Kỹ thuật trồng và bón phân cho cây atisô

KỸ THUẬT TRỒNG VÀ BÓN PHÂN CHO CÂY ATISÔ Người La Mã là người đầu tiên trên thế giới biết đến và mê mệt với cây atisô, Cynara scolymus. Là giống cây thuộc về loại hoa hướng dương, cây atisô mang tiếng là khó trồng vì vậy người làm vườn rất ngại trồng nó. Tuy nhiên, nhờ những cách gây giống cũng những kỹ thuật trồng tỉa hiện đại, ngày nay người ta có thể trồng cây atisô ở khắp nơi, ngay trong những vùng có khí hậu không hợp. Cây atisô xuất phát từ miềm nam Âu châu. Chúng mọc và phát triển cách đây hàng bao trăm năm trên những vùng đất phì nhiêu có nhiều ánh nắng. Atisô ngày nay xuất xứ từ hai nguồn gốc: green và globe. Green atisô mọc rất mạnh, hợp với khí hậu lạnh. Mùi vị của chúng bù lại không được đậm đà như loại globe atisô, loại có màu hơi tím ở lá cuống bông. Một trong những loại được yêu chuông nhất ngày nay là loại green globe atisô,được ghép vào thế kỷ 19từ hai loại kể trên. Cách trồng: Có hai cách trồng thông thườnglà: - Một vài loại atisô đẻ cây non, người ta chỉ cần tách những cây non ra và trồngxuống với độ sâu khoảng 15 cm, sao cho đết phủ gần hết ngọn. - Cách thứ hai là gieo hột vào mùa xuân, nên dùng đất nhiều chất mùn tốt để tránh hột giống bị hư thúi. Sau khimọc được hai lá thìtrồng trồng cây non vào bịch và cứ hai tuần tưới phân lỏng một lần. Cây atisô không chịu lạnh và chỉ hợp với khí hậu dịu như cây salat. Nhiệt độ trên 30 °C sẽ làm chúng khựng lại không phát triển nữa. Nên chú ý đến khoảng cách trồng cây atisô. Một cây atisô lớn có đường kính gần 4 thước. Không nên trồng atisô quá khít. Khoảng cách tối thiểu phải là 1,2 thước. Trồng quá dầy làm gió không thổi luồng được và sẽ dễ sanh bịnh nấm sương. Vì là loại cây nhiều mùa cho nên đất trồng phải được bón đầy đủ phân và ít cày bới. Nồng độpH ở vào khoảng 6-8 là tốt nhất Atisô sẽ trổ nụ sau khi trồng khoảng từ90 -100 ngày. Trong năm đầu mỗi nhánh chỉ cho khoảng 2 bông. Những năm kế tiếp mỗi nhánh có thể trổ đến 12 nụ và cứ như vây liên tiếp từ 4 đến 7 năm Thu hoạch: Khi bắt đầu trổ nụ, nên để ý để có thể thâu hoạch đúng thời điểm. Ðộ lớn vừa đủ trước khi lá bông bắt đầu mở. Trễ quá nụ sẽbị cứng và trở nên như gỗ. Cắt nụ với cuống có độ dài từ 3 - đến 5 cm. Cuống của atisô có vị như nụ, vì vậy không nên vứt bỏ. Sau khi thâu hoạch, nêncắt cuống đến tận chân và bón phân để thúc cây trổ mầm mới. Sâu rầy: Một vài loại rầy sâu có thể gây phiền phức, nhưng chúng không gây hại nhiều cho cây artisô. Một vài loại atisô mới Như đã đề cập đến loại green globe atisô hiện nay rất thịnh hành. Violetto atisô đang được yêu chuộng vì mùi vị cũng như giá trị trang trí của chúng. Imperial Star atisô, được California Extension Service gây giống ra, rất hợp với những vùng đất trồng khắc nghiệt, và lợi điểm là người ta sẽ có thâu hoạch liền trong năm đầu. Nếu trồng theo đúng quy trình, atisô sẽ trổ nụ sau khi trồng khoảng từ 90 -100 ngày. Trong năm đầu mỗi nhánh chỉ cho khoảng 2 bông. Những năm kế tiếp mỗi nhánh có thể trổ đến 12 nụ và cứ như vây liên tiếp từ 4 đến 7 năm. Có một số phương pháp chính để nhân giống atisô. Thứ nhất, phương pháp hữu tính (trồng bằng hạt). Dạng này không thông dụng, thường chỉ áp dụng trong các cơ quan nghiên cứu để lai tạo giống ban đầu. Tuy nhiên, nếu dùng giống F1 tốt thì sẽ có hiệu quả cao. Atisô có thể sử dụng cả bông và lá, làm dược liệu rất tốt. Thời vụ gieo hạt từ tháng 2 – 4 hàng năm. Chọn hạt tốt, loại bỏ hạt lép. Ngâm hạt vào dung dịch: Zineb hoặc KMnO4 1% để xử lý trước khi gieo. Đất và phân hữu cơ sinh học Better HG 01 trộn theo tỷ lệ 1:3. Khi cây con lên bón thúc phân Better NPK 16-12-8-11+TE. Phun xịt các loại thuốc sâu bệnh thông thường theo định kỳ để phòng trừ dịch hại. Tốt nhất nên sử dụng vườn ươm có mái che. Phương pháp vô tính (cấy mô) có ưu điểm cây sạch bệnh, sinh trưởng mạnh, đồng đều và sản xuất nhanh một số lượng cây giống nhiều, nhưng hiện chưa được áp dụng phổ biến ở nước ta. Phương pháp tách cây con từ gốc cây mẹ hiện nay đang được áp dụng nhiều tại Đà Lạt. Cây con được tách từ cây mẹ đã được chọn lựa đạt tiêu chuẩn tốt, cây to, khỏe, năng suất cao, không sâu bệnh, có nhiều rễ, cắt bỏ bớt lá, chiều cao còn lại khoảng 20cm đem nhúng cây con từ 3 – 4 phút trong dung dịch thuốc Zineb hay Kasuran trước khi đem trồng vào luống ươm. Luống ươm đã được xử lý đất bằng CuSO4 (200gr/m2) và Basudin để phòng trừ sâu bệnh như sâu đất, nhớt cắn đọt. Bón phân (tính cho 1 ha/vụ): Phân hữu cơ sinh học Better HG 01: 1000 - 1500kg; vôi bột 1000 - 1500kg; phân Better NPK 16- 12-8-11+TE 400 - 450kg và 350-400kg Better NPK 12-12-17-9+TE lượng nguyên chất, có thể dùng phân đơn hoặc phức hợp theo lượng trên.Cách bón như sau: Phương pháp bón: Bón lót toàn bộ phân hữu cơ sinh học Better HG 01, vôi, phân Better NPK 16-12-8-11+TE 100kg rải đều khi làm đất; đảo trộn thật đều trước khi trồng. Bón thúc lần 1, sau trồng từ 25 - 30 ngày, kết hợp cắt, tỉa lá kém chất lượng, bón 100 kg Better NPK 16-12-8-11+TE rải đều phân cách gốc 10 - 15cm. Bón thúc lần 2, sau trồng từ 50 - 60 ngày, bón 100kg Better NPK 16-12-8-11+TE rải đều phân cách gốc 15 - 20cm, kết hợp chăm sóc làm cỏ, vun đất nhẹ. Bón thúc lần 3, sau trồng 3 tháng, bón 150kg Better NPK 12-12-17-9+TE rải đều phân quanh gốc, kết hợp chăm sóc. Bón thúc lần 4, sau trồng 4 tháng, bón 100kg Better NPK 11-12-17-9+TE rải đều phân quanh gốc. Bón thúc lần 5, sau trồng 5 tháng, bón 150kg Better NPK 16-12-8-11+TE rải đều phân quanh gốc. Bón thúc lần 6, sau trồng 6 tháng, bón 150kg Better NPK 12-12-17-9+TE rải đều phân quanh gốc. Lưu ý sau các lần bón thúc đều phải tưới nước sau khi bón. Nếu trồng theo đúng quy trình, atisô sẽ trổ nụ sau khi trồng khoảng từ 90 -100 ngày. Trong năm đầu mỗi nhánh chỉ cho khoảng 2 bông. Những năm kế tiếp mỗi nhánh có thể trổ đến 12 nụ và cứ như vây liên tiếp từ 4 đến 7 năm Atisô là loại cây lá gai lâu năm có nguồn gốc từ miền Nam châu Âu (quanh Địa Trung Hải), được người cổ Hy Lạp và La Mã trồng để lấy hoa làm rau ăn. Atisô có thể cao đến 1,5 - 2m, lá dài từ 50 - 80cm, du nhập vào Việt Nam đầu thế kỷ 20, được trồng ở Sa Pa, Tam Đảo, và nhiều nhất là ở Đà Lạt. Atisô tốt cho tim mạch, hệ tiêu hóa, giảm cholesterol, giảm lượng đường máu, giải độc gan Hiện nay trên thế giới có các dạng giống chính về atisô như sau: - Dạng chuyên bông: Cây thấp, tán nhỏ, mật độ trồng dày, thời gian sinh trưởng ngắn. Mục đích chính là thu hoạch bông nên có năng suất bông cao và chất lượng ngon. - Dạng chuyên lá: Cây cao, tán rộng, lá lớn thường chứa hoạt chất cynarin cao, mật độ trồng thưa, thời gian sinh trưởng dài. Mục đích chính là thu hoạch sản phẩm lá để đưa vào chế biến dược liệu. - Dạng trung gian bông và lá: Chiều cao và tán cây ở mức độ trung bình, có thể trồng để sử dụng hai mục đích là thu hoạch bông và lá. Atisô được bày bán tại chợ Đà Lạt (Lâm Đồng). Có 2 vụ trồng: Vụ sớm vào tháng 5 – 6, vụ muộn vào tháng 7 - 8. Nếu trồng atisô vì mục đích cung cấp sản phẩm lá điều chế dược liệu thì nên trồng vụ sớm và chỉ trồng ở vùng đất cao ráo. Mật độ trồng, khoảng cách giữa các cây là 65 – 70cm nếu trồng dày và 80 - 90cm nếu trồng thưa. Về đất trồng, atisô thích hợp với điều kiện đất nhiệt trung bình, hàm lượng hữu cơ 5 – 7%, giữ ẩm và thoát nước tốt. Ẩm độ đất trong vụ khô cần trên 80%, tuy nhiên nếu ẩm độ đất quá cao và kéo dài trong vụ mưa sẽ dễ gây bệnh chết cây con. Độ pH thích hợp là 6 – 6,5. Đối với điều kiện đất Đà Lạt thì hàng năm phải bón vôi để duy trì độ pH ổn định, nhất là vùng đất thấp. Đất trồng nên chọn đất nhẹ đến trung bình (đất podzolic vàng đỏ), loại đất tốt, thoát nước, giữ ẩm tốt. Nên thực hiện chế độ thâm canh, hay trồng hai vụ liên tiếp, sẽ giảm năng suất và sâu bệnh nhiều. Tốt nhất nên luân canh với các cây họ đậu, rau và hoa. Đất trồng được bón bằng phân chuồng đã ủ hoai mục và super lân, vôi bột. Quy cách luống ươm: 1,2 – 1,3m; trồng: 4 – 5 hàng, cây x cây: 15 – 20cm. Sau khi trồng phủ cỏ khô để giữ ẩm và tưới nước 2 lần/ngày (nếu trời nắng). Giữ ẩm sau 7 – 10 ngày dỡ bỏ lớp che phủ ra. Sau cây hồi sinh bén rễ sử dụng DAP, NPK 16-16-8 để bón thúc 2 lần. Có thể sử dụng các loại phân bón lá để phun xịt cây con sinh trưởng tốt. Chú ý không nên sử dụng chế độ bón phân đạm cao sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cây con. Để phòng trừ sâu bệnh cho vườn ươm định kỳ 7 ngày/lần xịt các loại thuốc như: rovral, moncerew, zineb, topsin và các loại thuốc sâu như: sumicidin, pegasus