Khóa luận Đánh giá hiệu quả phòng trừ sâu, bệnh hại bằng chế phẩm sinh học trên cây dưa leo trong nhà màng tại khu nông nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ TP.HCM KHOA MÔI TRƯỜNG CÔNG NGHỆ SINH HỌC KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề Tài: ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ PHÒNG TRỪ SÂU, BỆNH HẠI BẰNG CHẾ PHẨM SINH HỌC TRÊN CÂY DƯA LEO TRONG NHÀ MÀNG TẠI KHU NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH GVHD : TS. NGUYỄN THỊ HAI SVTH : HUỲNH KHẮC LUYỆN LỚP : 07CSH MSSV : 207111028 HỒ CHÍ MINH, THÁNG 07 NĂM 2010 Danh mục bảng biểu, biểu đồ và hình ảnh Bảng biểu: Bảng 1.1: Thành phần sâu hại trên dưa leo. Bảng 1.2: Lượng dư cho phép ở trên cây dưa leo, dưa lê, dưa hấu. Bảng 2.1: Vị trí theo dõi sâu, bệnh hại. Bảng 2.2: Mức độ gây hại được quan sát trên các bộ phận của cây. Bảng 2.3: Mức độ gây hại được quan sát trên các bộ phận của cây. Bảng 3.1: Các loại sâu, bệnh điều tra được trên cây dưa leo trong nhà màng tại khu nông nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh Bảng 3.2: Diễn biến bọ trĩ trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học Bảng 3.3: Diễn biến bọ phấn trắng trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học Bảng 3.4: Diễn biến bệnh phấn trắng trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học Bảng 3.5: Diễn biến mật độ bọ rùa đỏ trên các công thức Bảng 3.6: Diễn biến mật độ nhện sói ăn thịt Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Diễn biến bọ trĩ trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học. Biểu đồ 3.2: So sánh khả năng tiêu diệt và phòng trừ của chế phẩm sinh học và thuốc hóa học đối với bọ phấn trắng Biểu đồ 3.3: so sánh khả năng tiêu diệt và phòng trừ của chế phẩm sinh học và thuốc hóa học. Biểu đồ 3.4: Diễn biến mật độ bọ rùa trên 2 nghiệm thức Biểu đồ 3.5: Diễn biến mật độ nhện ăn thịt trên 2 nghiệm thức Hình ảnh Hình 1.1: Bọ phấn trắng Hình 1.2: Bọ trĩ Hình 1.3: Bọ rùa Hình 1.4: Nhện đỏ Hình 1.5: Bệnh phấn trắng Hình 1.6: Cơ chế tác động của Abamectin Hình 1.7: Cơ chế gây độc Hình 1.8: Hoạt động tương tác giữa nấm ký sinh Trichoderma và nấm ký chủ. Danh mục các kí hiệu và hình vẽ Kí hiệu: SH: sinh học HH: hóa học BVTV: bảo vệ thực vật EC: thuốc trừ sâu dạng nhũ dầu SC: thuốc trừ sâu dạng huyền phù Hình vẽ: Hình 1.1: Bọ phấn trắng Hình 1.2: Bọ trĩ Hình 1.3: Bệnh phấn trắng Hình 1.4: Bọ rùa Hình 1.5: Nhện đỏ Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 1 MSSV: 207111028 LỜI MỞ ĐẦU - Dưa leo (Cucumis sativus L.) là một trong những loại rau ăn trái,được sử dụng rộng rãi trong bữa ăn hàng ngày dưới dạng quả tươi, xào, trộn, muối dưa, đóng hộp…Ngoài ra, dưa leo còn là mặt hàng có giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên sản xuất dưa leo gặp rất nhiều trở ngại, đặc biệt là sự gây hại của nhiều loại sâu bệnh. Để phòng trừ sâu bệnh hại dưa leo, nông dân chủ yếu dùng thuốc hóa học. Điều này không những ảnh hưởng đến sức khỏe người sản xuất, đến môi trường mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng và làm giảm giá trị của sản phẩm, hạn chế đến khả năng mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là thị trường xuất khẩu. Vì vậy việc nghiên cứu tình hình sâu bệnh hại trên cây dưa leo và sử dụng các chế phẩm sinh học sẽ góp phần thay thế các loại thuốc trừ sâu hóa học, tăng giá trị thương phẩm của trái dưa leo góp phần phát triển sản xuất rau quả an toàn, giảm thiểu ô nhiễm cho cộng đồng là rất cần thiết. Đó cũng là lý do để sinh viên thực hiện khóa luận “ Đánh giá hiệu quả phòng trừ sâu, bệnh hại bằng chế phẩm sinh học trên cây dưa leo trong nhà màng tại khu nông nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh”. - Mục đích đề tài: thí nghiệm được thực hiên vào thời điểm mà xã hội đang bức bách việc rau “bẩn” tràng ngập trên thị trường không thể kiểm soát nỗi và nhu cầu rau sạch ngày càng tăng cao. Đề tài được hiện với mục đích xác định chất lượng các chế phẩm sinh học trong sản xuất thực tiễn và tuyên truyền việc ứng dụng công nghệ sạch trong sản xuất đến nông dân. - Giới hạn của đề tài: vì thời gian và điều kiện thực hiện có giới hạn, chuyên đề chỉ thực hiện từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2010 tại khu nông nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh. - Ý nghĩa khoa học và thực tế của đề tài + Ý nghĩa khoa học: kết quả nghiên cứu của chuyên đề là cơ sở khoa học góp phần xây dựng biện pháp phòng trừ sâu hại theo hướng an toàn và hiệu quả,đồng thời là tài liệu tham khảo cho những nghiên cứu tiếp theo về phòng trừ sâu hại cho cây rau nói chung và cây dưa leo nói riêng. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 2 MSSV: 207111028 + Ý nghĩa thực tiễn: kết quả nghiên cứu của khóa luận cung cấp thêm thông tin có ích cho nông dân trong sản xuất rau, góp phần quản lý đồng ruộng có hiệu quả,vừa nâng cao được năng suất cây trồng, giảm chi phí, tăng thêm lợi nhuận, vừa đảm bảo an toàn, không làm ảnh hưởng đến sức khoẻ con người và môi trường. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 3 MSSV: 207111028 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH SÂU, BỆNH HẠI VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ CHÚNG TÊN CÂY DƯA LEO 1.1. Thành phần sâu, bệnh hại trên cây dưa leo - Sâu, bệnh hại là yếu tố chính ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây dưa leo.Nghiên cứu phòng trừ sâu, bệnh hại cho sản xuất an toàn trên cây dưa leo, Caldwell và cộng sự (2005) cho biết, dưa leo bị rất nhiều loài sâu, bệnh hại tấn công. Trong đó, nhóm bệnh cây cần phải kể đến là các bệnh chết cây, lở cổ rễ do nấm Rhizoctonia solani, bệnh thối quả và chết cây do nấm Fusarium spp.Bệnh chết cây do nấm Verticillium sp.Phytopthrora sppbệnh ghẻ quả do nấm Clasdosporium cucumerium, bệnh phấn trắng do nấm Sclerotinia sp bệnh thán thư doColletotrichum orbiculare…Bên cạnh đó, các loài sâu hại chính cho cây dưa leo là: Aphis gossypii, bọ trĩ Thrips palmi, nhện đỏ Tetranychus urticae, dòi đục quả Delia platura, Bọ ăn lá Acalymma sp…(Hoffmann, M.P., Frodsham, A.C. (1993). - Thành phần sâu, bệnh hại trên cây không được nghiên cứu nhiều.Trần Thị Ba và ctv (1999) cho biết, sâu ăn lá, ruồi đục lá, ruồi đục trái, bọ trĩ, bọ phấn trắng, bọ rùa ăn lá là những loài sâu hại chính trên cây dưa leo. Bệnh hại chính dưa leo gồm có: bệnh phấn trắng, bệnh lở cổ rễ và bệnh ghẻ quả (bảng 1.1)Theo Tạ Thu Cúc ,(2000), thành phần sâu hại dưa chuột rất phong phú, nhưng mức độ gây hại phụ thuộc rất nhiều vào giống, thời vụ gieo trồng tình hình sinh trưởng phát triển và chế độ dinh dưỡng trong cây. Cũng theo Tạ Thu Cúc ,(2000), ruồi đục lá, bọ trĩ, rệp bọ dừa và ruồi đục quả là các loài gây hại nghiêm trọng trên cây dưa leo. Theo Nguyễn Thị Kim Oanh, ruồi đục lá là một trong những loài sâu hại chính trên cây dưa leo ở ngoại thành Hà Nội. ấu trùng của chúng ăn diệp lục ở giữa 2 lớp biểu bì lá, để lại những đường đục ngoằn ngoèo trên mặt phiến lá. Sâu xuất hiện gây hại từ đầu đến cuối vụ nhưng gây hại nặng nhất ở thời kỳ cây ra hoa đến thời kỳ có quả. ở Vĩnh Phúc thường hại nặng vào tháng 3-5 và tháng 10-11. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 4 MSSV: 207111028 Bảng 1.1: Thành phần sâu hại trên dưa leo STT Tên Việt Nam Tên khoa học Bộ Mức độ phổ biến 1 Sâu ăn lá Diaphaniaindica Lepidoptera +++ 2 Ruồi đục lá Liriomyza sativae Agromyzidae + 3 Ruồi đục trái Bactrocera Cucurbitae Trypetidae ++ 4 Bọ trĩ Thrips pami Karny Thripidea +++ 5 Bọ phấn Bemisia tabaci Homoptera ++++ 6 Bọ rùa Epilachna Vigintioctomacucuta Coccinelliae + 7 Bệnh phấn trắng Erysiphe cichoracearum Eysiphal +++ 8 Bệnh lở cổ rễ Rhizoctonia solani Rhizoctonia solani ++ 9 Bệnh ghẻ Clasdosporium cucumerium Clasdosporium ++ 1.2. Giới thiệu số loài sâu, bệnh hại chính trên cây dưa leo 1.2.1. Bọ phấn trắng (Bemisia tabaci). Giới: Animania Ngành: Arthropoda Lớp: Insecta Bộ: Homoptera Họ: Aleyrodoidae Chi: Bemis - Ký chủ: Ở nước ta bọ phấn có trên nhiều loại cây trồng và cây dại. Trên cây trồng chúng gây hại trên nhiều họ khác nhau như: Họ cà (cà chua, thuốc lá, cà bát, khoai tây, ớt...); Họ đậu (đậu cô ve, đậu vàng, đậu tương, lac..); Họ bầu bí (dưa chuột, bí xanh, dưa gang, bí đỏ); Họ bìm bìm (khoai lang..); Họ bông(bông); cây mơ lông,.... Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 5 MSSV: 207111028 Hình 1.1: Bọ phấn trắng - Triệu chứng và mức độ gây hại: bọ phấn chích hút dịch ở lá, ngọn và phần thân non. Triệu chứng tác hại trực tiếp khó nhận biết. ở những chỗ có bọ phấn gây hại thường phủ một lớp bụi màu trắng, trên lá và thân cây có thể có màu đen và dính. Tác hại lớn của bọ phấn là làm môi giới truyền virus gây bệnh cho cây như bệnh xoăn lá. Cây nhiễm bệnh lá bị quăn queo, gân lá dày lên màu vàng, lá biến vàng, vàng xẫm hoặc vàng loang lổ. Cây bị xoăn lá ở giai đoạn sớm thường không cho thu quả hoặc nếu có quả thì quả nhỏ, quả khi chín thường cứng. Tỷ lệ cây nhiễm bệnh xoăn lá trên đồng ruộng tăng khi mật độ bọ phấn tăng lên. Dưa leo vụ xuân hè hoặc vụ đông sớm, những ruộng dưa leo trồng gần khu dân cư thường bị xoăn lá nghiêm trọng hơn. - Hình thái: bọ trưởng thành: con đực thường nhỏ hơn con cái, con đực thân dài 0,75-1 mm, sải cánh 1,1-1,5mm. Con cái cơ thể dài 1,1-1,4mm, sải cánh 1,75-2mm. Đôi cánh trước và sau dài gần bằng nhau. Toàn thân và cánh phủ một lớp phấn màu trắng nên gọi là bọ phấn. Dưới lớp phấn trắng, thân có màu vàng nhạt. Mắt kép có một rãnh ngang chia thành 2 phần trông hơi giống hình số 8. Râu đầu có 6 đốt, 2 đốt đầu ngắn, những đốt còn lại dài và mảnh, đốt cuối cùng có một lông dạng gai. Chân dài và mảnh. Bàn chân có 2 đốt, có 2 vuốt bàn chân, ở giữa 2 vuốt có một vật lồi. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 6 MSSV: 207111028 Bụng có 9 đốt, đốt thứ nhất hơi thót lại làm cơ thể có dạng hình ong. Mảnh lưng đốt bụng cuối cùng ở con đực có 2 vật lồi. ống đẻ trứng ở con cái tạo nên từ 3 đôi vật lồi hợp lại như một mũi khoan. Sâu non có cơ thể màu vàng nhạt. Khi mới nở có chân và bò dưới mặt lá, sau đó sâu non ở cố định một chỗ dưới mặt lá, sau đó sâu non ở cố định một chỗ dưới mặt lá, lột xác sang tuổi 2 và không còn chân, tuy vậy trong suốt giai đoạn sâu non đều có mắt kép và râu đầu. Kích thước sâu non đẫy sức dài 0,7- 0,9mm, rộng 0,5-0,6mm. Sâu non có 3 tuổi. Nhộng giả hình bầu dục, màu sáng, có một số lông thưa sắp xếp 2 bên sườn, phía sau lỗ hậu môn có rãnh mông. Miệng thoái hoá, râu và chân ngắn hơi cong. Trứng hình bầu dục có cuống. Trứng dài 0,18-0,2mm (trừ phần cuống). Mới đẻ màu trong suốt, sau chuyển sang màu sáp ong,rồi màu nâu xám. - Tập tính sinh sống và quy luật phát sinh gây hại: bọ trưởng thành ban ngày ở dưới mặt lá hoạt động rất linh hoạt. Khi bị khua động lập tức bay vút lên cao khoảng 0,5 mét và xa 1-2 mét, sau đó xà xuống ngọn cây.Khi trời nắng to hoặc trời mưa thì bọ trưởng thành thường nấp dưới những lá gần mặt đất và những nơi rậm rạp. Hàng ngày bọ trưởng thành hoạt động giao phối nhiều nhất lúc 5-6 giờ sáng và 4-5 giờ chiều. Không thích ánh sáng trực xạ. Trứng đẻ thành ổ 4-6 quả, ở mặt dưới của lá cùng có khi đẻ rải rác trong mô lá, thường đẻ tập trung ở lá bánh tẻ. trứng lúc đầu có màu hơi trắng sau đó chuyển sang màu nâu. Một con cái đẻkhoảng 50-160 quả trứng. Trong điều kiện nhiệt độ 30°C giai đoạn trứng kéo dài trong khoảng 5-9 ngày. Sâu non tuổi 1 cơ thể dẹt, hình ô val và hơi giống với rệp sáp non, bò chậm chạp trên lá, cuối tuổi 1 chúng ở mặt dưới lá, tại đó lột xác sang tuổi 2, từ đó sống cố định cho đến lúc hoá trưởng thành. Sâu non tuổi 1,2,3 kéo dài trong khoảng 2- 4 ngày tùy theo điều kiện nhiệt độ. sâu non tuổi 4 là giai đoạn tiền nhộng, cơ thể dài 0,7mm. Giai đoạn nhộng kéo dài trong khoảng 6 ngày. Sau khi hóa trưởng thành từ 12-20 giờ thì chúng bắt đầu giao phối, chúng giao phối một số lần trong thời gian này, con trưởng thành cái có thể sống tới 60 ngày, còn con đực chỉ sống từ 9-17 ngày. Trưởng thành không có khả năng bay xa nhưng nhờ gió to nó thể phát tán đi rất xa. Trong điều kiện nhiệt độ 18-190C và độ ẩm không khí 90%, vòng đời bọ phấn 35-54 ngày. Quy luật phát sinh Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 7 MSSV: 207111028 của bọ phấn phụ thuộc vào nhiều yếu tố ngoại cảnh. Nhiệt độ thích hợp cho bọ phấn là 18-330C. ở 250C vòng đời 22-23 ngày. Mùa hè nhiệt độ trung bình từ 340C trở lên sẽ làm cho sâu non bọ phấn bị chết rất nhiều và không thuận lợi cho hoạt động sống của bọ trưởng thành. Độ ẩm không khí phù hợp từ 80% trở lên, phù hợp nhất là 90- 95%. Bọ phấn phát triển quanh năm trên đồng ruộng, thường có hiện tượng gối lứa nên khó xác định số lứa. Trong một năm có 2 đợt phát sinh rộ là đầu tháng 3 và đầu tháng 5. ở những vùng có khí hậu và thức ăn đầy đủ, bọ phấn có thể có tới 11-15 thế hệ trong một năm. - Biện pháp phòng chống: Có thể sử dụng bẫy dính màu vàng để diệt trừ bọ phấn khi mật độ còn thấp, dùng giống chống bọ phấn. Luân canh với những cây không phải là ký chủ của bọ phấn. Diệt sạch cỏ dại xung quanh ruộng (những loài cỏ là ký chủ phụ của bọ phấn), ngoài ra cỏ còn là nơi trung gian để giữ nguồn vius cà chua từ vụ trước sang vụ sau (Bedford et al., 1998). Bảo vệ và sử dụng một số loài kẻ thù tự nhiên của bọ phấn như tại Mỹ người ta đã sử dụng một số loài ký sinh bọ phấn như loài ký sinh Encarsia luteola, Encarsia formosa và loài Verticillium lecanii(Rivany and Gerling, 1987; Rosen et al., 1994). Phân vùng trồng để dễ tổ chức phòng chống. Triệt nguồn cây mang bệnh virus bằng con đường chọn lọc giống và loại cây bị bệnh trên ruộng trồng để giảm khả năng tiếp xúc của bọ phấn trưởng thành với cây bị bệnh. Khi cây cà chua bị bọ phấn gây hại mạnh có thể sử dụng một số loại thuốc theo nồng độ khuyến cáo. Nên quan tâm phun phòng ở những ruộng trồng dưa leo ven làng, một số loại thuốc sử dụng cho hiệu lực trừ bọ phấn cao như: Bifenthrin, Buprofezin, Imidacloprid, Fenpropathrin, Endosulphan, Cyfluthrin, Amitraz, Fenoxycarb, Deltamethrin and Azidirachtin. 1.2.2. Bọ trĩ (Thrips palmi Karny) Giới: Animalia Ngành: Arthropoda Lớp: Insecta Bộ: Thysanoptera Họ: Thripidae Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 8 MSSV: 207111028 Chi: Thrips Chi: Thrip Hình 1.2: Bọ trĩ - Hình thái: Bọ trĩ có khoảng 2500 loài gồm những loài cơ thể nhỏ hoặc rất nhỏ, mình dài, mãnh và hơi dẹp. Râu đầu 6-9 đốt. Mắt kép phát triển lồi lên rõ, mắt đơn 2- 3 cái(loài có cánh) hoặc không có(loài không cánh). Miệng dũa hút. Hàm trên thái hóa không cân xứng còn lại đôi râu hàm dưới và đôi râu môi dưới. Ngực trước phát triển. Bàn chân có 1-2 đốt, mỗi đốt có bọt bong lồi ở phía trước. Cánh hẹp dài mọc đầy long dài như lông chim, mạch cánh thái hóa. Lúc đậu yên 2 cánh xếp bằng 2 bên lưng. Bụng có 10-11 đốt, có 1 ống đẻ trứng hoặc cuối bụng kéo dài thành dạng ống đẻ trứng. Không có lông đuôi. Bọ trĩ thuộc nhóm biến thái không hoàn toàn. Bọ trĩ non và bọ trĩ trưởng thành có hình dạng và tâp quán sinh sống tương tự nhau. - Tập tính sinh sống và quy luật phát sinh gây hại: Bọ trĩ thường sinh sống trên các bộ phận của cây như chồi non, lá non, quả đặc biệt là ở hoa. Các bộ phận này khi bọ trĩ phá hại thường có vết châm đổi màu hoặc sần sùi công queo,khô quắt. Tính ăn của bọ trĩ: có nhiều loài có tính ăn rộng hoặc ăn chuyên. Ngoài việc ngây hại trực tiếp đối Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 9 MSSV: 207111028 với cây trồng, một số loài còn có thể truyền bệnh, vi rút cho cây như bọ trĩ hại cây thuốc lá. Có những loài tạo thành vết thủng cơ giới lớn trên cây mở đường xâm nhập cho các loài vi khuẩn hoặc các loài nấm gây bệnh cho cây hoặc tạo bướu cho cây như bọ trĩ ký sinh. Có những loài bọ trĩ có tính bắt mồi, khi phát sinh với số lượng lớn có thể hút chích các loài bọ trĩ khác hoặc nhện đỏ, rệp muỗi, rệp bột và các loài côn trùng bé nhỏ khác hoặc trứng, sâu non của các loài côn trùng lớn hơn. Nhiều loại bọ trĩ có tính ăn các chất mùn mục cảu cây hoặc bào tử nấm. Ngoài bọ trĩ cư trú sinh sống trến cây còn có nhiều loài cư trú các nơi có tần dư thực vật mục ẩm hoặc dưới vỏ cây, khe đá hoặc các đám nấm… - Bọ trĩ thường ít bay, nhưng trong những ngày nóng nực chúng có thể bay và di chuyển nhiều. Thông thường chúng chỉ chạy, bò hoặc nhảy giỏi và bụng uống cong về phía lưng. Bọ trĩ có thể sinh sản theo phương thức hữu tính hoặc đơn tính loài sinh sản hữu tính thì cơ thể con đực bé hơn con cái. Giữa con đực và con cái, một trong hai giống có thể có cánh dài hoặc ngắn, loài không có cánh là loài sinh sản đơn tính. Con đực ít gập hoặc tuy có nhưng trứng ở con cái vẫn phát dục theo kiểu sinh sản đơn tính, có một số loài có thể đẻ con - Họ bọ trĩ vằn (Aeolothripidae): râu đầu 9 đốt, cánh trước có nhiều vết vằn, ống đẻ trứng hình lưỡi cưa cong lên. Phần lớn là loài có ích (hút máu nhện đỏ, rệp muội và các bọ trĩ khác). Loài thường gặp: Aeolothrips fasciatus L. - Họ bọ trĩ (Thripidae): Thân dẹp, râu đầu 6-8 đốt, cánh hẹp nhọn. Ống đẻ trứng dạng lưỡi cưa cong xuống. Thường gây hại cây trồng. Loài phổ biến: Thrips oryzae Williams, Thrips tabaci Lindeman, Thrips palmi Karni. - Họ bọ trĩ ống (Phloeothripidae): Phần lớn màu nâu tối hoặc đen, cánh có hoặc không. Nếu có cánh thì mạch cánh trước rất thoái hoá. Cuối bụng cả con đực và con cái đều dạng ống. Phần lớn là các loài ăn côn trùng nhỏ khác và bào tử nấm. Chỉ một số ít loài ăn thực vật và hại cây, như Phloeothrips oryzae Matsumura. - Bọ trĩ tùy theo thừng loài mà có cách đẻ trứng và vị trí đẻ trứng khác nhau. Có loài con cái chọc ống đẻ trứng vào mô tế bào cây để đẻ, trứng đẻ từng quả rất bé khó có thể hình thấy được, bề ngoài vị trí đẻ có thể thấy hơi nhô cao. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 10 MSSV: 207111028 1.2.3. Bọ rùa ăn thịt (Epilachna sp) Giới: Animalia Ngành: Arthropoda Lớp: Insecta Bộ: Coleoptera Họ:Coccinellidae Chi: Epilachnina Hình 1.3: Bọ rùa - Phân bố: Có ở nhiều nước trồng khoai tây, cây họ cà và bầu bí, củ cải đường, hướng dương trên thế giới. ở nước ta bọ rùa 28 chấm xuất hiện ở khắp nơi. - Ký chủ: Là loài có phổ ký chủ rộng. Chúng phá hại trên những cây trồng như: khoai tây, củ cải đường, hướng dương, cà chua, cà pháo, cà bát, ớt, bầu, bí, mướp, dưa chuột và rất nhiều cây dại thuộc họ cà (Solanaceae), họ bầu bí (Cucurbitaccae). Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 11 MSSV: 207111028 - Triệu chứng và mức độ gây hại: Trưởng thành và ấu trùng ăn thịt lá để lại gân lá và biểu bì trên taọ thành các vân lõm, các vết hại riêng rẽ có hình không xác định. Phần lá bị khi khô chuyển màu nâu xám, làm giảm diện tích quang hợp của lá. Nếu hại nặng cây sinh trưởng kém. - Hình thái: Bọ rùa trưởng thành màu nâu vàng. Cơ thể hình bán cầu, con cái dài 5,5-6,5 mm, rộng 5-5,5,mm, mặt bụng phẳng, lưng cong vồng lên. Lưng ngực trước có 6 chấm đen nhưng sự tách biệt không rõ. Mỗi cánh cứng có 14 chấm đen nhỏ hơn và hơi tròn. Phiến thuẫn màu đen. Mặt dưới cơ thể cũng có màu đen nhưng không đều màu. Trứng hình viên đạn dài 1,3 mm lúc đầu màu vàng tươi sau chuyển sang màu nâu vàng. Trứng được đẻ thành từng ổ 20-30 quả. Sâu non đẫy sức dài 7 -8 mm, hình thoi, màu trắng ngả vàng, trên lưng có nhiều gai chia nhánh màu đen, Vân vòng tròn ở gốc các gai chia nhánh màu vàng nhạt, trên ngực trước và các đốt bụng thứ 8,9 mỗi nơi có 4 gai chia nhánh. Nhộng màu vàng, chiều dài 5,0- 5,5 mm, có phủ lông mịn và thưa, mặt lưng cong vồng lên và có các đốm vân đen nhạt, phía cuối cơ thể hơi thót lại. - Tập tính sinh sống và quy luật phát sinh gây hại: Bọ rùa phá hại khoai tây cả ở giai đoạn sâu non và trưởng thành. Bọ rùa thường ăn ở mặt dưới lá, chúng ăn chỉ chừa lại biểu bì trên và các gân lá, lá bị hại khô héo chuyển thành màu nâu. Sau khi hoá trưởng thành từ 5-10 ngày, bọ trưởng thành bắt đầu đẻ trứng. Thời gian phát dục của trứng 3-7 ngày, của sâu non 10-22 ngày, nhộng 7-10 ngày. Vòng đời trung bình ở Đồng bằng Sông Hồng 30-45 ngày. Trứng thường được đẻ ở mặt dưới của lá. Sâu non tuổi nhỏ thường sống tập trung 3-5 con một chỗ. Bọ rùa phát triển mạnh trong các tháng có nhiệt độ cao. Bọ rùa xuất hiện trong suốt cả vụ khoai tây, nhưng hại nhiều nhất vào tháng 9-10 trên khoai tây vụ đông, hoặc tháng 3-4 trên khoai tây vụ Xuân. Trong các tháng mùa đông mật độ bọ rùa thấp, gây hại không đáng kể. Phần lớn bọ rùa qua đông (Diapause) vào các tháng 11 cho đến tháng 2 năm sau. - Biện pháp phòng trừ: Nếu đất vụ trước đã trồng cây thuộc họ cà hoặc bầu bí nên dọn sạch tàn dư, cỏ dại trước vụ gieo trồng sau đó cày bừa kỹ, bỏ trống ruộng ít nhất 1 tuần để hạn chế nguồn sâu lây sang hại khoai tây. Khi mật độ bọ rùa cao thì phun các Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 12 MSSV: 207111028 thuốc trừ sâu ở liều khuyến cáo. Các thuốc có thể sử dụng để trừ bọ rùa 28 chấm là: Cyperkill, Sherpa, Tập kỳ, Delfin, Xentary, Pegasus, Trebon, Baythroid, Fastac, Confidor. 1.2.4. Nhện đỏ (Tetranychus sp) Giới: Animalia Ngành: Arthropoda Lớp: Arachnida Bộ: Trombidiformes Họ: Tetranychidae Chi: Tetranychus Hình 1.4: Nhện đỏ - Đặc điểm sinh học: Giai đoạn trứng khoảng 3-8 ngày, một nhện đỏ cái có thể đẻ khoảng 90 trứng; nhện non khoảng 4-12 ngày, trưởng thành sông khoảng 10-20 ngày. Vào các tháng hè nhiệt độ cao, nhện đỏ có thể hoàn thành một thế hệ khoảng 9-12 ngày; Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 13 MSSV: 207111028 các tháng mùa đông lạnh hơn thời gian có thể hoàn thành một thế hệ khoảng 28-30 ngày. Nhện đỏ xuất hiện gây hại quanh năm. - Đặc điểm hình thái: + Trưởng thành: có màu đỏ hồng hay đỏ nhạt, con cái thân hình gần tròn, con đực thân thuôn hơn, có 8 chân, thân dài khoảng 0,3 - 0,5 mm, bề ngang khoảng 0,2 - 0,4 mm. + Trứng: hình cầu dẹt, ở giữa có một lông cong, lúc mới đẻ có màu hồng, sau chuyển thành màu đỏ tươi, lúc sắp nở màu đỏ nâu. + Nhện non: mới nở có 6 chân, kích thước thân khoảng 0,2 mm, nhện non lột xác lần 1 thành nhện tiền trưởng thành 1, có 8 chân, kích thước cơ thể khoảng 0,3 mm, lột xác lần 2 thành tiền trưởng thành 2, kích thước cơ thể khoảng 0,35 mm, lột xác lần thứ 3 thành nhện trưởng thành. - Đặc điểm gây hại: Nhện đỏ là loại nhện gây hại quan trọng trên nhiều loại cây, chúng sống ở cả hai mặt lá bánh tẻ đến lá trưởng thành, thường tập trung dọc hai bên gân chính của lá, di chuyển chậm chạp. Nhện gây hại làm lá cây chuyển thành màu hung đỏ. Tại nơi chúng sống có thể có một lớp mạng nhện bao phủ được tạo bởi các sợi tơ ngắn và mảnh. - Các loại nhện này đều sống trên lá, cuống lá, búp cây, dùng vòi hút dạng kim châm hút dịch cây làm cây sinh trưởng kém, búp cây bị mù xoè nhiều, lá cây bị hại biến màu nâu lốm đốm đến màu tím đồng, trên mặt lá có nhiều bụi bẩn màu trắng xám. Cây bị hại nặng mép lá non cong lên, lá rụng dần, năng suất bị giảm nghiêm trọng. Những năm gần đây một số vùng khô hạn, sử dụng nhiều loại thuốc trừ sâu, trồng nhiều giống chè mới nên tác hại của nhện có chiều hướng gia tăng. - Biện pháp phòng trừ tổng hợp: Trồng và chăm sóc cây khoẻ mạnh để có thể chống chịu được nhện hại như trồng cây che bóng và tủ gốc để tăng độ ẩm, bón phân cân đối và đầy đủ đáp ứng dinh dưỡng cho cây sinh trưởng phát triển mạnh, tưới nước dạng phun mưa cho cây trong mùa khô, thu hoạch đúng lứa, vệ sinh đồng ruộng và diệt cỏ dại. Loại bỏ các cây dại và trồng xa các cây là ký chủ của nhện như cây cao su, cây bông, cây có múi… Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 14 MSSV: 207111028 1.2.5. Bệnh phấn trắng ( Erysiphe cichoracearum) Hình 1.5: Bệnh phấn trắng - Bệnh phấn trắng: Là bệnh hại phổ biến ở nhiều vùng. Bệnh hại chủ yếu trên lá làm cho vàng, khô và rụng dẫn đến cây sinh trưởng, phát triển kém làm giảm năng suất, chất lượng . - Bệnh xuất hiện ở thời kỳ cây trưởng thành gây hại trên các bộ phận của cây như lá, thân quả. Trên lá, vết bệnh là các đốm màu xanh vàng không định hình nằm rải rác ở mặt trên lá. Vết bệnh có thể nằm dọc các gân lá, có màu nâu vàng gây cháy khô lá. Cây bị bệnh nặng, vết bệnh lan sang quả. Ở mặt dưới lá bị bệnh và bên trong quả bị nhiễm bệnh có lớp mốc trắng xám, hạt bị nhiễm bệnh thường bị lép và lớp bột màu trắng ở trên bề mặt. Hàm lượng dinh dưỡng cũng bị ảnh hưởng khi nhiễm nấm. - Nguyên nhân gây bệnh – Đặc điểm phát sinh, phát triển bệnh: Nấm gây bệnh là nấm Peronospora manshurica gây ra.Nguồn bệnh tồn tại trong quả, mô cây bệnh và tàn dư làm Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 15 MSSV: 207111028 ảnh hưởng đến vụ sau. Hạt được trồng trong đất ẩm và cằn cõi cây con dễ nhiễm bệnh từ lớp vỏ ngoài của hạt. - Bệnh phấn trắng thường phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ khoảng 200C. Bệnh gây hại nặng từ tháng 3 đến tháng 5 trong vụ đông xuân vào giai đoạn cây có từ 4 – 5 lá kép. - Bệnh phấn trắng thường phát triển mạnh trong điều kiện nhiệt độ khoảng 200C. Bệnh gây hại nặng từ tháng 3 đến tháng 5 trong vụ đông xuân vào giai đoạn cây có từ 4 – 5 lá kép. Biện pháp phòng trừ: Sau khi thu hoạch xong thu gom sạch sẽ những tàn dư của cây , đem ra khỏi ruộng rồi tiêu hủy. Xử lý hạt giống trước khi gieo bằng thuốc bảo vệ thực vật.Ở những ruộng thường bị bệnh gây hại nên phun thuốc phòng trừ bệnh khi bệnh chớm xuất hiện bằng một trong các loại thuốc như: Aliette 80WP 0,25%, Cavil, Ridomil Gold 68 WP, Diboxylin 23 L, 4 SL, 8SL... 1.2. Phòng trừ sâu, bệnh hại trên cây dưa leo - Trước những năm 1990, công tác phòng trừ sâu, bệnh hại trên cây dưa leo chủ yếu dựa vào biện pháp hóa học. Tuy nhiên, biện pháp hóa học đã gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người và môi trường sống. Vì vậy, hầu hết sản xuất dưa leo của các nước phát triển đang dần đi vào sản xuất an toàn (Caldwell và cộng sự ,2005).Một số loại thuốc hóa học gốc đồng và gốc lưu huỳnh được khuyến cáo sử dụng hợp lý trong chương trình phòng trừ bệnh cây. Đặc biệt, nấm đối kháng Trichoderma (Trichoderma harzianum) ,vi khuẩn đối kháng (Bacillus thuringiensis) được sử dụng rộng rãi để trừ bệnh hại dưa leo ở nhiều nước trên thế giới. Chế phẩm dầu neem cũng được sử dụng để trừ một số bệnh hại (Caldwell và cộng sự , 2005).Trong sản xuất dưa leo hữu cơ, các chế phẩm có nguồn gốc sinh học và thảo mộc được sử dụng rộng rãi để trừ các loài sâu hại như: Chế phẩm neem, dầu khoáng (bịt lỗ thở của sâu chích hút), nhóm cúc tổng hợp (Pytherin), Abamectin… ( Babadoost, M, (2006). Một số loài thiên địch được sử dụng trừ bọ trĩ hại dưa leo trong nàh kinh như: bọ xít đen nhỏ Orius spp, nhện nhỏ bắt mồi… Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 16 MSSV: 207111028 - Ở Việt Nam, việc phòng trừ sâu, bệnh hại trên cây dưa leo chủ yếu dựa vào biện pháp hóa học. Nông dân phải phun nhiều loại thuốc và phun nhiều lần trong 1 vụ, từ đó gây ra ô nhiễm môi trường và tăng chi phí sản xuất. + Tại Sóc Trăng số loại thuốc trừ sâu sử dụng cho dưa leo là 15 loại và thuốc trừ bệnh là 13 loại , biện pháp phòng trừ chủ yếu là phun thuốc hoá học, nồng độ sử dụng tăng gấp 2-3 lần so với khuyến cáo. + Việc sử dụng thuốc BVTV quá liều lượng ,còn ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường ,trong quá trình phun thuốc có tới 50% lượng thuốc bị rơi xuống đất, một phần bị keo đất giữ lại ,một phần bị rửa trôi gây ra ô nhiễm môi trường nước.Việc sử dụng thuốc bảo vệ gây hậu quả xấu cho sinh quần như tính chống thuốc của dịch hại, sự suy giảm về quần thể sinh vật có lợi,xuất hiện các dịch hại mới. + Trong nghiên cứu về thành phần thiên địch của sâu hại dưa chuột, Hà Quang Hùng (2004) cho rằng, biện pháp sinh học trong quản lý dịch hại tổng hợp được coi là biện pháp bền vững. Trong nghiên cứu của mình về ruồi ăn rệp tác giả đã thu thập được 7 loài ăn rệp. Ấu trùng của ruồi ăn rệp họ Syphidae ăn tất cả các loài rệp muội, cả ấu trùng có thể tiêu thụ 253,86 rệp/6 ngày. + Theo Nguyễn Thị Kim Oanh (1996), rệp muội hại dưa leo có tới 20 loài kẻ thù tự nhiên, trong đó có 2 loài ruồi ăn rệp (Dẫn theo Hà Quang Hùng, 2005). + Để phòng trừ các bệnh hại dưa chuột (nhất là đối với hiện tượng bệnh sương mai giả có triệu chứng tương tự như triệu chứng lá cây đốm vàng, khô lụi) nên kiểm tra lại và chọn cách phòng trừ trước mắt như sau: + Kiểm tra ở giai đoạn cây con đến trước khi cây ra hoa: ở giai đoạn này trên cây dưa chuột trồng vụ xuân hè sớm và vụ thu đông thường bị bệnh sương mai giả. Chúng gây hại mạnh vào khoảng 20-30 ngày sau trồng. Cần theo rõi, phát hiện sớm, khi cần thiết có thể phun thuốc 1-2 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày. + Ở giai đoạn từ khi ra hoa đến thu hoạch: Các loại bệnh nói trên thường phát sinh rộ, gây hại nặng, có mật độ nhiều, tỷ lệ bệnh cao ở thời điểm cây ra hoa, có quả rộ đến thu hoạch quả đầu tiên. Nếu điều kiện thời tiết thuận lợi cho bệnh trong vụ xuân hè, cần phun thuốc phòng trừ 2-3 lần, mỗi lần cách nhau 5-7 ngày Phun đúng loại thuốc Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 17 MSSV: 207111028 cho từng loại bệnh và phải ngừng phun thuốc để bảo đảm thời gian cách ly an toàn trước thu quả 10 ngày. Cách phun thuốc theo chỉ dẫn trên nhãn bao thuốc. + Thu gom tiêu hủy thân lá cây sau thu hoạch, cầy đất, phơi ải. Lên luống cao, rãnh thoát nước nhanh, chống đất quá trũng, ẩm ướt, đọng nước trước và sau khi trồng. + Luân canh với trồng nước như cây lúa, hoặc các cây họ thập tự bắp cải, su hào, hoặc các cây khác không bị các loài bệnh hại dưa chuột. - Cây dưa leo có khá nhiều sâu hại,vì vậy đã có nhiều biện pháp phòng trừ được nghiên cứu để có thể tạo ra được sản phẩm an toàn và hiệu quả, một trong những biện pháp đang được hướng tới cho các loại cây trồng nói chung là biện pháp phòng trừ tổng hợp. Theo J.E. Funderburk (1993), phòng trừ tổng hợp là một phương pháp phòng trừ dịch hại theo kiểu sinh thái (Dẫn theo Nguyễn Công Thuật, 1995). Trong phòng trừ tổng hợp các loài thiên địch của sâu bệnh hại giữ một vai trò rất quan trọng. Một số thiên địch của sâu hại rau như nhện sói, bọ rùa đỏ, ruồi ăn rệp, bọ xít … chúng có khả năng khống chế sự phát triển của một số loài sâu như sâu khoang, sâu tơ, rầy, rệp… Khi nghiên cứu về vai trò của ruồi ăn rệp muội (Syrphus ribessi Linne) H.V. Weem (1954) cho rằng khi mật độ quần thể sâu non của ruồi ăn rệp lên cao chúng co khả năng khống chế quần thể rệp từ 70- 100%. 1.3. Vài nét về chế phẩm Abamertin và Trichoderma 1.3.1. Chế phẩm Abamectin - Đáp ứng yêu cầu ngày càng tăng về nông sản sạch, việc sản xuất và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) nguồn gốc sinh học càng ngày càng phát triển. Nhiều loại thuốc BVTV nguồn gốc sinh học thế hệ mới tiếp tục ra đời. Ngoài đặc điểm chung là có độ an toàn cao với người và môi trường, những loại thuốc thế hệ mới này cũng có một số đặc điểm mới so với các thuốc sinh học trước đây - Chất Abamectin và Amamectin + Là các chất được chiết xuất trong môi trường nuôi cấy loài xạ khuẩnStreptomyces avermitilis. Hai chất này có cấu tạo hóa học và tính chất gần giống nhau, trong đó Emamectin có hiệu lực diệt sâu mạnh hơn. Thuốc có tác động diệt sâu qua đường tiếp xúc, vị độc và có khả năng thấm sâu, hiệu lực diệt sâu nhanh và mạnh không thua kém Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 18 MSSV: 207111028 thuốc hóa học. Do hiệu lực mạnh nên lượng hoạt chất sử dụng rất thấp, chỉ từ 3-5 g/ha, trong đó Emamectin mạnh hơn Abamectin. Thuốc có phổ tác dụng rộng, phòng trừ được nhiều loại sâu miệng nhai, sâu chích hút và nhện hại cho nhiều loại cây trồng, đặc biệt sử dụng cho rau, hoa cảnh, các cây ăn quả và cây công nghiệp có giá trị cao. + Ở nước ta hiện nay các hoạt chất trên được đăng ký với nhiều tên thương mại của nhiều đơn vị và được sử dụng rất phổ biến, trong đó có các thuốc Đầu Trâu Bi-sad, Đầu Trâu Merci, Proclaim… Thuốc Đầu Trâu Bi-sad 0,5ME chứa 0,5% Emamectin dưới dạng siêu nhũ, dùng phòng trừ rầy nâu, sâu cuốn lá lúa, sâu tơ bắp cải, sâu vẽ bùa cam… pha liều lượng 10-15ml/10l nước, hiệu lực diệt sâu sau 1 ngày đã đạt trên 75%. - Hỗn hợp Abamectin và dầu khoáng. + Dầu khoáng có tác dụng bít lỗ thở làm sâu ngạt thở mà chết, ngoài ra còn xua đuổi sâu trưởng thành không đến đẻ trứng và làm ung trứng. Chế phẩm dầu khoáng dùng hòa nước phun lên cây để trừ sâu (gọi là Petroleum Spray Oil) ngày càng sử dụng phổ biến. Đặc biệt trong phương pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây có múi, dầu khoáng được coi là sản phẩm chủ lực ở nhiều nước. Dầu không độc hại với người và môi trường. + Chất Abamectin hỗn hợp với dầu khoáng làm tăng hiệu lực diệt sâu do tác động bổ sung và khả năng loang trải, bám dính tốt của dầu, cũng được dùng để phòng trừ các loại sâu miệng nhai, sâu chích hút và nhện hại cho nhiều loại cây trồng. Thuộc nhóm này có các chế phẩm Đầu Trâu Bihopper, Feat… Thuốc Feat 25EC chứa 0,5% chất Abamectin và 24,5% dầu khoáng, dùng phòng trừ bọ trĩ hại dưa hấu, dưa leo, dòi đục lá cà chua, nhện đỏ cam, quýt… pha liều lượng 12-15ml/10l nước. Cây cam, quýt được phun thuốc Feat cho trái bóng đẹp và chất lượng tốt hơn rõ rệt. v Cơ chế tác động - Thuốc có khả năng thấm sâu qua lớp biểu bì lá để diệt các loài sâu nhỏ nằm phía dưới lá như nhện đỏ, bọ trĩ, rầy, rệp, sâu vẽ bùa, dòi đục lá.. - Cơ chế chính : Avermectin tác động trên tế bào thần kinh và tế bào cơ, ngăn sự truyền tín hiệu từ những nơron trung gian đến kích thích những nơron vận động, do GABA là chất truyền thần kinh bị tắc nghẽn. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 19 MSSV: 207111028 - Xảy ra trong những tế bào thần kinh và tế bào cơ yếu Avermectin cũng như Ivermectin liên kết đặc hiệu đến kênh glutamate-gated chloride mở kênh, gia tăng tính thấm của màng tế bào dẫn tới sự đi vào những Ion clo, dẫn tới sự phân phân cực của của tế bào cơ và tế bào thần kinh và không còn trả lời những kích thích đầu vào. - Kết quả sự phân cực dẫn tới tình trạng liệt và chết trực tiếp hoặc gián tiếp do đói. Vài kết quả nghiên cứu cho thấy rằng vai trò khử cực hơn là vai trò phân cực của Avermectin trên kênh glutamate-clorua . Hình 1.6: Cơ chế tác động của Abamectin Sự liên kết đặc hiệu của glutamate hay avermectin đến kênh glutamate-gated-clorua dẫn đến mở kênh và ion clorua đi vào gây nên sự phân cực . Hình 1.7: Cơ chế gây độc Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 20 MSSV: 207111028 1.3.2. Chế phẩm Trichoderma - Nấm đối kháng là những thành viên quan trọng trong hệ vi sinh vật ( pomch và công tác viên, 1920). Chúng thường tiết ra các men kháng sinh gây độc đối với các nâm gây bệnh hoặc nấm kháng cạnh tranh điều kiện sống với các nấm gây bệnh. Sự phân biệt của chúng dựa vào điều kiện địa lý, tình trạng đất , dinh dưỡng và các điều kiện về sinh trưởng và phát triển và thảm thực vật trong từng khu vực. Nấm đối kháng có thể kìm hãm sự phát triển của nâm gây bệnh , giúp cây hồi phục sinh trưởng và phát triển. Một số loài nấm đối kháng được tìm thấy như: Penicillin axalicum, P.Vermiculata, P.Chregsogtum , Trichoderma sp, là đối kháng của nấm gây bệnh: Fusarium, Pythium Rhizoctonia solani...( Martin và các cộng tác viên ,1995) v Cơ chế đối kháng của nấm Trichoderma: - Sự đối kháng của nấm trichoderma thông qua nhiều cơ chế. Vào năm 1932, Weidling đã mô tả hiện tượnh nấm Trichoderma ký sinh nấm gây bệnh nên đặt tên cho hiện tượng là “ giao thoa sợi nấm” ( cnyder,1976). Hiện tượng giao thoa gồm ba giai đoạn như : + Sợi nấm Trichoderma vây quanh nấm gây bệnh. + Sau sự bao quanh, sợi nấm trichoderma thắt chặt đấn các sợi nấm gây bệnh. + Cuối cùng sợi nấm Trichoderma đâm xuyên qua các sợi nấm gây bệnh làm cho chất nguyên sinh trong nấm gây bệnh bị phân hủy dẫn đến nấm bệnh bị chết. Sau này khi quan sát dưới kính hiể vi thì hiện tượng trên được mô tả như sau: tại những điểm nấm Trichodrma tiếp xúc với nấm gây bệnh đã làm cho nấm gây bệnh teo lại và bị chết ( Dubey,1995). Ngược lại ở những chỗ nấm không tiếm xúc với nâm gây bệnh thì nấm vẫn chết mặc dù không tiếp xúc với Trichoderma. Từ đó Agrowcal và các cộng sự (1979,1996) đã khẳng định rằng Trichoderma có khả năng tiết ra chất gây độc làm chết các loại nấm gây bệnh. v Các hệ enzyme trao đổi của Trichoderma - Trichoderma có thể sinh rất nhiều loại enzyme ngoại bào như chitinase, glucanase, xylase, lipase, pectinase, cellulase, protease, … để phân hủy xác thực vật và tế bào nấm bệnh trong đời sống hoại sinh và ký sinh của chúng. Sau đây là một số hệ enzyme điển hình ở Trichoderma. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 21 MSSV: 207111028 · Hệ enzyme cellulase: - Cellulose là chất trùng hợp với tiểu đơn vị là D-glucose nối nhau bởi liên kết beta-1,4- glycosidic, cellulose được sử dụng như một nguồn năng lượng carbon ở rất nhiều vi sinh vật tiết ra cellulase. - Hệ enzyme cellulase ở Trichodermaspp được phân thành ba lớp: + Beta-1,4-D-glucanase (cellobiohydrolase) giải phóng đơn vị cellobiosyl từ chuỗi cellulose. + Endo-1,4-D-glucanase phân cắt liên kết glucosidic bên trong cấu trúc cellulose. + Beta-1,4-D-glucanase phân cắt cello-oligosaccharide thành glucose khử. + Quá trình thuỷ phân cellulose có sự phối hợp của ít nhất 1 hai + Enzyme chlobiohydrolase, hai enzyme endoglucanase và một enzyme beta- glucosidase (Huiet al. 2001), Trichoderma reesei RUT C30 được biết là chủng có khả năng tạo nhiều cellulase, Trichoderma hazianum T3 cũng là một chủng rất hiệu quả khi sử dụng để kiểm soát đối với Pythium, chủng này được biết cũng tạo nhiều loại enzyme cellulase. · Hệ enzymechitinase: - Chitin l polysaccharide có nhiều trong tự nhiên, chúng tham gia trong hầu hết cấu trúc polyme ở nấm và côn trùng, công thức hóa học: [C8H13NO5]n. - Công thức cấu tạo: + Chitin có cấu tạo và chức năng gần giống với cellulose, trong tự nhiên, chitin là chất hữu cơ chiếm thứ hai sau cellulose về số lượng, chitin thay thế một phần hay toàn bộ cellulose trong thành tế bào của một số loài thực vật. + Chitin là chất rắn vô định hình, không tan trong nước và hầu hết các acid, alcol, dung môi hữu cơ khác. Tuy nhiên, chitin có thể bị thủy giải bởi acid vô cơ mạnh (HCl đậm đặc) hoặc bằng enzyme vi sinh vật. + Enzyme chitinase l thủy giải chitin, chitinase xúc tác cắt liên kết C1 và C4 của 2 đơn vị: beta-1,4-N-acetylglucosamine (GlcNac). Hệ enzyme chitinase được phân thành 3 lớp (Sahai và Manocha, 1992): Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 22 MSSV: 207111028 + Chitobiosidase: enzyme này giải phóng đơn vị diacetylchitobiose. + Endochitinase: phân cắt liên kết bền trong cấu trúc chitin ở vị trí bất kì, phóng thích các loại đường đa như chitotetraose, chitotriose, diacet lchitobi- - ose; endochitinase được cho là có vai trò quan trọng trong quá trình kí sinh nấm. + Beta-1,4-N-acetylglucosaminedase: phân cắt chitotetraose, chitotriose, diacetylchitobiose thành GlcNac monomer. + Glucosamine là sản phẩm phân giải cuối cùng, glucosamine là một đường khử có nhóm amin tự do nên vừa có đặc tính của hexo monosaccharide vừa mang đặc tính của nhóm amino. + Người ta đã tinh chế được rất nhiều enzyme chitinase, trong đó phổ biến nhất là endochitinase có kích thước 42 kDa, sau đó là N-acetyl-b-D-glucosaminidase có kích thước 70 – 73 kDa. Ngoài ra cũng có endochitinase 37 kDa và 33 kDa (Cruz và cộng sự, 1992), chitobiosidase kDa (Harman và cộng sự, 1993), exochitinase 28 kDa (Dean và cộng sự, 1998), beta-1,4-N-acetylglucosaminidase 102 kDa có vai trò duy nhất trong việc gây ra sự biểu hiện của các enzyme thủy phân chitin khác nhau nhưng chưa được tinh chế (Harman và cộng sự, 1995). + Enzyme chitinase của Trichoderma spp được xem là enzyme có hoạt tính thủy phân mạnh, hoạt động thủy phân của chitinase cũng kết hợp với các enzyme khác như beta- glucanase, sự phối hợp với các enzyme phân giai chitin và glucan đã dẫn đến sự tăng cường hoạt động thủy phân. Tuy nhiên, quan trọng hơn là chitinase làm tăng hiệu quả kháng nấm của các hợp chất không có bản chất enzyme. Theo báo cáo của Lorito và các cộng sự (1994), cho biết có sự phối hợp hoạt động giữa các enzyme thủy phân chititn với các hợp chất tự nhiên cũng như tổng hợp có ảnh hưởng lên màng tế bào (MAC). v Hệ enzyme beta - glucanase - Beta – glucan trong vách tế bào nấm thường ở dạng beta-1,3-glucan và phần nhánh là dạng beta-1,6-glucan, beta-glucanase cũng là một hệ enzyme quan trọng của Trichoderma spp trong đặc tính kí sinh nấm, gồm 2 lớp enzyme chính: beta-1,3-glucannase v beta-1,6- glucanase. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 23 MSSV: 207111028 - Beta-1,3-glucanase:là enzyme phân cắt liên kết O-glycosidic của beta-1,3-glucan nhờ 2 cơ chế: - Exo-beta-1,3-glucanase phân cắt giải glucose ở cuối chuỗi liên kết polyme. - Endo-beta-1,3-glucanase cắt lin kết beta ở vị trí bất kì trong chuỗi polysaccharide, giải oligosaccharide. - Trichoderma spp. phân giải beta-1,3-glucan thường kết hợp giữa hai hoạt tính exo và endo-1,3-glucanase, beta-1,3-glucanase có vai trò chính trong quá trình hoại sinh và ký sinh nấm, ngoài ra beta-1,3-glucanse giúp thực vật chống lại mầm bệnh. - Các vách tế bào nấm bệnh khác nhau cho chất tạo ra những mức độ hoạt tính khác nhau của enzyme beta-glucanase, bằng chứng trực tiếp cho thấy sự liên quan của beta- glucanase đối với sự ký sinh đã được chứng minh bởi Lorito và cộng sự (1994), và đã tách chiết invitro được một endo-beta-1,3-glucanase 78 kDa có khả năng ức chế sự nảy mầm của một số bào tử khi phối hợp với một GlcNAcase. Ở một số chủng khác nhau như chủng T – 24, người ta cũng tách chiết được một endo-beta-1,3-glucanase có kích thước tương tự, có khả năng ức chế sự phát triển của Sclerotium rofsii khi kết hợp với một ensochitinase 43 kDa (El-Katatny v cộng sự, 2001), T. har CECT 2413 cho thấy có thể tạo ra ít nhất enzyme beta-1,3-glucanase ngoại bào, Lora và cộng sự (1995) đã tạo dạng gen và cDNA của một beta-1,6-endoglucanase có kích thước 43 kDa, có thể ức chế sự phát triển của nhiều nấm bệnh khi phối hợp với các enzyme thủy phân khác. - Beta-1,6-glucanase: trong điều kiện đặc biệt, Trichoderma spp tiết beta-1,6- glucanase, enzyme này phân cắt liên kết beta-1,6-glucan trong vách tế bào nấm. v Hệ enzyme protease - Theo Delgado và Jarana (2000) khi khảo sát trên Trichoderma harvey đã xác định nhiều loại protease khác nhau tùy thuộc điều kiện môi trường có pH thấp và bổ sung chitin, glucose, amon, … T.har tiết ra protease acid như là tác nhân điều hòa, để đáp ứng nhu cầu phân hủy những protein ngoại bào như chitinase, glucanase, cellulase, ngược lại protease có tính base hoặc trung tính được T.har sinh ra trong môi trường có nguồn C khó bị phân hủy như vách tế bào nấm. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 24 MSSV: 207111028 - Người ta đã tách chiết được một protease 42 kDa không nhạy cảm với pepsatin có liên quan đến sự giảm sút enzyme cellulase từ T.reesei QM 9414 trong điều kiện tạo cellulase (Haab v cộng sự, 1990). - Trong một nghiên cứu khác của Dunaevesky và cộng sự (2000), một protease 73 kDa thuộc nhóm protease serin đã được tách chiết từ việc nuôi cấy T. har. - Protease của Trichoderma spp có vai trò trong việc tấn công ký chủ bằng cách thủy phân protein vốn l một phần của bộ khung vách tế bào. v Vai trò của nấm Trichoderma trong việc phòng trị bệnh cây · Mối tương tác giữa nấm Trichoderma và tác nhân gây bệnh cây - Trichoderma (giai đoan hữu tính là chi Hypocrea) là loại nấm sinh sản vô tính được tìm thấy trong đất của mọi vùng khí hậu. Loài nấm này có tốc độ sinh phân hủy vách tế bào (cell wall degrading enzymes, CWDEs) như: cellulases, chitinases, glucanases... đồng thời cũng là nhà máy sản xuất kháng sinh quan trọng. Đa số các dòng nấm Trichoderma sống quanh rễ được ứng dụng trong nông nghiệp đều có khả năng phân cắt Hình 1.8: Hoạt động tương tác giữa nấm ký sinh Trichoderma và nấm ký chủ. Giai đoạn 1: Nấm ký sinh tiết ra các hợp chất polymers tiến đến ký chủ. Giai đoạn 2: Các sản phẩm có trọng lượng phân tử thấp (do vách tế bào ký chủ bị phân hủy) tiến đến ký chủ và hoạt hóa gene hoạt động của nấm ký sinh (trích từ Vinale &ctv., 2008). Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 25 MSSV: 207111028 các carbohydrates, chlor phenols và các loại nông dược chứa xenobiotic (Harman & Kubicek, 1998; Harman & ctv., 2004). Cơ chế tác động chính của nấm Trichoderma là ký sinh (Harman & Kubicek, 1998) và tiết ra các kháng sinh (Sivasithamparam & Ghisalberti, 1998) trên các loài nấm gây bệnh trưởng nhanh, sản sinh nhiều bào tử và là nguồn sản xuất các loại enzymes. - Quá trình ký sinh của nấm Trichoderma diễn ra khá phức tạp, bao gồm việc nhận ra ký chủ, tấn công, xâm nhập và tiêu diệt. Trong suốt tiến trình này, nấm Trichoderma tiết các enzymes phân hủy vách tế bào (CWDEs) thủy phân vách tế bào của nấm ký chủ thành các oligomers đơn giản hơn (Kubicek & ctv., 2001; Woo & ctv., 2006). Tác động này là do khả năng cảm ứng của chúng đối với các phân tử tiết ra từ sự hiện diện của ký chủ để tiết ra các enzymes phân hủy (Harman & ctv., 2004). - Các loài nấm Trichoderma spp. đối kháng hữu hiệu đều chứa nhiều loại enzymes phân hủy nên giử vai trò quan trọng trong việc phòng trừ sinh học (Harman và Kubicek, 1998; Kubicek & ctv., 2001). Lorito (1998) đã tinh chế và khảo sát đặc tính của các enzymes phân hủy vách tế bào (CWDEs) của các dòng nấm Trichoderma. Kết quả cho thấy dù thử nghiệm riêng lẻ hay phối hợp, các protein này đều có khả năng đối kháng các loài nấm bệnh với phổ rất rộng trên các chi Rhizoctonia, Fusarium, Alternaria, Ustilago, Venturia, Colletotrichum và ngay cả với các loài thuộc lớp Oomycetes như Pythium và Phytophthora (với vách tế bào bị thiếu chitin). - Việc áp dụng các loài vi sinh đối kháng để phòng trừ sinh học tõ ra có nhiều lợi ích trong nông nghiệp vì các tác nhân đối kháng này tiếp tục sinh sản và phát triển sau khi áp dụng. Tuy nhiên, việc áp dụng cần chọn các dòng chuyên biệt phù hợp cho môi trường phát triển như nhiệt độ, pH, ẩm độ… (Lorito và Scala, 1999). Các tác nhân này sẽ tiết CWDEs khi có nguồn carbon như mono-hay polysaccharides, keo chitin hay khi có tế bào nấm bệnh. Trong nhiều trường hợp, sự phối hợp giữa các loài Trichoderma mang nhiều enzyme đối kháng đã cho hiệu quả cao hơn trong việc phòng trị bệnh cây, ngay cả khi so với các loại thuốc trừ bệnh tổng hợp (Baek & ctv., 1999; Carsolio & ctv., 1999). - Ở nấm Trichoderma spp., người ta đã tìm được 18 loại kháng sinh do chúng tiết ra (Vinale & ctv., 2008). Các kháng sinh có trọng lượng phân tử cao và các peptaibols đều Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 26 MSSV: 207111028 phân cực và có ảnh hưởng nhiều đến hoạt động tạo khuẩn ty của các vi sinh vật. Khi khảo sát loài T. harzianum tiết ra β-glucanases ký sinh trên nấm bệnh, Lorito & ctv. (1996) đã xác định được chất kháng sinh thuộc nhóm peptaibols ức chế khả năng tổng hợp β- glucans của nấm ký chủ, làm chúng không thể tái tạo được vách tế bào, giúp enzyme β- glucanases hoạt động hiệu quả hơn. CHƯƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Nội dung thí nghiệm - Điều tra sâu tình hình sâu,bệnh hại trên cây dưa leo trong điều kiện nhà màng. - Đánh giá hiệu quả của việc sử dụng chế phẩm Abamectin và Trichoderma trong phòng trừ bệnh trên dưa leo. - Đánh giá hiệu quả của việc sử dụng chế phẩm Abamectin trong phòng trừ sâu trên dưa leo. 2.2. Phương pháp thí nghiệm 2.2.1 Điều tra sâu tình hình sâu,bệnh hại trên cây dưa leo trong điều kiện nhà màng. - Định kỳ điều tra: kể từ khi cây được 10 ngày tuổi trở đi việc điều tra được tiến hành hằng ngày. Khi mật độ sâu bệnh đạt đến ngưỡng phòng trừ: đối với với bọ trĩ là 2-3 con/lá, 5-7 con/lá đối với bọ phấn trắng. Và đối với bệnh phấn trắng là từ 4-6 lá/cây (ngưỡng này theo kinh nghiệm của cán bộ kỹ thuật của trung tâm). Điều tra trước khi phun thuốc và sau phun thuốc 3, 7, 14, 21 ngày đối với sâu hại và đối với bệnh hại là trước khi phun thuốc và sau khi phun thuốc 3, 7, 14-21ngày. - Phương pháp theo dõi: điều tra theo phương pháp 5 điểm chéo góc. Mỗi điểm 10 cây,. Mỗi cây 3-5 lá đối với sâu hại (tùy theo giai đoạn sinh trưởng) và 5-10 lá đối với bệnh (tùy theo từng giai đoạn sinh trưởng) 2.2.2 Đánh giá hiệu quả của việc sử dụng chế phẩm Abamectin trong phòng trừ sâu hại trên dưa leo. + Công thức 1: Phun thuốc Admire (Imidacloprid) 050 EC: Liều lượng phun là 10ml/8 lít nước. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 27 MSSV: 207111028 + Công thức 2: Phun thuốc sinh học Reasgan (Abamectin) 1,8 EC. Liều lượng phun là 5ml/10 lít. - Tiến hành xử lý khi mật độ bọ trĩ dạt đến 2-3 con/lá bọ phấn trắng đạt đến 5-7 con/lá, đối với bệnh hại thì 2-5 lá/ cây. Tiến hành điều tra sâu hại trước khi phun thuốc 1 ngày và sau kh phun thuốc 3, 7, 14 và 21 ngày. 2.2.3 Đánh giá hiệu quả của việc sử dụng chế phẩm Trichoderma trong phòng trừ bệnh trên dưa leo + Công thức 1: Phun thuốc Anvil (Hexanconazolel) 5SC. Liều lượng phun 25ml/8 lít nước. + Công thức 2: Sử dụng thuốc trừ bệnh sinh học Tri–Na (nấm đối kháng Trichoderma > 108 tb/g). Liều lượng phun 100ml/8 lít nước - Đối với bệnh hại thì 2-5 lá/ cây. Tiến hành điều tra sâu hại trước khi phun thuốc 1 ngày và sau kh phun thuốc 3, 7, 14 và 21 ngày. 2.3. Thời gian, địa điểm, vật liệu thí nghiệm và phương pháp xử lý số liệu 2.3.1 Thời gian thí nghiệm - Thời gian từ 20/05/2010 đến 01/07/2010 2.3.2 Địa điểm thí nghiệm - Trung tâm Nghiên cứu & Phát triển Nông nghiệp Công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh 2.3.3 Vật liệu thí nghiệm - Cây dưa leo trong nhà màng, bảng theo dõi, kính lúp, hộp đựng bọ trĩ và bọ phấn trắng 2.3.4 Phương pháp xử lý số liệu Đối với bệnh Tỷ lệ xuất hiện ỷ ệ ấ ệ ệ (%) = ố â ó ệ ố â đ ề × 100 Tỷ lệ hại Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 28 MSSV: 207111028 ỷ ệ ạ (%) = ổ ốđ ể ị ạ ổ ốđ ể đ ề × 100 Bảng 2.2: Mức độ gây hại dược quan sát trên các bộ phận của cây: Mức độ Ký hiệu Thân (%) Lá (%) Có xuất hiện ít + 1-3 1-5 Xuất hiện ít trung bình ++ 3-7 6-10 Xuất hiện nhiều +++ 7-15 10-20 Xuất hiện rất nhiều ++++ >15 >20 Bảng 2.3: Mức độ gây hại được quan sát trên các bộ phận của cây: Mức độ Ký hiệu Ngọn (%) Lá (%) Có xuất hiện gây hại không đáng kể + 1-5 1-15 Xuất hiện ít gây hại trung bình ++ 6-15 16-30 Xuất hiện nhiều gây hại nặng +++ 16-25 31-50 Xuất hiện nhiều gây hại nặng ảnh hưởng đến năng xuất ++++ >25 >50 CHÚ Ý: * Đối với bọ trĩ, bọ phấn trắng: phân theo 3 cấp như sau: - Cấp 1: nhẹ(+) ( xuất hiện rải rác) - Cấp 2:trung bình (++;+++) (phân bố dưới 1/3) - Cấp 3:nặng (++++) (phân bố trên 1/3) Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 29 MSSV: 207111028 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 3.1. Thành phần sâu bệnh hại trên cây dưa leo trong nhà màng tại khu nông nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh - Kết quả theo dõi ở bảng 3.1 cho thấy, trong điều kiện nhà màng, có 4 loại sâu hại và thiên địch tấn công dưa leo là bọ trĩ (Thrips palmi), bọ phấn trắng (Bemisia tabaci), nhện đỏ (Tetranychus sp) và bọ rùa 28 chấm (Epilachna). Bọ trĩ và bọ phấn trắng điều là nhóm hút chích còn nhện đỏ và bọ rùa 28 chấm là loài ăn sâu hại. số liệu này cũng cho thấy trong điều kiện nhà màng cây dưa leo hầu như không bị các loài sâu miệng nhai tấn công. Điều này cũng dễ hiểu, vì kích thước các loài sâu hút chit khá nhỏ bé nên chúng có thể xâm nhiễm vào bên trong nhà màng qua các khe hở. Trái lại các loài sâu miệng nhai, kích thước quá lớn nên không thể xâm nhập qua các khe hở này. Như vậy trong điều kiện nhà màng đối tượng sâu hại trên cây dưa leo cần quan tâm là nhóm sâu chích hút. - Bọ trĩ và bọ phấn trắng thì xuất hiện rất là nhiều, chúng gây hại đáng kể cho cây dưa leo nên phải cần đến sự can thiệp của các loại thuốc đểhạn chế tác hại của chúng. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 30 MSSV: 207111028 Bảng 3.1: Các loại sâu, bệnh điều tra được trên cây dưa leo trong nhà màng tại khu nông nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh STT Tên Việt Nam Bộ Tên khoa học Bộ phận bị hại Mức độ phổ biến 1 Bệnh phấn trắng Eysiphales Erysiphe cichoracearum De Candolle Lá ++ 2 Bọ trĩ Thripidea Thrips pami Karny Ngọn, đọt non ++ 3 Bọ rùa 28 chấm Coccinelliae Epilachna Vigintioctomacucuta Lá,trái non + 4 Bọ phấn Homoptera Bemisia tabaci) Lá, +++ 5 Nhện đỏ Acarina Tetranychus cinnabarinus Quả + 3.1.1 Diễn biến bọ trĩ trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học - Bọ trĩ là loại côn trùng xuất hiện sớm nhất, ngay khi cây được 7-8 lá và gây hại trong suốt quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Các bộ phận này khi bọ trĩ phá hại thường có vết châm đổi màu hoặc sần sùi công queo,khô quắt làm ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và năng suất của dưa leo sau này. - Vì vậy nghiên cứu khả năng chống chịu của chúng đối với các loại thuốc bảo vệ thực vật là rất quan trọng, từ những kết quả điều tra được chúng ta lấy đó làm cơ sở cho công tác dự tính, dự báo phòng trừ và sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật phù hợp. - Kết quả điều tra diễn biến mật độ và tỷ lệ hại của bọ trĩ trên cây dưa leo được thể hiện ở bảng dưới đây. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 31 MSSV: 207111028 Bảng 3.2: Diễn biến bọ trĩ trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học STT Ngày điều tra Giai đoạn sinh trưởng của cây Mật độ (con/cây) Tỷ lệ hại Abamectin Imidacloprid Abamectin Imidacloprid 1 03/06/2010 Cây được 7-8 lá 2,9 2,8 28,5% 27,5% 2 07/06/2010 Cây được 9-10 lá 1,3 1 12,5% 9,5% 3 10/06/2010 Cây được 10-15 cập cành cấp 1 0,7 1,3 6,5% 12,5% 4 14/06/2010 Bắt đầu ra hoa 0,8 1,5 7,5% 15% 5 21/06/2010 Giai đoạn cây bắt đầu ra lứa quả đầu tiên 0,7 2,3 6,5% 23,5% 6 28/06/2010 Giai đoạn cây chuẩn bị thu lứa thứ 1 0,7 1,2 7% 12% Khóa Luận Tốt Nghiệp Huỳnh Khắc Luyện Ghi chú: : : Phun thu Biểu đồ 3.1: Diễn biến b phẩm sinh học và thuốc hóa h - Qua bảng số liệu 3.2 và biểu đ công thức phun thuốc abamectin 27,5% và thất nhất là 9,5%. - Mật độ bọ trĩ ở hai nghiệm th 2,9 và thấp nhất là 0,7 con/cây, còn cây. - Mật độ bọ trĩ ở nghiệm thức đạt đỉnh cao nhất vào các ngày 03/06 (2,9 con/cây), sau đó gi sau đó 7 ngày giảm còn 0,7con/cây (ngày 10/06) và gi cho đến ngày thu hoạch đầu tiên - Nguyên nhân của sự biến độ năng phòng ngừa của chế phẩm sinh h bọ trĩ chết ít hơn so với thuốc trừ sau 7 ngày chế phẩm sinh học m 0 5 10 15 20 25 30 03/06 07/06 GVHD: TS. Nguy 32 MSSV: ốc ọ trĩ trên dưa leo và biện pháp phòng trừ ọc ồ 3.1 trên cho ta thấy: Tỷ lệ hại của bọ tr là 28,5% thấp nhất là 6,5% và ở hóa h ức Abamectin và Imidacloprid là: Abamectin ở Imidacloprid cao nhất là 2,8 và thấp nh Abamectin giảm dần từ 2,9 con/cây cho đế ảm xuống còn 12,5con/cây ữ ổn định, ít có dao đ . ng mật độ này có liên quan đến khả năng tiêu di ọc, trong giai đoạn đầu khi mới đư sâu hóa học (sau 3 ngày) nhưng khi bước sang giai đo ới khảng định tình ổn định và khả năng ph 10/06 14/06 21/06 28/06 ễn Thị Hai 207111028 sâu bằng chế ĩ ở cao nhất ở ọc cao nhất là cao nhất là ất là 1 con/ n 0,7 con/cây, ộng về mật độ ệt và khả ợc phun thuốc ạn òng trừ dài lâu Sinh Học Hóa Học Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 33 MSSV: 207111028 của mình là tốt hơn hẳng so với thuốc trừ sâu hóa học bằng chứng là suốt trong quá trình sinh trưởng, phát dục và thu hoạch lứa dưa leo đầu tiên mật dộ bọ trĩ ít có biến động cụ thể là sau 3 ngày mật độ bọ trĩ là 6.5; sau 7 ngày là 7,5; sau 14 ngày là 6,5 và khi thu hoạch lứa đầu tiên la sau 25 ngày phát hiện là 7. - Diễn biến mật độ của bọ trĩ ở nghiệm thức Imidacloprid phức tạp hơn, vào đợt quan trắc đầu tiên mật độ từ 2,7 con/cây giảm xuống còn 1 con/cây vào đợt quan trắc thứ 2, sau đó lại tăng lên 1,3 con/cây :vào đợt quan trắc thứ 3 mật độ bọ trĩ tiếp tục tăng lên 1,5con/cây sau 10 ngày; và đến ngày 21/06 tăng cao bất ngờ khi tăng gần bằng mật độ lúc mới phát hiện 2,3 con/cây. Sau đó mật độ giảm dần xuống còn 1,2 con/cây (ngày 28/06). - Trong trường hợp này, nguyên nhân là do sự kháng thuốc của bọ trĩ và còn do sự can thiệp lần 2 của con người (phun thuốc trừ sâu lần 2) nên đã làm cho mật độ bọ trĩ có lúc tăng lên một cách đột ngột rồi giảm xuống ở mức 1,2 con/cây vào lúc thu hoạch. - Tính bất ổn định này là do các thuốc trừ sâu hóa học không có tính bám dính trên thân cây dưa leo và khả năng bay hơi nhanh nên khi bọ trĩ tấn công cây dưa leo chúng bị các chất độc trong thuốc trừ sâu hóa học làm cho chúng chết liền. Nhưng ngày sau khi lứa bọ trĩ mới xuất hiện chúng phát triển rất nhanh (tăng lên 2,3con/cây) buộc con người phải can thiệp thêm lần 2 để hạ mật độ của bọ trĩ xuống lại nhưng vẫn nằm trong khoảng nguy hiểm (trên 11% theo biểu đồ). - Qua bảng điều tra số liệu và biểu đồ trên ta thấy rằng thuốc trừ sâu hóa học tuy có khả năng tiêu diệt nhanh, mạnh hơn chế phẩm sinh học nhưng tính ổn định và khả năng phòng trừ dài lâu lại kém. Trong khi đó các chế phẩm sinh học tuy thời gian tiêu diệt kém hơn nhưng luôn giữ tính ổn định trong suốt quá trình sinh trưởng, phát dục và thu hoạch của dưa leo. 3.1.2 Diễn biến bọ phấn trắng trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học - Bọ phấn trắng phát hiện sau cây được 11 ngày tuổi nhưng mật độ rất thấp và xuất hiện nhiều sau 18 ngày tuổi. Sau đây là bảng theo dõi tình hình bọ phấn trắng. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 34 MSSV: 207111028 Bảng 3.3: Diễn biến bọ phấn trắng trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học STT Ngày điều tra Giai đoạn sinh trưởng của cây Mật độ (con/cây) Tỷ lệ hại Abamectin Imidacloprid Abamectin Imidacloprid 1 01/06/2010 Cây được 5-7 lá 0,5 0,7 4,8% 6,8% 2 07/06/2010 Cây được 9-10 lá 6,9 7,3 69,2% 72,6% 3 10/06/2010 Cây được 10-15 cập cành cấp 1 5,8 4,8 57,8% 47,8% 4 14/06/2010 Bắt đầu ra hoa 2,3 3,4 23,4% 34,2% 5 21/06/2010 Giai đoạn cây bắt đầu ra lứa quả đầu tiên 0,8 3,2 8,2% 31,8% 6 28/06/2010 Giai đoạn cây chuẩn bị thu lứa thứ 1 0,8 3,6 7,6% 36,4% Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 35 MSSV: 207111028 Biểu đồ 3.2: So sánh khả năng tiêu diệt và phòng trừ của chế phẩm sinh học và thuốc hóa học đối với bọ phấn trắng - Diễn biến bọ phấn trắng diễn ra rất phước tạp: ngày 01/06 chỉ mới xuất hiện 0,5 con/cây nhưng tới ngày 07/06 thì số lượng bọ phấn trắng tăng cao bất ngờ 7 con/cây. Tới đây chúng ta can thiệp vào bằng thuốc trừ sau hóa học và chế phẩm sinh học thi ta được kết quả như sau: - Ở thuốc trừ sâu hóa học bọ phấn trắng chết rất nhanh, bọ phấn trắng giảm từ 7,3 xuống còn 4,8 và tiếp tục giảm xuống 3,4 sau 7 ngày phung thuốc. Đến ngày 14 sau phun thuốc thì số lượng bọ trĩ giảm đến mức thấp nhất 3con/cây nhưng mật độ bọ trĩ lại có dấu hiệu tăng lên vào những ngày chuẩn bị thu lứa trái đầu tiên 3,6 con/cây. Nguyên nhân là do thuốc trừ sâu hóa học có độc tố mạnh nhưng khả năng bám dính thấp nên chỉ có tác dụng ngắn và có dấu hiệu trở lại của bọ phấn trắng. - Còn ở nghiệm thức Abamectin thì bọ phấn trắng chiều hướng diễn biến đúng theo dự tính. Sau khi phát hiện với số lượng nhiều thì bắt đầu có sự can thiệp của con người bằng các chế phẩm sinh học và đạt được kết quả thật tốt như mong muốn. Sau đây là kết quả của quá trình theo dõi: ngày 01/06 sau khi phát hiện bọ phấn trắng có xuất hiện nhưng với mật độ thấp chưa đến 0,5 con/cây thì chỉ chỉ sau 7 ngày thì số lượng bất ngờ tăng cao 0 10 20 30 40 50 60 70 80 01/06 07/06 11/06 18/06 21/06 28/06 Sinh học Hóa học Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 36 MSSV: 207111028 lên gấp 14 lần (gần 7 con/cây vào ngày 07/06) nguyên nhân là do khi phát hiện bọ phấn trắng nhưng không có sự can thiệp kịp thời nên số lượng bọ phấn trắng tăng nhanh. Sau đó thì khi có sự can thiệp thì số lượng giảm dần cụ thể là sau 3 ngày phun thuốc giảm còn 5,8 con/cây tiếp tục sau 7 ngày thì giảm còn 2,3 con/cây và sau 14 ngày phun thuốc thì giảm xuống dưới 1 con/ cây và được giữ cho đến ngày thu hoạch đầu tiên. - Kết luận: Kết quả theo dõi ở 2 bảng trên cho ta thấy thuốc trừ sâu hóa học là những chất cực độc cho côn trùng nhưng sau 1 thời gian (sau 21 ngày) bọ phấn trắng có dấu hiệu kháng thuốc và quay trở lại gây ảnh hưởng đến năng suất của dưa leo. Còn ở chế phẩm sinh học thì tác dụng tức thời thì lại chậm nhưng hiệu quả dài lâu là tốt. Bọ phấn trắng không có cơ hội quay trở lại, chiều hướng dài lâu là rất tốt. Chi phí cho phương pháp phòng trừ hóa học thì cao hơn so với sinh học dù chế phẩm sinh học có giá thị trường cao hơn so với thuốc trừ sâu hóa học nhưng do sự hiệu quả của các chế phẩm sinh học nên khi phát hiện chỉ cần 1 lần phun thuốc là có thể phòng trừ cho cả vụ còn ở thuốc trừ sâu hóa học tuy giá thành rẽ hơn nhưng hiệu quả dài lâu là kém nên phải tái phun thuốc lần 2 lần 3… Do đó việc sử dụng chế phẩm sinh học trong phòng trừ và tiêu diệt sâu bệnh hại là khả thi và hiệu quả hơn là dùng thuốc trừ sâu hóa học. 3.2. Hiệu quả phòng trừ bệnh hại bằng các chế phẩm sinh học - Bệnh phấn trắng xuất hiện sau khi được khoảng 25 ngày tuổi và phát triển mạnh sau 30 ngày tuổi - Bệnh xuất hiện phá hại ngay từ thời kỳ cây con. Ban đầu trên lá xuất hiện những chòm nhỏ mất màu xanh hóa vàng, dần dần được bao phủ bởi một lớp nấm trắng dày đặc như bột phấn, bao trùm cả phiến lá (không bị giới hạn bởi gân lá). Lá bệnh chuyển dần từ màu xanh sang vàng lá khô cháy và dễ rụng. Bệnh nặng lớp phấn trắng xuất hiện trên cả thân, cành, hoa làm hoa khô và chết. Cây bị bệnh sinh trưởng yếu, phẩm chất kém, năng suất thấp. Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 37 MSSV: 207111028 Bảng 3.4: Diễn biến bệnh phấn trắng trên dưa leo và biện pháp phòng trừ sâu bằng chế phẩm sinh học và thuốc hóa học STT Ngày điều tra Giai đoạn sinh trưởng của cây Mật độ bệnh Trichoderma Hexanconazolel 1 11/06 Cây được 13-15 cặp cành cấp một 4,6 5,8 2 14/06 Cây bắt đầu ra hoa 5,0 4,2 3 18/06 Cây bắt đầu có quả nhỏ 5,8 2,4 4 21/06 Giai đoạn cây bắt đầu ra lứa quả đầu tiên / 1,4 5 28/06 Giai đoạn cây chuẩn bị thu lứa thứ 1 / 0,6 Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 38 MSSV: 207111028 Biểu đồ 3.3: so sánh khả năng tiêu diệt và phòng trừ của chế phẩm sinh học và thuốc hóa học. - Bệnh phấn trắng ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất sau này của dưa leo. Tình hình bệnh phấn diễn ra rất phước tạp và rất khó kiểm soát. - Ở công thức sử dụng các chế phẩm sinh học bệnh được phát hiện vào ngày 10/06 nhưng với tỷ lệ rất thấp chỉ 0,6% nhưng đến ngày 14/06 thì bệnh đột ngột tăng cao lên 7,4%. Saukhi phát hiện bệnh với tỷ lệ cao, cán bộ ký thuật đã sử dụng biện pháp hóa học phun.. Đến ngày 21/06 thì bệnh bắt đầu giảm dần còn 6% và đến ngày 28/06 bệnh giữ ở mức 3,2%. - Ở công thức dùng thuốc trừ bệnh hóa học thì khi phát hiện bệnh cũng ở tỷ lệ thấp 1,2% và cũng đột ngột tăng cao sau 4 ngày thì tỷ lệ bệnh đã là 11,4%. Việc phun thuốc hóa học được tiến hành ngay sau đó. Nhờ vậy mà bệnh được kìm hãm ở mức thấp (biểu đồ 3.2). - Như vậy: Sử dụng chế phẩm Trichoderma phun qua lá không có hiệu quả phòng trừ bệnh phấn trắng hại dưa leo và hiệu quả thấp hơn hẳn so với phun thuốc Hexanconazolel. 3.3. Ảnh hưởng của thuốc đến mật độ một số loài có ích (thiên địch) trên cây dưa leo 0 1 2 3 4 5 6 7 11/06 14/06 18/06 21/06 28/06 Sinh học Hóa học Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 39 MSSV: 207111028 3.3.1. Mật độ bọ rùa ở các công thức. - Kết quả điều tra ở bảng 3.5 cho thấy, mặc dù mức độ phổ biến của bọ rùa đỏ ở cả 2 nghiệm thức Abamectin và Hexanconazolel đều giống nhau (xuất hiện nhiều), nhưng khi theo dõi diễn biến mật độ của bọ rùa đỏ chúng tôi nhận thấy mật độ của chúng trong nghiệm thức Abamectin thấp hơn nghiệm thức Hexanconazolel . - Mật độ bọ rùa ở nghiệm thức Abamectin có xu hướng tăng dần và đạt cao nhất vào ngày 05/6 với 0,4 con/cây, sau đó lại giảm nhẹ còn 0,3 con/cây ở 2 giai đoạn sau. - Đối với nghiệm thức Hexanconazolel, trong giai đoạn đầu mật độ bọ rùa cao hơn gấp đôi so với nghiệm thức Abamectin, nhưng sau đó mật độ có xu hướng giảm ở giai đoạn kế tiếp và tăng lên ở giai đoạn cuối. - Như vậy, việc phun thuốc hóa học đã tiêu diệt bọ rùa ăn thịt có trên cây. Có lẽ, do bọ rùa bị tiêu diệt nên bọ trĩ và bọ phấn trắng trên công thức hóa học tăng trở lại nhanh hơn so với công thức phun thuốc sinh học (bọ rùa tiêu diệt bọ trĩ và trứng bọ phấn trắng). Bảng 3.5: Diễn biến mật độ bọ rùa đỏ trên các công thức STT Ngày điều tra Giai đoạn sinh trưởng của cây Mật độ (con/cây) Abamectin Hexanconazolel 1 03/06 7-8 lá 0,20 0,50 2 07/06 Cây được 9-10 cặp cành cấp một 0,20 0,50 3 15/06 Cây bắt đầu ra hoa 0,40 0,30 4 21/06 Giai đoạn cây bắt đầu ra lứa quả đầu tiên 0,30 0,20 5 28/06 Giai đoạn cây chuẩn bị thu lứa thứ 1 0,30 0,40 Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 40 MSSV: 207111028 6 01/07 Giai đoạn thu xong lứa quả thứ 1 0,30 0,60 Biểu đồ 3.4: Diễn biến mật độ bọ rùa trên 2 nghiệm thức 3.3.1 Diễn biến nhện sói ăn thịt. - Trong nghiệm thức Hexanconazolel mật độ nhện sói tăng dần từ 0,3 đến 0,5 con/cây, khi nguồn thức ăn trên đồng ruộng phong phú cũng là lúc mật độ nhện sói đạt cao nhất, đỉnh cao là 0,5 con/cây, sau đó mật độ giảm nhẹ xuống còn 0,4 con/cây. - Trong nghiệm thức Abamectin có sự khác biệt rất rõ, mật độ nhện tăng cao ở 2 giai đoạn đầu (0,6 và 0,7 con/cây), nhưng khi bước vào giai đoạn sau mật độ nhện lại giảm xuống rất nhanh chỉ còn 0,2 con/cây. Trường hợp này được lý giải không phải do thiếu nguồn thức ăn mà do tác động của thuốc hoá học mà người nông dân sử dụng trong phòng trừ, khi phun thuốc diệt sâu hại người ta cũng diệt luôn cả thiên địch của chúng. - Kết quả diễn biến mật độ nhện sói được thể hiện qua bảng theo dõi và biểu đồ như sau Bảng 3.6: Diễn biến mật độ nhện sói ăn thịt 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 03/06 07/06 15/06 21/06 28/06 01/07 Sinh học Hóa học Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 41 MSSV: 207111028 STT Ngày điều tra Giai đoạn sinh trưởng của cây Mật độ (con/cây) Abamectin Hexanconazolel 1 01/06 6-7 lá 0,3 0,60 2 04/06 Cây được 9 -10 lá 0,4 0,70 3 15/06 Cây bắt đầu ra hoa 0,4 0,20 4 20/06 Giai đoạn cây bắt đầu ra lứa quả đầu tiên 0,5 0,30 5 28/06 Giai đoạn cây chuẩn bị thu lứa thứ 1 0,5 0,40 6 01/07 Giai đoạn thu xong lứa quả thứ 1 0,4 0,30 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 01/06 04/06 15/06 21/06 27/06 01/07 Sinh học Hóa học Khóa Luận Tốt Nghiệp Huỳnh Khắc Luyện Biểu đồ 3.5: Diễn biến m - Ở nghiệm thức sử dụng chế nhưng không nhiều chỉ trong kho ngày 01/06 đến ngày 05/06 thì t sau đó có sự tăng lên 0,5 vào ngày 21/06 và đ - Còn ở nghiệm thức sử dụng thu theo dõi có sự giao động rất lớn c 01/06 với mật độ 0,6 thì sau 3 ngày có tăng lên 0,7 nhưng đ khá nhiều bọ phấn trắng nên phả đi. Làm giảm mật độ xuống ch mức 0,3 và 0,4 vào 2 ngày là 21/06 và 29/06 nhưng l giảm xuống còn 0,3. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ Đ 4.1. Kết luận - Trong điều kiện nhà màng, cây dưa leo b Chúng gồm: bọ trĩ (Thrips palmi) trắng có mật số cao và gây hại đáng k - Bệnh phấn trắng do nấm (Erysiphe cichoracearum trong nhà màng tại Củ Chi. - Thuốc Abamectin 1,8EC, liề bọ phấn trắng trong điều kiện nhà màng t liều dùng 10ml/8 lít nước - Sử dụng chế phẩm Trichoderma phun qua lá không cho hi phấn trắng trên cây dưa leo trong nhà màng. GVHD: TS. Nguy 42 MSSV: Ghi chú: : : Phun thuốc ật độ nhện ăn thịt trên 2 nghiệm thức phẩm sinh học thì mật độ vẫn ổn định tuy có giao đ ảng 0,2 kể từ ngày phát hiện có thiên đ ăng lên 0,4. Mật độ 0,4 được giữ ổn định đ ến ngày 01/07 giảm xuống 0,4. ốc hóa học thì từ khi phát hiện cho đến ngày cu ủa mật độ thiên địch cụ thể sau khi phát hi ồng thời lúc này có xu i phun thuốc nên đã làm mật độ của thiên đ ỉ còn 0,2 vào ngày 05/06. Sau đó chúng có th ại giảm vào ngày cuố Ề NGHỊ ị tấn công chủ yếu bởi các loài sâu chích hút. , bọ phấn trắng và nhện đỏ. Trong đó bọ ể cho cây dưa leo. )gây hại chủ yếu cho cây dưa leo u dùng 5ml/10 lít nước cho hiệu quả phòng tr ốt hơn hẳn so với thuốc hóa học Admire 50EC, ệu quả trong phòng tr ễn Thị Hai 207111028 ộng ịch từ 0,3 vào ến ngày 15/06 ối cùng ện vào ngày ất hiện ịch giảm hẳng ể tăng lại i cùng điều tra trĩ và bọ phấn ừ bọ trĩ và ừ bệnh Khóa Luận Tốt Nghiệp GVHD: TS. Nguyễn Thị Hai Huỳnh Khắc Luyện 43 MSSV: 207111028 - Mật độ các loài bọ rùa và nhện bắt mồi trên công thức phun thuốc hóa học thấp hơn hẳn so với trên công thức phun thuốc sinh học. 4.2. Đề nghị - Khuyến cáo sử dụng rộng rãi chế phẩm Abamectin để trừ sâu chích hút trên cây dưa leo trong nhà màng. - Không nên sử dụng chế phẩm Trichoderma để phun qua lá trừ bệnh phấn trắng hại dưa leo. - Nghiên cứu, phân lập, tuyển chọn các chủng Trichoderma để sử dụng bón vào đất, tăng cường khả năng kháng bệnh cho cây dưa leo trong nhà màng