Tài liệu Luận văn Chính sách kinh tế mới của Lênin và sự vận dụng nó vào Việt Nam: z
LUẬN VĂN:
Chính sách kinh tế mới của Lênin
và sự vận dụng nó vào Việt Nam
LờI NóI ĐầU
Kể từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI ( tháng 12/1986), Đảng ta đã thực
hiện một cuộc đổi mới mang tính toàn diện và sâu sắc trên tất cả các lĩnh vực, trong
đó có đổi mới kinh tế. Chính từ sự đổi mới đó, Đảng ta đã có được một bước đệm
vững chắc trên con đường phát triển kinh tế sau này.
Có được những đổi mới quyết định như vậy là nhờ có Đảng ta đã khởi xướng và
lãnh đạo. Tuy nhiên, cũng không thể bỏ qua những bài học kinh nghiệm quý báu từ
Chính sách kinh tế mới của Lênin được tiến hành ở Liên Xô trong những năm 1921.
Chính sách kinh tế mới của Lênin là kim chỉ nam, định hướng cho Đảng ta trong mọi
bước đi, ngay kể từ khi nước ta mới tiến hành đổi mới cho đến những năm gần đây,
khi chúng ta đã đi được một đoạn đường khá dài trên con đường đổi mới.
Chính vì vậy, em chọn đề tài “ Chính sách kinh tế mới của Lênin và sự vận
dụng nó vào Việt Nam” trong bài tiểu ...
15 trang |
Chia sẻ: haohao | Lượt xem: 1341 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem nội dung tài liệu Luận văn Chính sách kinh tế mới của Lênin và sự vận dụng nó vào Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
z
LUẬN VĂN:
Chính sách kinh tế mới của Lênin
và sự vận dụng nó vào Việt Nam
LờI NóI ĐầU
Kể từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI ( tháng 12/1986), Đảng ta đã thực
hiện một cuộc đổi mới mang tính toàn diện và sâu sắc trên tất cả các lĩnh vực, trong
đó có đổi mới kinh tế. Chính từ sự đổi mới đó, Đảng ta đã có được một bước đệm
vững chắc trên con đường phát triển kinh tế sau này.
Có được những đổi mới quyết định như vậy là nhờ có Đảng ta đã khởi xướng và
lãnh đạo. Tuy nhiên, cũng không thể bỏ qua những bài học kinh nghiệm quý báu từ
Chính sách kinh tế mới của Lênin được tiến hành ở Liên Xô trong những năm 1921.
Chính sách kinh tế mới của Lênin là kim chỉ nam, định hướng cho Đảng ta trong mọi
bước đi, ngay kể từ khi nước ta mới tiến hành đổi mới cho đến những năm gần đây,
khi chúng ta đã đi được một đoạn đường khá dài trên con đường đổi mới.
Chính vì vậy, em chọn đề tài “ Chính sách kinh tế mới của Lênin và sự vận
dụng nó vào Việt Nam” trong bài tiểu luận này. Để từ đó có thể tìm hiểu một cách
cụ thể hơn về Chính sách kinh tế mới của Lênin cũng như có thể xem xét, đánh giá
sự vận dụng chính sách này của Đảng ta.
Chủ nghĩa Mác-Lênin luôn luôn là nền tảng tư tưởng của Đảng ta, chỉ đạo toàn
bộ sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta, trong toàn bộ thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
xã hội. Đảng ta đã vận dụng nhiều lý luận trong các học thuyết của Mác-Lênin làm
cơ sở để định hướng đường lối và phát triển chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Thời kỳ từ
1986 đến nay, Đảng ta đã thực hiện đổi mới toàn diện mô hình kinh tế thông qua
những nghị quyết của các Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, VII và VII. Ngoài
ra, Đảng ta đã vận dụng một cách có phát triển sách tạo những quan điểm cơ bản
của Lênin về “Chính sách kinh tế mới” vào những điều kiện lịch sử ở nước ta đặt
trong hoàn cảnh đất nước trong thời kỳ đổi mới.
I. Hoàn cảnh ra đời và nội dung của Chính sách kinh tế mới
1.Hoàn cảnh ra đời của NEP
1.1. Tình hình chung của thế giới
“Chính sách kinh tế mới” của Lênin ra đời trong một bối cảnh lịch sử hết sức
phức tạp. Trước hết,về tình hình chung của thế giới, cả chủ nghĩa tư bản và chủ
nghĩa xã hội đều có những bước phát triển, biến đổi đáng kể. Đối với chủ nghĩa tư
bản, vào những năm 90 của thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh đã
chuyển sang chủ nghĩa tư bản độc quyền cùng với sự phát triển mạnh mẽ của các tổ
chức độc quyền. Các tổ chức độc quyền còn liên minh xuyên quốc gia với nhau tạo
thành các liên minh độc quyền quốc tế với thế lực chính trị và sức mạnh kinh tế
hùng hậu. Còn đối với chủ nghĩa xã hội, Lênin đã vận dụng và phát triển học thuyết
của C.Mác và Ph.ăngghen để từ đó đi đến những lý luận mới về chủ nghĩa cộng sản
và về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa cộng sản. Đây là một bước ngoặt đánh dấu sự
phát triển về mặt lý luận của chủ nghĩa xã hội. Chính từ đó, Lênin đã lãnh đạo giai
cấp vô sản Nga giành thắng lợi trong cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa năm 1917.
1.2. Tình hình cụ thể của nước Nga
Về tình hình cụ thể của nước Nga, ngay sau Cách mạng tháng Mười năm 1917
đó, nước Nga đã đi vào thực hiện kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đó là tổng
thể các nguyên lý, biện pháp kinh tế - chính trị - văn hoá - xã hội nhằm xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội. Trước hết, Lênin cho rằng nền kinh tế phải được xây
dựng trên cơ sở chế độ công hữu về tư liệu sản xuất dưới hai hình thức sở hữu toàn
dân và tập thể. Thứ hai, ông còn thực hiện quốc hữu hoá xã hội chủ nghĩa, chuyển
sở hữu tư nhân của giai cấp bóc lột về tư liệu sản xuất thành sở hữu toàn dân. Thứ
ba, là hợp tác hóa, chuyển người lao động cá thể thành người lao động tập thể nhằm
hình thành và phát triển sở hữu tập thể về tư liệu sản xuất. Thứ tư, là vấn đề công
nghiệp hóa để xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật, phát triển lực lượng sản xuất.
Cuối cùng, Lênin tiến hành cách mạng văn hoá tư tưởng, xây dựng một nền văn hoá
mới và con người xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội
của Lênin bị gián đoạn bởi cuộc nội chiến 1918-1920. Trong thời kỳ này, Lênin đã
áp dụng Chính sách cộng sản thời chiến. Nội dung cơ bản của Chính sách cộng sản
thời chiến gồm ba vấn đề, đó là, trưng thu lương thực thừa của nông dân sau khi
dành lại cho họ mức ăn tối thiểu, xoá bỏ quan hệ hàng hoá- tiền tệ, xoá bỏ việc tự
do mua bán lương thực trên thị trường và thực hiện chế độ cung cấp hiện vật cho
quân đội và bộ máy nhà nước. Chính sách cộng sản thời chiến đã đóng vai trò quan
trọng trong thắng lợi của Nhà nước Xô viết. Nhờ đó mà quân đội đủ sức để chiến
thắng kẻ thù, bảo vệ được Nhà nước Xô Viết non trẻ của mình. Tuy nhiên, vào cuối
năm 1920, sau khi chiến tranh kết thúc, Chính sách cộng sản thời chiến không còn
thích hợp. Nó trở thành nhân tố kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Hậu
quả chiến tranh đối với nền kinh tế rất nặng nề, thêm vào đó, chính sách trưng thu
lương thực thừa đã làm mất động lực đối với nông dân. Việc xoá bỏ quan hệ hàng
hoá- tiền tệ làm mất tính năng dộng của nền kinh tế vốn dĩ mới bước vào giai đoạn
phát triển. Vì vậy, khủng hoảng kinh tế chính trị diễn ra rất sâu sắc. Điều đó đòi hỏi
phải có chính sách kinh tế thích ứng thay thế. Vì vậy, đến đầu năm 1921, V.I.Lênin
đã đề xướng thay thế Chính sách cộng sản thời chiến bằng Chính sách kinh tế mới,
nhằm tiếp tục kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xã hội trong giai đoạn mới.
2. Nội dung của NEP
2.1. Thay chính sách trưng thu lương thực thừa bằng chính sách thuế
lương thực
Chính sách kinh tế mới của Lênin bao gồm bốn nội dung chủ yếu. Một là, thay
thế Chính sách trưng thu lương thực thừa bằng Chính sách thuế lương thực. Theo
chính sách này, người nông dân chỉ nộp thuế lương thực với một mức cố định trong
nhiều năm. Thuế lương thực thấp hơn việc trưng thu gần hai lần, chẳng hạn như lúa
mì, người nông dân chỉ phải nộp 240 triệu pút chứ không phải 423 triệu. Mức thuế
căn cứ vào điều kiện tự nhiên của đất canh tác. Số lương thực còn lại sau khi nộp
thuế, người nông dân được tự do trao đổi, mua bán trên thị trường. Để có thể thực
hiện tốt chính sách thuế lương thực này, Ban chấp hành các Xô-viết toàn Nga đã
ban hành một sắc lệnh về vấn đề này. Để thi hành sắc lệnh ấy, Hội đồng bộ trưởng
dân uỷ đã công bố đạo luật về thuế lương thực. Tất cả các cơ quan Xô-viết có nhiệm
vụ phổ biến hết sức rộng rãi cho nông dân biết đạo luật về thuế lương thực và giải
thích ý nghĩa của đạo luật ấy. Đây là một chuyển biến quan trọng với mục tiêu
chính là hướng vào nông dân, một lực lượng đông đảo nắm giữ vai trò quan trọng
trong quá trình xây dựng và phát triển chủ nghĩa xã hội. Người nông dân nào cũng
biết rõ trước số thuế phải nộp. Do đó, sẽ ít có tình trạng lộng quyền khi thu thuế,
nông dân cũng sẽ càng có lợi trong việc tăng diện tích gieo trồng, trong việc cải
thiện kinh doanh của mình, trong việc chăm lo tăng thu hoạch. Thuế lương thực đã
góp phần cải thiện đời sống của nông dân, khôi phục phần nào nền kinh tế, là một
bước quá độ từ chế độ cộng sản thời chiến đến chế độ trao đổi xã hội chủ nghĩa bình
quân.
2.2. Phát triển nền kinh tế nhiều thành phần
Hai là, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần. Đối với nền kinh tế nước Nga
bấy giờ, Lênin rút ra có năm thành phần kinh tế là : thành phần kinh tế nông dân gia
trưởng, thành phần kinh tế sản xuất hàng hoá nhỏ của nông dân, thợ thủ công, cá thể
và tiểu thương, thành phần kinh tế tư bản tư nhân, thành phần kinh tế tư bản nhà
nước và thành phần kinh tế xã hội chủ nghĩa. ở đây, Lênin không đặc biệt chú trọng
thành phần kinh tế nào mà chỉ ra trong đó ba thành phần kinh tế cơ bản là: kinh tế
sản xuất hàng hoá nhỏ, kinh tế tư bản tư nhân và kinh tế xã hội chủ nghĩa. Theo lý
luận của Mac-Lênin, để phát triển nền kinh tế theo hướng xã hội chủ nghĩa, phải bắt
đầu từ một chế độ tư bản phát triển với thành tựu khoa học, công nghệ đã lên tới
đỉnh cao. Tuy nhiên, hoàn cảnh lịch sử nước Nga trước Cách mạng thang Mười là
một nước tư bản phát triển yếu.Vì vậy, để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội,
việc đầu tiên phải làm là thiết lập một nền kinh tế phát triển mạnh. Chính vì lẽ đó,
chính quyền Xô Viết mà đứng đầu là Lênin đã chủ trương phát triển nền kinh tế
nhiều thành phần, kích thích mọi hoạt động của nền kinh tế trở nên mạnh mẽ với
các hình thức như : khuyến khích phát triển sản xuất hàng hoá nhỏ của nông dân,
thợ thủ công, khuyến khích kinh tế tư bản tư nhân,sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà
nước, củng cố lại các doanh nghiệp nhà nước chuyển sang chế độ hạch toán kinh tế,
đồng thời, Lênin chủ trương phát triển mạnh mẽ quan hệ hợp tác kinh tế với các
nước tư bản phương Tây để tranh thủ kỹ thuật, vốn và khuyến khích kinh tế phát
triển. Điều này đã giúp nước Nga tận dụng được các ưu điểm của các thành phần
khác nhau trong nền kinh tế, tạo nên đa dạng và phong phú các nguồn lực để thúc
đẩy nền kinh tế phát triển.
2.3. Mở rộng thị trường, phát triển thương nghiệp
Ba là, mở rộng thị trường, phát triển thương nghiệp. Nhà nước Nga đã tăng
cường và khuyến khích trao đổi hàng hoá giữa nông nghiệp và công nghiệp, giữa
thành thị với nông thôn, giữa các vùng, các miền trong nước. Sự trao đổi hàng hoá
giữa các thành phần kinh tế diễn ra vô cùng mạnh mẽ. Không chỉ vậy, Nhà nước
Nga còn cho thành lập lại các ngân hàng Nhà nước, các quỹ tín dụng, cho phát hành
tiền và củng cố các quan hệ tài chính tiền tệ trong nước. Nhà nước vẫn nắm độc
quyền trong thương nghiệp, tuy nhiên, Nhà nước cũng thực hiện những chính sách
mới nhằm khuyến khích các hoạt động trao đổi, buôn bán hàng hoá trở nên tự do,
sôi nổi hơn, đặc biệt là cho phép thương nhân được tự do hoạt động, vì vậy thương
nhân đã có thể dễ dàng hoạt động đáp ứng kịp thời mọi nhu cầu hàng hoá trong xã
hội.
2.4. Sử dụng các hình thức chủ nghĩa tư bản nhà nước
Bốn là, sử dụng các hình thức chủ nghĩa tư bản Nhà nước. Theo Lênin, chủ
nghĩa tư bản Nhà nước là sản phẩm của sự can thiệp của Nhà nước vào các doanh
nghiệp tư bản. Đây là chủ nghĩa tư bản đặc biệt, do Nhà nước vô sản
“sáng tạo ra”, “ đi theo tay lái ” của Nhà nước vô sản, Nhà nước vô sản có thể hạn
chế, có thể quy đinh và giới hạn. Việc sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà nước là cần
thiết để phát triển lực lượng sản xuất. Sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà nước, Nhà
nước vô sản huy động được vốn, vật tư – kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý của các nhà
tư bản, và cuối cùng vẫn thay thế được chủ nghĩa tư bản bằng chủ nghĩa xã hội.
Lênin đã chỉ ra bốn hình thức cơ bản của chủ nghĩa tư bản nhà nước là: tô nhượng,
thuê, giao và hợp tác xã. ở Liên Xô, Lênin đã áp dụng hai hình thức cơ bản là quốc
hữu hoá và xã hội hoá, chuyển các quá trình sản xuất tư nhân thành quá trình sản
xuất xã hội, một mặt quốc hữu hoá các tư liệu sản xuất thuộc về chủ nghĩa tư bản,
một mặt giao những tư liệu sản xuất đó cho các nhà tư bản thuê để kinh doanh. Sử
dụng những hình thức này vừa giúp cho chính quyền Xô Viết khai thác nguồn lực
từ các thành phần tư bản lại vừa kích thích được dân chúng trong nước phát triển
kinh tế.
Kết quả, chỉ sau một thời gian ngắn thực hiện Chính sách kinh tế mới của Lênin,
nước Nga đã khắc phục được nền kinh tế sau chiến tranh, biến “nước Nga đói”
thành một nước có nguồn lương thực dồi dào, khắc phục được khủng hoảng chính
trị, củng cố lòng tin nhân dân. Không chỉ có ý nghĩa với nước Nga, Chính sách kinh
tế mới còn đánh dấu một bước phát triển mới về lý luận kinh tế đối với chủ nghĩa xã
hội, là tấm gương sáng trong việc xây dựng nền kinh tế định hướng xã hội chủ
nghĩa cho các nước xã hội chủ nghĩa học tập và rút kinh nghiệm. Đặc biệt, nó có
ảnh hưởng rất lớn đối với Việt Nam.
II. Vận dụng NEP ở Việt Nam
1. Đặc điểm nền kinh tế thời kỳ quá độ ở Việt Nam
Sau Cách mạng tháng Tám 1945, Việt Nam phải đối mặt với hàng loạt khó khăn
do đế quốc Pháp và phát xít Đức để lại, đặc biệt là nạn đói. Tuy nạn đói có phần dịu
đi do cách mạng phá kho thóc của Pháp – Nhật chia cho dân nhưng nạn đói vẫn rất
trầm trọng. Chưa hết, khi Đảng ta vừa có những bước phát triển nhất định để cứu
đói cho dân, khôi phục lại nền kinh tế sau chiến tranh thì Pháp lại tiếp tục gây chiến,
vì vậy, nền kinh tế của ta phải nhanh chóng chuyển dần sang kinh tế thời chiến.
Bước vào giai đoạn 1946-1954, ở giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến, do ta thực
hiện chính sách bất hợp tác và vuờn không nhà trống nên ở những vùng có chiến
tranh, kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề. Đến khi cuộc kháng chiến gần tiến tới thắng lợi
thì nhu cầu vật chất cho kháng chiến lại tăng, vì vậy, Đảng ta phải chủ trương vừa
chấn chỉnh, phát triển kinh tế trong vòng kiểm soát của địch nhưng cũng đồng thời
tăng cường bao vây phá hoại kinh tế địch. Nhờ đó, nền kinh tế kháng chiến 1946-
1954 cũng có những bước chuyển biến tích cực, đáp ứng đầy đủ nhu cầu vật chất
cho kháng chiến và ổn định được đời sống nhân dân và cũng đồng thời làm suy yếu
nền kinh tế địch.
Đến thời kỳ 1955-1964, là lúc nước ta bị chia cắt làm hai miền, miền Bắc giành
được độc lập, còn miền Nam nằm dưới sự thống trị của Mĩ. Chính vì vậy, kinh tế
hai miền cũng khác nhau, miền Nam vẫn phải đấu tranh để giành độc lập, còn miền
Bắc bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, tiến những bước dài chưa từng
có, miền Bắc trở thành hậu phương lớn, căn cứ địa vững chắc để nhân dân cả nước
có thể đánh thắng giặc Mĩ.
Thời kỳ 1965-1974, miền Bắc vẫn chủ trương xây dựng chủ nghĩa xã hội đồng
thời không ngừng chi viện cho chiến trường miền Nam. Trong 10 năm chiến tranh
đó, kinh tế miền Bắc ít bị xáo trộn, sản xuất vẫn có nhiều tiến bộ, là hậu phương
vững chắc cho cả nước, là động lực không thể thiếu để đi đến thắng lợi ở miền
Nam.
Sau khi chiến tranh kết thúc, đất nước thống nhất và giành được độc lập. Vì vậy,
cả nước cùng bước vào một thời kỳ mới, thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Trong
giai đoạn này ( 1975-1986), lẽ ra kinh tế nước ta phải phát triển nhanh chóng do đã
thoát khỏi chiến tranh, tuy nhiên, đây lại là giai đoạn nền kinh tế nước ta bị khủng
hoảng trầm trọng: kết quả thực hiện kế hoạch kinh tế 5 năm (1976-1980) chưa thu
hẹp được những mặt mất cân đối nghiêm trọng của nền kinh tế quốc dân, sản xuất
phát triển chậm trong khi dân số tăng nhanh, thu nhập quốc dân chưa bảo đảm đựoc
tiêu dùng xã hội, một phần tiêu dùng xã hội phải dựa vào vay và viện trợ, nền kinh
tế chưa tạo được tích luỹ, lương thực, vải mặc và các hàng tiêu dùng thiết yếu đều
thiếu, tình hình cung ứng vật tư, tình hình giao thông vận tải rất căng thẳng, nhiều xí
nghiệp sử dụng công suất ở mức thấp, chênh lệch lớn giữa thu và chi tài chính, giữa
hàng và tiền, giữa xuất khẩu và nhập khẩu, thị trường vật giá không ổn định, số
người lao động chưa được sử dụng còn đông, đời sống nhân dân lao động gặp nhiều
khó khăn. Có lẽ đó là do nước ta phải chịu đựng những đảo lộn kinh tế và xã hội với
quy mô lớn sau cuộc chiến tranh ác liệt lâu dài với những tác động không thuận lợi
của tình hình thế giới. Nhưng xét về phía chủ quan, đây là thời kỳ mô hình kinh tế
tập trung quan liêu, bao cấp bộc lộ một cách toàn diện mặt tiêu cực của nó, nhất là
khi mô hình kinh tế đó đã phát triển ở mức cao và được áp dụng trong phạm vi cả
nước nên hậu quả càng nặng nề trên quy mô lớn. Tuy nhiên, cũng trong thời kỳ này,
tư duy mới từng bước hình thành, các quan niệm cốt lõi của mô hình kinh tế mới về
cơ bản đã hình thành. Sự phát triển tiệm tiến này đã dẫn đến bước nhảy vọt trong
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (tháng 12/1986) về mô hình kinh tế mới.
2. Quá trình vận dụng NEP vào Việt Nam
2.1. Phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đã quyết định những đổi mới mang tầm
chiến lược được vận dụng từ Chính sách kinh tế mới của Lênin một cách sáng tạo,
linh hoạt cho phù hợp với hoàn cảnh nước ta bấy giờ. Trong đó, việc làm đầu tiên
và cũng là quan trọng nhất của Đảng ta là xoá bỏ mô hình kinh tế cũ, xây dựng mô
hình kinh tế mới phù hợp với quy luật kinh tế khách quan, với trình độ phát triển
của nền kinh tế. Cụ thể, đó là sự biến đổi từ mô hình nền kinh tế bao cấp sang mô
hình nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần. Bước chuyển biến sang mô hình nền
kinh tế hàng hoá nhiều thành phần trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước
ta là tất yếu khách quan. Ngoài ra, xã hội cũ để lại không ít các thành phần kinh tế
và chưa thể cải biến nhanh được. Hơn nữa, sau nhiều năm cải tạo và xây dựng, quan
hệ sản xuất mới đã xuất hiện thêm một số thành phần kinh tế mới như : thành phần
kinh tế nhà nước, thành phần kinh tế tập thể, thành phần kinh tế tư bản nhà
nước…Ngoài ra, theo đúng như lý luận của Mac-Lênin, để phát triển nền kinh tế
theo hướng xã hội chủ nghĩa, phải bắt đầu từ một chế độ tư bản phát triển với thành
tựu khoa học, công nghệ đã lên tới đỉnh cao. Nếu nước Nga trước Cách mạng tháng
Mười 1945 là một nước tư bản yếu thì Việt Nam được coi là một nước nghèo, lạc
hậu, kinh tế kém phát triển. Trong bối cảnh như vậy, Việt Nam phát triển nền kinh
tế hàng hoá nhiều thành phần là hoàn toàn đúng đắn. Năm 1987, quyết định 27 của
Hội đồng bộ trưởng chính phủ về phát huy vai trò tự chủ của các doanh nghiệp nhà
nước trong kinh doanh. Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào mọi hoạt động của
nền kinh tế như trước. Đồng thời, luật đầu tư nước ngoài vào Việt Nam được ban
hành nhằm đảm bảo quyền lợi của thành phần kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.
Ngoài ra, năm 1990, luật doanh nghiệp và công ty tư nhân được ban hành, Nhà
nước thừa nhận thành phần kinh tế tư bản tư nhân. Luật phá sản, luật khuyến khích
đầu tư cũng được ban hành. Như vậy, Nhà nước đã chính thức cho phép các thành
phần như : kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là các thành
phần kinh tế của chủ nghĩa tư bản được cạnh tranh bình đẳng với các thành phần
kinh tế cơ bản : kinh tế nhà nước, kinh tế cá thể tiểu chủ, kinh tế tư bản nhà nước.
Chính sách này sẽ góp phần kích thích mọi thành phần kinh tế tồn tại ở nước ta bấy
giờ phát triển, cùng vực dậy nền kinh tế vừa trải qua khủng hoảng của Việt Nam.
2.2. Chính sách thuế nông nghiệp
Chính sách thứ hai được Đảng ta đưa ra trong công cuộc đổi mới là chính
sách thuế nông nghiệp. Mặc dù hoàn cảnh bây giờ của chúng ta không phải khó
khăn, đói kém như những năm 1945, nhưng đời sống nhân dân vẫn còn nhiều khổ
cực, nhiều nơi vẫn tồn tại nạn đói. Chính vì vậy, cần phải có những biện pháp để
tăng sản lượng lương thực, thực phẩm, giải quyết nạn đói cho người dân. Chính
sách thuế trong nông nghiệp ở nước ta chủ yếu là chính sách thuế đối với ruộng đất
chứ không phải là thuế lương thực như ở Liên Xô. Có sự khác nhau như vậy là do ở
nước ta, về nguyên tắc, người lao động là chủ của đất đai vì đất đai thuộc sở hữu
toàn dân. Nhưng trong các hợp tác xã kiểu cũ, người lao động chỉ là người chủ trên
danh nghĩa, còn thực tế, người lao động thờ ơ, xa lạ với đất đai. Từ khi có “khoán
hộ”, người nông dân được giao đất, giao ruộng, vì thế họ gắn bó với đất đai. Điều
đó chứng tỏ chính sách thuế nông nghiệp mà cụ thể là chính sách thuế ruộng đất đã
đáp ứng được lợi ích của người nông dân, tạo điều kiện cho sản xuất nông nghiệp
phát triển và đạt được những thành tựu to lớn trong những năm qua.
2.3. Sử dụng các hình thức tư bản nhà nước
Chính sách thứ ba liên quan đến việc sử dụng các hình thức tư bản Nhà nước.
Khác với Liên Xô trước đây, ở Việt Nam lại chú trọng đến việc phát triển nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với sự điều tiết và quản lý của Nhà nước.
Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong thời kì lịch sử mới hiện nay của nước
ta. Nền kinh tế nước ta khi bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội còn mang
nặng tính tự túc tự cấp, vì vậy, sản xuất hàng hoá phát triển sẽ phá vỡ dần kinh tế tự
nhiên và chuyển thành nền kinh tế hàng hoá, thúc đẩy sự xã hội hoá sản. Nhờ đó,
chúng ta đã bước đầu khai thác được tiềm năng trong nước và thu hút được vốn, kỹ
thuật, công nghệ của nước ngoài, giải phóng được năng lực sản xuất, góp phần
quyết định vào việc bảo đảm tăng trưởng kinh tế với nhịp độ tương đối cao trong
thời gian qua. Hiện nay, chúng ta đã cơ bản xoá bỏ được chế độ tập trung quan liêu,
bao cấp, thực hiện lưu thông hàng hoá theo quan hệ cung cầu, hình thành giá cả trên
cơ sở giá trị, quan hệ hàng – tiền và sức mua trên thị trường. Từ đó, chúng ta đã
khá thành công trong cải cách giá cả, bãi bỏ việc định giá mang nặng tính bao cấp ở
rất nhiều mặt hàng mà không gây rối loạn trong sản xuất – kinh doanh, thực hiện
kiềm chế lạm phát ngày càng có hiệu quả cao.
2.4. Chính sách kinh tế đối ngoại
Chính sách cuối cùng được Đảng ta đưa ra là chính sách kinh tế đối ngoại, đặc
biệt là các hình thức đầu tư vốn nước ngoài, liên doanh, liên kết. Việt Nam thực
hiện chính sách kinh tế đối ngoại mở rộng theo phương châm: Việt Nam muốn là
bạn với tất cả các nước, thực hiện đa dạng hoá thị trường, đa dạng hoá bạn hàng,
khuyến khích và thu hút vốn đầu tư nước ngoài bằng những dự án phù hợp với điều
kiện của Việt Nam. Trên cơ sở phát triển sản xuất trong nước, chúng ta vừa đáp ứng
nhu cầu trong nước, vừa mở rộng quan hệ buôn bán với các nước trong khu vực và
thế giới , từng bước tham gia tích cực vào các cơ chế hợp tác song phương, đa
phương. Số nước và vùng lãnh thổ có quan hệ buôn bán với Việt Nam năm 1996 lên
đến 105 với 352 văn phòng đại diện.
3. Những giải pháp trong việc vận dụng NEP vào Việt Nam
3.1. Chính sách phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các chính sách trên, vẫn còn rất nhiều hạn
chế. Sau đây là một số giải pháp đưa ra trong quá trình vận dụng Chính sách kinh tế
mới trong điều kiện lịch sử mới. Thứ nhất, trong việc chuyển sang cơ chế mới với
mô hình nền kinh tế nhiều thành phần, từng thành phần kinh tế tồn tại với tư cách là
đơn vị sản xuất hàng hoá đều đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế và
cần có sự quản lý củ Nhà nước, nhằm đảm bảo nền kinh tế phát triển nhanh, đem lại
thắng lợi cho chủ nghĩa xã hội. Các thành phần kinh tế cần được thừa nhận và tạo
điều kiện để chúng tồn tại, phát triển. Đồng thời, các thành phần kinh tế cần được
bình đẳng trên mọi phương diện. Ngoài ra, nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta
là nền kinh tế nhiều thành phần với định hướng xã hội chủ nghĩa, nếu để tự phát nền
kinh tế nhiều thành phần sẽ đi lên chủ nghĩa tư bản. Chính vì vậy, cần phải củng cố
hai công cụ quan trọng là kinh tế nhà nước với vai trò chủ đạo của nó trong nền
kinh tế và chức năng điều tiết kinh tế vĩ mô của nhà nước.
3.2. Chính sách phát triển kinh tế nông nghiệp nông thôn
Thứ hai, về chính sách thuế nông nghiệp, cần phải chú ý đến những vấn đề
sau: trình độ phát triển của nông nghiệp kém hơn so với các ngành kinh tế khác, vì
thế nên mức thuế suất, các sắc thuế áp dụng cho nông nghiệp phải khác với các
ngành, các lĩnh vực khác, kinh tế nông nghiệp phụ thuộc nhièu vào điều kiện tự
nhiên, do vậy, khi thời tiết không thuận lợi hoặc thiên tai, cần có sự điều chỉnh
chính sách thuế cho phù hợp, ở nước ta, nông nghiệp vẫn chiếm một tỉ trọng rất lớn
nên các chính sách thuế phải đặt trong mối quan hệ phù hợp với các chính sách xã
hội.
3.3. Chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài
Thứ ba, đối với chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài, để thực hiện ngày
càng có hiệu quả cả về số lượng lẫn chất lượng nhằm phục vụ đắc lực cho sự nghiệp
phát triển nền kinh tế, đặc biệt là phát triển sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước, chúng ta cần phải : hoàn thiện chính sách, luật pháp , cải cách hành chính
để huy động nhiều hơn nữa vốn đầu tư nước ngoài và sử dụng có hiệu quả kinh tế –
xã hội nhiều hơn các nguồn vốn ấy, có chiến lược quan hệ kinh tế đối ngoại cùng
với quy hoạch và thực hiện nghiêm ngặt quy hoạch gọi vốn đầu tư nước ngoài, xác
định đúng đắn đối tác, khắc phục tình trạng đầu tư tràn lan, kiểm soát vốn đầu tư
bên ngoài, ngăn chặn sự đối lập giữa đầu tư nước ngoài với lợi ích quốc phòng an
ninh, với việc gìn giữ nền văn hoá dân tộc, ngăn ngừa ý đồ chiếm lĩnh thị trường nội
địa của tư bản nước ngoài, xác định tốc độ tăng trưởng kinh tế hợp lý, vừa bảo đảm
tốc độ phát triển kinh tế tối ưu, vừa bảo đảm thực hiện công bằng xã hội, có chính
sách huy động nhiều tiềm lực trong nước để thực hiện chủ trương chiến lược lấy
nguồn vốn trong nước là chính, tạo điều kiện tối đa cho các thành phần kinh tế trong
nước phát triển, xây dựng các khu vực kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác xã hội chủ
nghĩa vững mạnh làm điểm tựa cho nền kinh tế quốc dân và cùng với các khu vực
kinh tế tư nhân trong nước với tư cách là nội lực làm đối trọng với khu vực có vốn
đầu tư nước ngoài.
3.4. Chính sách kinh tế đối ngoại
Cuối cùng, đối với chính sách kinh tế đối ngoại, Việt Nam vẫn luôn luôn giữ
vững quan niệm “Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước” , tuy nhiên, hợp tác
về kinh tế không có nghĩa là sẽ phụ thuộc về chính trị- xã hội. Vì vậy, khi kí kết các
hợp đồng về kinh tế, mở rộng quan hệ với các nước cần phải đặc biệt chú ý, cẩn
trọng và đặt lên trên hết là độc lập của dân tộc, chủ quyền của nước nhà.
Kết luận
Đổi mới là một cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện và triệt để trên mọi lĩnh vực
của đời sống xã hội. Nhờ có Chính sách kinh tế mới của Lênin mà trong quá trình
tiến hành công cuộc đổi mới, Đảng ta đã tránh được nhiều sai sót và hạn chế. Tuy
nhiên, cũng phải nói rằng Đảng ta đã biết vận dụng Chính sách kinh tế mới của
Lênin một cách triệt để nhưng đầy sáng tạo và linh hoạt. Ngoài ra, ta còn cần phải
chú trọng rằng công cuộc đổi mới ở nước ta thật sự là một cuộc cách mạng không
kém phần gay go quyết liệt, đòi hỏi ta không được xa rời chủ nghĩa Mác-Lênin, đặc
biệt là Chính sách kinh tế mới của Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Lấy đổi mới kinh
tế làm trọn tâm nhưng vẫn phải mang nguyên tắc: Đảng cộng sản luôn giữ vững vai
trò lãnh đạo trong đời sống kinh tế – chính trị đất nước. Khoa học- kỹ thuật ngày
càng phát triển, công cuộc đổi mới ngày càng đi vào chiều sâu, đặt ra cho phát triển
kinh tế nước ta nhiều thời cơ và mang cả những thách thức, cả thuận lợi và khó
khăn. Việt Nam phải kiên trì giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, chú trọng xây
dựng Nhà nước vững mạnh, hiện đại và là Nhà nước “của dân, do dân và vì dân”
như lời Chủ tich Hồ Chí Minh đã căn dặn.
Danh mục tài liệu tham khảo
1. Bàn về thuế lương thực ( V.I. Lênin toàn tập – tập 43 )
2. Giáo trình Kinh tế chính trị ( NXB Chính trị quốc gia )
3. Kinh tế và chính trị trong thời đại chuyên chính vô sản ( NXB Sự thật 1976 )
4. Những hạn chế của Liên Xô 1927 ( Tổng bí thư ĐCS Nga Stalin )
5. Những nhiệm vụ cơ bản của chính quyền Xô Viết ( Lênin )
6. Những vấn đề chủ yếu trong hoạt động thương mại ở nước ta - Tạp chí kinh tế và
phát triển ( tháng 11/2001 )
7. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII, IX
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- LUẬN VĂN- Chính sách kinh tế mới của Lênin và sự vận dụng nó vào Việt Nam.pdf