Luận văn Chính sách tài chính hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ngoài quốc doanh vùng đồng bằng sông Cửu Long

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH -------- NGUYEÃN THIEÄN PHONG CHÍNH SAÙCH TAØI CHÍNH HOà TRÔÏ PHAÙT TRIEÅN DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG Chuyeân ngaønh: TAØI CHÍNH – LÖU THOÂNG – TIEÀN TEÄ VAØ TÍN DUÏNG Maõ soá: 5.02.09 LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: GS.TS NGUYEÃN THANH TUYEÀN Thaønh phoá Hoà Chí Minh - Naêm 2007 6 MUÏC LUÏC ------- Trang phô b×a Lêi cam ®oan Môc lôc Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t Danh môc c¸c b¶ng Danh môc c¸c biÓu ®å Trang MÔÛ ÑAÀU. 1 CH¦¥NG 1 DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH VAØ CHÍNH SAÙCH TAØI CHÍNH HOà TRÔÏ PHAÙT TRIEÅN DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA. 6 1.1- Kh¸i niÖm vμ ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp nhá vμ võa 6 1.1.1- Kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp nhá vμ võa. 6 1.1.2- §Æc ®iÓm doanh nghiÖp nhá vμ võa. 7 1.2- Vai trß cña doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. 14 1.2.1- T¹o ®−îc nhiÒu viÖc lμm cho ng−êi lao ®éng, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo. 15 1.2.2- §ãng gãp vμo t¨ng tr−ëng cña tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP). 1.2.3- Huy ®éng ngμy cμng nhiÒu nguån vèn trong x· héi nh»m ®Çu t− vμ ph¸t triÓn kinh tÕ. 18 1.2.4- T¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. 19 1.2.5- §ãng gãp ®¸ng kÓ vμo Ng©n s¸ch Nhμ n−íc. 19 7 1.2.6- Gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n−íc ta theo h−íng hiÖn ®¹i hãa. 20 1.2.7- Gãp phÇn t¹o m«i tr−êng kinh doanh, thóc ®Èy ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 23 1.2.8- Gãp phÇn ®μo t¹o lùc l−îng lao ®éng c¬ ®éng, linh ho¹t vμ cã chÊt l−îng. 23 1.2.9- Sù cÇn thiÕt cña doanh nghiÖp nhá vμ võa trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 24 1.3- Ph©n lo¹i doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh. 29 1.4- ChÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh. 33 1.4.1- Vai trß cña chÝnh s¸ch tμi chÝnh trong ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ë ViÖt Nam. 33 1.4.2- C¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh. 34 1.4.3- C¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan kh¸c. 37 1.5- Kinh nghiÖm ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ë mét sè n−íc cã nÒn kinh tÕ "chuyÓn ®æi" 39 1.5.1- Trung Quèc. 40 1.5.2- Hungary. 43 1.5.3- Liªn bang Nga. 48 1.5.4- Bμi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam. 53 KÕt luËn ch−¬ng 1 56 CH¦¥NG 2 THÖÏC TRAÏNG VEÀ TAØI CHÍNH VAØ CHÍNH SAÙCH HOà TRÔÏ TAØI CHÍNH ÑOÁI VÔÙI DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG 57 8 2.1- VÞ trÝ ®Þa lý, tμi nguyªn thiªn nhiªn, thÕ m¹nh vμ kinh tÕ cña vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long. 57 2.1.1- VÞ trÝ ®Þa lý. 57 2.1.2- Tμi nguyªn thiªn nhiªn. 58 2.1.3- ThÕ m¹nh cña vïng §BSCL. 65 2.1.4- T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng §BSCL. 66 2.2- Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh ë vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 74 2.2.1- S¬ l−îc vÒ sù ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 74 2.2.2- Sù ph¸t triÓn vÒ sè l−îng doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh. 78 2.2.3- Quy m« lao ®éng, vèn vμ lÜnh vùc, ®Þa bμn kinh doanh cña doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh. 82 2.2.4- Tæng gi¸ trÞ tμi s¶n doanh nhgiÖp. 83 2.2.5- Tæng doanh thu. 84 2.2.6- Tæng lîi nhuËn. 84 2.2.7- Tû suÊt lîi nhuËn. 84 2.2.8- Thu nép ng©n s¸ch Nhμ n−íc. 85 2.2.9- Huy ®éng c¸c nguån vèn phôc vô kinh doanh vμ ®Çu t−. 86 2.3- Mét sè chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn DNNVV ngoμi quèc doanh vïng §BSCL. 87 2.3.1- ChÝnh s¸ch thuÕ. 88 2.3.2- ChÝnh s¸ch tÝn dông. 90 2.3.3- ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng. 95 2.3.4- ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng tμi chÝnh (tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n). 97 9 2.4- C¸c chÝnh s¸ch hç trî tμi chÝnh liªn quan kh¸c. 99 2.4.1- ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. 99 2.4.2- ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. 100 2.4.3- ChÝnh s¸ch hç trî ®μo t¹o nguån nh©n lùc. 102 2.5- KÕt qu¶, h¹n chÕ, nguyªn nh©n vμ nh÷ng bμi häc rót ra vÒ thùc thi chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 105 2.5.1- KÕt qu¶. 105 2.5.2- Nh÷ng h¹n chÕ. 111 2.5.3- Nguyªn nh©n vμ nh÷ng bμi häc kinh nghiÖm. 122 KÕt luËn ch−¬ng 2 132 CH¦¥NG 3 CAÙC GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN CHÍNH SAÙCH TAØI CHÍNH HOà TRÔÏ PHAÙT TRIEÅN DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH. 133 3.1- §Þnh h−íng, môc tiªu ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 133 3.1.1- Ph¸t triÓn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ. 133 3.1.2- §Þnh h−íng ph¸t triÓn. 137 3.1.3- Nh÷ng ®Þnh h−íng −u tiªn. 141 3.1.4- C¸c môc tiªu. 143 3.2- C¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh tÇm vÜ m« ®Ó ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh. 146 3.2.1- ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t−. 146 3.2.2- ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh tham gia th−¬ng m¹i quèc tÕ. 148 3.2.3- ChÝnh s¸ch tiÕp cËn c¸c nguån vèn vμ tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n. 151 10 3.3- ChÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh cña ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 161 3.4- C¸c gi¶i ph¸p tμi chÝnh tù th©n c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 167 3.4.1- Gi¶i ph¸p sö dông hiÖu qu¶ vèn. 167 3.4.2- Gi¶i ph¸p liªn kÕt trong nguån vèn ®Ó t¨ng vèn ®Çu t−. 169 3.4.3- Gi¶i ph¸p huy ®éng vèn vμ sö dông hiÖu qu¶ vèn huy ®éng. 170 3.4.4- Më réng thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm trong vμ ngoμi n−íc ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh bÒn v÷ng. 175 3.4.5- T¨ng c−êng tiÕp thÞ, qu¶ng b¸ s¶n phÈm. 181 3.5- C¸c gi¶i ph¸p cã liªn quan nh»m hç trî tμi chÝnh ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 182 3.5.1- ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. 182 3.5.2- ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. 186 3.5.3- Hç trî ®μo t¹o nguån nh©n lùc. 187 3.5.4- Thμnh lËp HiÖp héi Doanh nghiÖp nhá vμ võa. 190 3.5.5- Tranh thñ sù hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa tõ c¸c tæ chøc quèc tÕ. 193 KÕt luËn ch−¬ng 3. 197 KEÁT LUAÄN. 198 Danh môc c¸c c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ ®· c«ng bè liªn quan ®Õn luËn ¸n. 200 Tμi liÖu tham kh¶o. 201 Phô lôc. 11 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ---------- DNNVV : Doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ÑBSCL : Ñoàng baèng soâng Cöûu Long GDP : Toång saûn phaåm quoác noäi NHPTVN : Ngaân haøng Phaùt trieån Vieät Nam WTO : Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ -------------- Trang 2.1 Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu c¸c tØnh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long qua c¸c n¨m 1998 - 2006. 71 2.2 Doanh nghiÖp nhá vμ võa vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long ph©n theo quy m« lao ®éng vμ vèn n¨m 2001, 2002, 2003. 75 12 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG --------- Baûng Teân baûng Trang 1.1 Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa ë thμnh phè Hå ChÝ Minh. 12 1.2 ChØ sè ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm trong n−¬c theo thμnh phÇn kinh tÕ n¨m 2000 - 2006. 17 1.3 Tæng s¶n phÈm trong n−íc vμ c¬ cÊu tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ thùc tÕ ph©n theo khu vùc kinh tÕ n¨m 1990 - 2006. 21 1.4 Tæng s¶n phÈm trong n−íc vμ c¬ cÊu tæng s¶n phÈm theo gi¸ thùc tÕ ph©n theo thμnh phÇn kinh tÕ n¨m 1995 - 2006. 22 1.5 Tiªu chÝ doanh nghiÖp nhá vμ võa Hungary. 44 2.1 T¨ng tr−ëng GDP cña vïng §BSCL qua c¸c n¨m 2000 - 2006. 66 2.2 Tæng s¶n phÈm (GDP) vïng §BSCL n¨m 2001 - 2006 ph©n theo tØnh, thμnh phè. (theo gi¸ hiÖn hμnh) 67 2.3 Kim ng¹ch xuÊt khÈu vïng §BSCL qua c¸c n¨m 2000 - 2006. 69 2.4 Kim ng¹ch nhËp khÈu vïng §BSCL qua c¸c n¨m 2000 - 2006. 70 2.5 Doanh nghiÖp nhá vμ võa vïng §BSCL n¨m 2003 ph©n theo quy m« lao ®éng vμ theo ®Þa ph−¬ng. 76 2.6 Doanh nghiÖp nhá vμ võa vïng §BSCL n¨m 2003 ph©n theo quy m« vèn vμ theo ®Þa ph−¬ng. 77 2.7 ChØ sè ph¸t triÓn DNNVV ngoμi quèc doanh n¨m 2001 - 2004. 80 2.8 Doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §BSCL ph©n theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp vμ theo ®Þa ph−¬ng n¨m 2004. 81 13 2.9 Vèn ®¨ng ký kinh doanh cña doanh nghiÖp n¨m 2002, n¨m 2004 ph©n theo ®Þa ph−¬ng. 83 2.10 ChØ tiªu doanh lîi tμi s¶n n¨m 2001 cña doanh nghiÖp vïng §BSCL. 85 2.11 §ãng gãp vμo ng©n s¸ch Nhμ n−íc cña doanh nghiÖp vïng §BSCL n¨m 2001, 2004. 86 2.12 Huy ®éng vèn trung vμ dμi h¹n, d− nî ng¾n h¹n t¹i c¸c ng©n hμng cña doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh c¸c tØnh vïng §BSCL n¨m 2001, 2004. 87 2.13 Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña DNNVV ngoμi quèc doanh c¸c tØnh vïng §BSCL qua c¸c n¨m 2002, 2003, 2004. 106 2.14 Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña DNNVV ngoμi quèc doanh n¨m 2001, 2004. (theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994) 110 2.15 Nh÷ng h¹n chÕ cña DNNVV ngoμi quèc doanh theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña dù ¸n RDSB n¨m 2004. 117 2.16 Kim ng¹ch xuÊt vμ nhËp khÈu cña c¶ n−íc vμ vïng §BSCL n¨m 2004, 2005. 118 14 MÔÛ ÑAÀU -------- 1. Sù cÇn thiÕt cña ®Ò tμi. Sau h¬n hai m−¬i n¨m ®æi míi, cïng víi viÖc hiÕn ph¸p hãa chñ tr−¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn, c«ng nhËn, b¶o hé chÕ ®é ®a së h÷u, trong ®ã cã së h÷u t− nh©n, §¶ng vμ Nhμ n−íc ta ®· tõng b−íc x©y dùng, hoμn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ ®èi víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thμnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. B¾t ®Çu tõ §¹i héi VI (1986), sau ®ã tõng b−íc ®−îc hoμn thiÖn dÇn qua c¸c kú §¹i héi tiÕp theo, ®Õn §¹i héi IX ®· cã ®−îc mét kh¸i niÖm ng¾n gän vÒ m« h×nh kinh tÕ míi: " Kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa ". Vμ ®Õn §¹i héi X §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh “…C¸c thμnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt ®Òu lμ bé phËn hîp thμnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, b×nh ®¼ng tr−íc ph¸p luËt, cïng ph¸t triÓn l©u dμi, hîp t¸c vμ c¹nh tranh lμnh m¹nh;…xãa bá mäi rμo c¶n, t¹o t©m lý vμ m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n ph¸t triÓn kh«ng h¹n chÕ quy m« trong mäi ngμnh nghÒ, lÜnh vùc, kÓ c¶ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh quan träng cña nÒn kinh tÕ mμ luËt ph¸p kh«ng cÊm.”. Trªn c¬ së ®ã, ChÝnh phñ ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m ph¸t huy ®Õn møc cao nhÊt hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, søc c¹nh tranh còng nh− tiÒm n¨ng cña lo¹i h×nh kinh tÕ d©n doanh, trong ®ã cã doanh nghiÖp nhá vμ võa. Cã thÓ thÊy râ hÖ thèng ph¸p luËt, m«i tr−êng kinh doanh ®ang dÇn ®−îc c¶i thiÖn vμ ngμy cμng chuyÓn biÕn tÝch cùc, c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa ngμy cμng ®−îc h−ëng nhiÒu chÝnh s¸ch −u ®·i vμ b×nh ®¼ng h¬n, t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö so víi doanh nghiÖp nhμ n−íc gi¶m nhiÒu. §Æc biÖt, mét sè yÕu tè quan träng, cã tÝnh chÊt sèng cßn víi sù tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa nh− viÖc tiÕp cËn nguån vèn, c«ng nghÖ, ®Êt ®ai, lao ®éng, th«ng tin thÞ tr−êng ®· cã nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng h¬n tr−íc. 15 Vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long còng vËy, kÓ tõ sau khi ®æi míi, ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thñy s¶n, s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c¬ khÝ söa ch÷a, th−¬ng m¹i dÞch vô... . Gãp phÇn kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vμ qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa toμn vïng, cã sù ®ãng gãp quan träng cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n mμ trong ®ã ®a phÇn lμ doanh nghiÖp nhá vμ võa. Theo thèng kª ®Õn cuèi n¨m 2004, vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long cã 19.098 doanh nghiÖp nhá vμ võa, ®ãng gãp kho¶ng 75% GDP, 20% ®Õn 25% trong tæng thu ng©n s¸ch còng nh− gi¶i quyÕt viÖc lμm cho rÊt nhiÒu lao ®éng. MÆc dï lμ thμnh phÇn kinh tÕ quan träng, gãp phÇn ®¸ng kÓ vμo sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n−íc trong qu¸ tr×nh ®æi míi, nh−ng nh×n chung doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long cßn ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ch−a ®−îc sù quan t©m ®óng møc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, nhiÒu c¬ chÕ chÝnh s¸ch tμi chÝnh cña Nhμ n−íc ®èi víi thμnh phÇn kinh tÕ nÇy ch−a hîp lý vμ ch−a ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch kÞp thêi. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia th× hμnh lang ph¸p lý, m«i tr−êng kinh doanh nh− hiÖn nay ch−a ®¸p øng ®−îc víi xu thÕ ph¸t triÓn rÊt nhanh, rÊt ®a d¹ng cña doanh nghiÖp nhá vμ võa, vμ ®iÒu ®ã ®· trë thμnh th¸ch thøc, thËm chÝ cßn lμ lùc c¶n trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nhá vμ võa trong giai ®o¹n hiÖn nay vμ nh÷ng n¨m tíi. §Ó ph¸t huy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ kh¶ n¨ng tiÒm tμng cña doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh, còng nh− khai th¸c c¸c thÕ m¹nh mμ vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long hiÖn cã, ®Ò tμi: “ ChÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long” ®−îc chän lμ mét ®ßi hái kh¸ch quan, ®¸p øng nhu cÇu cÊp thiÕt hiÖn nay cña doanh nghiÖp, ®ã lμ ph¶i tån t¹i vμ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng vμ trong ®iÒu kiÖn n−íc ta ngμy cμng héi nhËp s©u vμo nÒn kinh tÕ khu vùc vμ thÕ giíi. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tμi. Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn cïng víi viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa cña nhμ n−íc, c¸c chñ 16 tr−¬ng cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, còng nh− thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh cña vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long trong thêi gian qua, ®Ò tμi h−íng ®Õn môc ®Ých nh− sau: - Thèng kª, ph©n tÝch ®−îc thùc tr¹ng c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long ®Ó lμm c¬ së cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo. - Hoμn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh vμ c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan hç trî doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh trong vïng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vμ héi nhËp. - KiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p hç trî thÝch hîp ®Ó doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh trong vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long kh¾c phôc khã kh¨n, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng, gãp phÇn cïng víi c¸c thμnh phÇn kinh tÕ kh¸c hßa nhËp vμo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn thμnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. - Gãp phÇn t¨ng tr−ëng GDP vμ kim ng¹ch xuÊt khÈu hμng n¨m cña vïng vμ c¶ n−íc. - T¹o c¬ së cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo vÒ doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long mμ tr−íc ®©y ch−a cã nhiÒu kh¶o s¸t vμ ®¸nh gi¸ vÒ thμnh phÇn kinh tÕ nÇy 3. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tμi. §Ò tμi tËp trung nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tμi chÝnh còng nh− c¸c chñ tr−¬ng cña Nhμ n−íc, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®èi víi doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh bao gåm: Doanh nghiÖp t− nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, hîp t¸c x·, trang tr¹i vμ hé kinh doanh c¸ thÓ trong thêi gian qua. §ång thêi qua thùc trang cña doanh nghiÖp nghiªn cøu, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hç trî ph¸t triÓn thμnh phÇn kinh tÕ nÇy trong 13 tØnh thμnh vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. 17 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. Ph−¬ng ph¸p chung: Ph−¬ng ph¸p biÖn chøng, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng… C¸c ph−¬ng ph¸p thö nghiÖm, so s¸nh cho tõng phÇn cña luËn ¸n (®iÒu tra, thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch, thèng kª, ¸p dông to¸n tin häc…) 5. YÙ nghÜa khoa häc vμ thùc tiÔn cña ®Ò tμi. §Ò tμi nªu ra ®−îc chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa trong c¶ n−íc, còng nh− chÝnh s¸ch tμi chÝnh, c¸c chñ tr−¬ng cña Nhμ n−íc vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long ®èi víi doanh nghiÖp nhá vμ võa d©n doanh trong vïng thêi gian võa qua. §Æc biÖt lμ sù t¸c ®éng cña NghÞ ®Þnh sè 90/2001/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ Trî gióp ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa. Qua ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn cña Nhμ n−íc trong thêi gian qua ®èi víi doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh trong vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long, ®Ò tμi ®−a nªu ra c¸c mÆt tÝch cùc, còng nh− c¸c mÆt h¹n chÕ trong viÖc hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh trong vïng, rót ra ®−îc nh÷ng bμi häc kinh nghiÖm. Cuèi cïng, ®Ò tμi ®Ò xuÊt ph−¬ng h−íng, kiÕn nghÞ c¸c gi¶i ph¸p tμi chÝnh hç trî doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh trong vïng ph¸t triÓn, phï hîp víi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch tμi chÝnh hiÖn hμnh, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ, ®¸p øng nhu cÇu héi nhËp mμ ®Æc biÖt lμ ViÖt Nam ®· lμ thμnh viªn cña WTO. 18 CH¦¥NG 1 DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH VAØ CHÍNH SAÙCH TAØI CHÍNH HOà TRÔÏ PHAÙT TRIEÅN DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA ---------- 1.1- KHAÙI NIEÄM VAØ ÑAËC ÑIEÅM DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA. 1.1.1- Kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp nhá vμ võa. Doanh nghiÖp nhá vμ võa (DNNVV) lμ h×nh thøc kinh doanh kh¸ phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia dï lμ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn, th«ng th−êng DNNVV chiÕm tõ 60% ®Õn trªn 90% tæng sè doanh nghiÖp tïy thuéc vμo ®Æc ®iÓm vμ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mçi n−íc. DNNVV lμ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh thuéc c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng, cã t− c¸ch ph¸p nh©n, cã giíi h¹n vÒ quy m«, dùa trªn c¸c tiªu chÝ vÒ vèn, lao ®éng, doanh thu, gi¸ trÞ gia t¨ng ®¹t ®−îc trong tõng thêi kú. Theo NghÞ ®Þnh sè 90/2001N§-CP ngμy 23-01-2001 cña ChÝnh phñ vÒ “Trî gióp ph¸t triÓn DNNVV” th×: “DNNVV lμ c¬ së s¶n suÊt kinh doanh, kinh doanh ®éc lËp, ®· ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hμnh, cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hμng n¨m kh«ng qu¸ 300 ng−êi”. §Þnh nghÜa trªn, ®øng trªn ph−¬ng diÖn qu¶n lý cña Nhμ n−íc nã mang tÝnh ph¸p ®Þnh, nªn cã nh÷ng rμng buéc kh¸ chÆt chÏ. Song nÕu nh×n trªn gãc ®é vÒ quan niÖm vμ sù vËn ®éng cña DNNVV theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, th× cã thÓ cã kh¸i niÖm: “DNNVV lμ nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cã t− c¸ch ph¸p nh©n, kh«ng 19 ph©n biÖt c¸c thμnh phÇn kinh tÕ, cã quy m« vÒ vèn, lao ®éng, doanh thu vμ gi¸ trÞ gia t¨ng tháa m·n c¸c quy ®Þnh cña Nhμ n−íc ®èi víi tõng ngμnh nghÒ t−¬ng øng, phï hîp víi mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vμ trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ”. 1.1.2- §Æc ®iÓm doanh nghiÖp nhá vμ võa. Theo nhËn ®Þnh cña mét sè n−íc, nh×n chung DNNVV cã mét sè ®Æc ®iÓm phæ biÕn sau ®©y: Mét lμ, DNNVV cã tÝnh n¨ng ®éng, nh¹y bÐn vμ dÔ thÝch nghi víi sù thay ®æi cña thÞ tr−êng. §©y lμ mét −u thÕ næi tréi cña DNNVV, víi quy m« nhá vμ võa, bé m¸y qu¶n lý gän nhÑ, DNNVV dÔ dμng t×m kiÕm vμ ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cã h¹n trong nh÷ng thÞ tr−êng chuyªn m«n hãa. MÆt kh¸c, DNNVV cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp víi thÞ tr−êng vμ ng−êi tiªu thô nªn cã ph¶n øng nhanh nh¹y víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr−êng. Víi c¬ së vËt chÊt kh«ng lín, DNNVV ®æi míi linh ho¹t h¬n, dÔ dμng chuyÓn ®æi s¶n xuÊt hoÆc thu hÑp quy m« mμ kh«ng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ cho x· héi. DNNVV cã kh¶ n¨ng t¹o ra mét l−îng cung vÒ hμng hãa vμ dÞch vô ®ñ søc ®¸p øng ®Çy ®ñ, kÞp thêi, víi gi¸ c¶ hîp lý c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt vμ tiªu dïng cña x· héi. ChÝnh nhê tÝnh linh ho¹t, kh¶ n¨ng thÝch øng víi thÞ tr−êng vμ chÊp nhËn rñi ro cña DNNVV mμ lo¹i h×nh doanh nghiÖp nÇy cã ®−îc kh¶ n¨ng ®æi míi, mang l¹i hiÖu qu¶ cao cho nÒn kinh tÕ vμ do ®ã, tù nã ®· thùc hiÖn chøc n¨ng kinh tÕ to lín ®èi víi x· héi. Hai lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa ®−îc t¹o lËp dÔ dμng, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ víi chi phÝ cè ®Þnh thÊp. §Ó thμnh lËp mét doanh nghiÖp víi quy m« nhá vμ võa chØ cÇn mét sè vèn ®Çu t− ban ®Çu t−¬ng ®èi Ýt, mÆt b»ng s¶n xuÊt nhá hÑp, quy m« nhμ x−ëng kh«ng lín. Víi −u thÕ nhá gän, n¨ng ®éng, dÔ qu¶n lý, kh«ng cÇn 20 nhiÒu vèn nh− vËy, c¸c DNNVV rÊt linh ho¹t trong viÖc häc hái, ph¸t triÓn vμ tr¸nh nh÷ng thiÖt h¹i to lín do m«i tr−êng kh¸ch quan t¸c ®éng lªn. MÆt kh¸c, do mét sè DNNVV ®−îc thμnh lËp mang tÝnh gia ®×nh, b¹n bÌ nªn mçi khi gÆp hoμn c¶nh khã kh¨n, c«ng nh©n vμ chñ doanh nghiÖp dÔ dμng tù h¹ thÊp tiÒn l−¬ng, cã tinh thÇn nç lùc v−ît bËc ®Ó v−ît qua khã kh¨n. §iÒu nÇy khiÕn cho DNNVV gi¶m ®−îc chi phÝ cè ®Þnh, tËn dông lao ®éng ®Ó thay thÕ vèn b»ng tiÒn dïng vμo viÖc mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ vμ víi gi¸ c«ng nh©n lao ®éng thÊp, cã thÓ ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Ba lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa t¹o ®iÒu kiÖn duy tr× tù do c¹nh tranh. Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp lín - cÇn thÞ tr−êng lín, ®ßi hái ph¶i cã sù b¶o hé cña ChÝnh phñ vμ cã sù ®éc quyÒn - DNNVV ho¹t ®éng víi sè l−îng ®«ng ®¶o, th−êng kh«ng cã t×nh tr¹ng ®éc quyÒn. C¸c DNNVV dÔ dμng vμ s½n sμng chÊp nhËn tù do c¹nh tranh. So víi c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c DNNVV cã tÝnh tù chñ cao h¬n. C¸c DNNVV kh«ng û l¹i vμo sù gióp ®ì cña Nhμ n−íc vμ v× m−u lîi, doanh nghiÖp s½n sμng khai th¸c c¸c c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn mμ kh«ng ng¹i rñi ro. Nãi chung víi hoμn c¶nh "tù sinh, tù diÖt", DNNVV b¾t buéc ph¶i duy tr× sù ph¸t triÓn, nÕu kh«ng sÏ bÞ ph¸ s¶n. ChÝnh ®iÒu ®ã lμm cho nÒn kinh tÕ sinh ®éng vμ thóc ®Èy viÖc sö dông tèi ®a c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n−íc. §©y lμ mét −u thÕ rÊt quan träng cña DNNVV . Bèn lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa cã thÓ ph¸t huy ®−îc tiÒm lùc trong n−íc. Thμnh c«ng cña DNNVV lμ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Êt n−íc vÒ tμi nguyªn, lao ®éng. Trong c¸c doanh nghiÖp lín, viÖc sö dông nguyªn liÖu s½n cã t¹i ®Þa ph−¬ng th−êng gÆp khã kh¨n do tr÷ l−îng thÊp, kh«ng ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt lín. Ng−îc l¹i, c¸c DNNVV rÊt cã lîi thÕ trong viÖc tuyÓn dông lao ®éng t¹i ®Þa ph−¬ng vμ tËn dông c¸c tμi nguyªn, 21 nguyªn liÖu s¶n xuÊt s½n cã t¹i ®Þa ph−¬ng, ph¸t huy hÕt tiÒm lùc trong n−íc cho s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vμ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, sù ph¸t triÓn c¸c DNNVV ë giai ®o¹n ®Çu lμ c¸ch tèt nhÊt ®Ó s¶n xuÊt hμng hãa thay thÕ nhËp khÈu. Víi vèn liÕng vμ tr×nh ®é kü thuËt cña m×nh, DNNVV cã thÓ s¶n xuÊt mét sè mÆt hμng thay thÕ nhËp khÈu, phï hîp víi søc mua cña d©n chóng. Tõ ®ã gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng, æn ®Þnh x· héi, t¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. N¨m lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa gãp phÇn t¹o lËp sù ph¸t triÓn c©n b»ng gi÷a c¸c vïng, miÒn trong mét quèc gia. Víi sù t¹o lËp dÔ dμng, DNNVV cã thÓ ph¸t triÓn réng r·i ë mäi vïng l·nh thæ vμ t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm phong phó, ®a d¹ng, ®ång thêi t¹o ra sù ph¸t triÓn c©n b»ng gi÷a c¸c vïng trong mçi n−íc. §Æc biÖt, DNNVV cã thÓ hiÖn diÖn kh¾p mäi n¬i, kÓ c¶ ë n«ng th«n vμ miÒn nói, nh÷ng n¬i th−a d©n, cã c¬ cÊu kinh tÕ ch−a ph¸t triÓn vμ nhê ®ã, chóng cung cÊp hμng hãa vμ dÞch vô cho d©n c− ®Þa ph−¬ng vμ nh÷ng vïng phô cËn. Th«ng th−êng, DNNVV cung øng s¶n phÈm t¹i chç víi 95% s¶n phÈm tiªu thô néi ®Þa, mμ chñ yÕu lμ tiªu thô trong vïng, kho¶ng 5% s¶n phÈm dμnh cho xuÊt khÈu. Nh− vËy, DNNVV thùc sù gãp phÇn ®¾c lùc cho sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ vμ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ®Êt n−íc. S¸u lμ, kh¶ n¨ng tμi chÝnh cña DNNVV h¹n chÕ. Víi −u thÕ ®−îc t¹o lËp dÔ dμng do chØ cÇn mét l−îng vèn Ýt, DNNVV gÆp ph¶i h¹n chÕ lμ n¨ng lùc tμi chÝnh thÊp, tõ ®ã dÉn ®Õn mét lo¹t bÊt lîi cho DNNVV trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh… Tr−íc hÕt, vèn chñ së h÷u Ýt nªn kh¶ n¨ng vay vèn cña doanh nghiÖp còng rÊt h¹n chÕ. C¸c DNNVV th−êng thiÕu tμi s¶n thÕ chÊp cho kho¶n tiÒn dù ®Þnh vay. Ngay ë nh÷ng n−íc ph¸t triÓn nh− Mü, NhËt B¶n…, 22 c¸c ng©n hμng còng e ng¹i khi cho c¸c DNNVV vay vèn v× kh¶ n¨ng gÆp rñi ro rÊt lín khi cho vay. TiÕp ®Õn lμ do kh¶ n¨ng tμi chÝnh h¹n chÕ, quy m« kinh doanh kh«ng lín, c¸c DNNVV còng rÊt khã kh¨n vμ Ýt cã kh¶ n¨ng huy ®éng ®−îc vèn trªn thÞ tr−êng. ChÝnh v× thÕ, phÇn lín c¸c DNNVV lu«n ë trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn. §iÒu ®ã khiÕn cho kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp bÞ giíi h¹n ngay c¶ khi cã c¬ héi kinh doanh vμ cã yªu cÇu më réng s¶n xuÊt. Víi t×nh tr¹ng ®ã, kh¶ n¨ng tù tÝch lòy cña c¸c DNNVV còng bÞ h¹n chÕ. B¶y lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa bÞ bÊt lîi trong viÖc mua nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc, thiÕt bÞ vμ tiªu thô s¶n phÈm. Víi quy m« doanh nghiÖp kh«ng lín, kh¶ n¨ng tμi chÝnh h¹n hÑp, DNNVV còng th−êng kh«ng ®−îc h−ëng kho¶n chiÕt khÊu gi¶m gi¸ do mua hμng hãa víi sè l−îng Ýt. Trong tr−êng hîp cÇn ph¶i nhËp m¸y mãc, thiÕt bÞ cña n−íc ngoμi, DNNVV th−êng thiÕu ngo¹i tÖ vμ kh«ng mua ®−îc trùc tiÕp mμ th−êng ph¶i qua ®¹i lý trong n−íc nªn gi¸ c¶ bÞ ®¾t h¬n. Bªn c¹nh ®ã, còng do kh¶ n¨ng tμi chÝnh h¹n hÑp nªn DNNVV khã cã thÓ dμnh ra mét kho¶n tiÒn ®ñ lín ®Ó thùc hiÖn chiÕn l−îc marketing, vμ do ®ã khã cã kh¶ n¨ng v−¬n ra thÞ tr−êng khu vùc vμ thÕ giíi. T¸m lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa thiÕu th«ng tin, tr×nh ®é qu¶n lý th−êng bÞ h¹n chÕ. Trong thêi ®¹i ngμy nay, th«ng tin còng lμ mét ®Çu vμo rÊt quan träng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn, do kh¶ n¨ng tμi chÝnh h¹n chÕ lμm cho DNNVV th−êng gÆp khã kh¨n trong tiÕp cËn th«ng tin thÞ tr−êng, tiÕp cËn c«ng nghÖ s¶n xuÊt vμ c«ng nghÖ qu¶n lý tiªn tiÕn. Do ®ã, tr×nh ®é qu¶n lý cña ®éi ngò ®iÒu hμnh trong c¸c DNNVV còng bÞ h¹n chÕ. ChÝn lμ, doanh nghiÖp nhá vμ võa Ýt cã kh¶ n¨ng thu hót ®−îc c¸c nhμ qu¶n lý vμ lao ®éng giái. 23 Víi quy m« s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng lín, s¶n phÈm tiªu thô kh«ng nhiÒu, DNNVV khã cã thÓ tr¶ l−¬ng cao cho ng−êi lao ®éng. Vμ cïng víi sù thiÕu v÷ng ch¾c trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, DNNVV khã cã kh¶ n¨ng thu hót ®−îc nh÷ng ng−êi lao ®éng cã tr×nh ®é cao tham gia vμo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vμ trong qu¶n lý, ®iÒu hμnh. M−êi lμ, ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhá vμ võa thiÕu v÷ng ch¾c. MÆc dï cã −u thÕ linh ho¹t, nh−ng do kh¶ n¨ng tμi chÝnh h¹n chÕ, khi cã biÕn ®éng lín trªn thÞ tr−êng, c¸c DNNVV dÔ r¬i vμo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c n−íc cã t×nh h×nh lμ sè l−îng DNNVV ph¸ s¶n kh¸ lín, nh−ng cïng víi viÖc ph¸ s¶n l¹i cã viÖc thμnh lËp c¸c doanh nghiÖp míi, vμ sè c¸c DNNVV ®−îc thμnh lËp míi l¹i lín h¬n sè bÞ ph¸ s¶n. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· kh«ng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng x¸o ®éng nÒn kinh tÕ - x· héi vμ còng chÝnh hiÖn t−îng ®ã ®· ph¶n ¶nh søc sèng m·nh liÖt cña c¸c DNNVV nãi chung trong nÒn kinh tÕ. Ngoμi ra, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hμng ®Ó phôc vô cho xuÊt khÈu cña DNNVV cßn h¹n chÕ do chÊt l−îng s¶n phÈm ch−a cao; cßn cã hiÖn t−îng trèn thuÕ, lËu thuÕ; hiÖn t−îng ch¹y theo lîi nhuËn qu¸ møc mμ kh«ng chó ý ®Õn hËu qu¶ x· héi ph¶i g¸nh chÞu. §èi víi DNNVV ViÖt Nam, ngoμi nh÷ng ®Æc ®iÓm phæ biÕn võa nªu trªn, nh×n chung cßn cã thªm nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng sau ®©y: - Theo NghÞ ®Þnh sè 90/2001/N§-CP ngμy 21/11/2001 cña ChÝnh phñ th× DNNVV bao gåm lu«n c¶ hé kinh doanh c¸ thÓ. Trong ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña ViÖt Nam, sè hé gia ®×nh ®¨ng ký kinh doanh rÊt nhiÒu, do ®ã víi viÖc coi lo¹i h×nh nÇy lμ DNNVV th× cã thÓ sÏ rÊt khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch −u tiªn bëi sè l−îng qu¸ ®«ng. C¸c nguån lùc sÏ bÞ ph©n t¸n, dμn tr¶i, tÝnh hiÖu qu¶ sÏ kh«ng cao, ch−a gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò quan träng, cÊp b¸ch ®Æt ra. H¬n n÷a, Nhμ n−íc còng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc 24 hiÖn chÝnh s¸ch −u tiªn, kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸, hç trî cho tÊt c¶ c¸c ®èi t−îng cïng mét lóc. V× vËy, ChÝnh phñ cÇn nªn xem xÐt quy ®Þnh râ tiªu thøc doanh nghiÖp nhá víi giíi h¹n tèi thiÓu ®Ó ph©n biÖt râ gi÷a hé kinh tÕ gia ®×nh vμ DNNVV. - C¸c DNNVV ë n−íc ta th−êng cã quy m« nhá h¬n so víi c¸c n−íc quanh vïng, nguån vèn th−êng qu¸ nhá, thiÕt bÞ cò kü, Ýt ®−îc ®æi míi, c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, thñ c«ng. Cã thÓ lÊy thÝ dô qua tr×nh ®é thiÕt bÞ trong c¸c DNNVV ë thμnh phè Hå ChÝ Minh. ( Xem b¶ng 1.1) B¶ng 1.1: Tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c DNNVV ë thμnh phè Hå ChÝ Minh. §¬n vÞ tÝnh: % Tr×nh ®é c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ Lo¹i doanh nghiÖp HiÖn ®¹i Trung b×nh L¹c hËu 1- Nhμ n−íc 11,4 53,1 35,5 2- Ngoμi quèc doanh 6,70 27,00 66,30 - Cæ phÇn, tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 19,40 54,80 25,80 - Doanh nghiÖp t− nh©n 30,00 30,30 50,00 - Hîp t¸c x· 16,70 33,30 50,00 - Tæ hîp, c¸ thÓ 3,60 22,80 73,60 - TÝnh chung 10,00 22,80 52,00 Nguån: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vμ nhá ë VN. [30] C«ng nghÖ l¹c hËu chiÕm tû träng rÊt lín lμ ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt cña c¸c DNNVV ë ViÖt Nam so víi c¸c DNNVV ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t 25 triÓn. MÆc kh¸c, tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp ë n−íc ta rÊt chËm. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ thùc tr¹ng doanh nghiÖp ViÖt Nam cña Tæng côc thèng kª c«ng bè ngμy 11 th¸ng 5 n¨m 2005, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ë quy m« võa vμ nhá, thËm chÝ siªu nhá, do ®ã kh¶ n¨ng trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ, kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn lμ rÊt h¹n chÕ. Cßn theo Bé C«ng nghiÖp, phÇn lín m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt chØ cßn 30% so víi gi¸ trÞ ban ®Çu, ngay c¶ ®Çu tμu kinh tÕ cña c¶ n−íc lμ thμnh phè Hå ChÝ Minh còng chØ cã 25% doanh nghiÖp cã c«ng nghÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn, 32% ë møc trung b×nh, cßn l¹i lμ d−íi trung b×nh vμ l¹c hËu, trong ®ã cã c«ng nghÖ l¹c hËu chiÕm 20%. Thùc tÕ trªn lý gi¶i v× sao theo c«ng bè cña DiÔn ®μn kinh tÕ thÕ giíi n»m 2004 ViÖt Nam ®øng ë vÞ trÝ 66/104 n−íc vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ. §èi víi c¸c DNNVV trªn thÕ giíi, c«ng nghÖ trang bÞ vμ sö dông th−êng rÊt hiÖn ®¹i, chóng chØ kh¸c so víi doanh nghiÖp lín vÒ quy m« vèn ®Çu t−, sè lao ®éng. Do ®ã, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, n¨ng suÊt vμ chÊt l−îng s¶n phÈm do c¸c DNNVV cña n−íc ngoμi t¹o ra kh¸ cao vμ lμ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña c¸c doanh nghiÖp lín, cã liªn kÕt chÆt chÏ víi doanh nghiÖp lín d−íi d¹ng vÖ tinh cung cÊp c¸c bé phËn, c¸c linh kiÖn vËt t− cho doanh nghiÖp lín. Mét sè kh¸c tån t¹i ®éc lËp th× l¹i cã chÊt l−îng cao vμ tËp hîp thμnh mét quÇn thÓ nh− nh÷ng liªn hiÖp s¶n xuÊt khu vùc, cã thÓ tham gia c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng nhê cã chÊt l−îng s¶n phÈm cao. So víi DNNVV n−íc ngoμi, c¸c DNNVV ViÖt Nam ph©n t¸n h¬n, kh¶ n¨ng liªn kÕt víi nhau vμ víi doanh nghiÖp lín yÕu h¬n. - Nãi ®Õn DNNVV ë ViÖt Nam tr−íc tiªn vμ chñ yÕu lμ nãi ®Õn c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc ngoμi quèc doanh. Do ®ã, ®Æc tÝnh vμ tÝnh chÊt cña c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nÇy mang tÝnh ®¹i diÖn cho c¸c DNNVV ë ViÖt Nam. Ch¼ng h¹n, c¸c con sè thèng kª vÒ tû träng GDP ®ãng gãp trong c¬ cÊu kinh tÕ, tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n h»ng n¨m, sè lao ®éng, vèn, ®Æc ®iÓm vÒ c«ng nghÖ, m¸y mãc sö dông, tr×nh ®é qu¶n lý, kh¶ n¨ng vÒ 26 vèn cho ®Õn nay chñ yÕu tæng kÕt cho khu vùc doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh, chø ch−a cã sè liÖu ®iÒu tra chÝnh thøc riªng biÖt cho toμn bé c¸c DNNVV ë ViÖt Nam. - DNNVV ViÖt Nam ch−a cã ý thøc vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, kinh doanh víi bÊt kú gi¸ nμo miÔn lμ cã lîi nhuËn nªn cã khuynh h−íng lμm hμng gi¶, hμng kÐm phÈm chÊt vi ph¹m an toμn vÖ sinh thùc phÈm, ph¸ hñy m«I tr−êng, ®¨ng ký nhiÒu nh−ng thùc tÕ ho¹t ®éng Ýt (chØ chiÕm 50% sè l−îng doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký). - Trong c¸c ngμnh s¶n xuÊt, c¸c DNNVV ViÖt Nam th−êng ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc nh− chÕ biÕn n«ng - l©m - thñy - h¶i s¶n, gia c«ng may mÆc, s¶n xuÊt giμy dÐp, linh kiÖn vμ thiÕt bÞ ®iÖn tö, lμm ñy th¸c cho c¸c doanh nghiÖp lín trong n−íc hoÆc cho c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoμi. 1.2- VAI TROØ CUÛA DNNVV NGOAØI QUOÁC DOANH TRONG NEÀN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG ÑÒNH HÖÔÙNG XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA. LÞch sö tån t¹i vμ ph¸t triÓn DNNVV ngoμi quèc doanh ë n−íc ta g¾n liÒn víi lÞch sö tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña thμnh phÇn kinh tÕ t− nh©n. Cã thÓ nãi vai trß, thuËn lîi vμ khã kh¨n cña kinh tÕ t− nh©n chÝnh lμ vai trß, thuËn lîi vμ khã kh¨n cña c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, DNNVV ngoμi quèc doanh cã vai trß quan träng ®èi víi sù t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ, æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ vμ x· héi ë c¶ thμnh thÞ vμ n«ng th«n, trªn kh¾p c¸c vïng, miÒn cña ®Êt n−íc; ph¸t huy c¸c nguån néi lùc ®a d¹ng, tμi n¨ng kinh doanh, tiÒn vèn, tμi nguyªn, lao ®éng… tËn dông mäi c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn, gãp phÇn quan träng vμo sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa ®Êt n−íc. Nh÷ng vai trß næi bËt lμ: 27 1.2.1- T¹o ®−îc nhiÒu viÖc lμm cho ng−êi lao ®éng, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Trong ®iÒu kiÖn ë n−íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lao ®éng vμ viÖc lμm ®ang lμ vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi cÊp b¸ch. HÖ thèng c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc ë n−íc ta hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, kh«ng t¹o thªm ®−îc nhiÒu viÖc lμm míi, trong khi ®ã khu vùc hμnh ch¸nh ®ang trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, tinh gi¶m biªn chÕ vμ tuyÓn dông míi kh«ng nhiÒu, tû lÖ lao ®éng cã chiÒu h−íng gi¶m. Do ®ã, khu vùc kinh tÕ t− nh©n mμ chñ yÕu lμ DNNVV ngoμi quèc doanh lμ n¬i thu hót nguån lao ®éng réng kh¾p trªn ph¹m vi toμn quèc, kh«ng chØ gi¶i quyÕt nhu cÇu viÖc lμm cho sè lao ®éng ®−îc tinh gi¶m trong c¸c doanh nghiÖp vμ hÖ thèng hμnh ch¸nh nhμ n−íc mμ cßn t¹o viÖc lμm cho sè l−îng lín nh÷ng ng−êi míi tham gia vμo lùc l−îng lao ®éng h»ng n¨m. §Æc biÖt, nh÷ng ng−êi kh«ng cã mèi quan hÖ còng nh− n¨ng lùc ®Ó vμo lμm viÖc ë khu vùc nhμ n−íc, th× c¬ héi cã viÖc lμm cña hä lμ ®i vμo c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh. Ngoμi ra, vèn ®Çu t− cho mét chç lμm trong khu vùc DNNVV ngoμi quèc doanh còng t−¬ng ®èi thÊp, theo b¸o c¸o ®iÒu tra cña ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung −¬ng, th× b×nh qu©n trong 4 n¨m (2000 - 2003) c¸c doanh nghiÖp t− nh©n t¹o ra mét chç lμm viÖc mÊt kho¶ng tõ 70 ®Õn 100 triÖu ®ång vèn ®Çu t−; trong khi ®ã ®èi víi doanh nghiÖp Nhμ n−íc th× sè t−¬ng øng lμ 210 ®Õn 280 triÖu ®ång (tøc lμ cao gÊp kho¶ng 3 lÇn). KÓ tõ n¨m 2000 ®Õn nay, −íc tÝnh cã kho¶ng 1,2 ®Õn 2 triÖu chç lμm míi ®−îc t¹o ra nhê c¸c doanh nghiÖp, hé kinh doanh c¸ thÓ míi t¹o lËp vμ më réng quy m« kinh doanh; ®−a tæng sè lao ®éng trùc tiÕp lμm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp d©n doanh xÊp xØ b»ng tæng sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp Nhμ n−íc. NÕu tÝnh lu«n c¶ hé kinh doanh 28 c¸ thÓ vμ doanh nghiÖp t− nh©n, sè lao ®éng lμm viÖc trong khu vùc nÇy lªn ®Õn kho¶ng 6 triÖu ng−êi, chiÕm h¬n 16% lùc l−îng lao ®éng x· héi. Nh×n chung, c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh lμ n¬i cã nhiÒu thuËn lîi ®Ó thu hót mét lùc l−îng lao ®éng ®«ng ®¶o, ®a d¹ng, phong phó, ë mäi tr×nh ®é tõ lao ®éng thñ c«ng ®Õn lao ®éng chÊt l−îng cao; ë tÊt c¶ mäi vïng, mäi miÒn cña ®Êt n−íc, nhÊt lμ lao ®éng ë n«ng th«n t¨ng thªm mçi n¨m, ®ång thêi cßn tiÕp nhËn sè lao ®éng tõ c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc d«i ra qua viÖc cæ phÇn hãa, giao, b¸n, kho¸n, cho thuª, ph¸ s¶n doanh nghiÖp hiÖn ®ang ®−îc ChÝnh phñ triÓn khai. Sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña DNNVV ngoμi quèc doanh kh«ng chØ gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lμm cho ng−êi lao ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, mμ cßn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn hiÖn nay ë n−íc ta. V× t¹o thªm viÖc lμm míi trong c¸c ngμnh phi n«ng nghiÖp ®· t¹o c¬ héi cho n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, më réng ®−îc thÞ tr−êng, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng thªm sù c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp, n©ng cao ®êi sèng v¨n hãa, vËt chÊt cho mäi tÇng líp d©n c−, h¹n chÕ tÖ n¹n x· héi gãp phÇn tÝch cùc vμo chñ tr−¬ng xãa ®ãi gi¶m nghÌo. 1.2.2- §ãng gãp vμo t¨ng tr−ëng cña tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP). Nh×n chung, tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cña c¸c doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh lμ æn ®Þnh vμ ®Òu ®Æn. Theo Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t−, trong giai ®o¹n 2001 - 2005, khu vùc doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh víi 96% lμ DNNVV ®· ®ãng gãp kho¶ng 26% GDP, 78% tæng møc b¸n lÏ, 64% khèi l−îng vËn chuyÓn hμng hãa. Tuy nhiªn, theo c¸c nhμ ph©n tÝch kinh tÕ th× con sè thùc tÕ cßn lín h¬n rÊt nhiÒu, bëi v× trong thùc tÕ, rÊt nhiÒu DNNVV ngoμi 29 quèc doanh ®· kh«ng trùc tiÕp ®øng tªn trong mét sè ho¹t ®éng giao dÞch, hä chØ xuÊt ñy th¸c cho doanh nghiÖp Nhμ n−íc hoÆc thùc hiÖn c¸c kªnh kh¸c cña quy tr×nh s¶n xuÊt. B¶ng 1.2: ChØ sè ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm trong n−íc theo thμnh phÇn kinh tÕ n¨m 2000 - 2006 (n¨m tr−íc = 100 ) N¨m 2000 N¨m 2001 N¨m 2003 N¨m 2006 Tæng sè : Kinh tÕ Nhμ n−íc Kinh tÕ tËp thÓ Kinh tÕ t− nh©n Kinh tÕ c¸ thÓ Kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi 106,79 107,72 105,46 109,70 103,88 111,44 106,89 107,44 103,24 113,43 105,49 107,21 107,34 107,65 103,43 110,20 116,06 110,52 108,17 106,36 103,63 114,21 107,42 113,99 Nguån : Niªn gi¸m thèng kª 2006 - NXB Thèng kª, Hμ Néi 2007 [59] §Æc biÖt kÓ tõ khi luËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña DNNVV ngoμi quèc doanh ®· t¨ng ®ét biÕn. Theo Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t−, trong giai ®o¹n 2001- 2005, DNNVV ngoμi quèc doanh ®· gãp phÇn cïng víi khu vùc kinh tÕ t− nh©n ®¹t møc t¨ng tr−ëng kho¶ng 31% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong trång trät, ch¨n nu«i vμ ®Æc biÖt lμ trong c¸c ngμnh chÕ biÕn vμ xuÊt khÈu, ®ång thêi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn dÞch quan träng theo h−íng s¶n xuÊt hμng hãa, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n. 30 Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®ang ë giai ®o¹n phôc håi vμ cßn khã kh¨n vÒ nhiÒu mÆt, møc t¨ng tr−ëng ®¹t ®−îc nh− vËy cña DNNVV ngoμi quèc doanh nãi riªng vμ khu vùc kinh tÕ t− nh©n nãi chung lμ kh¸ nhanh vμ bÒn v÷ng, gãp phÇn kh«ng nhá vμo viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng chung nÒn kinh tÕ cña c¶ n−íc. 1.2.3- Huy ®éng ngμy cμng nhiÒu nguån vèn trong x· héi nh»m ®Çu t− vμ ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong gÇn 4 n¨m, kÓ tõ khi LuËt Doanh nghiÖp ra ®êi vμ cã hiÖu lùc, chØ tÝnh riªng lo¹i h×nh doanh nghiÖp t− nh©n tæng vèn ®Çu t− ®¹t 145.000 tû ®ång, gÇn b»ng tæng sè vèn ®Çu t− cña doanh nghiÖp nhμ n−íc ®¨ng ký trong cïng thêi kú, cao h¬n vèn ®Çu t− n−íc ngoμi. Tõ n¨m 2001 ®Õn 2003 tû träng vèn ®Çu t− cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n trong tæng sè vèn ®Çu t− toμn x· héi t¨ng lªn hμng n¨m, tõ 25% trong n¨m 2001 lªn 25,3% trong n¨m 2002 vμ kho¶ng 27% trong n¨m 2003. Riªng n¨m 2005, vèn ®Çu t− cña kinh tÕ ngoμi nhμ n−íc ®¹t 107.000 tû ®ång, chiÕm 32,1% trong tæng sè vèn ®Çu t− cña 3 khu vùc (kinh tÕ nhμ n−íc, kinh tÕ ngoμi nhμ n−íc vμ khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi) §iÒu ®¸ng nãi thªm lμ, vèn ®Çu t− cña c¸c doanh nghiÖp t− nh©n vμ hçn hîp ®· ®ãng vai trß quan träng vμ thËm chÝ lμ nguån vèn ®Çu t− chñ yÕu ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph−¬ng. Ngoμi ra, kh¸c víi vèn ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoμi (chØ tËp trung thùc hiÖn trong kho¶ng 15 tØnh, thμnh phè) th× ®Çu t− cña c¸c doanh nghiÖp t− nh©n trong n−íc ®· thùc hiÖn trªn tÊt c¶ c¸c tØnh, thμnh phè trong c¶ n−íc vμ ®ang cã xu h−íng t¨ng nhanh nguån vèn trong mÊy n¨m qua. 31 1.2.4- T¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. Do tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNVV ngoμi quèc doanh ngμy cμng tiÕn bé, sè l−îng hμng hãa tham gia xuÊt khÈu ngμy cμng t¨ng, nhiÒu s¶n phÈm ®−îc c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trùc tiÕp hoÆc xuÊt ñy th¸c qua c¸c doanh nghiÖp Nhμ n−íc vμ doanh nghiÖp n−íc ngoμi. Theo thèng kª cña Bé Th−¬ng m¹i th× ®Õn n¨m 2005, khu vùc kinh tÕ t− nh©n trong n−íc ®ãng gãp gÇn b»ng mét nöa tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc, kim ng¹ch xuÊt khÈu trùc tiÕp cña doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp ®¹t 2,851 tû USD. Cßn theo b¸o c¸o cña Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t−, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c doanh nghiÖp d©n doanh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc vμo viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt, nhÊt lμ c¸c mÆt hμng thñ c«ng mü nghÖ, chÕ biÕn n«ng s¶n, thñy s¶n. Cã mét sè doanh nghiÖp d©n doanh ®· ®−îc xÕp h¹ng vμo 10 doanh nghiÖp cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt c¶ n−íc theo ngμnh hμng nh− C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Kim Anh (Sãc Tr¨ng) cã kim ng¹ch xuÊt khÈu h¬n 100 triÖu USD mçi n¨m. Mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu cña n−íc ta hiÖn nay nh− c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp, thñ c«ng mü nghÖ… chñ yÕu do c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh s¶n xuÊt. khu vùc kinh tÕ nÇy còng lμ nguån ®éng lùc chÝnh më réng c¸c mÆt hμng, khai th¸c c¸c mÆt hμng míi, më réng thÞ tr−êng, më réng quan hÖ b¹n hμng sang nhiÒu n−íc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. 1.2.5- §ãng gãp ®¸ng kÓ vμo nguån thu ng©n s¸ch Nhμ n−íc. §ãng gãp vμo ng©n s¸ch Nhμ n−íc cña khu vùc doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh ngμy cμng t¨ng, n¨m 2001 nép vμo ng©n s¸ch ®−îc 11.075 tû ®ång chiÕm 14,8% tæng thu ng©n s¸ch, trong ®ã ®ãng gãp cña c¸c DNNVV 32 ngoμi quèc doanh kho¶ng 7%. Theo sè liÖu tæng kÕt 4 n¨m thùc hiÖn LuËt Doanh nghiÖp cña Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t− n¨m 2003, trong n¨m 2002 c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh ®· nép vμo ng©n s¸ch Nhμ n−íc gÊp 1,8 lÇn so víi n¨m 2000 vμ chiÕm 10,8% trong tæng sè doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, con sè nÇy ch−a ph¶n ¶nh ®óng thùc tÕ v× cßn mét lo¹t ®ãng gãp kh¸c kh«ng ®−îc tÝnh ®Õn nh− thuÕ m«n bμi, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng trong nhËp khÈu hay c¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ... Ngoμi ®ãng gãp vμo nguån thu ng©n s¸ch, c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh cßn cã sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ vμo viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh v¨n hãa, tr−êng häc, thÓ dôc thÓ thao, ®−êng x¸, cÇu cèng, nhμ t×nh nghÜa, nhμ t×nh th−¬ng vμ c¸c c«ng tr×nh phóc lîi kh¸c ë tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc. 1.2.6- Gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n−íc ta theo h−íng hiÖn ®¹i hãa. Sù ph¸t triÓn cña DNNVV ngoμi quèc doanh ®· gãp phÇn thu hót ®−îc ngμy cμng nhiÒu lao ®éng ë n«ng th«n vμo c¸c ngμnh phi n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vμ ®· gióp chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ®Þa ph−¬ng, c¬ cÊu ngμnh, c¬ cÊu c¸c thμnh phÇn kinh tÕ, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu chung kinh tÕ ®Êt n−íc theo h−íng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. VÒ c¬ cÊu ngμnh, DNNVV ngoμi quèc doanh ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch kinh tÕ chung c¶ n−íc, ®−îc nªu trong b¶ng 1.3 . 33 B¶ng 1.3: Tæng s¶n phÈm trong n−íc vμ c¬ cÊu tæng s¶n phÈm trong n−íc theo gi¸ thùc tÕ ph©n theo khu vùc kinh tÕ n¨m 1990 - 2006. Chia ra N¨m Tæng s¶n phÈm trong n−íc(tû ®ång) vμ c¬ cÊu ( % ) N«ng, l©m nghiÖp, thñy s¶n C«ng nghiÖp vμ x©y dùng DÞch vô Tû ®ång C¬ cÊu ( % ) Tû ®ång C¬ cÊu ( % ) Tû ®ång C¬ cÊu ( % ) Tû ®ång C¬ cÊu ( % ) 1990 41.955 100,00 16.252 38,74 9.513 22,67 16.190 38,59 1998 361.017 100,00 93.073 25,78 117.299 32,49 150.645 41,73 2000 441.646 100,00 108.356 24,53 162.220 36,73 171.070 38,74 2002 535.762 100,00 123.383 23,03 206.197 38,49 206.182 38,48 2006 973.790 100,00 198.266 20,36 404.753 41,56 370.771 38,08 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2006 - NXB Thèng kª, Hμ Néi 2007 [59] B¶ng 1.3 bªn trªn cho thÊy tû träng khu vùc n«ng nghiÖp trong c¬ cÊu chung ®· gi¶m dÇn tõ 38,74% n¨m 1990 xuèng cßn 20,36% n¨m 2006. Qua c¸c n¨m ta thÊy tû träng khu vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp gi¶m dÇn ®Òu ®Æn mÆc dï sè l−îng tuyÖt ®èi trong ngμnh nÇy vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn. Trong khi ®ã tû träng khu vùc ngμnh c«ng nghiÖp vμ x©y dùng l¹i t¨ng lªn ®Òu ®Æn qua c¸c n¨m, tõ 22,67% n¨m 1990 lªn ®Õn 41,56% trong n¨m 2006. §iÒu ®ã cho thÊy kinh tÕ n−íc ta ®ang chuyÓn dÞch dÇn theo h−íng tiÕn bé, c«ng nghiÖp hãa. 34 Doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh còng ®· gãp phÇn lμm cho c¬ cÊu thμnh phÇn kinh tÕ chuyÓn biÕn tÝch cùc, theo h−íng ph¸t huy ngμy cμng hiÖu qu¶ sù ®ãng gãp cña c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ míi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. B¶ng 1.4: Tæng s¶n phÈm trong n−íc vμ c¬ cÊu tæng s¶n phÈm theo gi¸ thùc tÕ ph©n theo thμnh phÇn kinh tÕ n¨m 1995 - 2006. N¨m 1995 N¨m 2003 N¨m 2006 Tû ®ång % Tû ®ång % Tû ®ång % C¬ cÊu - Tæng sè 228.892 100 613.443 100 973.790 100 Kinh tÕ Nhμ n−íc 91.997 40,18 239.736 39,08 363.449 37,32 Kinh tÕ ngoμi Nhμ n−íc 284.963 46,45 444.659 45,66 Kinh tÕ tËp thÓ 23.020 10,06 45.966 7,49 64.372 6,61 Kinh tÕ t− nh©n 7.134 3,12 50.500 8,23 91.060 9,35 Kinh tÕ c¸ thÓ 82.447 36,02 188.497 30,73 289.227 29,70 Kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi 14.428 6,30 88.744 14,47 165.682 17,02 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2006 - NXB Thèng kª, Hμ Néi 2007 [59] B¶ng 1.4 bªn trªn cho thÊy, c¬ cÊu so s¸nh tæng s¶n phÈm trong n−íc cña kinh tÕ nhμ n−íc vμ kinh tÕ tËp thÓ ngμy cμng gi¶m h¬n tr−íc. Trong lóc ®ã tû träng kinh tÕ khu vùc kinh tÕ t− nh©n vμ kinh tÕ cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi ®ang ngμy cμng t¨ng. §iÒu ®ã cho thÊy sù ®ãng gãp còng nh− vai trß, vÞ trÝ cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n nãi chung vμ DNNVV nãi riªng ®ang ngμy cμng t¨ng lªn trong sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. 35 1.2.7- Gãp phÇn t¹o m«i tr−êng kinh doanh, thóc ®Èy ph¸t triÓn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Sù ph¸t triÓn cña DNNVV ngoμi quèc doanh lμ nh©n tè t¹o m«i tr−êng c¹nh tranh gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ, ph¸ bá dÇn tÝnh ®éc quyÒn cña mét sè doanh nghiÖp Nhμ n−íc. ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ngμy cμng thÝch øng h¬n víi c¬ chÕ kinh tÕ míi, c¸c lo¹i thÞ tr−êng b¾t ®Çu h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn (thÞ tr−êng hμng hãa - dÞch vô, thÞ tr−êng lao ®éng, thÞ tr−êng vèn, thÞ tr−êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr−êng khoa häc - c«ng nghÖ…). Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña n−íc ta sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc tèt nÕu kh«ng cã sù tham gia cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n mμ trong ®ã DNNVV lμ thμnh phÇn chñ yÕu. 1.2.8- Gãp phÇn ®μo t¹o lùc l−îng lao ®éng c¬ ®éng, linh ho¹t vμ cã chÊt l−îng. Ngoμi viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lμm, hÇu hÕt c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh còng ®· tham gia gãp phÇn vμo c«ng viÖc ®μo t¹o, n©ng cao tay nghÒ cho ng−êi lao ®éng vμ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, mét bé phËn lín lao ®éng trong n«ng nghiÖp ®· ®−îc thu hót vμo c¸c doanh nghiÖp vμ thÝch øng víi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp nÇy ®· vμ ®ang tù ®μo t¹o hoÆc båi d−ìng n©ng cao tay nghÒ cho ng−êi lao ®éng lμm viÖc trong doanh nghiÖp cña m×nh. H×nh thøc ®μo t¹o ®a d¹ng vμ linh ho¹t nh− kÌm cÆp, h−íng dÉn, tæ chøc häc viÖc vμ huÊn luyÖn, gëi ®Õn c¸c trung t©m hay c¸c tr−êng d¹y nghÒ… Do phÇn lín ng−êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®Òu xuÊt th©n tõ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nªn ngoμi ®μo t¹o nghÒ, nhiÒu chñ doanh nghiÖp cßn ph¶i h−íng dÉn hä vÒ nÕp sèng míi, thay ®æi tËp qu¸n lμm ¨n trong n«ng 36 nghiÖp, n«ng th«n lμm cho hä tõng b−íc phï hîp víi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp… Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®øng v÷ng trong c¹nh tranh c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh ph¶i lu«n t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc lao ®éng, qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nhÊt, v× vËy kû luËt lao ®éng ®−îc thùc hiÖn rÊt nghiªm ngÆt. ChÝnh ®iÒu nÇy ®· gãp phÇn vμo viÖc ®μo t¹o nªn ®éi ngò ng−êi lao ®éng cã kü n¨ng vμ t¸c phong c«ng nghiÖp. C¸c DNNVV ngoμi quèc doanh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· ®Èy nhanh tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ, nhê ®ã tr×nh ®é vμ kü n¨ng cña ng−êi lao ®éng còng nhanh chãng ®−îc n©ng cao. Nh− vËy, ngoμi viÖc ®· tham gia vμ gãp phÇn cã hiÖu qu¶ vμo qu¸ tr×nh ®μo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é ng−êi lao ®éng. DNNVV ngoμi quèc doanh cßn gãp phÇn tÝch cùc vμo viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vμ tham gia vμo tiÕn tr×nh thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc. 1.2.9- Sù cÇn thiÕt cña DNNVV trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn s¶n xuÊt hμng hãa ph¸t triÓn tõ tr×nh ®é thÊp ®Õn cao vμ øng víi qu¸ tr×nh ®ã, h×nh th¸i, quy m« vμ c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh còng ph¸t triÓn dÇn tõ kinh tÕ c¸ thÓ nhá lÎ, ®Õn tËp trung víi quy m« nhá, võa vμ lín. §iÒu ®ã ®−îc quyÕt ®Þnh bëi tr×nh ®é cña lùc l−îng s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng tÝch tô vèn vμ yªu cÇu cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi qua c¸c thêi kú. Tõ nÒn kinh tÕ hμng hãa gi¶n ®¬n ®Õn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, tr×nh ®é cao cña nÒn kinh tÕ hμng hãa, c¬ cÊu vÒ h×nh th¸i vμ tr×nh ®é s¶n xuÊt tõ c¸ thÓ, s¶n xuÊt võa vμ s¶n xuÊt lín lu«n ®an xen tån t¹i vμ ph¸t trØÓn. Trong ®ã, DNNVV lu«n gi÷ vÞ thÕ quan träng trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö cña nÒn s¶n xuÊt hμng hãa, cã nghÜa lμ cho ®Õn nay trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, DNNVV 37 vÉn cßn cã chç ®øng vμ ®ã nh− lμ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. §iÒu nÇy cã thÓ gi¶i thÝch bëi nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Thø nhÊt, trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ, lùc l−îng s¶n xuÊt vμ ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong mçi n−íc, mçi vïng, mçi ®Þa ph−¬ng, mçi lÜnh vùc ho¹t ®éng cã sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu. §iÒu nÇy nh− lμ mét nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù kh¸c nhau vÒ quy m« trong s¶n xuÊt kinh doanh vμ lu«n cã sù chuyÓn hãa vÒ chÊt l−îng h×nh thøc vμ quy m« cña chóng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Thø hai, trong thùc tÕ c¸c cÊp ®é vÒ quy m« ®ã (quy m« nhá, quy m« võa vμ lín trong s¶n xuÊt kinh doanh) lu«n bæ sung cho nhau vÒ nh÷ng −u thÕ vμ nh÷ng h¹n chÕ gi÷a chóng, nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ viÖc ®a d¹ng hãa s¶n phÈm, gi¸ c¶ tiªu dïng cho mäi tÇng líp d©n c−. Thø ba, sù ph¸t triÓn ®an xen gi÷a c¸c lo¹i quy m« trong s¶n xuÊt kinh doanh còng lμ yÕu tè thu hót c¸c tÇng líp d©n c− tham gia khai th¸c mäi tiÒm lùc kinh tÕ, gi¶i phãng mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¹o nhiÒu nguån lùc tμi chÝnh cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thø t−, DNNVV yªu cÇu vèn kh«ng cao, phï hîp víi c¸c doanh nh©n míi lËp nghiÖp, vèn ®Çu t− Ýt, bæ sung kÞp thêi nh÷ng “kho¶ng trèng” trong ho¹t ®éng kinh doanh vμ ®ãn ®Çu c¸c ngμnh nghÒ hoÆc c¸c lÜnh vùc kinh doanh míi. Thø n¨m, víi lîi thÕ lμ dÔ ph¸t triÓn ë mäi cÊp ®é kinh tÕ, sè l−îng nhiÒu vμ ho¹t ®éng linh ho¹t nªn DNNVV t¹o nhiÒu viÖc lμm cho ®¹i chóng, kÓ c¶ lao ®éng cã häc vÊn vμ lao ®éng phæ th«ng; x©y dùng ®−îc mèi quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a chñ vμ ng−êi lμm c«ng. 38 Thø s¸u, DNNVV lμ c¬ së ®Ó tÝch tô vèn, tõng b−íc h×nh thμnh c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, gãp phÇn tÝch cùc vÒ s¶n phÈm vμ tÝch lòy cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn t¹i, ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, tr×nh ®é cña lùc l−îng s¶n xuÊt cao, song DNNVV vÉn cßn gi÷ vÞ thÕ quan träng. ÔÛ c¸c nÒn kinh tÕ ®ã, ®¬n cö nh− §μi Loan, hiÖn nay DNNVV vÉn cßn chiÕm trªn 90% trong tæng sè doanh nghiÖp vμ chiÕm tû phÇn ®¸ng kÓ trong GDP. ViÖt Nam lμ n−íc kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, nÒn s¶n xuÊt cßn l¹c hËu, do vËy vÞ thÕ cña DNNVV cßn lín vμ cßn nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn l©u dμi. Trªn thùc tÕ, rÊt nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi còng nh− ë ViÖt Nam, DNNVV chñ yÕu lμ thuéc khu vùc kinh tÕ t− nh©n. 1.2.9.1- TÝnh tÊt yÕu cña kinh tÕ t− nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. ÔÛ ViÖt Nam, do lùc l−îng s¶n xuÊt cßn ë møc thÊp, viÖc tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u vμ ®a thμnh phÇn kinh tÕ lμ tÊt yÕu kh¸ch quan. Trªn thùc tÕ nÒn s¶n xuÊt cña ViÖt Nam cßn l¹c hËu, quy m« nhá, l¹i ®i lªn chñ nghÜa x· héi kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, nh−ng nh− vËy kh«ng cã nghÜa lμ chóng ta bá qua nh÷ng thμnh tùu cã tÝnh quy luËt cña chñ nghÜa t− b¶n. Chóng ta bá qua ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa víi néi hμm lμ kh«ng x©y dùng chñ nghÜa t− b¶n nh− mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, chø kh«ng ph¶i phñ ®Þnh c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - kü thuËt vμ nh÷ng nh©n tè tÝch cùc mμ chñ nghÜa t− b¶n ®· t¹o ra. §Ó lμm tiÒn ®Ò cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ®Æc biÖt, chóng ta l¹i ph¶i tr¶i qua thêi kú qu¸ ®é, mμ trong thêi kú ®ã chóng ta ph¶i kÕ 39 thõa nh÷ng thμnh qu¶ cña chñ nghÜa t− b¶n nh− nÒn ®¹i c«ng nghÖ, c¸c h×nh thøc së h÷u kinh tÕ, c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng vμ c¸c quy luËt kh¸ch quan vèn dÜ cña qu¸ tr×nh tiÕn hãa lÞch sö. Kinh tÕ thÞ tr−êng thùc chÊt lμ kinh tÕ hμng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, vμ ph©n c«ng lao ®éng ®¹t ®Õn møc ®é kh¸ hoμn h¶o. §Æc tr−ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lμ kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn. ViÖt Nam ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa còng kh«ng n»m ngo¹i lÖ ®ã, song còng cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh vÒ tÝnh chÊt x· héi hãa, tÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt, c¬ cÊu vμ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña nã ®−îc quyÕt ®Þnh bëi vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhμ n−íc. Tãm l¹i, së h÷u t− nh©n vμ kinh tÕ t− nh©n ph¸t triÓn cã tÝnh quy luËt, g¾n víi sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ hμng hãa vμ tÝnh chÊt, tr×nh ®é cña nã lu«n chÞu sù t¸c ®éng trong mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a hai “®¹i l−îng” lμ lùc l−îng s¶n xuÊt vμ quan hÖ s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n lÞch sö. §iÒu nÇy cho thÊy r»ng, viÖc phñ ®Þnh sù hiÖn diÖn cña c¸c thμnh phÇn kinh tÕ hoÆc “kiªng c−ìng” vÒ sù tån t¹i cña nhiÒu h×nh thøc së h÷u vμ thμnh phÇn kinh tÕ nh− lμ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ hay s¸ch l−îc sÏ lμ kh«ng t«n träng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. Thùc tÕ sau 20 n¨m chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng (kinh tÕ hμng hãa nhiÒu thμnh phÇn), nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn nhanh vμ bÒn v÷ng. §øng tr−íc thùc tr¹ng ®ã vμ ®−îc sù khuyÕn khÝch m¹nh mÏ cña §¶ng vμ Nhμ n−íc th«ng qua NghÞ quyÕt Trung −¬ng V (Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng §¶ng khãa IX), kinh tÕ t− nh©n ®· cã nh÷ng b−íc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ. §Æc biÖt lμ sau khi LuËt Doanh nghiÖp ra ®êi n¨m 2001, chØ hai n¨m sau ®ã, sè doanh nghiÖp t− nh©n ®¨ng ký ho¹t ®éng t¨ng hai 40 lÇn so víi 10 n¨m tr−íc ®ã vμ ®ang tiÕp tôc gia t¨ng. §iÒu ®ã cho thÊy søc sèng m·nh liÖt vμ vÞ thÕ cña kinh tÕ t− nh©n khi søc s¶n xuÊt cña nã ®−îc gi¶i phãng. Trong thμnh phÇn kinh tÕ t− nh©n, h×nh thøc doanh nghiÖp quy m« nhá vμ võa cã vÞ trÝ quan träng ®Æc biÖt, vμ vÞ trÝ ®ã kh«ng chØ riªng trong thμnh phÇn kinh tÕ t− nh©n mμ trong toμn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1.2.9.2- Doanh nghiÖp nhá vμ võa ngoμi quèc doanh, mét bé phËn cÊu thμnh h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Doanh nghiÖp nhá vμ võa ho¹t ®éng n¨ng ®éng víi b×nh diÖn réng, hiÖn diÖn ë mäi tr×nh ®é, mäi cÊp ®é cña nÒn kinh tÕ: tõ thñ c«ng, truyÒn thèng ®Õn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Chóng cã mÆt trong nhiÒu lÜnh vùc, ngμnh nghÒ kinh doanh víi c¸c h×nh thøc linh ho¹t mμ doanh nghiÖp nhμ n−íc hoÆc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi víi quy m« lín ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng cÇn thiÕt ®Çu t−. Víi nh÷ng lîi thÕ ®ã, DNNVV ®¶m nhËn s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hμng hãa tiªu dïng réng r·i, phôc vô nhu cÇu cña mäi tÇng líp d©n c−. Tõ hÖ qu¶ trªn, DNNVV lμ “kinh tÕ ®¹i chóng”, t¹o viÖc lμm cho c¸c tÇng líp d©n c−, tõ lao ®éng phæ th«ng ®Õn lao ®éng cã kü thuËt. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2005, c¸c DNNVV ®· t¹o viÖc lμm cho 15% lùc l−îng lao ®éng x· héi, t¹o m«i tr−êng b×nh ®¼ng gi÷a chñ vμ ng−êi lao ®éng. Doanh nghiÖp nhá vμ võa, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, ®· tõng b−íc tÝch tô vèn cho nÒn s¶n xuÊt lín, gãp phÇn quan träng vμo t¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng. Kinh tÕ t− nh©n nãi chung, trong ®ã bé phËn träng yÕu lμ DNNVV lμ chç dùa chiÕn l−îc ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhμ n−íc. 41 1.3- PHAÂN LOAÏI DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH. ÔÛ c¸c n−íc trªn thÕ giíi, ng−êi ta ph©n chia DNNVV theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau nh−: tæng sè vèn kinh doanh, gi¸ trÞ tμi s¶n cè ®Þnh, sè l−îng lao ®éng sö dông b×nh qu©n hμng n¨m, doanh thu hμng n¨m, lîi nhuËn hμng n¨m… C¸c tiªu chÝ x¸c ®Þnh DNNVV cã xu h−íng thay ®æi theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng vμ møc ®é ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ViÖc quy ®Þnh tiªu chÝ x¸c ®Þnh DNNVV tïy thuéc vμo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n−íc. Ch¼ng h¹n nh− : NhËt B¶n: C¨n cø vμo sè l−îng lao ®éng vμ sè vèn kinh doanh cña tõng ngμnh ®Ó x¸c ®Þnh DNNVV. Tiªu chÝ x¸c ®Þnh nμy ®−îc quy ®Þnh trong "LuËt c¬ b¶n vÒ DNNVV". Ngμnh Sè lao ®éng Sè vèn kinh doanh Ngμnh s¶n xuÊt < 300 ng−êi < 100 triÖu Yen Ngμnh b¸n bu«n < 100 ng−êi < 30 triÖu Yen Ngμnh b¸n lÎ vμ dÞch vô < 50 ng−êi < 10 triÖu Yen CHLB §øc: Ph©n chia quy m« doanh nghiÖp c¨n cø vμo sè l−îng lao ®éng vμ doanh sè ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét n¨m cña doanh nghiÖp. Lo¹i doanh nghiÖp Sè lao ®éng Doanh sè hμng n¨m Doanh nghiÖp quy m« nhá < 9 ng−êi < 1 triÖu DEM Doanh nghiÖp quy m« võa 10 – 499 ng−êi 1 - 100 triÖu DEM Doanh nghiÖp quy m« lín > 500 ng−êi > 100 triÖu DEM 42 Hμn Quèc: X¸c ®Þnh DNNVV c¨n cø vμo sè l−îng lao ®éng, tæng sè vèn kinh doanh vμ doanh thu hμng n¨m tïy theo tõng lÜnh vùc. Tiªu chÝ x¸c ®Þnh nμy ®−îc quy ®Þnh trong "§¹o luËt c¬ b¶n vÒ DNNVV" ban hμnh tõ n¨m 1996 vμ ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung. LÜnh vùc Sè lao ®éng Sè vèn kinh doanh Doanh thu hμng n¨m ChÕ t¹o, khai th¸c, x©y dùng vμ chÕ biÕn < 300 ng−êi < 600 ngμn USD Th−¬ng m¹i vμ dÞch vô < 20 ng−êi <500 ngμn USD Malaysia: Ph©n chia quy m« doanh nghiÖp c¨n cø vμo tiªu chÝ duy nhÊt lμ sè lao ®éng. Doanh nghiÖp Sè lao ®éng Doanh nghiÖp quy m« nhá < 100 ng−êi Doanh nghiÖp quy m« võa 101-200 ng−êi Doanh nghiÖp quy m« lín > 200 ng−êi Th¸i Lan: Theo LuËt vÒ DNNVV ®−îc Quèc héi th«ng qua cuèi n¨m 1998, c¸c doanh nghiÖp cã tæng tμi s¶n d−íi 5,4 triÖu USD (kh«ng kÓ ®Êt ®ai) vμ sè lao ®éng d−íi 200 ng−êi ®−îc coi lμ DNNVV. ….. ÔÛ ViÖt Nam, còng gièng nh− nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh DNNVV ®−îc dùa trªn vèn vμ lao ®éng doanh nghiÖp sö dông. Vμo ngμy 20-06-1998, ChÝnh phñ ®· cã v¨n b¶n sè 681/CP-KTN vÒ viÖc ®Þnh h−íng chiÕn l−îc vμ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV. Theo ®ã, tiªu 43 chÝ ®Ó x¸c ®Þnh DNNVV ®−îc quy ®Þnh nh− sau: "T¹m thêi quy ®Þnh thèng nhÊt tiªu chÝ x¸c ®Þnh DNNVV ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay lμ nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ d−íi 5 tû ®ång vμ cã sè lao ®éng h»ng n¨m d−íi 200 ng−êi. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, c¸c bé, ngμnh vμ ®Þa ph−¬ng cã thÓ c¨n cø vμo t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cô thÓ mμ ¸p dông ®ång thêi c¶ hai chØ tiªu hoÆc mét trong hai chØ tiªu nãi trªn. Tiªu chÝ nÇy chØ lμ quy −íc hμnh ch¸nh ®Ó x©y dùng c¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî DNNVV ". (N¨m tû ®ång t−¬ng ®−¬ng víi kho¶ng 387.600 USD vμo thêi ®iÓm ban hμnh c«ng v¨n sè 681). Nh− vËy, theo quy ®Þnh hμnh chÝnh vμo thêi ®iÓm thùc hiÖn c«ng v¨n nÇy, c¸c h×nh thøc hé gia ®×nh, trang tr¹i, nhãm kinh doanh c¸ thÓ kh«ng ®−îc coi lμ "doanh nghiÖp". Dùa trªn ®Þnh nghÜa nÇy, mét sè nhμ nghiªn cøu ®· cô thÓ hãa thªm: Doanh nghiÖp nhá lμ doanh nghiÖp cã sè lao ®éng Ýt h¬n 50 ng−êi hoÆc cã tæng gi¸ trÞ vèn d−íi 1 tû ®ång; doanh nghiÖp võa lμ doanh nghiÖp cã sè lao ®éng tõ 51 ®Õn 200 ng−êi hoÆc cã tæng gi¸ trÞ vèn (hoÆc doanh thu) tõ 1 tû ®Õn 5 tû ®ång; doanh nghiÖp lín cã sè lao ®éng trªn 200 ng−êi ho¨c cã tæng gi¸ trÞ vèn tõ 5 tû ®ång trë lªn. Qua thùc tiÔn, cã thÓ thÊy tiªu chÝ vÒ DNNVV theo c«ng v¨n sè 681 cña v¨n phßng ChÝnh phñ cã nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m nh− sau: - Cã thÓ chØ dïng mét tiªu chÝ lμ lao ®éng hoÆc vèn, bëi v× hai tiªu chÝ ®ã kh«ng lu«n lu«n t−¬ng thÝch víi nhau, nhÊt lμ trong ®iÒu kiÖn cã nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghÖ cao, sè vèn hoÆc doanh thu kh¸ lín nh−ng sè lao ®éng l¹i rÊt Ýt, bëi v× ®ã lμ nh÷ng lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt cao. - Theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n−íc, nªn cã tiªu chÝ riªng cho tõng lo¹i DNNVV häat ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, nh− c«ng nghiÖp, th−¬ng m¹i, dÞch vô… Vμ cÇn cã sù ®iÒu chØnh qua tõng thêi gian, tïy thuéc 44 vμo yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc, v× môc ®Ých cña tiªu chÝ lμ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña Nhμ n−íc trong tõng thêi gian, ®èi víi tõng ngμnh, nghÒ. - Tiªu chÝ theo c«ng v¨n 681 cña v¨n phßng ChÝnh phñ mang tÝnh ph¸p lý ch−a cao, cÇn ®−îc quy ®Þnh b»ng Ýt nhÊt lμ mét NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ. Vμo ngμy 23 th¸ng 11 n¨m 2001, ChÝnh phñ ®· ban hμnh NghÞ ®Þnh sè 90/2001/N§-CP vÒ trî gióp ph¸t triÓn DNNVV. Theo ®ã, tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh DNNVV ®· cã nh÷ng thay ®æi so víi quy ®Þnh cña n¨m 1998, cô thÓ nh− sau: - DNNVV lμ c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh ®éc lËp, ®· ®¨ng ký kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hμnh, cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh h»ng n¨m kh«ng qu¸ 300 ng−êi. - C¨n cø vμo t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi cô thÓ cña tõng ngμnh, ®Þa ph−¬ng, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, ch−¬ng tr×nh trî gióp cã thÓ linh ho¹t ¸p dông ®ång thêi c¶ hai chØ tiªu vèn vμ lao ®éng hoÆc mét trong hai chØ tiªu nãi trªn. - DNNVV bao gåm: C¸c doanh nghiÖp thμnh lËp vμ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp thμnh lËp vμ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp Nhμ n−íc, c¸c hîp t¸c x· thμnh lËp vμ ho¹t ®éng theo LuËt Hîp t¸c x·, c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ ®¨ng ký theo NghÞ ®Þnh sè 02/2000/N§-CP ngμy 03 th¸ng 02 n¨m 2000 cña ChÝnh phñ vÒ §¨ng ký kinh doanh (NghÞ ®Þnh nÇy nay ®· b·i bá vμ ®−îc thay thÕ b»ng NghÞ ®Þnh sè 109/2004/ND-CP ngμy 02 th¸ng 04 n¨m 2004 cña ChÝnh phñ). NghÞ ®Þnh 90 cña ChÝnh phñ còng ®−a ra c¸c chñ tr−¬ng trî gióp c¸c DNNVV nh− khuyÕn khÝch ®Çu t−, hç trî mÆt b»ng s¶n xuÊt, xóc tiÕn xuÊt 45 khÈu, th«ng tin t− vÊn vμ ®μo t¹o nguån nh©n lùc. Vμ cã 2 quyÕt ®Þnh quan träng ë NghÞ ®Þnh nÇy lμ: - Thμnh lËp Côc Ph¸t triÓn DNNVV trùc thuéc Bé KÕ häach vμ §Çu t−. - Thμnh lËp Quü b¶o l·nh tÝn dông nhá vμ võa ë c¸c ®Þa ph−¬ng vμ ®−îc cô thÓ b»ng QuyÕt ®Þnh 193/2001/Q§-TTg ngμy 20 th¸ng 12 n¨m 2001 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hμnh Quy chÕ thμnh lËp, tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña Quü b¶o l·nh tÝn dông cho DNNVV. 1.4- CHÍNH SAÙCH TAØI CHÍNH HOà TRÔÏ PHAÙT TRIEÅN DNNVV NGOAØI QUOÁC DOANH. Sù tån t¹i vμ ph¸t triÓn DNNVV ngoμi quèc doanh ®· gãp phÇn kh«ng nhá vμo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, bªn c¹nh c¸c mÆt thuËn lîi, c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh ®· vμ ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, mμ trong ®ã khã kh¨n lín nhÊt lμ mÆt tμi chÝnh. V× thÕ, c¸c chÝnh s¸ch hç trî tμi chÝnh cña Nhμ n−íc cã ý nghÜa to lín kh«ng chØ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña DNNVV ngoμi quèc doanh, mμ cßn ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, hç trî kh«ng cã nghÜa lμ nhμ n−íc bao cÊp mμ sù hç trî nÇy ph¶i cã môc tiªu, cã ®iÒu kiÖn, cã thêi h¹n… vμ ®Æc biÖt lμ ph¶i phï hîp víi nh÷ng cam kÕt song ph−¬ng, ®a ph−¬ng khi n−íc ta héi nhËp vμo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. 1.4.1- Vai trß cña chÝnh s¸ch tμi chÝnh trong ph¸t triÓn DNNVV ë ViÖt Nam. §¶ng vμ Nhμ n−íc ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña DNNVV ngoμi quèc doanh trong thêi kú qu¸ ®é lªn Chñ nghÜa x· héi. Sù kh¼ng ®Þnh ®ã sÏ cã ý nghÜa thiÕt thùc vμ gióp c¸c DNNVV ph¸t triÓn bÒn v÷ng khi chóng ®−îc hç trî b»ng c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh cã hiÖu lùc. Bëi v× chÝnh s¸ch tμi chÝnh cã 46 t¸c ®éng trùc tiÕp vμ cã hiÖu qu¶ ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ®èi t−îng trªn. ChÝnh s¸ch ®ã kh«ng ph¶i lμ sù t¸c ®éng “®¬n ph−¬ng” mμ chÝnh nã lμ gi¶i ph¸p mang tÝnh biÖn chøng trong mèi quan hÖ gi÷a khai th¸c mäi tiÒm lùc kinh tÕ víi t¨ng c−êng ng©n s¸ch nhμ n−íc. Mét chÝnh s¸ch tμi chÝnh phï hîp ®èi víi c¸c DNNVV sÏ cã ý nghÜa kinh tÕ ®a biªn nh−: - Thóc ®Èy viÖc gi¶i phãng toμn diÖn n¨ng lùc s¶n xuÊt ë mäi gãc ®é cña nÒn kinh tÕ. - Huy ®éng tèi ®a nguån vèn trong c¸c tÇng líp d©n c− cho ®Çu t− ph¸t triÓn. - Gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®Æc biÖt lμ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h−íng c«ng nghiÖp hãa. - Gi¶i quyÕt lao ®éng, ®Æc biÖt lμ lao ®éng phæ th«ng ë thμnh thÞ vμ n«ng th«n. - Më réng ®Çu t− vμo c¸c vïng, c¸c ngμnh nghÒ ®−îc Nhμ n−íc khuyÕn khÝch. HÖ thèng chÝnh s¸ch tμi chÝnh ph¸t triÓn DNNVV thùc sù cã hiÖu lùc khi chÝnh s¸ch ®ã ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu sau: - Phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ. - B¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó DNNVV c¹nh tranh, t¨ng c−êng tÝch tô, më réng ®Çu t− vμ t×m kiÕm thÞ tr−êng theo h−íng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 1.4.2- C¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh hç trî ph¸t triÓn DNNVV ngoμi quèc doanh. 47 ChÝnh s¸ch tμi chÝnh lμ mét c«ng cô rÊt quan träng, mang tÝnh sèng cßn cña Nhμ n−íc trong viÖc ®iÒu hμnh vμ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong ®ã, ®Æc biÖt lμ chÝnh s¸ch ®Çu t−, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n... cã t¸c ®éng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc tån t¹i vμ ph¸t triÓn DNNVV ngoμi quèc doanh. Dùa trªn c¬ së hÖ thèng ph¸p luËt tμi chÝnh, sù hç trî tμi chÝnh tõ phÝa Nhμ n−íc ®èi víi c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh vÜ m« (ng©n s¸ch Nhμ n−íc, tÝn dông Nhμ n−íc) vμ qua thÞ tr−êng tμi chÝnh (thÞ tr−êng tÝn dông ng©n hμng, thÞ tr−êng vèn), ngoμi ra cßn cã mét sè chÝnh s¸ch kh¸c. Sù hç trî nÇy gãp phÇn gióp cho c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vμ ®øng v÷ng trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C¸c chÝnh s¸ch nãi trªn cña Nhμ n−íc chñ yÕu lμ h−íng vμo viÖc ph¸t triÓn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thμnh phÇn kinh tÕ trong xu thÕ héi nhËp, ®Æc biÖt lμ khi ViÖt Nam tham gia WTO. 1.4.2.1- ChÝnh s¸ch ®Çu t−. ChÝnh s¸ch ®Çu t− cña ChÝnh phñ chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn gi¸n tiÕp th«ng qua x©y dùng c¬ së h¹ tÇng (®−êng x¸, chî, bÕn c¶ng, ®iÖn n−íc, thñy n«ng, b−u chÝnh viÔn th«ng...) ®Ó t¹o m«i tr−êng kinh doanh cho doanh nghiÖp thuéc c¸c thμnh phÇn kinh tÕ. §iÒu thiÕt thùc h¬n ®èi víi doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh lμ Nhμ n−íc ®Çu t− h¹ tÇng c¬ së ë c¸c vïng s©u, vïng xa, c¸c khu vùc ®−îc Nhμ n−íc khuyÕn khÝch kinh tÕ t− nh©n ®Çu t−. §Çu t− c¬ së h¹ tÇng lμ c¸i nÒn quan träng ®Ó thu hót mäi nguån vèn ®Çu t− trong d©n, trong ®ã c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh lu«n cã vÞ thÕ quan träng. Ng−êi ta th−êng nãi: “tiÓu lé tiÓu ph¸t, trung lé trung ph¸t, ®¹i lé ®¹i ph¸t”. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lμ, ®−êng x¸ më ra ®Õn ®©u th× ho¹t ®éng kinh tÕ, kinh doanh cña t− nh©n cμng 48 s«i ®éng ®Õn ®ã vμ t¹o kh¶ n¨ng khai th¸c mäi nguån lùc trong c¸c tÇng líp d©n c−. 1.4.2.2- ChÝnh s¸ch thuÕ. Mét chÝnh s¸ch thuÕ hîp lý, cã t¸c ®éng m¹nh mÏ nh− mét ®ßn bÈy ®èi víi ho¹t ®éng cña DNNVV ngoμi quèc doanh b»ng tõ h−íng ®i, ngμnh nghÒ ®Õn ®Þa bμn kinh doanh... . Th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ vμ ®Æc biÖt lμ chÕ ®é −u ®·i vÒ thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cÇn thiÕt, thuÕ sÏ trë thμnh c«ng cô ®¾c lùc trong viÖc h−íng dÉn, ®iÒu tiÕt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, còng nh− khuyÕn khÝch hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ hay b¶o hé s¶n xuÊt kinh doanh ®èi víi c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh. Nh− vËy, viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ hîp lý, phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ sÏ lμ nh©n tè t¸c ®éng tÝch cùc ®Ó DNNVV ngoμi quèc doanh ph¸t triÓn ®óng h−íng, t¨ng c−êng tÝch tô, më réng quy m«, gãp phÇn t¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc. 1.4.2.3- ChÝnh s¸ch tÝn dông. Vèn tÝn dông lμ mét nguån bæ sung quan träng cho c¸c DNNVV trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®iÒu nÇy vÉn ch−a cã sù b×nh ®¼ng thùc sù trong quan hÖ tÝn dông ®èi víi kinh tÕ t− nh©n nãi chung vμ ®èi víi c¸c DNNVV ngoμi quèc doanh nãi riªng. NÕu coi DNNVV lμ mét bé phËn cÊu thμnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, thiÕt nghÜ còng cÇn t¹o m«i tr−êng thuËn lîi trong quan hÖ tÝn dông ng©n hμng th−¬ng m¹i ®èi víi lo¹i h×nh kinh tÕ nÇy. Sù hç trî tÝn dông ®ã, tr−íc tiªn ph¶i th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ®Ó c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i níi láng viÖc cho vay vèn trong giíi h¹n cho phÐp, ®Æc biÖt trong kh©u lËp dù ¸n ®Çu t− vμ më réng ®Çu t− cã tÝnh kh¶ thi. Ngoμi ra, viÖc khuyÕn khÝch thμnh lËp c¸c tæ chøc, c¸c quü, c¸c ch−¬ng tr×nh hç trî c¸c DNNVV nh−: Quü hç trî ph¸t triÓn (nay lμ Ng©n hμng Ph¸t triÓn ViÖt Nam), Quü ®Çu t− ®Þa ph−¬ng, Quü hç trî xuÊt khÈu, Quü b¶o l·nh tÝn dông... ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn vμ m«i tr−êng th«ng tho¸ng cho sù ho¹t ®éng 49 cña DNNVV trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã, cã thÓ më réng c¶ h×nh thøc cho thuª tμi chÝnh (trung h¹n, dμi h¹n) ®èi víi DNNVV, th«ng qua viÖc cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ vμ c¸c bÊt ®éng s¶n cÇn thiÕt kh¸c nh− ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc. 1.4.2.4- ChÝnh s¸ch vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n. Víi sè vèn kinh doanh kh«ng lín, DNNVV ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung. Tuy nhiªn, Nhμ n−íc cã thÓ hç trî ho¹t ®éng nÇy ®èi víi DNNVV b»ng h×nh thøc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tham gia vμo thÞ tr−êng chøng kho¸n kh«ng chÝnh thøc (OTC) ®Ó cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn vèn ®Çu t−, tÝch tô më réng kinh doanh vμ tham gia vμo ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng tμi chÝnh. 1.4.2.5- ChÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn thÞ tr−êng. ThÞ tr−êng ph¶i ®−îc coi lμ mét thÓ thèng nhÊt bao gåm thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc ®èi víi mäi thμnh phÇn kinh tÕ. Do vËy mét chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng ®èi víi mäi thμnh phÇn kinh tÕ th«ng qua cung cÊp th«ng tin, c¸c h×nh thøc qu¶ng b¸, triÓn l·m trong tiÕp cËn thÞ tr−êng cã ý nghÜa quan träng. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, sù khuyÕn khÝch DNNVV tham gia xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp hμng hãa ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn, kh«ng qua kh©u trung gian. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch DNNVV cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Çu t− vèn ra n−íc ngoμi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cïng víi doanh nghiÖp nhμ n−íc t¹o thÞ tr−êng quèc tÕ bÒn v÷ng mμ hμng hãa ViÖt Nam cã thÕ m¹nh. X©y dùng th−¬ng hiÖu trªn thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc ®èi víi DNNVV còng cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî thÝch ®¸ng cña Nhμ n−íc bëi nguån lîi Ých kinh tÕ mμ nã mang l¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoμi ra, ®Ó DNNVV ph¸t huy lîi thÕ cña m×nh, th× sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch h÷u quan còng sÏ t¹o −u thÕ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nÇy. 1.4.3- C¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan kh¸c. 50 C¸c chÝnh s¸ch ®−îc ®Ò cËp sau ®©y cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ tμi chÝnh vμ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, cô thÓ lμ: 1.4.3.1- ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. §Ó s¶n xuÊt kinh doanh c¸c DNNVV còng cÇn cã mÆt b»ng ®Ó ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lμ trong ®iÒu kiÖn Nhμ n−íc khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vμo c¸c khu c«ng nghiÖp, song hiÖn t¹i chÝnh s¸ch nÇy ch−a lμ hiÖn thùc ®èi víi DNNVV thuéc kinh tÕ t− nh©n. Sù ¸p dông b×nh ®¼ng chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®èi víi DNNVV hiÖn nay rÊt bøc xóc, bëi Nhμ n−íc còng ®ang khuyÕn khÝch kinh tÕ t− nh©n ph¸t triÓn vμ cïng víi kinh tÕ nhμ n−íc h×nh thμnh mét c¬ cÊu kinh tÕ thèng nhÊt, b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña toμn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do vËy, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai còng lμ mét chÝnh s¸ch quan träng ®èi víi kinh tÕ t− nh©n mμ ®Æc biÖt lμ ®èi víi c¸c DNNVV ®ang cã xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ. 1.4.3.2- ChÝnh s¸ch hç trî nguån nh©n lùc. C¸c DNNVV ®ang trªn ®μ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, do vËy còng thu hót ®«ng ®¶o vμ th−êng xuyªn nguån nh©n lùc ë mäi tr×nh ®é. Mét chÝnh s¸ch hç trî thiÕt thùc cña Nhμ n−íc sÏ lμ nh©n tè tÝch cùc trong ®μo t¹o vμ cung cÊp nguån nh©n lùc cho ho¹t ®éng kinh doanh ®èi víi c¸c DNNVV. Nguån nh©n lùc, suy cho cïng còng lμ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do vËy, chÝnh s¸ch hç trî cña Nhμ n−íc trong lÜnh vùc nÇy cã ý nghÜa tr−íc m¾t vμ l©u dμi trong t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn, c¹nh tranh, gãp phÇn t¨ng tiÒm lùc cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp. 1.4.3.3- ChÝnh s¸ch vÒ c«ng nghÖ. §æi míi c«ng nghÖ lμ ®iÒu kiÖn sèng cßn vμ ph¸t triÓn cña mäi doanh nghiÖp. Víi ®Æc ®iÓm næi bËt cña DNNVV lμ ®æi míi c«ng nghÖ linh 51 ho¹t, do vËy viÖc nÇy cã thÓ diÔn ra th−êng xuyªn. Sù vËn dông chÝnh s¸ch thÝch hîp sÏ cho phÐp c¸c DNNVV gi¶m ®−îc chi phÝ, t¨ng tÝch tô, më réng kinh doanh, ph¸t triÓn vÒ quy m« ®Ó cïng víi c¸c thμnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®ãng gãp tÝch cùc vμo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Nh÷ng chÝnh s¸ch trªn lÜnh vùc c«ng nghÖ cã t¸c ®éng hç trî tμi chÝnh trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp, tïy tõng ®iÒu kiÖn mμ vËn dông cho DNNVV mét c¸ch hîp lý. Tuy nhiªn, c¸c chÝnh s¸ch ®ã chØ cã thÓ ph¸t huy ®Çy ®ñ hiÖu lùc cña nã khi nã ®−îc tiÕn hμnh mét c¸ch ®ång bé vμ hÖ thèng. 1.5- KINH NGHIEÄM PHAÙT TRIEÅN DNNVV ÔÛ MOÄT SOÁ NÖÔÙC COÙ NEÀN KINH TEÁ “CHUYEÅN ÑOÅI”. C¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi lμ c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng, bao gåm ba nhãm n−íc chÝnh, ®ã lμ nhãm c¸c n−íc Trung vμ §«ng ¢u, nhãm c¸c n−íc thuéc Céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp (CIS) vμ nhãm c¸c n−íc ch©u AÙ (chñ yÕu lμ Trung Quèc, ViÖt Nam). C¸c n−íc thuéc nhãm ®Çu lμ c¸c nÒn kinh tÕ ®−îc IMF xÕp vμo c¸c n−íc cã møc thu nhËp trung b×nh hoÆc trung b×nh kh¸, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn mét sè n−íc nh− Ba Lan, Hungary, Céng hßa SÐc…. Nhãm c¸c n−íc thuéc CIS lμ nh÷ng n−íc cã møc thu nhËp thÊp hoÆc trung b×nh thÊp. Nhãm c¸c n−íc chuyÓn ®æi ch©u AÙ ®Òu lμ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, cã møc thu nhËp rÊt thÊp. Cho ®Õn nay, t×nh h×nh kinh tÕ cña c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ®ang cã nhiÒu diÔn biÕn, cã nh÷ng ®iÒu ®· râ nh−ng còng cã nhiÒu ®iÒu cßn ch−a râ. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, ph©n tÝch hiÖn ®· nhiÒu, song th−êng mang nÆng dÊu Ên ý thøc hÖ vμ quan ®iÓm cña t¸c gi¶, v× vËy mμ kh¸c nhau, ®«i khi l¹i tr¸i ng−îc nhau. 52 Tuy nhiªn qua qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, chØ xÐt riªng vÒ mÆt kinh tÕ, th× kh¸ ®«ng c¸c nhμ quan s¸t ®· ®ång ý víi nhau vÒ mét sè nhËn xÐt s¬ bé, ®ã lμ n−íc nμo biÕt coi träng ®Ých ®¸ng DNNVV, m¹nh d¹n vμ nhÊt qu¸n khuyÕn khÝch DNNVV thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn, coi ®©y lμ mét phÇn quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi vμ c¶i c¸ch, th× cã thÓ nãi lμ chuyÓn ®æi thμnh c«ng. B−íc ®Çu t¹o ra nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng lμnh m¹nh, cã ®Þnh h−íng tèt, cã søc t¨ng tr−ëng kh¸ cao vμ bÒn v÷ng, gi÷ ®−îc æn ®Þnh vμ kh«ng tr¶ gi¸ ®¾t vÒ mÆt x· héi, kh«ng g©y ra hoÆc lμm nÆng nÒ thªm nh÷ng bÊt c«ng gi÷a c¸c tÇng líp nh©n d©n. 1.5.1- Trung Quèc. Trung Quèc, n−íc ®· b¾t ®Çu c«ng cuéc chuyÓn ®æi b»ng c¸ch tËp trung vμo viÖc më mang DNNVV thuéc nhiÒu thμnh phÇn kinh tÕ. KÓ tõ khi Trung Quèc b¾t ®Çu c¶i tæ nÒn kinh tÕ vμ thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, c¸c DNNVV ph¸t triÓn rÊt m¹nh. Theo ph¸t biÓu cña Phã Thñ t−íng Trung Quèc T¨ng Båi Viªm t¹i DiÔn ®μn DNNVV vμ Liªn doanh Mü - Trung lÇn thø nhÊt, tæ chøc t¹i B¾c Kinh n¨m 2004, cho biÕt hiÖn nay DNNVV chiÕm 99% tæng sè doanh nghiÖp ë Trung Quèc, thu hót 75% lùc l−îng lao ®éng c¶ n−íc, ®ãng gãp 60% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vμ 45% doanh thu tõ thuÕ. DNNVV ë Trung Quèc chiÕm 70% tæng s¶n phÈm c«ng nghiÖp vμ 55% tæng s¶n phÈm quèc néi. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV ë Trung Quèc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: - Ph¸t triÓn c¸c DNNVV trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp ®−îc dùa trªn c¬ së t«n träng c¸c yªu cÇu kh¸ch quan vμ c¸c quy luËt kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV ë Trung Quèc ®−îc dùa trªn bèn ®iÓm chÝnh sau: 53 . Ph¶i c¨n cø vμo quy m« kinh tÕ hîp lý ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. . C¸c DNNVV cÇn ®−îc ®Çu t− víi kü thuËt vμ kü n¨ng qu¶n lý hiÖn ®¹i, n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm vμ chÊt l−îng qu¶n lý. . C¸c DNNVV cÇn linh ho¹t ®Ó phï hîp víi thÞ tr−êng, tr¸nh sù trïng lËp vμ t×nh tr¹ng d− thõa. . C¸c doanh nghiÖp lín cÇn ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ, sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nÇy sÏ kÐo theo sù t¨ng tr−ëng cña c¸c DNNVV . - HiÖn t¹i, lÜnh vùc träng ®iÓm cña ph¸t triÓn c¸c DNNVV ë Trung Quèc lμ më réng viÖc lμm vμ tËp trung vμo khu vùc dÞch vô. DÞch vô gÇn víi quÇn chóng vμ trùc tiÕp phôc vô cho s¶n xuÊt vμ sinh ho¹t, do vËy DNNVV cã −u thÕ h¬n trong lÜnh vùc dÞch vô. §Æc ®iÓm cña kinh doanh dÞch vô ë c¸c ®Þa ph−¬ng kh«ng gièng nhau. Hai lÜnh vùc chÝnh ph¸t triÓn dÞch vô lμ bu«n b¸n nhá vμ ¨n uèng rÊt t−¬ng øng víi søc t¨ng tiªu dïng. Bªn c¹nh ®ã, quy m« vμ kh«ng gian ph¸t triÓn dÞch vô cña DNNVV rÊt lín, ngoμi ra cßn nh÷ng ngμnh kh¸c nh− dÞch vô gia ®×nh, b¶o vÖ m«i tr−êng, du lÞch, in Ên, gi¶i trÝ, v¨n phßng. Theo thèng kª vμ tÝnh to¸n cña c¸c ngμnh th× riªng lÜnh vùc phôc vô gia ®×nh vμ phôc vô c«ng céng cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt tèt sÏ cã thÓ t¹o ®−îc 11 triÖu c«ng ¨n viÖc lμm. - VÊn ®Ò thμnh lËp c¬ cÊu qu¶n lý chuyªn m«n c¸c DNNVV. Trung Quèc ®ang xóc tiÕn thμnh lËp ñy ban kinh tÕ mËu dÞch quèc gia trùc thuéc ñy ban DNNVV. §©y chÝnh lμ ®Çu mèi ®Ó gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a chÝnh quyÒn vμ doanh nghiÖp, cã tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o s¶n xuÊt, gióp ®ì båi d−ìng nh©n viªn… nh−ng kh«ng ®−îc can thiÖp vμo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh− ®Çu t−, kinh doanh s¶n xuÊt, tiªu thô cña DNNVV. Víi ñy ban nÇy, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã mét c¬ cÊu qu¶n lý cã tÝnh toμn quèc mμ 54 tù c¸c ®Þa ph−¬ng nÕu thÊy cÇn thiÕt th× thμnh lËp c¬ cÊu qu¶n lý c¸c DNNVV ®Þa ph−¬ng, nh−ng ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c t¸ch chÝnh quyÒn víi doanh nghiÖp. - C¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ë Trung Quèc. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña DNNVV ë Trung Quèc lμ sù bung ra kh«ng dù kiÕn tr−íc cña c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn (Township Village Enterprises - TVE). Khi nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp tõng b−íc ®−îc xãa bá th× c¸c TVE bung ra ®Ó thu hót lao ®éng n«ng th«n vμ ®ãng gãp vμo viÖc lμm t¨ng thu nhËp vÒ ngo¹i tÖ. Ngay tõ ®Çu c¸c TVE ®· ®−îc phÐp gi÷ l¹i lîi nhuËn vμ t¨ng n¨ng suÊt ®¸ng kÓ nhê t¸i ®Çu t−. Ngoμi ra, ban ®Çu hä ®−îc h−ëng nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thuÕ, ®−îc vay vèn cña c¸c hîp t¸c x· tÝn dông. Mét ®iÓm kh¸c lμ c¸c TVE ®−îc quyÒn tù do b¸n s¶n phÈm cña m×nh theo gi¸ c¶ thÞ tr−êng. §ång thêi lμ sù thay ®æi vÒ chÕ ®é tiÒn l−¬ng: tr−íc nay tiÒn l−¬ng ®−îc tr¶ cho ®éi s¶n xuÊt vμ sau ®ã ®−îc ph©n phèi cho c¸c thμnh viªn cña ®éi, nh−ng víi nh÷ng TVE míi ®−îc thμnh lËp chuyÓn sang tr¶ l−¬ng trùc tiÕp vμ dùa vμo kÕt qu¶ lao ®éng, qua ®ã c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ®éng c¬ lμm viÖc vμ n¨ng suÊt c¸ nh©n. Sù gia t¨ng nhanh chãng cña c¸c TVE ®· lμm thay ®æi m¹nh mÏ bé mÆt kinh tÕ x· héi, ®Æc biÖt lμ ë n«ng th«n, n¬i cã kho¶ng 19 triÖu TVE vμ c¸c xÝ nghiÖp nÇy ®· sö dông trªn 100 triÖu c«ng nh©n (1992) trong tæng sè lùc l−îng lao ®éng cña ®Êt n−íc lμ kho¶ng 430 triÖu ng−êi. - Thèng nhÊt nhËn thøc, quan ®iÓm vÒ kinh tÕ t− nh©n. VÒ mÆt nÇy, t¹i §¹i héi lÇn thø 14 §¶ng Céng s¶n Trung Quèc n¨m 1993 khi lÇn ®Çu tiªn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng x· héi chñ nghÜa ®−îc thõa nhËn t¹i Trung Quèc, vμ sau ®ã vμo n¨m 1999, ®· chÝnh thøc ®−a vμo hiÕn ph¸p söa 55 ®æi víi néi dung : "Kinh tÕ t− nh©n vμ kinh tÕ c¸ thÓ lμ nh÷ng thμnh phÇn quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng x· héi chñ nghÜa ë Trung Quèc"; "Nhμ n−íc cã tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m tμi s¶n vμ thu nhËp cña khu vùc t− nh©n" - T− nh©n hãa c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc cã quy m« nhá vμ c¸c doanh nghiÖp do nhμ n−íc së h÷u tõ cÊp huyÖn trë xuèng. Th−êng c¸c ch−¬ng tr×nh t− nh©n hãa ®Òu do chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng khëi x−íng, víi lý do quan träng nhÊt lμ sè nî cña khu vùc kinh tÕ nhμ nuíc ®ang lín dÇn lªn, ®Æc biÖt lμ t¹i c¸c thμnh phè nhá. Gi¶i ph¸p chung cña c¸c ®Þa ph−¬ng lμ t− nh©n hãa c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá, ®Æc biÖt cã vμi ®Þa ph−¬ng nh− lμ Chu Thμnh thuéc tØnh S¬n §«ng vμ ThuËn §øc ®· b¸n toμn bé doanh nghiÖp tËp thÓ vμ doanh nghiÖp nhμ n−íc. - HiÖn nay, chÝnh quyÒn Trung Quèc cã nhiÒu chÝnh s¸ch −u ®·i vÒ thuÕ vμ thμnh lËp c¸c quü ®Æc biÖt dμnh cho DNNVV, khuyÕn khÝch DNNVV niªm yÕt ë thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoμi, ®ång thêi më réng c¸c kªnh tμi chÝnh cho DNNVV . 1.5.2- Hungagy. Hungary lμ mét n−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh tùu ®¸ng kÓ trong c¶i c¸ch kinh tÕ. KÓ tõ n¨m 1985, nh÷ng c¶i c¸ch mang tÝnh hÖ thèng ®· ®−îc thùc hiÖn, kÕt cÊu thÓ chÕ vμ luËt ph¸p cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®· dÇn h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn. Do ®ã trong thêi gian ®Çu nh÷ng n¨m 1990, sè l−îng DNNVV t¨ng nhanh, ®ång thêi Nhμ n−íc Hungary còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch m¹nh vμo viÖc ph¸t triÓn khu vùc doanh nghiÖp nÇy. Cho ®Õn cuèi n¨m 1999, ë Hungary ch−a cã ®Þnh nghÜa chÝnh thøc vÒ DNNVV, c¸c ®Þnh nghÜa ®−îc ¸p dông chñ yÕu mang tÝnh chÊt gîi ý, dùa trªn ®Þnh nghÜa vÒ DNNVV cña ñy ban Liªn minh Ch©u ¢u. Th¸ng 11 n¨m 56 1999, LuËt DNNVV cña Hungary ®−îc th«ng qua, ®−a ra ®Þnh nghÜa chÝnh thøc vÒ DNNVV gåm c¸c tiªu chÝ sau ®©y. (Xem b¶ng 1.5) B¶ng 1.5: Tiªu chÝ DNNVV Hungary. Lo¹i doanh nghiÖp Sè lao ®éng tèi ®a ( ng−êi ) Doanh thu h»ng n¨m (1) hoÆc b¶n kÕt to¸n h»ng n¨m tèi ®a (2) (triÖu HUF) Doanh nghiÖp cùc nhá 10 Doanh nghiÖp nhá 50 700 (1) 500 (2) Doanh nghiÖp võa 250 4.000 (1) 2.700 (2) Nguån: Ph¸t triÓn DNNVV kinh nghiÖm n−íc ngoμi vμ ph¸t triÓn DNNVV t¹i VN. [65] ViÖc ®−a ra c¸c tiªu chÝ chÝnh thøc x¸c ®Þnh DNNVV cã ý nghÜa hÕt søc quan träng, nhê ®ã c¸c c¬ quan h÷u quan cã c¬ së ph¸p lý ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t−îng ®−îc h−ëng c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ch−¬ng tr×nh vμ c¸c biÖn ph¸p hç trî ph¸t triÓn cho khu vùc doanh nghiÖp nÇy. VÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn, trong thêi gian võa qua sè l−îng DNNVV cña Hungary t¨ng lªn kh¸ nhanh chãng, nÕu nh− n¨m 1995, c¶ n−íc chØ cã kho¶ng h¬n 500.000 doanh nghiÖp (trong sè ®ã cã 4.800 doanh nghiÖp võa, 24.000 doanh nghiÖp nhá vμ kho¶ng nöa triÖu doanh nghiÖp cùc nhá), th× ®Õn gi÷a n¨m 1998, sè doanh nghiÖp cña c¶ n−íc Hungary lμ 770.000 (trong sè ®ã, DNNVV chiÕm tíi 99,8%). Vμ tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2000, Hungary ®· cã tíi 801.000 doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, trong ®ã doanh nghiÖp cùc nhá chiÕm 96,5% vμ doanh nghiÖp lín chiÕm ch−a ®Çy 0,1%. 57 Víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng, DNNVV ë Hungary lμ mét ®éng c¬ quan träng thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua, khu vùc nÇy lu«n chiÕm h¬n 50% phÇn ®ãng gãp cña khu vùc doanh nghiÖp vμo tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña ®Êt n−íc. ChÝnh khu vùc doanh nghiÖp nÇy ®ãng mét vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh t¹o viÖc lμm, ®©y lμ lùc l−îng chñ yÕu hÊp thô sè lao ®éng bÞ sa th¶i bëi c¸c doanh nghiÖp lín trong suèt thêi kú suy tho¸i kinh tÕ vμ thay ®æi chÕ ®é chÝnh trÞ cña Hungary. NÕu nh− vμo ®Çu nh÷ng n¨m 1990, gÇn mét nöa sè lao ®éng lμm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp lín, th× ®Õn cuèi n¨m 1999, chØ sè nÇy ®· gi¶m xuèng cßn mét phÇn ba, cã nghÜa lμ hiÖn cã kho¶ng hai phÇn ba sè lao ®éng ®ang lμm viÖc t¹i c¸c DNNVV. Ngoμi ra, xÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ, phÇn doanh thu rßng do khu vùc nÇy t¹o ra chiÕm tíi gÇn hai phÇn ba tæng doanh thu rßng do khu vùc doanh nghiÖp t¹o ra cho nÒn kinh tÕ Hungary. - Mét sè chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV chñ yÕu cña Hungary. Môc tiªu cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV cña Hungary lμ nh»m t¨ng c−êng viÖc lμm vμ t¨ng tr−ëng kinh tÕ, c¶i c¸ch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vμ khuyÕn khÝch ®æi míi vμ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, khuyÕn khÝch t¹o ra c¸c doanh nghiÖp nhá cã triÓn väng ph¸t triÓn, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc, ®ång thêi t¨ng c−êng vèn con ng−êi vμ ph¸t triÓn theo khu vùc. Víi nh÷ng môc tiªu ®ã, ChÝnh phñ Hungary ®· thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV chñ yÕu sau ®©y: . C¶i c¸ch ph¸p lý. VÊn ®Ò nÇy ®−îc coi lμ nÒn mãng cña h»ng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vμ ch−¬ng tr×nh trî gióp cho c¸c DNNVV. Th¸ng 11 n¨m 1998, ChÝnh phñ ®· ban hμnh mét chiÕn l−îc trung h¹n x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vμ biÖn ph¸p trî gióp DNNVV trong giai ®o¹n n¨m n¨m tíi 2002. §Æc biÖt, viÖc th«ng qua LuËt DNNVV th¸ng 11/1999 ®©y ®−îc coi lμ mét b−íc tiÕn lín trong c¶i c¸ch 58 ph¸p lý ë Hungary. Trong n¨m 2000, ChÝnh phñ Hungary ®· b¾t ®Çu tiÕn hμnh mét ch−¬ng tr×nh c¶i c¸ch thuÕ toμn diÖn nh»m ®¬n gi¶n hãa c¸c thñ tôc thuÕ, gi¶m thuÕ suÊt vμ c¸c ®iÒu kiÖn thu thuÕ. . Trî gióp vÒ vèn. H»ng lo¹t c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông cho DNNVV ®· ®−îc thùc hiÖn ë Hungary nh−: Ch−¬ng tr×nh trî gióp l·i suÊt, ch−¬ng tr×nh tÝn dông nhá, ch−¬ng tr×nh tÝn dông khëi ®Çu, ch−¬ng tr×nh tÝn dông ®Çu t−, thùc hiÖn "Ch−¬ng tr×nh b¶o l·nh"… . Trî gióp c«ng nghÖ vμ ®æi míi. C¸c ch−¬ng tr×nh trî gióp vÒ c«ng nghÖ vμ ®æi míi, chñ yÕu lμ Ch−¬ng tr×nh tÝn dông ®Çu t− DNNVV vμ c¸c ch−¬ng tr×nh R&D do UÛy ban quèc gia vÒ Ph¸t triÓn c«ng nghÖ thùc hiÖn. Ngoμi ra, cßn nhiÒu ch−¬ng tr×nh kh¸c do Phßng Th−¬ng m¹i, c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vμ c¸c tr−êng häc thùc hiÖn nh»m ph¸t triÓn c¸c thÓ chÕ chuyÓn giao vμ phæ biÕn c«ng nghÖ, c¸c trung t©m vμ c«ng viªn ®æi míi, c¸c trung t©m vμ v−ên −¬m c«ng nghÖ, vμ c¸c trung t©m thuyÕt minh c«ng nghÖ. . Trî gióp qu¶n lý. NhiÒu ch−¬ng tr×nh trî gióp qu¶n lý cho DNNVV nh»m c¸c môc ®Ých lμ chuÈn bÞ cho doanh nghiÖp ¸p dông th−¬ng m¹i ®iÖn tö, vËn hμnh c¬ së d÷ liÖu vÒ mua s¾m c«ng céng vμ thÇu phô, truyÒn b¸ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu, vËn hμnh c¸c hÖ thèng t¨ng c−êng sù hîp t¸c gi÷a DNNVV víi c¸c doanh nghiÖp lín. . Trî gióp xuÊt khÈu. Bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ®· ph¸t triÓn KÕ ho¹ch ph¸t triÓn th−¬ng m¹i nh»m trî gióp c¸c DNNVV xuÊt khÈu vμ tham gia vμo thÞ tr−êng quèc tÕ. KÕ 59 ho¹ch nÇy dμnh nh÷ng kho¶n trî cÊp kh«ng hoμn l¹i cho c¸c doanh nghiÖp trong n−íc ®Ó tham gia triÓn l·m ë n−íc ngoμi, chuÈn bÞ c¸c c«ng cô tiÕp thÞ b»ng tiÕng n−íc ngoμi, qu¶ng c¸o ra n−íc ngoμi, vμ thμnh lËp vμ duy tr× c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn ë n−íc ngoμi. - C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn DNNVV cña Hungary . . TiÕp tôc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cho DNNVV, ®Æc biÖt lμ gi¶m c¸c g¸nh nÆng vÒ thuÕ khãa, an toμn x· héi vμ c¸c thñ tôc hμnh chÝnh. C¸c quy ®Þnh ®iÒu tiÕt kinh doanh cña ChÝnh phñ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, cã hiÖu lùc, dÔ thùc thi vμ ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c DNNVV víi c¸c doanh nghiÖp lín. . Më réng c¸c c¬ héi tμi chÝnh cho DNNVV. Nguyªn t¾c c¬ b¶n lμ ChÝnh phñ trùc tiÕp trî gióp ®Çu t− cho c¸c doanh nghiÖp thay v× c¸c thÓ chÕ tμi chÝnh. Nh÷ng tiªu chÝ vμ yªu cÇu ®Ó h−ëng sù trî gióp vÒ tμi chÝnh cña ChÝnh phñ ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rμng. TÝnh minh b¹ch, sù phèi hîp vμ tÝnh dÔ ®o¸n tr−íc cña c¸c ch−¬ng tr×nh trî gióp tμi chÝnh cho DNNVV ph¶i ®−îc b¶o ®¶m th«ng qua mét quü ®éc lËp d−íi sù b¶o trî cña Bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ. . T¨ng c−êng n¨ng lùc ®æi míi cña DNNVV. C¸c phßng th−¬ng m¹i vμ c«ng nghiÖp, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vμ c¸c tr−êng ®¹i häc cÇn t¨ng c−êng ho¹t ®éng cña c¸c thÓ chÕ chuyÓn giao c«ng nghÖ, c¸c trung t©m vμ c¸c c«ng viªn ®æi míi, c¸c trung t©m v−ên −¬m c«ng nghÖ vμ c¸c trung t©m thuyÕt minh c«ng nghÖ nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®Þnh h−íng c«ng nghÖ. . Ph¸t triÓn c¸c hÖ thèng th«ng tin kinh doanh. C¸c DNNVV cÇn ®−îc cung cÊp nh÷ng cÈm nang vÒ hÖ thèng doanh nghiÖp, nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý, nh÷ng th«ng tin vÒ ®èi thñ c¹nh tranh vμ c¸c nhμ cung øng b»ng c¸c 60 ph−¬ng ph¸p nhanh chãng vμ hiÖn ®¹i. Ph¸t triÓn c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i dùa trªn ®iÖn tö nh»m t¹o dÓ dμng cho viÖc phæ biÕn th«ng tin vÒ DNNVV. . Ph¸t triÓn nÒn v¨n hãa tinh thÇn kinh doanh. Nh÷ng bÝ quyÕt c¬ b¶n, nh÷ng quy t¾c cña kinh tÕ thÞ tr−êng cÇn ph¶i ®−îc khuyÕn khÝch gi¶ng d¹y vμ häc tËp trong hÖ thèng tr−êng häc tõ tiÓu häc ®Õn ®¹i häc vμ sau ®¹i häc. ChÝnh phñ cÇn më réng c¸c h×nh thøc ®μo t¹o t¹i chøc vμ båi d−ìng cho c¸c doanh nh©n ®Ó ®¶m b¶o mét nÒn v¨n hãa nghÒ nghiÖp cã chÊt l−îng cao. ChÝnh phñ còng cÇn ph¶i trî gióp cho viÖc s¶n xuÊt vμ ph¸t hμnh c¸c s¶n phÈm tμi liÖu gi¸o dôc vμ c¸c s¶n phÈm v¨n hãa liªn quan ®Õn sù tiÕn triÓn phong c¸ch vμ th¸i ®é cña doanh nh©n. . Phèi hîp c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn DNNVV. Bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o sù phèi hîp cã hiÖu qu¶ c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn DNNVV. ChÝnh phñ ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p yªu cÇu c¸c bé vμ c¸c tæ chøc quèc gia ph¸t triÓn c¸c ch−¬ng tr×nh phèi hîp víi Bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ. 1.5.3- Liªn bang Nga Nh− chóng ta ®· biÕt, cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû 20, Liªn bang X« viÕt tan r·, Liªn bang Nga ra ®êi vμ kÕ thõa ®Þa vÞ ph¸p lý cña Liªn X« cò. §ång thêi víi sù kiÖn ®ã lμ sù b¾t ®Çu c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ b»ng sù chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. ViÖc chuyÓn dÞch sang kinh tÕ thÞ tr−êng ®· lμm thay ®æi ®¸ng kÓ c¬ cÊu kinh tÕ ®· tõng tån t¹i h»ng mÊy chôc n¨m qua cña n−íc Nga. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c doanh nghiÖp t− nh©n ®ang dÇn dÇn lín m¹nh, ®Õn n¨m 1995, ë Nga ®· cã kho¶ng 2,4 ngh×n ng©n hμng th−¬ng m¹i víi kho¶ng 20% lμ cña khu vùc gãp vèn cæ phÇn. N¨m 1996, trong n−íc cã 280 ngh×n trang tr¹i lín nhá víi diÖn tÝch ®Êt 12 triÖu ha…. 61 C«ng cuéc c¶i c¸ch nÇy ®−îc ChÝnh phñ Liªn Bang Nga khëi x−íng vμo mïa thu n¨m 1991 vμ ¸p dông ngay liÖu ph¸p sèc ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña cuéc c¶i c¸ch ®ã. Néi dung cña liÖu ph¸p sèc lμ: - T¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. - Thùc hiÖn t− nh©n hãa kinh tÕ, xãa ®éc quyÒn cña Nhμ n−íc nh»m t¹o ra lùc l−îng s¶n xuÊt míi. Trong thêi kú nÇy chØ giíi h¹n 25 lo¹i doanh nghiÖp nhμ n−íc lμ kh«ng tham gia vμo qu¸ tr×nh t− nh©n hãa lμ: khai th¸c tμi nguyªn trong lßng ®Êt, rõng, biÓn, c¸c di s¶n v¨n hãa lÞch sö… cßn l¹i ®−îc t− nh©n hãa kÌm theo c¸c ®¶m b¶o ph¸p lý trong quan hÖ së h÷u tμi s¶n vμ c¹nh tranh. §Õn thêi kú Tæng thèng Vladimir Putin n¾m quyÒn, th× viÖc t− h÷u hãa më réng h¬n nh− lμ ®Êt ®ai, n¨ng l−îng, ®−êng s¾t… . - Tù do hãa gi¸ c¶ (tõ th¸ng 01 n¨m 1992) nh»m xãa bá bao cÊp trong tiªu dïng vμ kh¾c phôc t×nh tr¹ng khan hiÕm hμng hãa trªn thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, do kh«ng tÝnh to¸n c©n nh¾c ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè chñ quan, kh¸ch quan t¸c ®éng, nªn nh÷ng kÕt qu¶ mang l¹i cßn xa c¸ch víi mong ®îi vμ thËm chÝ ®−a nÒn kinh tÕ Nga vμo con ®−êng khñng ho¶ng trÇm träng, t×nh tr¹ng ®« la hãa kh¸ phæ biÕn. Cã thÓ nãi trong giai ®o¹n nÇy viÖc thùc hiÖn liÖu ph¸p sèc ®· lμm cho kinh tÕ Nga suy tho¸i vμ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t t¨ng cao. §iÒu nÇy cã thÓ ®−îc gi¶i thÝch bëi c¸c nguyªn nh©n sau ®©y: Thø nhÊt, khi tiÕn hμnh t¸i c¬ cÊu kinh tÕ, ë Liªn Bang Nga ch−a t¹o ra ®−îc nh÷ng hËu thuÉn kinh tÕ - x· héi víi ®Çy ®ñ søc m¹nh cho viÖc thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®ã. Do vËy ch−a h×nh thμnh ®−îc thÕ vμ lùc cho viÖc chuyÓn ®æi nhanh chãng c¬ cÊu kinh tÕ, mμ cßn cã t¸c ®éng ng−îc l¹i, g©y nªn nh÷ng m©u thuÉn dÉn tíi sù bÕ t¾c cña nÒn kinh tÕ. 62 Thø hai, viÖc thay ®æi c¬ cÊu së h÷u diÔn ra qu¸ nhanh chãng, kh«ng cã b−íc qu¸ ®é cÇn thiÕt nªn c¸c doanh nghiÖp Nhμ n−íc ®−îc t− nh©n hãa ®· m¾c ph¶i: - C¸c DNNVV mÊt ®i vÞ thÕ lμ chñ thÓ kinh tÕ ®éc lËp. - Sù thay ®æi c¬ cÊu së h÷u ®ã còng ch−a t¹o ®−îc ®iÒu kiÖn ®Ó h×nh thμnh hÖ thèng kinh tÕ míi vμ nh÷ng quan hÖ míi gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Ó cã thÓ t¹o ra mét lùc l−îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Thø ba, tù do hãa gi¸ c¶ tuy kÝch thÝch sù ph¸t triÓn thÞ tr−êng, song t×nh h×nh c¬ cÊu ®éc quyÒn ch−a bÞ ph¸ vì hoμn toμn, nªn chÝnh sù tù do gi¸ c¶ l¹i t¹o ra gi¸ c¶ ®éc quyÒn. MÆc kh¸c, sù ®ét ngét thùc hiÖn sù tù do mμ kh«ng kÌm theo gi¶i ph¸p hç trî b−íc ®Çu cña ChÝnh phñ ®· lμm cho ®êi sèng ®¹i ®a sè d©n c− hÕt søc khèn ®èn… . Sau sù khñng ho¶ng kinh tÕ - tμi chÝnh nh÷ng n¨m 1997 - 1998, kinh tÕ Nga ®· ph¸t triÓn æn ®Þnh víi nh÷ng c¶i c¸ch c¬ chÕ chÝnh s¸ch kinh tÕ tμi chÝnh phï hîp cña Tæng thèng Vladimir Putin. C¸c doanh nghiÖp ë Nga ®· ho¹t ®éng víi søc sèng míi, cã hiÖu qu¶ vμ gãp phÇn ®¸ng kÓ vùc nÒn kinh tÕ Nga ®i lªn vμo ®Çu thÕ kû 21. Trong cuéc häp b¸o dμi ba giê víi h¬n 600 nhμ b¸o ngμy 23 th¸ng 12 n¨m 2005, Tæng thèng Nga Vladimir Putin ®· th«ng b¸o mét sè thμnh tÝch kinh tÕ cña n−íc Nga trong n¨m 2004 lμ t¨ng tr−ëng GDP ®¹t 6,8%, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi 4.000 USD/n¨m (cao gÊp hai lÇn n¨m 2002), dù tr÷ vμng cña Nga ®· lªn tíi møc kû lôc vμ lμ lÇn ®Çu tiªn v−ît qua nî n−íc ngoμi. MÆc dï ch−a cã nhiÒu tμi liÖu nãi vÒ c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNNVV ë Liªn Bang Nga, nh−ng nh÷ng chÝnh s¸ch chung cña Nhμ n−íc Nga vÒ kinh tÕ còng cã thÓ gióp chóng ta hiÓu râ h¬n vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn lo¹i h×nh doanh nghiÖp nÇy. 63 - Tr−íc tiªn cÇn x¸c ®Þnh lμ nh÷ng thμnh tùu kinh tÕ cña Nga g¾n liÒn víi nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch, ®Æc biÖt lμ trªn lÜnh vùc x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng, tù do hãa c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, t¸i cÊu tróc doanh nghiÖp, c¶i c¸ch khu vùc tμi chÝnh nh− c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, qu¶n lý ng©n s¸ch. Nh÷ng tiÕn bé ®¹t ®−îc trong lÜnh vùc c¶i c¸ch kinh tÕ trong nh÷ng n¨m võa qua cã vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu hμnh kinh tÕ vÜ m« cña ChÝnh phñ Nga, ®Æc biÖt lμ vai trß kh«ng thÓ phñ nhËn cña Tæng thèng Vladimir Putin. - Trong nh÷ng n¨m 1990, mÆc dï gÆp nhiÒu khã kh¨n nh−ng còng lμ nh÷ng n¨m t¹o tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng n¨m tiÕp theo. Ban l·nh ®¹o nhμ n−íc Nga ®· tiÕn hμnh cuéc c¶i c¸ch s©u s¾c vμ triÖt ®Ó trong lÜnh vùc kinh tÕ, ®· th«ng qua mét lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p quy míi liªn quan tíi lÜnh vùc ®êi sèng kinh tÕ vμ x· héi cña x· héi Nga. VÝ dô nh− trong ®¹o luËt VÒ nÒn kinh tÕ n«ng d©n (trang tr¹i) ®−îc X«viÕt tèi cao Céng hßa Liªn bang Nga th«ng qua ngμy 22-11-1990, nÒn kinh tÕ n«ng d©n (kinh tÕ trang tr¹i) ®−îc xem lμ thμnh phÇn b×nh ®¼ng trong hÖ thèng kinh tÕ bªn c¹nh c¸c xÝ nghiÖp vμ tæ chøc cña nhμ n−íc, tËp thÓ, t− nh©n kh¸c, lμ h×nh thøc kinh doanh tù do, ®−îc thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c lîi Ých kinh tÕ. Nga còng xÐt ®Õn viÖc trao cho c¸c chñ trang tr¹i nhiÒu quyÒn réng r·i ®−îc luËt ph¸p b¶o vÖ, trong ®ã cã viÖc b¸n hoÆc chuyÓn nh−îng diÖn tÝch ®Êt thμnh së h÷u t− nh©n trong thêi h¹n 5 n¨m víi ®iÒu kiÖn sö dông ®Êt ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §¹o luËt ngμy 23-11-1990 VÒ c¶i c¸ch ruéng ®Êt ®· trùc tiÕp nãi râ vÒ viÖc tõ bá ®éc quyÒn cña nhμ n−íc vÒ ®Êt ®ai trªn l·nh thæ Liªn bang Nga, ®· ®−a ra hai h×nh thøc së h÷u ®Êt ®ai: nhμ n−íc vμ t− nh©n. Trong ®ã së h÷u t− nh©n vÒ ®Êt ®ai ®−îc thùc hiÖn d−íi d¹ng së h÷u c¸ thÓ vμ së h÷u cæ phÇn cña c«ng d©n trong n«ng trang. S¾c lÖnh cña Tæng thèng Liªn bang Nga ngμy 1-7-1992 VÒ c¸c biÖn ph¸p tæ chøc chuyÓn ®æi c¸c xÝ nghiÖp nhμ n−íc, c¸c liªn hiÖp tù nguyÖn cña c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh thμnh c¸c hiÖp héi cæ phÇn, ®· xem xÐt 64 viÖc triÓn khai nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó chuyÓn phÇn lín së h÷u cæ phÇn nhμ n−íc sang mét trong nh÷ng d¹ng së h÷u cæ phÇn - tËp thÓ. Nh÷ng ®¹o luËt vμ s¾c lÖnh ®−îc th«ng qua ®· chøng minh cho nh÷ng cè g¾ng cña ban l·nh ®¹o chÝnh trÞ ®Êt n−íc Nga trong tiÕn tr×nh d©n chñ hãa hÖ thèng kinh tÕ ®Ó chÊm døt t×nh tr¹ng ®éc quyÒn cña nhμ n−íc vÒ së h÷u; ®Æt c¬ së ban ®Çu cho viÖc phi ®éc quyÒn hãa trong l·nh ®¹o kinh tÕ, bëi v× quyÒn së h÷u ®· t¹o nªn quyÒn lùc ®ã. C¬ quan lËp ph¸p cña n−íc Nga ®· x¸c ®Þnh nh÷ng ph−¬ng h−íng c¬ b¶n ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn. Trong sè nh÷ng ph−¬ng h−íng ®ã cã: chuyÓn ®æi c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh sang cæ phÇn hãa hoÆc sang c¸c d¹ng liªn hiÖp s¶n xuÊt kh¸c; b¸n c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh theo kiÓu ®Êu gi¸ hoÆc cæ phÇn; thμnh lËp m¹ng l−íi c¸c xÝ nghiÖp nhá; thμnh lËp c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh víi c«ng ty n−íc ngoμi. §¹o luËt cña Liªn bang Nga vÒ së h÷u ®· thõa nhËn sù b×nh ®¼ng cña tÊt c¶ c¸c h×nh thøc së h÷u tõ nhμ n−íc ®Õn t− nh©n, bao gåm: së h÷u nhμ n−íc, së h÷u tËp thÓ, së h÷u cña xÝ nghiÖp liªn doanh, së h÷u cña c¸c c«ng d©n, tæ chøc vμ quèc gia n−íc ngoμi. H×nh thøc së h÷u ®−îc ph©n lo¹i theo tiªu chÝ chñ thÓ së h÷u. NÕu chñ thÓ së h÷u lμ c¸ nh©n c«ng d©n hoÆc gia ®×nh cña anh ta th× ®ã lμ së h÷u cña c«ng d©n, nÕu lμ mét nhãm ng−êi th× ®ã lμ së h÷u tËp thÓ, vμ cuèi cïng nÕu lμ xÝ nghiÖp quèc doanh th× ®ã lμ së h÷u nhμ n−íc. ViÖc h×nh thμnh nÒn kinh tÕ nhiÒu thμnh phÇn kÕt hîp kh«n khÐo nh÷ng h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, vμ sù tån t¹i cña c¸c xÝ nghiÖp lín vμ nhá lμ con ®−êng duy nhÊt ®Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã hiÖu qu¶ h¬n dùa trªn hÖ thèng c−ìng chÕ b»ng biÖn ph¸p kinh tÕ. - Cho ®Õn nay, cã thÓ nãi t− nh©n hãa ë Nga ®· vμo giai ®o¹n cuèi. HiÖn cßn 9.000 xÝ nghiÖp liªn hîp nhμ n−íc, 4.000 c«ng ty nhμ n−íc cã 100% ®Õn vμi phÇn tr¨m cæ phÇn (trong ®ã, tõ 250 ®Õn 300 c«ng ty cã cæ phÇn chi phèi cña nhμ n−íc, cßn l¹i lμ d−íi 50%, 5.000 c«ng ty nhμ n−íc cã cæ phÇn 65 vμng). Dù kiÕn trong n¨m 2007, ChÝnh phñ Nga sÏ hoμn thμnh t− nh©n hãa; lóc ®ã, nhμ n−íc chØ cßn gi÷ nh÷ng tμi s¶n ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng b×nh th−êng cña nhμ n−íc, cßn l¹i sÏ t− nh©n hãa hÕt. Cô thÓ lμ: n¨m 2005 nhμ n−íc sÏ b¸n hÕt cæ phÇn cßn l¹i cña m×nh trong c¸c ngμnh khai th¸c khÝ, ®iÖn ¶nh, chÕ t¹o m¸y kh«ng chiÕn l−îc; 2006 trong ngμnh hμng kh«ng d©n dông, y tÕ, hãa vμ hãa dÇu. HiÖn nay, t¹i Nga ng−êi ta coi së h÷u t− nh©n lμ mét trong nh÷ng trô cét nÒn t¶ng cña x· héi, lμ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu cña kinh tÕ thÞ tr−êng. Do ®ã, kinh tÕ t− nh©n cã kh«ng gian vμ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tèi ®a kh«ng h¹n chÕ; cßn doanh nghiÖp nhμ n−íc vμ tμi s¶n nhμ n−íc chØ khèng chÕ ë møc tèi thiÓu, ®ñ duy tr× ho¹t ®éng “b×nh th−êng” cña nhμ n−íc Tuy nhiªn, hiÖn nay ë Nga kh«ng cã chÝnh s¸ch vμ bé m¸y riªng hç trî, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn DNNVV. 1.5.4- Bμi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam. Qua ph©n tÝch DNNVV cña mét sè n−íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi trong khu vùc vμ thÕ giíi, chóng ta cã thÓ rót ra ®−îc bμi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn DNNVV nh− sau: Mét lμ, DNNVV lμ lo¹i h×nh doanh nghiÖp quan träng, kh«ng thÓ thiÕu trong c¬ cÊu c¸c thμnh phÇn kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Tõ ®ã, ®Ó c¸c DNNVV ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ, ®¸p øng c¬ cÊu c¸c thμnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, Nhμ n−íc cÇn ph¶i cã quan ®iÓm râ rμng vÒ thμnh phÇn kinh tÕ nÇy, nh− t¹i Trung Quèc DNNVV ®−îc thõa nhËn vμ chÝnh thøc ®−a vμo HiÕn ph¸p. Hai lμ, c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn DNNVV ph¶i hÕt søc râ rμng, cô thÓ vμ phï hîp nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n mμ DNNVV gÆp 66 ph¶i, nhÊt lμ trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ba lμ, −u tiªn ph¸t triÓn DNNVV ë nh÷ng vïng cã nhiÒu lao ®éng ch−a cã viÖc lμm nh− vïng n«ng th«n, vïng nói, vïng s©u, vïng xa... chó träng ph¸t triÓn DNNVV trong lÜnh vùc dÞch vô, coi ®©y lμ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Bèn lμ, Nhμ n−íc ph¶i ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt gi÷a c¸c DNNVV víi c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc, c¸c doanh nghiÖp lín nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNVV ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng. N¨m lμ, DNNVV cÇn ®−îc sù quan t©m hç trî, gióp ®ì cña c¸c bé ngμnh vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã c¸c bé ngμnh vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cÇn ph¶i thùc thi ®Çy ®ñ c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®èi víi DNNVV. S¸u lμ, c¶i c¸ch vÒ mÆt ph¸p lý mét c¸ch toμn diÖn, coi ®©y lμ mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng trong viÖc hç trî ph¸t triÓn DNNVV. B¶y lμ, DNNVV thuéc së h÷u t− nh©n ph¶i ®−îc xem xÐt cho −u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp còng nh− c¸c kho¶n thuÕ kh¸c, víi møc thuÕ b×nh qu©n thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c møc thuÕ ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. T¸m lμ, DNNVV thuéc së h÷u t− nh©n ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n doanh nghiÖp nhμ n−íc, do ®ã ®©y lμ c¬ së ®Ó ®Þnh h−íng cho Nhμ n−íc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc mμ Nhμ n−íc kh«ng cÇn ph¶i gi÷ l¹i. ChÝn lμ, ph¶i thμnh lËp c¬ quan qu¶n lý chuyªn m«n c¸c DNNVV. §©y chÝnh lμ n¬i gi¶i guyÕt mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp vμ chÝnh quyÒn, lμ 67 n¬i cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì, hç trî cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vμ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. M−êi lμ, kinh tÕ trang tr¹i ®−îc xem lμ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp quan träng, cÇn ph¶i ®−îc ®èi x÷ b×nh ®¼ng trong hÖ thèng kinh tÕ bªn c¹nh c¸c xÝ nghiÖp vμ tæ chøc cña nhμ n−íc, tËp thÓ, t− nh©n kh¸c. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG 1 Trong thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr−êng theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thμnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã khu vùc kinh tÕ t− nh©n nãi chung vμ DNNVV nãi riªng cã vÞ trÝ quan träng ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®i lªn cña ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, lo¹i h×nh doanh nghiÖp nÇy kh«ng thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch v÷ng vμng b»ng chÝnh néi lùc cña m×nh nÕu nh− kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh cña Nhμ n−íc t¸c ®éng ®Õn. Do ®ã, ®èi víi DNNVV ngoμi quèc doanh trong vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long, chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cøu, ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch tμi chÝnh sao cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp trong vïng. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch tμi chÝnh phï hîp, sÏ ph¸t huy ®−îc søc m¹nh cña c¸c DNNVV trong vïng, nh»m khai th¸c tèt tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n. 68 CH¦¥NG 2 THÖÏC TRAÏNG VEÀ TAØI CHÍNH VAØ CHÍNH SAÙCH HOà TRÔÏ TAØI CHÍNH ÑOÁI VÔÙI DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA NGOAØI QUOÁC DOANH VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG --------- 2.1- VÒ TRÍ ÑÒA LYÙ, TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN, THEÁ MAÏNH VAØ KINH TEÁ CUÛA VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG. 2.1.1- VÞ trÝ ®Þa lý. §ång b»ng s«ng Cöu Long (§BSCL) cã vÞ trÝ nh− mét b¸n ®¶o víi ba h−íng §«ng, Nam vμ T©y Nam gi¸p biÓn, phÝa T©y gi¸p víi V−¬ng quèc Campuchia vμ phÝa ®«ng gi¸p víi vïng kinh tÕ §«ng Nam Bé. §©y lμ phÇn cuèi cïng cña l−u vùc s«ng Mªkong, víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn lμ 3,96 triÖu ha b»ng 5% diÖn tÝch toμn l−u vùc, trong ®ã cã kho¶ng 65% diÖn tÝch ®Êt ®−îc dïng ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vμ nu«i trång thñy s¶n, lμ mét trong nh÷ng ®ång b»ng ch©u thæ réng vμ ph× nhiªu ë §«ng Nam AÙ vμ thÕ giíi. §BSCL lμ mét vïng ®Êt quan träng cho ph¸t triÓn thñy s¶n, c©y ¨n tr¸i nhiÖt ®íi vμ lμ n¬i s¶n xuÊt l−¬ng thùc, ®−îc mÖnh danh lμ vùa lóa cña n−íc ta. Vïng §BSCL n»m trªn ®Þa h×nh t−¬ng ®èi b»ng ph¼ng, m¹ng l−íi s«ng ngßi, kªnh r¹ch ph©n bè dÇy ®Æc thuËn lîi cho giao th«ng ®−êng thñy vμ lμ lo¹i bËc nhÊt so víi c¸c vïng trong n−íc. Do tiÕp gi¸p víi Campuchia, gÇn Lμo, T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé. §BSCL cã rÊt nhiÒu thuËn lîi khi ë gÇn nh÷ng vïng cã nguån tμi nguyªn kho¸ng s¶n, rõng phong phó, cã nguån dÇu khÝ, ®iÖn lín. 69 Vïng §BSCL n»m gi÷a mét khu kinh tÕ n¨ng ®éng vμ ph¸t triÓn, liÒn kÒ víi vï