Luận văn Ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với đời sống tinh thần ở Bến Tre

LUẬN VĂN: Ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với đời sống tinh thần ở Bến Tre Mở đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài Tôn giáo là một vấn đề phức tạp và hết sức nhạy cảm. Trước đổi mới, ở nước ta, tôn giáo được nhìn nhận, đánh giá theo những chiều hướng khác nhau, nhưng phần lớn đều khẳng định, tôn giáo là nhân tố tiêu cực trong đời sống xã hội. Trong quá trình đổi mới, vấn đề tôn giáo được nhìn nhận một cách toàn diện hơn. Tôn giáo vừa có mặt tiêu cực nhưng đồng thời cũng có những giá trị tích cực. Vì vậy, việc nghiên cứu hướng đến những phát hiện hợp lý, khoa học là một vấn đề không bao giờ cũ. Thực tế ở Việt Nam, trong hành trình lịch sử dân tộc, bên cạnh những hạn chế, những đóng góp của tôn giáo đối với dân tộc là khó có thể phủ nhận. Một số tôn giáo đã có vai trò to lớn trong quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ. Bên cạnh đó, tôn giáo còn đóng góp những giá trị quý báu tạo nên bản sắc văn hoá dân tộc độc đáo của Việt Nam. Ngày nay, trước những biến đổi hết sức nhanh chóng của tình hình trong nước và quốc tế, các tôn giáo đang có những biến động khá phức tạp theo nhiều chiều hướng khác nhau. Nhiều vấn đề đã và đang được đặt ra có tính thời sự cấp thiết xung quanh việc đánh giá vai trò của tôn giáo, ảnh hưởng của tôn giáo đối với văn hoá hay đối với đời sống tinh thần nói chung. Trước tình hình đó, nhận thức được vai trò của tôn giáo trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Đảng ta đã đi đến khẳng định: tín ngưỡng tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, đạo đức tôn giáo có nhiều điều phù hợp với công cuộc xây dựng xã hội mới (Nghị quyết số 24-NQ/TW của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam ra ngày 16-10- 1990). Tiếp tục quan điểm này, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục khẳng định, phát huy những giá trị văn hoá, đạo đức tốt đẹp của các tôn giáo. Nghị quyết Đại hội X xác định: đồng bào các tôn giáo là bộ phận quan trọng của khối đại đoàn kết dân tộc. Cao Đài là một tôn giáo rất trẻ, xuất hiện vào đầu thế kỷ XX (1926), tại Nam bộ. Ngay từ những ngày đầu thành lập, tôn giáo này đã lôi cuốn ồ ạt hàng vạn người, sau đó trở thành một trong những tôn giáo lớn ở Việt Nam. Tính đến năm 1975, chưa đầy nửa thế kỷ đã thu nạp gần 3 triệu tín đồ. Cao Đài trở thành một hiện tượng xã hội đặc biệt thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu văn hóa và lịch sử ở Việt Nam. Là một tôn giáo địa phương nhưng Cao Đài có bộ máy hành chính đạo khá chặt chẽ và hoàn chỉnh như bộ máy nhà nước từ trung ương đến cơ sở. Lịch sử giáo hội tuy ngắn ngủi, song có thời kỳ hết sức phức tạp, phân nhiều chi phái khác nhau. Mỗi một chi phái có vai trò và ảnh hưởng khác nhau đối với lịch sử của vùng đất Nam bộ này. Vùng đất Bến Tre như một cù lao của miền Tây Nam bộ, ở đây trong lịch sử đã từng nảy sinh nhiều nhân vật văn hoá có ảnh hưởng lớn trong những năm đầu và suốt thế kỷ XX như Phan Thanh Giản, Nguyễn Đình Chiểu, Nguyễn Thị Định... Trong số những người đó có ông Nguyễn Ngọc Tương với chi phái Cao Đài Ban Chỉnh rất đặc thù. ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với nhân dân Bến Tre nói riêng và vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung là khá sâu đậm. Thế nhưng việc nghiên cứu ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với đời sống tinh thần ở Bến Tre, cho đến nay vẫn còn là vấn đề bỏ ngỏ. Đây là đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hết sức cấp bách. Nghiên cứu sự ảnh hưởng của nó đối với đồng bào tín đồ góp phần phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết dân tộc trong giai đoạn cách mạng hiện nay, do vậy, nó trở thành vấn đề thời sự không chỉ đối với Bến Tre mà của cả khu vực. Chính điều này thúc đẩy tác giả chọn vấn đề này làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Cho đến nay, về tôn giáo nói chung và đạo Cao Đài nói riêng đã có nhiều công trình nghiên cứu, tiêu biểu như sau: - Sự phát triển của tư tưởng Việt Nam của GS Trần Văn Giàu, 1993. - Một số tôn giáo ở Việt Nam của TS. Nguyễn Thanh Xuân - Ban Tôn giáo Chính phủ, 2005. - Tôn giáo và hiện thực của Nguyễn Chí Mỳ, 1998. - Lịch sử đạo Cao Đài thời kỳ tiềm ẩn (1920 - 1926) của Lê Anh Dũng. - Lịch sử của đạo Cao Đài (1926 - 1937) của GS Trần Quang Vinh. - Bước đầu tìm hiểu đạo Cao Đài của GS Đặng Nghiêm Vạn, 1995. Các công trình này đã nghiên cứu tôn giáo lớn ở Việt Nam, trong đó có đạo Cao Đài nhưng với đạo Cao Đài phần nhiều chỉ mới dừng ở bước đầu tìm hiểu. Bên cạnh đó, một số luận văn về đạo Cao Đài như: - Bước đầu tìm hiểu một số biểu hiện đặc thù của đạo Cao Đài của Nguyễn Văn Ron, luận văn thạc sĩ Triết học, Hà Nội, 1995. - Đạo Cao Đài và quá trình đấu tranh loại bỏ mặt chính trị phản động của giáo phái Cao Đài Tây Ninh trong giai đoạn cách mạng hiện nay của Võ Văn Phuông - luận văn thạc sĩ Triết học, Hà Nội, 1995. - ảnh hưởng của đạo Cao Đài đối với đời sống tinh thần ở Tây Ninh của Nguyễn Thị Thu Nga, luận văn thạc sĩ Triết học, Hà Nội, 2000. Tuy nhiên, ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với đời sống tinh thần ở Bến Tre thì chưa có công trình nào nghiên cứu. 3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu - Mục đích của luận văn: Trên cơ sở phân tích ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với đời sống tinh thần ở Bến Tre, luận văn đưa ra một số giải pháp nhằm góp phần định hướng hoạt động của đạo thực hiện tốt phương châm truyền thống "phụng đạo - yêu nước", qua đó đóng góp vào xây dựng đời sống tinh thần phong phú trong một bộ phận nhân dân Bến Tre. - Nhiệm vụ của luận văn: - Để đạt mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau: + Trình bày một vài nét về đạo Cao Đài nói chung và Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng. + Phân tích sự ảnh hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với đời sống tinh thần trong một bộ phận nhân dân Bến Tre. + Đề xuất những nhóm giải pháp cơ bản giúp cho việc khơi dậy mặt tích cực, khắc phục mặt tiêu cực của đạo Cao Đài Ban Chỉnh nhằm góp phần xây dựng đời sống tinh thần tiến bộ ở Bến Tre. - Phạm vi nghiên cứu của luận văn: Luận văn chỉ giới hạn ở việc nghiên cứu ành hưởng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh đối với một số lĩnh vực đời sống tinh thần ở Bến Tre. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của Chủ Nghĩa Mác-Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm về tôn giáo của Đảng Cộng sản Việt Nam; kế thừa có chọn lọc các công trình nghiên cứu khoa học có nội dung gần gũi với đề tài. - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, phương pháp lịch sử - lôgíc, phân tích - tổng hợp, đồng thời, luận văn còn sử dựng phương pháp điều tra, khảo sát thực tế. 5. Những góp mới của luận văn Luận văn trình bày sự hình thành của đạo Cao Đài Ban Chỉnh, nêu bật lên được những yếu tố tích cực, nhất là tinh thần yêu nước và ảnh hưởng của đạo đối với đời sống tinh thần ở Bến Tre. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp có tính khả thi cho việc khơi dậy mặt tích cực, khắc phục mặt tiêu cực của đạo Cao Đài Ban Chỉnh trên địa bàn tỉnh Bến Tre. 6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn góp phần nhận thức đúng đắn về sự tồn tại của tôn giáo trong Chủ nghĩa xã hội, những đóng góp quan trọng của đạo Cao Đài Ban Chỉnh trong hai cuộc kháng chiến cứu nước và trong quá trình xây dựng đất nước đi lên Chủ nghĩa xã hội. - Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và học tập triết học nhất là chuyên đề về tôn giáo và cũng là tài liệu tham khảo góp phần vào việc hoạch định chủ trương, chính sách đối với công tác tôn giáo, nhất là đạo Cao Đài Ban Chỉnh ở Bến Tre. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương, 8 tiết. Chương 1 MộT VàI NéT Về ĐạO CAO Đài BAN CHỉNH 1.1. Sự ra đời và phát triển của đạo Cao Đài Ban Chỉnh 1.1.1. Sự ra đời và phát triển của đạo Cao Đài Đạo Cao Đài cũng như các tôn giáo khác ra đời đều gắn liền với quá trình tồn tại và phát triển của xã hội. Suy cho cùng, sự ra đời, phát triển và mất đi của một tôn giáo là do sự phát triển của điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội quy định. Vì vậy, khi nghiên cứu bất kỳ một tôn giáo, tín ngưỡng nào chúng ta không thể tách rời lịch sử của đất nước, của một vùng, miền đã là cái nôi của nền tín ngưỡng, tôn giáo ấy. Đạo Cao Đài được khởi nguyên trong thập niên 20 của thế kỷ XX, tại miền Nam, lúc ấy còn được gọi là Nam kỳ, Nam kỳ lục tỉnh với những điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội sinh ra nó. 1.1.1.1. Khái quát về dân cư và văn hóa vùng đất Nam bộ Lịch sử khai khẩn vùng đất Nam bộ của người Việt được hơn 300 năm, nhưng lịch sử vùng đất này đã có từ lâu và trải qua nhiều bước thăng trầm theo sự biến thiên của tự nhiên, xã hội và con người, Nam bộ hiện nay là đất Phù Nam xưa. Vương quốc Phù Nam được hình thành từ đầu công nguyên tồn tại đến cuối thế kỷ thứ VI bị sụp đổ. Từ sau khi vương quốc Phù Nam sụp đổ đến khi người Việt đến khai khẩn (đầu thế kỷ XVII) cư dân Nam bộ rất thưa thớt. Công cuộc khai khẩn vùng đất Nam bộ được mở đầu bằng những cuộc di dân ngấm ngầm, không tuyên bố của người Việt từ đầu thế kỷ XVII. Chính lịch sử khai phá như vậy, nên nguồn gốc và thành phần cư dân Nam bộ rất đa dạng, phức hợp, một tập hợp những mảng vỡ các cộng đồng truyền thống lâu đời Việt, Khơme, Chăm, Hoa. Các cộng đồng truyền thống này vốn có quan hệ lịch sử văn hóa với nhau, nhưng đã hình thành những cộng đồng xã hội mang bản sắc độc lập, là những nét độc đáo so với miền Bắc và miền Trung. Họ là những người có nguồn gốc xã hội khác nhau. Tuy vậy, họ đều có nguồn gốc văn hóa Việt truyền thống và giàu bản sắc. Khi vào vùng đất mới, hành trang văn hóa của họ khá phong phú, họ mang theo nhiều truyền thống phong tục tập quán ở miền Bắc, miền Trung. Nhưng dần dần trong quá trình thích nghi với môi trường mới, họ đã trút bỏ không ít những ràng buộc của thể chế cũ cũng như tâm lý, nếp sống cũ ở miền Bắc, miền Trung. đặc biệt ở vùng đất mới, người dân Nam bộ phải đấu tranh gian khổ để chống chọi với thiên nhiên, thú dữ, bệnh tật để sinh tồn. Trước những hiểm nguy và thách thức, tính mạo hiểm, đầu óc sáng tạo được phát triển. Tuy nhiên, thiên nhiên ở Nam bộ rất phong phú, khi được khai thác lại tỏ ra rất hào hiệp, lại có khí hậu điều hòa nên đời sống vật chất của người dân không gặp khó khăn. Họ vốn đoàn kết để vượt qua thử thách hiểm nguy, đến khi có cuộc sống vật chất dễ chịu họ sống chan hòa cởi mở với nhau, tất cả những điều đó tạo ra tính cách rất đặc trưng của dân Nam bộ: khảng khái, nghĩa khí nhưng rất phóng khoáng, hào hiệp; đối với kẻ thù thì dũng cảm, kiên quyết; đối với anh em bạn bè thì chân thành cởi mở, trọng nghĩa khinh tài. Trịnh Hoài Đức đã nhận xét về Gia Định cũng là nhận xét chung về Nam bộ. Gia Định đất rộng, thực vật nhiều, không lo bị đói rét, cho nên dân ít phải dành dụm sĩ khí hiên ngang, con người chuộng nghĩa tiết [19, tr 190]. ở Nam bộ với tính mở của địa hình, của thiết chế và cá tính của con người với đầu óc thông thoáng, sẵn sàng ở tư thế giao lưu, tiếp thu, rồi hội nhập với cái mới. Chính vì tính cách ấy, khi tiếp xúc với cái mới người Nam bộ dễ dàng có thái độ bao dung, chấp nhận, rồi tích cực ủng hộ. Do vậy sự kết dính giữa các tộc người cùng với tính cách văn hóa và trình độ của những người lưu tán đã là mảnh đất màu mỡ cho sự ra đời và nuôi dưỡng nhiều thứ tôn giáo, trong đó có đạo Cao Đài. 1.1.1.2. Hoàn cảnh kinh tế, chính trị, xã hội Với chính sách khai thác thuộc địa của Pháp, chính quyền thực dân Pháp đã coi Nam bộ là bộ phận đất đai của nước Pháp, họ đặt bộ máy cai trị trực tiếp, khác với Trung và Bắc bộ Việt Nam. Ngay sau khi chiếm được mảnh đất đầu tiên ở Nam bộ, thực dân Pháp đẩy mạnh hơn bao giờ hết cuộc khai thác thuộc địa với một loạt chính sách vơ vét bóc lột về kinh tế, áp bức thống trị về chính trị, nô dịch đồng hóa về văn hóa. Tình hình ấy đã đưa cuộc đấu tranh của các tầng lớp nhân dân, nhất là nông dân ở Nam bộ chống thực dân Pháp vào giai đoạn quyết liệt. Tuy nhiên, do hạn chế của giai cấp mình, nông dân không thể tự giải phóng được. Lúc đó lại chưa có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, một chính đảng của giai cấp vô sản. Do vậy, cuộc đấu tranh của nhân dân lần lượt bị thực dân Pháp dìm trong bể máu. Sự bế tắc trong cuộc sống, sự thất bại trong cuộc đấu tranh đã làm cho một bộ phận nhân dân Nam bộ mất niềm tin, nên càng thúc đẩy họ tìm đến với tôn giáo. Những mong sự an ủi, chở che, do đạo Cao Đài khi mới ra đời ít nhiều mang tính phản kháng xã hội đương thời, với tư tưởng muốn phục hồi lại chế độ quân chủ, thông qua tư tưởng tam giáo, thích hợp với truyền thống yêu nước mặn mà của những người dân vùng đất mới. Một vấn đề tư tưởng quan trọng dẫn đến sự ra đời và phát triển của đạo Cao Đài là sự khủng hoảng, suy thoái của các tôn giáo, đạo lý đương thời. Khi chưa có đạo Cao Đài thì quần chúng nhân dân theo đạo Phật, đạo Nho, đạo Lão và một số ít theo đạo Công giáo. Nhưng những tôn giáo này đã dần dần mất uy tín, khủng hoảng thậm chí chưa đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của một bộ phận quần chúng nhân dân. Trước hết là Phật giáo, với Phật giáo tiểu thừa tại chỗ của người Khơme với những quan niệm hạn hẹp về sự giải thoát và cách thức tu hành chỉ giải thoát cho chính người đi tu với phương châm tự độ, tự tha tỏ ra không thích hợp với hoàn cảnh sống và phong tục tập quán của cư dân Nam bộ, nhất là tinh thần liên kết của những người dân khai khẩn miền đất mới. Phật giáo đại thừa bị suy vi từ mấy thế kỷ trước, nay bị chia rẻ theo nhiều tông phái, nhất là sự xâm nhập các yếu tố mê tín dị đoan của đạo Lão thần tiên. Suy thoái đến mức nhiều người ca thán, đến nỗi một số phật tử rời chùa, bỏ tu, nêu vấn đề chấn hưng. Đạo Nho là một học thuyết chính trị đạo đức có yếu tố tôn giáo, luôn bảo vệ quyền lợi và trật tự phong kiến, ngăn trở sự vận động của xã hội đương thời, một số giáo lý đã bị phê phán nên khó đi vào quần chúng đông đảo. Mặc dù đạo Nho vẫn còn là căn bản cho đạo đức gia đình trong những thập niên 1920, 1930. đạo Lão thì gắn liền với các yếu tố mê tín dị đoan, phù thủy bùa chú đưa con người đến chỗ xuất thế mà quên đi hiện tại. Đạo Công giáo, lúc bấy giờ xét về mặt chính trị, trước con mắt của người dân Nam bộ gắn liền với cuộc xâm lược của Pháp, chính quyền Pháp và nó cũng gắn liền với sự mất nước. Mặt khác, xét về mặt tư tưởng với chủ trương độc tôn, phủ nhận sạch trơn các văn hóa tín ngưỡng truyền thống nên người dân Nam bộ không ưa, nếu không nói là khinh ghét, cho nên khó đi vào người nông dân Nam bộ vốn sống cởi mở và tự do. Đạo thờ tổ tiên trong đó có đạo ông bà, tuy gần gũi nhưng chưa đủ thỏa mãn tâm linh tôn giáo Trong khi người dân Nam bộ do đặc điểm riêng về mặt lịch sử, địa lý, dân cư nên có đời sống tâm linh phong phú, có nhu cầu sinh hoạt tôn giáo rất cao. Đặc biệt, đầu thế kỷ XX do bị bế tắc trong cuộc sống, họ lại càng tha thiết đến với tôn giáo hơn. Các tôn giáo đương thời lại sa sút, mất uy tín đã tạo khoảng trống về mặt văn hóa, tâm linh, tạo điều kiện cho đạo Cao Đài ra đời và phát triển. đúng như Nguyễn An Ninh đã viết: “Dân đã mê muội trong các tôn giáo mà các tôn giáo, các đạo lý của Nhà nước đều suy sụp. Làm sao không theo đạo Cao Đài được" [5, tr 204]. Sự suy thoái của các tôn giáo đương thời là điều kiện cần nhưng chưa đủ để có thể lôi cuốn được nhiều tín đồ, vì còn thiếu một yếu tố huyền bí. Yếu tố đó là tục cầu hồn, cầu tiên ở phương Đông, kết hợp với phong trào thần linh học ở phương Tây. Phong trào thần linh học xuất hiện với quan niệm con người có 2 phần: Linh hồn và thể xác, đây là một hình thức mê tín, giống như tục cầu hồn, cầu tiên đã thâm nhập vào Nam bộ nó có vẻ như là một khoa học huyền bí; vì vậy nó có khả năng đem lại cho đồng bóng và đạo giáo một sự biện hộ mới, một sức sống mới, khiến cho nhiều người hâm mộ khi gặp gỡ với sinh hoạt cầu cơ của Ngũ chi Minh đạo, đã làm dấy lên phong trào cầu cơ chấp bút gọi tắt là cơ bút được giới công chức, trí thức, tư sản, tiểu tư sản đón nhận một cách nồng nhiệt dẫn đến việc ra đời của đạo Cao Đài. Có thể nói, đạo Cao Đài ra đời ở Nam bộ những năm đầu thế kỷ XX là một hiện tượng tôn giáo xã hội tất yếu vì ở đó đã hội đủ các yếu tố về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và tư tưởng để dẫn đến sự ra đời của một tôn giáo mới: đạo Cao Đài. 1.1.1.3. Sự hình thành đạo Cao Đài Người đặt nền móng đầu tiên xây dựng lý thuyết cho đạo Cao Đài là Ngô Văn Chiêu, ông là người ham mê chuyện thần tiên và cầu cơ, xem đó là thú vui tâm linh cho riêng mình và cùng bè bạn vào những cuộc cầu hồn kiểu phương Tây: xây bàn - xuất phát từ thần linh học đã được phổ biến ở Việt Nam sau cuộc đại chiến thế giới lần thứ nhất. Nhưng không dừng lại ở sự đam mê mà ngày càng tiến những bước xa hơn, đó là sự xuất hiện hay tiếp xúc được với Cao Đài Tiên ông, đưa ra những biểu tượng thờ cúng, mơ tưởng đến cảnh bồng lai, xem đó là thế giới lý tưởng mà cuộc sống loài người phải phấn đấu vươn tới. Lúc này, những yếu tố cơ bản của một tôn giáo tuy chưa hoàn chỉnh nhưng đã phôi thai hình thành trong thực tế. Sự phát hiện này đã được nhóm Lê Văn Trung, Phạm Công Tắc, Cao Quỳnh Cư, Cao Hoài Sang tích cực hưởng ứng. Đến đêm Noel năm 1925, trong buổi cầu cơ bình thường như bao buổi khác, những người cầu đã tuyên bố Đấng thiêng liêng xuất hiện, nói rõ danh tánh là Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ tát ma-ha-tát và đã giao cho họ lập một tôn giáo mới ở phía Nam lấy tên là Cao Đài Đại đạo Tam kỳ phổ độ, gọi tắt là Cao Đài [51, tr 297]. Như vậy, Ngô Văn Chiêu đã hoàn thành sứ mạng tạo dựng ra đạo Cao Đài. Tuy nhiên, đàn cơ của ông không phổ biến sâu rộng mà chỉ giới hạn trong một số người. Sau này nhờ có đàn cơ của Lê Văn Trung, Phạm Công Tắc, đạo Cao Đài mới chính thức phát triển sâu rộng, thu hút nhiều tín đồ là các công chức, trí thức, nghiệp chủ, điền chủ có cả một số chức sắc và tín đồ của Ngũ Chi Minh đạo tham gia, làm cho số lượng tín đồ phát triển rất nhanh trong một thời gian ngắn. Nắm được tâm lý tín ngưỡng của quần chúng nông dân Nam bộ và cũng để công khai hóa nhu cầu tâm linh của tín đồ Cao Đài, ngày 27-10-1926, ông Lê Văn Trung thay mặt 28 người sáng lập đã làm đơn và gởi tờ khai đạo lên thống đốc Nam kỳ xin phép cho đạo Cao Đài hoạt động. Giữa tháng 11-1926, không đợi thống đốc Nam kỳ đồng ý hay không, những chức sắc lãnh đạo Cao Đài tổ chức đại lễ tại chùa Gò Kén (Tây Ninh) chính thức cho ra đời một tôn giáo mới: đạo Cao Đài. Như vậy, đạo Cao Đài manh nha trên mảnh đất phì nhiêu của đàn cơ, với tầng lớp trí thức công chức nhỏ của chính quyền thực dân Pháp làm hạt nhân. Từ đây, đã hình thành nên một tôn giáo mới. Mỗi tôn giáo ra đời đều mang một tên gọi. Các nhà sáng lập ra đạo Cao Đài tìm thấy tên gọi của đạo này từ 2 câu thơ trong đạo Minh sư của người Hoa: “Cao như Bắc khuyết nhân chiêm ngưỡng, Đài tại Nam phương đạo thống truyền, ghép 2 chữ đầu của 2 câu thơ nên thành Cao Đài, với tên gọi đầy đủ: Đại đạo Tam kỳ phổ độ. Gọi Đại đạo Tam kỳ phổ độ, theo Thái Thơ Thanh trong sách Đại đạo Vấn đáp căn nguyên đã viết: Phàm các tôn giáo lớn trên thế giới đều hay đều tốt cả; những nhà sáng lập các tôn giáo đều là các bậc cao thượng trên đời, từ bi bác ái cả. Mục đích của đạo Cao Đài Tam kỳ phổ độ chúng tôi mong kết hợp hết thảy các tôn giáo trên thế giới mà khảo cứu đi, đến chỗ truy tầm nguyên thủy những điều cao thâm tinh khiết và họ còn giải thích từ khi có loài người đến khi có đạo Cao Đài ra đời, thượng đế đã 2 lần cứu rỗi (phổ độ) chúng sinh. Lần thứ nhất (nhất kỳ phổ độ) gọi là hội tý thượng nguyên gồm: Thái thượng đạo tổ-tiền thân của đạo Lão, Phục Hy - tiền thân của đạo Nho; Nhiên đăng Phật tổ - tiền thân của đạo Phật. Lần thứ hai, (Nhị kỳ phổ độ) gọi là (Hội sửu Trung nguyên) gồm Thích ca Mâu Ni - lập đạo Phật, Thái thượng Lão quân lập đạo Tiên, Khổng tử lập đạo Nho, Chúa Giêsu Kitô lập đạo Thánh. Đạo Cao Đài cho rằng 2 lần cứu rỗi này thượng đế thấy điều kiện nơi phàm trần gặp khó khăn, năm châu sống lẻ loi nên đã cho lập ra nhiều tôn giáo, mỗi tôn giáo phù hợp với phong tục tập quán từng vùng, từng quốc gia, trong những thời gian khác nhau. Đến nay, điều kiện đi lại dễ dàng, “Năm châu chung chỗ, bốn phương chung nhà” hơn nữa vì tồn tại nhiều tôn giáo riêng lẽ đã sản sinh ra mâu thuẫn xung đột giữa tôn giáo này với tôn giáo khác, nên thượng đế phải lập ra một tôn giáo mới chung cho mọi người: đạo Cao Đài. Giáo lý của đạo Cao Đài không có hệ thống các tín điều có chiều sâu dựa trên những cơ sở triết học, thần học như những tôn giáo khác mà chỉ là sự vay mượn, sự kết hợp các giáo lý của các tôn giáo đã có từ cổ chí kim, từ đông sang tây. Giáo lý đạo Cao Đài đặc biệt quan tâm và đề cao tính thiêng liêng huyền diệu của cơ bút, coi nó là linh hồn của đạo. Nội dung của Giáo lý được đề cập trong các sách: Đại thừa chân giáo, Ngọc đế chân truyền, Pháp chánh truyền, Thánh ngôn hợp tuyển. Đạo Cao Đài có chủ trương quy nguyên tam giáo và có ý đồ hiệp nhất ngũ chi, thống nhất 5 ngành đạo: Nhân đạo, Thần đạo, Thánh đạo, Tiên đạo và Phật đạo. Quy nguyên tam giáo có nghĩa là hợp nhất 3 tôn giáo lớn ở phương Đông: Phật giáo, Lão giáo và Nho giáo với 3 tư tưởng: từ bi (Phật), bác ái (Lão) và công bằng (Nho). Trung tâm giáo lý của đạo Cao Đài là sự thể hiện của các tư tưởng lớn đó. Trong ý thức những người sáng lập đạo Cao Đài muốn dung chứa hết thảy các tôn giáo có mặt ở Việt Nam và làm cho giáo lý của nó mang tính dung hợp, hòa trộn các tôn giáo có trước, góp nhặt những yếu tố cần thiết và tùy theo giáo phái của mình mà có thể nghiêng về phần phổ độ hoặc tự rèn luyện thêm cho mình. Nhưng sự góp nhặt đó đôi khi có không ít điều diễn đạt không đúng giáo lý của các tôn giáo được thâu góp, do sự hạn chế vốn tri thức đương thời của những người sáng lập. Giáo lý Cao Đài có nhiều chỗ nôm na, lại có nhiều chỗ tối nghĩa, mâu thuẫn niềm tin vào đạo của các tín đồ có khi lại được củng cố ở những thánh ngôn và thường họ không hiểu [47, tr 158]. Với tính chất dung hợp đến mức phức tạp trong giáo lý của đạo Cao Đài, rõ ràng để hiểu được bản chất của nó đòi hỏi phải nắm vững về giáo lý của nhiều tôn giáo khác mà tín đồ Cao Đài, một số chức sắc cũng không hiểu hết và không quan tâm mặc dù giáo lý của họ chẳng có dung lượng bao nhiêu. Họ quan tâm nhiều ở sinh hoạt tôn giáo, đó là sinh hoạt cộng đồng. Trong sinh hoạt cộng đồng, tín đồ Cao Đài hành đạo và xử thế theo những luật lệ, lễ nghi được quy định trong giáo lý như: thực hiện ngũ giới cấm, tứ đại điều quy, luật lệ lễ nghi của đạo Cao Đài được hình thành vừa chịu sự ảnh hưởng của luật lệ, lễ nghi tam giáo vừa chịu ảnh hưởng của phong tục tập quán văn hóa truyền thống Nam bộ, được thể hiện trong các sách: thánh ngôn hợp tuyển, pháp chánh truyền, tân luật. Lễ nghi của đạo Cao Đài rất rườm rà, cầu kỳ bởi lễ nghi đó phải phản ánh tinh thần tổng hợp các tôn giáo thông qua lễ phẩm, lễ sĩ, lễ phục; vì vậy, các sinh hoạt lễ nghi của đạo Cao Đài rất gần gủi và phù hợp với trình độ nhận thức với hoàn cảnh kinh tế - xã hội của số đông nông dân Nam bộ và hơn thế nữa nhiều luật lệ, lễ nghi đã ăn sâu vào cuộc sống, trở thành phong tục tập quán, lối sống của đông đảo quần chúng tín đồ [16, tr 193]. Tổ chức giáo hội đạo Cao Đài được phỏng theo mô hình thể chế nhà nước chính trị quân chủ lập hiến. Mỗi hệ phái của đạo Cao Đài đều có tổ chức giáo hội riêng. Đa số những người sáng lập, lãnh đạo Cao Đài là tư sản, tiểu tư sản, địa chủ, công chức của Pháp nên họ khá am hiểu các thể chế chính trị trên thế giới và cho rằng chế độ quân chủ lập hiến (kiểu Nhật Bản) là hình thức chính quyền tốt nhất. Và theo họ ở Việt Nam, với hình thức quân chủ lập hiến sẽ vừa trung thành với truyền thống, vừa thích nghi với tinh thần dân chủ của thời đại mới. Do đó, khi thiết kế tổ chức giáo hội, họ đã vừa dựa theo khuôn của bộ máy nhà nước Nhật, vừa theo mô hình của Vaticăng, nhưng nhiều chỗ bổ sung rườm rà, quan liêu hơn [51, tr 325]. Chức sắc đạo Cao Đài khá đông với các cấp bậc khác nhau, phỏng theo hàng giáo phẩm của đạo công giáo, nhưng được thay thế bằng những từ Hán - Việt cầu kỳ như là để tăng thêm vẻ huyền bí. Thực chất đó là một thứ nhà nước trong một nhà nước hay một bộ máy nhà nước trá hình. Chính việc xây dựng bộ máy tổ chức có hệ thống và chặt chẽ một mặt đã làm tăng sức mạnh của đạo Cao Đài, mặt khác đó cũng là điều kiện cho mọi thứ cơ hội nảy sinh trong đó có bọn cơ hội chính trị đội lốt tôn giáo đã từng gây khó khăn, phức tạp cho Nhà nước ta ở một số thời điểm nhất định. 1.1.1.4. Sự phân phái của đạo Cao Đài Khi mới ra đời, đạo Cao Đài là một tổ chức thống nhất với cơ quan đầu não là Tòa Thánh Tây Ninh, đạo đã nỗ lực truyền giáo mở rộng lực lượng, thu hút tín đồ và thật sự đã phát triển rất nhanh ở Nam Bộ. Điều đó đã làm cho Cao Đài trở thành một tôn giáo thực thụ. Nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, nội bộ bắt đầu rạn nứt và có xu hướng lạc giáo. Khi đạo Cao Đài phát triển mạnh mẽ và có tiếng vang trong nước thì sự chia rẽ càng mạnh. Gần như là quy luật, các tôn giáo khi phát triển đến một mức độ nhất định đều có sự phân hóa. Nếu như các tôn giáo khác phân hóa do sự bất đồng về quan điểm giáo thuyết, thần học thì đạo Cao Đài phân hóa chủ yếu do những mâu thuẫn giữa cá nhân các chức sắc. Có thể ở mỗi người do chỗ đứng và các cách nhìn nhận nên việc tiếp nhận chân đạo có những điểm không đồng nhất [21, tr 18], có thể vì động cơ cá nhân, vì phải chiều theo những thế lực chính trị đứng đằng sau hoặc khác nhau về cách hành đạo [47, tr 67]. Mặc dù đã có những dấu hiệu rạn rứt trong nội bộ, nhưng phải đến năm 1934 mới chính thức chia rẽ thành nhiều chi phái bằng việc 2 ông Nguyễn Ngọc Tương và Lê Bá Trang - 2 chức sắc cao cấp của đạo vì bất đồng với 2 ông Lê Văn Trung và Phạm Công Tắc đã thâu tóm quyền hành trong tay làm đạo giảm uy tín. Lúc đó các chi phái lần lượt ra đời. Trước tiên, ngài Ngô Văn Chiêu từ chối phẩm vị Giáo tông mà chọn phần ẩn tu, sau là chi phái Chiếu Minh, kế tiếp là chi phái Minh Chơn lý, Minh Chơn đạo, Tiên Thiên, cuối cùng 12 chi phái ra đời trong đó có Cao Đài Ban Chỉnh đạo do 2 Ngài Quyền Thượng và Ngọc đầu sư Thượng Tương Thanh (Nguyễn Ngọc Tương) và Ngọc Trang Thanh (Lê Bá Trang) dẫn đạo. Nếu trước đây ở Tòa Thánh Tây Ninh, Hội Vạn Linh đã chọn quyền đầu sư Thượng Tương Thanh cầm giềng mối đạo thì thời chỉnh đạo ở Bến Tre cũng cử ông cầm giềng mối đạo, giữ chức giáo tông của một giáo hội mới tại Bến Tre với tên gọi Đại đạo tam kỳ phổ độ - Hội thánh dưới quyền ủng hộ của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương. Sau này hình thành tên gọi chính thức: Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Sự chia rẽ đạo Cao Đài ra thành các chi phái, thậm chí trong nội bộ của từng chi phái cũng có sự chia rẽ cũng là điều dể hiểu, bởi lẽ giáo lý thì mơ hồ, chưa được triển khai đầy đủ, nhiều chỗ lỏng lẽo thậm chí mâu thuẫn, thêm bớt dễ dàng. Lại thêm đạo ban đầu phát triển quá nhanh, tín đồ cũng do nhu cầu bức bách mà theo. Tham vọng của những người cầm đầu lúc bấy giờ hầu hết là những người trí thức, công chức của chính quyền đương thời do bị thất sủng, chèn ép nên khi tham gia thành lập đạo, một số muốn lấy đạo tạo đời, muốn trở thành lãnh tụ cho nên việc mâu thuẫn, lật đổ nhau là một hệ lụy tất yếu. Vì vậy, việc ra đời Cao Đài Ban Chỉnh đạo được xem như một bước ngoặc tất yếu. Nhìn chung, đạo Cao Đài ra đời trong bối cảnh lịch sử nhất định và phát triển mạnh mẽ trong cộng đồng cư dân Nam bộ dưới chiêu bài hòa bình, tự do, dân chủ (tuy không phải phe phái nào cũng thật sự theo đuổi mục đích này). Cơ sở của đạo Cao Đài là người nông dân yêu nước, trong khi hạt nhân lãnh đạo lại là những trí thức công chức, do Pháp đào tạo và làm việc cho Pháp, cho nên định hướng của từng chi phái chịu sự ảnh hưởng khá mạnh tinh thần yêu nước hay mưu cầu danh lợi cá nhân của hạt nhân lãnh đạo. Về mặt tín đồ mà nói, thì mong muốn đoàn kết, độc lập, tự do, hạnh phúc vẫn là tư tưởng chủ đạo. Nhưng trong quá trình tồn tại do nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân mâu thuẫn giữa các chức sắc trong đạo là cơ bản, cùng với nguyên nhân chính trị đã gây chia rẽ nội bộ và xuất hiện nhiều phe phái. 1.1.2. Sự ra đời và phát triển của đạo Cao Đài Ban Chỉnh 1.1.2.1. Vài nét về vùng đất Bến Tre và đặc điểm tín ngưỡng của người dân Theo các tư liệu, tài liệu về sự hình thành cư dân Bến Tre, vào đầu thế kỷ XVII Bến Tre còn là vùng đất hoang vu chưa được khai phá, khắp nơi là rừng rậm, đầm lầy và thú dữ, đã có cư dân sinh sống nhưng còn rãi rác. Năm 1732, khi Chúa Ninh Vương Nguyễn Phúc Trú ra lệnh lập thêm Châu Định Viễn, dựng dinh Long Hồ, sở, lỵ đặt tại thôn An Bình Đông, huyện Kiến Đăng, thì phần địa lý hành chánh Bến Tre chưa xuất hiện trên bản đồ. Đến năm 1757, vùng đất Bến Tre ngày nay mới được sáp nhập vào dinh Long Hồ, Phủ Gia Định. Ngày 01-01-1900 Bến Tre chính thức trở thành một tỉnh và Nghị định số 252/NB-51 của Uỷ ban kháng chiến hành chánh Nam bộ đã chia Nam Bộ thành 2 phân liên khu: Phân liên khu miền Đông gồm 5 tỉnh, phân liên khu miền Tây gồm 6 tỉnh. Bến Tre thuộc về phân liên khu miền Tây [11, tr 25 - 30]. Từ khi vùng hoang vu trở thành nơi cư trú của con người cho đến nay, ở Bến Tre có 3 dân tộc cùng sống gắn bó bên nhau, đó là người Việt, Khơme, Hoa (có một số ít người Chăm). Những lưu dân người Việt đến Bến Tre hầu hết là những người từ các tỉnh miền Trung (Thuận Quảng) họ gồm nhiều thành phần khác nhau, số người này có thể đi bằng đường bộ và đường biển theo cửa Tiểu, cửa Đại, cửa Ba Lai, cửa Hàm Luông đến định cư ở vùng đất cao, đất tốt dọc theo các con sông lớn. Người Hoa thuộc nhóm Dương Ngạn Địch, Trần Thường Xuyên cũng đến đây, họ cùng người Việt đến sống với người Khơme là những cư dân định cư tại chỗ đã làm cho vùng đất Bến Tre ngày thêm đông người. Chính vì vậy, năm 1759 Chúa Nguyễn đã ban bố lệnh lập làng ở đây. Quá trình hình thành vùng đất Bến Tre ngày nay là một quá trình khai phá của nhiều lớp cư dân, nhiều tộc người cộng cư. Chính điều ấy đã để lại dấu ấn sâu sắc trong quá trình tồn tại, phát triển của tín ngưỡng dân gian là một tín ngưỡng khá phồn tạp. Trước hết, đó là những tín ngưỡng của cộng đồng làng xã, biểu hiện là sự thờ cúng ở đình làng. Đình làng ở đây thờ Thành Hoàng bổn cảnh là những người có công khai phá lập làng hoặc có công trạng với làng, có sắc phong của triều đình hoặc không có. Ngoài việc thờ Thành Hoàng bổn cảnh còn thờ Thần Nông, Thổ Địa, Thổ Công và các thần Nữ như Tứ vị Đại Càn thánh vương, bà Chúa Xứ, bà Ngũ Hành rồi các thần tự nhiên như thần Hổ, thần Sông. Có thể nói, đình làng ở Bến Tre là nơi tập hợp thần linh từ nhiều nguồn gốc khác nhau được tạo ra từ 2 nguồn: do nhà nước thế tục dội xuống và do người dân đưa vào thờ phụng. Đối với nông dân làm nghề nông ở Bến Tre nói riêng ở Nam bộ nói chung, lễ cúng đình hàng năm được phản ánh đầy đủ nhất là lễ Kỳ Yên. Lễ Kỳ Yên là lễ hội lớn nhất của làng quê. Với ý nghĩa cầu mong sự bình yên cho cá thể và cho cộng đồng. Đây là sinh hoạt cộng đồng, là nét độc đáo của người dân Nam bộ. Đặc biệt ở Bến Tre, tín ngưỡng phổ biến nhất của cư dân làm nghề biển là tục thờ cá Voi, thường được gọi là Cá Ông. Đây là một tín ngưỡng dân gian hình thành trong quá trình tiếp biến văn hóa Việt Chăm diễn ra từ đèo Ngang trở vào. Việc thờ Cá Ông được quan niệm như là một cách đền ơn đáp nghĩa theo luật nhân quả của đạo Phật, coi Cá Ông như thần hộ mệnh giữa biển khơi đầy sóng gió. ở Bến Tre, sự vận hành và phát triển của tín ngưỡng dân gian mang tính chất hòa trộn ấy lại diễn ra trong ảnh hưởng chi phối không chỉ của tam giáo Nho, Phật, Lão, mà còn chịu ảnh hưởng của đạo Hồi, đạo Thiên Chúa. Như vậy, do những điều kiện lịch sử phát triển và cấu trúc dân cư đa chủng, tín ngưỡng ở Nam bộ nói chung cũng như ở Bến Tre nói riêng khá hồn tạp, có cả tín ngưỡng trong gia đình và tín ngưỡng trong cộng đồng. Đây là một trong những mảnh đất phì nhiêu cho sự ra đời và tồn tại của một tôn giáo mới đó là Cao Đài Ban Chỉnh đạo. 1.1.2.2. Vài nét về Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương Thông thường bất kỳ một tôn giáo nào ra đời cũng do một hay nhiều nhóm người sáng lập trên cơ sở hiện thực xã hội và đức tin của quần chúng. Đạo Cao Đài Ban Chỉnh cũng vậy, là một chi phái được tách ra từ Cao Đài Tây Ninh chi phái gốc, từ sự mâu thuẫn nội bộ và đường hướng hành đạo của các chức sắc đứng đầu đạo Cao Đài. ông Nguyễn Ngọc Tương là một trong 2 người đã rời Cao Đài Tây Ninh về Bến Tre hình thành một chi phái mới - Cao Đài Ban Chỉnh đạo. ông Nguyễn Ngọc Tương sinh ngày 26 tháng 5 năm Tân Tỵ, nhằm ngày 22-6- 1881 tại làng An Hội, tổng Bảo Hựu, tỉnh Bến Tre nay là Thị xã Bến Tre. Năm 1902 ông lập gia đình với bà Trương Thị Tài, sau 4 năm bà mất, để lại 2 con thơ. Để ổn định gia đình ông tái hôn với bà Bùi Thị Giàu, sinh được 3 người con trai (Nguyễn Ngọc Kỷ, Nguyễn Ngọc Bích, Nguyễn Ngọc Nhựt) và 2 người con gái (Nguyễn Thị Yến, Nguyễn Thị Nguyệt). Những người con của ông hầu hết đều đỗ đạt cao và có cuộc đời gắn bó với nền đạo. Hai người con đã từ bỏ giàu sang sung sướng, từ Pháp trở về, vào bưng biền tham gia kháng chiến, Nguyễn Ngọc Bích tham gia kháng chiến, bị địch bắt và trục xuất khỏi Việt Nam khi là Khu bộ phó Khu 9. Tiếp bước người anh, kỹ sư Nguyễn Ngọc Nhựt, được giao trọng trách ủy viên Uỷ ban kháng chiến hành chánh Nam bộ, đã bị địch bắt, dùng mọi thủ đoạn mua chuộc, tra tấn dã man và mất năm mới 32 tuổi. ở đây có thể khẳng định rằng, ngoài lòng yêu nước của bản thân họ còn có sự chi phối chính từ Đức Giáo Tông, một tư tưởng lớn vì đạo, vì nước đã truyền cho 2 người con của ông một tinh thần bất khuất, không đầu hàng, mang quốc hồn của dân tộc để rửa nhục mất nước, dù 2 con của ông được đào tạo từ nước Pháp. Riêng cô Nguyễn Thị Nguyệt đã xuất gia tu hành từ lúc thiếu thời nay là vị chức sắc trọng yếu trong đạo. ông sớm mồ côi cha, thuở nhỏ được nội nuôi, cho học chữ Nho và chữ quốc ngữ tại quê nhà, sau đó ông thi đậu vào trường trung học Mỹ Tho; năm 19 tuổi ông lên Sài Gòn học ở trường Chasseloup Laubat; 21 tuổi ông thi đậu bằng thành chung rồi thi đậu vào ngành Thư ký Thượng Thơ, được bổ nhiệm vào làm việc ở Sài Gòn. Một năm sau ông về làm việc ở Bến Tre suốt 17 năm, trong thời gian này ông sẵn sàng chấp nhận những điều bất lợi chốn quan trường, ông chủ trương lập ra 2 hội đó là Hội buôn An Nam và Hội khuyến học để bảo vệ quyền lợi kinh tế cho người Việt và mở mang dân trí. Việc làm này đã được sự đồng tình ủng hộ của các tầng lớp nhân dân trong tỉnh. ông không ngần ngại đến thăm viếng, chăm sóc Nguyễn Quyền một chí sĩ yêu nước tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục bị Pháp đày biệt xứ về Bến Tre. Năm 38 tuổi ông thi đậu Tri huyện, được bổ nhiệm quận trưởng Cần Thơ, Hòn Chông, Cần Giuộc, Xuyên Mộc, làm việc ở đâu ông cũng dốc hết lòng vì dân, làm cho người dân sở tại vô cùng mến mộ. Trong thời gian làm quận trưởng quận Cần Giuộc, ông đã gia nhập đạo Cao Đài; đến năm 1931 ông đã từ bỏ danh vọng chốn quan trường, gác bỏ chuyện gia đình, tình cảm riêng tư, dành cả phần đời còn lại cho đạo, dìu dắt nhân sanh đi theo con đường chính đạo. Có thể nói Nguyễn Ngọc Tương là một công chức cao cấp của Pháp nhưng ông thuộc số người tha thiết với tinh thần dân tộc. Tinh thần này đi suốt cùng ông, sau này có ảnh hưởng rất lớn khi ông được giao chức Giáo Tông, đứng đầu Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Vì niềm tin của hàng triệu tín đồ Cao Đài vào nền chính đạo, nhằm đưa con người đến đại đồng tuyệt khổ, là người có chức sắc trong Đại đạo Tam Kỳ Phổ độ, ông không thể làm ngơ trước những lỗi lầm của những môn đệ của Thầy. Cho dù ngay từ buổi đầu gia nhập đạo, ông đã đặt trọn lòng tín ngưỡng và đóng góp rất nhiều công quả cho đạo, cũng vì sự chia rẻ của những bậc chức sắc cao cấp của đạo Cao Đài, Nguyễn Ngọc Tương đã quay về mảnh đất quê hương làng An Hội - Bến Tre, nơi chôn nhau cắt rốn và cũng là nơi ông trải qua cuộc đời công chức 17 năm, cùng Lê Bá Trang lập Ban Chỉnh đạo. Có lẽ vì hoang mang, chán nản trước sự chia rẽ của nội bộ Toà Thánh Tây Ninh, vì nền tảng giáo lý tiến bộ của Cao Đài Ban Chỉnh mà ông Nguyễn Ngọc Tương đã thu phục nhân tâm của đông đảo quần chúng tín đồ, giữa lúc họ đang tìm một lối thoát về tinh thần trong một xã hội nhiễu nhương. Với sự nỗ lực của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương, sự đoàn kết của các chức sắc, tín đồ, chỉ trong một thời gian ngắn, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã tập hợp được 96 trên 135 thánh thất, thu phục hơn một nửa số tín đồ ở Nam kỳ và đường hướng hành đạo theo sự ủy thác của Đức Chí Tôn. ông Nguyễn Ngọc Tương giữ giềng mối đạo với chức Giáo Tông cho đến khi qua đời năm 1951. Sau khi qua đời, để tôn vinh ông, Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo chủ trương để chức Giáo Tông vô vi (thiêng liêng) và thay quyền Giáo Tông là tập thể các chức sắc. 1.1.2.3. Sự ra đời của đạo Cao Đài Ban Chỉnh Chấn chỉnh nền đạo đi theo con đường chính đạo do Đức Chí Tôn sáng lập. Hai ông Quyền đầu sư Thượng Tương Thanh (Nguyễn Ngọc Tương) đã cùng Quyền Ngọc đầu sư Ngọc Trang Thanh (Lê Bá Trang) mở đại hội khai sinh Ban Chỉnh đạo vào ngày 14 tháng 10 An Nam năm Giáp Tuất (ngày 20 tháng 11 năm 1934) với tên gọi Đại đạo Tam Kỳ Phổ độ - Hội thánh dưới quyền ủng hộ của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương. Sau này hình thành tên gọi chính thức: Hội Thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Đến mùa Xuân năm 1935, tại Hội Vạn Linh - một ngày Hội trọng đại của Cao Đài đã triệu tập đầy đủ các chức sắc và tín đồ, thống nhất tín nhiệm ông Nguyễn Ngọc Tương giữ chức Giáo Tông, là người giữ địa vị cầm giềng mối đạo Cao Đài Ban Chỉnh với số phiếu gần như tuyệt đối. Tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động, ông Nguyễn Ngọc Kỷ - con trai Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương, Nghị sỹ chế độ Sài Gòn thúc đẩy việc xin tư cách Pháp nhân cho Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Ngày 28 tháng 5 năm 1970, Tổng trưởng Bộ Nội vụ Việt Nam cộng hòa Trần Thiện Khiêm đã ký Nghị định số 378/BNV/KS/14 chấp thuận điều lệ và sự hoạt động của Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo theo qui chế hiệp hội (Hội thánh Cao Đài Tây Ninh được chính quyền Sài Gòn công nhận hoạt động theo qui chế giáo hội). Tuy nhiên, khi có tư cách pháp nhân thì Hội thánh này lại phân rẽ, hình thành 2 khối, quen gọi là Ban Chỉnh đạo Bến Tre và Ban Chỉnh đạo Đô thành. Đạo Cao Đài Ban Chỉnh, là hệ phái lớn thứ 2 sau Cao Đài Tây Ninh, khi mới hình thành, đạo này đã có một lực lượng khá đông đảo, chiếm 2/3 tổng số tín đồ, chức sắc, nơi thờ tự của đạo Cao Đài. Nhưng về sau, một mặt do Cao Đài Tây Ninh đã vận động lại được lực lượng, mặt khác từ giữa những năm 1970 trở đi, Cao Đài Ban Chỉnh rơi vào mâu thuẫn nội bộ nên đã hạn chế sự phát triển tín đồ. Ngày 8-8-1997 Ban Tôn giáo Chính Phủ ban hành Quyết định số 26 công nhận tư cách pháp nhân, tổ chức Giáo Hội, Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Hiện nay, Cao Đài Ban Chỉnh đạo có 930.000 tín đồ, 271 chức sắc. Một số tỉnh tập trung đông tín đồ như Bến Tre, Long An, Trà Vinh, thành phố Hồ Chí Minh, Tiền Giang, Quảng Ngãi và 249 thánh thất, 8 điện thờ phật mẫu ở 26 tỉnh, thành phố chủ yếu ở phía Nam. 1.1.3. Đặc điểm của đạo Cao Đài Ban chỉnh 1.1.3.1. Đường lối hành đạo của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương Là một tôn giáo và là tín đồ của một tôn giáo đó, đòi hỏi mọi tín đồ cũng như các chức sắc trong đạo phải xác định đường lối hành đạo của mình, giữ vững đức tin và hết lòng phấn đấu vì đức tin đó. Đối với Cao Đài Ban Chỉnh cũng vậy, đức tin đó chính là đức tin nơi Thầy, nơi đạo, nơi Đức Lý Đại Tiên và các Đấng Phật-Tiên - Thánh - Thần. Trong tâm tưởng của mỗi tín đồ, thầy là đấng tối cao, là một đấng cứu thế cứu nhân loại thoát khỏi tai ương, đau khổ. Người Cao Đài phải giữ trọn đức tin nơi huyền năng tạo hóa của Đức Chí Tôn. Như vậy, muốn được cứu rỗi đòi hỏi các tín đồ phải có tinh thần vị nhân sinh, xả thân hành đạo, thực hành từ bi, bác ái tràn trề để nêu gương cho sự xây dựng cảnh hòa bình và hạnh phúc chung cho nhân loại - Nguyễn Ngọc Tương thật sự là một người như thế, ông đã vứt bỏ mọi danh vọng, quyền lợi chốn quan trường, ly gia cắt ái, phế hết việc gia đình để trọn hiến thân hành đạo để cầu phước cho nhân sinh, để tiếp ân điển mà ban pháp giải khổ, đại xá cho chúng sinh. Những tín đồ của Cao Đài đã tìm thấy con đường chung nhất để nhân loại nương theo đó mà tìm thấy hạnh phúc trong nhân sinh và cả tâm linh, đường lối hành đạo của ông không đưa con người tìm đến thế giới huyển hoặc đầy thần quyền mê tín mà phải thấy Đại đạo này là phương cách giúp con người nhận ra chân lý cuộc đời trên nền tảng tình thương đại đồng, để cùng nhau xây dựng một thế giới hòa bình, an lạc, không chia rẽ, hận thù. Chính vì vậy, tôn chỉ của Cao Đài Ban Chỉnh đạo được xác định là tam giáo quy nguyên, ngũ chi hợp nhất, thực hành chủ nghĩa thương yêu tràn trề từ người đến vật cốt để kêu gọi nhân sinh xóa bỏ mọi chia rẽ, xung đột về màu da sắc tộc, danh vọng lợi quyền. Nhân sinh đều cùng một cội, vì vậy phải sống dung hòa, thương yêu tương trợ lẫn nhau. Bởi lẽ sự thương yêu là giềng bảo sanh của càn khôn thế giới, bởi thương yêu mà vạn loại hòa bình [44, tr 19]. Có như vậy mới đi đến mục đích xây dựng xã hội thánh đức thượng nguyên đại đồng tuyệt khổ. Theo đạo Cao Đài Ban Chỉnh, để thực hiện tôn chỉ, mục đích đó, thực hiện triệt để lệnh ngưng cơ bút truyền đạo của Thầy mà thay vào đó trong hoạt động của đạo được căn cứ vào nghị quyết của 3 Hội đó là Thượng hội, Hội thánh và Hội nhân sanh. Chức sắc được bầu thông qua hình thức công cử ở Hội Vạn Linh. Đường lối hành đạo của Đức Giáo Tông cũng như của Cao Đài Ban Chỉnh đạo từ ban đầu đã xác định chỉ là đạo đức thuần túy không tham gia chính trị, đảng phái. Vì vậy, Đức Giáo Tông đã giữ vững một lập trường đạo đức thuần túy, không để Cao Đài Ban Chỉnh bị biến thành một tổ chức chính trị, nhưng thái độ đối với các đảng phái chính trị, tuyệt nhiên phải giữ một thái độ trung lập, không xu hướng. Nhưng trước một thực tế xã hội lúc bấy giờ diễn ra đầy rẫy những cảnh áp bức, bóc lột, chiến tranh chết chóc. Đối với Nguyễn Ngọc Tương, ông không thể ngồi yên nơi đại tịnh hoặc dửng dưng trước thời cuộc, ông quan niệm rằng tham gia chống chiến tranh, chống những điều phi nghĩa ủng hộ việc làm chính nghĩa, góp phần cứu chúng sinh ra khỏi chết chóc, đói khổ là điều có đạo đức. ông cũng không giấu giếm giáo lý của Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã ảnh hưởng ít nhiều những tư tưởng về Chủ nghĩa xã hội, Chủ nghĩa Mác-Lênin từ Pháp gửi về, đó là những tư tưởng “đại đồng”, “Hòa bình thế giới”, “quyền dân tộc tự quyết” cho dù ông cũng như Cao Đài Ban Chỉnh đạo tuyên bố không làm “quốc sự”. Nhưng ông cũng hãnh diện, tự hào khi thấy những đứa con thân yêu của mình cũng như những tín đồ của ông đã xả thân vì nước, vì đạo. ông Trần Đông Phong, nguyên Uỷ viên Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã nói: ngay từ khi thành lập đạo Cao Đài Ban Chỉnh, ông Nguyễn Ngọc Tương đã minh định phương hướng hành đạo theo con đường yêu nước, phụng sự nhân sinh, đã đồng hành gắn bó cùng dân tộc, đồng bào, có những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc [21, tr 34]. Phương hướng hành đạo của Cao Đài Ban Chỉnh trong giai đoạn hiện nay vẫn hoạt động theo tôn chỉ, mục đích của đại đạo tam kỳ phổ độ. Tôn chỉ của đại đạo đó là: Quy nguyên tam giáo, hiệp nhất ngũ chi để thống nhất tinh thần tín ngưỡng nhân sinh, xóa bỏ mọi thành kiến chia rẽ tôn giáo và thực hành chủ nghĩa từ bi bác ái từ người đến vật, xem tất cả chúng sinh đều là anh em ruột thịt, con chung một đấng cha trời, để dung hòa mọi mối bất đồng về vật chất, quyền lợi, màu da, sắc tộc. Mục đích của đại đạo đó là chuyển hạ nguyên tự diệt sang thượng nguyên tái tạo, xây dựng nên lạc cảnh thế giới hòa bình đại đồng tiệt khổ [12, tr 1]. 1.1.3.2. Những nét tương đồng và khác biệt của đạo Cao Đài Ban Chỉnh với Cao Đài nói chung Xét về nguồn gốc: Tất cả các chi phái của đạo Cao Đài đều được hình thành từ cơ sở phân phái của đạo Cao Đài Tây Ninh - là phái gốc. Đạo Cao Đài ra đời cũng giống như các tôn giáo lớn khác, đều bắt nguồn từ hiện thực xã hội, từ những điều kiện kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng, xã hội nhất định. Tuy nhiên, khi đạo Cao Đài có sự phân phái, chia rẽ thì mỗi một chi phái dựa vào cơ sở của một số tôn giáo mà có cách tiếp cận khác nhau, cũng như phái Chiếu Minh Tam Thanh bắt nguồn từ Ngô Văn Chiêu chỉ nhận mình là tam giáo, không động đến ngũ chi; trong khi các chi phái khác trong đó có Cao Đài Ban Chỉnh, Cao Đài Tây Ninh ngoài chủ trương quy nguyên tam giáo còn có hiệp nhất ngũ chi. Còn thành phần khởi xướng đạo Cao Đài nói chung và các chi phái khi tách ra cũng đều là những người thuộc giai cấp, tầng lớp tư sản, tiểu tư sản, điền chủ, công chức trung cao cấp đương thời của chính quyền thực dân, nửa Tây học, nửa chịu ảnh hưởng của các học vấn Đông Phương từ trước, họ cũng bị bế tắc trong sự nghiệp, trong cuộc sống, họ cũng có một tinh thần yêu nước nhưng cũng chưa thật rõ ràng. Vì vậy, ngay từ đầu đạo Cao Đài đã mang ít nhiều tính phản kháng xã hội đương thời với một tư tưởng muốn phục hồi lại chế độ quân chủ, thông qua tam giáo và những người khai sáng đạo, nhất là phái nghiêng về phổ độ (chỉ có phái Ngô Văn Chiêu nghiêng về vô vi) không thể không chịu ảnh hưởng của các ý thức đương thời - nói chung là yêu nước. Tuy vậy, cũng có sự khác nhau ngay ở thời gian ban đầu, có người có tinh thần yêu nước thật sự nhưng cũng có người thân Pháp rồi lại thân Nhật [47, tr 24]. Nhìn chung, Cao Đài Tây Ninh - Cao Đài gốc và các chi phái đều mang tính chất chính trị từ buổi đầu thành lập nhưng tính chất chính trị đó rơi vào xu hướng nào thì đó chính là điều khác biệt lẫn nhau giữa các chi phái như phái Cao Đài Tiên Thiên, Cao Đài Minh Chơn đạo, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã có những đóng góp đáng kể cho cách mạng trong sự nghiệp kháng chiến chống Pháp và kháng chiến chống Mỹ do Đảng ta lãnh đạo. Ta cũng biết, biểu hiện trước hết của đạo Cao Đài là sản phẩm của giai cấp địa chủ và tư sản. Mặc dù là một tôn giáo nhưng những người cầm đầu đã xây dựng Hội thánh có tổ chức bộ máy từ trung ương tới địa phương giống như một kiểu nhà nước quân chủ lập hiến hoàn chỉnh, họ đã lợi dụng sự bế tắt của nhân dân Nam bộ trong cuộc đấu tranh yêu nước để qui tụ lực lượng, thực hiện ý đồ giành quyền lãnh đạo chính trị trong những năm 20 của thế kỷ XX, còn tôn giáo chỉ là cái vỏ bên ngoài. Đó là Cao Đài Tây Ninh - Cao Đài gốc một thời gian đã như vậy. Về giáo lý, luật lệ, lễ nghi, cách thức hành đạo của Cao Đài Ban Chỉnh đạo và các chi phái Cao Đài khác giống như Cao Đài Tây Ninh- chi phái gốc được qui định trong một số kinh sách cơ bản như Thánh ngôn hợp tuyển, tân luật, pháp chánh truyền. Tuy nhiên, trong giáo lý, có phái nghiêng về vô vi (Cao Đài Minh Chơn Lý) chưa tán thành phổ độ, có phái nghiêng về phổ độ. Và mỗi một chi phái có cách giải thích khác nhau phần kinh sách đã được công nhận, cùng với những thêm bớt có tính địa phương về sau và sự gia cố bởi các trí thức trong đạo của từng chi phái, mỗi một chi phái chỉ chấp nhận những ấn phẩm của chi phái mình. Đối với Cao Đài Ban Chỉnh đạo, khi rời tòa thánh Tây Ninh về Bến Tre, ông Nguyễn Ngọc Tương đã cho chấn chỉnh các kinh sách làm cơ sở cho việc hành đạo, từ đó hình thành những ấn phẩm như: Thánh ngôn hợp tuyển, (quyển 1 không theo quyển 2, 3). Pháp chánh truyền, Tân luật (bản gốc) Châu tri chỉnh đạo (1934 - 1936), kinh cúng tứ thời và kinh quan hôn tang tế, đường lối hành đạo của Đức Giáo tông Nguyễn Ngọc Tương Trong việc tu hành, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã chia thành 3 bậc tu hành gọi là Phương tu tam thừa. Ba bậc này bao gồm; hạ thừa, trung thừa và thượng thừa. Trong đó bậc hạ thừa và trung thừa được xem là nền tảng căn bản để thực hiện chân truyền đạo. Bậc hạ thừa dành cho tín đồ Cao Đài, trong đó giới luật dành cho phẩm này như ngũ giới cấm, tứ đại điều quy, đạo bát chánh, thập nhị nhân duyên và cụ thể hơn hết là 5 điều khuyên chủ yếu sau sớ nhập môn. Người tín đồ được xây dựng theo mẫu người biết sống vì người hơn vì mình và tiến tới quên mình mà làm cho người. Phần hạ thừa chủ yếu tập trung cho phần nhân đạo. Cụ thể như đạo trung hiếu đối với nước với dân. Đạo làm người phải giữ sao cho trọn luật để trở thành người công dân tốt trong xã hội. Từ hạ thừa chuyển lên trung thừa là bước phát triển liền mạch. Phẩm trung thừa là phẩm trung gian giữa hạ thừa và thượng thừa, đây là cơ quan thực hiện chân truyền đạo. Việc vận dụng đường lối thiên thế đạo song hành để làm phương tu cho người đạo thông qua nhà tu trung thừa hầu tạo ra nếp sống mới, nếp sống tập thể của con cái đức Cao Đài. Người dạy người đạo luôn lấy tình thương yêu mà dìu dắt nhau hầu làm phương thức sống. Đối với người đạo trong việc tu học, người dạy phải làm để có mà ăn và tu trong tinh thần pháp, tài, lữ, địa không chỉ chú tâm dựa vào sự đóng góp của nhân sanh, việc lập nhà tu trung thừa là một sáng tạo của Cao Đài Ban Chỉnh, đây là điểm khác biệt với các chi phái khác. Con đường đi vào nhà tu trung thừa là con đường thể hiện sinh động đường lối đạo đức của người. Con đường này sẽ dẫn con người đến phương thức sống văn minh, khoa học, biết lao động. Nhà tu trung thừa còn là nơi phát huy cái thiên lương của người đạo để từ đó chuyển hóa lên bậc thượng thừa, bậc giác ngộ viên mãn. Nhà tu thượng thừa là mục đích cuối cùng của người học đạo, luyện đạo để đạt đạo. Như vậy, từ thế đạo đến thiên đạo theo phương tu tam thừa đã đúng theo thánh ý của Đức Chí Tôn và Kinh luật đạo. Cao Đài Ban Chỉnh đạo khi thành lập và hoạt động đã lập phép đạo riêng gọi là Tân Pháp gồm phép đại xá, phép giải khổ, phép tịnh luyện để hành đạo. Về mô hình tổ chức: Giáo tông Nguyễn Ngọc Tương là người duy nhất trong các phái được suy tôn lên ngôi cực phẩm của Cửu Trùng Đài là Giáo tông. Điều ấy cho thấy ông quay về, trung thành với mô hình khởi thủy, Hội thánh của ông có cấu tạo của một mô hình hoàn chỉnh. Nhưng không giống với Cao Đài Tây Ninh về ngôi vị và tên gọi các cơ quan trực thuộc Hiệp Thiên Đài. Mặt khác, Giáo hội Bến Tre đưa Hiệp Thiên Đài về đúng vị trí như Pháp Chánh truyền chỉ định, không để cho cơ quan này lấn lướt. Điều khác cơ bản là Giáo hội Bến Tre không thiên phong chức sắc mà dùng luật công cử chức sắc [47, tr 220]. Vì lường trước hậu quả của việc lạm dụng cơ bút vì động cơ cá nhân, ngay trong chương trình chỉnh đạo ông Nguyễn Ngọc Tương đã chủ trương không thực hiện cơ bút, ông nói các chi phái hiện tại nảy sinh trong thời gian khảo thí do cơ bút bình thường tạo thành và dẫn dắt tệ huynh đã nhiều lần nhắc nhở ngưng việc cơ bút là tối trọng. Có hư hư thiệt thiệt khó mà phân biệt được. Vì vậy, Thầy cấm cơ bút từ tháng 7 năm 1927 là khi Thầy đã lập xong đạo rồi giao lại cho Hội thánh Chưởng quản sắp đặt phổ thông. Bởi không tuân lời Thầy cấm nên cơ bút là sự mới lan tràn, cám dỗ, xúi giục, lập ra nhiều phái, nhiều chi, đưa ra nhiều tôn chỉ, xa tôn chỉ Đại đạo [44, tr 70]. Đến nay, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã tuyệt đối không sử dụng cơ bút truyền đạo, trong khi đó một số chi phái giữ nền cơ bút (Cao Đài Tiên Thiên), họ luôn sử dụng cơ bút không chỉ trong sinh hoạt tôn giáo mà cả trong việc giải quyết các vấn đề tổ chức cũng như các quan hệ xã hội có liên quan. Chính điều này mà trong thời gian gần đây đã gây nên không ít vấn đề phức tạp cho chính quyền sở tại. Về phương diện tôn giáo, nhìn chung đạo Cao Đài mang tính thực hành, họ đã trộn cái đời thường với cái siêu linh, muốn tìm cho quần chúng tín đồ con đường giải thoát ức chế của cuộc sống thường ngày bởi mục đích của đạo Cao Đài giải thoát con người khỏi thế giới đau khổ và con người ấy sẽ được tái tạo nơi Bồng lai tiên cảnh. Tuy nhiên, mỗi chi phái cũng có cách hành đạo khác nhau, phái Tiên Thiên, phái Chiếu minh lấy việc tu tịnh, thoát ly đời sống trần tục với những qui định rất chặt chẽ. Trong khi đó, phái Minh Lý, Minh Chơn đạo và đặc biệt là phái Cao Đài Ban Chỉnh không thiên về tu tịnh mà hành đạo theo hướng lấy đạo độ đời, vừa hoạt động tôn giáo vừa hoạt động xã hội tiến bộ. Tất cả những yếu tố nói trên tạo thành nét cơ bản khác biệt giữa Cao Đài Ban Chỉnh đạo với các chi phái Cao Đài khác. 1.2. Một số quan niệm của đạo Cao Đài Ban Chỉnh 1.2.1. Thế giới quan và nhân sinh quan của đạo Cao Đài Ban Chỉnh Đạo Cao Đài Ban Chỉnh là một chi phái của Cao Đài Tây Ninh, từ khi thành lập trải qua bao thăng trầm của lịch sử, từng chịu biết bao thử thách, trong sự va chạm với các tôn giáo khác, với Cao Đài gốc và cả với đời sống chính trị - xã hội, nhưng nó vẫn tồn tại được cho đến ngày nay. Đạo Cao Đài Ban Chỉnh tồn tại được vì nó đã trở về với Cao Đài nguyên thủy, Cao Đài gốc do Đấng Chí Tôn phán bảo. Với mục đích tối thượng là cứu khổ, giải khổ đem lại sự hy vọng cuộc sống, an lạc cho con người trong kiếp sống mai sau ở nơi Bồng lai tiên cảnh, điều đó hoàn toàn phù hợp với nhu cầu của đông đảo quần chúng khi trình độ nhận thức còn nhiều hạn chế. Hơn thế nữa, nó đã khơi dậy được những giá trị văn hóa trong con người hướng tới chân - thiện - mỹ, khơi dậy được sự khát khao của con người muốn được giải thoát trước những mâu thuẫn, bế tắt do chính con người tạo ra. Nếu xét về mặt tích cực thì Cao Đài Ban Chỉnh đạo là chỗ dựa tinh thần cho một bộ phận đông đảo quần chúng trong xã hội và nó thật sự đã bám sâu vào đời sống tâm linh của con người. - Thế giới quan: Đạo Cao Đài Ban Chỉnh đã dựa trên tinh thần quy nguyên tam giáo và hiệp nhất ngũ chi theo thánh ngôn hợp tuyển, pháp chánh truyền và tân luật. Bởi thế, nói thế giới quan của Cao Đài Ban Chỉnh đạo suy cho cùng cũng từ cơ sở thế giới quan của tam giáo (Phật giáo, Khổng giáo, Nho giáo) từ đó mà hình thành thế giới quan riêng cho chi phái của mình. Trong tài liệu thuyết đạo của Giáo tông Nguyễn Ngọc Tương, tuy là phái đối lập với phái Tây Ninh nhưng cũng cùng một ý chí với thánh ngôn hợp tuyển, năm 1926 ông đã nói: Thầy đã nói với các con rằng: khi chưa có chi trong càn khôn thế giới, thì khí hư vô sinh ra 1 Thầy, và ngôi Thầy là ngôi Thái Cực. Thầy phân thái cực ra Lưỡng Nghi, Lưỡng nghi phân Tứ tượng, Tứ tượng biến Bát quái; Bát quái biến hóa vô cùng lập ra Càn khôn thế giới. Thầy lại phân tích thầy sanh ra vạn vật, là: vật chất, thảo mộc, côn trùng, thú cầm. Loài người gọi là chúng sinh. Chi phí hữu sinh cũng bởi do chân linh Thầy mà ra. Hễ có sống ắt có thầy. Thầy là cha của sự sống. Cái sống của cả chúng sanh thầy phân phát khắp cả càn khôn thế giới, chẳng khác nào như một cành hoa trong cội, nó phải đủ thời giờ nhất định, mới nở bông mà sinh trái, đặng trồng tỉa nữa, biến hóa ra thêm [40, tr .45]. Lúc khác thì lại viết: Trời là cha chung của nhân loại và muôn loài vạn vật. Nhân loại vốn là anh em ruột thịt với nhau cùng một gốc mà sinh ra [44, tr.17]. Theo quan điểm của chủ nghĩa vô thần khoa học và triết học mác xít thì thế giới tồn tại vô tận và đa dạng, song nó lại thống nhất ở tính vật chất. Trong khi đó, quan điểm của tôn giáo nói chung và Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng đã thừa nhận có một lực lượng siêu nhiên tạo ra và điều khiển thế giới. Lực lượng mà Cao Đài Ban Chỉnh cho đó là do Đức Chí Tôn, là thầy, Thầy đã sinh ra vạn vật trong đó có cả loài người; cũng chính Đức Chí Tôn, Thầy là người đưa họ lên thế giới thứ 67, nơi tiên cảnh trở lại thời thượng nguyên nguyên sơ, đó là đối với những người đắc đạo, còn đối với những kẻ hung ác, vô đạo cũng bị Thầy dìm trong bể trầm luân. Như vậy Đức Chí Tôn là đấng sáng tạo ra muôn loài, một vai trò rất to lớn đối với sự phát sinh, tồn tại cũng như hủy diệt vạn vật trên trái đất này, là chúa tể muôn loài, vũ trụ nhưng lại rất gần gủi, dễ đi vào nhân tâm, dễ đi vào lớp người bình dân Nam bộ có khi Đức Chí Tôn tự xưng với đệ tử là Thầy, là trời không thể nhìn thấy được, vô hình, quyền năng vô đối mà người Việt coi Trời là đấng tối cao, mắt trời sẽ thấu suốt, sẽ thấy hết mọi việc trên thế giới này. Vì vậy, đạo Cao Đài nói chung, Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng đã lấy biểu tượng con mắt - mắt trời - và mắt trời được giải thích rằng chính là trời, là Thầy Thầy cũng cùng hết, ở đâu và giờ nào cũng có Trời cả. Trong Chánh tà thiệt luận năm 1930 ông Nguyễn Văn Kiết viết: Thiên nhãn chúng tôi thờ đây là mắt của Ngọc Hoàng Thượng đế, Ngài là đấng tối cao của chúa tể muôn loài, con mắt của ngài sáng như gương, soi khắp thế giới không một mảy may gì dưới phàm trần mà ngài không biết đến. Rõ ràng, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã giải thích sự hình thành thế giới theo quan điểm duy tâm trong khi quan điểm mác xít lại cho rằng không có thế giới thiên đường địa ngục, nơi cư trú của thánh thần, ma qủy nào cả. Như vậy, cùng một đối tượng phản ánh là thế giới hiện thực, nhưng khoa học và tôn giáo có cách tiếp cận và giải thích thế giới đó theo quan điểm đối lập nhau: khoa học phấn đấu phản ánh ngày càng gần, càng chính xác những gì đang tồn tại, ngược lại tôn giáo phản ánh sai lệch, méo nó, ngày càng xa rời thực tế hiện thực của đời sống con người. Sự thừa nhận lực lượng nào đó tạo ra và điều khiển thế giới là nội dung chủ yếu của thế giới quan tôn giáo nói chung của Cao Đài Ban Chỉnh đạo nói chung. - Nhân sinh quan: Quan điểm của đạo Cao Đài Ban Chỉnh giống như các chi phái Cao Đài khác cho rằng con người có 2 phần đó là phần xác và phần hồn. Phần xác tiêu dần theo thời gian, còn linh hồn là bất diệt, con người khi sống, nếu có công đức sẽ về sống sung sướng nơi Bạch Ngọc Kinh (thiên đường). Nhưng nếu có tội thì vướng trong vòng luân hồi sinh tử, vì thế đường lối hành đạo của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương yêu cầu có tinh thần vị nhân sinh, xả thân hành đạo, thực hành từ bi, bác ái, phải có công quả âm chất đầy đủ mới bảo đảm cho sự luyện hành tân pháp thành công. Cho nên cơ bút ngày 27-8- 1926 đã phán rằng: Cửa Bạch Ngọc Kinh không phải ai vô cũng đặng. Đạo Cao Đài nói chung và Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng thờ ĐấngThượng đế, Đức Chí Tôn, Ngài là chúa tể của tạo hóa, của vũ trụ muôn loài và là bản thể độc nhất sinh ra các đấng Tiên, Phật, Thánh, Thần, và tùy cơ duyên hóa độ mà biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Cõi thiêng liêng này được chia là 3 đẳng cấp: - Thượng đẳng thiêng liêng Phật, Tiên, Thánh. - Trung đẳng thiêng liêng nhân sinh - Hạ đẳng thiêng liêng ma qủy. Họ cho rằng, các vị thiêng liêng ấy đều phải trải qua kiếp làm người để giúp đời, chỉ có con người mới có thể trở nên ma qủy hay tiên phật. Nên con người chiếm một vị trí đặc biệt khi sống và lúc chết tùy duyên nghiệp mà linh hồn ở vào đẳng cấp thiêng liêng thích hợp. Mục đích của đạo Cao Đài Ban Chỉnh về phương diện nhân sinh quan là khuyên răn, giác ngộ người đời hiểu rõ lý luận nhiệm màu ấy để có phương cách sống như thế nào cho được yên vui và trở về với chân, bản, tín là điều kiện tối cần cho sự siêu thoát. Có thể nói, giáo lý, kinh sách của đạo Cao Đài Ban Chỉnh cũng như Cao Đài gốc là sự tổng hợp các triết lý duy tâm, siêu hình của khổng - Mạnh - Thích ca- Lão tử - Giê su và lý luận chính trị của thời kỳ phong kiến cổ xưa đến tư sản dân quyền Pháp, Tam dân chủ nghĩa của Trung Hoa và Quân chủ lập hiến của Nhật. Tất cả hoà trộn vào nhau để xây dựng thành lý thuyết về thế giới quan và nhân sinh quan của đạo. 1.2.2. Một số quan niệm về đạo đức của đạo Cao Đài Ban Chỉnh Đạo Cao Đài nói chung và Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng hình thành theo tôn chỉ quy nguyên tam giáo và ngũ chi hợp nhất. Trong khi đó, tam giáo Phật, Khổng, Nho đã có những yếu tố tiến bộ nhất định nhất là về mặt đạo đức. Vì vậy, Cao Đài Ban Chỉnh đã tiếp thu, sử dụng nó như một công cụ hành đạo của mình. Sức thu hút của tôn giáo nói chung và Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng đó là bên cạnh việc xây dựng niềm tin ở thế giới mai sau, đạo còn luôn nhắc nhở con người phải tu dưỡng đạo đức, phải giữ gìn đạo đức cho bền. Theo họ, chính đạo đức con người là cái thang vô ngần, bắc cho con người leo đến phẩm vị tối cao, tối trọng, là ngang bậc cùng Thầy hoặc hơn Thầy. Vì vậy đạo khuyên con người rèn luyện tâm tính, phải tu hành, phải công bình chính trực, phải sống chính danh, đúng vai của mình theo sự thống nhất của ngũ chi: “Nhân đạo”, “Thần đạo”, “Thánh đạo”, “Tiên đạo,” “Phật đạo”, để khi hồn xuất ra khỏi xác thì cứ theo đẳng cấp gần trên mà luân hồi lại nữa. Quan điểm đạo đức được hình thành trên cơ sở tư tưởng chính danh của Nho giáo, họ xác định địa vị, danh phận rất rõ ràng, điều đó đã thể hiện rõ mô hình, cơ cấu tổ chức rườm rà, cầu kỳ và sự sắp xếp ngôi vị từ Bát quái Đài, Cửu trùng Đài đến Hiệp thiên Đài. Đối với Đức Giáo Tông, địa vị của ông là người cầm giềng mối đạo, có trách nhiệm với đạo, với nhân sinh, giáo dục tín đồ thực hiện những điều răn, những lẽ phải để sau này về nơi Bạch ngọc kinh. Còn đối với đời, ông cũng xác định làm tròn nghĩa vụ công dân của một dân tộc bị mất nước, cứu giúp loài người ra khỏi cơn bĩ cực, đau thương. Tín đồ muốn được đắc đạo, phải làm công quả, thương người, giúp người, sống thuận hòa, phải tu tâm, dưỡng tánh Tất nhiên quan điểm chính danh của Nho giáo có sự phân biệt đẳng cấp rất rõ ràng, dù có mối quan hệ giữa Đức Giáo Tông, Thầy với tín đồ là quan hệ thân thiết, gần gũi như thế nào chăng nữa (xưng hô với nhau là anh em, anh cả), nhưng đằng sau đó vẫn có sự phân biệt. Cho nên, theo họ trước hết người Cao Đài phải vị nhân sinh phải biết quên mình làm nên cho đạo, cho nhân sinh được hạnh phúc, an bình, phải biết yêu qúi và tôn trọng nhân sinh, đan kết lại thành một khối thống nhất, một đại gia đình, có cùng chung một nguồn gốc và huyết thống, thường xuyên chăm sóc giúp đỡ, gánh vác, lo toan từ việc trong nhà đến việc cộng đồng xã hội, từ vật chất đến tinh thần [21, tr 33], phải quên đi những việc oán thù khi trước. Phải tránh các việc ganh ghét tranh đua và kiện cáo, phải nhẫn nhịn và hòa thuận với nhau. Nếu có xích mích, phải vui vẻ nghe người đứng đầu trong họ phân giải. Phải giữ tam cương ngũ thường là cội nguồn của nhân đạo, nam thì hiếu để, trung tín, lễ nghĩa, liêm sỉ; nữ thì tam tòng, tứ đức, công dung ngôn hạnh. Như vậy, theo quan niệm Cao Đài Ban Chỉnh, con người có 2 phần thể xác và linh hồn. Khi sống ở trần gian con người phải hướng về đạo đức chân thật mới siêu thoát được tâm linh. Và khi ấy con người sẽ được sống nơi cõi thiêng liêng Bạch Ngọc Kinh, đạo đức đó trước hết là những điều gần gũi và cần thiết cho đời sống của người dân và cũng đã tồn tại lâu dài trong cuộc sống của họ, đó là phải thương yêu con người, nhường nhịn nhau, tương thân, tương ái. Nó đã đi vào vào lòng người tín đồ, họ thực hiện với tinh thần tự giác cao bởi họ đã tìm thấy dây buộc về tâm linh. Đây là cũng là yếu tố có giá trị tích cực góp phần ổn định cho bất kỳ một xã hội nào tồn tại trong hiện thực. Tuy nhiên, bất kỳ một tôn giáo nào cũng vậy, muốn đắc đạo được lên thiên đàng, niết bàn phải ăn chay, phải tu tịnh, phải vào đạo. Cao Đài Ban Chỉnh cũng vậy, gặp đời này ai không vào đạo, đời sau, rồi đời sau nữa, nếu có tái sinh trở lại trời, địa cầu này thì cũng phải vào đạo. Chỉ có vào đạo mới là con đường giải thoát kiếp sống khổ ải, trầm luân ở kiếp sau. Họ không thấy con đường giải thoát mọi đau khổ, nghèo đói bằng hoạt động lao động sản xuất ra của cả vật chất, hoạt động đấu tranh giai cấp đem lại ấm no, hạnh phúc cho con người, [44, tr 107]. Tóm lại, đạo Cao Đài ra đời trên cơ sở hoàn cảnh kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và tư tưởng nhất định ở Nam bộ cùng với sự nỗ lực của những nhà sáng lập. Trong quá trình phát triển, do nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu là sự bất đồng trong giới chức sắc lãnh đạo, đạo Cao Đài bị chia rẽ thành nhiều chi phái khác nhau. Cao Đài Ban Chỉnh ra đời trong hoàn cảnh đó, tuy có những điểm tương đồng và khác biệt với các chi phái Cao Đài khác nhưng Cao Đài Ban Chỉnh đã trở về với cội nguồn - Cao Đài nguyên thủy. Trải qua thời gian tồn tại và phát triển Cao Đài Ban Chỉnh đã có những ảnh hưởng nhất định đối với của đời sống tinh thần ở Bến Tre. Chương 2 THựC TRạNG ảNH HƯởNG CủA ĐạO CAO Đài BAN CHỉNH ĐốI VớI MộT Số LĩNH VựC CủA ĐờI SốNG TINH THầN ở BếN TRE 2.1. Đạo Cao Đài Ban Chỉnh với ý thức chính trị 2.1.1.Tinh thần yêu nước của đạo Cao Đài Ban Chỉnh thể hiện qua hai cuộc kháng chiến của dân tộc Từ năm 1934, sau khi rời toà thánh Tây Ninh về lại làng An Hội để lập Ban Chỉnh đạo, Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương ra lời tiên tri Bến Tre là vùng đất lành, tránh được họa binh đao. Mười năm sau (1945), ông lại tuyên bố: nơi tỉnh Bến Tre, Bần đạo đến trước. Vậy Bần đạo đặt lần tỉnh này, luôn hai quận An Hóa và Chợ Lách vào vùng Thánh địa. Vùng này sau sẽ rộng ra nhiều hơn nữa. Nơi đây, sẽ được phong vũ thuận hòa, điền viên thạnh mậu, không khí thường được thanh lương, người thêm thơi thới mạnh khỏe, khỏi bị bệnh hiểm nghèo, nạn tai sẽ khỏi đến [44, tr 112]. Là lời tiên tri về một vùng đất sau này sẽ được thạnh mậu không họa binh đao. Nhưng Thánh địa Bến Tre nào thoát khỏi gót giày quân xâm lược. Trên nguyên tắc, đường lối hành đạo của Cao Đài Ban Chỉnh đạo không tham gia vào chính trị - đảng phái. Nhưng đứng trước thời cuộc đảo điên, sự sống còn của một lực lượng quần chúng tín đồ đông đảo và với đường lối hành đạo tiến bộ của một tôn giáo mà người đứng đầu là một quan đốc phủ tiến bộ Nguyễn Ngọc Tương; hơn nữa là tín đồ nhưng lại là công dân của một nước nô lệ thì sớm hay muộn tinh thần yêu nước, ý thức chính trị bao giờ cũng được thể hiện và ý thức chính trị đó cũng được hình thành theo hai xu hướng chính: hoặc theo cách mạng chống đế quốc, thực dân hoặc là theo thế lực phản cách mạng, đế quốc. Từ ngày thành lập và hành đạo hơn nữa thế kỷ qua, Cao Đài Ban Chỉnh đạo luôn giữ vững mục đích, tôn chỉ của mình. Một tôn giáo luôn giữ được bản sắc dân tộc và nêu cao tinh thần yêu nước, đoàn kết đạo với đời, đoàn kết các chi phái Cao Đài. Với phương hướng hành đạo của mình, được Đảng Cộng sản lãnh đạo, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã tạo điều kiện cho các tín đồ cùng toàn dân tham gia một cách trực tiếp hoặc gián tiếp góp phần phục vụ cho hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc và công cuộc xây dựng đất nước. - Trong thời kỳ chống Pháp: Ngày 23-9-1945 Pháp quay trở lại miền Nam, Sài Gòn bị đánh chiếm, kế đến là các tỉnh lân cận. Do Bến Tre là một tỉnh cù lao, bốn bề bị vây bủa bởi sông nước, là nơi cuối cùng Pháp đổ bộ quân nên vẫn còn là vùng đất tự do trong những ngày đầu bị tái chiếm. So với các tỉnh, Bến Tre có thêm một thời gian (135 ngày) chuẩn bị lực lượng kháng chiến. Mặt trận Việt Minh đã tập hợp được đông đảo nhân sĩ, trí thức, chức sắc tôn giáo Cao Đài Ban Chỉnh đạo, đứng đầu là Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương không ngần ngại bộc lộ thiện cảm dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và trong xu hướng của người cầm giềng mối đạo, ông đã lặng lẽ ký một hiệp ước bất thành văn ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Nam bộ. Giữa lúc không khí chiến tranh hừng hực vây bủa, Tòa thánh Bến Tre không còn là Thánh địa mãi mãi bình yên mà họ phải hòa chung vào dòng thác kháng chiến của dân tộc. Ngày 20-1-1946, quân Pháp bắt đầu cuộc chinh phạt Bến Tre, đi đến đâu chúng càn quét, giết người, cướp của, đốt nhà, cưỡng hiếp phụ nữ đến đó. Máu của đồng bào trên dãy đất cù lao 3 đảo bắt đầu chảy Thánh địa Bến Tre cũng không yên, hàng hoạt những tiểu đoàn cơ động của địch tham gia càn quét, bình định nhằm giữ vững vùng sau lưng. ở Bến Tre lúc bấy giờ, có tên Leon Leroy, một tên Pháp lai Việt (cha Pháp - mẹ Việt) - là một con chiên ngoan đạo, nhưng lại chọn con đường tiến thân bằng binh nghiệp, hắn theo chân Pháp về chiếm Bến Tre và được giao giữ chức đại lý hành chánh tạm thời. Hắn lập ra đội quân cuồng tín UMDC (đơn vị cơ động bảo vệ dân Thiên chúa) mà đồng bào quen gọi là đội quân uống máu dân chúng đã gieo rắc bao đau thương cho cù lao An Hóa, lan ra cả tỉnh Bến Tre, chúng như những hung thần khát máu, chỉ trong thời gian ngắn chúng đã giết hơn 3.000 đồng bào vô tội, trong số đó có cả những môn đệ trung thành của Ban Chỉnh đạo. Trước tình hình ấy, ngày 15-9-1947, Cao Đài Ban Chỉnh đạo kêu gọi: hết thảy nhân sanh đều có đạo, biết nhìn nhận nhau là con chung của Đức chúa Trời, biết thương yêu giúp đỡ nhau như tình cốt nhục. Hết thảy đều là người hiền lương, đạo đức, bỏ hết những tánh tham, sân, ích kỷ, tranh lấn lợi quyền thế gian mới thiệt hết giặc, đời mới được hưởng hạnh phúc, hòa bình. Đáp lời kêu gọi của Đức Giáo Tông là những trận bom rơi đạn nổ phủ lên vùng Thánh địa. Vào những thời buổi như vậy, tín đồ Cao Đài Ban Chỉnh đạo càng hướng về Toà thánh Bến Tre để tìm lấy một cứu cánh tinh thần, một định hướng cho cuộc sống. Tội ác của tên Leroy ngày thêm chồng chất. Hắn leo lên chức Chủ tỉnh nhờ vào sự đàn áp đẫm máu đồng bào Bến Tre, trong số đó có không ít tín đồ của Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Từ lâu, Tòa thánh Bến Tre rơi vào bầu không khí của sự đe dọa, khủng bố. Tên Chủ tỉnh có quá nhiều kinh nghiệm truy lùng cộng sản, với phương châm thà giết lầm còn hơn bỏ sót, hắn đã tổ chức một mạng lưới mật vụ xâm nhập vào Tòa thánh dưới lớp áo đạo hữu, bầu không khí dè chừng, nghi kỵ giữa những người anh em trong toà thánh. ủng hộ cách mạng, bảo vệ Tòa thánh, bảo vệ nền đạo, Cao Đài Ban Chỉnh đạo đứng đầu ông Nguyễn Ngọc Tương đã thu nhận, phong chức sắc cao cấp cho cán bộ cách mạng như Phạm Hồng Tiên, Nguyễn Chánh Nhì, cho người có án tù chống Pháp là Nguyễn Ngọc Thắng, Lê Thị Cẩm Hảo trong lúc khủng bố của thực dân Pháp sau Nam kỳ khởi nghĩa; bãi chức các chức sắc theo Nhật, thân Nhật là 2 vị chánh phối sư, một vị giáo sư khi Nhật đảo chính Pháp; bãi chức, bãi nhiệm, không thừa nhận chức sắc đầu hàng giặc như ông Phùng Văn Thới - Ngoại Viện Trưởng; không bãi chức, bãi nhiệm các chức sắc tham gia kháng chiến; Nguyễn Ngọc Tương ủng hộ hai con tham gia kháng chiến [3, tr 4]. Nguyễn Ngọc Bích và Nguyễn Ngọc Nhựt, hai người con của Đức Giáo Tông phái Cao Đài Ban Chỉnh đạo tham gia kháng chiến lần lượt rơi vào tay giặc Pháp, quân Pháp dùng mọi thủ đoạn để mua chuộc, lôi kéo từ bản thân hai người đến Đức Giáo Tông và lan ra cả Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo để ủng hộ cuộc xâm lược của thực dân Pháp. Trong khi đó, với một phái Cao Đài đã từng có thiện cảm với các phái khác và cũng là phái mà nhà cầm quyền Pháp luôn để mắt đến, với một cương vị đứng đầu một phái đó, chỉ cần vài dòng bảo lãnh của ông Nguyễn Ngọc Tương, với tư cách và uy tín của mình chắc chắn hai con của ông sẽ được thả tự do. Nhưng không chỉ đơn thuần là những dòng bảo lãnh cho sinh mệnh của hai người chiến sĩ cách mạng, hai người con của Đức Giáo Tông, mà đằng sau đó sẽ là một biển máu, là một hiệp ước bất thành văn đi cùng người Pháp để quay lưng với Bàn thờ Tổ quốc. Điều đó cũng có nghĩa là sẽ xô đẩy hàng trăm ngàn tín đồ của mình vào cuộc chiến đẫm máu huynh đệ tương tàn, nồi da xáo thịt. Như thế cũng có nghĩa là đã ngầm ký giao kèo bất thành văn với quân đội Pháp, Cao Đài Ban Chỉnh đạo sẽ đứng về phía Tòa thánh Tây Ninh, một liên minh ma qũy với quân đội Pháp chống lại Việt minh. Nếu như vậy, với tư cách một Đức Giáo Tông có còn đủ quyền năng để phổ hóa đạo đức và độ đời nữa không, trong khi ông kêu gọi hàng trăm ngàn tín đồ của mình phải biết yêu nước thương dân, yêu giống nòi. Vì lẽ đó, ông đã đáp lại với tên Boyer De La Tour (tư lệnh quân viễn chinh Pháp ở Nam kỳ) như một lời khẳng định, sẵn sàng đương đầu, chấp nhập mọi bi kịch, mất mát, cả những điều xấu nhất sẽ đến mà rằng: “Con trai tôi đã trưởng thành, tôi không thể dùng quyền lực người cha để ép buộc nó, nó có sứ mạng của nó” [15, tr 269]. Năm 1946, Đức cha Ngô Đình Thục dẫn đầu một phái đoàn đến viếng Tòa thánh Bến Tre để tìm hiểu chính kiến của người đứng đầu Cao Đài Ban Chỉnh đạo đó là làm thế nào để chấm dứt xung đột Việt - Pháp và muốn có được sự liên lạc mật thiết giữa Thiên chúa và Cao Đài. Đức Giáo Tông không tiếp mà thảo một bức thư: Vì còn trong đại tịnh, Bần đạo chưa có thể tiếp kiến được. Muốn cho Pháp - Nam hiểu biết nhau, cho khỏi có sự xung đột nữa, thì hai bên cần phải nhìn nhận quả quyết rằng chi chi chi cũng có Đấng Chúa Trời định đoạt trước và có Phật, Tiên, Thánh, Thần thi hành Thiên ý. Mỗi nước đều có chủ. Công nhận tự chủ sẽ là anh em [44, tr 101]. Những lời lẽ bóng gió, xa xôi, khôn khéo của Đức Giáo Tông, Ngô Đình Thục đã thừa hiểu thái độ bất hợp tác của người anh cả cầm giềng mối Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Và ai cũng biết rằng đạo không tham gia làm chính trị - đảng phái cũng là thái độ đó. Thật ra, chính sách tôn giáo của quân Pháp và bọn tay sai vô cùng khôn ngoan và qủy quyệt, chúng ve vãn, mua chuộc, gom đạo vào các khu vực do Pháp khống chế, nhằm tạo vành đai an toàn cho chúng rảnh tay đối phó với Việt Minh. Người Pháp đã khai thác triệt để sự ấu trĩ của cán bộ Việt Minh trong cư xử với đạo Cao Đài trong những ngày đầu của cuộc cách mạng, chúng đã thâm độc, lợi dụng những hiểu lầm, đã tung luận điệu Việt Minh là cộng sản phá đạo, còn với kháng chiến, họ lại kích động Cao Đài là phản động, thân Nhật, theo Pháp. Mối nghi ngờ ấy đã dẫn đến những xung đột tàn khốc, anh em tương tàn, chém giết lẫn nhau. Tiếp theo những ngày máu lửa lan tràn trên dãy đất chín rồng, khi những người yêu nước đi vào bưng biền tham gia kháng chiến, thì ở Tòa thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo luôn phải chống đỡ với nhiều thế lực đen tối. Mật thám giăng đầy Toà Thánh đây không còn là nơi bất khả xâm phạm. Trước áp lực lôi kéo của một số chức sắc tôn giáo liên minh với quân đội Pháp chống lại Việt Minh, Cao Đài Ban Chỉnh đạo tuyên bố: “Không làm chính trị”. Nhưng sự liên minh ấy rõ ràng đã xác lập một thái độ chính trị, dù không nói ra Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã đứng về phía bàn thờ Tổ quốc, hơn nữa hai người con trai của người đứng đầu cầm giềng mối đạo không chỉ tham gia kháng chiến, đứng về phía Việt Minh mà còn nằm trong hàng ngũ lãnh đạo cao cấp. Năm 1946 theo yêu cầu của cách mạng, ông Trần Chí Thành (phó tổng thư ký văn phòng cửu viện) đã xin ý kiến Đức Giáo Tông làm thế nào để chuyển máy in ra chiến khu, chỉ một lời ngắn gọn hãy phá cửa mà lấy, với lời ẩn dụ đó mà chiếc máy in, hàng trăm kg chữ chì, lò đúc chữ, một số giấy in và 3 máy đánh chữ làm cơ sở ban đầu cho ngành in báo chí kháng chiến tỉnh Bến Tre còn trong những ngày thiếu thốn. Chiếc máy in còn mới tinh, vừa được mua với số tiền 32.000 đồng Đông Dương chỉ qua một đêm bị mất trộm quả là điều thật đáng nghi ngờ dưới con mắt của bọn mật thám. Một câu chuyện, đến hôm nay vẫn là món nợ lớn của lòng dân: Khói lửa ở Thánh thất Định Thủy và máu của 6 tu sĩ Cao Đài Ban Chỉnh đạo. Năm 1947 Thánh thất Định Thủy cách đồn giặc khoảng 200m nhưng lại là cơ sở hoạt động bí mật của những người cách mạng. Là nơi có những hầm bí mật, nơi mà các cán bộ quân sự và tổ phản gián huyện Mỏ Cày mang ký hiệu 222 trú ẩn. Cô Đỗ Thị Dư một nhân chứng kể lại về ngọn lửa Thánh thất Định Thủy: tên đồn trưởng hàng ngày kéo quân liên tục cướp bóc của dân, bộ đội địa phương đã phục kích và tiêu diệt tên đồn trưởng người Pháp, bắt được 2 tên lính Đức, ngụy quân tiêu hao nặng. Sau đó, địch để trả thù đổ quân bao vây từ nhiều phía, bộ đội được bác thủ tự hướng dẫn chạy vào hầm bí mật ở Thiên phong đường, nằm dưới gầm giường ngủ, gần nhà bếp và nơi ở của các nữ tu sĩ rồi dùng cái trả (nồi to) ụp lên miệng hầm ngụy trang, địch vào bắt 3 nữ tu sĩ, tra khảo cho đến chết vẫn quyết không khai. Riêng bác thủ tự bình tĩnh đưa vợ và con trai 16 tuổi lên Bửu điện đốt nhang, cúng lạy. Giặc xông vào bắt, tra tấn nhưng không khai thác được gì, chúng dã man giết chết cả nhà và đốt cháy Thánh Thất thành tro bụi. Khi Thánh Thất bị đốt cháy, tổ trinh sát và bộ đội lợi dụng khói đen mù mịt đã chạy thoát về hậu cứ an toàn. Ngọn lửa Thánh Thất là hiện thân của lòng yêu nước, mang đậm sắc thái con người Việt Nam đoàn kết chống quân xâm lược, không phân biệt lương hay giáo. Chính nơi đây, 6 môn đệ của Cao Đài Ban Chỉnh đã dùng trái tim mình đốt lên ngọn lửa soi rọi cho hậu thế lý tưởng hành đạo về lòng yêu nước của con người. Bởi lẽ, họ tâm niệm rằng: Một sinh vật sinh ra, phát triển, tồn tại hay mất đi và giá trị của nó do một nghị lực, trí sáng suốt và sự hy sinh theo một chánh kiến, dù thời gian và ngoại cảnh nghiệt ngã tác động đều vượt qua, lưu lại một bước đi và gương sáng cho hậu thế. Là lòng yêu nước của con người kết hợp sự vật [15, tr 362]. Tham gia trực tiếp vào cuộc kháng chiến của dân tộc, là sự hưởng ứng thành lập các tổ chức nhằm tập hợp lực lượng tín đồ trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đó là sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, theo sự chỉ đạo của Đảng, sự giúp đỡ của đồng chí Nguyễn Thị Định và sự đồng thuận của Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đã thành lập Cao Đài cứu quốc tỉnh Bến Tre - thành viên Mặt trận Việt Minh. Phần lớn những thanh niên tín đồ của Cao Đài Ban chỉnh đạo đã cầm lấy vũ khí chống lại quân xâm lược, sau này còn tham gia cùng Cao Đài Minh Chơn đạo do cụ Cao Triều Phát lãnh đạo đã thực hiện các cuộc chiến đấu anh dũng, Hội thánh và những tín đồ của Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã sôi nổi, nhiệt tình tham gia tuần lễ vàng, “Hũ gạo kháng chiến”, đã vượt qua bom đạn của quân Pháp đi bầu cử Quốc Hội khóa đầu tiên của Chính phủ cụ Hồ, riêng gia đình ông Nguyễn Ngọc Tương đã hiến rừng lá cho cách mạng. Đó là những hành động thể hiện lòng ái quốc phù hợp với ý nguyện của Đấng Chí Tôn. Không ít những tín đồ của Cao Đài Ban chỉnh đạo đã quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh. Bởi Đức Chí Tôn dạy các chư hiền hữu không được sát sinh. Tất cả chúng ta đều muốn làm lành, lánh dữ, con thú chúng ta còn biết thương nhưng nay bọn Pháp vô cớ ném bom phá hoại Thánh Thất giết đạo hữu của chúng ta. Theo lệnh Đức Thầy, chúng ta đánh giặc để giữ đạo [15, tr 163]. Đoàn kết các phái trong đạo Cao Đài, nhất là phái Tây Ninh chiếm 50% số tín đồ của toàn đạo, đồng thời cũng thể theo ý nguyện của Cụ Hồ đoàn kết giữa đạo và đời, đưa số lượng tín đồ bị bọn xấu tuyên truyền, lợi dụng về với kháng chiến, làm phá sản âm mưu thâm độc dùng người Việt giết người Việt của bọn Pháp, đạo trưởng Cao Đài Minh Chơn đạo đề nghị với Chính phủ kháng chiến tổ chức hội nghị Cao Đài cứu quốc 12 phái Hiệp nhất vào ngày 14-10-1947. Hội nghị đó là mốc son đánh dấu sự đoàn kết giữa các chi phái trong đạo, đó không chỉ là hội nghị của đạo mà còn là một hội nghị cứu quốc. ông Nguyễn Ngọc Nhựt (con Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương) - ủy viên Uỷ ban kháng chiến hành chánh Nam bộ được bầu làm phó Chủ tịch Cao Đài cứu quốc 12 phái Hiệp nhất. Đặc biệt, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Cao Đài vận, xứ ủy Nam bộ đã xây dựng lực lượng nòng cốt của Đảng tại Hội thánh Ban Chỉnh đạo - tiêu biểu là ông Trần Chí Thành, ông đã biến đường lối, chủ trương của ông thành chủ trương của Hội thánh và định hướng cho hoạt động của tín đồ Cao Đài Ban Chỉnh đạo vừa theo sự lãnh đạo của ông và cũng vừa thực hiện nhiệm vụ Thần đạo để sao cho Cao Đài Ban chỉnh đạo ở hàng trận yêu nước, không cộng tác với giặc không để địch lợi dụng phá hoại chính sách tôn giáo của ông góp phần kháng chiến chống Pháp thắng lợi [3, tr 6, 7]. Tổng kết cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã tặng thưởng Cao Đài Ban Chỉnh đạo do ông Nguyễn Ngọc Tương cầm giềng mối Huân chương kháng chiến hạng hai với thành tích Ban Chỉnh đạo Cao Đài Bến Tre đã giữ vững thái độ trung thành với Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa, vận động đông đảo tín đồ tham gia kháng chiến cứu nước và truy tặng Huân chương kháng chiến hạng nhất cho kỹ sư Nguyễn Ngọc Nhựt. - Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ: Khao khát độc lập tự do, sau 9 năm cùng đồng bào cả nước tiến hành cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, nhân dân Bến Tre đón chào hòa bình với niềm phấn khởi và tự hào cao độ, đồng thời bắt tay ngay vào việc chuẩn bị tiến hành cuộc đấu tranh đòi đối phương nghiêm chỉnh thi hành hiệp định Giơnevơ. Trong thời gian này, Đảng bộ Bến Tre tặng huân chương kháng chiến, bằng khen cho các chức sắc và tín đồ phái Cao Đài Ban Chỉnh có công trong kháng chiến chống Pháp [11, tr 378]. Trong khi đó, đế quốc Mỹ với chiến lược toàn cầu phản cách mạng, chúng bắt tay ngay vào việc thực hiện âm mưu phá hoại hiệp định, nhằm tiêu diệt phong trào cách mạng miền Nam, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của chúng, chúng tuyên bố không chịu sự ràng buộc của Hiệp định Giơnevơ. Được sự giúp đỡ của đế quốc Mỹ, cuối năm 1954, Ngô Đình Diệm đã thiết lập xong bộ máy thống trị ở miền Nam. ở Bến Tre, Ngô Đình Diệm lập tỉnh Kiến Hòa, điều chỉnh địa giới hành chính các huyện, lập hệ thống đồn bốt khắp nơi. Y bắt tay vào việc thanh lọc đội ngũ, tiến hành thanh trừng các lực lượng vũ trang, giáo phái Cao Đài, Hòa Hảo khủng bố những chức sắc, tín đồ yêu nước, đồng thời gấp rút cải tổ, xây dựng quân đội quốc gia dưới chiêu bài đả thực, bài phong, chống cộng. Với ý đồ lôi kéo, lợi dụng lực lượng tôn giáo làm hậu thuẫn chính trị và làm công cụ đánh phá cách mạng, Mỹ - Diệm đã đưa 6 vạn tín đồ Thiên Chúa di cư vào các địa bàn xung yếu ở Bến Tre, chúng mua chuộc, lôi kéo, nắm các linh mục Thiên Chúa giáo, các lãnh tụ đạo Cao Đài và tuyên truyền đầu độc tín đồ các tôn giáo trong tỉnh. Thực hiện phương châm tiêu diệt cộng sản không thương tiếc, địch đã thẳng tay đàn áp, giết chóc hàng ngàn đảng viên, cán bộ, quần chúng yêu nước. Trường học, thánh thất Cao Đài, nhà thờ Thiên Chúa Giáo, đình chùa trở thành nơi tra tấn, giam cầm. Khám Bến Tre không còn đủ chỗ để giam người, nhiều người bị giết chết không cần xét xử. Phong trào cách mạng Bến Tre đứng trước những thử thách vô cùng hiểm nghèo. Trước tình hình trên, tháng 12-1954, quán triệt Nghị quyết của Bộ Chính trị và xứ ủy Nam bộ, Tỉnh ủy Bến Tre đề ra nhiệm vụ vận động nhân dân, tôn giáo tiến hành đấu tranh chính trị, đòi các quyền tự do dân chủ. Các chức sắc, tín đồ Cao Đài Ban Chỉnh cùng với các tôn giáo và các tầng lớp nhân dân tiếp tục bước vào cuộc đấu tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược, góp phần đưa sự nghiệp giải phóng dân tộc đến thắng lợi hoàn toàn [11, tr 377, 378, 379]. Vấn đề đặt ra cho tín đồ, chức sắc Cao Đài yêu nước nói chung, Cao Đài Ban Chỉnh nói riêng đó là trong hoàn cảnh mới và điều kiện mới cần có một hình thức tập hợp lực lượng và phương pháp đấu tranh cho phù hợp để vừa tăng cường được sức mạnh, vừa tránh được sự đàn áp của kẻ thù. Năm 1955, liên giao I (Liên giao Cao Đài) được hình thành trên cơ sở 5 chi phái Cao Đài, trong đó có Cao Đài Ban Chỉnh đạo tham gia. Liên giao I đã ngầm ký 1 qui ước bất thành văn: đạo, đời đoàn kết đấu tranh đòi thi hành hiệp định Giơnevơ, thống nhất đất nước, giữa lúc phải đương đầu với chiến dịch diệt cộng và tố cộng của Ngô Đình Diệm ở thời điểm quyết liệt nhất của cuộc chiến tranh. Sau phong trào Đồng Khởi năm 1960 ở Bến Tre Mỹ ngụy càng cay cú, chống phá cách mạng quyết liệt hơn bao giờ hết thì hành động yêu nước của Cao Đài Ban Chỉnh càng được thể hiện rõ nét. Khi Mỹ ngụy thực hiện chủ trương tát nước bắt cá, gom dân vào khu trù mật, ấp chiến lược để lùng sục, bắt bớ những cán bộ cách mạng, những quần chúng yêu nuớc. Ngay sau đó, Hội thánh Ban Chỉnh đạo kịp thời đưa ra chủ trương không di chuyển thánh thất, ở tại chỗ. Nếu chúng đánh phá thánh thất, đồng bào tín đồ đấu tranh đòi tôn trọng cơ sở tôn giáo, đòi bồi thường, nhiều Thánh thất bị hư hại hoàn toàn, bị huỷ diệt nhưng các chức sắc tín đồ yêu nước vẫn kiên cường bám đất giữ dân, Thánh Thất còn, người đạo có lý do ở lại, đồng bào có lý do không dời nhà. Không những thế, Hội thánh đã thu nhận 10.000 thanh niên vào thánh thất, nhà tu không phải cầm súng cho giặc, tổ chức cho họ đấu tranh đòi quyền tự do tín ngưỡng, người tu hành không cầm súng. Như vậy, không những chủ trương đôn quân bắt lính của địch bị thất bại mà thông qua đó, Hội thánh đã giáo dục gần 300 lượt thanh niên không đi lính, không tiếp tay cho giặc dù bị chúng o ép, hành hạ, dụ dỗ đủ điều [3, tr 8, 9]. Nhờ truyền thống yêu nước sẵn có và sự lãnh đạo của Hội thánh mà Cao Đài Ban Chỉnh đã không rơi vào âm mưu mua chuộc bằng tiền bạc, vật liệu xây cất, lương thực, thuốc men của địch nhằm lủng đoạn, gây chia rẽ tôn giáo, chống phá cách mạng của Mỹ ngụy. Có thể nói, trong thời kỳ này ở miền Nam nói chung, Bến Tre nói riêng, hầu hết các thánh thất Cao Đài là cơ sở nuôi, chứa cán bộ cách mạng. Ngay trong Tòa thánh Cao Đài Ban Chỉnh đã hình thành chi bộ đặc biệt để trực tiếp lãnh đạo cuộc đấu tranh của các tín đồ, chức sắc. Chính vì vậy, hoạt động của Cao Đài Ban Chỉnh không những giáo dục chân tu cho đồng bào tín đồ mà còn giáo dục lòng yêu nước, ý thức chính trị để họ có đủ bản lĩnh và xác định hướng đi trong lúc thời cuộc chinh nghiêng, phức tạp. Có chung tiếng nói với lực lượng Cao Đài yêu nước, Cao Đài Ban Chỉnh đã gia nhập vào Liên Giao II dưới sự lãnh đạo của Đảng. Bảy điểm của Liên Giao II đề ra phù hợp với tôn chỉ mục đích của Cao Đài và có lợi cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, nhằm bảo vệ đạo Pháp, chống bắt lính, chống lợi dụng đạo, chống khủng bố người yêu nước, chống chiến tranh đòi hòa bình, giữ được đồng bào tín đồ không theo giặc làm thất bại âm mưu lợi dụng tín ngưỡng, chống lại cách mạng của địch, góp phần bảo vệ khối đại đoàn kết toàn dân tộc Liên giao II đã tổ chức cầu nguyện hòa bình khắp các thánh thất và tham gia vào sự nghiệp chống Mỹ cứu nước cho đến ngày miền Nam giải phóng, thống nhất Tổ quốc. Như vậy, cùng với sự tồn tại và phát triển của đạo Cao Đài Ban Chỉnh là quá trình các chức sắc và tín đồ đã góp phần to lớn vào cuộc đấu tranh chung của dân tộc, công lao đó đã được ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ghi nhận. Trung thành với đường hướng hành đạo của Đức Giáo Tông Nguyễn Ngọc Tương, Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã đồng hành gắn bó cùng dân tộc, đồng bào, có những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, kháng chiến cứu nước [21, tr 34]. Tỉnh ủy Bến tre cũng thừa nhận: trải qua các thời kỳ lịch sử của dân tộc, người có đạo Cao Đài luôn gắn bó đồng hành với dân tộc, cùng chung vai sát cánh với dân tộc, gánh vác trọng trách với giang sơn Tổ quốc và xây dựng nên truyền thống yêu nước rất tốt đẹp để đến hôm nay Tổ quốc ghi công 1.300 liệt sĩ, 39 mẹ Việt Nam anh hùng và nhiều cá nhân, gia đình tín đồ, chức sắc Cao Đài Ban Chỉnh có công với cách mạng [21, tr 16]. 2.1.2. Tinh thần yêu nước của Cao Đài Ban Chỉnh đạo được thể hiện rõ nét trong thời kỳ xây dựng đất nước Non sông thu về một mối, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đồng bào tín đồ Cao Đài Ban Chỉnh cùng nhân dân Bến Tre ra sức khắc phục hậu quả chiến tranh, ổn định cuộc sống, giúp nhau phát triển kinh tế, tham gia tích cực vào các hoạt động của xã hội. Như ta đã biết 10.000 thanh niên trước đây được đưa vào thánh thất để chống các chủ trương đôn quân bắt lính của Mỹ, ngụy, sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, Hội thánh đã tuyên bố giải thể, cho phép họ trở về gia đình thực hiện tốt nghĩa vụ công dân đối với Tổ quốc; tham gia xây dựng và bảo vệ chính quyền cách mạng; thi hành nghĩa vụ quân sự; khai hoang, phục hóa ruộng vườn, đẩy mạnh sản xuất, góp phần xây dựng cuộc sống mới. Đối với đảng viên nồng cốt, các chức sắc Cao Đài Ban Chỉnh tham gia Mặt trận dân tộc thống nhất, Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc và Hội đồng nhân dân các cấp từ trung ương đến cơ sở, tổ chức các hoạt động đền ơn đáp nghĩa đối với họ. Thông qua các hoạt động xã hội đã tạo sự gắn bó giữa quần chúng với chính quyền, giữa đạo với đời, mọi người hòa mình vào cùng dân tộc xây dựng cuộc sống mới, tin tưởng vào sự nghiệp xây dựng đất nước, dù còn nhiều thứ bộn bề mà mọi người cùng phải đương đầu vượt qua. Đối với đạo, truyền thống hoạt động của Cao Đài Ban Chỉnh không theo cơ bút từ những ngày đầu thành lập, nhất là trong sự nghiệp xây dựng đất nước khi mà toàn dân đi theo sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng một xã hội mới - xã hội chủ nghĩa thì các hủ tục mê tín dị đoan dần được xóa bỏ, thay vào đó là việc xây dựng tư tưởng tín ngưỡng chân chính, xóa bỏ tư tưởng ỷ lại vào thần quyền mà đi vào đời sống thực tế, đời sống trần tục; giản dị việc thờ cúng, xây dựng nếp sống mới, tiết kiệm trong lễ hội, hiếu, hỉ, giỗ chạp phù hợp với điều kiện kinh tế mà mỗi người, mỗi gia đình hiện có. Tại đại hội nhân sanh Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo năm 2002, ông Trần Đông Phong, Uỷ viên Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phát biểu: Từ ngày đất nước thống nhất, phần đông các vị chức sắc và đạo tâm nam nữ Cao Đài Ban Chỉnh đạo thể hiện được lòng yêu nước chấp hành khá tốt đường lối, chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước; góp phần cùng đồng bào cả nước tham gia công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tham gia công cuộc đổi mới toàn diện do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo nhằm đưa nước ta hướng tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh [21, tr 34]. Và Chính phủ cũng đã công nhận giai đoạn năm 1954 - 2004, Hội Thánh Cao Đài Ban Chỉnh đạo đã chấp hành đúng đắn luật pháp của đất nước, là Hội Thánh có tinh thần yêu nước và tổ chức sinh hoạt tôn giáo bình thường theo luật định. Cuộc Cách mạng Tháng Tám, Nam bộ kháng chiến và cuộc kháng chiến chống Mỹ là những sự kiện trọng đại của đất nước ta vào giữa thế kỷ 20. Cùng cả nước, Nam bộ sôi sục khí thế quyết giữ gìn nền độc lập, quyết không cam chịu kiếp sống nô lệ, mất nước. Trong dòng xoáy dữ dội của cao trào cách mạng, có thể nói Cao Đài Ban Chỉnh, mà trước hết là gia đình ông Đốc phủ, người cầm giềng mối đạo Nguyễn Ngọc Tương là một điển hình cho hoạt động yêu nước của đồng bào Bến Tre lúc bấy giờ. Điều đó cũng nói lên một sự thật, cách mạng đã tập hợp lực lượng hùng hậu, đủ mọi tầng lớp cho kháng chiến cứu nước và ta cũng vững tin vào thành công của công cuộc kiến quốc. Bên cạnh xu hướng cách mạng, yêu nước, còn có rải rác một số chức sắc tỏ ra dao động, chao đảo, ngã nghiêng trước thời cuộc, mà làm tay sai cho giặc, một số tỏ ra hoài nghi đường lối hành đạo của Nguyễn Ngọc Tương, đặt vấn đề xu hướng chính trị của ông. Rõ ràng, ông đã kêu gọi các môn đệ của mình trong thời buổi nhiễu nhương, chỉ nên toàn tâm hành đạo nhưng 2 người con trai của ông không chỉ đứng về phía Việt Minh mà còn nằm trong hàng ngũ lãnh đạo cao cấp. Rồi nếu như người Cầm giềng mối đạo có xu hướng ủng hộ Việt Minh, Tòa thánh Bến Tre sẽ khó được yên ổn dưới sự giám sát và khủng bố của giặc. Nhưng theo ông Võ Thành Hạo, Phó Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân tỉnh Bến Tre trong lễ kỷ niệm 80 năm ngày khai đạo Cao Đài đã cho rằng: cũng còn một nhóm người chưa thật sự đoàn kết, thương yêu xây dựng Hội thánh, đi ngược lại hiến chương đường hướng hành đạo của Hội thánh, chậm hưởng ứng đường lối đổi mới của đất nước của nhân dân ta, đi ngược lại lời dạy nếu không thương nhau thì cũng đừng ghét nhau [21, tr 16] nhất là giai đoạn năm 1967 trở đi, Hội thánh Ban chỉnh bị cơ quan tình báo CIA của Mỹ lũng đoạn, một nhóm chức sắc cơ hội đã dựa vào thế lực của chính quyền Sài Gòn lừa gạt và gây chia rẽ hàng ngũ tín đồ, chống lại đường lối yêu nước tiến bộ của giáo Hội [11, tr 994]. Điển hình là việc Hội thánh Cao Đài Ban Chỉnh rơi vào tình trạng mâu thuẫn nội bộ giữa lực lượng chức sắc tiến bộ do Hiến thế Trần Chí Thành đứng đầu với số tiêu cực do Bảo đức chân quân Huỳnh Minh Chư đứng đầu. Nhóm Huỳnh Minh Chư lập ra cái gọi là Ban bảo vệ thánh giáo. Một tổ chức mang tính chất phe phái có vũ trang. Năm 1969, Ban bảo vệ thánh giáo được sự hỗ trợ của quân đội chính quyền tỉnh Bến Tre đã thao túng Hội thánh, liên tiếp gây ra những vụ khủng bố hành hung chức sắc, đuổi tu sĩ chiếm nhà tu, khống chế các tỉnh đạo, họ đạo cho đến năm 1970, các chức sắc tiến bộ của Cao Đài Ban Chỉnh phải rời Tòa thánh tổ đình Bến Tre lên lánh nạn ở thánh thất Đô thành Sài Gòn [Thái yến Thanh]. Tuy nhiên, số đó chỉ chiếm một lượng rất ít, mà phải thấy rằng, đối với tín đồ hầu hết họ thuộc thành phần lao động bị áp bức bóc lột nặng nề, đã từng gắn bó với vùng đất có truyền thống yêu nước lâu đời, họ có tinh thần yêu nước, họ vào đạo vì lợi ích riêng tư, bị quyến rũ bằng giáo lý mơ hồ, bị khống chế kiềm kẹp bởi bộ máy chính quyền của giặc; do đó, về mặt tín ngưỡng họ không cuồng tín, chống cộng, trái lại họ còn giúp ích rất nhiều cho cách mạng. Sau ngày giải phóng quần chúng tín đồ hăng hái tham gia xây dựng lại quê hương dưới sự vận động và lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bến Tre. Theo báo cáo của Ban Tổ chức Tỉnh ủy Bến Tre tính đến 2005 toàn tỉnh phát triển 40 đảng viên xuất thân từ gia đình Cao Đài Ban Chỉnh - họ là những cán bộ của các ban ngành, đoàn thể quần chúng, có những đóng góp tích cực vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Lý giải về nguyên nhân của sự gắn bó sâu sắc, chặt chẽ với chính trị của Cao Đài Ban Chỉnh, nhất định phải đề cập đến sự ra đời và tồn tại của nó ở vào một thời kỳ mà đời sống chính trị trong nước và quốc tế có những biến động đặc biệt sâu sắc và quyết liệt. Nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó thì chưa đủ mà một nguyên nhân nữa, chính nguyên nhân này khác với các chi phái khác của Cao Đài, đó là sự chi phối mạnh mẽ về mặt tư tưởng và hành động của người cầm giềng mối đạo, không hợp tác với giặc, không bán đứng đồng bào tín đồ cho giặc mà trực tiếp hoặc gián tiếp ủng hộ kháng chiến, ủng hộ Chính phủ Cụ Hồ - thông qua đường lối hành đạo của mình. Bao giờ cũng vậy, trong tính phổ biến về vai trò của một tổ chức xã hội thì vai trò của cá nhân cốt cán rất quan trọng. Đảng và Nhà nước ta chủ trương nhất quán chính sách tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, theo hoặc không theo một tôn giáo nào của công dân. Các Tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật. Cao Đài Ban Chỉnh đã được Nhà nước ta công nhận tư cách pháp nhân. Điều đó đã làm cho các tín đồ, chức sắc có được tư tưởng yên tâm, phấn khởi đồng thời cũng là điều kiện thuận lợi để tín đồ an tâm hành đạo và họ sát cánh cùng toàn thể dân tộc thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nước nhà. 2.2. Đạo Cao Đài Ban Chỉnh với lối sống đạo đức Giữa tôn giáo và đạo đức cũng như giữa đạo đức và các lĩnh vực tinh thần của đời sống xã hội có mối quan hệ biện chứng với nhau. Hơn nữa, tôn giáo và đạo đức quan hệ càng mật thiết bởi lẽ chúng đều hướng con người về những điều thiện, điều nhân, tránh xa cái ác, cái xấu, cái phi nhân. Tôn giáo quan tâm đến con người bằng cách không chỉ nhằm thỏa mãn khát vọng, nhu cầu tâm linh mà còn đề ra các qui tắc, chuẩn mực để điều chỉnh hành vi của tín đồ nhằm đạt mục đích mà tôn giáo hướng tới. Nhưng công bằng mà nói những qui tắc và chuẩn mực của tôn giáo đề ra không những cần thiết cho người có đạo mà còn cần thiết cho cả những người ngoài đạo. Chẳng hạn, những điều răn của một số tôn giáo cho tín đồ là không trộm cắp, không tà dâm, không nói dối là điều cần thiết cho xã hội. Chính vì thế mà tôn giáo được quần chúng tin, theo và hành động theo những điều răn đó. Như vậy, có thể nói tôn giáo đã góp phần không nhỏ vào việc ổn định trật tự xã hội, cũng cố đạo đức cho mọi thành viên trong xã hội. Trong sinh hoạt tôn giáo cũng như cuộc sống hàng ngày của các chức sắc và tín đồ phải tuân theo những luật lệ, lễ nghi đã được qui định trong giáo lý. Về cơ bản, mọi người phải tuân theo chuẩn mực của ngũ giới cấm và tứ đại điều quy. Những chuẩn mực đó đã được Đức Chí Tôn phán bảo và mọi người phải tự giác tuân theo, xem đó là những điều răn dạy cần thiết phải thực hiện cho tín đồ của đạo. Ngũ giới cấm, là 5 điều mà tín đồ phải tránh: Một là, bất sát sinh, không nên giết hại cuộc sống của loài vật. Thầy dạy mạng sống của chúng sinh cũng như cành cây trong cội, phải có đủ ngày giờ Thầy định để nở hoa kết trái, trồng thêm và biến hóa thêm ra. Nếu kẻ nào làm hại nửa chừng là sát hại một kiếp sinh. Mọi mạng sống đều có căn, có kiếp, lâu hoặc mau đều có định trước. Nếu ai giết một mạng sống thì phải chịu quả báo, mạng sống là của Thầy. Mà giết Thầy không phải dễ. Vì những lý do trên, Thầy cấm không xâm phạm sự sống do Thầy ban cho đã trở thành một giới răn: Bất sát sinh. Tuy nhiên trong thực tế, động cơ sát nhân có thể khác nhau, cho nên có nhiều lý do giết người khác nhau; có khi giết người vì tham quyền, tham tiền, vì muốn trả thù, cũng có thể giết người vì lý do chính trị theo đòi hỏi của quần chúng, của cuộc đấu tranh giành độc lập, quyền tự chủ cho dân tộc, cho đất nước, thì lại là các chuyện khác. Khi chiến tranh xảy ra, quê hương đất nước chìm trong biển máu thì Đức Giáo Tông khẩn thiết kêu gọi các môn đệ: khi mới nhập môn, chư hiền hữu có lập nguyện vọng rằng không sát sanh. Nếu bây giờ cầm súng giết người thì phạm luật cấm, phải bị Thiên điều trừng phạt. Dầu có gặp hoàn cảnh khó khăn nhiều đi nữa, cũng không quên lời dạy này mà tự mình đi làm lính... Nhưng khi thực dân Pháp ngày càng lấn tới, ông lại nói: “Đức Giáo Tông dạy các chư hiền hữu không được sát sinh. Tất cả chúng ta đều muốn làm lành, lánh dữ, thú chúng ta còn biết thương, nhưng nay bọn Pháp vô cớ ném bom phá hoại Thánh Thất, giết đạo hữu của chúng ta. Theo lệnh Đức Thầy, chúng ta phải đánh giặc để giữ đạo hai con của người cầm giềng mối đạo tham gia vào Mặt trận Việt Minh thì ông lại cho rằng: nó đi làm công việc Thần đạo của nó. Vì vậy, việc không sát sinh ở Cao Đài Ban Chỉnh có phần tiến bộ, không cứng nhắc, tuỳ theo điều kiện, hoàn cảnh mà có sự vận dụng thích hợp. Nếu không nói là hành vi có đạo đức, phù hợp với quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin. Hai là, bất du đạo là cấm trộm cướp, lấy ngang, lường gạt của người; hoặc mượn vay không trả, hoặc chứa đồ gian, hoặc lượm lấy của rơi, hoặc sinh lòng tham lam của quấy, để ý hại cho người mà lợi cho mình, cờ bạc gian lận. Có thể nói điều răn này phù hợp cho mọi xã hội, giáo dục con người sống ngay thẳng của mình thì mình hưởng, làm được bao nhiêu hưởng bấy nhiêu, không gian lận của người khác, kể cả của cộng đồng. Nhất là trong điều kiện hiện hay, nước ta đang thực hiện cơ chế thị trường, tình trạng thoái hóa, xuống cấp về đạo đức và tham nhũng, hối lộ xảy ra ở nhiều nơi, nhiều chỗ và ngày càng nghiêm trọng, thì điều răn này trên thực tế có vai trò rất lớn cho việc ổn định xã hội. Ba là, bất tà dâm, đó là cấm lấy vợ người, thả theo đàng điếm, xúi giục người làm loạn luân thường, thấy sắc dậy lòng tà, hoặc lấy lời gieo tình hoa nguyệt. Điều răn này không chờ đến khi hành vi xảy ra mới gọi là phạm tội mà chỉ suy nghĩ không thôi thì Thầy cũng cho rằng đó cũng là tội rồi. Tội này bắt nguồn từ sự thỏa mãn nhu cầu tình dục một cách bất chính hay quan hệ tình dục ngoài hôn nhân, không chung thủy sẽ dẫn đến phá hoại hạnh phúc người khác. Rõ ràng bất tà dâm phù hợp với luật hôn nhân gia đình của Nhà nước ta hiện nay. Bốn là, bất tửu nhục, đó là cấm say mê rượu thịt, ăn uống quá độ, rối loạn tâm thân, làm cho náo động xóm làng, hoặc miệng ước rượu ngon, bụng mơ đồ mỹ vị. Cao Đài Ban Chỉnh đạo không cấm uống rượu, uống rượu cũng là điều kiện cần thiết trong quan hệ giao tiếp bạn bè, xã hội, xóm giềng. Nhưng không vì thế mà say sưa quá độ không những có hại cho sức khỏe mà còn đụng chạm xích mích qua lời ăn tiếng nói mà ảnh hưởng đến làng xóm, đến cộng đồng. Mặt khác, cũng tùy điều kiện kinh tế cho phép mà có cách tiêu xài, ăn uống cho phù hợp, không phung phí quá mức, cũng không keo kiệt bủn xỉn có hại cho s