu là đại học chuyên môn nghiệp vụ hoặc tương đương (đã qua thời gian tập sự) thì phải theo học một lớp bồi dưỡng kiến thức cơ bản về nghiệp vụ thanh tra; Qua khoá đào tạo quản lý hành chính Nhà nước ngạch chuyên viên chính. Biết một ngoại ngữ trình độ B (đọc, dịch thông thường, hiểu sách chuyên môn ngành Tư pháp và các văn bản thanh tra của ngành). * Đối với thanh tra viên cao cấp ngành Tư pháp: Nhiệm vụ cụ thể: Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện các vụ việc thanh tra, xét khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền được giao; Trực tiếp thực hiện tổ chức việc phối hợp với các cơ quan chức năng thuộc các cấp, các ngành, các đơn vị hữu quan và sử dụng được các cộng tác viên để thu thập, phân tích, thiết lập được hồ sơ, tài liệu chứng cứ rõ ràng, kết luận được việc đúng, sai, tìm ra nguyên nhân, trách nhiệm, kiến nghị biện pháp giải quyết và chịu trách nhiệm cá nhân trước pháp luật về kết luận, kiến nghị của mình về việc thanh tra. Phát hiện những sơ hở trong quản lý của các ngành, lĩnh vực hoặc một cấp quản lý để đề xuất những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện các quy định về quản lý nhà nước; Được đình chỉ việc làm xét thấy đang hoặc sẽ gây tác hại đến lợi ích của Nhà nước và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, công dân, hoặc gây cản trở đến cuộc thanh tra, chịu trách nhiệm cá nhân về quyết định của mình đồng thời báo cáo ngay cơ quan có thẩm quyền giải quyết; Chủ trì tổ chức hoặc tham gia xây dựng các quy trình nghiệp vụ về thanh tra, khiếu nại, tố cáo...; Trực tiếp phúc tra vụ việc thuộc thanh tra viên cấp dưới giải quyết và chịu trách nhiệm cá nhân trước pháp luật về kết quả phúc tra; Chủ trì tổ chức được việc tổng kết, đánh giá đúc rút kinh nghiệm về công tác thanh tra Nhà nước và nghiên cứu đề xuất những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung, nhằm hoàn thiện các văn bản pháp luật của Nhà nước về công tác thanh tra, xét giải quyết khiếu nại, tố cáo; Chủ trì tổ chức xây dựng nội dung, chương trình và biên soạn các tài liệu để bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho các ngạch thanh tra viên cấp dưới và tham gia giảng dạy cho các lớp theo yêu cầu. Hiểu biết: Nắm vững chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội trong từng thời kỳ; Nắm vững các nguyên tắc, chế độ, thể lệ trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế, văn hoá, xã hội; Am hiểu sâu rộng về kinh tế - xã hội trong và ngoài nước; Có khả năng phân tích, khái quát, tổng hợp được tình hình hoạt động quản lý của nhiều lĩnh vực; Có khả năng tổ chức và tập hợp các thanh tra viên, thanh tra viên chính, cộng tác viên thanh tra và quần chúng trong quá trình thanh tra. Yêu cầu về trình độ đào tạo: Tốt nghiệp đại học trở lên, phải ở ngạch thanh tra viên chính hoặc chuyên viên chính tối thiểu là 6 năm; Qua khoá đào tạo về quản lý hành chính Nhà nước ngạch chuyên viên cao cấp của Học viện Hành chính - Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Qua lớp đào tạo bồi dưỡng chính trị cao cấp; Có trình độ ngoại ngữ C (đọc, dịch, nói thông thạo). Trên thực tế, ngoài trình độ chuyên môn nghiệp vụ, công chức cần phải có hàng loạt các năng lực sau: Khả năng ứng xử và giao tiếp: khả năng này đòi hỏi sự tinh tế, linh hoạt và kiến thức cũng như kinh nhiệm xã hội của người công chức. Khả năng này giúp công chức nói chung và công chức thanh tra Tư pháp núi riêng nâng cao sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau trên cơ sở nhận diện và công nhận các giá trị và nhu cầu của các đối tượng giao tiếp. Công nhận và chia sẻ các giá trị và thành tựu của người khác hoàn toàn không phải là việc đơn giản dù giá trị đó là của cấp dưới hay đồng nghiệp, hoặc cấp trên. Đây là cơ sở quan trọng của giao tiếp, xử lý mâu thuẫn và thương lượng. Đối với công chức lãnh đạo thì còn phải có khả năng thuyết phục, khả năng quản lý… Khả năng thuyết phục: là khả năng làm cho người khác thấy được tính ưu việt, tính hợp lý trong ý tưởng của mình. Có ý tưởng tốt nhưng không thuyết phục được người khác tin và làm theo thì chắc chắn sẽ thất bại. Mô hình các nhà quản lý “lẳng lặng mà làm” không còn chỗ đứng trong môi trường Hội nhập quốc tế. Khả năng quản lý: khả năng này bao gồm các kỹ năng hoạch định, tổ chức, điều hành cơ quan, và tổ chức công việc cá nhân. Hoạch định là quá trình thiết lập các mục tiêu, xây dựng các chiến lược và kế hoạch để thực hiện các mục tiêu. Trong quá trình này,người công chức lãnh đạo phải dự kiến được các khó khăn, trở ngại, những vấn đề có thể xảy ra và phương án giải quyết. Hoạch định có xa có gần. Xa là tầm nhìn về con đường phát triển của cơ quan, của ngành, của đất nước. Chương 2 THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC VÀ CÔNG TÁC ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG CÔNG CHỨC THANH TRA NGÀNH TƯ PHÁP THEO YÊU CẦU NHÀ NƯỚC PHÁP QUYỀN XHCN VIỆT NAM 2.1. THỰC TRẠNG ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC THANH TRA TƯ PHÁP 2.1.1. Lịch sử phát triển của Thanh tra Việt Nam, Thanh tra Tư pháp ảnh hưởng đến công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức thanh tra ngành Tư pháp 2.1.1.1. Lịch sử phát triển ngành Thanh tra Việt Nam Ngành thanh tra Việt Nam kể từ khi thành lập đến nay đã không ngừng phát triển qua các giai đoạn với từng giai đoạn của cách mạng Việt Nam. Đó là vào giai đoạn 1945 - 1960, thời kỳ giành chính quyền trong cả nước, kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược giành thắng lợi lập lại hoà bình ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước, giai đoạn 1960 - 1990; giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh thống nhất đất nước, cả nước xây dựng chủ nghĩa xã hội và bước đầu xây dựng đổi mới đất nước do Đảng cộng sản Việt Nam khởi sướng và lãnh đạo. Ở mỗi giai đoạn, do có sự ngày càng hoàn thiện về cơ cấu, tổ chức bộ máy nhà nước nhằm quản lý nhà nước ngày càng tốt hơn, cho nên tên gọi và nhiệm vụ của cơ quan thanh tra cũng được thay đổi cho phù hợp. Công tác thanh tra của thanh tra nhà nước đã bám sát nhiệm vụ chính trị của Đảng và Chính phủ ở từng giai đoạn để có phương thức hoạt động phù hợp, từng giai đoạn hoạt động có trọng tâm, trọng điểm phục vụ cho quản lý nhà nước ngày càng có hiệu quả. * Giai đoạn 1945 - 1960: a) Ban thanh tra đặc biệt Ngày 23/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh 64-SL ngày 23/11/1945 thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, là tổ chức tiền thân của ngành thanh tra Việt Nam ngày nay. Tại Điều 2 của Sắc lệnh số 64 - Sắc lệnh quy định Ban thanh tra đặc biệt có nhiệm vụ và quyền hạn như sau: “nhận các đơn khiếu nại của nhân dân, điều tra, hội chứng, xem xét các tài liệu giấy tờ của Uỷ ban nhân dân hoặc các cơ quan Chính phủ cần thiết cho công việc giám sát, đình chức, bắt giam bất cứ nhân viên nào trong Uỷ ban nhân dân hay Chính phủ đã phạm lỗi trước khi mang ra Hội đồng Chính phủ hay Toà án đặc biệt xét xử, tịch biên hoặc liêm phong những tang vật và dùng mọi cách điều tra để lập 1 hồ sơ mang một phạm nhân ra Toà án đặc biệt, Ban thanh tra có thể truy tố cả các vụ đã xảy ra trước ngày tuyên bố Sắc lệnh này” (Điều 2 Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945). Đây cũng là những nét đặc trưng nhất của hoạt động thanh tra trong thời kỳ đầu của Cách mạng nước ta của Ban thanh tra đặc biệt. Hoạt động của Ban thanh tra đặc biệt trong một thời gian ngắn đã đem lại hiệu quả to lớn góp phần vào việc giữ nghiêm kỷ cương phép nước, củng cố lòng tin của nhân dân vào chính quyền Cách mạng. Ban thanh tra đặc biệt đã góp phần làm yên lòng dân của buổi ban đầu giữ vững chính quyền cách mạng và góp sức đề cao kỷ cương phép nước. b) Ban thanh tra chính phủ. Ngày 18/12/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 138B thành lập Ban thanh tra chính phủ. Theo Sắc lệnh này, Ban thanh tra chính phủ đặt trực thuộc Thủ tướng Chính phủ và có nhiệm vụ: “xem xét sự thi hành chính sách, chủ trương của Chính phủ. Thanh tra các uỷ viên uỷ ban kháng chiến hành chính và viên chức về phương diện liêm khiết, thanh tra các sự khiếu nại của nhân dân. Bộ máy giúp Ban thanh tra gọn nhẹ, có một Văn phòng và một số phái viên thanh tra do Nghị định của Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm (Sắc lệnh 138B ngày 18/12/1949). Trong giai đoạn này, tổ chức thanh tra đã tập trung thanh tra việc những chính sách và công tác lớn của Đảng và Chính phủ như: chính sách động viên bán thóc khao quân, chính sách giảm tô, giảm tức, huy động dân công phục vụ tiền tuyến, công tác quản lý tài chính ở Bộ Quốc phòng, Tổng tư lệnh, ở Tổng cục chính trị, một số cơ quan hậu cần quân đội, công tác thống nhất quản lý ngân sách, thu hồi các quỹ ở các tỉnh thuộc liên khu Việt Bắc, liên khu IV… chú ý kiểm tra chống lãng phí, tham ô báo cáo cho Chính phủ kịp thời chấn chỉnh và đồng thời giúp các cấp lãnh đão địa phương tìm ra những biện pháp tích cực để chống tiêu cực ở các lĩnh vực này. Với những hoạt động trên thanh tra đã góp phần xứng đáng vào công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, kết thúc bằng “chín năm làm một Điện Biên” hoà bình được lập lại ở Miền Bắc. c) Ban thanh tra Trung ương của Chính phủ. Ngày 28/3/1956, Chủ tịch Hồ Chính Minh ký Sắc lệnh số 261 – Sắc lệnh thành lập Ban thanh tra Trưng ương của Chính phủ. Trong Sắc lệnh quy định Ban thanh trung ương của Chính phủ có nhiệm vụ: “… thanh tra công tác của các bộ, các quan hành chính chuyên môn các cấp, các Đảng của Nhà nước, thanh tra việc thực hiện kế hoạch Nhà nước, việc sử dụng, bảo quản tài sản Nhà nước, chống phá hoại, tham ô, lãng phí…Sắc lệnh số 261/ SL ngày 28/3/1956 thời kỳ này miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, bước vào nhiệm vụ khôi phục và phát triển kinh tế, cùng miền Nam đấu tranh thực hi