Luận văn Chiến lược phát triển thẻ thanh toán của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đến năm 2010

- 1 - MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ THEÛ THANH TOAÙN 1.1. Caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët …………………..….. 1 1.1.1. Khaùi quaùt veà thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ………………………….....1 1.1.2. Caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá ……………………………………………………………………………… 3 1.2. Toång quan veà theû thanh toaùn …………………………………….….…….. 4 1.2.1. Khaùi nieäm theû thanh toaùn ………………………………………………..… 4 1.2.2. Phaân loaïi theû thanh toaùn …………………………………………………… 5 1.2.3. Quy trình thanh toaùn baèng theû ………………………………………………8 1.2.4. Lôïi ích cuûa theû thanh toaùn ……………………………………….………… 9 CHÖÔNG 2: PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1. Thöïc traïng phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ……………………………………………………..…………….. 12 2.1.1. Cô sôû phaùp lyù cuûa vieäc phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû taïi Vieät Nam …………………………………………………………………………………….. 12 2.1.2. Tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ………….……………. 13 2.1.3. Nhaän xeùt veà tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua ………………………………………………………………………….. 21 2.2. Ñaùnh giaù xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam … ……… 24 2.2.1. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn treân theá giôùi ……………..………… . 24 2.2.2. xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ……………...……….. . 25 2.3. Phaân tích yeáu toá aûnh höôûng ñeán chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ………………………………………..……………… 28 2.3.1. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi …………………………………… 28 2.3.2. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân trong ……………………………………. 30 CHÖÔNG 3: CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 3.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 …………………………………………. 34 3.1.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010 …………………………………………………………………………………….. 34 - 2 - 3.1.2. Quan ñieåm, muïc tieâu vaø vò trí chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn ñeán naêm 2010 ………………………………………………………………………………. 35 3.2. Chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ………………………………………..……….… 37 3.2.1. Chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån ……………………………………………… 39 3.2.2. Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng …………………………………………. 39 3.2.3. Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng ……………………………….…………. 40 3.2.4. Chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm ……………………………….………….. 40 3.2.5. Chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang ……………………………………. 41 3.2.6. Chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau …………………………………………. 42 3.3. Chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ………. 43 3.3.1. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån, chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm …………………………………………..…………….. 43 3.3.2. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng, phaùt trieån thò tröôøng …………………………………………………..………….. 46 3.3.3. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang, chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau ………………………………………… 49 3.4. Tieán ñoä thöïc hieän - moái quan heä giöõa caùc chieán löôïc vaø chöông trình …………………………………………………………………………………….. 51 3.4.1. Tieán ñoä thöïc hieän caùc chöông trình ………………………………………. 51 3.4.2. Moái quan heä giöõa caùc chieán löôïc vaø chöông trình ……………………….. 52 3.5. Döï baùo chi phí vaø ñaùnh giaù nguoàn löïc thöïc hieän chieán löôïc …………… 54 3.5.1. Döï baùo chi phí thöïc hieän …………………………………….……………. 54 3.5.2. Ñaùnh giaù nguoàn löïc thöïc hieän ………………………………….…………. 55 3.6. Hieäu quaû kinh teá – xaõ hoäi cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 ……………………………………………..………… 56 3.5.1. Hieäu quaû veà maët kinh teá ………………………………………..………… 56 3.5.2. Hieäu quaû veà maët xaõ hoäi ………………………………………….……….. 56 KIEÁN NGHÒ …………………………………………………………………….. 57 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO - 3 - LÔØI MÔÛ ÑAÀU Trong thôøi gian qua, kinh teá Vieät Nam ñaõ coù nhieàu thay ñoåi theo höôùng tieán boä. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá khaù cao vaø oån ñònh. Thu nhaäp cuûa nhaân daân ñöôïc caûi thieän. Vieät Nam ñang môû roäng quan heä nhieàu maët vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi. Nhôø ñoù, ñaát nöôùc ñaõ tieáp caän ñöôïc vôùi söï phaùt trieån chung cuûa theá giôùi, du nhaäp, ñuoåi baét coâng ngheä tieân tieán, naâng cao kieán thöùc vaø hieåu bieát cuûa nhaân daân. Trong quaù trình ñoù, hoaït ñoäng ngaân haøng coù nhieàu ñoåi môùi, ña daïng hôn veà nghieäp vuï, taêng nhanh veà toác ñoä. Caùc ngaân haøng thöông maïi trôû neân gaàn guõi hôn vôùi ngöôøi daân, giao dòch vôùi ngaân haøng daàn ñöôïc coi laø taát yeáu trong caùc hoaït ñoäng kinh teá. Caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi nhö Seùc, uûy nhieäm chi, theû thanh toaùn... ñang môû roäng phaïm vi vaø ñoái töôïng aùp duïng. Theû thanh toaùn baét ñaàu phaùt haønh taïi Vieät Nam töø naêm 1990 vaø taêng tröôûng nhanh veà soá löôïng vaø giaù trò giao dòch trong thôøi gian gaàn ñaây. Qua theû thanh toaùn, caùc ngaân haøng Vieät Nam hoøa nhaäp vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc ngaân haøng treân theá giôùi, ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp vaø nhu caàu söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi cuûa ngöôøi daân. Tuy vaäy, theû thanh toaùn vaãn coøn xa laï vôùi nhieàu ngöôøi, chöa trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn phoå bieán trong xaõ hoäi. Soá löôïng ngöôøi söû duïng theû coù taêng nhöng vaãn chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi thò tröôøng Vieät Nam. Thöïc traïng treân do nhieàu nguyeân nhaân, coù nguyeân nhaân khaùch quan töø thò tröôøng vaø nguyeân nhaân chuû quan töø caùc ngaân haøng phaùt haønh theû. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu ñònh höôùng chieán löôïc vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn coù yù nghóa raát thieát thöïc ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ôû hieän taïi vaø trong töông lai. Xuaát phaùt töø nhu caàu ñoù, chuùng toâi choïn ñeà taøi “Chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010” ñeå nghieân cöùu vaø laøm luaän vaên. - 4 - MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI - Nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng nhöõng vaán ñeà cô baûn veà caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët vaø theû thanh toaùn. - Nguyeân cöùu quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù ruùt ra nhaän xeùt vaø ñaùnh giaù tieàm naêng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. - ÖÙng duïng lyù thuyeát veà quaûn trò chieán löôïc ñeå xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010. - Ñeà xuaát nhöõng chöông trình vaø giaûi phaùp ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. - Thoâng qua caùc soá lieäu söu taàm vaø nhöõng nghieân cöùu trong ñeà taøi chuùng toâi mong goùp phaàn hoaøn thieän hôn toå chöùc quaûn lyù heä thoáng ngaân haøng noùi chung vaø caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam noùi rieâng. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU - Nghieân cöùu caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån theû thanh toaùn noùi chung cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong thôøi gian qua vaø trong thôøi gian tôùi naêm 2010. - Söû duïng caùc soá lieäu toång hôïp veà hoaït ñoäng kinh doanh theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñeå phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán theû thanh toaùn. Ñaùnh giaù tieàm naêng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm tôùi. - Döïa treân cô sôû phaân tích vaø nghieân cöùu, chuùng toâi xaây döïng chieán löôïc, ñeà xuaát caùc chöông trình vaø giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010. - 5 - PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU - Ñeà taøi naøy aùp duïng phöông phaùp tieáp caän thöïc teá, thu thaäp thoâng tin, thoáng keâ, phaân tích, toång hôïp, heä thoáng hoùa. - Vaän duïng lyù thuyeát veà quaûn trò chieán löôïc, lyù thuyeát veà keá hoaïch hoùa phaùt trieån keát hôïp vôùi nghieân cöùu thöïc tieãn ñeå xaây döïng chieán löôïc vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp. - 6 - CHÖÔNG 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ VEÀ THEÛ THANH TOAÙN 1.1. CAÙC PHÖÔNG TIEÄN THANH TOAÙN KHOÂNG DUØNG TIEÀN MAËT 1.1.1. Khaùi quaùt veà thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët 1.1.1.1. Baûn chaát cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët Thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët laø toång hôïp moïi quan heä chi traû tieàn teä ñöôïc theå hieän baèng caùch trích chuyeån moät soá tieàn töø taøi khoaûn ngöôøi traû sang taøi khoaûn ngöôøi thuï höôûng taïi ngaân haøng qua trung gian vaø kieåm soaùt cuûa ngaân haøng. Theo ñaø phaùt trieån, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc, tieán boä coâng ngheä, chöùc naêng thanh toaùn cuûa tieàn teä coù theâm nhieàu hình thöùc, phöông phaùp thanh toaùn hieän ñaïi vôùi quy trình coâng ngheä tieân tieán. Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tieàn teä chæ thöïc hieän moät chöùc naêng: phöông tieän thanh toaùn. Thanh toaùn baèng tieàn maët vaø khoâng duøng tieàn maët coù moái quan heä taùc ñoäng vaø chuyeån hoùa laãn nhau theo khoâng gian vaø thôøi gian. Coù theå luùc naøy, nôi naøy haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc thöïc hieän thanh toaùn khoâng baèng tieàn maët nhöng khoái löôïng tieàn teä ñoù ôû thôøi ñieåm khaùc, nôi khaùc laïi ñöôïc thöïc hieän thanh toaùn baèng tieàn maët vaø ngöôïc laïi. Söï chuyeån hoùa giöõa hai hình thöùc naøy phaùt sinh trong quaù trình löu thoâng – thanh toaùn vaø ñaây laø ñaëc thuø voán coù cuûa tieàn teä khi thöïc hieän chöùc naêng thanh toaùn. Söï phaùt trieån cuûa phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët phuï thuoäc nhieàu vaøo nhaân toá chuû quan cuûa con ngöôøi vaø laø nhu caàu taát yeáu trong thanh toaùn cuûa moät xaõ hoäi hieän ñaïi. 1.1.1.2. Ñaëc ñieåm cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët Ñaëc ñieåm 1: Söï vaän ñoäng cuûa tieàn teä ñoäc laäp vôùi söï vaän ñoäng cuûa haøng hoùa caû veà khoâng gian vaø thôøi gian. Coù theå noùi ñaây laø ñaëc ñieåm noåi baät nhaát ñeå phaân bieät giöõa phöông thöùc thanh toaùn baèng tieàn maët vaø khoâng baèng tieàn maët. Khaùc vôùi thanh toaùn baèng tieàn maët, thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët khoâng phaûi ñöôïc tieán haønh theo kieåu “giao haøng vaø - 7 - nhaän tieàn ngay ” maø vieäc giao haøng ôû nôi naøy, luùc naøy nhöng vieäc nhaän tieàn coù theå ôû nôi khaùc, luùc khaùc. Ñaëc ñieåm 2: Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tieàn teä chæ xuaát hieän döôùi daïng “tieàn ghi soå”. Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tieàn teä ñöôïc ghi cheùp treân caùc chöùng töø, soå saùch keá toaùn. Do ñoù, caùc beân tham gia thanh toaùn phaûi coù taøi khoaûn taïi ngaân haøng vaø nhaát thieát trong taøi khoaûn phaûi coù soá dö (coù tieàn) thì môùi thöïc hieän chuyeån khoaûn ñöôïc. Vieäc chuyeån khoaûn chæ ñöôïc thöïc hieän khi coù yeâu caàu cuûa chuû taøi khoaûn. Ñaëc ñieåm 3: Trong thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, ngaân haøng ñoùng vai troø laø ngöôøi trung gian, keát noái vaø toå chöùc thöïc hieän caùc khoaûn thanh toaùn. Ngoaøi hai hay nhieàu ngöôøi tham gia thanh toaùn thì ngaân haøng ñöôïc xem nhö ngöôøi trung gian khoâng theå thieáu trong thanh toaùn chuyeån khoaûn. Khi coù yeâu caàu cuûa chuû taøi khoaûn, ngaân haøng seõ trích taøi khoaûn cuûa hoï chuyeån traû cho ngöôøi thuï höôûng. Vôùi nghieäp vuï nhö vaäy ngaân haøng trôû thaønh trung taâm thanh toaùn cuûa xaõ hoäi. Vieäc thanh toaùn qua ngaân haøng giuùp caùc beân tham gia thanh toaùn tieát kieäm ñöôïc thôøi gian, chi phí… 1.1.2.3. Lôïi ích cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët Thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng giöõ vai troø quan troïng trong quaù trình trao ñoåi, mua baùn haøng hoùa. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng, thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng phaùt trieån, hoaøn thieän vaø mang laïi lôïi ích cho caùc ñoái töôïng tham gia. ■ Ñoái vôùi khaùch haøng: - Giaûm ñöôïc nhieàu chi phí. Khi thöïc hieän giao dòch thanh toaùn qua ngaân haøng, quaù trình thanh toaùn ñöôïc tieán haønh nhanh hôn, giaûm ñöôïc nhieàu thôøi gian cuõng nhö chi phí lieân quan ñeán vieäc kieåm ñeám, vaän chuyeån … - An toaøn hôn. Khaùch haøng khoâng phaûi mang theo soá löôïng lôùn tieàn maët ñeå thanh toaùn cho caùc giao dòch phaùt sinh hoaëc döï tröõ tieàn maët ôû nhaø do ñoùù traùnh ñöôïc - 8 - ruûi ro coù theå xaåy ra nhö troäm, cöôùp, thieân tai, hoûa hoaïn … - Ñöôïc höôûng lôïi. Ngoaøi vieäc ñöôïc giöõ tieàn an toaøn, soá tieàn duy trì trong taøi khoaûn ngaân haøng coøn ñöôïc höôûng laõi suaát. ■ Ñoái vôùi ngaân haøng: - Thu huùt voán nhaøn roãi. Soá tieàn göûi cuûa khaùch haøng taïi ngaân haøng laø nguoàn huy ñoäng voán raát quan troïng vaø khoâng theå thieáu trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi (NHTM). Nguoàn voán huy ñoäng naøy ngaân haøng traû laõi raát thaáp do ñoù noù laø nguoàn lôïi raát lôùn cuûa ngaân haøng khi söû duïng ñeå ñaàu tö hoaëc cho vay, taêng khaû naêng cung tín duïng cuûa NHTM. - Gia taêng khaùch haøng môùi, giöõ khaùch haøng cuõ. Thoâng qua caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, caùc ngaân haøng coù theå ña daïng danh muïc saûn phaåm, dòch vuï cuûa mình ñeå phuïc vuï khaùch haøng, taïo ñieàu kieän ñeå thu huùt khaùch haøng ñeán giao dòch vôùi ngaân haøng. ■ Ñoái vôùi neàn kinh teá - Giaûm ñöôïc nhieàu chi phí cho xaõ hoäi. Thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët seõ giaûm ñöôïc khoái löôïng tieàn maët trong löu thoâng, töø ñoù giaûm ñöôïc nhieàu chi phí lieân quan nhö: in aán, baûo quaûn, vaän chuyeån, kieåm ñeám, nhaân söï thöïc hieän… - Thuùc ñaåy quaù trình luaân chuyeån haøng hoùa trong neàn kinh teá. Vôùi ñaëc ñieåm thanh toaùn nhanh choùng vaø chính xaùc, thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët seõ thuùc ñaåy quaù trình vaän ñoäng cuûa haøng hoùa trong neàn kinh teá. Nhôø vaäy, quaù trình saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa ngaøy caøng naêng ñoäng hôn. Goùp phaàn môû roäng quy moâ, phaïm vi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc caù nhaân, doanh nghieäp vaø caû neàn kinh teá. - Goùp phaàn kieåm soaùt vaø taêng nguoàn thu cho Nhaø nöôùc. Khi maø taát caû caùc khoaûn thu nhaäp vaø chi phí ñeàu thanh toaùn qua ngaân haøng thì vieäc tính thueá vaø thu thueá seõ deã daøng hôn, haïn cheá ñöôïc tình traïng troán thueá. 1.1.2. Caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá - 9 - 1.1.2.1. Thanh toaùn buø tröø lieân ngaân haøng Vieäc toå chöùc thanh toaùn buø tröø giöõa caùc NHTM treân cuøng ñòa baøn do Ngaân haøng Nhaø nöôùc (NHNN) chuû trì vaø chæ ñöôïc thöïc hieän giöõa caùc ngaân haøng ñaêng kyù tham gia thanh toaùn buø tröø lieân ngaân haøng vôùi NHNN. Thoâng qua phöông thöùc thanh toaùn naøy caùc khoaûn thanh toaùn giöõa caùc NHTM, giöõa NHNN vôùi caùc NHTM vaø giöõa caùc chi nhaùnh NHNN ñöôïc thöïc hieän. 1.1.2.2. Thanh toaùn qua taøi khoaûn tieàn göûi taïi NHNN Caùc NHTM tham gia thanh toaùn môû taøi khoaûn tieàn göûi taïi NHNN. NHNN ñoùng vai troø trung gian trong vieäc chuyeån voán cuûa caùc NHTM. Nhöõng phaùt sinh veà thanh toaùn voán giöõa caùc NHTM vôùi nhau seõ ñöôïc NHNN trích töø taøi khoaûn ngaân haøng naøy chuyeån sang taøi khoaûn ngaân haøng khaùc. Nhö vaäy thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc löu chuyeån voán giöõa caùc NHTM vaø töø ñoù goùp phaàn thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. 1.1.2.3. Thanh toaùn chuyeån tieàn ñieän töû Vieäc thanh toaùn chuyeån tieàn ñieän töû öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi trong vieäc thanh toaùn giöõa caùc thaønh vieân trong cuøng heä thoáng ngaân haøng, thay cho vieäc thanh toaùn lieân ngaân haøng. Khi ngaân haøng tham gia thanh toaùn ñieän töû nhaän ñöôïc chöùng töø giaáy cuûa khaùch haøng seõ chuyeån hoùa chöùng töø giaáy thaønh chöùng töø ñieän töû ñeå chuyeån qua maïng veà truï sôû chính. Taïi truï sôû chính seõ xöû lyù chuyeån chöùng töø veà caùc ngaân haøng nhaän. Caùc ngaân haøng nhaän seõ in chöùng töø ñieän töû ñeå ghi Coù vaø baùo Coù cho ngöôøi thuï höôûng. ÔÛ ñaây, chöùng töø ñieän töû ñöôïc chaáp nhaän thanh toaùn, vieäc luaân chuyeån chöùng töø qua maïng giöõa hai ngaân haøng nhanh choùng, chính xaùc. Thoâng qua ngaân haøng, khaùch haøng coù theå söû duïng nhieàu phöông tieän thanh toaùn khaùc nhau ñeå thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng nhö uûy nhieäm chi, uûy nhieäm thu, Seùc, theû thanh toaùn… Trong luaän vaên naøy, chuùng toâi chæ taäp trung vaøo theû thanh toaùn – moät phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá. - 10 - 1.2. TOÅNG QUAN VEÀ THEÛ THANH TOAÙN 1.2.1. Khaùi nieäm theû thanh toaùn Trong quaù trình phaùt trieån cuûa mình, theû thanh toaùn ñöôïc hieåu vôùi moät soá khaùi nieäm sau: - Theû thanh toaùn laø coâng cuï thanh toaùn do ngaân haøng hoaëc coâng ty phaùt haønh theû caáp cho khaùch haøng söû duïng theo hôïp ñoàng kyù keát giöõa ngaân haøng hoaëc coâng ty phaùt haønh theû vôùi chuû theû. - Theû thanh toaùn hay theû chi traû laø moät phöông tieän thanh toaùn tieàn haøng hoùa, dòch vuï maø khoâng duøng tieàn maët, coù theå ñöôïc duøng ñeå ruùt tieàn maët taïi caùc ñaïi lyù cuûa ngaân haøng hoaëc maùy giao dòch töï ñoäng (ATM). - Theû thanh toaùn laø phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët maø chuû theû coù theå söû duïng ñeå ruùt tieàn maët hoaëc thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï taïi caùc ñôn vò chaáp nhaän thanh toaùn theû (ÑVCNT). - Theû thanh toaùn laø moät phöông tieän ghi soå nhöõng soá tieàn thanh toaùn thoâng qua thieát bò ñoïc theû phoái hôïp vôùi heä thoáng noái maïng vi tính ñeå keát noái trung taâm phaùt haønh theû vôùi caùc ñieåm thanh toaùn, noù cho pheùp thöïc hieän cuoäc thanh toaùn nhanh choùng, thuaän tieän vaø khaù an toaøn cho caùc ñoái töôïng tham gia thanh toaùn. Nhö vaäy, coù theå hieåu theû thanh toaùn laø moät phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët maø ngöôøi söû duïng theû coù theå duøng noù ñeå traû tieàn haøng hoùa, dòch vuï, ruùt tieàn maët taïi caùc ÑVCNT hoaëc taïi caùc ATM. 1.2.2. Phaân loaïi theû thanh toaùn Vieäc phaân loaïi theû thanh toaùn ñöôïc xem xeùt theo nhieàu goùc ñoä khaùc nhau nhö theo goùc ñoä coâng ngheä saûn xuaát, chuû theå phaùt haønh hay tính chaát thanh toaùn. 1.2.2.1. Phaân loaïi theo coâng ngheä saûn xuaát: a) Theû khaéc chöõ noåi Ñeå saûn xuaát loaïi theû naøy ngöôøi ta döïa treân kyõ thuaät khaéc chöõ noåi, treân beà maët theû ñöôïc khaéc noåi caùc thoâng tin caàn thieát. Hieän nay loaïi theû naøy khoâng coøn ñöôïc söû duïng vì kyõ thuaät saûn xuaát quaù thoâ sô vaø raát deã bò laøm giaû. - 11 - b) Theû baêng töø Loaïi theû naøy ñöôïc saûn xuaát döïa treân kyõ thuaät thö tín vôùi daõi baêng töø chöùa thoâng tin ôû maët sau theû. Hieän nay loaïi theû naøy ñang ñöôïc söû duïng roäng raõi, tuy nhieân noù boïc loä moät soá nhöôïc ñieåm: - Thoâng tin ghi treân theû khoâng töï maõ hoùa ñöôïc neân ngöôøi ta coù theå deã daøng ñoïc ñöôïc baèng caùc thieát bò ñoïc theû, do ñoù khaû naêng bò laøm giaû laø raát cao. - Theû baêng töø chöùa ít thoâng tin vaø chæ mang thoâng tin coá ñònh do ñoù khoù aùp duïng ñöôïc kyõ thuaät ñaûm baûo an toaøn. c) Theû thoâng minh Theû thoâng minh ñöôïc saûn xuaát döïa treân kyõ thuaät vi xöû lyù tin hoïc coù gaén vaøo theû moät vi maïch ñieän töû (con chíp) coù caáu truùc nhö moät maùy vi tính. Vôùi chíp ñieän töû, theû thoâng minh cho pheùp chöùa nhieàu thoâng tin hôn. Chính nhôø ñoù maø theû thoâng minh an toaøn hôn, haïn cheá ñöôïc nguy cô laøm giaû theû. 1.2.2.2. Phaân loaïi theo chuû theå phaùt haønh a) Theû do caùc ngaân haøng phaùt haønh: Ngaân haøng phaùt haønh theû giuùp khaùch haøng söû duïng linh hoaït taøi khoaûn cuûa mình hoaëc vay tröôùc moät soá tieàn cuûa ngaân haøng ñeå söû duïng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån coâng ngheä tin hoïc, theû thanh toaùn ngaøy caøng phaùt trieån ña daïng veà chuûng loaïi, phong phuù veà chöùc naêng. Hieän nay moät soá theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng treân phaïm vi toaøn theá giôùi nhö theû Visa, MasterCard, American Express, JCB… b) Theû do caùc toå chöùc phi ngaân haøng phaùt haønh Caùc coâng ty cung öùng haøng hoùa dòch vuï, taäp ñoaøn kinh doanh lôùn phaùt haønh theû ñeå taïo theâm tieän ích cho khaùch haøng cuõng nhö thuaän tieän trong vieäc quaûn lyù taøi chính vaø kích thích tieâu duøng. 1.2.2.3. Phaân loaïi theo tính chaát thanh toaùn cuûa theû: a) Theû tín duïng Theû tín duïng laø loaïi theû maø chuû theû ñöôïc pheùp söû duïng moät haïn möùc tín duïng naøo ñoù do ngaân haøng phaùt haønh theû caáp. Chuû theû coù theå söû duïng trong haïn möùc ñöôïc - 12 - ngaân haøng caáp ñeå ruùt tieàn maët, thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï… taïi caùc ÑVCNT, ATM vaø khoâng phaûi traû laõi cho soá tieàn ñaõ söû duïng trong thôøi gian quy ñònh. Haïn möùc tín duïng ñoái vôùi töøng chuû theû seõ do ngaân haøng phaùt haønh theû quyeát ñònh caên cöù vaøo uy tín, khaû naêng chi traû cuûa chuû theû… b) Theû ghi nôï Theû ghi nôï laø loaïi theû coù quan heä tröïc tieáp vaø gaén lieàn vôùi taøi khoaûn tieàn göûi (hoaëc taøi khoaûn theû). Ngay khi chuû theû söû duïng theû ñeå mua haøng hoùa hoaëc ruùt tieàn maët thì giaù trò nhöõng giao dòch seõ ñöôïc khaáu tröø ngay töùc khaéc treân taøi khoaûn tieàn göûi (hoaëc taøi khoaûn theû). Chuû theû chæ chi tieâu trong phaïm vi soá tieàn mình coù treân taøi khoaûn. Tuy nhieân, tuøy söï thoûa thuaän giöõa chuû theû vaø ngaân haøng, chuû theû coù theå ñöôïc pheùp söû duïng quaù soá dö treân taøi khoaûn thoâng qua hình thöùc thaáu chi. Vôùi hình thöùc thaáu chi, chuû theû ñöôïc ngaân haøng caáp haïn möùc tín duïng ngaén haïn, thoâng thöôøng thì laõi suaát maø khaùch haøng phaûi traû ñoái vôùi soá tieàn thaáu chi laø khaù cao. 1.2.2.4. Phaân theo phaïm vi laõnh thoå: a) Theû noäi ñòa: Theû noäi ñòa laø theû ñöôïc söû duïng trong giôùi haïn phaïm vi moät quoác gia vaø ñoàng tieàn giao dòch phaûi laø ñoàng baûn teä cuûa nöôùc ñoù. Theû noäi ñòa coù theå söû duïng ñeå ruùt tieàn maët, thanh toaùn haøng hoùa, chuyeån khoaûn vaø moät soá dòch vuï khaùc. b) Theû quoác teá: Theû quoác teá laø loaïi theû coù theå söû duïng taïi nhieàu quoác gia treân theá giôùi vaø thöôøng söû duïng caùc ngoaïi teä maïnh ñeå thanh toaùn. Do phaïm vi söû duïng theû treân toaøn caàu neân quy trình hoaït ñoäng, kieåm soaùt vaø thuû tuïc yeâu caàu phöùc taïp hôn so vôùi theû noäi ñòa. - 13 - 1.2.3. Quy trình thanh toaùn baèng theû Quy trình thanh toaùn baèng theû coù theå khaùi quaùt baèng sô ñoà sau: Ngaân haøng phaùt haønh theû Ngaân haøng ñaïi lyù thanh toaùn theû Ñôn vò chaáp nhaän theû Ngöôøi söû duïng theû (1b) (8) (2) (6) (7) (5) (4)(3)(1a) Chuù thích: (1a) Khaùch haøng coù nhu caàu söû duïng lieân heä vôùi caùc ngaân haøng phaùt haønh theû ñeå xin ñöôïc caáp theû thanh toaùn. (1b) Ngaân haøng phaùt haønh theû phaùt haønh vaø cung caáp theû cho khaùch haøng theo töøng loaïi phuø hôïp vôùi ñoái töôïng vaø ñieàu kieän ñaõ quy ñònh. (2), (3) Ngöôøi söû duïng theû (chuû theû) söû duïng theû ñeå thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï taïi caùc ÑVCNT, ruùt tieàn maët taïi caùc ñieåm ruùt tieàn hoaëc ATM. (4) Thöôøng trong khoaûng 10 ngaøy sau khi thöïc hieän giao dòch baèng theû, caùc ÑVCNT thöïc hieän leänh ñoøi tieàn töø ngaân haøng ñaïi lyù keøm theo caùc chöùng töø lieân quan. Trong tröôøng hôïp ngaân haøng phaùt haønh theû khoâng thoâng qua keânh trung gian laø ngaân haøng ñaïi lyù thì leänh ñoøi tieàn ñöôïc chuyeån thaúng veà ngaân haøng phaùt haønh theû. (5) Trong phaïm vi 01 ngaøy laøm vieäc keå töø khi nhaän ñöôïc leänh ñoøi tieàn vaø caùc chöùng töø lieân quan, ngaân haøng ñaïi lyù tieán haønh traû tieàn cho ÑVCNT. (6) Ngaân haøng ñaïi lyù laäp baûng keâ vaø chuyeån caùc chöùng töø lieân quan ñeán vieäc thanh toaùn theû cho ngaân haøng phaùt haønh theû. (7) Ngaân haøng phaùt haønh theû hoaøn laïi soá tieàn maø ngaân haøng ñaïi lyù ñaõ thanh toaùn treân cô sôû caùc chöùng töø hôïp leä. (8) Khi ngöôøi khaùch haøng khoâng muoán söû duïng theû nöõa, ngaân haøng phaùt haønh theû vaø chuû theû seõ tieán haønh thuû tuïc taát toaùn theû vaø thanh toaùn caùc khoaûn chi phí maø hai beân - 14 - ñaõ cam keát. 1.2.4. Lôïi ích cuûa theû thanh toaùn Vôùi nhöõng tính naêng öu vieät nhö an toaøn, hieän ñaïi vaø nhanh choùng maø phöông tieän naøy mang laïi, theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng ñeå thanh toaùn caùc khoaûn chi phí haèng ngaøy nhö tieàn aên, ôû, traû caùc khoaûn dòch vuï, thanh toaùn phí baûo hieåm, chöõa beänh, mua haøng, chi phí ñi laïi, ruùt tieàn maët… Ngoaøi nhöõng lôïi ích chung cuûa thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, vieäc thanh toaùn qua theû coøn coù nhöõng lôïi ích cuï theå sau: ■ Ñoái vôùi xaõ hoäi - Theû thanh toaùn môû roäng vieäc mua saém vaø thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï moät caùch linh hoaït. Goùp phaàn khuyeán khích tieâu duøng töø ñoù thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån maïnh meõ. - Vôùi tieän ích thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, theû thanh toaùn goùp phaàn xaây döïng vaên minh trong thanh toaùn. Vôùi theû thanh toaùn, vieäc thanh toaùn tieàn mua saém haøng hoùa trôû neân nhanh choùng vaø chính xaùc hôn, ngöôøi ta khoâng caàn phaûi mang theo nhieàu tieàn maët ñeå mua haøng, khoâng toán nhieàu thôøi gian ñeå kieåm ñeám cuõng nhö nhaän nhöõng tôø tieàn leû, tieàn giaû, tieàn raùch… ■ Ñoái vôùi ngaân haøng phaùt haønh theû Ngaân haøng phaùt haønh theû coù theå thu huùt khaùch haøng, tìm kieám lôïi nhuaän cao khi phaùt haønh theû vì thu ñöôïc phí cuûa caû hai beân: phí thu töø chuû theû vaø phí thu töø ñaïi lyù chaáp nhaän theû. Maët khaùc ngaân haøng coøn huy ñoäng ñöôïc soá löôïng lôùn tieàn göûi tieát kieäm vôùi laõi suaát thaáp. Hôn nöõa, thoâng qua vieäc phaùt haønh theû caùc ngaân haøng hoøa nhaäp vaø ñuoåi kòp ñöôïc xu theá phaùt trieån cuûa ngaân haøng treân theá giôùi. ■ Ñoái vôùi ngaân haøng thanh toaùn theû Ngaân haøng thanh toaùn coù theå gia taêng lôïi nhuaän töø phaàn hoa hoàng ñöôïc höôûng khi laøm trung gian thanh toaùn, coù theâm caùc dòch vuï thanh toaùn môùi ñeå phuïc vuï khaùch haøng hieän coù, goùp phaàn duy trì söï trung thaønh cuûa khaùch haøng. ■ Ñoái vôùi ñôn vò chaáp nhaän theû (ÑVCNT) - 15 - Thoâng qua vieäc laøm ñaïi lyù chaáp nhaän theû, caùc ñôn vò kinh doanh coù theå thu huùt khaùch haøng söû duïng theû. Ña daïng hoùa hình thöùc thanh toaùn seõ giuùp caùc ñôn vò kinh doanh taïo thuaän tieän cho khaùch haøng trong vieäc thanh toaùn, qua ñoù goùp phaàn taêng doanh thu vaø lôïi nhuaän. ■ Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng theû Theû thanh toaùn raát thuaän tieän trong vieäc thanh toaùn caùc chi tieâu haøng ngaøy cuõng nhö quaûn lyù caùc khoaûn thu nhaäp vaø chi tieâu raát hieäu quaû. Sau ñaây laø moät soá öu ñieåm cuûa theû thanh toaùn ñoái vôùi ngöôøi söû duïng: - Laø phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñöôïc phaùp luaät chaáp nhaän, thuaän tieän cho vieäc thanh toaùn moïi luùc, moïi nôi. - Laø moät hình thöùc maø göûi tieàn moät nôi, söû duïng ñöôïc nhieàu nôi, vieäc söû duïng deã daøng, nhanh choùng, an toaøn, vaên minh vaø hieän ñaïi. Khi bò maát theû, chuû theû raát khoù bò maát tieàn. - Coù theå söû duïng theû treân phaïm vi quoác teá, giaûm ñeán möùc toái thieåu nhu caàu giöõ tieàn maët. - Trong moät soá tröôøng hôïp chuû theû ñöôïc ngaân haøng cho vay tieàn söû duïng tröôùc, traû sau maø khoâng caàn phaûi theá chaáp. * Ngoaøi raát nhieàu öu ñieåm ñaõ neâu treân theû thanh toaùn cuõng coù moät soá nhöôïc ñieåm nhö: - Theû thanh toaùn coù theå xuaát hieän söï gian laän neáu theû bò ngöôøi khaùc laáy caép hoaëc bò maát. Ngaøy nay baèng nhieàu bieän phaùp kyõ thuaät coâng ngheä hieän ñaïi, vieäc gian laän trôû neân tinh vi hôn, gaây toån thaát lôùn hôn. - Khoâng söû duïng ñöôïc vôùi giaù trò lôùn vì bò giôùi haïn möùc giao dòch trong ngaøy vaø giôùi haïn giaù trò giao dòch cuûa theû. Vôùi nhöôïc ñieåm ñoù theû thöôøng ñöôïc söû duïng mang tính chaát caù nhaân vaø ñöôïc duøng ñeå thanh toaùn caùc chi tieâu haèng ngaøy. - Chæ söû duïng ñöôïc taïi caùc ÑVCNT. - Caùc ÑVCNT coù theå bò maát tieàn neáu khoâng thöïc hieän ñuùng caùc quy ñònh veà kieåm tra, laäp hoùa ñôn thanh toaùn theû. - 16 - - Ñeå phaùt trieån dòch vuï theû caùc ngaân haøng thöôøng phaûi ñaàu tö raát lôùn veà coâng ngheä, maùy moùc thieát bò, phöông tieän vaø phaùt trieån nhaân löïc… maø khoâng phaûi ngaân haøng naøo cuõng coù khaû naêng thöïc hieän ñöôïc. Toùm laïi, vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn phaùt sinh öu vaø nhöôïc ñieåm. Tuy nhieân nhöõng öu ñieåm maø theû thanh toaùn mang laïi laø raát to lôùn trong khi ñoù caùc nhöôïc ñieåm cuõng nhö ruûi ro khi phaùt haønh theû coù theå kieåm soaùt ñöôïc. Vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn khoâng nhöõng ñem laïi hieäu quaû kinh teá cho caùc thaønh vieân tham giam maø noù coøn laø xu höôùng phaùt trieån vaø hoäi nhaäp ngaønh ngaân haøng. - 17 - CHÖÔNG 2 PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1. THÖÏC TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1.1. Cô sôû phaùp lyù cuûa vieäc phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû taïi Vieät Nam Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät ñaûm baûo cho caùc hoaït ñoäng thanh toaùn theû hôïp phaùp taïi Vieät Nam, bao goàm: - Ñieàu 66 Luaät Caùc Toå Chöùc Tín Duïng coù hieäu löïc ngaøy 01/10/1998 quy ñònh caùc toå chöùc tín duïng laø ngaân haøng ñöôïc thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn sau ñaây: ▪ Cung öùng caùc phöông tieän thanh toaùn. ▪ Thöïc hieän dòch vuï thanh toaùn trong nöôùc cho khaùch haøng. ▪ Thöïc hieän dòch vuï thanh toaùn quoác teá khi ñöôïc NHNN cho pheùp. ▪ Thöïc hieän caùc dòch vuï thu hoä vaø chi hoä. ▪ Thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn khaùc do NHNN quy ñònh. - Nghò ñònh 64/2001/NÑ-CP ngaøy 20/09/2001 veà hoaït ñoäng thanh toaùn qua caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. - Quyeát ñònh 44/2002/QÑ-TTg ngaøy 21/03/2002 cuûa Thuû Töôùng Chính Phuû veà vieäc söû duïng chöùng töø ñieän töû keá toaùn ñeå haïch toaùn vaø thanh toaùn voán cuûa caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Theo ñoù, thöøa nhaän chöùng töø ñieän töû laø chöùng töø keá toaùn ñöôïc theå hieän döôùi daïng döõ lieäu ñieän töû ñaõ ñöôïc maõ hoùa maø khoâng coù söï thay ñoåi trong quaù trình truyeàn qua maïng maùy tính hoaëc treân vaät mang tin nhö baêng töø, ñóa töø, caùc loaïi theû thanh toaùn. - Quyeát ñònh 371/1999/QÑ-NHNN ngaøy 19/10/1999 cuûa thoáng ñoác NHNN veà vieäc ban haønh quy cheá phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû ngaân haøng. - 18 - - Quyeát ñònh 376/2003/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2003 cuûa thoáng ñoác NHNN ban haønh quy ñònh vieäc quaûn lyù, löu tröõ chöùng töø ñieän töû ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå haïch toaùn vaø thanh toaùn voán cuûa caùc toå chöùc cung öùng dòch vuï thanh toaùn. Nhö vaäy, ñeán nay heä thoáng phaùp luaät ñaõ coâng nhaän, cho pheùp phaùt haønh, söû duïng vaø thanh toaùn theû taïi thò tröôøng Vieät Nam. Caùc NHTM coù cô sôû phaùp lyù ñeå phaùt trieån hoaït ñoäng giao dòch thanh toaùn ñieän töû, trong ñoù coù theû thanh toaùn. Tuy nhieân, quy ñònh trong caùc vaên baûn phaùp luaät treân mang tính chaát chung chung, nhieàu yeáu toá thuaän lôïi nhöng vaãn coøn nhieàu ñieàu baát caäp, chöa ñuoåi kòp vôùi söï thay ñoåi cuûa neàn kinh teá trong giai ñoaïn luoân ñoåi môùi theo cô cheá thò tröôøng vaø xu höôùng hoäi nhaäp. Vieät Nam chöa coù Luaät thanh toaùn, chöa ban haønh caùc quy ñònh cuï theå ñoái vôùi hoaït ñoäng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët nhö: ñieàu kieän, noäi dung, phaïm vi, ñoái töôïng, caùch thöùc vaän haønh, thanh toaùn, quaûn lyù giaùm saùt, phaùt hieän sai soùt, giaû maïo, xöû lyù vi phaïm baèng caû bieän phaùp kinh teá, haønh chính… Chuùng ta coøn thieáu nhieàu vaên baûn höôùng daãn vaø ñieàu chænh quy trình nghieäp vuï phaùt haønh, quaûn lyù ruûi ro cuõng nhö caùc hoaït ñoäng khaùc ñi keøm dòch vuï kinh doanh theû. Ñieàu naøy laøm cho quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa nhöõng ngöôøi tham gia khoâng ñöôïc ñaûm baûo chaéc chaén, aûnh höôûng ñeán loøng tin cuûa khaùch haøng vaø khaû naêng phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng. 2.1.2. Tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam Theû thanh toaùn ñaõ ñöôïc söû duïng nhieàu vaøo nhöõng naêm 50 vaø ngaøy caøng coù tính phoå bieán ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Taïi Vieät Nam theû thanh toaùn baét ñaàu ñöôïc söû duïng vaøo naêm 1990 khi hôïp ñoàng laøm ñaïi lyù chi traû theû Visa giöõa ngaân haøng BFCE (Phaùp) vaø Ngaân haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam ñöôïc kyù keát. Ñeán naêm 1991 loaïi theû quoác teá thöù hai laø MasterCard ñöôïc söû duïng taïi Vieät Nam theo hôïp ñoàng kyù keát giöõa Ngaân haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam vaø toå chöùc taøi chính MRFCS cuûa Malaysia. Tieáp theo ñoù laø theû quoác teá JCB, American Express ñöôïc söû duïng taïi Vieät Nam. Caùc hôïp ñoàng hôïp taùc thanh toaùn theû chuû yeáu nhaèm phuïc vuï cho löôïng khaùch du lòch quoác teá ñang ñeán Vieät Nam ngaøy caøng nhieàu. Töø naêm 1996 ñeán nay thò - 19 - tröôøng theû taïi Vieät Nam baét ñaàu soâi ñoäng, ngaøy caøng coù nhieàu ngaân haøng tham gia laøm ñaïi lyù thanh toaùn cho caùc theû quoác teá. Ngoaøi caùc ngaân haøng Vieät Nam coøn coù caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi tham gia thò tröôøng theû nhö UOB, ANZ, HSBC… Do nhaän thaáy tieàm naêng cuõng nhö tính phuø hôïp cuûa vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa taïi Vieät Nam, naêm 2001 Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu ñi tieân phong trong vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa taïi Vieät Nam. Ñeán nay coù raát nhieàu NHTM Vieät Nam tham gia phaùt haønh theû noäi ñòa bao goàm caû NHTM quoác doanh vaø NHTM coå phaàn. 2.1.2.1. Tình hình phaùt haønh vaø söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam a) Theû quoác teá: Hieän nay taïi Vieät Nam coù boán ngaân haøng phaùt haønh theû quoác teá ñoù laø Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam (VCB), Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu (ACB), ANZ vaø Ngaân haøng xuaát nhaäp khaåu Vieät Nam (EIB) vôùi caùc saûn phaåm theû tín duïng quoác teá vaø theû ghi nôï quoác teá. Vaøo ngaøy 08/01/2004, VCB cuøng toå chöùc theû quoác teá MasterCard International kyù keát Baûn thoûa öôùc Hôïp taùc phaùt trieån thò tröôøng. Theo ñoù, VCB seõ baûo trôï cho 11 NHTM laøm thaønh vieân phuï cuûa MasterCard. Vôùi vai troø naøy, VCB seõ baûo laõnh caùc NHTM (chuû yeáu laø NHTM coå phaàn) laøm thaønh vieân phuï cuûa MasterCard, giuùp hoï phaùt haønh vaø thanh toaùn theû mang thöông hieäu naøy. Baûng 1: Caùc loaïi theû quoác teá ñöôïc phaùt haønh taïi Vieät Nam CAÙC LOAÏI THEÛ QUOÁC TEÁ ÑÖÔÏC PHAÙT HAØNH NGAÂN HAØNG Theû tín duïng Theû ghi nôï VCB Visa, MasterCard, American Express - ACB Visa, MasterCard Visa Electron, Master Electron EIB Visa, MasterCard - ANZ - Maestro (Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam naêm 2003) Tính ñeán cuoái naêm 2003, ACB laø ngaân haøng daãn ñaàu veà soá löôïng theû quoác teá phaùt haønh taïi Vieät Nam vôùi 33 nghìn theû, tieáp theo laø VCB: 27 nghìn theû, ANZ: 21 nghìn theû vaø EIB: 3 nghìn theû. Toång soá theû quoác teá do caùc ngaân haøng phaùt haønh treân - 20 - thò tröôøng Vieät Nam laø 84 nghìn theû, taêng gaáp hôn 2 laàn so vôùi naêm 2001. Bieåu ñoà 1: Tình hình phaùt haønh theû quoác teá taïi Vieät Nam (Toång soá theû laø 100%) VCB: 32% ACB: 39%ANZ: 25% EIB: 4% (Nguoàn: Baùo caùo thöôøng nieân cuûa Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam 2003) So vôùi theû noäi ñòa thì ñieàu kieän ñeå coù theû quoác teá phöùc taïp hôn. Ñoái töôïng ñöôïc ngaân haøng tín chaáp caáp theû quoác teá taïi Vieät Nam thöôøng laø laõnh ñaïo caùc doanh nghieäp quoác doanh, chuû caùc doanh nghieäp coù uy tín vaø thöôøng xuyeân giao dòch vôùi ngaân haøng phaùt haønh theû. Phaàn lôùn caùc ñoái töôïng chuû theû khaùc chæ ñöôïc caáp haïn möùc tín duïng döïa treân taøi saûn maø chuû theû theá chaáp cho ngaân haøng. Thoùi quen giao dòch theû taïi Vieät Nam chöa hình thaønh cho neân ñoái töôïng söû duïng theû quoác teá trong thôøi gian qua haàu heát laø nhöõng ngöôøi coù nhu caàu thöôøng ñi nöôùc ngoaøi. Bieåu ñoà 2: Doanh soá söû duïng theû quoác teá do caùc NHTM Vieät Nam phaùt - 21 - 120 230 400 720 1000 0 200 400 600 800 1000 1200 1999 2000 2001 2002 2003 Naêm Tyû ñoàng (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Toång doanh soá söû duïng theû quoác teá do caùc NHTM Vieät Nam phaùt haønh trong naêm 2003 ñaït möùc cao, xaáp xæ 1.000 tyû ñoàng. Ñaây laø moät böôùc nhaûy voït so vôùi caùc naêm tröôùc ñoù. Theû quoác teá do ACB phaùt haønh coù doanh soá söû duïng cao nhaát vôùi 462 tyû ñoàng, tieáp theo laø VCB: 400 tyû ñoàng vaø EIB: 75 tyû ñoàng. Doanh soá söû duïng theû do ANZ phaùt haønh taïi Vieät Nam laø khoâng ñaùng keå. Caùc theû quoác teá ñöôïc phaùt haønh taïi Vieät Nam chuû yeáu laø ñeå chi tieâu ôû nöôùc ngoaøi, chieám 75% doanh soá giao dòch. Tình hình kinh teá phaùt trieån, thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ñöôïc caûi thieän, nhu caàu ñi du lòch vaø hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi taêng leân ñaõ laøm cho doanh soá gia dòch baèng theû quoác teá cuõng taêng ñaùng keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Taïi Vieät Nam, ñoái töôïng thanh toaùn theû quoác teá chuû yeáu laø caùc doanh nhaân vaø du khaùch nöôùc ngoaøi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây soá löôïng du khaùch ngaøy caøng gia taêng cuøng vôùi chính saùch öu ñaõi ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ thu huùt caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi vaøo Vieät Nam tìm cô hoäi kinh doanh neân doanh soá thanh toaùn caùc loaïi theû quoác teá cuõng coù xu höôùng taêng theo. Bieåu ñoà 3: Doanh soá thanh toaùn theû quoác teá taïi Vieät Nam - 22 - 1750 1940 2530 2780 3850 4200 0 1000 2000 3000 4000 5000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Naêm Tyû ñoàng Giao dòch thanh toaùn theû quoác teá phaùt sinh chuû yeáu taïi caùc ÑVCNT phuïc vuï nhu caàu du lòch, giaûi trí vaø löu truù cuûa khaùch nöôùc ngoaøi nhö: khaùch saïn, nhaø haøng, cöûa haøng löu nieäm, quaùn bar, coâng ty du lòch, phoøng veù maùy bay... Doanh soá thanh toaùn theû quoác teá taïi Vieät Nam vaãn ôû tình traïng bò ñoäng, phuï thuoäc chuû yeáu vaøo ñoái töôïng doanh nhaân vaø khaùch du lòch nöôùc ngoaøi. Doanh soá thanh toaùn baèng theû quoác teá do caùc NHTM Vieät Nam phaùt haønh khoâng nhieàu, chieám khoaûng 6% toång doanh soá thanh toaùn theû quoác teá taïi Vieät Nam. (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) b) Theû noäi ñòa: Baûng 2: Tình hình phaùt haønh theû noäi ñòa taïi Vieät Nam NAÊM SOÁ LÖÔÏNG THEÛ PHAÙT HAØNH (tính ñeán ngaøy cuoái naêm) 2001 20.800 2002 80.400 2003 240.000 (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Thò tröôøng theû noäi ñòa xuaát hieän ñaàu tieân taïi Vieät Nam vaøo naêm 2001, ñi tieân phong trong vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa laø Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu (ACB). Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuõng nhö tính phuø hôïp cuûa theû noäi ñòa ñoái vôùi thò tröôøng Vieät Nam, caùc NHTM ñaåy maïnh vieäc phaùt haønh theû noäi ñòa nhö Ngaân Haøng Ngoaïi Thöông Vieät Nam (VCB), Ngaân Haøng Coâng Thöông Vieät Nam (ICB), Ngaân Haøng Noâng Nghieäp Vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân (Agribank), Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ (EAB). - 23 - Baûng 3: Tình Hình Phaùt Haønh Theû Noäi Ñòa Cuûa Caùc NHTM Vieät Nam (Tính ñeán cuoái naêm 2003) NGAÂN HAØNG PHAÙT HAØNH THEÛ SOÁ LÖÔÏNG THEÛ PHAÙT HAØNH THÒ PHAÀN VCB 160.800 67% AGRIBANK 36.000 15% ACB 16.800 7% ICB 14.400 6% EAB 12.000 5% Toång coäng 240.000 100% (Nguoàn: Baùo Caùo Thöôøng Nieân Cuûa Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam 2003) Ñoái töôïng söû duïng theû noäi ñòa chuû yeáu laø coâng nhaân, vieân chöùc, ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp coù voán nöôùc ngoaøi nhaän löông qua theû. Chuû theû taäp trung chuû yeáu taïi TpHCM vaø Haø Noäi. Thoâng qua hình thöùc chi löông qua theû, caùc ngaân haøng ñaõ ñaåy nhanh toác ñoä taêng chuû theû. Neáu so vôùi tieàm naêng phaùt trieån taïi Vieät Nam thì con soá 240.000 chuû theû laø quaù nhoû. Ñaây laø cô hoäi cuõng laø thaùch thöùc cuûa caùc NHTM Vieät Nam. Trong soá theû noäi ñòa phaùt haønh, ña soá laø theû ghi nôï (chieám 98%), theû tín duïng ñöôïc phaùt haønh vôùi soá löôïng raát ít. Qua ñoù cho thaáy taïi Vieät Nam theû ghi nôï coù söùc haáp daãn maïnh hôn theû tín duïng. Ñieàu naøy phaûn aùnh thoùi quen cuûa ña soá ngöôøi Vieät Nam laø chi tieâu trong khaû naêng, khoâng muoán mang nôï. Bieåu ñoà 4: Doanh soá söû duïng theû noäi ñòa 250 1020 3700 0 1000 2000 3000 4000 2001 2002 2003 Naêm Tyû ñoàng (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Doanh soá söû duïng theû noäi ñòa coù xu höôùng taêng leân qua caùc naêm. Tuy nhieân, - 24 - ñieàu ñaùng quan taâm laø khaùch haøng söû duïng theû chuû yeáu laø ñeå ruùt tieàn maët töø caùc chi nhaùnh ngaân haøng, ATM (chieám treân 90% toång phaùt sinh Nôï), doanh soá thanh toaùn haøng hoùa, dòch vuï taïi caùc ÑVCNT vaø chuyeån khoaûn töø theû raát ít (nhoû hôn 10% phaùt sinh Nôï). Ñieàu naøy chöa ñaùp öùng mong muoán cuûa caùc ngaân haøng vaø caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch laø taïo ra caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi khoâng duøng tieàn maët mang laïi söï thuaän tieän cho khaùch haøng, giaûm söû duïng tieàn maët trong löu thoâng. 2.1.2.2. Tình hình phaùt trieån maïng löôùi chaáp nhaän theû a) Veà ñôn vò chaáp nhaän theû (ÑVCNT) Baûng 4: Soá löôïng ÑVCNT taïi Vieät Nam qua caùc naêm NAÊM SOÁ LÖÔÏNG ÑVCNT (tính ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm) 1999 4.300 2000 5.000 2001 6.700 2002 8.200 2003 9.000 (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Tính ñeán cuoái naêm 2003, caû nöôùc coù khoaûng 9.000 ÑVCNT, taêng ñaùng keå so vôùi nhöõng naêm tröôùc. Tuy nhieân, caùc ÑVCNT chæ chaáp nhaän giao dòch theû quoác teá laø chính vaø thöôøng ñöôïc taäp trung qua caùc loaïi hình kinh doanh phuïc vuï khaùch du lòch, khaùch nöôùc ngoaøi (nhö ôû caùc nhaø haøng cao caáp, khaùch saïn sang troïng, cöûa haøng löu nieäm, phoøng tranh…) taïi caùc thaønh phoá lôùn, thaønh phoá du lòch. Vôùi moät ñaát nöôùc coù treân 20 trieäu daân soáng ôû khu vöïc thaønh thò nhö Vieät Nam, tình hình phaân boå ÑVCNT nhö vaäy laø coøn quaù ít veà soá löôïng, moûng veà maät ñoä, chöa ñaùp öùng vaø kích thích ñöôïc nhu caàu söû duïng theû cuûa ngöôøi Vieät Nam. Nguyeân nhaân laø do soá löôïng chuû theû ngöôøi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua coøn ít, hôn nöõa phaàn lôùn ngöôøi Vieät Nam chöa quen vôùi hình thöùc thanh toaùn môùi naøy neân vieäc taêng soá löôïng ÑVCNT phuïc vuï chuû theû noäi ñòa vöøa khoù, vöøa khoâng coù hieäu quaû kinh teá. Coù nhieàu ngaân haøng môû roäng ÑVCNT ñeå phuïc vuï chuû theû noäi ñòa nhöng trong thôøi gian daøi vaãn khoâng phaùt sinh giao dòch theû, ñieàu naøy ñaõ laøm naûn loøng caùc ñoái taùc hôïp taùc chaáp nhaän thanh toaùn theû. Beân caïnh ñoù, trình ñoä chuyeân moân, yù thöùc ngheà nghieäp cuûa moät soá ÑVCNT coøn - 25 - chöa cao, nhaân vieân coøn thôø ô vôùi giao dòch theû, laïi coù phaân bieät veà giaù giöõa vieäc thanh toaùn baèng theû thöôøng cao hôn thanh toaùn baèng tieàn maët. Ñieàu naøy ñaõ aûnh höôûng khoâng ít ñeán coâng taùc thanh toaùn vaø phaùt haønh theû cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong thôøi gian qua. Coâng taùc phaùt trieån maïng löôùi chaáp nhaän theû taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua coøn gaëp moät soá khoù khaên khi caùc NHTM phaûi caân nhaéc giöõa vieäc gia taêng soá löôïng ÑVCNT vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ÑVCNT. Ñoái vôùi moãi ÑVCNT ñeàu ñöôïc ngaân haøng trang bò maùy ñoïc theû ñöôïc nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi giaù cao, giaù moãi maùy ñoïc theû dao ñoäng töø 300 ñeán 650 USD. Maëc duø trong nhöõng naêm gaàn ñaây caùc sieâu thò, trung taâm thöông maïi coù gia taêng veà soá löôïng nhöng phaàn lôùn ngöôøi daân vaãn thöôøng mua saém taïi caùc chôï vaø caùc cöûa haøng nhoû phaân taùn cho neân doanh soá giao dòch taïi caùc ÑVCNT khoâng nhieàu. Caùc ñôn vò cung öùng haøng hoùa, dòch vuï khoâng maën maø vôùi vieäc chaáp nhaän thanh toaùn baèng theû vì cho raèng lôïi ích ñem laïi töø hoaït ñoäng naøy coøn thaáp, ÑVCNT coøn phaûi chòu phí ñaïi lyù. Hôn nöõa, vieäc giao dòch baèng theû taïi Vieät Nam chöa thaät söï nhanh choùng, tieän lôïi cho caû khaùch haøng vaø ÑVCNT do toác ñoä xöû lyù, ñöôøng truyeàn tín hieäu chöa toát. Taâm lyù khaùch haøng khoâng hoaøn toaøn an taâm khi chæ mang theo theû maø thöôøng mang theo caû tieàn maët. Phaïm vi söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn heïp, chæ söû duïng trong phaïm vi moät ngaân haøng phaùt haønh theû. Caùc ngaân haøng thöïc hieän dòch vuï theû thanh toaùn chöa keát noái maïng ñöôïc vôùi nhau neân khoâng theå laøm ñaïi lyù thanh toaùn cho nhau. Ñaây cuõng laø nguyeân nhaân chuû yeáu laøm haïn cheá khaû naêng thu huùt khaùch haøng söû duïng theû thanh toaùn trong thôøi gian qua. b) Veà heä thoáng maùy giao dòch töï ñoäng ATM - 26 - Baûng 5: Soá löôïng ATM taïi Vieät Nam NAÊM SOÁ LÖÔÏNG ATM (tính ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm) 2000 5 2001 50 2002 111 2003 301 (Nguoàn: Hoäi Theû Ngaân Haøng Vieät Nam) Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa theû noäi ñòa, caùc NHTM ñaõ trieån khai heä thoáng giao dòch töï ñoäng. Thoâng qua vieäc trieån khai giao dòch töï ñoäng qua ATM phaàn naøo theå hieän ñöôïc söï ñoåi môùi coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam. Trong giai ñoaïn ñaàu vieäc trieån khai ATM vôùi nhöõng tính naêng thuaän tieän cho khaùch haøng laø moät yeáu toá buø ñaép söï thieáu vaéng caùc ÑVCNT phuïc vuï chuû theû noäi ñòa. Thoâng qua caùc ATM, khaùch haøng coù theå giao dòch vôùi ngaân haøng caû ngoaøi giôø laøm vieäc, ngaøy nghæ vaø ngaøy leã. Vieäc trieån khai maùy giao dòch töï ñoäng ATM ñaõ giuùp caùc NHTM naâng cao ñöôïc khaû naêng phuïc vuï cuûa mình caû veà thôøi gian, khoâng gian vaø soá löôïng khaùch haøng ngaøy caøng gia taêng. Tuy soá löôïng ATM taïi Vieät Nam coù taêng trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhöng soá löôïng ATM maø moãi chuû theû coù theå söû duïng khoâng taêng leân töông öùng maø chæ ñöôïc söû duïng taïi ATM cuûa ngaân haøng phaùt haønh theû. Nguyeân nhaân laø do heä thoáng ATM cuûa caùc NHTM Vieät Nam chöa keát noái ñöôïc vôùi nhau neân khaùch haøng phaûi tìm ñeán ñuùng ATM cuûa ngaân haøng phaùt haønh theû thì môùi giao dòch ñöôïc. Ñieàu naøy ñang caûn trôû gia taêng lôïi ích cho khaùch haøng vöøa gaây laõng phí trong ñaàu tö. Bieåu ñoà 5 : Tình hình trang bò ATM cuûa caùc NHTM Vieät Nam - 27 - (Tính ñeán thôøi ñieåm cuoái naêm 2003) – Toång soá ATM laø 100% VCB: 52% ICB: 13% AGRIB: 17% KHAÙC : 18% Caùc ngaân haøng khaùc (Nguoàn: Hoäi theû ngaân haøng Vieät Nam) Chöùc naêng giao dòch cuûa caùc ATM taïi Vieät Nam cuõng coøn haïn cheá, chæ giôùi haïn caùc chöùc naêng nhö ruùt tieàn maët, tra cöùu soá dö, chuyeån khoaûn. Gaàn ñaây moät soá ngaân haøng trieån khai theâm dòch vuï thanh toaùn hoùa ñôn Böu Ñieän, phí baûo hieåm qua ATM nhöng chæ môùi ôû thôøi kyø thöû nghieäm, soá löôïng ñoái taùc chöa nhieàu. 2.1.3. Nhaän xeùt veà tình hình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm qua. 2.1.3.1. Nhöõng maët tích cöïc Maëc duø theû thanh toaùn xuaát hieän khaù muoän taïi Vieät Nam nhöng vôùi nhöõng noå löïc cuûa caùc NHTM vaø söï uûng hoä cuûa Nhaø nöôùc, quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñaït ñöôïc nhöõng maët tích cöïc sau ñaây: - Giôùi thieäu ñöôïc moät phöông tieän thanh toaùn môùi, vaên minh, nhanh choùng, hieän ñaïi ñeán daân chuùng. Theû thanh toaùn ñaõ giuùp ngöôøi daân quen daàn vôùi phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ñang ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Thoâng qua vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn caùc NHTM ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch haøng, baùn ñöôïc nhieàu saûn phaåm dòch vuï ngaân haøng, goùp phaàn laøm cho ngaân haøng gaàn guõi hôn vôùi ngöôøi daân. - Taïo thuaâän lôïi cho khaùch haøng coù nhu caàu chi tieâu ôû nöôùc ngoaøi. Trong thôøi gian qua, theû quoác teá ñaõ giuùp nhöõng ngöôøi ñi du lòch, coâng taùc nöôùc ngoaøi coù ñöôïc - 28 - phöông tieän thanh toaùn thuaän tieän ôû nöôùc ngoaøi. Theû quoác teá giuùp caùc phuï huynh an taâm hôn ñeán tuùi tieàn cuûa con chaùu hoaëc ngöôøi thaân cuûa mình khi hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi vaø vieäc chu caáp cuõng nhö quaûn lyù chi tieâu deã daøng hôn. - Taêng thu nhaäp cho caùc ñoái töôïng tham gia hoaït ñoäng theû. Maëc duø caû nöôùc chæ môùi coù 9.000 ÑVCNT, coøn ít so vôùi nhu caàu söû duïng theû cuõng nhö so saùnh vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc nhöng ñaõ noùi leân nhöõng noã löïc khoâng ngöøng cuûa caùc NHTM trong vieäc gia taêng tieän ích cho khaùch haøng. Vieäc chaáp nhaän thanh toaùn theû ñaõ ñem laïi hieäu quaû cho moät soá loaïi hình kinh doanh nhö du lòch, nhaø haøng, khaùch saïn, cöûa haøng löu nieäm… maø neáu khoâng chaáp nhaän theû coù theå bò maát moät soá löôïng lôùn khaùch haøng. Vôùi vieäc laøm ñaïi lyù öùng tieàn maët cho theû quoác teá, caùc ngaân haøng, doanh nghieäp ñaõ thu ñöôïc nguoàn phí ñaùng keå, goùp phaàn gia taêng lôïi nhuaän cuûa caùc beân tham gia. - Taïo ñöôïc tieàn ñeà caên baûn ñeå phaùt trieån maïnh dòch vuï theû sau naøy. Sau nhieàu naêm phaùt trieån dòch vuï theû thanh toaùn (caû phaùt haønh vaø laøm ñaïi lyù thanh toaùn) caùc NHTM ñaõ tích luõy ñöôïc nhieàu kinh nghieäm, kieán thöùc trong lónh vöïc theû thanh toaùn. Nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc phaûi keát noái chung heä thoáng thanh toaùn ñeå tieát kieäm chi phí ñaàu tö cuõng nhö taïo ñöôïc nhieàu tieän ích cho khaùch haøng, caùc NHTM ñang ngoài vaøo baøn thöông löôïng vôùi nhau ñeå xaây döïng maïng thanh toaùn chung. Maëc khaùc, do nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa dòch vuï theû, caùc NHTM ñaõ vaø ñang taäp trung ñaàu tö, quan taâm vaø coi theû thanh toaùn laø saûn phaåm chieán löôïc ñeå phaùt trieån ngaân haøng trong töông lai. 2.1.3.2. Nhöõng maët haïn cheá - Ñoái töôïng ñaêng kyù vaø söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn ít, chuû yeáu laø caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi laøm vieäc taïi Vieät Nam, moät soá quan chöùc, thöông gia coù thu nhaäp cao vaø gaàn ñaây laø môû roäng sang ñoái töôïng nhaän löông qua theû noäi ñòa. Soá löôïng chuû theû vaãn coøn ít so vôùi tieàm naêng phaùt trieån cuûa noù. - Ngöôøi daân vaãn coøn xa laï vôùi theû thanh toaùn vaø caùc dòch vuï maø ngaân haøng cung caáp. Taâm lyù ngöôøi daân vaãn coøn thích söû duïng tieàn maët trong caùc giao dòch - 29 - thanh toaùn. Coâng taùc tieáp thò, giôùi thieäu theû thanh toaùn coøn yeáu, nhieàu ngöôøi thu nhaän kieán thöùc veà theû thoâng qua caùc nguoàn khoâng chính thöùc ñaõ daãn ñeán caùc thoâng tin bò sai leäch hoaëc thaéc maéc veà thoâng tin khoâng töï giaûi quyeát ñöôïc. Chính vì theá, theû thanh toaùn ñaõ xuaát hieän hôn 10 naêm taïi Vieät Nam nhöng vaãn coøn nhieàu ngöôøi chöa bieát gì veà theû thanh toaùn. Hôn nöõa, söï suïp ñoå cuûa moät soá toå chöùc tín duïng tröôùc ñaây ñaõ laøm khoâng ít ngöôøi chöa tin töôûng giao dòch vôùi ngaân haøng. - Phaïm vi söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn heïp. Khaùch haøng chæ söû duïng trong phaïm vi moät ngaân haøng phaùt haønh theû. Caùc ngaân haøng thöïc hieän dòch vuï theû thanh toaùn chöa keát noái maïng ñöôïc vôùi nhau, ñieàu naøy laøm aûnh höôûng ñeán vieäc gia taêng tieän ích cho khaùch haøng. Phaïm vi söû duïng dòch vuï theû thanh toaùn taïi Vieät Nam chuû yeáu taäp trung ôû caùc thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi, thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø moät soá thaønh phoá du lòch khaùc. Soá löôïng ÑVCNT vaø ATM chöa nhieàu, khaùch haøng chöa theå söû duïng theû thanh toaùn ôû moïi luùc, moïi nôi. Chính vì vaäy maø soá löôïng chuû theû trong thôøi gian qua coøn ít, khaùch haøng nhaän thaáy theû thanh toaùn chöa thaät söï mang laïi nhieàu tieän ích cho hoï. - Haï taàng kyõ thuaät cuûa caùc NHTM Vieät Nam thöïc hieän dòch vuï theû thanh toaùn coøn laïc haäu vaø thieáu ñoàng boä. Taïi Vieät Nam haàu heát caùc NHTM töï xaây döïng heä thoáng theû cuûa rieâng mình, chöa coù heä thoáng thanh toaùn chung giöõa caùc ngaân haøng. Do khaùc bieät veà coâng ngheä vaø chi phí ñaàu tö neân heä thoáng theû cuûa caùc NHTM Vieät Nam khaùc nhau nhieàu. Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán vieäc keát noái heä thoáng thanh toaùn chung sau naøy. Beân caïnh moät soá ngaân haøng coù kinh nghieäm nhieàu naêm trong vieäc phaùt haønh theû ñaõ xaây döïng ñöôïc heä thoáng theû khaù maïnh thì cuõng coù nhieàu ngaân haøng môùi böôùc chaân vaøo lónh vöïc theû. Ñoù laø nhöõng haïn cheá raát lôùn cuûa heä thoáng thanh toaùn theû taïi Vieät Nam. 2.2. ÑAÙNH GIAÙ XU HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN TAÏI - 30 - VIEÄT NAM 2.2.1. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn treân theá giôùi Ngaøy nay taïi caùc nöôùc phaùt trieån, treân 80% caùc giao dòch thanh toaùn ñeàu söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Trong ñoù, theû thanh toaùn laø moät trong nhöõng phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët an toaøn, vaên minh, hieän ñaïi, nhanh choùng ñang ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ngaøy caøng gia taêng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Trong xu theá hoäi nhaäp, ñeå theo kòp trình ñoä phaùt trieån cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, Vieät Nam ñang noå löïc ñaåy maïnh gia taêng caùc phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi, trong ñoù coù theû thanh toaùn. Cuøng vôùi söï phaùt trieån ñoù, naïn theû giaû ñaõ laøm thieät haïi nhieàu cho caùc ngaân haøng (trong naêm 2002, heä thoáng ngaân haøng Anh thaát thoaùt 23,6 trieäu USD, ôû Nhaät laø 142 trieäu USD…). Ñeå haïn cheá thieät haïi do naïn theû giaû, ngaøy nay moät soá quoác gia chuyeån sang phaùt haønh vaø söû duïng theû thoâng minh thay cho theû baêng töø, tuy nhieân vieäc phaùt haønh theû thoâng minh toán nhieàu chi phí ñaàu tö. Hieän nay, thò tröôøng theû theá giôùi ñang ñöôïc phaân chia thaønh 2 xu höôùng. Xu höôùng thöù nhaát bao goàm haàu heát caùc nöôùc Chaâu AÂu, Chaâu AÙ - Thaùi Bình Döông, moät soá nöôùc ôû Trung Ñoâng, Chaâu Phi, Chaâu Myõ La Tinh ñang chuyeån daàn sang söû duïng theû thoâng minh. Trong khi ñoù ôû xu höôùng thöù hai, bao goàm: Myõ, Canada, UÙc laïi cho raèng chi phí ñeå chuyeån sang phaùt haønh theû thoâng minh laø quaù toán keùm, trong khi toån thaát maø hoï phaûi gaùnh chòu töø vieäc phaùt haønh theû töø laø khoâng ñaùng keå. Tuy nhieân, trong moãi xu höôùng cuõng coù nhöõng söï khaùc bieät, moät soá quoác gia bò thaát thoaùt quaù lôùn hoaëc laø nôi thu huùt nhieàu khaùch du lòch seõ chuyeån sang söû duïng theû thoâng minh nhanh hôn caùc nöôùc khaùc. Caùc ngaân haøng ôû moãi quoác gia ñang phaûi caân nhaéc giöõa chi phí boû ra ñeå phaùt haønh theû thoâng minh vôùi toån thaát maø hoï phaûi gaùnh chòu khi vaãn tieáp tuïc phaùt haønh loaïi theû baêng töø. Vieäc gia taêng dòch vuï hieän ñaïi cho ngöôøi söû duïng theû ñang ñöôïc quan taâm nhieàu taïi caùc nöôùc treân theá giôùi vaø coi ñoù laø chìa khoùa thaønh coâng trong lónh vöïc theû thanh toaùn. Ngoaøi vieäc söû duïng theû ñeå thanh toaùn taïi caùc sieâu thò, nhaø haøng, taïi ATM… ngöôøi ta coøn coù theå söû duïng theû ñeå thanh toaùn qua maïng Internet, thanh toaùn - 31 - qua ñieän thoaïi di ñoäng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä tin hoïc vaø vieãn thoâng, caùc ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ vaø ñang trieån khai dòch vuï thanh toaùn theû thoâng qua heä thoáng Phone Banking, Internet Banking, Mobile Banking, mua haøng qua maïng Internet… Caùc coâng ngheä môùi nhö sinh traéc hoïc, theû thoâng minh khoâng tieáp xuùc ñöôïc nhieàu ngaân haøng treân theá giôùi ñang trieån khai vaø höùa heïn mang laïi nhieàu tính naêng vöôït troäi. 2.2.2. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam Theo ñaùnh giaù cuûa toå chöùc theû quoác teá vaø caùc chuyeân gia taøi chính ngaân haøng trong nöôùc, thò tröôøng theû Vieät Nam ñang coøn quaù roäng lôùn vaø ñaày tieàm naêng cho caùc ngaân haøng tieáp tuïc ñaàu tö vaø phaùt trieån. Xu höôùng phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñöôïc bieåu hieän bôûi caùc yeáu toá taùc ñoäng tích cöïc ñeán cung vaø caàu theû thanh toaùn nhö sau: a) Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán caàu theû thanh toaùn: - Vieät Nam laø ñaát nöôùc vôùi soá daân treân 80 trieäu ngöôøi, ñaây laø soá löôïng khaùch haøng tieàm naêng söû duïng theû thanh toaùn trong töông lai. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, thu nhaäp vaø trình ñoä caùc maët cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng taêng. Nhu caàu tieáp caän vaø söû duïng coâng ngheä môùi cuûa ngöôøi daân taêng leân. Chính caùc yeáu toá ñoù seõ thuùc ñaåy vieäc söû duïng phöông tieän thanh toaùn hieän ñaïi - theû thanh toaùn. - Nhu caàu söû duïng theû thanh toaùn trong xaõ hoäi ngaøy caøng môû roäng. Do nhaän thöùc ñöôïc söï tieän lôïi cuûa theû thanh toaùn neân ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi ñaêng kyù söû duïng. Nhöõng ruûi ro vaø phieàn phöùc khi söû duïng tieàn maët nhö tieàn giaû, tieàn leû, teä naïn troäm cöôùp, maát nhieàu thôøi gian kieåm ñeám… ñang ñöôïc ngöôøi daân nhaän thöùc ngaøy caøng ñuùng ñaén vaø saâu saéc hôn. Do ñoù, phöông thöùc thanh toaùn hieän ñaïi thay theá tieàn maët ñang ñöôïc ngöôøi daân quan taâm vaø löïa choïn. - Theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi vaø noù theå hieän tính vaên minh trong xaõ hoäi hieän ñaïi. Taïi Vieät Nam, taâm lyù ñoù ñaõ baét ñaàu ñöôïc hình thaønh trong moät soá boä phaän daân cö vaø ngaøy caøng nhaân roäng hôn. Caùc toå chöùc kinh teá lôùn nhö Coâng ty Böu Chính Vieãn Thoâng, Coâng ty Ñieän Löïc, Coâng ty Caáp - 32 - Nöôùc … ngaøy caøng quan taâm vaø khuyeán khích khaùch haøng söû duïng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. Chính caùc taùc nhaân naøy seõ thuùc ñaåy vieäc söû duïng theû thanh toaùn trong xaõ hoäi. - Khi neàn kinh teá phaùt trieån, nhu caàu trao ñoåi haøng hoùa, chi tieâu, ñaàu tö ngaøy caøng nhieàu, do ñoù khoái löôïng tieàn caàn thieát trong löu thoâng cuõng nhö soá löôïng phöông tieän thanh toaùn trong neàn kinh teá cuõng taêng leân töông öùng. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët ngaøy caøng taêng leân vaø trong caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët thì theû thanh toaùn coù toác ñoä phaùt trieån nhanh nhaát. Baûng 6: Tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët so vôùi toång phöông tieän thanh toaùn NAÊM TYÛ TROÏNG 1997 69,2% 1998 73,4% 1999 70,9% 2000 75,0% 2001 75,0% 2002 76,0% 2003 77,0% (Nguoàn: Taïp chí Thò Tröôøng Taøi Chính Tieàn Teä) - Nhu caàu di chuyeån ñeå hoïc taäp, laøm vieäc vaø tham quan ngaøy caøng nhieàu. Ñaây laø yeáu toá quan troïng taùc ñoäng ñeán caàu theû thanh toaùn. b) Caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán cung theû thanh toaùn: - Neàn kinh teá Vieät Nam taêng tröôûng cao vaø oån ñònh, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng. Trong nhieàu naêm qua, ngaønh ngaân haøng khoâng ngöøng phaùt trieån töông xöùng vôùi vai troø cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá caû veà quy moâ, tieàm löïc taøi chính vaø khaû naêng cung caáp ña daïng saûn phaåm, dòch vuï ñeå phuïc vuï khaùch haøng. Vôùi tieàm löïc ñoù, caùc NHTM Vieät Nam coù ñuû khaû naêng ñeå phaùt trieån dòch vuï theû thanh toaùn. - Trình ñoä kyõ thuaät, coâng ngheä taïi Vieät Nam ñang daàn ñöôïc naâng cao, caùc ngaønh coâng ngheä hoã trôï cho hoaït ñoäng theû nhö ngaønh Coâng ngheä Thoâng tin, Böu - 33 - chính Vieãn thoâng cuõng ñang treân ñaø phaùt trieån hoøa nhaäp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa theá giôùi. Ñoù laø nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam trong töông lai. - Nhaø nöôùc coù nhieàu chuû tröông, chính saùch ñeå phaùt trieån caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong ñoù coù theû thanh toaùn. Maët khaùc, theû thanh toaùn coøn coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån do nhöõng aùp löïc cuûa caùc NHTM trong vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån nghieäp vuï theû ngaân haøng, bao goàm: ▪ AÙp löïc veà hieän ñaïi hoùa heä thoáng coâng ngheä, ña daïng hoùa saûn phaåm, dòch vuï ngaân haøng trôû thaønh nhieäm vuï heát söùc caáp baùch trong boái caûnh hoäi nhaäp cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam, trong ñoù dòch vuï theû yeâu caàu caùc ngaân haøng phaûi ñaåy maïnh coâng ngheä ngaân haøng ôû moät trình ñoä cao. ▪ NHNN ñaët ra muïc tieâu laø thu töø dòch vuï phaûi chieám moät tyû leä cao trong toång thu cuûa ngaân haøng. Ñeán naêm 2010 thu töø dòch vuï phaûi chieám töø 15-20% trong toång thu, hieän nay chæ ñaït döôùi 5%. Hoaït ñoäng theû ñöôïc coi laø dòch vuï ñem laïi nguoàn thu ñaùng keå cho ngaân haøng vaø ngaøy caøng chieám tyû troïng lôùn trong toång thu cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng. Hôn nöõa, dòch vuï theû taïo moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå thu huùt nguoàn voán raát hieäu quaû, môû roäng thò tröôøng tín duïng, goùp phaàn môû roäng quan heä vaø hôïp taùc quoác teá. ▪ AÙp löïc töø vieäc chieám lónh thò tröôøng theû cuûa caùc NHTM. Do nhaän thöùc ñöôïc vai troø vaø lôïi ích to lôùn cuûa vieäc phaùt trieån dòch vuï theû neân caùc NHTM ñaõ vaø ñang taäp trung chuaån bò nhanh choùng chieám lónh thò tröôøng ñaày tieàm naêng naøy. 2.3. PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN TAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 Vaän duïng lyù thieát phoå bieán veà phaân tích moâi tröôøng, chuùng ta coù theå phaân nhoùm caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam theo boán yeáu toá trong ma traän SWOT nhö sau: 2.3.1. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi. - 34 - 2.3.1.1. Caùc cô hoäi (O) a) Nhu caàu söû duïng theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñang taêng leân. Theû thanh toaùn ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi vaø trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá Vieät Nam khoâng naêm ngoaøi xu theá ñoù. Lôïi ích cuûa theû thanh toaùn ñang ñöôïc ngöôøi daân nhaän thöùc ñuùng ñaén vaø ñaày ñuû. b) Nhaø nöôùc uûng hoä gia taêng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn. Beân caïnh vieäc ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät taïo cô sôû phaùp lyù cho hoaït ñoäng theû, Nhaø nöôùc ñaõ khoâng ngöøng nghieân cöùu, ban haønh caùc quy cheá höôùng daãn phuïc vuï cho quaù trình hoaït ñoäng cuûa theû thanh toaùn. c) Tình hình kinh teá, chính trò, xaõ hoäi Vieät Nam khaù oån ñònh, neàn kinh teá phaùt trieån theo xu höôùng môû cöûa vaø hoäi nhaäp. Ñieàu naøy laøm caùc nhaø ñaàu tö an taâm môû roäng vaø phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh taïi Vieät Nam. Ñaây laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt huy vaø môû roäng hoaït ñoäng theû thanh toaùn. d) Moâi tröôøng ñaàu tö, thöông maïi thay ñoåi theo höôùng coù lôïi cho vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn. Caùc loaïi hình kinh doanh baùn leû nhö sieâu thò, trung taâm thöông maïi… ñang gia taêng soá löôïng, môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng vaø ngaøy caøng thu huùt nhieàu khaùch haøng. Ñaây laø nhöõng nôi raát thuaän tieän ñeå môû roäng thanh toaùn baèng theû. Caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo Vieät Nam ngaøy caøng nhieàu seõ laø moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå caùc NHTM ñaåy maïnh hoaït ñoäng chi löông vaø thanh toaùn qua theû. e) Vieät Nam coù daân soá treû, soá löôïng thanh nieân, sinh vieân ngaøy caøng nhieàu. Ñaây laø löïc löôïng coù trình ñoä, naêng ñoäng, thích tìm hieåu vaø tieáp caän caùc coâng ngheä môùi, hieän ñaïi. f) Coâng ngheä tin hoïc ngaøy caøng phaùt trieån vaø hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn. Nhaø nöôùc Vieät Nam coi coâng ngheä thoâng tin laø moät trong nhöõng ngaønh muõi nhoïn ñöôïc öu tieân phaùt trieån vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc öùng - 35 - duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo saûn xuaát kinh doanh, naâng cao naêng suaát lao ñoäng, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc ngaân haøng. 2.3.1.2. Caùc nguy cô (T) a) Taâm lyù öa chuoäng tieàn maët vaãn coøn raát phoå bieán trong caùc taàng lôùp daân cö. Ngöôøi daân chöa quen vôùi caùc dòch vuï ngaân haøng, khoâng ít ngöôøi daân vaãn chöa an taâm khi giao dòch vôùi ngaân haøng. b) Gian laän trong quaù trình söû duïng theû ngaøy caøng tinh vi hôn, möùc ñoä thieät haïi ngaøy caøng lôùn. Kyõ thuaät gian laän vaø phoøng choáng gian laän ñoái vôùi theû thanh toaùn luoân phaûi ñuoåi baét nhau. Ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán nieàm tin cuûa khaùch haøng khi söû duïng theû. c) Thu nhaäp vaø tích luõy trong ña soá daân cö vaãn coøn thaáp. Maëc duø trong nhöõng naêm gaàn ñaây thu nhaäp bình quaân treân ñaàu ngöôøi coù taêng nhöng so vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi Vieät Nam vaãn naèm trong danh saùch caùc nöôùc ngheøo. Thu nhaäp cuûa phaàn lôùn daân cö ôû möùc ñoä ñuû chi tieâu cho cuoäc soáng, tích luõy coøn thaáp. d) Moät boä phaän khoâng nhoû coù taâm lyù khoâng giao dòch vôùi ngaân haøng ñeå deã daøng troán thueá. Caùc giao dòch caù nhaân veà mua baùn nhaø ñaát, taøi saûn … vaø nhieàu khoaûn thu nhaäp thieáu minh baïch ñeàu giao dòch baèng tieàn maët ñeå laån traùnh söï kieåm soaùt vaø traùnh noäp thueá. e) Dòch vuï Tieát kieäm Böu Ñieän ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñang trôû thaønh ñoái thuû raát lôùn khoâng chæ ñoái vôùi theû thanh toaùn maø coøn caùc dòch vuï khaùc cuûa NHTM. Vôùi dòch vuï ngaøy caøng ña daïng vaø maïng löôùi hoaït ñoäng roäng khaép (hôn 719 böu cuïc trong caû nöôùc), dòch vuï Tieát kieäm Böu Ñieän seõ caïnh tranh raát quyeát lieät vôùi theû thanh toaùn trong töông lai. f) Haøng raøo baûo hoä ñoái vôùi caùc NHTM Vieät Nam daàn daàn baõi boû, caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi ngaøy caøng ñöôïc môû roäng hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. Vôùi söùc maïnh veà taøi chính, coâng ngheä vaø kinh nghieäm laâu naêm trong lónh vöïc theû thanh toaùn cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi seõ laø nguy cô raát lôùn ñoái vôùi caùc - 36 - NHTM Vieät Nam. 2.3.2. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng beân trong 2.3.2.1. Caùc ñieåm maïnh (S) a) Ñöôïc söï taøi trôï, giuùp ñôõ cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá lôùn trong vieäc hieän ñaïi hoùa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam. b) Do ñi sau neân caùc NHTM Vieät Nam tieáp thu ñöôïc nhieàu kinh nghieäm trong nghieäp vuï theû cuûa caùc toå chöùc theû quoác teá. c) Nguoàn nhaân löïc Vieät Nam noùi chung vaø trong heä thoáng NHTM noùi rieâng ñaûm baûo veà soá löôïng vaø chaát löôïng saün saøng tieáp thu caùc kieán thöùc veà khoa hoïc, coâng ngheä, nghieäp vuï ñeå hình thaønh vaø phaùt trieån thanh toaùn theû. d) Caùc NHTM Vieät Nam nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng phaûi nhanh choùng ñaåy maïnh phaùt trieån theû thanh toaùn. 2.3.2.2. Caùc ñieåm yeáu (W) a) Haï taàng kyõ thuaät vaø coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam coøn laïc haäu, thieáu ñoàng boä, cô sôû döõ lieäu khaùc bieät, do ñoù heä thoáng thoâng tin cuûa caùc NHTM khoù tích hôïp ñöôïc vôùi nhau. b) Tieän ích cuûa theû thanh toaùn chöa nhieàu. c) Maïng löôùi chaáp nhaän theû coøn ít veà soá löôïng, moûng veà maät ñoä, do ñoù chöa thu huùt khaùch haøng söû duïng. d) Nguoàn voán cuûa caùc NHTM Vieät Nam coøn haïn cheá, aûnh höôûng ñeán khaû naêng ñaàu tö naâng cao tieän ích cho ngöôøi söû duïng. Haàu heát caùc vaät lieäu, maùy moùc, thieát bò phuïc vuï cho hoaït ñoäng theû ñeàu phaûi nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi giaù raát cao. Ñieàu naøy buoäc caùc NHTM phaûi caân nhaéc khi ñaàu tö phaùt trieån theû thanh toaùn vì trong thôøi gian ñaàu hoaït ñoäng theû haàu nhö laø loã, thôøi gian hoaøn voán laâu hôn ñaàu tö vaøo caùc saûn phaåm, dòch vuï khaùc. e) Chöa coù heä thoáng thanh toaùn chung giöõa caùc ngaân haøng do ñoù vöøa haïn cheá khaû naêng môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng cuûa chuû theû vöøa laõng phí trong ñaàu tö . f) Thieáu kinh nghieäm trong vieäc quaûn lyù ruûi ro lieân quan ñeán hoaït ñoäng theû. - 37 - Gian laän lieân quan ñeán theû thanh toaùn ngaøy caøng tinh vi vaø lan roäng sang taát caû caùc quoác gia treân theá giôùi. Trong khi ñoù, haàu heát caùc NHTM Vieät Nam chöa quan taâm nhieàu ñeán vieäc xaây döïng heä thoáng quaûn trò ruûi ro phuïc vuï cho hoaït ñoäng theû thanh toaùn. g) Haàu heát caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng theû thanh toaùn ñeàu phaûi nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi chi phí cao. h) Coâng taùc Marketing chöa ñöôïc quan taâm nhieàu. 2.3.3. Ñaùnh giaù caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam 2.3.3.1. Ñaùnh giaù caùc yeáu toá moâi tröôøng beân ngoaøi (EFE) Töø nhöõng phaân tích caùc yeáu toá cô hoäi vaø nguy cô taùc ñoäng ñeán quaù trình phaùt trieån theû thanh taïi Vieät Nam, vaän duïng Ma Traän Ñaùnh Giaù Caùc Yeáu Toá Beân Ngoaøi (EFE) chuùng ta coù theå ñaùnh giaù caùc möùc ñoä taùc ñoäng cuûa nhöõng nhaân toá naøy ñeán moâi tröôøng kinh doanh theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. Töø ñoù nhaän ñònh khaû naêng öùng phoù cuûa caùc NHTM Vieät Nam tröôùc nhöõng taùc ñoäng naøy, nhaèm coù ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån phuø hôïp vaø hieäu quaû. Baûng 7: Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi TT Caùc yeáu toá chuû yeáu beân ngoaøi Möùc ñoä quan troïng Phaân loaïi Soá ñieåm quan troïng Tính chaát taùc ñoäng 1 Nhu caàu söû duïng theû thanh toaùn ñang taêng leân 0,18 3 0,54 + 2 Nhaø nöôùc uûng hoä gia taêng caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët 0,08 4 0,32 + 3 Kinh teá, chính trò, xaõ hoäi oån ñònh; xu höôùng môû cöûa vaø hoäi nhaäp, moâi tröôøng thuaän lôïi cho ñaàu tö 0,07 3 0,21 + 4 Moâi tröôøng ñaàu tö, thöông maïi thay ñoåi theo höôùng coù lôïi 0,09 3 0,27 + 5 Daân soá treû, soá löôïng thanh nieân vaø sinh vieân ngaøy caøng nhieàu 0,12 3 0,36 + 6 Coâng ngheä tin hoïc ngaøy caøng phaùt trieån 0,08 4 0,32 + - 38 - 7 Taâm lyù öa chuoäng tieàn maët vaãn coøn phoå bieán 0,10 2 0,20 - 8 Gian laän trong quaù trình söû duïng theû ngaøy caøng tinh vi 0,08 2 0,16 - 9 Thu nhaäp, tích luõy trong ña soá daân cö vaãn coøn thaáp 0,05 2 0,10 - 10 Taâm lyù khoâng giao dòch vôùi ngaân haøng ñeå deã troán thueá 0,04 1 0,04 - 11 Dòch vuï Tieát kieäm Böu Ñieän ngaøy caøng phaùt trieån 0,05 2 0,10 - 12 Haøng raøo baûo hoä caùc NHTM Vieät Nam daàn ñöôïc baõi boû 0,06 2 0,12 - TOÅNG COÄNG 1,00 2,74 Qua phaân tích ma traän EFE (Baûng 7), toång soá ñieåm quan troïng laø 2,74 > 2,50 (ñieåm quan troïng trung bình), cho thaáy khaû naêng öùng phoù cuûa caùc NHTM Vieät Nam khaù toát vôùi caùc yeáu toá töø moâi tröôøng beân ngoaøi. Tuy nhieân caùc cô hoäi vaãn chöa ñöôïc khai thaùc toát, do ñoù caùc NHTM Vieät Nam caàn taêng cöôøng caùc chieán löôïc taán coâng ñeå nhanh choùng chieám lónh vaø phaùt trieån thò tröôøng theû thanh toaùn. 2.3.3.2. Ñaùnh giaù caùc yeáu toá moâi tröôøng beân trong (IFE) Vaän duïng “Ma Traän Ñaùnh Giaù Caùc Yeáu Toá Beân Trong” chuùng ta coù theå toùm taét vaø ñaùnh giaù nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu quan troïng thoâng qua phaân tích caùc yeáu toá moâi tröôøng beân trong cuûa lónh vöïc theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. - 39 - Baûng 8: Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân trong TT Caùc yeáu toá beân trong chuû yeáu Möùc quan troïng Phaân loaïi Soá ñieåm quan troïng Tính chaát taùc ñoäng 1 Ñöôïc söï taøi trôï vaø giuùp ñôõ cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá lôùn 0,05 3 0,15 + 2 Tieáp thu ñöôïc nhieàu kinh nghieäm trong nghieäp vuï theû 0,08 4 0,32 + 3 Nguoàn nhaân löïc Vieät Nam ñaûm baûo veà soá löôïng vaø chaát löôïng ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn 0,12 4 0,48 + 4 Caùc NHTM Vieät Nam nhaän thöùc phaûi nhanh choùng ñaåy maïnh phaùt trieån theû 0,12 4 0,48 + 5 Haï taàng kyõ thuaät, coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam coøn laïc haäu, thieáu ñoàng boä 0,12 1 0,12 - 6 Tieän ích cuûa theû thanh toaùn chöa nhieàu 0,10 2 0,20 - 7 Maïng löôùi chaáp nhaän theû coøn ít vaø moûng 0,10 2 0,20 - 8 Nguoàn voán cuûa caùc NHTM Vieät Nam coøn haïn cheá 0,06 2 0,12 - 9 Chöa coù heä thoáng thanh toaùn chung 0,10 1 0,10 - 10 Thieáu kinh nghieäm trong quaûn lyù ruûi ro hoaït ñoäng theû 0,04 2 0,08 - 11 Caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng theû phaûi nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi chi phí cao 0,05 1 0,05 - 12 Coâng taùc Marketing chöa ñöôïc quan taâm nhieàu 0,06 2 0,12 - TOÅNG COÄNG 1,00 2,42 Qua phaân tích ma traän IFE (Baûng 8), toång soá ñieåm quan troïng laø 2,42 < 2,50 (ñieåm quan troïng trung bình), ñieàu naøy cho thaáy caùc yeáu toá noäi boä phuïc vuï cho söï phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coøn yeáu. Ñieåm maïnh quan troïng nhaát laø caùc NHTM Vieät Nam nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng phaûi nhanh choùng ñaåy maïnh phaùt trieån theû thanh toaùn, ñaây laø ñoäng löïc ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn sau naøy. Trong khi ñoù, ñieåm yeáu nhaát laø haï taàng kyõ thuaät, coâng ngheä cuûa caùc NHTM Vieät Nam laïc haäu, thieáu ñoàng boä, chöa hình thaønh heä thoáng thanh toaùn chung. Do ñoù, caùc NHTM caàn taêng cöôøng caùc chieán löôïc nhaèm xaây döïng haï taàng kyõ thuaät, coâng ngheä hieän ñaïi, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån hoaït ñoäng theû thanh toaùn. - 40 - CHÖÔNG 3 CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 3.1. QUAN ÑIEÅM PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 3.1.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010 3.1.1.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån kinh teá Vieät Nam ñeán naêm 2010. Chieán löôïc kinh teá xaõ hoäi 10 naêm (2001 – 2010) laø chieán löôïc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, xaây döïng neàn taûng ñeå ñeán naêm 2020 Vieät Nam cô baûn trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp. Muoán ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy thì voán ñaàu tö haøng naêm toaøn xaõ hoäi phaûi ñaït möùc 20-30% GDP. Do ñoù caàn phaûi: - Coù chính saùch phuø hôïp ñeå thu huùt voán trong nöôùc - Thu huùt ñaàu tö töø beân ngoaøi - Ña daïng hoùa caùc hình thöùc taïo voán (Thoâng qua phaùt trieån theû thanh toaùn, caùc ngaân haøng coù theå taïo theâm voán, taêng khaû naêng sinh lôøi treân voán cuûa caùc thaønh phaàn tham gia) - Xaây döïng chính saùch huy ñoäng vaø söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa toaøn xaõ hoäi coù hieäu quaû. 3.1.1.2. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010 - Chieán löôïc phaùt trieån ngaân haøng Vieät Nam ñeán naêm 2010 laø moät chieán löôïc mang tính ñoàng boä vaø ñan xen ba xu höôùng phaùt trieån: tuaàn töï vaø ñuoåi baét; ñoùn ñaàu ñeå chuû ñoäng thích öùng; caäp nhaät vôùi trình ñoä phaùt trieån coâng ngheä ngaân haøng cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Tính ñoàng boä cuûa chieán löôïc phaùt trieån bao goàm ba noäi dung then choát laø: hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù; caáu truùc laïi heä thoáng ngaân haøng trung - 41 - öông, caùc ngaân haøng thöông maïi vaø caùc toå chöùc tín duïng; phaùt trieån naêng löïc quaûn lyù vaø naêng löïc kinh doanh. - Quan ñieåm xuyeân suoát cuûa chính saùch tieàn teä laø giöõ oån ñònh töông ñoái giaù trò ñoàng tieàn, giöõ vöõng nieàm tin cuûa nhaân daân vaøo ñoàng tieàn Vieät Nam. Töøng böôùc laøm cho ñoàng tieàn Vieät Nam laø ñoàng tieàn chuyeån ñoåi trong khu vöïc vaø ôû phaïm vi roäng hôn. - Trong nhöõng naêm tôùi, ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån nhö sau: ▪ Hoäi nhaäp vôùi cô cheá thò tröôøng thoâng qua vieäc xaây döïng cô cheá, chính saùch, hoaøn thieän caùc coâng cuï ñieàu haønh chính saùch tieàn teä. ▪ Hieän ñaïi hoùa heä thoáng ngaân haøng caû veà phöông tieän, coâng ngheä vaø con ngöôøi. ▪ Kieän toaøn, cô caáu laïi toaøn dieän heä thoáng ngaân haøng ▪ Taêng cöôøng coâng taùc thanh tra, kieåm soaùt, quaûn lyù ñeå ñöa hoaït ñoäng ngaân haøng vaøo ñuùng quyõ ñaïo phaùp luaät ▪ Gia taêng tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët. 3.1.2. Quan ñieåm vaø muïc tieâu chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn ñeán naêm 2010 3.1.2.1. Quan ñieåm chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam Vôùi xu theá phaùt trieån vaø hoäi nhaäp nhö ñaõ phaân tích ôû treân, ñaõ ñeán luùc caàn phaûi nhanh choùng ñaåy maïnh vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn. Do ñi sau neân vieäc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam caàn phaûi: - Ñi taét, ñoùn ñaàu trong coâng ngheä theû thanh toaùn. Phaùt trieån theû thanh toaùn phaûi ñi keøm vôùi hoaït ñoäng quaûn trò ruûi ro. - Chuù troïng ñaàu tö caûi tieán haï taàng kyõ thuaät, coâng ngheä. Khi neàn taûng coâng ngheä vöõng chaéc seõ taïo thuaän lôïi ñeå caùc NHTM phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch vuï baùn leû, trong ñoù coù theû thanh toaùn. - Taäp trung naâng cao chaát löôïng dòch vuï vaø gia taêng caùc tieän ích cuûa theû thanh - 42 - toaùn vì ñaây laø yeáu toá quyeát ñònh söï thaønh coâng. - Taêng cöôøng coâng taùc tieáp thò, quaûng baù caùc tieän ích cuûa theû thanh toaùn vì theû vaãn coøn xa laï vôùi ña soá ngöôøi Vieät Nam. - Chi phí ñaàu tö vaøo lónh vöïc theû thanh toaùn laø raát lôùn, do ñoù caùc ngaân haøng caàn thöïc hieän nhieàu bieän phaùp ñeå giaûm chi phí, taêng hieäu quaû cuûa voán ñaàu tö. - Hoïc hoûi vaø ruùt kinh nghieäm töø caùc quoác gia ñi tröôùc trong lónh vöïc theû thanh toaùn, ñaëc bieät laø caùc quoác gia coù ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi gaàn gioáng Vieät Nam nhö Thaùi Lan, Singapore, Trung Quoác. - Xaùc ñònh chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn coù vò trí quan troïng, giöõ vai troø keát noái vôùi caùc saûn phaåm dòch vuï khaùc cuûa ngaân haøng, coù tính chaát vöôït leân tröôùc. 3.1.2.2. Muïc tieâu chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn - Gia taêng soá löôïng chuû theû ñeán 10 trieäu ngöôøi. Phaùt trieån theû thanh toaùn trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn phoå bieán trong xaõ hoäi. - Gia taêng huy ñoäng voán ñeå ñaùp öùng möùc taêng cung tín duïng cho neàn kinh teá trong ñieàu kieän caàu tín duïng taêng nhanh. - Theû thanh toaùn seõ laø saûn phaåm dòch vuï ñem laïi nguoàn thu quan troïng cho caùc ngaân haøng. Ngaân haøng Nhaø Nöôùc ñaët muïc tieâu ñeán naêm 2010 thu töø dòch vuï phaûi chieám töø 15-20% trong toång thu cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng, hieän nay tyû leä naøy chæ ñaït döôùi 5%. 3.2. CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 Caên cöù vaøo ñònh höôùng phaùt trieån chung cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam vaø nhöõng phaân tích caùc yeáu toá moâi tröôøng taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån theû thanh toaùn, chuùng toâi söû duïng ma traän SWOT thöïc hieän caùc keát hôïp ñeå khai thaùc caùc theá maïnh vaø khaéc phuïc nhöõng ñieåm yeáu, taän duïng caùc cô hoäi kinh doanh ñoàng thôøi giaûm thieåu nhöõng nguy cô ñe doïa ñeán söï phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. Töø ñoù ñöa ra nhöõng noäi dung chuû yeáu cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuøng vôùi nhöõng - 43 - chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän. Baûng 9: Ma traän SWOT theû thanh toaùn taïi Vieät Nam SWOT Caùc cô hoäi (O) 1. Nhu caàu söû duïng theû thanh toaùn ñang taêng leân. 2. Nhaø nöôùc uûng hoä phaùt trieån caùc phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët 3. Kinh teá, chính trò, xaõ hoäi oån ñònh; xu höôùng hoäi nhaäp, thu huùt ñaàu tö. 4. Moâi tröôøng thöông maïi thay ñoåi theo höôùng coù lôïi cho vieäc phaùt trieån dòch vuï theû. 5. Daân soá treû, soá löôïng thanh nieân vaø sinh vieân ngaøy caøng nhieàu. 6. Coâng ngheä tin hoïc ngaøy caøng phaùt trieån maïnh. Caùc nguy cô (T) 1. Taâm lyù öa chuoäng tieàn maët vaãn coøn raát phoå bieán 2. Gian laän trong quaù trình söû duïng theû ngaøy caøng tinh vi hôn 3. Thu nhaäp vaø tích luõy trong daân cö vaãn coøn thaáp 4. Taâm lyù khoâng giao dòch vôùi ngaân haøng ñeå deã daøng troán thueá 5. Dòch vuï Tieát kieäm Böu Ñieän ñang ngaøy caøng phaùt trieån 6. Haøng raøo baûo hoä ñoái vôùi caùc NHTM Vieät Nam daàn ñöôïc gôõ boû. Caùc ñieåm maïnh (S) 1. Ñöôïc söï taøi trôï vaø giuùp ñôõ cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá lôùn 2. Tieáp thu ñöôïc nhieàu kinh nghieäm trong nghieäp vuï theû 3. Nguoàn nhaân löïc ñaûm baûo veà soá löôïng vaø chaát löôïng 4. Caùc NHTM Vieät Nam nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng phaûi nhanh choùng ñaåy maïnh phaùt trieån theû thanh toaùn. Chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån S1, S3, S4 + O1, O2, O5, O6 + W1, W5, W7 + T5, T6 Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng S3, S4 + O1, O2, O5 + W3, W8 + T1, T5, T6 Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng S3, S4, S5 + T1, T3 , T5 , T6 + W3, W8 + O1, O3 , O4 Töø nhöõng phaân tích treân vaø caùc keát hôïp töø ma traän SWOT (Baûng 9), chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 bao goàm nhöõng noäi dung chuû yeáu sau: 3.2.1. Chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån Theû thanh toaùn laø saûn phaåm mang tính coâng ngheä cao vaø hoaït ñoäng döïa treân heä thoáng xöû lyù ñieän töû hieän ñaïi. Trong khi ñoù haï taàng kyõ thuaät cuûa caùc NHTM Vieät Nam thieáu ñoàng boä, coâng ngheä coøn laïc haäu, ñieàu naøy aûnh höôûng ñeán vieäc gia taêng tieän ích cho khaùch haøng vaø khaû naêng xöû lyù caùc giao dòch thanh toaùn theû. Do ñoù, chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån taäp trung vaøo caùc vaán ñeà sau: - Naâng caáp haï taàng kyõ thuaät, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng. - 44 - - Môû roäng maïng löôùi hoaït ñoäng treân toaøn quoác. - Hình thaønh heä thoáng thanh toaùn chung giöõa caùc ngaân haøng. Thöïc hieän chieán löôïc naøy nhaèm xaây döïng neàn taûng kyõ thuaät vaø coâng ngheä hieän ñaïi cho caùc NHTM Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå NHTM môû roäng caùc saûn phaåm dòch vuï baùn leû, trong ñoù theû thanh toaùn laø saûn phaåm chuû löïc. Maët khaùc, thöïc hieän chieán löôïc naøy nhaèm naâng cao vò theá caïnh tranh cuûa caùc NHTM Vieät Nam trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, goùp phaàn ñöa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam ngang taàm vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi. Chieán löôïc naøy coù vò trí quan troïng, quyeát ñònh söï thaønh coâng cuûa chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam. 3.2.2. Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng Theû thanh toaùn hieän nay vaãn coøn xa laï vôùi nhieàu ngöôøi daân Vieät Nam, coù nhieàu ngöôøi cho raèng theû thanh toaùn chæ daønh cho giôùi thöôïng löu, giaøu coù neân trong thôøi gian qua theû thanh toaùn chöa thu huùt ñöôïc ñoái töôïng bình daân. Coâng taùc tieáp thò vaø phoå bieán kieán thöùc veà theû thanh toaùn trong thôøi gian qua chöa ñöôïc quan taâm nhieàu. Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng ñöôïc xaây döïng nhaèm: - Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå ngöôøi daân tieáp caän vaø hieåu bieát theû thanh toaùn. - Gia taêng soá löôïng khaùch haøng söû duïng theû thanh toaùn baèng caùc noå löïc tieáp thò, quaûng caùo. Chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng coù vò trí quan troïng trong toaøn boä thôøi gian thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn. Chieán löôïc naøy coù taùc duïng hoã trôï vaø thuùc ñaåy ñöa theû thanh toaùn nhanh choùng ñeán vôùi ngöôøi daân. 3.2.3. Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng Ñeå gia taêng soá löôïng khaùch haøng söû duïng theû thanh toaùn, cuøng vôùi chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng, caùc NHTM Vieät Nam phaûi noå löïc khai thaùc caùc thò tröôøng môùi, ñoái töôïng khaùch haøng môùi. Hieän nay theû thanh toaùn ñöôïc phaùt trieån taäp trung chuû yeáu taïi caùc thaønh phoá lôùn, trong khi ñoù thò tröôøng caùc tænh thaønh khaùc vaãn coøn boû - 45 - ngoõ. Ngoaøi keânh chi löông hoä ñeå gia taêng soá löôïng chuû theû thì coøn coù nhieàu ñoái töôïng khaùc coù theå phaùt trieån dòch vuï naøy nhöng chöa ñöôïc quan taâm nhieàu nhö sinh vieân, khaùch haøng cuûa caùc coâng ty baûo hieåm… Thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng nhaèm: - Gia taêng soá löôïng khaùch haøng treân cô sôû môû roäng ñòa baøn hoaït ñoäng, ñöa theû thanh toaùn vaøo caùc thò tröôøng môùi vaø caùc phaân khuùc coøn boû ngoõ. - Caïnh tranh vôùi Dòch Vuï Tieát Kieäm Böu Ñieän cuûa Ngaønh Böu Chính Vieãn Thoâng thu huùt nhieàu ngöôøi söû duïng. Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng ñöôïc xaây döïng caên cöù vaøo tieàm naêng phaùt trieån thò tröôøng theû taïi Vieät Nam, nguoàn nhaân löïc ñaûm baûo veà soá löôïng vaø chaát löôïng trong khi vieäc phaùt trieån theû taïi Vieät Nam chæ môùi baét ñaàu, ngaøy caøng ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm. 3.2.4. Chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm Ñieåm yeáu lôùn nhaát cuûa theû thanh toaùn taïi Vieät Nam laø tieän ích chöa nhieàu, phaïm vi söû duïng coøn heïp, chöa thaät söï mang ñeán söï tieän lôïi cho ngöôøi söû duïng. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho theû thanh toaùn chöa phaùt trieån taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua. Thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm nhaèm: - Gia taêng nhieàu tieän ích cuûa theû thanh toaùn ñeå thu huùt khaùch haøng. ÖÙng duïng caùc coâng ngheä môùi vaøo theû thanh toaùn ñeå taïo ra caùc cô hoäi kinh doanh. - Naâng cao chaát löôïng dòch vuï theû thanh toaùn ñeå taïo tieän lôïi cho khaùch haøng. - Caïnh tranh vôùi Dòch vuï Tieát Kieäm Böu Ñieän cuûa ngaønh Böu Chính Vieãn Thoâng ñang gia taêng tieän ích ñeå phuïc vuï khaùch haøng. Tröôùc aùp löïc caïnh tranh ngaøy caøng nhieàu, chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm giuùp caùc ngaân haøng khoâng ngöøng nghieân cöùu gia taêng tieän ích cuûa theû thanh toaùn ñeå ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa khaùch haøng, treân cô sôû ñoù baûo toàn vaø thu huùt ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng theû thanh toaùn. Chieán löôïc naøy mang tính quyeát ñònh vaø thöôøng xuyeân nhaèm ñöa theû thanh toaùn trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët hieän ñaïi cho xaõ hoäi, ñaùp - 46 - öùng ñöôïc yeâu caàu nhanh choùng, an toaøn vaø tieän lôïi. 3.2.5. Chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, maëc duø caùc NHTM Vieät Nam coù taêng voán ñieàu leä nhöng nhìn chung nguoàn voán cuûa caùc NHTM coøn yeáu, ñaëc bieät laø caùc NHTM coå phaàn. Trong khi ñoù vieäc ñaàu tö trang bò cho heä thoáng theû laø raát toán keùm (leân ñeán haøng trieäu ñoâla Myõ). Hieän nay, haàu heát caùc NHTM Vieät Nam töï xaây döïng heä thoáng thanh toaùn theû rieâng cuûa mình, ñieàu naøy vöøa gaây laõng phí raát lôùn vöøa haïn cheá khaû naêng gia taêng tieän ích cho khaùch haøng. Tröôùc tình hình ñoù, chieán löôïc hoäi nhaäp theo haøng ngang nhaèm: - Hình thaønh caùc ngaân haøng vaø caùc toå chöùc phaùt haønh theû lôùn maïnh baèng caùc hình thöùc hôïp nhaát, lieân keát. - Thoáng nhaát cô sôû döõ lieäu ñeå deã daøng keát noái vaø naâng cao khaû naêng phuïc vuï khaùch haøng. Traùnh tình traïng phaùt trieån manh muùn, ñaàu tö truøng laép nhau gaây laõng phí vaø khoâng hieäu quaû. Thöïc hieän chieán löôïc naøy, caùc NHTM coù ñieàu kieän gia taêng söùc maïnh taøi chính, taän duïng heä thoáng maïng löôùi vaø nhaân söï cuûa nhau. Treân cô sôû ñoù hình thaønh caùc ngaân haøng lôùn maïnh hôn coù ñieàu kieän ñaàu tö theo chieàu saâu ñeå phaùt trieån caùc saûn phaåm, dòch vuï, naâng cao khaû naêng phuïc vuï khaùch haøng. Hôn nöõa, thoâng qua thöïc hieän chieán löôïc naøy giuùp caùc NHTM Vieät Nam naâng cao vò theá cuûa mình tröôùc aùp löïc caïnh tranh trong boái caûnh hoäi nhaäp quoác teá. 3.2.6. Chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau Ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam, caùc NHTM caàn phaûi ñaàu tö nhieàu hôn nöõa maùy moùc, thieát bò phuïc vuï cho hoaït ñoäng theû. Tuy nhieâu haàu heát caùc maùy moùc, thieát bò, thaäm chí vaät lieäu theû hieän nay phaûi nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi chi phí cao. Trong khi ñoù nguoàn voán cuûa caùc NHTM Vieät Nam vaãn coøn haïn cheá. Do ñoù ñeå phaùt trieån ñöôïc dòch vuï theû taïi Vieät Nam, ngoaøi vieäc hình thaønh heä thoáng thanh toaùn chung traùnh ñaàu tö laõng phí thì caàn phaûi tìm giaûi phaùp ñeå coù ñöôïc maùy moùc, thieát bò, vaät lieäu vôùi giaù reû hôn nhöng vaãn ñaûm baûo yeâu caàu veà chaát löôïng. - 47 - Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau chæ bao haøm yù nghóa xaây döïng quan heä toát giöõa caùc NHTM Vieät Nam vaø caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng theû treân cô sôû chuyeån höôùng söû duïng maùy moùc, thieát bò, vaät lieäu trong nöôùc. Möùc ñoä hoäi nhaäp cuï theå ñoái vôùi caùc nguoàn ñaàu vaøo nhö sau: Hoäi nhaäp toaøn phaàn: Caùc vaät lieäu maø trong nöôùc saûn xuaát ñöôïc nhö vaät lieäu theû, giaáy in hoùa ñôn phuïc vuï cho thieát bò ñoïc theûû… Hoäi nhaäp moät phaàn: Caùc maùy moùc, thieát bò ñoøi hoûi kyõ thuaät cao nhö thieát bò ñoïc theû, maùy daäp theû, ATM vaø caùc phaàn meàn xöû lyù. Thöïc hieän chieán löôïc hoäi nhaäp veà phía sau nhaèm: - Giaûm chi phí ñaàu tö maùy moùc, thieát bò lieân quan ñeán hoaït ñoäng theû - Giaûm söï leä thuoäc vaøo ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñoái vôùi caùc nguoàn ñaàu vaøo cuûa hoaït ñoäng theû Ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå thöïc hieän chieán löôïc naøy laø caùc ngaønh coâng nghieäp hoã trôï nhö coâng ngheä thoâng tin, cô khí chính xaùc ñang phaùt trieån maïnh taïi Vieät Nam. Nhu caàu söû duïng trang thieát bò lieân quan ñeán hoaït ñoäng theû ngaøy caøng nhieàu, trong khi ñoù caùc NHTM phaûi nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi vôùi giaù raát cao. 3.3. CHÖÔNG TRÌNH VAØ GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN THEÛ THANH TOAÙN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 Ñeå phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam coù theå coù nhieàu chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän. Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng toâi trình baøy moät soá chöông trình, giaûi phaùp quan troïng coù yù nghóa taùc ñoäng vaø thuùc ñaåy caùc chöông trình, giaûi phaùp khaùc nhaèm thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam ñeán naêm 2010 nhö sau: 3.3.1. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc ñaàu tö phaùt trieån, chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm. Chöông trình 1: Môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng cuûa theû thanh toaùn - 48 - Chöông trình naøy nhaèm haïn cheá ñieåm yeáu cuûa theû thanh toaùn taïi Vieät Nam laø phaïm vi hoaït ñoäng coøn heïp, taäp trung chuû yeáu taïi caùc thaønh phoá lôùn vaø giao dòch trong phaïm vi moät ngaân haøng. Môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng cuûa theû thanh toaùn seõ cho pheùp chuû theû giao dòch ñöôïc taïi nhieàu nôi, thöïc hieän ñöôïc nhieàu dòch vuï hôn moãi ngaân haøng cung caáp. Thöïc hieän chöông trình naøy seõ taïo nhieàu thuaän lôïi cho ngöôøi söû duïng theû, qua ñoù thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch haøng, goùp phaàn giaûm löôïng tieàn maët trong löu thoâng, taêng tyû leä thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong neàn kinh teá. CAÙC GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN: - Thaønh laäp “Trung taâm thanh toaùn lieân ngaân haøng”. Trung taâm naøy coù nhieäm vuï keát noái döõ lieäu vôùi taát caû caùc ngaân haøng thaønh vieân tham gia vaøo hoaït ñoäng theû thanh toaùn. Khi ñoù theû cuûa ngaân haøng naøy coù theå söû duïng taïi maïng löôùi giao dòch cuûa caùc ngaân haøng khaùc. Tuy caùc ngaân haøng ñaõ nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng phaûi hình thaønh trung taâm thanh toaùn chung nhöng hieän nay xu höôùng laïi hình thaønh nhieàu nhoùm ngaân haøng töï lieân keát rieâng vì caùc ngaân haøng maïnh veà theû khoâng thoáng nhaát ñöôïc vôùi nhau. Do ñoù, ñeå trung taâm naøy nhanh choùng trieån khai ñoàng boä thì NHNN neân ñöùng ra thaønh laäp, ñieàu haønh vaø quaûn lyù. Ñeå “Trung taâm thanh toaùn lieân ngaân haøng” phuïc vuï thieát thöïc cho vieäc phaùt trieån theû vaø ñaûm baûo quyeàn lôïi cuûa caùc thaønh vieân tham gia, NHNN seõ cöû ñaïi dieän caùc ngaân haøng phaùt haønh theû tham gia vaøo quaù trình thaønh laäp, ñieàu haønh vaø quaûn lyù trung taâm naøy. Trung taâm naøy ra ñôøi seõ ñöa ra quy öôùc chung vaø thoáng nhaát cô sôû döõ lieäu vaø coâng ngheä thanh toaùn treân toaøn quoác. NHNN seõ ñöa ra loä trình cuï theå ñeå caùc NHTM gia nhaäp vaøo heä thoáng thanh toaùn chung naøy. “Trung taâm thanh toaùn lieân ngaân haøng” ra ñôøi laø taát yeáu trong xu theá phaùt trieån cuûa theû thanh toaùn vì lôïi ích maø noù mang laïi laø raát lôùn: ▪ Traùnh laõng phí veà maët taøi chính vì söï ñaàu tö truøng laép vaøo cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, laép ñaët caùc thieát bò giao dòch theû. Taïo ra khaû naêng söû duïng hieäu quaû thieát bò hôn cho caùc ngaân haøng thaønh vieân, ñoàng thôøi khai thaùc heát tieän ích vaø chia seõ tieän ích cuûa caùc ngaân haøng vôùi nhau. ▪ Thieát laäp heä thoáng thanh toaùn chung ñeå khaùch haøng coù theå söû duïng theû taïi - 49 - caùc ÑVCNT vaø ATM cuûa taát caû caùc ngaân haøng thaønh vieân. ▪ Thieát laäp keát noái taäp trung vôùi caùc toå chöùc theû quoác teá thay vì töøng thaønh vieân töï thöïc hieän. - Ñaàu tö môû roäng maïng löôùi chi nhaùnh, gia taêng soá löôïng ÑVCNT vaø ATM ñeå taïo thuaän tieän cho ngöôøi söû duïng theû. Caùc ñaàu tö treân ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû tính toaùn cuï theå veà soá löôïng khaùch haøng, tieàm naêng phaùt trieån cuõng nhö khaû naêng quaûng baù ñöôïc hình aûnh cuûa ngaân haøng tröôùc coâng chuùng. Vieäc phaùt trieån heä thoáng ATM vaø maïng löôùi ÑVCNT caàn chuù yù ñeán khaû naêng tieáp caän giao dòch cuûa khaùch haøng, taïo cho khaùch haøng caûm giaùc gaàn guûi, thoaûi maùi khi giao dòch baèng theû. Ñeå thöïc hieän caùc ñaàu tö treân, caùc NHTM Vieät Nam phaûi chuù troïng gia taêng voán ñieàu leä vaø ñaåy maïnh caùc hình thöùc thu huùt voán. Chöông trình 2: Naâng cao chaát löôïng dòch vuï theû, taïo nhieàu tieän lôïi cho ngöôøi söû duïng Chaát löôïng dòch vuï vaø tieän ích cuûa theû laø yeáu toá then choát quyeát ñònh soá löôïng ngöôøi söû duïng. Do ñoù, phaûi thöôøng xuyeân caûi tieán chaát löôïng dòch vuï, khoâng ngöøng gia taêng tieän ích cho ngöôøi söû duïng theû. Do coâng ngheä thoâng tin ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñöôïc öùng duïng nhieàu vaøo theû thanh toaùn, cho neân ñeå thöïc hieän chöông trình naøy caùc NHTM neân ñaåy maïnh hoaït ñoäng nghieân cöùu phaùt trieån, luoân phaân tích nhu caàu cuûa khaùch haøng, thöôøng xuyeân caäp nhaät vaø öùng duïng nhöõng tieán boä, coâng ngheä môùi veà theû thanh toaùn treân theá giôùi. CAÙC GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN: - Caûi tieán chaát löôïng ñöôøng truyeàn döõ lieäu vaø quy trình thöïc hieän giao dòch ñeå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu giao dòch baèng theû thanh toaùn phaûi nhanh vaø chính xaùc hôn giao dòch baèng tieàn maët. - Taïi nhieàu nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi, ngöôøi daân coù theå giao dòch vôùi ngaân haøng 24/24, taát caû caùc ngaøy trong tuaàn, keå caû ngaøy leã. Caùc NHTM Vieät Nam caàn xem xeùt boá trí nhaân söï ñeå gia taêng thôøi gian phuïc vuï khaùch haøng. Ñoái vôùi caùc ATM, thôøi gian giao dòch neân thöïc hieän ñöôïc 24/24 ñeå khaùch haøng caûm giaùc an taâm hôn - 50 - vôùi taám theû thanh toaùn trong tay seõ ñöôïc ngaân haøng phuïc vuï 24/24. - Ngoaøi caùc chöùc naêng ruùt tieàn, thanh toaùn, chuyeån khoaûn, tra cöùu soá dö, caùc NHTM caàn boå sung theâm nhieàu chöùc naêng khaùc cuûa theû thanh toaùn nhö ñöôïc baûo hieåm, ñöôïc öu ñaõi khi thanh toaùn… Taïi caùc ATM khaùch haøng coù theå thanh toaùn tieàn ñieän, ñieän thoaïi, tieàn nöôùc, phí baûo hieåm, mua theû caøo ñieän thoaïi, theû internet, ñaët veù maùy bay… Beân caïnh ñoù ñaåy maïnh caùc dòch vuï Phone Banking, Internet Banking, Mobile Banking, mua haøng qua maïng Internet… ñeå taïo nhieàu keânh giao dòch theû cho khaùch haøng. - Naâng cao trình ñoä chuyeân moân nghieäp vuï cho caùc caùn boä phuï traùch coâng taùc kinh doanh theû thanh toaùn. Thöôøng xuyeân môøi caùc chuyeân gia trong vaø ngoaøi nöôùc veà lónh vöïc theû höôùng daãn vaø truyeàn ñaït kinh nghieäm. Beân caïnh ñoù, cöû caùn boä ñi ñaøo taïo, hoïc taäp ôû nhöõng nöôùc coù trình ñoä ngaân haøng phaùt trieån cao, tìm hieåu vaø öùng duïng caùc coâng ngheä tieân tieán phuïc vuï cho söï phaùt trieån theû taïi Vieät Nam. Thöôøng xuyeân caäp nhaät nhöõng kinh nghieäm trong quaûn lyù vaø nhöõng haønh vi gian laän, giaû maïo veà theû thanh toaùn treân theá giôùi. Taêng cöôøng ñaøo taïo kieán thöùc vaø caùc kyõ naêng caàn thieát cho caùn boä tieáp thò cuûa ngaân haøng. 3.3.2. Caùc chöông trình vaø giaûi phaùp thöïc hieän chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng, chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng. Chöông trình 3: Ñaåy maïnh hoaït ñoäng Marketing Trong thôøi gian qua haàu heát caùc ngaân haøng phaùt haønh theû ít quan taâm ñeán hoaït ñoäng Marketing ñoái vôùi theû thanh toaùn. Trong boái caûnh caïnh tranh, khi maø ngaøy caøng nhieàu ngaân haøng tham gia phaùt haønh theû, ñaëc bieät laø caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi thì vai troø cuûa Marketing coù yù nghóa raát quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy, loâi cuoán nhieàu ngöôøi söû duïng theû, gia taêng doanh soá giao dòch qua theû…, goùp phaàn quan troïng vaøo quaù trình phaùt trieån theû thanh toaùn taïi Vieät Nam. Thoâng qua chöông trình naøy giuùp caùc NHTM tieáp caän saâu saéc hôn khaùch haøng cuûa mình nhaèm thoûa maõn nhu caàu vaø mong muoán, khai thoâng söï hieåu bieát, taïo ñöôïc nieàm tin khi söû duïng theû thanh toaùn. Thöïc hieän toát coâng taùc Marketing seõ goùp phaàn - 51 - ñöa theû thanh toaùn trôû thaønh phöông tieän thanh toaùn roäng raõi trong xaõ hoäi, ñaåy tyû troïng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët taïi Vieät Nam ngaøy caøng taêng leân. CAÙC GIAÛI PHAÙP THÖÏC HIEÄN: - Taêng cöôøng quaûng baù theû thanh toaùn treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng. Vì theû thanh toaùn laø saûn phaåm cuûa ngaân haøng neân tính hieän ñaïi, an toaøn vaø tieän lôïi laø caùc yeáu toá then choát quyeát ñònh söï thaønh coâng. Do ñoù, caùc phöông tieän quaûng baù caàn chuù yù ñeán hình thöùc vaø noäi dung ñeå khai thaùc coù hieäu quaû caùc yeáu toá then choát naøy. - Taêng cöôøng coâng taùc tieáp thò theû thanh toaùn taïi caùc doanh nghieäp, sieâu thò, trung taâm thöông maïi, tröôøng hoïc … Ñoái töôïng sinh vieân taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc caàn phaûi ñöôïc ñaëc bieät quan taâm vì ñaây laø ñoái töôïng khaùch haøng coù trình ñoä, coù nhu caàu tieáp caän vaø söû duïng coâng ngheä môùi. Hôn nöõa, theû thanh toaùn coù yù nghóa raát thieát thöïc ñoái vôùi sinh vieân trong vieäc nhaän chuyeån tieàn töø gia ñình vaø caát giöõ tieàn. Maëc duø, hieäu quaû cuûa vieäc phaùt haønh theû cho ñoái töôïng naøy chöa cao vì chuû yeáu söû duïng theû ñeå ruùt tieàn, soá tieàn huy ñoäng thaáp nhöng ñaây laø khaùch haøng tieàm naêng söû duïng nhieàu dòch vuï töø theû sau khi ra tröôøng. - Thöïc hieän caùc hình thöùc khuyeán maõi thu huùt khaùch haøng ñaêng kyù söû duïng theû. Taêng cöôøng phoái hôïp