Luận án Phương hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành tỉnh Trà Vinh đến năm 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---oOo--- TRẦN TUẤN ANH PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH TỈNH TRÀ VINH ĐẾN NĂM 2015 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Tp Hồ Chí Minh, Năm 2007 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ---oOo--- TRẦN TUẤN ANH PHƯƠNG HƯỚNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH TỈNH TRÀ VINH ĐẾN NĂM 2015 Chuyên ngành: Kinh tế, Quản lý và Kế hoạch hoá kinh tế quốc dân Mà SỐ: 5.02.05 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Giáo viên hướng dẫn: GS TS HOÀNG THỊ CHỈNH TS VÕ XUÂN TÂM Tp Hồ Chí Minh, Năm 2007 MUÏC LUÏC Trang phuï bìa Lôøi cam ñoan Muïc luïc Danh muïc caùc baûng Danh muïc caùc bieåu ñoà Trang MÔÛ ÑAÀU 1 CHÖÔNG 1 - MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CÔ CAÁU VAØ 4 CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ 1.1. Moät soá khaùi nieäm 4 1.1.1. Cô caáu 4 1.1.2. Cô caáu kinh teá 4 1.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån kinh teá 6 1.2.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá 6 1.2.2. Ñaëc tröng cô caáu kinh teá 9 1.2.3. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô caáu kinh teá 10 1.2.4. Moät soá yeâu caàu khaùch quan ñeå xaây döïng moät cô caáu 14 kinh teá toái öu 1.2.5. Moái quan heä giöõa chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån 15 kinh teá 1.2.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình chuyeån dòch cô caáu 18 kinh teá 1.2.7. Vai troø vaø nhieäm vuï cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình 21 chuyeån dòch cô caáu kinh teá 1.3. Caùc moâ hình chuyeån dòch cô caáu kinh teá treân theá giôùi 23 1.4. Nhaän xeùt vaø nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm coù theå öùng duïng vaøo 32 quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá ôû Vieät Nam 1.4.1. Nhaän xeùt 32 1.4.2. Baøi hoïc kinh nghieäm 32 1.4.3. Baøi hoïc chuyeån dòch cô caáu kinh teá tænh Tieàn Giang 33 (Vuøng Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long) Toùm taét chöông 1 35 CHÖÔNG 2 - THÖÏC TRAÏNG CÔ CAÁU KINH TEÁ NGAØNH 38 TÆNH TRAØ VINH GIAI ÑOAÏN 1996 – 2005 2.1. Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá – xaõ hoäi aûnh höôûng ñeán chuyeån dòch 38 cô caáu kinh teá 2.2 Thaønh töïu phaùt trieån kinh teá cuûa caû nöôùc giai ñoaïn 2001-2005 46 2.3. Thöïc traïng cô caáu kinh teá giai ñoaïn 1996-2005 48 2.3.1. Taêng tröôûng vaø cô caáu kinh teá 48 2.3.2. Cô caáu giaù trò saûn xuaát 52 2.3.3. Phaân tích, ñaùnh giaù cô caáu caùc ngaønh kinh teá 55 2.3.3.1. Ngaønh noâng laâm nghieäp (Khu vöïc I) 55 2.3.3.2. Ngaønh coâng nghieäp xaây döïng (Khu vöïc II) 83 2.3.3.3. Ngaønh dòch vuï (Khu vöïc III) 89 Toùm taét chöông 2 97 CHÖÔNG 3 - PHÖÔNG HÖÔÙNG CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU 99 KINH TEÁ NGAØNH TÆNH TRAØ VINH ÑEÁN NAÊM 2015 3.1. Boái caûnh trong nöôùc vaø quoác teá taùc ñoäng ñeán chuyeån dòch 99 cô caáu kinh teá tænh Traø Vinh 3.1.1. Boái caûnh quoác teá 99 3.1.2. Boái caûnh trong nöôùc 101 3.1.3. Ñaùnh giaù thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa tænh Traø Vinh 103 3.2. Quan ñieåm phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2015 105 3.3. Muïc tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñeán naêm 2015 106 3.4. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá 108 3.5. Chuyeån dòch cô caáu caùc ngaønh kinh teá 114 3.5.1. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh noâng laâm ngö nghieäp (khu vöïc I) 114 3.5.2. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh coâng nghieäp xaây döïng (khu vöïc II) 132 3.5.3. Chuyeån dòch cô caáu ngaønh dòch vuï (khu vöïc III) 141 3.6 . Moät soá giaûi phaùp chung 148 3.6.1. Giaûi phaùp veà voán ñaàu tö 149 3.6.2. Giaûi phaùp veà ñaøo taïo, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc 151 3.6.3. Giaûi phaùp veà thò tröôøng, tieâu thuï saûn phaåm 152 3.6.4. Giaûi phaùp veà öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä 154 3.6.5. Giaûi phaùp veà phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn 156 3.7. Kieán nghò 157 3.7.1. Ñoái vôùi trung öông 157 3.7.2. Ñoái vôùi ñòa phöông 158 Toùm taét chöông 3 158 KEÁT LUAÄN 163 Danh muïc caùc coâng trình coâng boá cuûa taùc giaû Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc CAÙC BAÛN ÑOÀ & BAÛNG SÖÛ DUÏNG TRONG LUAÄN AÙN Trang Baûn ñoà 1. Ñoàng baèng Soâng Cöûu Long 36 Baûn ñoà 2. Vò trí ñòa lyù tænh Traø Vinh 37 Baûng 1.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Trung Quoác giai ñoaïn 1986-2002 28 Baûng 1.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 29 Baûng 1.3. Kim ngaïch ngoaïi thöông cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 29 Baûng 1.4. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Malayxia giai ñoaïn 1986-2002 30 Baûng 1.5. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Thaùi Lan giai ñoaïn 1986-2002 31 Baûng 1.6. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá vuøng ÑBSCL 33 Baûng 1.7. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá tænh Tieàn Giang 34 B¶ng 2.1. NhiÖt ®é trung b×nh 38 Baûng 2.2. Phaân boá dieän tích ñaát töï nhieân chia theo caùc huyeän naêm 2003 41 B¶ng 2.3. D©n sè trung b×nh cña tØnh chia theo huyÖn 42 B¶ng 2.4. Trình ñoä hoïc vaán vaø trình ñoä chuyeân moân 43 B¶ng 2.5. Caùc chæ tieâu kinh teá 47 Baûng 2.6 Chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh 48 Baûng 2.7. Tæng s¶n phÈm (GDP) 50 Baûng 2.8. C¬ cÊu tæng s¶n phÈm 51 Baûng 2.9. Cô caáu kinh teá vuøng ÑBSCL vaø tænh Traø Vinh 51 Baûng 2.10. GDP bình quaân/ngöôøi 52 Baûng 2.11. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (giaù coá ñònh 1994) 53 Baûng 2.12. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (giaù thöïc teá) 54 Baûng 2.13. Cô caáu giaù trò saûn xuaát khu vöïc I 57 Baûng 2.14. Cô caáu dieän tích caây haøng naêm 59 Baûng 2.15. Cô caáu dieän tích luùa 60 Baûng 2.16. Heä soá söû duïng ñaát 62 Baûng 2.17. Cô caáu saûn löôïng luùa 64 Baûng 2.18. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh chaên nuoâi 65 Baûng 2.19. Ñaøn gia suùc tænh Traø Vinh 66 Baûng 2.20. Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 70 Baûng 2.21. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh khai thaùc thuûy haûi saûn 73 Baûng 2.22. Saûn löôïng ngaønh thuûy haûi saûn 74 Baûng 2.23. Cô caáu saûn löôïng ngaønh khai thaùc 75 Baûng 2.24. Cô caáu saûn löôïng ngaønh thuûy haûi saûn 76 Baûng 2.25. Giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp 80 Baûng 2.26. Cô caáu giaù trò saûn xuaát laâm nghieäp 82 Baûng 2.27. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp 85 Baûng 2.28. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp 86 Baûng 2.29. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn 86 Baûng 2.30. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh x©y dùng 88 Baûng 2.31. C¬ cÊu GDP khu vùc III 90 Baûng 2.32. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt khu vùc III 92 Baûng 2.33. Giaù trò taêng theâm cuûa ngaønh thöông maïi 94 B¶ng 3.1. Phöông aùn 1 - GDP 108 B¶ng 3.2. Phöông aùn 2 - GDP 109 B¶ng 3.3. Phöông aùn 3 - GDP 110 Baûng 3.4. Moät soá muïc tieâu chuû yeáu cuûa phöông aùn choïn 114 B¶ng 3.5. Dù b¸o GDP khu vùc I 115 B¶ng 3.6. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngμnh n«ng nghiÖp 117 B¶ng 3.7. C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 117 Baûng 3.8. S¶n xuÊt c©y lö¬ng thöïc 118 Baûng 3.9. Döï kieán phaùt trieån caây aên quaû 120 Baûng 3.10. Döï kieán phaùt trieån saûn xuaát mía 122 Baûng 3.11. Döï kieán phaùt trieån ngoâ, ñaäu phoäng, rau - ñaäu 123 Baûng 3.12. Döï kieán phaùt trieån chaên nuoâi 125 Baûng 3.13. Cô caáu GDP ngaønh thuûy haûi saûn 129 Baûng 3.14. GDP khu vöïc II 133 Baûng 3.15. GDP ngaønh coâng nghieäp 135 Baûng 3.16. Cô caáu GDP ngaønh coâng nghieäp 135 Baûng 3.17. Mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp 137 Baûng 3.18. GDP khu vùc III 143 Baûng 3.19. C¬ cÊu GDP khu vùc III 144 Baûng 3.20. Tæng møc b¸n lÎ hμng hãa x· héi 145 Baûng 3.21. C¬ cÊu tæng møc b¸n lÎ hμng hãa x· héi 145 Baûng 3.22. XuÊt nhËp khÈu ®Þa phöông 147 Baûng 3.23. C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu 147 Baûng 3.24. Voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi 151 CAÙC BIEÅU ÑOÀ SÖÛ DUÏNG TRONG LUAÄN AÙN Bieåu ñoà 2.1. Giaù trò GDP 49 Bieåu ñoà 2.2. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát 55 Bieåu ñoà 2.3. Cô caáu GDP Khu vöïc 1 56 Bieåu ñoà 2.4. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát ngaønh noâng nghieäp 58 Bieåu ñoà 2.5. Giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 70 Bieåu ñoà 2.6. Cô caáu giaù trò saûn xuaát ngaønh thuûy haûi saûn 73 Bieåu ñoà 2.7. Giaù trò saûn xuaát khu vöïc II 84 Bieåu ñoà 2.8. Cô caáu Giaù trò saûn xuaát khu vöïc II 85 Bieåu ñoà 2.9. GDP Khu vöïc 3 89 Bieàu ñoà 3.1. Phöông aùn 1 - Cô caáu GDP 111 Bieàu ñoà 3.2. Phöông aùn 2 - Cô caáu GDP 112 Bieàu ñoà 3.3. Phöông aùn 3 - Cô caáu GDP 113 Bieåu ñoà 3.4. Döï baùo cô caáu GDP phöông aùn ñöôïc choïn 116 Bieåu ñoà 3.5. Döï baùo GDP ngaønh thuûy haûi saûn 127 Bieåu ñoà 3.6. Döï baùo cô caáu GDP khu vöïc 2 134 1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Vaên kieän Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX cuûa Ñaûng ñaõ neâu: “Naêm 2010 toång saûn phaåm trong nöôùc (GDP) taêng ít nhaát gaáp ñoâi naêm 2000; chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá, cô caáu lao ñoäng…”. [62] Veà phöông höôùng, nhieäm vuï keá hoaïch phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi 5 naêm 2001-2005 trong baùo caùo ñaõ vieát: “Taêng tröôûng kinh teá nhanh vaø beàn vöõng, oån ñònh vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá, cô caáu lao ñoäng theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Naâng cao roõ reät hieäu quaû söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá…”.[62] Ñoái vôùi moãi quoác gia, moãi vuøng hay moãi tænh ñeàu caàn thieát phaûi xaùc ñònh moät cô caáu kinh teá hôïp lyù trong ñoù xaùc ñònh ñuùng ñaén moái quan heä giöõa caùc khu vöïc kinh teá, caùc ngaønh kinh teá, caùc vuøng laõnh thoå, giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Nhöõng moái quan heä treân ñöôïc xaùc laäp chaët cheõ theå hieän caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng. Vieäc xaùc ñònh cô caáu kinh teá hôïp lyù laø nhaân toá raát quan troïng trong taêng tröôûng vaø phaùt trieån beàn vöõng neàn kinh teá. Ngöôïc laïi, taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá coù taùc ñoäng ñeán cô caáu kinh teá. Cô caáu kinh teá khoâng coá ñònh maø thay ñoåi tuyø theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Ñoái vôùi nöôùc ta trong thôøi gian qua, cô cheá quaûn lyù thay ñoåi töø quaûn lyù neàn kinh teá theo cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp sang cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, do vaäy vieäc chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá laø taát yeáu khaùch quan. Sau 20 naêm chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng XHCN, nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu quan troïng. Neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao vaø lieân tuïc nhieàu naêm. Möùc soáng cuûa moät boä phaän lôùn daân cö ñoâ thò vaø noâng thoân ñöôïc caûi thieän roõ neùt, böôùc ñaàu ñaõ coù tích luõy töø noäi boä neàn kinh teá ñeà ñaàu tö cho phaùt trieån. Nhöõng thaønh quaû ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi gian qua baét nguoàn töø nhöõng chuû tröông vaø chính saùch phaùt trieån kinh teá ñuùng ñaén hôïp lyù, trong ñoù coù chuû tröông chuyeån dòch cô caáu kinh teá Tænh Traø Vinh naèm trong vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long vôùi dieän tích 221.515 ha vaø soá daân 1.018,2 ngaøn ngöôøi (soá lieäu naêm 2004) laø tænh ngheøo, GDP/ngöôøi naêm 1995 môùi ñaït 2,1 trieäu ñoàng, naêm 2000 cuõng môùi ñaït 2,9 trieäu ñoàng, naêm 2004 ñaït 4 trieäu ñoàng vaø öôùc naêm 2005 ñaït 4,3 trieäu ñoàng, cô caáu kinh teá laïc haäu, laø tænh saûn xuaát noâng nghieäp laø cô baûn. Ñeán 2005 ngaønh noâng laâm ngö nghieäp vaãn chieám treân 61,1%, ngaønh coâng nghieäp, xaây döïng chieám 9,8%, ngaønh dòch vuï chieám 29,1% (theo giaù coá ñònh 1994 )trong cô caáu kinh teá. Muoán ñöa neàn kinh teá coù toác ñoä taêng tröôûng cao, beàn vöõng, khoâng ngöøng naâng cao ñôøi soáng nhaân daân thì moät trong nhöõng ñieàu kieän tieân quyeát laø phaûi chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu Ñaûng boä tænh Traø Vinh laàn thöù VIII (thaùng 12/2005) ñaõ xaùc ñònh phöông höôùng cuûa thôøi kyø 2006-2010 nhö sau: “…Khai thaùc coù hieäu quaû moïi nguoàn löïc, ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, 2 hieän ñaïi hoùa noâng ngö nghieäp vaø kinh teá noâng thoân, taäp trung phaùt trieån kinh teá ñaït toác ñoä taêng tröôûng cao hôn giai ñoaïn 5 naêm tröôùc (2001-2005), ruùt ngaén khoaûng caùch tuït haäu so vôùi caùc tænh trong khu vöïc, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát, tinh thaàn cuûa nhaân daân…”. [61] Veà quan ñieåm tö töôûng chæ ñaïo, vaên kieän ñaõ xaùc ñònh: “…phaùt trieån nhanh caùc ngaønh ngheà kinh teá, taïo ra böôùc ñoät phaù veà chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá, cô caáu saûn xuaát trong töøng ngaønh, töøng lónh vöïc, gaén saûn xuaát vôùi thò tröôøng tieâu thuï caùc saûn phaåm laøm ra, naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa caùc saûn phaåm, caùc donh nghieäp vaø toaøn neàn kinh teá …” [61] Nhö vaäy chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø nhieäm vuï quan troïng trong giai ñoaïn hieän nay cuûa tænh Traø Vinh. Vieäc xaùc ñònh cô caáu nhö theá naøo laø hôïp lyù ñeå taïo ñieàu kieän cho tænh söû duïng coù hieäu quaû taøi nguyeân cuûa mình, phaùt huy ñöôïc theá maïnh, ñaûm baûo ñöôïc caùc muïc tieâu tröôùc maét vaø laâu daøi. Ñoù laø moät vieäc raát caáp thieát khoâng nhöõng coù yù nghóa lyù luaän khoa hoïc maø coøn laø ñoøi hoûi böùc xuùc cuûa cuoäc soáng. 2. Tình hình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán ñeà taøi Töø tröôùc tôùi nay coù nhieàu baøi baùo, taïp chí vaø caùc coâng trình nghieân cöùu veà cô caáu kinh teá vaø söï chuyeån dòch cuûa noù. Ñoái vôùi tænh Traø Vinh, caùc coâng trình nghieân cöùu coù lieân quan ñeán cô caáu kinh teá, cô caáu ngaønh laø: - Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi tænh Traø Vinh giai ñoïan 1996-2010 cuûa Trung taâm nghieân cöùu Kinh teá mieàn Nam Boä keá hoaïch vaø Ñaàu tö. [41] - Quy hoaïch chuyeån ñoåi cô caáu saûn xuaát noâng laâm ngö nghieäp thôøi kyø 2003- 2010 cuûa Phaân vieän Quy hoaïch vaø thieát keá Noâng nghieäp [40] - Quy hoaïch toång theå thuûy saûn ñeán naêm 2010 cuûa Phaân vieän kinh teá vaø qui hoaïch thuûy saûn… [44] Nhö vaäy nhöõng coâng trình nghieân cöùu treân ñaây chæ taäp trung vaøo coâng taùc quy hoaïch maø chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu toaøn dieän veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá. YÙ thöùc ñöôïc vaán ñeà ñoù, vôùi yeâu caàu khaùch quan cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, chuyeån dòch maïnh cô caáu kinh teá noâng nghieäp, noâng thoân theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, toâi choïn ñeà taøi “Phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh tænh Traø Vinh ñeán naêm 2015” laøm luaän aùn tieán só. 3. Muïc tieâu vaø noäi dung cuûa luaän aùn a) Muïc tieâu Treân cô sôû nghieân cöùu lyù luaän cô baûn veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù tính ñeán kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc vaø thöïc traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa tænh Traø Vinh ñeå xaùc ñònh phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh cuûa tænh ñeán naêm 2015. b) Noäi dung 3 - Heä thoáng hoùa cô sôû lyù luaän veà cô caáu kinh teá, chuyeån dòch cô caáu kinh teá, nghieân cöùu caùc moâ hình chuyeån dòch cô caáu cuûa moät soá nöôùc trong khu vöïc vaø vieäc vaän duïng kinh nghieäm ñoù vaøo hoaøn caûnh thöïc tieãn cuûa Vieät Nam. Ñaùnh giaù thöïc traïng chuyeån dòch cô caáu kinh teá, cô caáu caùc ngaønh cuûa caùc khu vöïc kinh teá tænh Traø Vinh. Xaùc ñònh quan ñieåm phöông höôùng vaø muïc tieâu chuyeån dòch cô caáùu kinh teá vaø caùc giaûi phaùp thuùc ñaååy chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh. 4. Ñoái töôïng, phaïm vi vaø phöông phaùp nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: - Ñoái töôïng: Ñeà taøi nghieân cöùu chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa caùc ngaønh kinh teá ñoàng thôøi nghieân cöùu chuyeån dòch cô caáu noäi boä caùc ngaønh. - Phaïm vi: + Veà khoâng gian ñöôïc giôùi haïn trong tænh Traø Vinh. + Veà thôøi gian, ñeà taøi laáy moác thôøi gian töø 1995 ñeán 2005 ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng töø ñoù nghieân cöùu phöông höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá ngaønh ñeán naêm 2015. - Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi söû duïng caùc phöông phaùp chuû yeáu nhö phuông phaùp duy vaät bieän chöùng; duy vaät lòch söû cuûa chuû nghóa Macxít; phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp phaân tích heä thoáng, phöông phaùp thoáng keâ, phöông phaùp chuyeân gia vaø caùc phöông phaùp khaùc… Trong tính toaùn duøng giaù coá ñònh vaø giaù thöïc teá. Döïa vaøo soá lieäu, taøi lieäu cuûa caùc ngaønh, ñaëc bieät cuûa ngaønh thoáng keâ cuûa Sôû Keá hoaïch vaø Ñaàu tö Traø Vinh, ñeà taøi toång hôïp, xöû lyù phaân tích ñeå ñaùnh giaù chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan vaø thöïc tieãn cho caùc nhaän xeùt, ñaùnh giaù. Ngoaøi ra, ñeà taøi cuõng keá thöøa caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc Boä, ngaønh vaø ñòa phöông coù lieân quan ñeán ñeà taøi. 5. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän aùn - Toång hôïp moät soá vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà cô caáu kinh teá vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá. - Laàn ñaàu tieân ñaùnh giaù toaøn dieän cô caáu kinh teá cuûa tænh mang tính khoa hoïc vaø thöïc tieãn. - Luaän aùn ñaõ ñöa ra phöông höôùng caùc giaûi phaùp mang tính toaøn dieän, ñoät phaù cho söï chuyeån dòch cô caáu. - Goùp phaàn cung caáp coù cô sôû, caên cöù trong vieäc xaây döïng vaø chæ ñaïo thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu kinh teá cho caùc caáp cuûa ñòa phöông. 4 ch−¬ng 1 MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CÔ CAÁU VAØ CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ 1.1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM 1.1.1. Cô caáu Cô caáu hay coøn goïi laø caáu truùc, coù nguoàn goác chöõ La tinh “Structure” coù nghóa laø xaây döïng, laø kieán truùc. Xeùt veà maët trieát hoïc, cô caáu laø moät phaïm truø phaûn aùnh caáu truùc beân trong cuûa moät soá ñoái töôïng, laø taäp hôïp nhöõng moái lieân heä cô baûn töông ñoái oån ñònh giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh ñoái töôïng ñoù, trong moät thôøi gian, khoâng gian nhaát ñònh. Trong khi phaân tích quaù trình phaân coâng lao ñoäng chung, Kark Marx ñaõ noùi: “Cô caáu laø söï phaân chia veà chaát löôïng theo moät tyû leä veà soá löôïng cuûa quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi”. Laø moät phaïm truø trieát hoïc, khaùi nieäm cô caáu ñöôïc söû duïng ñeå bieåu thò caáu truùc beân trong, tyû leä vaø moái quan heä giöõa caùc boä phaän hôïp thaønh cuûa moät heä thoáng. Cô caáu ñöôïc bieåu hieän nhö laø taäp hôïp nhöõng moái quan heä lieân keát höõu cô, caùc yeáu toá khaùc nhau cuûa moät heä thoáng nhaát ñònh. Cô caáu laø thuoäc tính cuûa moät heä thoáng. Do ñoù, khi nghieân cöùu cô caáu phaûi ñöùng treân quan ñieåm heä thoáng. 1.1.2. Cô caáu kinh teá Trong caùc taøi lieäu kinh teá coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc nhau veà khaùi nieäm cô caáu kinh teá. “Cô caáu kinh teá laø toång theå caùc ngaønh, lónh vöïc, boä phaän kinh teá coù quan heä höõu cô töông ñoái oån ñònh hôïp thaønh. Coù caùc loaïi cô caáu kinh teá khaùc nhau: cô caáu neàn kinh teá quoác daân, cô caáu theo ngaønh kinh teá - kyõ thuaät, cô caáu theo vuøng, cô caáu theo ñôn vò haønh chính - laõnh thoå, cô caáu theo thaønh phaàn kinh teá, trong ñoù cô caáu theo ngaønh kinh teá - kyõ thuaät maø tröôùc heát cô caáu coâng - noâng nghieäp laø quan troïng nhaát. Trong thôøi kyø quaù ñoä xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, chieán löôïc kinh teá - xaõ hoäi Vieät Nam hieän nay laø xaây döïng moät cô caáu kinh teá goàm: (1) cô caáu ngaønh: phaùt trieån caùc ngaønh noâng - laâm - ngö nghieäp gaén vôùi coâng nghieäp cheá bieán laø nhieäm vuï quan troïng haøng ñaàu, ñoàng thôøi taêng toác ñoä phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp, môû roäng khu vöïc dòch vuï, töøng böôùc ñöa neàn kinh teá phaùt trieån toaøn dieän vaø theo höôùng hieän ñaïi, (2) cô caáu thaønh phaàn: neàn kinh teá coù nhieàu thaønh phaàn, trong ñoù thaønh phaàn kinh teá quoác doanh ñoùng vai troø chuû ñaïo, (3) Cô caáu vuøng: phaùt trieån nhöõng vuøng chuyeân moân hoùa saûn xuaát coù hieäu quaû kinh teá - xaõ hoäi cao. Xaùc ñònh cô caáu kinh teá hôïp lyù vaø thuùc ñaåy söï 5 chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø vaán ñeà coù yù nghóa chieán löôïc quan troïng phuï thuoäc vaøo söï hieåu bieát saâu saéc caùc nhaân toá kinh teá, xaõ hoäi, kyõ thuaät cuï theå ôû töøng vuøng trong töøng thôøi gian vaø khaû naêng toå chöùc saûn xuaát, quaûn lyù kinh teá, treân cô sôû ñoù khai thaùc vaø söû duïng coù hieäu quaû nhaát taøi nguyeân, ñaát ñai, söùc lao ñoäng, tö lieäu saûn xuaát, taïo ra söï phaùt trieån treân moïi vuøng ñaát nöôùc vaø taïo ñieàu kieän naâng cao ñôøi soáng nhaân daân noùi chung, khaéc phuïc söï laïc haäu cuûa nhieàu vuøng, nhieàu daân toäc”[55]. Cô caáu kinh teá coøn laø toång theå caùc moái quan heä taùc ñoäng laãn nhau giöõa caùc yeáu toá vaø trong töøng yeáu toá cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn xuaát vôùi nhöõng ñieàu kieän kinh teá - xaõ hoäi cuï theå trong nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån nhaát ñònh cuûa xaõ hoäi. Ñöùng treân quan ñieåm duy vaät bieän chöùng vaø lyù thuyeát heä thoáng coù theå hieåu: cô caáu kinh teá laø moät toång theå hôïp thaønh bôûi nhieàu yeáu toá kinh teá cuûa neàn kinh teá quoác daân, giöõa chuùng coù nhöõng moái lieân heä höõu cô, nhöõng töông taùc qua laïi caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, trong nhöõng khoâng gian vaø ñieàu kieän kinh teá cuï theå, chuùng vaän ñoäng höôùng vaøo nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh. Theo quan ñieåm naøy, cô caáu kinh teá laø moät phaïm truø kinh teá, laø neàn taûng cuûa cô caáu xaõ hoäi vaø cheá ñoä xaõ hoäi. Moät caùch tieáp caän khaùc thì cho raèng: cô caáu kinh teá hieåu moät caùch ñaày ñuû laø moät toång theå heä thoáng kinh teá bao goàm nhieàu yeáu toá coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau trong nhöõng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh, trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi nhaát ñònh, ñöôïc theå hieän caû veà maët ñònh tính laãn ñònh löôïng, caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñöôïc xaùc ñònh cuûa neàn kinh teá. [14] Nhìn chung, caùc caùch tieáp caän treân ñaõ phaûn aùnh ñöôïc maët baûn chaát chuû yeáu cuûa cô caáu kinh teá. Ñoù laø caùc vaán ñeà: - Toång theå caùc nhoùm ngaønh, caùc yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kinh teá cuûa moät quoác gia. - Soá löôïng vaø tyû troïng cuûa caùc nhoùm ngaønh cuûa caùc yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kinh teá trong toång theå neàn kinh teá ñaát nöôùc. - Caùc moái quan heä töông taùc laãn nhau giöõa caùc nhoùm ngaønh, caùc yeáu toá… höôùng vaøo caùc muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh. Cô caáu kinh teá coøn laø moät phaïm truø; muoán naém vöõng baûn chaát cuûa cô caáu kinh teá vaø thöïc thi caùc giaûi phaùp nhaèm chuyeån dòch cô caáu kinh teá moät caùch coù hieäu quaû caàn xem xeùt töøng loaïi cô caáu cuï theå cuûa neàn kinh teá quoác daân. 6 Nhö vaäy cô caáu kinh teá laø moät toång theå bao goàm nhieàu yeáu toá mang tính ñònh tính vaø ñònh löôïng, coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, taùc ñoäng qua laïi laãn nhau trong moät khoaûng khoâng gian vaø thôøi gian nhaát ñònh trong nhöõng ñieàu kieän kinh teá vaø xaõ hoäi nhaát ñònh. Noù theå hieän veà caû hai maët soá löôïng vaø chaát löôïng phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh veà phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi. Söï hình thaønh cô caáu kinh teá thöôøng bò chi phoái bôûi caùc nhaân toá chuû yeáu nhö: - Nhöõng nhaân toá ñòa lyù-töï nhieân (taøi nguyeân thieân nhieân, khoaùng saûn, nguoàn nöôùc, nguoàn naêng löôïng, ñaát ñai, khí haäu…). - Nhaân toá veà chính trò coù aûnh höôûng raát quan troïng, coù khi mang tính chaát quyeát ñònh ñeán cô caáu kinh teá, tuøy ñöôøng loái chính trò moãi thôøi kyø maø aûnh höôûng ñeán hình thaønh cô caáu kinh teá. - Nhöõng nhaân toá kinh teá xaõ hoäi beân trong ñaát nöôùc, nhu caàu cuûa con ngöôøi qui ñònh caùc daïng lao ñoäng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng nhö cô caáu keát quaû nhöõng hoaït ñoäng ñoù. Nhu caàu xaõ hoäi, vôùi tính caùch laø ñoäng cô thuùc ñaåy beân trong cuûa saûn xuaát laø nhöõng tieàn ñeà cuûa cô caáu kinh teá. - Nhöõng nhaân toá veà kinh teá ñoái ngoaïi vaø phaân coâng lao ñoäng quoác teá döôùi nhieàu hình thöùc seõ gia taêng thích öùng vaø phuø hôïp veà cô caáu cuûa neàn kinh teá vôùi beân ngoaøi. Tính ña daïng cuûa caùc nhu caàu phoå bieán vaø söï khaùc nhau veà ñieàu kieän thuaän lôïi cho neàn saûn xuaát ôû caùc nöôùc ñoøi hoûi baát cöù neàn kinh teá naøo cuõng coù söï trao ñoåi keát quaû hoaït ñoäng vôùi beân ngoaøi vôùi möùc ñoä vaø phaïm vi khaùc nhau. Nhö vaäy muïc tieâu phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa moät neàn kinh teá trong töøng thôøi kyø seõ quyeát ñònh vieäc hình thaønh caùc yeáu toá, caùc boä phaän caáu thaønh veà caû hai maët soá löôïng vaø chaát löôïng, trong ñoù maët chaát löôïng qui ñònh vai troø, vò trí cuûa caùc yeáu toá, caùc boä phaän, coøn maët soá löôïng theå hieän quan heä tyû leä cuûa caùc boä phaän phuø hôïp vôùi maët chaát löôïng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Khi soá löôïng thay ñoåi seõ taïo ra khaû naêng thay ñoåi veà chaát, luùc ñoù seõ daãn ñeán söï thay ñoåi veà cô caáu kinh teá. Do vaäy khi noùi ñeán chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø noùi ñeán söï thay ñoåi caû veà chaát löôïng vaø soá löôïng töông öùng vôùi chaát löôïng ñoù. Töø nhöõng khaùi nieäm treân taùc giaû cho raèng: cô caáu kinh teá phaûi ñaûm baûo tính lieân keát trong noäi boä neàn kinh teá vaø taùc ñoäng qua laïi laãn nhau ñeå cuøng nhau phaùt trieån, laøm cô sôû cho quaù trình chuyeån dòch cô caáu trong neàn kinh teá. 1.2. CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ 1.2.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø “quaù trình caûi bieán kinh teá xaõ hoäi töø tình traïng laïc haäu, mang naëng tính chaát töï caáp töï tuùc töøng böôùc vaøo chuyeân moân hoùa 7 hôïp lyù, trang bò kyõ thuaät, coâng ngheä hieän ñaïi, treân cô sôû ñoù, taïo ra naêng suaát lao ñoäng cao, hieäu quaû kinh teá cao vaø nhòp ñoä taêng tröôûng maïnh cho neàn kinh teá noùi chung. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá bao goàm vieäc caûi bieán kinh teá theo ngaønh, theo vuøng laõnh thoå vaø cô caáu caùc thaønh phaàn kinh teá. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø vaán ñeà mang tính taát yeáu khaùch quan vaø laø moät quaù trình ñi leân töøng böôùc döïa treân söï keát hôïp maät thieát caùc ñieàu kieän chuû quan, caùc lôïi theá veà kinh teá xaõ hoäi, töï nhieân trong nöôùc, trong vuøng, trong ñôn vò kinh teá vôùi caùc khaû naêng ñaàu tö, hôïp taùc, lieân keát, lieân doanh veà saûn xuaát, dòch vuï, tieâu thuï saûn phaåm cuûa caùc nöôùc, caùc vuøng vaø ñôn vò kinh teá khaùc nhau…”. [37] Quaù trình phaùt trieån, hoaït ñoäng kinh teá cuûa caùc ngaønh, caùc vuøng vaø caùc thaønh phaàn kinh teá khoâng phaûi bao giôø cuõng ñoàng ñeàu vaø nhòp nhaøng vôùi nhau, vì trong quaù trình aáy coù nhieàu yeáu toá taùc ñoäng ñeán xu höôùng phaùt trieån cuûa moãi ngaønh. Ngoaøi ra, cô caáu kinh teá seõ thay ñoåi theo töøng thôøi kyø phaùt trieån bôûi caùc yeáu toá hôïp thaønh cô caáu kinh teá khoâng coá ñònh. Ñoù laø söï thay ñoåi veà soá löôïng caùc ngaønh hoaëc söï thay ñoåi veà quan heä tyû leä giöõa caùc ngaønh, caùc vuøng, caùc thaønh phaàn do söï xuaát hieän hoaëc bieán maát cuûa moät soá ngaønh vaø toác ñoä taêng tröôûng giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh cô caáu kinh teá khoâng ñoàng ñeàu. Söï thay ñoåi cuûa cô caáu kinh teá töø traïng thaùi naøy sang traïng thaùi khaùc cho phuø hôïp vôùi moâi tröôøng phaùt trieån ñöôïc goïi laø söï chuyeån dòch kinh teá. Ñaây khoâng phaûi ñôn thuaàn laø söï thay ñoåi vò trí, maø laø söï bieán ñoåi caû veà chaát vaø löôïng trong noäi boä cô caáu. Vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá phaûi döïa treân cô sôû moät cô caáu kinh teá hieän coù, do ñoù noäi dung cuûa chuyeån dòch cô caáu laø caûi taïo cô caáu cuõ laïc haäu hoaëc chöa phuø hôïp ñeå xaây döïng cô caáu môùi tieân tieán, hoaøn thieän vaø boå sung cô caáu cuõ thaønh cô caáu môùi hieän ñaïi vaø phuø hôïp hôn. Nhö vaäy, chuyeån dòch cô caáu kinh teá veà thöïc chaát laø söï ñieàu chænh cô caáu treân 3 maët bieåu hieän cuûa cô caáu nhö ñaõ trình baøy treân nhaèm höôùng söï phaùt trieån cuûa toaøn boä neàn kinh teá theo caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi ñaõ xaùc ñònh cho töøng thôøi kyø phaùt trieån. Cho duø coù söï bieán ñoåi trong noäi boä cô caáu kinh teá, song neáu cô caáu kinh teá vaãn coøn thích öùng, chöa gaây ra nhöõng trôû ngaïi lôùn cho söï phaùt trieån cuûa töøng boä phaän vaø caû toång theå thi chöa ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh laïi cô caáu kinh teá. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá seõ dieãn ra khi: - Coù nhöõng thay ñoåi lôùn veà ñieàu kieän phaùt trieån. - Coù nhöõng khaû naêng vaø giaûi phaùp môùi laøm thay ñoåi phöông thöùc khai thaùc caùc ñieàu kieän hieän taïi. - Trong quan heä phaùt trieån giöõa caùc boä phaän cuûa cô caáu kinh teá coù nhöõng trôû ngaïi daãn ñeán haïn cheá laãn nhau, laøm aûnh höôûng ñeán phaùt trieån chung. 1.2.1.1. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø moät quaù trình 8 Khoâng phaûi cô caáu kinh teá môùi ñöôïc hình thaønh ngay moät luùc vaø laäp töùc thay theá cô caáu cuõ. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu tröôùc tieân phaûi laø moät quaù trình tích luõy veà löôïng, thay ñoåi veà löôïng ñeán moät möùc naøo ñoù seõ daãn ñeán thay ñoåi veà chaát. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá dieãn ra nhanh hay chaäm tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá trong ñoù coù söï taùc ñoäng tröïc tieáp raát quan troïng cuûa chuû theå laõnh ñaïo vaø quaûn lyù. Söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhaát thieát phaûi laø moät quaù trình, nhöng khoâng laø moät quaù trình töï phaùt vaø vôùi caùc böôùc tuaàn töï theo khuoân maãu naøo ñoù maø ngöôïc laïi, con ngöôøi baèng nhaän thöùc vöôït tröôùc vaø am hieåu thöïc teá saâu saéc hoaøn toaøn coù theå taïo ra nhöõng tieàn ñeà, taùc ñoäng laøm cho quaù trình ñoù dieãn ra nhanh hôn theo höôùng ñuùng, hoaøn thieän hôn. Nhöng vaán ñeà quan troïng laø phaûi khôûi xöôùng töø ñaâu, duøng bieän phaùp naøo ñeå môû ñaàu vaø taïo hieäu öùng lan truyeàn trong toång theå neàn kinh teá ñeå chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù hieäu quaû. Caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu quan taâm ñeán vieäc ñieàu chænh hôïp lyù cô caáu kinh teá cuûa mình. Coù nhieàu lyù do laøm cho caùc nöôùc coù nhöõng quan taâm ñeán vaán ñeà naøy: - Trong maáy thaäp kyû qua, caùc nöôùc vuøng chaâu AÙ Thaùi Bình Döông ñaõ taän duïng khaù toát nhöõng lôïi theá so saùnh ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa mình neân ñaõ ñaït toác ñoä taêng tröôûng khaù cao, laøm cho khu vöïc naøy trôû thaønh khu vöïc phaùt trieån kinh teá naêng ñoäng nhaát theá giôùi. Nhôø ñoù, ñaõ xuaát hieän nhöõng nöôùc coâng nghieäp hoùa môùi, vaø coù nhöõng nöôùc ñöùng vaøo haøng nguõ caùc nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng cao. - Ñeå ñoåi môùi coâng ngheä saûn xuaát, caùc nöôùc coâng nghieäp hoùa tìm caùch chuyeån nhöõng coâng ngheä laïc haäu hoaëïc keùm tính caïnh tranh sang caùc nöôùc keùm phaùt trieån hôn. Maët khaùc, caùc nöôùc keùm phaùt trieån hôn laïi coù nhu caàu tieáp nhaän caùc coâng ngheä coù trình ñoä thaáp ñeå töøng böôùc tham gia vaøo thò tröôøng theá giôùi, taïo ra cô may, töï ñieàu chænh haønh vi vaø taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng quoác teá. - Söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa khoa hoïc coâng ngheä ñaõ taïo ra nhöõng lónh vöïc coâng ngheä môùi, coù hieäu quaû cao, ñaëc bieät laø caùc coâng ngheä tieân tieán, coù khaû naêng tieát kieäm taøi nguyeân, baûo veä moâi tröôøng. [49] 1.2.1.2. Cô caáu kinh teá hieäu quaû vaø hôïp lyù Moät cô caáu kinh teá hieäu quaû, hôïp lyù, trong thöïc teá ñöôïc thoâng qua caùc bieåu hieän sau: - Cô caáu kinh teá ñoù cho pheùp khai thaùc toái ña nhöõng öu theá vaø nhöõng thuaän lôïi veà caùc nguoàn löïc chung nhö: vò theá, ñaát ñai, khí haäu, truyeàn thoáng vaø caùc tieàm naêng voán coù veà xaõ hoäi, lao ñoäng. Baûo ñaûm vaø taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa moãi ngaønh, moãi vuøng vaø caùc thaønh phaàn kinh teá. 9 - Cô caáu kinh teá ñoù taïo ñöôïc nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ngaønh kinh teá phaùt trieån vôùi soá löôïng vaø chuûng loaïi saûn phaåm ñaëc tröng, ña daïng, phong phuù, ñaûm baûo tieâu duøng cuûa daân cö vaø xuaát khaåu. - Taïo tích luõy toái öu cho neàn kinh teá quoác daân, xuaát phaùt töø vieäc phaûi taïo ñöôïc khaû naêng tích luõy cao ôû nhöõng ngaønh, nhöõng vuøng coù nhieàu lôïi theá so saùnh ñeå chuùng vöøa coù khaû naêng töï buø ñaép cho mình, ñoàng thôøi coù khaû naêng hoã trôï cho caùc ngaønh, caùc vuøng khaùc vaø goùp phaàn laøm taêng tích luõy cho toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. - Xaây döïng cô caáu kinh teá hôïp lyù seõ aûnh höôûng maïnh meõ, tröïc tieáp ñeán nhòp ñoä taêng tröôûng vaø qui moâ taêng tröôûng kinh teá, taïo ra nhöõng tieàn ñeà vaät chaát ñeå phaùt huy coù hieäu quaû hôn neàn kinh teá quoác daân. Ñeán löôït noù, söï taêng tröôûng kinh teá do cô caáu hôïp lyù laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå phaùt trieån hôn nöõa trong töông lai. Moät cô caáu kinh teá hôïp lyù seõ taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá, taïo ñieàu kieän thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi, khai thaùc vaø phaùt huy nhöõng nguoàn löïc trong vuøng, trong nöôùc coù hieäu quaû. [19, 49] 1.2.2. Ñaëc tröng cô caáu kinh teá 1.2.2.1. Tính khaùch quan cuûa cô caáu kinh teá Cô caáu kinh teá ñöôïc hình thaønh moät caùch khaùch quan do trình ñoä phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát vaø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi. Moät cô caáu kinh teá nhö theá naøo vaø xu höôùng chuyeån dòch ra sao thì phuï thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän hoaøn caûnh khaùch quan veà theå cheá chính trò, ñieàu kieän töï nhieân vaø xaõ hoäi nhaát ñònh chöù khoâng tuøy thuoäc vaøo yù muoán chuû quan cuûa con ngöôøi. Khaùc vôùi qui luaät töï nhieân, qui luaät kinh teá vaän ñoäng vaø phaùt huy taùc duïng thoâng qua hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Vì vaäy trong quaù trình hình thaønh vaø chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá luoân chòu söï taùc ñoäng nhaát ñònh cuûa con ngöôøi, tuy nhieân söï taùc ñoäng chuû quan naøy phaûi phuø hôïp qui luaät khaùch quan. Ñieàu naøy coù nghóa laø ôû moãi giai ñoaïn nhaát ñònh, vôùi trình ñoä nhaát ñònh cuûa saûn xuaát seõ caàn thieát vaø coù khaû naêng toàn taïi khaùch quan moät cô caáu kinh teá thích hôïp. Phaùt trieån kinh teá treân moät cô caáu kinh teá hôïp lyù thì neàn kinh teá seõ phaùt trieån thuaän lôïi, ngöôïc laïi thì neàn kinh teá seõ gaëp khoù khaên. Vieäc nghieân cöùu cô caáu kinh teá ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh ñuùng cô caáu kinh teá cuûa giai ñoaïn hieän taïi (caû veà maët ñònh tính vaø ñònh löôïng) vaø döï baùo chính xaùc cô caáu kinh teá trong töông lai. Vieäc keá thöøa nhöõng tinh tuùy hoaëc khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa cô caáu kinh teá hieän taïi ñeå phaùt trieån ñuùng ñaén cô caáu kinh teá töông lai laø quan troïng [19, 37]. 1.2.2.2. Tính lòch söû cuï theå veà thôøi gian, khoâng gian 10 Cô caáu kinh teá theå hieän trình ñoä phaùt trieån cuûa vuøng, quoác gia. Söï dòch chuyeån cô caáu kinh teá theå hieän chieàu höôùng phaùt trieån cuûa cô caáu kinh teá. Cô caáu kinh teá luoân coù tính keá thöøa coù nghóa laø cô caáu kinh teá môùi trong töøng thôøi kyø cuûa töøng ñòa phöông vaø trong caû nöôùc bao giôø cuõng ñöùng tröôùc moät cô caáu kinh teá thôøi kyø tröôùc ñeå laïi. Söï khaùc nhau veà ñieàu kieän töï nhieân, hoaøn caûnh lòch söû cuï theå, hoaït ñoäng caùc qui luaät kinh teá ñaëc thuø caùc phöông thöùc saûn xuaát seõ quyeát ñònh söï khaùc bieät veà cô caáu kinh teá moãi vuøng, moãi nöôùc. Cô caáu kinh teá phaûn aùnh tính qui luaät chung cuûa quaù trình phaùt trieån (ñoù laø chuyeån töø cô caáu baát hôïp lyù sang moät cô caáu hôïp lyù hôn) nhöng söï bieåu hieän cuï theå phaûi thích öùng ñaëc thuø cuûa moãi nöôùc, moãi vuøng veà töï nhieân, kinh teá, lòch söû. Khoâng coù moät cô caáu maãu chung cho moïi phöông thöùc saûn xuaát, moïi vuøng kinh teá hoaëc ñaïi dieän chung cho nhieàu nöôùc khaùc nhau. Moãi quoác gia, moãi vuøng caàn thieát phaûi löïa choïn moät cô caáu kinh teá phuø hôïp vôùi moãi giai ñoaïn phaùt trieån lòch söû. 1.2.2.3. Cô caáu kinh teá luoân bieán ñoåi theo höôùng ngaøy caøng hoaøn thieän Söï bieán ñoåi ñoù gaén lieàn vôùi söï bieán ñoåi vaø phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät, caùch maïng thoâng tin… Cô caáu kinh teá luoân vaän ñoäng, phaùt trieån vaø chuyeån hoùa cho nhau. Cô caáu kinh teá cuõ dòch chuyeån daàn daàn vaø hình thaønh cô caáu kinh teá môùi. Cô caáu kinh teá môùi naøy ra ñôøi vaø thay theá cô caáu kinh teá cuõ. Sau ñoù cô caáu kinh teá môùi laïi trôû neân khoâng phuø hôïp vaø ñöôïc thay theá baèng cô caáu kinh teá môùi ôû trình ñoä cao hôn, hoaøn thieän hôn. Cöù nhö theá, cô caáu kinh teá vaän ñoäng bieán ñoåi khoâng ngöøng töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø ñôn ñieäu ñeán ña daïng, töø ít hoaøn thieän ñeán hoaøn thieän hôn. Söï vaän ñoäng bieán ñoåi ñoù laø do taùc ñoäng cuûa caùc qui luaät kinh teá xaõ hoäi, do yeâu caàu phaùt trieån vaên minh nhaân loaïi. Cô caáu kinh teá khoâng chæ giôùi haïn ôû caùc quan heä giöõa caùc ngaønh vaø coù tính oån ñònh maø noù luoân thay ñoåi phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá trong töøng thôøi kyø. 1.2.3. Caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô caáu kinh teá Trong khi xem xeùt veà cô caáu cuûa moät neàn kinh teá, coù 3 yeáu toá cô baûn caàn ñöôïc chuù yù, ñoù laø: - Cô caáu kinh teá theo ngaønh. - Cô caáu kinh teá theo vuøng laõnh thoâ. - Cô caáu kinh teá theo thaønh phaàn kinh teá. 1.2.3.1. Cô caáu kinh teá theo ngaønh: laø toå hôïp caùc ngaønh hôïp thaønh, caùc ngaønh quan heä gaén boù vôùi nhau theo nhöõng tyû leä nhaát ñònh. Cô caáu kinh teá 11 ngaønh laø bieåu hieän roõ nhaát cuûa phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi phaûn aùnh trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, trình ñoä phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä cuûa neàn kinh teá. Ngaønh coù theå hieåu laø toång theå caùc ñôn vò kinh teá cuøng thöïc hieän moät chöùc naêng trong heä thoáng phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi. Cô caáu ngaønh bieåu hieän quan heä kinh teá giöõa caùc ngaønh. Cô caáu ngaønh laø boä phaän then choát trong neàn kinh teá quoác daân vì cô caáu ngaønh quyeát ñònh traïng thaùi chung vaø tyû leä ñaàu vaøo, ñaàu ra cuûa neàn kinh teá. Thay ñoåi maïnh meõ cô caáu ngaønh laø neùt ñaëc tröng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Colin Clark, nhaø kinh teá hoïc Anh ñaõ ñöa ra phöông phaùp phaân loaïi toaøn boä hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá thaønh ba ngaønh [47]: - Ngaønh thöù I: saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra coù nguoàn goác töï nhieân. - Ngaønh thöù II: gia coâng caùc saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát ra coù nguoàn goác töï nhieân. - Ngaønh thöù III: laø ngaønh saûn xuaát ra cuûa caûi voâ hình. (Ngaønh thöù I vaø ngaønh thöù II laø nhöõng ngaønh saûn xuaát ra cuûa caûi höõu hình). Ñeå thoáng nhaát tieâu chuaån phaân loaïi ngaønh giöõa caùc nöôùc, Lieân hieäp quoác ñaõ ban haønh “höôùng daãn phaân loaïi ngaønh theo tieâu chuaån quoác teá ñoái vôùi toaøn boä caùc hoaït ñoäng kinh teá”. Tieâu chuaån naøy cuõng ñöôïc gom laïi thaønh ba boä phaän neân noù truøng hôïp vôùi phöông phaùp phaân loaïi cuûa Colin Clark. - Nhoùm ngaønh noâng nghieäp: Bao goàm caùc ngaønh noâng, laâm, ngö nghieäp. - Nhoùm ngaønh coâng nghieäp: Bao goàm caùc ngaønh coâng nghieäp vaø xaây döïng - Nhoùm ngaønh dòch vuï: Bao goàm thöông maïi, böu ñieän, du lòch… 1.2.3.2. Cô caáu kinh teá theo vuøng laõnh thoå: Theo töø ñieån baùch khoa laø “söï phaân coâng theo laõnh thoå cuûa neàn kinh teá quoác daân thaønh caùc boä phaän laõnh thoå coù chöùc naêng chuyeân moân hoùa khaùc nhau nhöng lieân heä qua laïi vôùi nhau trong moät heä thoáng thoáng nhaát. Hình thaønh cô caáu laõnh thoå neàn kinh teá quoác daân gaén lieàn vôùi phaân coâng lao ñoäng theo laõnh thoå. Nhöõng boä phaän caáu thaønh cuûa cô caáu laõnh thoå: caùc haït nhaân, vuøng ngoaïi vi, giôùi haïn, caùc tieåu vuøng”. [55] Neáu cô caáu ngaønh kinh teá hình thaønh töø quaù trình phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø chuyeân moân hoaù saûn xuaát thì cô caáu vuøng laõnh thoå laïi ñöôïc hình thaønh chuû yeáu töø vieäc boá trí saûn xuaát theo khoâng gian ñòa lyù. Cô caáu laõnh thoå laø söï phaân chia 12 ñaát nöôùc, caûnh quan, vuøng thaønh caùc phaàn töû ñöôïc theå hieän baèng khoâng gian roõ reät, moãi phaàn töû thöïc hieän moät chöùc naêng nhaát ñònh trong quaù trình phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, vuøng, vaø chöùc naêng naøy ôû möùc ñoä naøo ñoù, gaén lieàn vôùi vò trí ñiaï lyù cuûa phaàn töû treân laõnh thoå nghieân cöùu. Daáu hieäu cuûa quaù trình cô caáu laõnh thoå laø söï phaân hoùa laõnh thoå. Phaân hoùa laõnh thoå laø quaù trình phöùc taïp hoùa cô caáu laõnh thoå. Cô caáu laõnh thoå bao goàm caùc vuøng chuyeân moân hoùa saûn xuaát moät soá saûn phaåm coù lôïi theá, nhaèm ñaït ñöôïc hieäu quaû kinh teá - xaõ hoäi cao. Cô caáu kinh teá vuøng laõnh thoå laø chænh theå lieân keát caùc ngaønh saûn xuaát trong moät vuøng theo moät caáu truùc hôïp lyù, maø nhôø ñoù coù theå taïo ra khaû naêng taêng tröôûng kinh teá trong quaù trình vaän haønh cuûa noù. Cô caáu laõnh thoå vaø cô caáu ngaønh kinh teá thöïc chaát laø hai maët cuûa moät theå thoáng nhaát vaø ñeàu bieåu hieän söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi. Cô caáu laõnh thoå hình thaønh gaén lieàn vôùi cô caáu ngaønh vaø thoáng nhaát trong vuøng kinh teá. Trong cô caáu laõnh thoå coù söï bieåu hieän cuûa cô caáu ngaønh trong ñieàu kieän cuï theå cuûa khoâng gian laõnh thoå. Xu höôùng phaùt trieån kinh teá laõnh thoå thöôøng laø phaùt trieån nhieàu maët, toång hôïp, coù öu tieân moät vaøi ngaønh vaø gaén lieàn vôùi hình thaønh söï phaân boå daân cö phuø hôïp vôùi caùc ñieàu kieän, tieàm naêng phaùt trieån kinh teá cuûa laõnh thoå. Vieäc chuyeån dòch cô caáu laõnh thoå phaûi baûo ñaûm söï hình thaønh vaø phaùt trieån coù hieäu quaû cuûa caùc ngaønh kinh teá, caùc thaønh phaàn kinh teá theo laõnh thoå vaø treân phaïm vi caû nöôùc, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi, phong tuïc taäp quaùn, truyeàn thoáng cuûa moãi vuøng, nhaèm khai thaùc trieät ñeå theá maïnh cuûa moãi vuøng ñoù. 1.2.3.3. Cô caáu kinh teá theo thaønh phaàn kinh teá: Theo töø ñieån baùch khoa “cô caáu neàn kinh teá quoác daân goàm nhieàu thaønh phaàn vôùi nhöõng hình thöùc sôû höõu khaùc nhau (kinh teá quoác doanh, kinh teá taäp theå, kinh teá caù theå, kinh teá tö baûn tö nhaân, kinh teá tö baûn nhaø nöôùc, kinh teá gia ñình). Caùc hình thöùc sôû höõu hoãn hôïp vaø ñan keát vôùi nhau, hình thaønh caùc toå chöùc kinh teá ña daïng. Chính saùch phaùt trieån kinh teá cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam xuaát phaùt töø tính taát yeáu khaùch quan cuûa quaù trình xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi trong thôøi kyø quaù ñoä ôû Vieät Nam, xaây döïng moät neàn kinh teá phaùt trieån cao, döïa treân löïc löôïng saûn xuaát hieän ñaïi vaø cheá ñoä coâng höõu veà caùc tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu, phaùt trieån neàn kinh teá haøng hoùa theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, thöïc hieän nhaát quaùn chính saùch phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn, trong ñoù kinh teá quoác doanh vaø kinh teá taäp theå ngaøy caøng trôû thaønh neàn taûng cuûa neàn kinh teá quoác daân, taïo ñoäng löïc vaø moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc thaønh phaàn kinh teá, caùc loaïi hình doanh nghieäp phaùt trieån nhanh vaø coù hieäu quaû. Trong chính saùch cô caáu kinh teá nhieàu thaønh phaàn thì phaùt trieån maïnh khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc, ñoåi môùi kinh teá hôïp taùc xaõ, phaùt huy vai troø töï chuû cuûa kinh teá hoä xaõ vieân, giuùp ñôõ, hoã trôï kinh teá caù theå, tieåu chuû, khuyeán khích kinh teá tö baûn tö nhaân 13 phaùt trieån trong nhöõng ngaønh vaø lónh vöïc maø phaùp luaät cho pheùp. Vieäc chaán chænh vaø xaây döïng khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc vöõng chaéc, giöõ vai troø chuû ñaïo laø moät nhaân toá quan troïng baûo ñaûm söï phaùt trieån oån ñònh vaø coù hieäu quaû cao cuûa toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Caùc thaønh phaàn kinh teá ñeàu bình ñaúng tröôùc phaùp luaät, hôïp taùc vôùi nhau, boå sung cho nhau, phaùt huy theá maïnh cuûa töøng thaønh phaàn, caïnh tranh laønh maïnh ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát, naâng cao naêng suaát, chaát löôïng vaø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh teá”[55]. 14 Neáu nhö phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi laø cô sôû hình thaønh cô caáu ngaønh vaø cô caáu laõnh thoå, thì cheá ñoä sôû höõu laïi laø cô sôû hình thaønh cô caáu thaønh phaàn kinh teá. Cô caáu thaønh phaàn kinh teá bieåu hieän tyû leä sôû höõu trong neàn kinh teá quoác daân. Moãi nöôùc, moãi vuøng vaø moãi ngaønh kinh teá seõ coù moät cô caáu sôû höõu khaùc nhau, cuøng moät quoác gia, moät vuøng kinh teá, moät ngaønh kinh teá cuõng seõ coù moät cô caáu sôû höõu khaùc nhau ôû caùc thôøi kyø lòch söû. ÔÛ nöôùc ta tröôùc ñaây vôùi cô cheá quaûn lyù kinh teá laø taäp trung quan lieâu bao caáp chæ coù 2 thaønh phaàn kinh teá chuû yeáu laø kinh teá quoác doanh vaø kinh teá hôïp taùc xaõ. Hieän nay nöôùc ta ñang trong quaù trình ñoåi môùi kinh teá, Ñaûng ta ñaõ khaúng ñònh phaûi phaùt huy söùc maïnh toång hôïp cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá vôùi 6 thaønh phaàn kinh teá cô baûn: - Thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc. - Thaønh phaàn kinh teá taäp theå. - Thaønh phaàn kinh teá tö baûn tö nhaân. - Thaønh phaàn kinh teá caù theå tieåu chuû. - Thaønh phaàn kinh teá tö baûn nhaø nöôùc. - Thaønh phaàn kinh teá coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Moät cô caáu thaønh phaàn kinh teá hôïp lyù phaûi döïa treân heä thoáng toå chöùc kinh teá vôùi cheá ñoä sôû höõu coù khaû naêng thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, thuùc ñaåy phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi… Theo nghóa ñoù, cô caáu thaønh phaàn kinh teá cuõng laø moät nhaân toá taùc ñoäng ñeán cô caáu ngaønh kinh teá vaø cô caáu laõnh thoå. Söï taùc ñoäng ñoù laø moät bieåu hieän sinh ñoäng cuûa moái quan heä giöõa caùc loaïi cô caáu trong thaønh phaàn kinh teá. Ba boä phaän cô baûn hôïp thaønh cô caáu kinh teá laø cô caáu ngaønh kinh teá, cô caáu thaønh phaàn kinh teá, cô caáu laõnh thoå coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Trong ñoù, cô caáu ngaønh kinh teá coù vai troø quan troïng hôn caû. Cô caáu ngaønh vaø thaønh phaàn kinh teá chæ coù theå ñöôïc dòch chuyeån ñuùng ñaén treân phaïm vi khoâng gian laõnh thoå vaø treân phaïm vi caû nöôùc. Maët khaùc, vieäc phaân boá khoâng gian laõnh thoå moät caùc hôïp lyù coù yù nghóa quan troïng thuùc ñaåy phaùt trieån caùc ngaønh vaø thaønh phaàn kinh teá treân laõnh thoå. Ñeå moät neàn kinh teá phaùt trieån moät caùch oån ñònh, noù ñoøi hoûi phaûi coù moät cô caáu kinh teá hôïp lyù, xaùc ñònh roõ moái quan heä giöõa caùc ngaønh cuûa neàn kinh teá quoác daân, quan heä giöõa caùc vuøng kinh teá , laõnh thoå vaø quan heä giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá. Nhöõng moái quan heä naøy ñöôïc bieåu hieän caû veà chaát vaø löôïng vaø chuùng luoân thay ñoåi cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu phaùt trieån cuûa töøng thôøi kyø. 15 Cô caáu kinh teá luoân ôû traïng thaùi ñoäng vaø khoâng coù moät khuoân maãu naøo nhaát ñònh. Noù tuøy thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän taát yeáu, cuï theå theo khoâng gian vaø thôøi gian cuûa moãi nöôùc, moãi vuøng. Toùm laïi theo taùc giaû, chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá laø caûi taïo cô caáu cuõ laïc haäu hoaëc chöa phuø hôïp ñeå xaây döïng cô caáu môùi taân tieán, hoaøn thieän boå sung cô caáu cuõ nhaèm bieán cô caáu cuõ thaønh cô caáu môùi hieän ñaïi vaø phuø hôïp hôn. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø quaù trình taùc ñoäng cuûa con ngöôøi laøm thay ñoåi caùc boä phaän caáu thaønh toång theå vaø moái quan heä tyû leä giöõa caùc boä phaän caáu thaønh so vôùi toång theå. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa neàn kinh teá noùi chung hay cuûa töøng vuøng, töøng ñòa phöông coù theå dieãn ra theo nhieàu xu höôùng khaùc nhau. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá luoân gaén vôùi nhu caàu thò tröôøng, vôùi chu kyø soáng töøng loaïi saûn phaåm. Trong quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá, moãi quoác gia hay moãi moät ngaønh kinh teá, hay moãi vuøng ñòa phöông coù theå ñöa vaøo cô caáu nhöõng ngaønh môùi hay coù theå loaïi ra moät soá ngaønh khoâng coøn phuø hôïp hoaëc coù theå chuyeån dòch theo höôùng taêng hay giaûm tyû troïng cuûa moät ngaønh naøo ñoù. 1.2.4. Moät soá yeâu caàu khaùch quan ñeå xaây döïng moät cô caáu kinh teá toái öu Ñeå coù ñöôïc moät cô caáu kinh teá toái öu thì noù phaûi ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu sau: - Moät laø, phaûn aùnh ñöôïc vaø ñuùng caùc quy luaät khaùch quan bao goàm caùc qui luaät töï nhieân, kinh teá-xaõ hoäi, nhaát laø caùc qui luaät kinh teá nhö: qui luaät quan heä saûn xuaát phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, nhöõng qui luaät cuûa kinh teá thò tröôøng nhö: qui luaät giaù trò, qui luaät cung caàu, qui luaät caïnh tranh, qui luaät löu thoâng tieàn teä, caùc qui luaät cuûa taùi saûn xuaát nhö: qui luaät naêng suaát lao ñoäng, qui luaät tích luõy, phaân phoái toång saûn phaåm xaõ hoäi vaø thu nhaäp quoác daân. - Hai laø ñaûm baûo khai thaùc toái ña caùc tieàm naêng, nguoàn löïc cuûa caû nöôùc, caùc ngaønh caùc ñòa phöông vaø laõnh thoå qua caùc phöông aùn saûn xuaát kinh doanh. - Ba laø, söû duïng ñöôïc ngaøy caøng nhieàu lôïi theá tuyeät ñoái vaø lôïi theá so saùnh giöõa caùc nöôùc, caùc vuøng vaø caùc khu vöïc. Vai troø naøy gaén lieàn vôùi vieäc hình thaønh “cô caáu kinh teá môû”. ÔÛ goùc ñoä vó moâ phaûi gaén vôùi vieäc xaây döïng chieán löôïc höôùng maïnh veà xuaát khaåu, ñoàng thôøi thay theá nhaäp khaåu nhöõng maët haøng trong nöôùc saûn xuaát khoâng hieäu quaû, gaén vôùi söï phaân coâng lao ñoäng vaø thöông maïi quoác teá. - Boán laø, phaûn aùnh ñöôïc xu höôùng phaùt trieån cuûa cuoäc caùch maïng khoa hoïc coâng ngheä, xu höôùng quoác teá hoùa vaø khu vöïc hoùa. 16 - Naêm laø, laáy hieäu quaû kinh teá-xaõ hoäi laøm thöôùc ño keát quaû cuoái cuøng cuûa moät cô caáu kinh teá toái öu. 17 1.2.5. Moái quan heä giöõa chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø phaùt trieån kinh teá Noùi ñeán quaù trình phaùt trieån kinh teá, ngöôøi ta thöôøng quan taâm ñeán hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc hieän coù, söï gia taêng caùc nguoàn löïc saûn xuaát theo thôøi gian vaø caùch thöùc phaân phoái saûn phaåm vaø thu nhaäp cho caùc nhaân toá saûn xuaát. Coøn khi noùi ñeán cô caáu cuûa moät neàn kinh teá, ta thöôøng quan taâm ñeán caùc thaønh phaàn coù yù nghóa cô baûn, toàn taïi laâu daøi, laøm cô sôû cho nhöõng bieán ñoäng coù tính chaát thöôøng xuyeân trong ñôøi soáng kinh teá. Cô caáu xaõ hoäi vaø kinh teá laø cô sôû cho nhöõng nhaân toá quyeát ñònh phuùc lôïi vaät chaát cuûa nhaân daân. Caùch thöùc thay ñoåi cô caáu sao cho phuø hôïp vôùi quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá laø moät vaán ñeà quan troïng maø nhieàu nhaø kinh teá xöa nay vaãn quan taâm nghieân cöùu. Baét ñaàu baèng nhöõng thay ñoåi cuûa cô caáu phaùt sinh trong quaù trình phaùt trieån, sau ñoù ñi saâu nghieân cöùu nhieàu khía caïnh khaùc cuûa quaù trình chuyeån ñoåi cô caáu coù söï can thieäp cuûa nhaø nöôùc vaø chính phuû. Cho tôùi nay, nhieàu coâng trình nghieân cöùu ñaõ ñöa ra baèng chöùng chaéc chaén laø coù nhöõng qui luaät phaûn aùnh phöông thöùc thay ñoåi cuûa cô caáu kinh teá khi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taêng leân. Söï phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá trong moät neàn kinh teá chöùa ñöïng moät cô caáu kinh teá nhaát ñònh, vaø ngöôïc laïi, vieäc quyeát ñònh ñaàu tö taäp trung caùc nguoàn löïc ñeå phaùt trieån maïnh moät soá ngaønh kinh teá trong toaøn boä neàn kinh teá seõ aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa caû neàn kinh teá. Quyeát ñònh choïn ngaønh ñuùng ñeå ñaàu töø nguoàn löïc seõ taïo ñoäng löïc ñeå thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån maïnh hôn vaø ngöôïc laïi, seõ laøm giaûm toác ñoâï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Ñaëc bieät trong neàn kinh teá hoäi nhaäp toaøn caàu hieän nay, khi vieäc taïo ra giaù trò môùi cuûa töøng quoác gia ñeàu coù söï aûnh höôûng hay ñoùng goùp töø quoác gia khaùc. Khi ñoù, khaùi nieäm chuoãi giaù trò toaøn caàu ñöôïc hieåu nhö vieäc caùc quoác gia treân theá giôùi ñeàu tham gia vaøo moät quaù trình taïo neân giaù trò môùi, trong ñoù töøng quoác gia tham gia vaøo quaù trình naøy baèng vieäc taïo ra moät phaàn cuûa toång giaù trò. Quoác gia naøo coù theå saûn xuaát moät caùch hieäu quaû nhaát, coù lôïi theá caïnh tranh nhaát ñeå saûn xuaát moät phaàn giaù trò naøo ñoù trong caû chuoãi giaù trò seõ ñöôïc “phaân coâng” ñeå thöïc hieän coâng vieäc maø hoï coù lôïi theá. Neáu cuøng saûn xuaát phaàn giaù trò maø quoác gia khaùc coù lôïi theá caïnh tranh hôn, giaù trò laøm ra seõ coù giaù cao hôn, hoaëc chaát löôïng thaáp hôn. Vieäc ñaàu tö nhö vaäy coù theå ñöôïc coi nhö chöa toái öu. Nhö vaäy, vieäc nhaän dieän ra lôïi theá saûn xuaát cuûa quoác gia mình trong toång chuoãi giaù trò ñeå taäp trung caùc nguoàn löïc ñaàu tö saûn xuaát giaù trò ñoù seõ giuùp moät quoác gia xaùc ñònh caùc ngaønh seõ ñöôïc taäp trung ñaàu tö trong neàn kinh teá. Khi caùc ngaønh naøy ñöôïc taäp trung ñaàu tö seõ thuùc ñaåy toaøn boä neàn kinh teá phaùt trieån, töø ñoù seõ aûnh höôûng ngöôïc laïi ñeán cô caáu kinh teá trong ñoù ngaønh ñöôïc taäp trung ñaàu tö nhieàu, taïo ra giaù trò cao trong neàn kinh teá seõ coù cô caáu kinh teá chuû ñaïo trong toaøn neàn kinh teá. [48] Nhö vaäy, cô sôû giuùp ta thaáy ñöôïc moái lieân heä giöõa quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø thay ñoåi cô caáu laø caùch thöùc tính toaùn GDP theo caùc bieán soá kinh teá vó moâ. 18 Haøm saûn xuaát Y = f(K, L, R, A) coù theå ñöôïc söû duïng ñeå xem xeùt söï aûnh höôûng cuûa moät soá yeáu toá ñoái vôùi moät ngaønh, töø ñoù suy roäng ra ñoái vôùi toång saûn phaåm quoác gia. Coù theå noùi caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán saûn löôïng saûn xuaát cuõng seõ coù aûnh höôûng ñeán cô caáu kinh teá, töø ñoù aûnh höôûng ñeán söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá trong toång theå neàn kinh teá. Töø haøm saûn xuaát, coù theå chuyeån ñoåi thaønh haøm ño löôøng möùc ñoä aûnh höôûng cuûa töøng yeáu toá ñeán toác ñoä phaùt træeân cuûa saûn löôïng quoác daân nhö sau: [80] gy = a + Wk .gk + WL .gL Trong ñoù: g: Toác ñoä taêng cuûa caùc soá W: Tæ leä cuûa caùc yeáu toá ñaàu vaøo trong toång thu nhaäp quoác daân Y: toång thu nhaäp quoác daân K: Voán ñaàu tö L: Toång lao ñoäng tham gia a: Bieán soá ño löôøng möùc hieäu quaû cuûa haøm saûn xuaát töø vieäc taêng naêng suaát lao ñoäng vaø caûi tieán coâng ngheä. Tröôùc heát, neáu xeùt veà phía cung, chuùng ta phaûi phaân tích cô caáu saûn xuaát ñöôïc tính theo caùc ngaønh saûn xuaát. Ngoaøi caùc ngaønh coù theå deã quan saùt nhö noâng nghieäp, coâng nghieäp, heä thoáng taøi chính laø ngaønh coù taàm quan troïng ñaëc bieät trong cô caáu cuûa moät neàn kinh teá. Moät soá keát quaû quan saùt cho thaáy raèng, khi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taêng leân, thì tyû troïng trong toång saûn phaåm quoác daân cuûa ngaønh noâng nghieäp cuõng giaûm cuøng vôùi soá lao ñoäng söû duïng vaø tyû troïng cuûa ngaønh coâng nghieäp, trong ñoù chuû yeáu laø ngaønh khai khoaùng vaø ngaønh cheá bieán taêng leân cuøng vôùi soá lao ñoäng söû duïng [77]. Ñaëc bieät ngaønh cheá bieán ban ñaàu coù xu höôùng taäp trung vaøo saûn xuaát caùc maët haøng tieâu duøng giaûn ñôn nhö löông thöïc, thöïc phaåm vaø quaàn aùo, sau naøy chuyeån daàn sang saûn xuaát caùc maët haøng tö lieäu saûn xuaát thuoäc ngaønh coâng nghieäp naëng vaø sau cuøng laø caùc saûn phaåm vi ñieän töû vaø caùc saûn phaåm coù coâng ngheä cao. Vai troø cuûa caùc ngaønh dòch vuï coù xu höôùng taêng leân töông ñoái roõ reät. Do keát quaû môû roäng cuûa neàn kinh teá quoác daân khi quaù trình phaùt trieån dieãn ra neân söï phuï thuoäc vaøo ngoaïi thöông giaûm daàn cuøng vôùi tæ troïng cuûa saûn phaåm khai thaùc trong toång kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu. Moät ñieàu ñaùng quan taâm nöõa laø quaù trình taêng tröôûng coù lieân heä chaët cheõ vôùi söï ña daïng hoùa saûn xuaát. Maët haøng cheá bieán vaø dòch vuï ngaøy caøng ña daïng hôn seõ coù taùc duïng môû roäng cô caáu saûn xuaát maø tröôùc ñaây chuû yeáu laø noâng nghieäp. Trình ñoä chuyeân moân hoùa trong saûn xuaát vaø phaân phoái seõ taêng leân khi nhu caàu trong neàn kinh teá trôû neân ña daïng hôn. Töông töï nhö vaäy trong noäi boä caùc ngaønh saûn xuaát. Vì theá, trong noäi boä khu vöïc kinh teá noâng thoân, caùc ngheà phuï, phi noâng nghieäp cuõng seõ trôû thaønh caùc nguoàn thu nhaäp vaø coâng aên vieäc laøm ngaøy caøng quan troïng hôn so vôùi thu nhaäp tröïc tieáp töø noâng nghieäp nghóa laø khu vöïc khoâng chính thöùc trong neàn kinh teá seõ giaûm ñi. 19 Toùm laïi, quaù trình phaùt trieån taêng tröôûng kinh teá cuûa moät quoác gia thöôøng ñöôïc xem xeùt nhö moät quaù trình laøm thay ñoåi thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi. Maëc duø coù nhieàu thay ñoåi trong quan nieäm veà phaùt trieån vaø taêng tröôûng nhöng chæ tieâu treân vaãn ñöôïc coi troïng vaø laøm thöôùc ño cho söï phaùt trieån veà kinh teá. Moät xu höôùng mang tính qui luaät laø cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, cuõng dieãn ra moät quaù trình thay ñoåi veà cô caáu kinh teá töùc laø moät söï thay ñoåi töông ñoái veà vai troø möùc ñoùng goùp, toác ñoä phaùt trieån cuûa töøng thaønh phaàn, töøng yeáu toá rieâng veà caáu thaønh neân toaøn boä neàn kinh teá. Moät trong nhöõng cô caáu kinh teá ñöôïc quan taâm vaø nghieân cöùu nhieàu nhaát trong moái lieân heä vôùi quaù trình taêng tröôûng vaø phaùt trieån neàn kinh teá laø cô caáu ngaønh. Cô caáu ñoù veà phaàn mình laïi ñöôïc theå hieän trong quaù trình saûn xuaát tieâu duøng vaø ngoaïi thöông. Moái quan heä giöõa cô caáu vaø söï phaùt trieån kinh teá coù vai troø raát quan troïng vì gaén vôùi noù laø caû moät ñoäng thaùi veà söï phaân boå caùc nguoàn löïc haïn heïp cuûa neàn kinh teá moät caùch toái öu trong nhöõng thôøi ñieåm nhaát ñònh cho caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau. Cô caáu ngaønh trong quan heä ngoaïi thöông cuõng theå hieän lôïi theá töông ñoái vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa moät quoác gia trong toaøn caûnh neàn kinh teá theá giôùi. Quaù trình chuyeån dòch cô caáu laø moät quaù trình taát yeáu gaén vôùi söï phaùt trieån kinh teá. Ñoàng thôøi nhòp ñoä phaùt trieån, tính beàn vöõng cuûa quaù trình taêng tröôûng laïi phuï thuoäc vaøo khaû naêng chuyeån dòch cô caáu linh hoaït, phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu kieän beân ngoaøi vaø caùc lôïi theá töông ñoái cuûa moät neàn kinh teá. Moät trong nhöõng ñaëc ñieåm roõ neùt nhaát cuûa vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá trong quaù trình phaùt trieån laø vieäc taêng nhanh tyû troïng coâng nghieäp trong toång saûn phaåm quoác noäi trong khi tyû troïng cuûa noâng nghieäp laïi giaûm suùt. Tuy taát caû caùc nöôùc ñeàu coù xu höôùng chuyeån dòch cô caáu gioáng nhau nhöng toác ñoä chuyeån dòch laïi hoaøn toaøn khoâng gioáng nhau vì bò chi phoái bôûi nhieàu yeáu toá khaùc. Quaù trình chuyeån dòch dieãn ra nhö theá naøo phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá nhö: qui moâ kinh teá, daân soá cuûa quoác gia, caùc lôïi theá veà töï nhieân, nhaân löïc, ñieàu kieän kinh teá, vaên hoùa… Theo Tomich vaø Kilby, coù hai nhaân toá quan troïng thuùc ñaåy quaù trình chuyeån dòch cô caáu, ñoù laø quaù trình chuyeân moân hoùa vaø thay ñoåi coâng ngheä, tieán boä kyõ thuaät. Quaù trình chuyeân moân hoaù môû ñöôøng cho vieäc trang bò kyõ thuaät hieän ñaïi, hoaøn thieän toå chöùc, aùp duïng coâng ngheä tieân tieán naâng cao naêng suaát lao ñoäng. Chuyeân moân hoaù cuõng taïo neân nhöõng hoaït ñoäng dòch vuï, cheá bieán môùi. Ñieàu ñoù laøm cho tyû troïng caùc ngaønh truyeàn thoáng giaûm trong khi tyû troïng cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp môùi caøng chieám öu theá. Chuyeån dòch cô caáu taïo ra nhöõng tieàn ñeà cho söï phaùt trieån vaø hoaøn thieän cuûa caùc thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát vaø ngöôïc laïi, vieäc hoaøn thieän cuûa caùc thò tröôøng ñoù laïi thuùc ñaåy quaù trình phaùt trieån, taêng tröôûng kinh teá vaø do vaäy laøm saâu saéc theâm quaù trình chuyeån dòch cô caáu. Hai thò tröôøng veà taøi chính vaø lao ñoäng cuõng coù lieân heä chaët cheõ vôùi quaù trình chuyeån dòch cô caáu. Khoâng theå coù moät chính saùch chuyeån dòch cô caáu ñaùng keå neáu khoâng coù caùc chính saùch hoã trôï veà voán vaø nguoàn löïc con ngöôøi. Khoâng coù söï phaùt trieån veà nguoàn löïc thì quaù trình chuyeån dòch khoâng theå beàn vöõng cuõng nhö thieáu vaéng moät thì tröôøng taøi chính seõ khoâng theå taïo ra söï di chuyeån voán giöõa caùc ngaønh, khoâng theå coù tieàn ñeà ñeå söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn voán haïn heïp ñöôïc [48, 49]. 20 1.2.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá 1.2.6.1. Thò tröôøng vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa kinh teá thò tröôøng Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån caùc moâ hình kinh teá maø nhaân loaïi ñaõ traûi qua ñeán nay khaúng ñònh: kinh teá thò tröôøng coù taùc ñoäng to lôùn ñeán söï phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä, ñoái vôùi söï thay ñoåi cô caáu ngaønh, vuøng kinh teá, ñoái vôùi vieäc taêng naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi, ñoái vôùi vieäc phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát xaõ hoäi. Nhöõng taùc ñoäng naøy vöøa thaùch thöùc vöøa ñoøi hoûi söï ñoåi môùi vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Trong neàn kinh teá haøng hoaù, thò tröôøng laø khaâu trung gian giöõa saûn xuaát vaø tieâu duøng, laø ñieåm taäp trung cuûa quan heä haøng hoùa ñeå ñaûm baûo söï vaän ñoäng khoâng ngöøng cuûa quaù trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi. Do ñoù, thò tröôøng luoân laø yeáu toá quyeát ñònh söï phaùt trieån kinh teá vaø ñaëc bieät, noù aûnh höôûng maïnh meõ ñeán söï hình thaønh vaø bieán ñoåi cô caáu kinh teá. Maët khaùc, noùi ñeán thò tröôøng laø noùi ñeán nhu caàu cuûa con ngöôøi caàn ñöôïc thoûa maõn thoâng qua thò tröôøng. Ñoä thoaû maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi laïi phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá xaây döïng cô caáu kinh teá vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhö theá naøo, cho pheùp traû lôøi ñöôïc vaø ñuùng nhöõng caâu hoûi maø thò tröôøng ñaët ra: saûn xuaát caùi gì, saûn xuaát cho ai vaø saûn xuaát nhö theá naøo vaø baèng coâng ngheä gì? Trình ñoä phaùt trieån cuûa thò tröôøng tæ leä thuaän vôùi trình ñoä phaùt trieån vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa neàn kinh teá quoác daân. 1.2.6.2. Voán vaø ñaàu tö Voán laø yeáu toá quan troïng nhaát ñoái vôùi taêng tröôûng. Voán laø moät yeáu toá saûn xuaát trong quaù trình saûn xuaát. Voán ñöôïc tích tuï khi moät phaàn cuûa thu nhaäp hieän haønh ñöôïc tieát kieäm vaø ñem taùi ñaàu tö ñeå taêng saûn löôïng vaø thu nhaäp töông lai (Torado 1992). Voán ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng saûn löôïng khoâng chæ moät caùch tröïc tieáp nhö moät yeáu toá ñaàu vaøo maø coøn giaùn tieáp thoâng qua söï caûi tieán kyõ thuaät. Moät ñieàu kieän caàn cho vieäc khai thaùc caùc khaû naêng do tieán boä kyõ thuaät mang laïi laø moät söï gia taêng döï tröõ maùy moùc vaø thieát bò cuûa coâng ngheä ñoù, cuõng nhö nhaø xöôûng vaø cô sôû haï taàng cho vieäc söû duïng coâng ngheä (Maddison 1982). Thoâng qua söï caûi tieán kyõ thuaät, ñaàu tö seõ giuùp naâng cao kyõ naêng cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø ñieàu naøy ñeán löôït noù seõ laøm taêng naêng suaát lao ñoäng giuùp cho quaù trình saûn xuaát trôû neân hieäu quaû hôn vaø cuoái cuøng laø laøm taêng tröôûng kinh teá bôûi vì lao ñoäng coù kyõ naêng cao hôn seõ vaän haønh maùy moùc deã daøng vaø hieäu quaû hôn cuõng nhö deã tieáp thu coâng ngheä môùi hôn [64]. Taêng cöôøng ñaàu tö laø ñoäng cô quan troïng nhaát cho söï taêng tröôûng cuûa theá giôùi töø sau chieán tranh theá giôùi thöù hai ñeán nay. Ngoaøi ra, ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån thì söï ñoùng goùp cuûa moãi ñoàng voán tính treân moãi coâng nhaân laïi quan troïng ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá hôn laø naêng suaát cuûa coâng nhaân tính treân moãi ñôn vò voán. 21 Nguyeân nhaân cuûa noù laø ôû caùc nöôùc keùm phaùt trieån, do naêng suaát bieân teá cao hôn cuûa voán cuõng nhö toác ñoä taêng tröôûng cuûa voán cao hôn. Ngoaøi ra, theo moâ hình hoài qui vôùi tyû leä tieát kieäm laø moät bieán giaûi thích cho taêng tröôûng thu nhaäp ñaàu ngöôøi, Otani vaø villanuvea (1990) ñaõ tìm ra heä soá öôùc löôïng cuûa tyû leä tieát kieäm noäi ñiaï (ñöôïc giaû ñònh duøng ñeå taøi trôï cho ñaàu tö) raát coù yù nghóa veà maët thoáng keâ vaø ñoä lôùn cuûa heä soá öôùc löôïng noùi leân raèng khi ta taêng tyû leä tieát kieäm noäi ñòa leân 10% thì toác ñoä taêng tröôûng daøi haïn cuûa saûn löôïng theo ñaàu ngöôøi seõ taêng 1% tính chung cho toaøn neàn kinh teá. Toác ñoä taêng tröôûng trong thu nhaäp chæ coù theå duy trì ñöôïc trong moät thôøi gian daøi chæ khi xaõ hoäi coù khaû naêng duy trì möùc ñaàu tö ôû moät tyû leä ñaùng keå naøo ñoù so vôùi toång saûn phaåm quoác daân[64]. 1.2.6.3. Heä soá söû duïng voán (ICOR) Trong moâ hình Harrod-Dorma, saûn löôïng taêng tröôûng cuûa moät ngaønh noùi rieâng hay moät neàn kinh teá noùi chung coøn phuï thuoäc raát lôùn vaøo heä soá söû duïng voán (Increamental Capital Output Ratio - ICOR). Heä soá ICOR noùi leân ñeå taêng theâm 1 ñoàng saûn löôïng seõ caàn phaûi ñaàu tö bao nhieâu ñoàng voán. Taäp trung ñaàu tö voán vaøo ngaønh coù heä soá ICOR thaáp seõ mang laïi hieäu quaû cao hôn ngaønh coù heä soá ICOR cao. Töø ñoù seõ coù aûnh höôûng ñeán cô caáu kinh teá cuûa ngaønh ñöôïc taäp trung ñaàu tö.[76] 1.2.6.4. Lao ñoäng vaø voán nhaân löïc Tuy moái quan heä giöõa toác ñoä taêng daân soá vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá coøn khaù phöùc taïp, coù theå thaáy raèng roõ raøng coù moät moái aûnh höôûng giöõa löïc löôïng lao ñoäng, toác ñoä taêng cuûa löïc löôïng lao ñoäng ñeán quaù trình taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cuõng nhö chuyeån dòch cô caáu kinh teá. Lao ñoäng laø yeáu toá saûn xuaát tröïc tieáp lieân quan ñeán quaù trình saûn xuaát. Moät löïc löôïng lao ñoäng doài daøo coù theå taùc ñoäng tích cöïc ñeán taêng tröôûng kinh teá thoâng qua nguoàn nhaân löïc saûn xuaát nhieàu hôn cuõng nhö tieàm naêng tieâu thuï cuûa thò tröôøng tieâu thuï noäi ñòa. Vieäc gia taêng vaø caûi thieän chaát löôïng lao ñoäng hay voán nhaân löïc coù taùc duïng kích thích taêng tröôûng kinh teá. Voán nhaân löïc nghóa laø kyõ naêng, kieán thöùc maø ngöôøi lao ñoäng tích luõy ñöôïc trong quaù trình lao ñoäng, hoïc hoûi, nghieân cöùu, giaùo duïc….Theo Alfred Mashall: “…kieán thöùc laø ñoäng cô saûn xuaát maïnh nhaát, noù cho pheùp chuùng ta coù theå chinh phuïc ñöôïc thieân nhieân vaø thoaû maõn nhöõng mong muoán cuûa chuùng ta…” [64]. 1.2.6.5. Tieán boä coâng ngheä Trong moät soá moâ hình taêng tröôûng, ñaëc bieät laø trong haøm saûn xuaát taân coå ñieån, tieán boä coâng ngheä ñöôïc giaû ñònh laø phaàn coøn laïi giöõa toác ñoä taêng tröôûng vaø toác ñoä taêng tröôûng coù troïng soá cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát khaùc, vì vaäy noù ñaïi dieän cho taát caû nhaân toá ñoùng goùp cho söï taêng tröôûng, ngoaïi tröø nhöõng 22 söï gia taêng trong nhöõng yeáu toá saûn xuaát chính nhö lao ñoäng vaø voán; hay noùi caùch khaùc noù ñaïi dieän cho taát caû caùc yeáu toá saûn xuaát ñoùng goùp cho toång naêng suaát, bao goàm lôïi theá taêng daàn theo qui moâ vaø söï chuyeân moân hoùa. Ngöôøi ta laäp luaän raèng tieán boä coâng ngheä raát quan troïng ñoái vôùi taêng tröôûng vì noù laøm taêng naêng suaát cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát. Theo truyeàn thoáng taân coå ñieån, saûn phaåm bieân cuûa caùc yeáu toá giaûm daàn neân taêng tröôûng beàn vöõng chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc thoâng qua vieäc thay ñoåi coâng ngheä; vaø thay ñoåi coâng ngheä cuõng bao goàm nhieàu caùch laøm giaûm chi phí thöïc teá. Trong nghieân cöùu thöïc tieãn cuûa Nafziger 1990, tích luõy voán vaø tieán boä coâng ngheä laø nhöõng nhaân toá chính giaûi thích cho söï taêng tröôûng phi thöôøng cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu trong 150 naêm trôû laïi ñaây [64]. 1.2.6.6. Taêng tröôûng vaø thay ñoåi cô caáu haøng xuaát khaåu Xuaát khaåu coù theå taùc ñoäng moät caùch tröïc tieáp ñeán taêng tröôûng kinh teá vì noù laø moät phaàn cuûa toång saûn phaåm. Xuaát khaåu laøm taêng tröôûng thoâng qua vieäc taêng nhu caàu trong neàn kinh teá, môû roäng thò tröôøng cho saûn xuaát noäi ñòa. Ngoaøi ra, xuaát khaåu coøn taùc ñoäng tích cöïc ñeán taêng tröôûng thoâng qua vieäc giuùp giaûm bôùt raøng buoäc veà caùn caân thöông maïi. Vieäc höôùng veà xuaát khaåu vaø côûi môû thöông maïi laøm caûi thieän quaù trình taùi phaân boå nguoàn löïc, laøm taêng naêng löïc söû duïng vaø caïnh tranh. Xuaát khaåu coù theå kích thích tieát kieäm vaø laøm taêng ñaàu tö trong nöôùc cuõng nhö thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Xuaát khaåu coøn thuùc ñaåy thay ñoåi coâng ngheä vaø caûi thieän nguoàn voán nhaân löïc, qua ñoù laøm taêng naêng suaát. Söï thay ñoåi cô caáu haøng xuaát khaåu cuõng coù nhöõng aûnh höôûng tích cöïc ñeán taêng tröôûng. Söï phaùt trieån caàn phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. Coâng nghieäp hoùa laø caàn thieát cho taêng tröôûng vì ngaønh coâng nghieäp cheá bieán coù nhöõng ñaëc tröng sau: (1) ñoä co daõn caàu cuûa haøng coâng nghieäp cheá bieán so vôùi thu nhaäp töông ñoái cao; (2) haøng coâng nghieäp coù tính khaû thöông cao nhöng vôùi möùc ñoä khaû naêng thay theá khaùc nhau giöõa haøng noäi ñòa vaø haøng nhaäp khaåu; (3) vieäc thaønh laäp caùc ngaønh coâng nghieäp öùng vôùi lôïi theá so saùnh cho pheùp coù söï taùi phaân boå lao ñoäng vaø voán ñeán nhöõng ngaønh coù naêng suaát cao hôn vaø khai thaùc ñöôïc nhöõng lôïi theá tieàm naêng töø vieäc chuyeân moân hoaù cuõng nhö lôïi theá taêng daàn theo qui moâ vaø (4) taêng tröôûng trong ngaønh coâng nghieäp cheá bieán laø moät trong nhöõng nguoàn chính cho vieäc thay ñoåi coâng ngheä. Vì nhöõng ñaëc tröng treân cuûa ngaønh coâng nghieäp cheá bieán, haøng xuaát khaåu coâng nghieäp coù nhöõng taùc ñoäng vaø nhöõng moái lieân keát maïnh hôn haøng xuaát khaåu noâng nghieäp trong neàn kinh teá [64]. Toùm laïi: Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán chuyeån dòch cô caáu kinh teá ñaõ neâu ôû treân coù moái quan heä maät thieát vôùi nhau. Trong hoaøn caûnh cuï theå cuûa töøng 23 nôi, töøng luùc, caùc yeáu toá seõ taùc ñoäng laøm aûnh höôûng ñeán chuyeån dòch cô caáu kinh teá. 1.2.7. Vai troø vaø nhieäm vuï cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá Moät nhaø nöôùc hoaït ñoäng coù hieäu quaû seõ taïo ra nhöõng thaønh phaàn coù tính chaát soáng coøn cho söï phaùt trieån. Thò tröôøng seõ hoaït ñoäng toát nhaát trong moät xaõ hoäi coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc vôùi moät neàn taûng phaùp luaät vaø chính saùch laønh maïnh, oån ñònh coäng theâm moät soá dòch vuï xaõ hoäi cô baûn. Chính phuû neân hoaït ñoäng nhö laø nhaø ñieàu tieát, khuyeán khích nhöõng nguoàn löïc cuûa thò tröôøng vaø xaõ hoäi, taïo ñieàu kieän phaùt trieån cho khu vöïc tö nhaân, cung caáp nhöõng haøng hoùa vaø dòch vuï coâng coäng thuaàn tuùy maø thò tröôøng khoâng cung caáp ñuû, hoaïch ñònh chính saùch hôïp lyù nhaèm cuûng coá nieàm tin trong daân chuùng. Trong ñoù nhöõng coâng vieäc caàn thieát maø Nhaø nöôùc caàn laøm trong quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá: + Baûo ñaûm nhöõng nguyeân taéc veà xaõ hoäi. Ñeå coù söï phaùt trieån beàn vöõng, nhaø nöôùc caàn chuù troïng caùc vaán ñeà quan troïng laø: - Xaây döïng moät neàn moùng cho heä thoáng phaùp luaät hoaøn chænh: thò tröôøng hoaït ñoäng treân cô sôû neàn moùng caùc theå cheá. Hieän töôïng thieáu luaät phaùp seõ gaây neân nhieàu teä naïn trong xaõ hoäi laøm caûn trôû söï phaùt trieån. - Duy trì moät moâi tröôøng chính saùch oân hoaø vaø oån ñònh: Quyeàn sôû höõu taøi saûn laø neàn moùng cho söï taêng tröôûng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Caùc nhaø ñaàu tö caàn tin töôûng raèng caùc chính saùch seõ oån ñònh moät caùch hôïp lyù qua thôøi gian ñeå hoï yeân taâm ñaàu tö vaø môû roäng saûn xuaát. - Ñaàu tö vaøo daân chuùng vaø cô sôû haï taàng: Nhaø nöùôc ñaàu tö vaøo cô sôû haï taàng seõ taïo neàn taûng cho khu vöïc tö nhaân ñaàu tö vaøo neàn kinh teá. Cô sôû haï taàng toát laøm ngaén laïi khoaûng caùch giöõa noâng thoân vaø thaønh thò, tieán tôùi söû duïng toát hôn caùc nguoàn taøi nguyeân coâng coäng. - Baûo veä nhöõng ngöôøi deã toån thöông: Chính saùch chuû yeáu cuûa nhaø nöôùc laø trôï caáp löông höu, trôï caáp thaát nghieäp, baûo hieåm xaõ hoäi… nhaèm baûo veä ngöôøi ngheøo khoûi bò ñaåy ra beân leà xaõ hoäi. + Xaây döïng theå cheá cho moät khu vöïc nhaø nöôùc coù naêng löïc: Caùc theå cheá beàn vöõng ñöôïc xaây döïng döïa treân nhöõng bieän phaùp kieåm tra vaø caân ñoái, gaén lieàn vôùi caùc theå cheá nhaø nöôùc noøng coát. + Kieàm cheá haønh ñoäng ñoäc ñoaùn chuyeân quyeàn cuûa nhaø nöôùc vaø naïn tham nhuõng: Nhaø nöôùc muoán laøm vieäc hieäu quaû cao thì phaûi thieát laäp vaø nuoâi döôõng nhöõng cô cheá mang laïi cho cô quan nhaø nöùôc söï meàm deûo vaø söï khuyeán khích ñeå hoaït ñoäng vì lôïi ích chung. 24 + Taïo ñieàu kieän deã daøng cho caùc hoaït ñoäng quoác teá: Nhu caàu veà söï hôïp taùc quoác teá naûy sinh töø nhöõng bieåu hieän toaøn caàu vaø khu vöïc nhö vieäc thieáu nhöõng thò tröôøng vaø söï coù maët cuûa nhöõng nhaân toá ngoaïi lai. Ngaøy nay, caùc toå chöùc quoác teá ngaøy caøng thu huùt nhieàu thaønh vieân vì noù ñoùng goùp raát lôùn vaøo söï taêng tröôûng cuûa neàn thöông maïi theá giôùi vaø caûi tieán phuùc lôïi cuûa caùc nöôùc thaønh vieân. + Chieán löôïc cuûa chính saùch ñieàu chænh: Söï löïa choïn chính saùch: Khi tieáp caän vôùi vaán ñeà ñieàu chænh kinh teá, chính phuû phaûi ñöùng tröôùc moät loaït khaû naêng choïn löïa chieán löôïc khaùc nhau, coù lieân quan ñeán thöïc hieän chính saùch môû cöûa hay ñoùng cöûa neàn kinh teá. Söï caân ñoái giöõa chính saùch môû cöûa vaø ñoùng cöûa laø moät quyeát ñònh coù nhieàu taùc ñoäng quan troïng ñeán nhieàu maët cuûa ñôøi soáng kinh teá. Noù seõ taïo ra söï khaùc bieät lôùn ñoái vôùi chính quaù trình chuyeån ñoåi veà cô caáu, tôùi vieäc phaân boá saûn xuaát, tôùi cöôøng ñoä söû duïng nguoàn löïc… Nhö vaäy, quyeát ñònh veà söï caân ñoái giöõa ñoùng vaø môû cöûa laø moät quyeát ñònh lôùn, coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán söï phaùt trieån cuûa moät neàn kinh teá. Tröôùc heát laø veà hieäu quaû söû duïng nguoàn löïc, nhöõng hoaït ñoäng nhaèm khuyeán khích vieäc söû duïng nguoàn löïc trong nöôùc xích laïi gaàn hôn vôùi caùc chi phí cô hoäi quoác teá seõ taïo thuaän lôïi cho vieäc söû duïng nguoàn löïc moät caùch coù hieäu quaû, vôùi naêng suaát cao. Thöù hai, xem xeùt tính naêng ñoäng veà ñoåi môùi ñaàu tö cuûa caùc nhaø saûn xuaát. Vì hieäu quaû, coâng ngheä vaø ñoåi môùi ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa moät trong nhöõng ñaëc tính quan troïng nhaát cuûa neàn saûn xuaát hieän ñaïi, ñoù laø hieäu quaû kinh teá cuûa neàn saûn xuaát qui moâ lôùn. Thöù ba, xem xeùt ñeán aûnh höôûng cuûa caùn caân thanh toaùn. Kinh nghieäm ôû caùc nöôùc phaùt trieån cho thaáy raèng neáu söï môû cöûa thöïc söï gaén lieàn vôùi vieäc duy trì tyû giaù hoái ñoaùi caïnh tranh vaø linh hoaït thì nhìn chung seõ taïo keát quaû toát hôn veà caùn caân thanh toaùn. Noù cuõng coù theå ñaït keát quaû toát hôn thoâng qua vieäc taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc ñaàu tö tö baûn nöôùc ngoaøi. Moâi tröôøng vaø chính saùch: Nhaø nöôùc moät maët coù theå töï giôùi haïn mình trong moät soá haønh ñoäng can thieäp haïn cheá, khuyeán khích quaù trình ñieàu chænh cô caáu baèng caùch cung caáp thoâng tin, tö vaán keát caáu haï taàng vaø moät khuoân khoå luaät phaùp vaø taøi chính nhaèm hoã trôï cho moät hình thöùc thay ñoåi, tìm moïi caùch haïn cheá nhöõng xung ñoät veà lôïi ích phaùt sinh, haïn cheá nhöõng toån thaát do quaù trình ñieàu chænh gaây ra. Ngoaøi ra, moâi tröôøng veà chính saùch cuõng quan troïng ñoái vôùi nhöõng maët khaùc nhö khaû naêng duy trì söï oån ñònh hôïp lyù veà kinh teá vó moâ cuûa Chính phuû, traùnh tình traïng laïm phaùt nhanh, thaát nghieäp vôùi qui moâ lôùn do giaûm phaùt vaø thaâm huït lôùn veà caùn caân thanh toaùn… 25 1.3. CAÙC MO HÌNH CHUYEÅN DÒCH CÔ CAÁU KINH TEÁ TREÂN THEÁ GIÔÙI Chuyeån dòch cô caáu kinh teá laø moät ñaëc tröng voán coù cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá daøi haïn. Moät neàn kinh teá coù cô caáu linh hoaït seõ ñaït ñöôïc moät söï phaùt trieån nhanh choùng. Ñoù laø moät neàn kinh teá maø trong ñoù caùc muïc tieâu vaø coâng cuï ñöôïc ñieàu chænh moät caùch hôïp lyù ñeå thích öùng vôùi söï thay ñoåi cuûa giôùi haïn vaø cô hoäi kinh doanh. Nghóa laø bao goàm söï linh hoaït veà cô caáu theå cheá cuûa heä thoáng kinh teá - xaõ hoäi, söï linh hoaït cuûa chính phuû trong vieäc ñieàu chænh chính saùch khi ñieàu kieän thay ñoåi. Ñieàu kieän ñeå coù moät neàn kinh teá linh hoaït laø: Söï toàn taïi moät heä thoáng thoâng tin vaø khuyeán khích coù hieäu quaû; coù khaû naêng tieáp nhaän söï thay ñoåi hoaëc phaûn öùng ñoái vôùi caùc tín hieäu kinh teá cuûa moïi ngöôøi vaø vai troø quan troïng cuûa chính phuû trong vieäc saép xeáp vaø xöû lyù thoâng tin; coù khaû naêng thích nghi, môû cöûa vaø phaùt trieån. 1.3.1. Chuyeån dòch cô caáu theo moâ hình höôùng ngoaïi Moâ hình höôùng ngoaïi vôùi chính saùch chuyeån dòch cô caáu ñöa neàn kinh teá phaùt trieån theo höôùng môû cöûa nhieàu hôn, coù theå thuùc ñaåy thöông maïi vaø caùc luoàng tö baûn ñoå vaøo, khuyeán khích lôïi nhuaän giöõa vieäc saûn xuaát cho thò tröôøng trong nöôùc hay thò tröôøng ngoaøi nöùôc, taïo ra khaû naêng sinh laõi cao hôn vieäc saûn xuaát haøng xuaát khaåu. Qua thöïc teá nhaän xeùt raèng coù hai loaïi hình cuûa chieán löôïc kinh teá môû cöûa, ñoù laø: Thöù nhaát, taïo ra caùc khuyeán khích veà giaù caû moät caùch tích cöïc theo höôùng coù lôïi cho xuaát khaåu (chaúng haïn thoâng qua trôï caáp xuaát khaåu). Thöù hai, taïo ra söï trung laäp thích hôïp veà giaù caû giöõa saûn xuaát cho thò tröôøng trong nöôùc vaø thò tröôøng ngoaøi nöôùc. Töùc laø chuyeån caùc khuyeán khích theo höôùng coù lôïi cho söï môû cöûa. Ñaëc ñieåm cuûa caùc chính saùch höôùng ngoaïi ban ñaàu ôû nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån laø höôùng vaøo xuaát khaåu nhöõng loaïi haøng noâng saûn truyeàn thoáng vaø thöïc hieän chính saùch thueá nhaäp khaåu vöøa phaûi ñeå taêng nguoàn thu cho chính phuû, nhaèm naâng cao cô sôû haï taàng ñeå hoã trôï cho xuaát khaåu. Moâ hình naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc chính saùch thöông maïi thieân veà uûng hoä söï thay theá haøng nhaäp khaåu, taïo ra moät bieåu thueá nhaäp khaåu ñem laïi nguoàn thu thích hôïp maø khoâng caàn tôùi söï baûo hoä maïnh meõ. Sau khi hoaøn thaønh nhöõng giai ñoaïn ban ñaàu cuûa vieäc thay theá nhaäp khaåu, caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöôøng chuyeån sang chính saùch höôùng ngoaïi ñoái vôùi caùc ngaønh cheá taïo maùy. Caùch toát nhaát laø quan taâm ñeán vieäc cung caáp caùc ñaàu vaøo cho nhaø xuaát khaåu trong khi cô sôû haï taàng chöa ñaùp öùng ñuû. Taøi quaûn lyù cuûa chính phuû ôû ñaây laø söï löïa choïn saùng suoát söï thay theá nhaäp khaåu coù hieäu quaû vaø söï ñaåy maïnh xuaát khaåu. Xaây döïng moät chính saùch thöông maïi quoác teá cho phuø hôïp vôùi neàn kinh teá ñang phaùt trieån, nhaèm phuïc vuï toát nhaát caùc muïc tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia. 26 Thueá quan, caùc hình thöùc khaùc cuûa chính saùch baûo hoä maäu dòch, chính saùch tyû giaù hoái ñoaùi vaø quaûn lyù kinh teá vó moâ trong nöôùc raát coù yù nghóa ñoái vôùi chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo moâ hình höôùng ngoaïi. Vaán ñeà môû cöûa coù lieân quan ñeán nhaäp khaåu vaø xuaát khaåu hoaëc taøi khoaûn vaõng lai trong caùn caân thanh toaùn. Vieäc quyeát ñònh höôùng ngoaïi cho duø ôû möùc ñoä naøo thì noù cuõng coù nhieàu taùc ñoäng quan troïng ñeán caùc maët cuûa ñôøi soáng kinh teá. Noù seõ aûnh höôûng ñeán vieäc phaân boå saûn xuaát giöõa caùc maët haøng trao ñoåi ñöôïc xuaát vaø nhaäp khaåu; tôùi cöôøng ñoä söû duïng nguoàn löïc vaø tôùi söï phaân phoái thu nhaäp thoâng qua nhöõng taùc ñoäng ñoái vôùi thò tröôøng nhaân toá saûn xuaát vaø thò tröôøng saûn phaåm; tôùi cô caáu vaø toác ñoä coâng nghieäp hoùa; tôùi vieäc phaân boå ñaát ñai vaø caùc nguoàn löïc khaùc; tôùi tyû leä saûn xuaát giöõa caây löông thöïc vaø caây coâng nghieäp cuõng nhö caùc caây troàng, saûn xuaát phuïc vuï xuaát khaåu... Öu ñieåm cuûa söï môû cöûa laø noù thuùc ñaåy quaù trình ñoåi môùi vaø taêng naêng suaát lao ñoäng nhanh, taïo ra khaû naêng thích nghi cuûa neàn kinh teá, taùc ñoäng toát ñeán quaù trình phaùt trieån daøi haïn, thuùc ñaåy nhanh quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù taùc duïng toát ñoái vôùi söï taêng tröôûng cuûa GDP. 1.3.2. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo moâ hình höôùng noäi Vôùi muïc tieâu laø phaùt huy tính chuû ñoäng cuûa chính phuû trong quaûn lyù kinh teá, ñaûm baûo vaø duy trì söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh saûn xuaát truyeàn thoáng cuûa daân toäc, nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñaõ thöïc hieän chính saùch chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo moâ hình höôùng noäi. Moâ hình höôùng noäi laø chính saùch chuyeån dòch cô caáu kinh teá coù xu höôùng höôùng noäi, coù chieán löôïc ñoùng cöûa nhieàu hôn. Noù khuyeán khích theo höôùng saûn xuaát cho thò tröôøng trong nöôùc, nhaán maïnh vieäc thay theá nhaäp khaåu, töï tuùc veà löông thöïc, vaø coù theå caû caùc maët haøng phi maäu dòch. Ban ñaàu chính phuû caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhieàu khi cuõng löïa choïn caùc chính saùch chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhaèm thuùc ñaåy tính töï löïc quoác gia, ñaëc bieät laø taêng cöôøng saûn xuaát löông thöïc, caùc noâng saûn vaø khoaùng saûn maø trong nöôùc saûn xuaát ñöôïc, ñoàng thôøi Chính phuû cuõng ñaùnh thueá vaøo haøng hoaù xuaát khaåu nhaèm naâng cao nguoàn thu, vaø laøm giaûm söùc thu huùt cuûa neàn noâng nghieäp ñònh höôùng xuaát khaåu töông ñoái so vôùi neàn noâng nghieäp höôùng noäi. Caùc chính saùch treân seõ ñem tôùi söï môû roäng cho caùc ngaønh coâng nghieäp nhoû vôùi söï trôï caáp thích hôïp vaø daàn daàn khuyeán khích neàn coâng nghieäp hoùa thay theá nhaäp khaåu. Beân caïnh chính saùch baûo hoä chung, hoï coøn coù theå thöïc hieän söï hoã trôï coù löïa choïn cho neàn coâng nghieäp hoùa thay theá nhaäp khaåu coù teân laø neàn coâng nghieäp non treû. Chieán löôïc ñoùng cöûa laø thöïc hieän coâng nghieäp hoùa theo höôùng thay theá nhaäp khaåu nuùp ñaèng sau böùc töôøng baûo hoä maäu dòch. Do vaäy ít taïo söùc eùp veà caïnh tranh hôn, laøm cho cô caáu saûn xuaát ít nhaïy beùn hôn, ñoâng cöùng 27 hôn. Ngoaøi ra, moät chieán löôïc döïa treân cô sôû baûo hoä maäu dòch vaø thay theá nhaäp khaåu coù xu höôùng keøm theo söï hoái loä vaø ñoäc ñoaùn, gaây trì treä trong quaù trình phaùt trieån, aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá. 1.3.3. Chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng keát hôïp khai thaùc nguoàn löïc trong nöôùc vôùi môû roäng quan heä kinh teá vôùi beân ngoaøi Moâ hình chung cuûa haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi laø moät neàn kinh teá naêng ñoäng: coâng nghieäp hoùa cuøng vôùi söï phaùt trieån caân ñoái giöõa caùc ngaønh; phaùt trieån heä thoáng taøi chính, taêng cöôøng caùc moái quan heä taøi chính nhaèm khuyeán khích ñaït tyû leä ñaàu tö cao; vai troø quan troïng cuûa chính phuû trong vieäc hoaïch ñònh chính saùch ñieàu chænh, coù khaû naêng ñoái phoù vôùi nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng cuûa trong nöôùc cuõng nhö nöôùc ngoaøi. Coâng nghieäp hoùa cuøng vôùi söï phaùt trieån caân ñoái caùc ngaønh: Ñaây laø loaïi yeáu toá coù lôïi theá ñaëc bieät so vôùi phöông aùn chuyeân moân hoùa trong noâng nghieäp. Moâ hình naøy cuõng khoâng uûng hoä chieán löôïc phaùt trieån moät ngaønh duy nhaát. Noù khaúng ñònh ñaàu tö laø yeáu toá quan troïng quyeát ñònh phaùt trieån. Noù cuõng coù khaû naêng öùng phoù linh hoaït vôùi nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng vaø deã hoaø nhaäp vôùi quoác teá. Maët khaùc, ngaønh coâng nghieäp coøn laø ngaønh öu theá hôn trong vieäc taïo ra tieán boä kyõ thuaät, taän duïng nhöõng ñaëc tröng cuûa neàn saûn xuaát hieän ñaïi, khuyeán khích taêng tröôûng trong caùc khu vöïc khaùc cuûa neàn kinh teá thoâng qua vieäc mua saém caùc yeáu toá ñaàu vaøo, saûn xuaát ñaàu ra laø caùc thaønh phaåm vaø tö lieäu saûn xuaát. Tuy nhieân, söï phaùt trieån laønh maïnh cuûa ngaønh noâng nghieäp vaø khai khoaùng coù yù nghóa soáng coøn ñoái vôùi thaønh coâng cuûa quaù trình coâng nghieäp hoùa. Chuùng khoâng nhöõng cung caáp phaàn lôùn nguyeân lieäu cho ngaønh coâng nghieäp cheá bieán, maø coøn laø nguoàn voán vaø lao ñoäng cho coâng nghieäp vaø taïo nhu caàu trong nöôùc veà saûn phaåm tieâu duøng cuûa coâng nghieäp. Ngoaøi ra, söï thaønh coâng cuûa hai ngaønh naøy coøn coù yù nghóa soáng coøn trong nhöõng giai ñoaïn ñaàu cuûa coâng nghieäp hoaù. - Phaùt trieån heä thoáng taøi chính, taêng cöôøng caùc moái quan heä nhaèm khuyeán khích ñaït tyû leä ñaàu tö cao: Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình phaùt trieån thì heä thoáng taøi chính taêng tröôûng nhanh hôn nhieàu so vôùi taêng tröôûng GDP vaø saûn xuaát cuûa caûi. Tuy nhieân moái quan heä nhaân quaû khoâng phaûi laø moät chieàu vaø söï phaùt trieån cuûa khu vöïc taøi chính ñaõ ñaùp öùng laïi nhu caàu ngaøy caøng taêng cuûa caùc khu vöïc khaùc trong neàn kinh teá veà dòch vuï taøi chính. Nhö vaäy, khu vöïc taøi chính hoaït ñoäng toát seõ thuùc ñaåy gia taêng ñaàu tö vôùi tyû suaát lôïi nhuaän khaû quan nhaát vaø chi phí giao dòch thaáp nhaát. Ñieàu quan troïng laø noù coù theå khuyeán khích tính linh hoaït baèng caùch: - Taêng hieäu quaû cuûa chính saùch tieàn teä, taïo moät moâi tröôøng kinh teá vó moâ oån ñònh vaø caân ñoái. Cuï theå laø baèng caùch taêng tyû leä giao dòch thoâng qua ngaân 28 haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính trung gian khaùc ñeå laøm taêng khaû naêng phaûn öùng cuûa neàn kinh teá ñoái vôùi caùc bieán soá tieàn teä. - Taêng khaû naêng ñieàu chænh nhu caàu veà tieàn teä thoâng qua chính saùch laõi suaát vaø caùc chính saùch khaùc, caûi thieän cô sôû ñeå kieåm soaùt cung öùng tieàn teä thoâng qua caùc giao dòch treân thò tröôøng môû. 1.3.4. Kinh nghieäm moät soá nöôùc treân theá giôùi veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá 1.3.4.1. Kinh nghieäm cuûa Trung Quoác Theo taøi lieäu cuûa Trung taâm nghieân cöùu Trung Quoác thuoäc Trung taâm Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Quoác gia cho thaáy trong nhöõng naêm 60 ñeán 70, ñöôøng loái phaùt trieån kinh teá cuûa Trung Quoác coù sai laàm khi neâu cao khaåu hieäu töï löïc caùnh sinh laø chính, doàn söùc vaøo phaùt trieån coâng nghieäp naëng, thöïc hieän toaøn daân laøm gang theùp, coi ñoù laø troïng taâm cuûa coâng nghieäp hoùa. Ngoaøi ra, chöông trình taäp theå hoùa noâng thoân, loaïi boû caùc hình thöùc khuyeán khích veà tieàn löông. Trong noâng nghieäp thì khuyeách tröông moâ hình coâng xaõ nhaân daân nhö con ñöôøng duy nhaát ñeå xaây döïng neàn noâng nghieäp lôùn xaõ hoäi chuû nghóa. Nhöõng sai laàm ñoù ñaõ daãn ñeán nhöõng khoù khaên veà nhieàu maët trong thôøi gian daøi. Trung Quoác ñang kieân trì moät cuoäc caûi caùch vaø phaùt trieån kinh teá baét ñaàu töø giöõa nhöõng naêm 70, khôûi ñaàu töø chöông trình “boán hieän ñaïi hoùa” vôùi muïc tieâu taêng nhanh saûn löôïng trong noâng nghieäp, coâng nghieäp, khoa hoïc kyõ thuaät vaø quoác phoøng. Moät loaït caùc nhaø maùy hoaøn chænh ñöôïc nhaäp töø phöông Taây, tieàn ñeà cô baûn cuûa chính saùch kinh teá môùi laø lôïi ích cuûa ngöôøi tieâu duøng, naêng suaát kinh teá vaø söï oån ñònh chính trò laø khoâng theå taùch rôøi. Muïc tieâu laø taêng thu nhaäp vaø tieâu duøng caù nhaân, aùp duïng nhöõng heä thoáng saûn xuaát, khuyeán khích vaø quaûn lyù môùi. Keá hoaïch naêm naêm laàn thöù saùu ñaõ coâng boá nhöõng cuoäc caûi caùch trong noâng nghieäp, quyeàn töï quaûn, khuyeán khích caïnh tranh treân thò tröôøng, giaûm thueá ñoái vôùi caùc xí nghieäp ngoaøi quoác doanh, thuùc ñaåy giao dòch tröïc tieáp giöõa caùc doanh nghieäp Trung Quoác vôùi nöôùc ngoaøi. Xaây döïng ñaëc khu kinh teá, caùc thaønh phoá môû cöûa ven bieån, phaùt trieån kinh teá höôùng ngoaïi. Ñieàu chænh vaø hôïp lyù hoùa cô caáu kinh teá, phaùt trieån noâng nghieäp vaø taêng saûn löôïng moät caùch oån ñònh. Tieáp tuïc phaùt trieån coâng nghieäp vaø chuyeån ñoåi cô caáu coâng nghieäp, taäp trung vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp tieâu duøng, coâng nghieäp haøng cao caáp, coâng nghieäp ñoà ñieän vaø ñieän töû, coâng nghieäp cheá taïo maùy vaø thieát bò loaïi vöøa vaø nhoû, trong ñoù chuù troïng maùy moùc thieát bò phuïc vuï noâng nghieäp, phaùt trieån caùc doanh nghieäp höông traán ñeå hoã trôï vaø thuùc ñaåy noâng nghieäp vaø caûi taïo boä maët kinh teá, xaõ hoäi noâng thoân, taêng nhanh caùc hoaït ñoäng thöông maïi dòch vuï, ngaân haøng, taøi chính, du lòch…. Nhöõng cuoäc caûi caùch ñaõ mang laïi nhieàu thaønh töïu to lôùn, thu nhaäp quoác daân, saûn löôïng noâng nghieäp, coâng nghieäp ñeàu taêng leân 10% trong nhöõng naêm 80. Trung quoác ñaõ töï tuùc saûn xuaát ñöôïc nguõ coác... Thu nhaäp thöïc cuûa ngöôøi daân thaønh thò taêng 43%, thu nhaäp thöïc teá cuûa noâng daân taêng leân gaáp ñoâi. Nhöõng cuoäc 29 caûi caùch coâng nghieäp ñaõ laøm ña daïng hoùa caùc maët haøng coâng nghieäp nheï vaø haøng tieâu duøng saün coù. Ñoäi nguõ laõnh ñaïo ñaõ ñoåi môùi trong phöông thöùc quaûn lyù theå hieän trong vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp taøi chính vaø haønh chính, söï keát hôïp haøi hoøa giöõa ñònh höôùng cuûa trung öông vaø saùng kieán cuûa ñòa phöông ñaõ taïo ra moät neàn kinh teá vôùi heä thoáng haøng hoùa xaõ hoäi chuû nghóa chòu aûnh höôûng cuûa cô cheá thò tröôøng. Töø naêm 1979 ñeán 1995 trong voøng 17 naêm, toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng naêm cuûa Trung Quoác laø 9,8%. Trong 10 naêm qua vôùi möùc taêng tröôûng trung bình 10%, Trung Quoác ñaõ trôû thaønh nöôùc coù taêng tröôûng GDP thöïc cao nhaát theá giôùi. Ñieàu ñoù ñaõ laøm cho Trung Quoác trôû thaønh moät löïc löôïng noåi baät trong heä thoáng kinh teá toaøn caàu. Tính theo giaù vaø söùc mua ñoàng noäi teä (PPP) naêm 2000 thì GDP cuûa Trung Quoác taêng töø 210 tyû USD naêm 1980 leân 1950 tyû naêm 1990 vaø 4900 tyû USD naêm 2000. Neáu tính theo thôøi giaù naêm 2001 GDP cuûa Trung Quoác ñaït 1100 tyû USD ñöùng thöù 6 theá giôùi, sau Myõ (10 ngaøn tyû USD), Nhaät (4,8 ngaøn tyû), Ñöùc (1,8 ngaøn tyû), Anh (1,3 ngaøn tyû) vaø Phaùp (1,2 ngaøn tyû). Theo döï baùo cuûa Cuïc kinh teá quoác daân thuoäc Cuïc Thoáng keâ Nhaø nöôùc Trung Quoác ñeán naêm 2005 GDP cuûa Trung Quoác seõ vöôït Phaùp, ñeán naêm 2006 seõ vöôït Anh, ñeán naêm 2007 seõ vöôït Ñöùc, vöôn leân ñöùng thöù 3 theá giôùi. Sau 25 naêm caûi caùch vaø môû cöûa, neàn kinh teá Trung Quoác ñaõ coù böôùc phaùt trieån to lôùn, GDP taêng 25 laàn töø 568.900 trieäu nhaân daân teä naêm 1978 taêng leân 11.669.400 trieäu nhaân daân teä naêm 2003 thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi 1.000 USD. Sôû dó trong thôøi gian qua Trung Quoác ñaït ñöôïc thaønh töïu nhö vaäy laø do moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng laø Trung Quoác quyeát taâm ñieàu chænh cô caáu kinh teá theo höôùng xaây döïng moät neàn kinh teá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa mang maøu saéc Trung Quoác. Ñöùng tröôùc yeâu caàu môùi sau khi gia nhaäp WTO, Trung Quoác laïi ñaët vaán ñeà ñieàu chænh cô caáu ngaønh kinh teá theo höôùng hoäi nhaäp saâu hôn, toaøn dieän hôn vaøo neàn kinh teá theá giôùi laáy ñoù laøm neàn taûng, tieàn ñeà ñeå thöïc hieän muïc tieâu maø Chính phuû ñaõ ñeà ra cho theá kyû 21. Vaán ñeà ñieàu chænh cô caáu ngaønh nhaèm thöïc hieän muïc tieâu chuyeån neàn kinh teá Trung Quoác theo höôùng thò tröôøng. Chính phuû Trung Quoác raát coi troïng ñieàu chænh cô caáu kinh teá bao goàm caùc ngaønh noâng nghieäp, coâng nghieäp vaø dòch vuï. Do quyeát taâm trong söï chæ ñaïo chuyeån dòch cô caáu kinh teá, Chính phuû ñaõ taïo moïi ñieàu kieän, do vaäy trong voøng 19 naêm cô caáu kinh teá cuûa Trung Quoác ñaõ coù söï chuyeån dòch ñaùng keå. 30 Baûng 1.1: Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Trung Quoác giai ñoaïn 1986-2002 Ñôn vò: % Naêm 1986 1990 1995 1999 2000 2001 2002 GDP 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Khu vöïc I 27,1 27,1 20,5 17,6 15,9 15,2 14,5 Khu vöïc II 44,0 41,6 48,8 49,3 50,9 51,1 51,7 Khu vöïc III 28,9 31,3 30,7 33,1 33,2 33,7 33,8 Taùc giaû tính toaùn töø nguoàn soá lieäu Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2004.[35] 1.3.4.2. Kinh nghieäm cuûa Ñaøi Loan Töø moät neàn kinh teá ngheøo khoù trong nhöõng naêm 40, traûi qua 3 thaäp kyû, Ñaøi Loan ñaõ trôû thaønh moät laõnh thoå coâng nghieäp hoùa. Troïng taâm saûn xuaát ñaõ thay ñoåi töø haøng tieâu duøng coâng nghieäp nheï cho xuaát khaåu ñaõ chuyeån sang haøng coâng nghieäp naëng tinh vi vaø haøng coâng nghieäp tieân tieán. Chính quyeàn ñaõ ñaåy maïnh, khuyeán khích ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå giuùp taøi trôï cho nhöõng coá gaéng chuyeån dòch kinh teá, töø neàn coâng nghieäp coù xu höôùng xuaát khaåu haøng coâng nghieäp nheï caàn nhieàu lao ñoäng sang neàn saûn xuaát caàn nhieàu voán vaø coâng ngheä ñeå xuaát khaåu vaø thay theá nhaäp khaåu. Söï thaønh coâng cuûa Ñaøi Loan döïa chuû yeáu vaøo söï chuyeån bieán cô caáu coâng nghieäp thaønh moät neàn coâng nghieäp caàn nhieàu voán hôn vaø tieát kieäm naêng löôïng hôn. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ñaõ xaùc ñònh taäp trung vaøo caùc ngaønh chuû choát nhö ñieän töû vaø xöû lyù thoâng tin, maùy moùc vaø duïng cuï chính xaùc, khoa hoïc vaät lieäu coâng ngheä cao, khoa hoïc naêng löôïng, kyõ thuaät haøng khoâng vaø kyõ ngheä gen. Nhôø coù nhöõng chính saùch chuyeån höôùng ñuùng ñaén trong hoaïch ñònh chính saùch kinh teá maø Ñaøi Loan ñaõ phaùt trieån nhanh choùng trong hôn 30 naêm qua. Giaù trò ngaønh thöông maïi taêng roõ reät, chuyeån töø haøng noâng nghieäp sang haøng coâng nghieäp chieám öu theá trong xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu chuû yeáu laø ñeå ñaùp öùng nhu caàu naêng löôïng. Ngoaøi ra, trong noâng nghieäp, Ñaøi Loan cuõng thöïc hieän chính saùch hieän ñaïi hoùa, hoùa hoïc hoùa, thaâm canh hoùa ñoàng ruoäng, nhaèm taêng naêng suaát trong noâng nghieäp, töï tuùc veà löông thöïc. Söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá nhö treân ñaõ taïo neân söï phaùt trieån kinh teá ñaït tôùi trình ñoä khaù cao, ñöôïc coi laø moät trong nhöõng nöôùc coâng nghieäp môùi NICs [27]. 1.3.4.3. Kinh nghieäm cuûa Haøn Quoác Töø nhöõng naêm 70, Haøn Quoác ñaõ quyeát ñònh thöïc hieän chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng xuaát khaåu. Chính phuû taäp trung phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp ñieän töû, veà sau chieám vò trí ñöùng ñaàu trong cô caáu neàn kinh teá quoác daân, ñoàng thôøi naâng cao 31 saûn löôïng nhöõng ngaønh coâng nghieäp truyeàn thoáng nhö deät, may maëc, luyeän kim, cheá taïo maùy...thoâng qua vieäc caûi taïo coâng ngheä môùi. Nhôø ñoù, saûn löôïng coâng nghieäp cuûa Haøn Quoác taêng khoâng ngöøng vaø chaát löôïng ñaït tieâu chuaån cao cuûa theá giôùi. Trong quaûn lyù kinh teá coù tính linh hoaït cao, keát hôïp giöõa khu vöïc nhaø nöôùc vaø khu vöïc tö nhaân, tính töï chuû cuûa heä thoáng ngaân haøng vaø söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính hieäu quaû cuõng goùp phaàn lôùn trong söï phaùt trieån cuûa Haøn Quoác. Trong khi ñoù, noâng nghieäp vaãn phaùt trieån ñeàu ñeàu, khoâng coù söï thay ñoåi nhieàu. Haøn Quoác trôû thaønh moät löïc löôïng môùi trong neàn kinh teá theá giôùi vaø laø moät trong nhöõng nöôùc NICs huøng maïnh trong theá giôùi thöù ba. Höôùng chuyeån dòch cô caáu kinh teá thieân veà coâng nghieäp, höôùng veà xuaát khaåu, taïo neân söï cheânh leäch nhieàu hôn veà trình ñoä phaùt trieån thaønh thò vaø noâng thoân, bieát boû qua noâng nghieäp ñeå taïo söùc baät maïnh meõ cho toaøn neàn kinh teá... Töø naêm 1995 ñeán naêm 2002 cô caáu kinh teá cuûa Haøn Quoác coù söï chuyeån dòch khoâng lôùn. Ngaønh noâng laâm ngö nghieäp giaûm ñöôïc 1,5% töø 1995 ñeán 2002, ngaønh coâng nghieäp xaây döïng taêng ñöôïc 1,5%, ngaønh dòch vuï (khoâng thay ñoåi.. Xuaát nhaäp khaåu coù tieán boä ñaùng keå. Naêm 1995 phaûi nhaäp sieâu 10.061 trieäu ñoâ la Myõ, sau ñoù luoân xuaát sieâu. Naêm 2002 so vôùi naêm 1995 xuaát khaåu taêng ñöôïc 37.413 trieäu ñoâ la Myõ [59]. Baûng 1.2: Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 Ñôn vò: % Naêm 1995 1999 2000 2001 2002 GDP 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Ngaønh Noâng laâm ngö nghieäp 6,2 5,7 5,3 5,2 4,7 Ngaønh coâng nghieäp xaây döïng 43,2 43,8 44,8 44,7 44,7 Ngaønh dòch vuï 50,6 50,5 49,9 50,1 50,6 Taùc giaû tính toaùn töø nguoàn soá lieäu Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2004 [35] Baûng 1.3: Kim ngaïch ngoaïi thöông cuûa Haøn Quoác giai ñoaïn 1995-2002 Ñôn vò: trieäu ñoâ la Myõ Naêm 1995 1999 2000 2001 2002 Toång kim ngaïch 260.177 263.439 332.749 291.537 314.597 Xuaát khaåu 125.058 143.686 172.268 150.439 162.471 Nhaäp khaåu 135.119 119.753 160.481 141.098 152.126 Cheânh leäch xuaát nhaäp -10.061 23.933 11.787 9.341 10.345 Taùc giaû tính toaùn töø nguoàn soá lieäu Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2004 [35] 32 1.3.4.4. Kinh nghieäm cuûa Malaysia Malaysia tieán haønh chuyeån dòch cô caáu kinh teá moät caùch töø töø, khoâng gaây nhöõng bieán ñoäng lôùn trong neàn kinh teá vaø ñôøi soáng xaõ hoäi. Noâng nghieäp vaãn coù nhöõng vuøng saûn xuaát truyeàn thoáng (cao su, daàu coï, ñieàu, ca cao, thuûy haûi saûn..) Vieäc ñaàu tö cho noâng nghieäp ñöôïc giao cho chính quyeàn caùc tieåu bang giaûi quyeát, taïo neân khaû naêng thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá vuøng vôùi moät cô caáu kinh teá laõnh thoå khaù ña daïng. Veà coâng nghieäp, baèng nhöõng chính saùch thieát thöïc nhaèm thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo nhöõng ngaønh coâng nghieäp, soá löôïng haøng xuaát khaåu taêng nhanh, nhaát laø nhöõng ngaønh veà linh kieän ñieän töû, haøng tieâu duøng ñoà ñieän, caùc saûn phaåm deät vaø caùc maët haøng coâng nghieäp khaùc. Khi giaù thò tröôøng theá giôùi cuûa moät soá maët haøng xuaát khaåu chuû yeáu cuûa Malaysia giaûm xuoáng nhö daàu moû, daàu coï daãn ñeán GNP ñaàu ngöôøi cuûa Malaysia giaûm xuoáng vaø thaâm huït lôùn trong ngaân saùch nhaø nöôùc, chính phuû ñaõ phaûi thay ñoåi moät soá chính saùch nhö baõi boû moät vaøi muïc tieâu vaø chi tieâu vaø taêng tröôûng kinh teá trong keá hoaïch kinh teá laàn 5 (1986-1990), chuù troïng hôn veà khu vöïc tö nhaân, tö nhaân hoùa moät soá coâng ty quoác doanh vaø cuûa chính phuû, coâng ty vaän taûi bieån quoác gia vaø haøng khoâng quoác gia ñöôïc baùn moät phaàn cho caùc nhaø ñaàu tö thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn. Neàn kinh teá Malaysia baét ñaàu hoài phuïc töø 1987, ñeán naêm 1992, toác ñoä taêng kim ngaïch xuaát khaåu Malaysia laø 18% vaø toác ñoä taêng tröôûng kinh teá haøng naêm hôn 8% ñöôïc giöõ lieân tuïc hôn 5 naêm ñeán 1997. Voán laø nöôùc coù nguoàn löïc veà ñaát ñai doài daøo, löïc löôïng lao ñoäng coù hoïc vaán toát vaø moâi tröôøng chính trò oån ñònh, tieát kieäm trong nöôùc maïnh taïo ñuû voán cho ñaàu tö, ngoaøi ra vôùi chính saùch thu huùt voán nöôùc ngoaøi, khaû naêng taêng tröôûng cuûa Malaysia laø coù trieån voïng vaø tieáp tuïc taêng tröôûng. Veà cô caáu kinh teá: töø naêm 1986 ñeán 2002 cô caáu kinh teá cuûa Malayxia coù söï chuyeån dòch raát maïnh ñaëc bieät trong lónh vöïc noâng nghieäp giaûm ñöôïc 12,9%. Coâng nghieäp vaø dòch vuï chuyeån dòch theo xu höôùng taêng daàn, tuy cô caáu kinh teá ñoä dòch chuyeån khoâng lôùn, nhöng hai lónh vöïc naøy nhöõng naêm gaàn ñaây thöôøng chieám treân 90% trong cô caáu GDP [59]. Baûng 1.4: Chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Malayxia giai ñoaïn 1986-2002 Ñôn vò: % Naêm 1986 1990 1995 1999 2000 2001 2002 GDP 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Noâng Laâm Ngö nghieäp 21,2 16,3 10,3 9,1 8,7 8,6 8,3 Coâng nghieäp Xaây döïng 37,8 40,2 43,3 44,5 46,4 45,8 45,3 Ngaønh dòch vuï 41,0 43,5 46,4 46,4 44,9 45,6 46,4 Taùc giaû tính toaùn töø nguoàn soá lieäu Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2004 [35] 33 1.3.4.5. Kinh nghieäm cuûa Thaùi Lan Töø nhöõng naêm 1970, Thaùi Lan coù chieán löôïc ñoåi môùi kinh teá vôùi 2 xu höôùng chuû yeáu: - Phaùt trieån noâng nghieäp toaøn dieän, thaâm canh vaø hieän ñaïi ñeå trôû thaønh neàn noâng nghieäp haøng hoù