Làm gì để nâng cao chất và lượng trong phẫu thuật thể thuỷ tinh?

52 LÀM GÌ ĐỂ NÂNG CAO CHẤT VÀ LƯỢNG TRONG PHẪU THUẬT THỂ THUỶ TINH? Bệnh Viện Mắt TP.Hồ Chí Minh Bệnh đục thể thuỷ tinh (T3) ở Việt Nam hiện tại và nhiều năm nữa vẫn là nguyên nhân gây mù hàng đầu, ngoài số lượng lớn bệnh nhân bị đục T3 còn tồn đọng tại các địa phương, mỗi năm lại phát sinh thêm số mới làm gia tăng tỉ lệ đục T3 trong cộng đồng. Theo số liệu điều tra: - Viện Mắt tháng 10 năm 2000: tỷ lệ mù 2 mắt do đục thể thuỷ tinh vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây mù ở nước ta, chiếm tới 66,09% các nguyên nhân gây mù. Số tồn đọng người mù 2 mắt và 1 mắt do đục thể thuỷ tinh trên 50 tuổi ước tính trên cả nước lên đến 703.300 người. Hiện mỗi năm cả nước mới chỉ mổ được khoảng 1/3 số bệnh nhân cần mổ. - Thống kê của tác giả Hoàng Thị Luỹ năm 1996 tại TP. HCM: Đục TTT chiếm tỉ lệ 1,3% dân số, là nguyên nhân hàng đầu gây mù với tỉ lệ 62% các nguyên nhân gây mù. Trong những năm qua, được sự chỉ đạo của Bệnh viện Mắt Trung ương, ngành mắt TP. HCM đã có nhiều nỗ lực trong công tác phòng chống mù loà, đặc biệt quan tâm hạ thấp tỉ lệ mù do bệnh đục thể thuỷ tinh. KHÁI QUÁT NGÀNH MẮT TP.HCM 1. Hệ thống chuyên khoa mắt TP.HCM + Bệnh viện chuyên khoa mắt: Bệnh viện công 01, bệnh viện tư 03 + Bệnh viện có khoa mắt: 18 + Trung tâm Y tế quận-huyện: 24 (cho đến nay 11/24 trung tâm đã thực hiện thường qui rất tốt phẫu thuật T3). + Bệnh viện Mắt TP.HCM xây dựng hẳn một khu phẫu thuật nhân đạo với 17 y, bác sĩ do Phòng Chỉ đạo tuyến phụ trách. Hầu hết các bệnh viện chuyên khoa và bệnh viện có khoa mắt đều thành lập đội phẫu thuật lưu động hỗ trợ cho những nơi chưa tự phẫu thuật được hay trình độ phẫu thuật còn yếu. 2. Đào tạo: Hơn mười năm nay, Bệnh viện Mắt TP.Hồ Chí Minh luôn coi trọng công tác đào tạo phẫu thuật viên, nhằm phát triển màng lưới và tăng cường số lượng cũng như chất lượng phẫu thuật bằng hai hình 2. Nhãn khoa cộng đồng 53 thức: mở lớp đào tạo hoặc chuyển giao kỹ thuật tại địa phương. Cho đến nay hầu như các tỉnh phía nam đều đã tự phẫu thuật được. 3. Phẫu thuật: Chỉ lấy riêng số liệu của Bệnh viện Mắt TP. Hồ Chí Minh: Năm Tổng số ca mổ Nội viện P.C.Đ.Tuyến 2003 22.736 14.632 8.104 2004 26.983 17.407 9.576 6 tháng/2005 13.635 08.914 4.721 Qua nhiều năm thực hiện chương trình tại TP.Hồ Chí Minh cũng như các tỉnh trong khu vực, nhận thấy nơi nào được chính quyền và lãnh đạo ngành y tế quan tâm thì nơi đó chương trình được đầu tư phát triển. TRẢ LỜI CÂU HỎI GIẢI PHÁP NÀO NHẰM TĂNG CƯỜNG SỐ LƯỢNG VÀ CHẤT LƯỢNG PHẪU THUẬT ĐỤC THỂ THUỶ TINH, GIẢI PHÓNG MÙ LOÀ? Theo kinh nghiệm thực hiện chương trình, TP.Hồ Chí Minh nhận thấy điều kiện cần và đủ là nguồn nhân lực cũng như nguồn tài chính phải được đầu tư nghiêm túc. 1. Nguồn nhân lực: - Đào tạo: + Xây dựng đội ngũ chuyên khoa tuyến trên (tỉnh- thành phố) đủ theo biên chế, sẵn sàng đi tuyến. Tuyến trên có vai trò dẫn dắt chương trình, tổ chức và thực hiện thành công hay không là do tuyến chuyên khoa đầu ngành của mỗi tỉnh. Tuyến trung ương chỉ chỉ đạo chung. + Chú trọng xây dựng hệ thống chuyên khoa tuyến trước (quận - huyện). Từng bước hỗ trợ xây dựng để tuyến Quận-Huyện có thể tự đảm đương chương trình khi có đủ điều kiện cần thiết. Chỉ khi tuyến Quận-Huyện tự chủ động đảm nhiệm chương trình, khi ấy mỗi địa phương mới có khả năng giải quyết được lượng bệnh nhân tồn đọng. Tình trạng phổ biến hiện nay ở các tỉnh là mới chỉ đủ khả năng tổ chức mổ thường qui ở tuyến tỉnh. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu bác sĩ chuyên khoa, nơi có cán bộ chuyên khoa nhưng lại không được quan tâm trang bị phương tiện làm việc. Kinh nghiệm cho thấy vấn đề đào tạo phẫu thuật viên là việc làm trước tiên, không nên chờ có phương tiện mới đào tạo, như vậy sẽ tránh được lãng phí do phương tiện xuống cấp. + Tổ chức tập huấn chăm sóc mắt ban đầu cho cán bộ y tế tuyến phường- xã, họ là cơ sở gần và trực tiếp với người bệnh nhất, việc gắn kết giữa tuyến trên và tuyến dưới sẽ tạo điều kiện nắm được nguồn bệnh nhân cần điều trị. - Chọn lựa kỹ thuật mổ: Nên chọn lựa kỹ thuật đơn giản, dễ thực hiện mà kinh tế nhất, giảm chi phí 54 sẽ lo được cho nhiều bệnh nhân hơn. Tuy nhiên vấn đề này còn tuỳ thuộc vào khả năng của đội ngũ phẫu thuật viên, chọn lựa kỹ thuật hợp lý nhất vẫn là kỹ thuật quen thuộc nhất đối với phẫu thuật viên. Cùng với việc chọn kỹ thuật mổ, khâu khám chọn lựa bệnh nhân mổ cũng rất quan trọng. Qua hỏi bệnh sử, tiền sử, đo thị lực- nhãn áp, khám đáy mắt, cũng có thể loại ra những trường hợp sẽ không sáng sau phẫu thuật, tránh được những ấn tượng không hay ảnh hưởng tới chương trình chung. Trong hơn chục năm trở lại đây, thế giới có những bước tiến rất lớn về phẫu thuật T3, hiện nay phương pháp tiên tiến nhất là Phaco. Tuy nhiên do kỹ thuật khó, mất nhiều thời gian đào tạo phẫu thuật viên, vốn đầu tư ban đầu lớn, chi phí phẫu thuật cao, chỉ thích hợp với những nhân T3 không quá cứng nên phương pháp này vẫn chưa thể mang tính phổ biến trên cả nước trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới. Qua nhiều năm, với kinh nghiệm điều trị trên hàng chục nghìn bệnh nhân, Bệnh viện Mắt TP.Hồ Chí Minh đã phát triển và khẳng định tính ưu việt của kỹ thuật tạo vết mổ đường hầm củng mạc không khâu trong phẫu thuật thể thuỷ tinh ngoài bao. Ưu điểm của phương pháp mổ này: Kỹ thuật thực hiện không quá khó. An toàn và duy trì tốt tiền phòng trong quá trình phẫu thuật. Việc không phải dùng chỉ khâu vết mổ đã rút ngắn thời gian mổ và giảm chi phí phẫu thuật. Phù hợp với điều kiện mổ tuyến với số lượng đông bệnh nhân. Hậu phẫu nhẹ nhàng và thoái mái cho người bệnh. Hiện kỹ thuật này đã được nhiều địa phương áp dụng, qua hội nghị này Bệnh viện Mắt TP.Hồ Chí Minh muốn được trình bày kỹ thuật này và cùng các đồng nghiệp của các địa phương trao đổi, đánh giá những ưu, khuyết điểm của nó, để kỹ thuật này phát triển rộng rãi hơn. 2. Nguồn tài chính: - Trang bị phương tiện: Tuyến tỉnh đã đến lúc cần được trang bị máy siêu âm xác định độ của thể thuỷ tinh nhân tạo, góp phần nâng cao chất lượng điều trị. Đội phẫu thuật lưu động phải được trang bị phương tiện phù hợp với tính chất lưu động. Tuyến Quận - Huyện nên trang bị sao cho phù hợp với khả năng tài chính hạn hẹp, nhưng vẫn đáp ứng tốt yêu cầu phẫu thuật. - Nguồn kinh phí: Biết tạo sự quan tâm của chính quyền đối với chương trình giải phóng mù loà, bằng các hoạt động chuyên môn và truyền thông để mọi người nhận thức được ý nghĩa lớn lao của chương trình về các mặt kinh tế - chính trị - xã hội. Không trông chờ vào kinh phí Nhà nước và viện trợ của các tổ chức nước ngoài mới xây dựng và phát triển. Mỗi địa phương nên năng động bằng nhiều hình thức như tìm kiếm nhà tài trợ, xã hội hoá y tế. 55 Vấn đề phân loại đối tượng bệnh nhân được hưởng chế độ miễn giảm phí điều trị cũng rất quan trọng. Không nên phẫu thuật miễn phí cho tất cả mọi đối tượng, như vậy vô tình đã làm mất đi tác dụng xã hội và thực sự không công bằng đối với công sức của đội ngũ phẫu thuật. Hiện Bệnh viện Mắt TP.Hồ Chí Minh đang thực hiện rất tốt công tác này, bệnh nhân được phân loại rất rõ ràng: miễn phí - giảm phí - đóng một phần viện phí - thu đủ viện phí. Làm được như vậy chúng ta mới có thể tích luỹ để tái sản xuất về cả sức lực con người và cơ sở vật chất ngày một hiện đại hơn. Thực tế cho thấy, dù Bệnh viện Mắt TP.Hồ Chí Minh có khu phẫu thuật nhân đạo tiếp nhận số lượng lớn bệnh nhân nghèo mỗi ngày, nhưng lượng bệnh nhân tự nguyện chi trả kinh phí phẫu thuật không vì thế mà giảm đi. BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA TP.HCM Xác định rõ công tác phòng chống mù loà là trách nhiệm của toàn xã hội, không chỉ riêng của ngành mắt. 1. Cần có sự quan tâm hỗ trợ của chính quyền địa phương về các mặt: + Chỉ đạo thực hiện. + Trang bị phương tiện khám, phẫu thuật. + Tuyên truyền phổ biến và vận động nhân dân đi khám và điều trị. + Tham gia vận động tìm nguồn tài trợ thực hiện chương trình. 2. Đầu tư phát triển đội ngũ phẫu thuật viên. 3. Chính sách miễn, giảm phí phẫu thuật hợp lý. 4. Tìm kiếm và thu hút sự đóng góp của các nhà tài trợ. Vận dụng chính sách xã hội hoá hợp lý. Trên đây là những kinh nhiệm TP.Hồ Chí Minh tích luỹ được trong công tác phẫu thuật thể thuỷ tinh, phòng chống mù loà. Hy vọng cùng với những kinh nghiệp sáng tạo của các địa phương khác, chúng ta đúc kết thành những giải pháp giúp ngành mắt Việt Nam có những hướng đi mới tích cực hơn trong chiến lược nâng cao cả về số lượng và chất lượng phẫu thuật thể thuỷ tinh.