Khảo sát sự tương quan giữa nhiễm viêm gan virus B và sự đột biến của gene ức chế ung thư P53 trong ung thư tế bào gan ở Việt Nam

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 08 KHAÛO SAÙT SÖÏ TÖÔNG QUAN GIÖÕA NHIEÃM VIEÂM GAN VIRUS B,C VAØ SÖÏ ÑOÄT BIEÁN CUÛA GENE ÖÙC CHEÁ UNG THÖ P53 TRONG UNG THÖ TEÁ BAØO GAN ÔÛ VIEÄT NAM Quaùch Thanh Höng*, Ngoâ Vaên Vinh*, Huyønh Huøng*, La Chí Haûi**, Nguyeãn Cao Cöông**, Vaên Taàn** Toång quan: Ung thö teá baøo gan (HCC) chieám tyû leä cao trong toång soá ung thö ôû Ñoâng Nam AÙ, Nhaät Baûn vaø Chaâu Phi. Nhieàu baèng chöùng cho thaáy söï baát hoaït caùc gene öùc cheá ung thö, taêng hoaït tính cuûa caùc gene gaây ra ung thö, caùc kích thích toá taêng tröôûng vaø bò nhieãm virus vieâm gan B,C coù khaû naêng gaây ra ung thö teá baøo gan. Muïc ñích: Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi hy voïng chöùng minh ñöôïc söï töông quan giöõa nhieãm vieâm gan virus B,C vaø söï bieán ñoåi vaø baát hoaït cuûa p53 treân nhöõng maãu HCC ôû beänh nhaân Vieät Nam. Phöông phaùp: Nghieân cöùu 96 maãu moâ HCC cuûa 96 beänh nhaân ñöôïc moå taïi Beänh Vieän Bình Daân töø naêm 1998 ñeán 2000 laø ñoái töôïng nghieân cöùu. - Nhuoäm hoaù moâ mieãn dòch phaân tích HepB, HepC, Ki-67 vaø p53 treân moâ HCC vaø moâ laønh caïnh moâ HCC ñeå ñoái chöùng. - Duøng kyõ thuaät Western blot ñeå khaûo saùt soá löôïng vaø söï bieán ñoåi cuûa p53. - Duøng chæ soá Ki-67 ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù söï taêng tröôûng cuûa teá baøo. Keát quaû: Nhuoäm hoaù moâ mieãn dòch HepB (+): 83.3% (80/96), nhieãm HepC (+):ø 64.6% (62/96), HepB&HepC (+):ø 56.3% (54/96) vaø HepB&C (-):ø 8.3% (8/96)(Daáu hieäu döông tính naøy ñöôïc nhaän thaáy treân teá baøo gan bình thöôøng naèm caïnh moâ HCC, ngöôïc laïi aâm tính treân teá baøo gan ung thö vaø teá baøo ñeäm). Keát quaû p53 (+): 54% treân hoaù moâ mieãn dòch (54/96) vaø 89% treân Western blot(25/28) p53 bò ñoät bieán, ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng söï hieän dieän vaø söï di chuyeån baát thöôøng cuûa “p53 ñoät bieán” treân poly-acrylamide-SDS gels. Ki-67 taêng tæ leä vaø söï hieän dieän raát roõ cuûa “p53 ñoät bieán” cuøng luùc vôùi söï phaùt trieån maïnh khoái böôùu, ñaõ chöùng toû raèng chuùng coù lieân quan maät thieát vôùi nhau. Keát luaän: Keát quaû treân cho thaáy moät tyû leä raát cao beänh nhaân Vieät Nam bò ung thö teá baøo gan coù nhieãm HepB hoaëc HepC hoaëc caû hai. Söï ñoät bieán cuûa gene öùc cheá ung thö “p53” xaõy ra raát thöôøng trong haàu heát caùc giai ñoaïn cuûa HCC. Soá lieäu cuûa chuùng toâi ñaõ cho thaáy raèng coù söï töông quan giöõa nhieãm virus vieâm gan B,C cuøng vôùi söï baát hoaït p53 coù theå khôûi xöôùng vaø phaùt trieån ung thö teá baøo gan ôû Vieät nam. SUMMARY INVESTIGATION OF HEPATITIS B&C INFECTION AND INCIDENCE OF MUTATED P53 TUMOUR SUPPRESSOR GENE IN HEPATOCELLULAR CARCINOMA IN VIETNAM Quach Thanh Hung, Ngo Van Vinh, Huynh Hung, La Chi Hai, Nguyen Cao Cuong, Van Tan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 56 - 63 Background: HCC represents high rate of all cancers in Southeast Asia, Japan and Africa. Several lines of evidence indicate that HCC may be the result of inactivation of tumour suppressor genes, activation of multiple oncogenes and growth factors and infection of hepatitis B virus and hepatitis C virus. Purpose: In this study, we wish to determine the incidence of HepB and HepC infection and the rate of * Laboratory of Molecular Endocrinology, Division of Cellular and Molecular Research, National Cancer Centre of Singapore, Singapore 169610. **Department of surgery, BinhDan Hospital, HoChiMinh City, VietNam. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 64 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc p53 mutation in HCC specimen from Vietnamese patients. Methods: Surgically resected HCCs and their benign liver tissues were obtained from 96 patients admitted to BinhDan Hospital from 1998 to 2000. Immuno-histochemistry was used to localize HepB, HepC, Ki-67 and p53 in the benign adjacent liver tissuses and HCC. Ki-67 labelling index was used to evaluate proliferative cells. Western blots analysis was performed to determine the levels of p53 and its mutant form. Results: HepB and HepC were detected by immuno-histochemistry in 83.3% (80 of 96) and 64.6% (62 of 96) of HCCs examined respectively. Co-infection of HepB&C and no infection of eiter viruses were observed in 56.3% (54 of 96) and 8.3% (8 of 96). A positive signal was localized in the benign adjacent hepatocytes but undetectable hepatocarcinoma or stromal cells. P53 was also detected by immunohistochemistry in 54% (25 of 46) of HCCs examined. Western blot analysis revealed that up to 89% (25 of 28) HCCs examined contained mutated p53 as determined by its expression and abnormal migration on poly-acryamide-SDS gels. The percentage of tumour cells showing positivity for Ki-67 increased with advancing tumour stage and positively correlated with overexpression of p53 mutant. Conclusion: We show that a very high percentage of the Vietnamese patients with HCCs got infection of either HepB or HepC or both. Mutation of p53 tumour suppressor gene was very common in all stages of HCC. Our data suggest that infection of HepB and HepC coupled with inactivation of p53 may be involved in initiation and development hepatocellular carcinoma in VietNam. GIÔÙI THIEÄU Ung thö teá baøo gan laø moät trong nhöõng beänh lyù aùc tính chieám tyû leä cao ôû Ñoâng Nam AÙ, Nhaät Baûn vaø Chaâu Phi. Soá maéc beänh laø 0,25-1,2 trieäu ca moãi naêm (2,3). Beänh thöôøng gaëp ôû nam nhieàu hôn nöõ gaáp töø 2 ñeán 5 laàn vaø thöôøng gaëp caû ñôn oå laån ña oå. Keát quaû ñieàu trò nhìn chung vaån coøn keùm(4). Tyû leä soáng 5 naêm sau phaãu thuaät töø 25-39%, nhieàu nôi khaùc coøn thaáp hôn nhieàu(6,7). Tyû leä beänh nhaân soáng laâu hôn thì khoâng thoáng nhaát vaø raát thaáp vì ung thö gan thöôøng taùi phaùt, di caên hoaëc phaùt trieån oå nguyeân phaùt môùi (8,9). Hieän nay chöa coù phöông thöùc ñieàu trò hoå trôï naøo coù theå keùo daøi söï soáng cuûa beänh nhaân ung thö gan moät caùch ñaùng keå (10). Söï nhieãm virus vieâm gan B vaø C maïn tính chieám tyû leä cao haøng traêm trieäu ngöôøi trong coäng ñoàng vaø ñaõ laøm giaûm tyû leä cuûa nhöõng beänh gan maïn tính khaùc. Vì theá ung thö gan trôû thaønh nguyeân nhaân gaây cheát thöôøng xuyeân nhaát treân neàn nhieãm virus vieâm gan B vaø C maïn tính. Ñaëc bieät ngaøy nay ngöôøi ta chuù yù nhieàu vaøo tyû leä nhieãm HCV ngaøy caøng ñöôïc phaùt hieän nhieàu trong coäng ñoàng, keát hôïp vôùi tyû leä taêng raát cao cuûa ung thö teá baøo gan coù nhieãm HCV maïn. Treân 95% beänh nhaân ung thö gan ôû Nhaät Baûn coù nhieãm HBV, HBC hoaëc caû hai (11,12). Söï nhieãm cuøng luùc hai loaïi virus vieâm gan cuõng thöôøng gaëp treân beänh nhaân ôû nhöõng quoác gia khaùc trong ñoù coù Vieät Nam. Ñaëc bieät laø sö ñoàng nhieãm HBV vaø HCV cuõng thöôøng thaáy treân beänh nhaân bò ung thö teá baøo gan (13,14). Maëc duø caùc cô cheá phaân töû cuûa caùc gen sinh ung thö gan vaãn chöa roõ raøng. Nhieàu baèng chöùng cho thaáy ung thö teá baøo gan coù theå laø keát quaû cuûa nhieàu cô cheá taùc ñoäng leân (1) söï baát hoaït cuûa gen öùc cheá böôùu,(2) taêng hoaït tính cuûa gen sinh ung,(3) taêng hoaït ñoäng cuûa caùc yeáu toá taêng tröôûng. Cho ñeán hieän nay chuùng ta bieát ñöôïc treân 20 gene thuoäc teá baøo bò ñieàu hoaø hoaëc taêng hoaëc giaõm hoaëc bò ñoät bieán trong ung thö teá baøo gan nhö laø:Ras, c-myc, c-fos vaø c-jun, rho,TGF-alpha, HGF vaø c-met, c-ErbB-2, u-PA, MXR7, MDM2, MAGE, matrix metaloprotease, Smads, p21(WAF1/CIP1), p27(KIP1), PTEN, E-cadherin, Beta-catenin, AXIN1 vaø HCCA1(15). Söï thay ñoåi caùc phoå khaùc nhau cuûa p53 vaø pRB, p16 (18,19) vaø p15(20) ñöôïc tìm thaáy trong nhieàu maãu ung thö teá baøo gan. Protein öùc cheá böôùu p53 truyeàn laïi nhöõng daáu hieäu ñöôïc laøm taêng töø söï ña daïng cuûa cellular stress bao goàm nhieàu gene vaø caùc yeáu toá, maø chuùng laøm giaõm söï ngaên chaën chu kyø teá baøo vaø teá baøo cheát theo chöông trình(21). p53 bò kích thích töø moät trong nhieàu Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 65 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 protein cuûa gen sinh ung nhö Myc, Ras, Adenovirus E1A vaø Beta-catenin(22,25). Khaû naêng kìm haõm hoaëc tieâu dieät teá baøo cuûa p53 ñaõ bò cheá ngöï döôùi möùc bình thöôøng. MDM2 laøm ñöôïc ñieàu naøy theo 2 cô cheá: (1) laø keát quaû cuûa vieäc taùc ñoäng sinh lyù qua laïi vôùi p53;(2) MDM2 khoâng nhöõng laøm giaõm hoaït tính sao maõ cuûa p53 maø coøn giaùn tieáp laøm thoaùi hoaù chuùng. Keát quaû söï bieåu hieän vöôït möùc cuûa MDM2 ñaõ laøm giaõm soá löôïng p53. Söï ñoät bieán laøm phaù vôõ söï taùc ñoäng khoâng nhöõng hoaït ñoäng maø coøn söï tích luyõ cuûa p53 leân MDM2(26,27) PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu Nghieân cöùu 96 beänh nhaân ñöôïc moå taïi beänh vieän Bình Daân töø naêm 1998 ñeán 2000, beänh phaåm ñöôïc thu thaäp trong luùc moå goàm 2 phaàn: moâ böôùu vaø moâ laønh caïnh böôùu. Moät phaàn coá ñònh trong formalin 10%, sau ñoù ñoùng khoái trong paraffin. Moät phaàn töông töï ñöôïc ngaâm trong Nitô loûng vaø döï tröû ôû –80 ñoä C cho ñeán khi söû duïng. Phöông phaùp Nhuoäm H&E Taát caû caùc tröôøng hôïp ung thö gan treân ñeàu ñöôïc chaån ñoaùn laø HCC baèng kyõ thuaät nhuoäm H&E trong giaûi phaãu beänh tieâu chuaån. Nhuoäm hoaù moâ mieãn dòch Phaân tích HepB (söû duïng khaùng nguyeân beà maët), HepC, Ki-67, p53 treân moâ HCC vaø moâ laønh caïnh moâ HCC ñeå ñoái chöùng. Duøng kyõ thuaät Western blot Ñeå khaûo saùt soá löôïng vaø söï bieán ñoåi cuûa p53. Duøng chæ soá Ki-67 Ñeå ñaùnh giaù söï taêng tröôûng cuûa teá baøo. KEÁT QUAÛ Baûng 1: Döõ lieäu beänh hoïc laâm saøng cuûa 96 beänh nhaân Clinical features Distribution (number of patients / total patients) 1 - Sex Clinical features Distribution (number of patients / total patients) Male 84.4% (81/96) Female 15.6% (15/96) 2 - Pathology Liver cirrhosis 31.3% (30/96) Dysplasia within cirrhosis 25.0% (24/96) Multiple HCC nodule 62.5% (60/96) Satellite tumour formation 54.2% (52/96) 3 – p53 status Negative 10.7% (3/28) Positive 89.3% (25/28) Nghieân cöùu 96 beänh nhaân ung thö teá baøo gan nguyeân phaùt trong ñoù nam chieám 84,4% (81/96), Nöõ chieám 15,6% (15/96) vôùi tuoåi trung bình laø 52 tuoåi (dao ñoäng töø 32 ñeán 78 tuoåi). Toån thöông ñi keøm vôùi xô gan laø 31,3% (36/96); dò saûn trong xô gan laø 25,0% (24/96); ña noát 62,5% (60/96); xuaát hieän u veä tinh laø 54,2% (52/96). Tyû leä beänh nhaân soáng töø 1 ñeán 5 naêm hoaëc hôn nöõa khoâng ñöôïc thoáng keâ vì khoâng thu thaäp ñuû soá lieäu. A B Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 66 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc 8.3 83.3 64.4 56.3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 In ci de nc e of H C V an d H BV in fe ct io n in H C C p at ie nt s (% ) Hình 1: Hình aûnh cuûa HBV vaø HCV bieåu hieän treân hoaù moâ mieãn dòch treân moâ HCC vaø moâ laønh caïnh moâ HCC (A) HBV(+); (B) HCV(+); (C) Bieåu ñoà bieåu dieãn nhieãm HepB&C treân HCC ôû Vieät Nam. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, beänh nhaân HCC thöôøng thaáy coù nhieãm HBV vaø HCV. Tuy nhieân trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi hy voïng chöùng minh laïi söï phaân boá cuûa HCC coù nhieãm HepB&C. Duøng kyõ thuaät hoaù moâ mieãn dòch nghieân cöùu treân 96 maãu HCC ñöôïc moå taïi BVBD. Moãi maãu chuùng toâi ñeàu tieán haønh nhuoäm baèng khaùng theå chuyeân bieät cuûa HBV (khaùng nguyeân beà maët) vaø HCV treân nhöõng laùt caét moûng. Chuùng toâi nhaän thaáy raèng chuùng baét maøu döông tính trong teá baøo chaát cuûa teá baøo moâ laønh caïnh moâ HCC vôùi HBV(+) (hình 1A) vaø ñoái vôùi HCV(+) (hình 1B). Traùi laïi chuùng khoâng bieåu hieän (No staining) trong teá baøo gan ung thö, lieân baøo oáng maät vaø trong teá baøo moâ ñeäm (hình 1A,1B). keát quaû laø HepB(+) chieám tyû leä raát cao 83,3% (80/96); HepC(+) laø 64,6% (62/96); HepB&C(+) treân cuøng maãu laø 56,3% (54/96) vaø HepB&C(-) chieám tyû leä thaáp laø 8,3% (8/96). p53 ñoùng vai troø chính ñieàu hoaø söï phaùt trieån cuûa chu kyø teá baøo, öùc cheá söï taêng tröôûng teá baøo, teá aøo cheát theo chöông trình hoaëc öùc cheá söï phaùt trieån khoái u. Töø tyû leä cao p53 ñoät bieán keát hôïp vôùi nhieãm virus vieâm gan vaø Aflatoxin, söï ña daïng cuûa p53 trong 28 maãu HCC ñöôïc nghieân cöùu treân moâ HCC vaø moâ laønh caïnh böôùu. Chuùng toâi nhaän thaáy raèng coù nhieàu daûi baêng khoaûng 53-45 kDa bieåu hieän vôùi khaùng theå khaùng p53 (hình 2). Trong nghieân cöùu naøy chuùng ta thaáy treân moâ HCC p53 bieåu hieän vôùi soá löôïng raát cao, traùi laïi raát thaáp hoaëc khoâng bieåu hieän treân moâ laønh caïnh böôùu. Phaân tích Western blot cuõng cho keát quaû leân ñeán 89% (25/28) p53 ñoät bieán ñöôïc nhaän ñònh bôûi söï haèng ñònh vaø söï di chuyeån baát thöôøng treân poly- acrylamide-SDS gels (hình 2). ++ -- HCV +- +- HBV A α-tubulin p53 p53 α-tubulin N T N T N T N T N T N T N T 1 2 3 4 5 6 7 B N T N T N T N T N T N T N T 8â 9 10 11 12 13 14 Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 67 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 α-tubulin C p53 N T N T N T N T N T N T N T 15â 16 17 18 19 20 21 Hình 2: Nhöõng daûy baêng p53 taêng leân roõ reät treân moâ HCC so vôùi moâ laønh caïnh moâ HCC. A C B DB Hình 3: p53 bieåu hieän raát roû trong söï taêng tröôûng cuûa teá baøo gan ung thö vaø trong teá baøo gan laønh. (A,C&D) p53(+); (B) Ki-67(+). D Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 68 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc Khaúng ñònh laïi phaân tích Western blot treân nhöõng maãu HCC vaø treân moãi maãu moâ laønh caïnh böôùu baèng hoaù moâ mieãn dòch cuõng ñöôïc thöïc hieän ñoàng thôøi. Söû duïng nhöõng khaùng theå ñaëc hieäu cuûa p53 vaø Ki-67 ñeå nhuoäm treân nhöõng laùt moâ caét moûng. Chuùng cho thaáy keát quaû raát khaû quan 90-100% teá baøo ung thö boät loä söï baét maøu nhaân p53 (hình 3A vaø 3D). Nhöõng teá baøo böôùu naøy thöôøng döông tính vôùi Ki-67 (hình 3B). Traùi ngöôïc laïi, thaáy noù aâm tính hoaëc baét maøu nhaân môø nhaït trong teá baøo gan laønh caïnh beân vaø trong teá baøo moâ gan xô khoâng coù u taân sinh (hình 3C). Keát quaû naøy cho thaáy söï hieän dieän cuûa p53 ñoät bieán trong ung thö teá baøo gan ñöôïc keát hôïp vôùi söï taênh tröôûng teá baøo. THAÛO LUAÄN Nhöõng nghieân cöùu veà gene ôû möùc ñoä phaân töû vaø sinh hoùa cuûa HCC ñaõ phaùt hieän moät baèng chöùng phong phuù veà moät yeáu toá gaây taêng tröôûng sai leäch ñieàu khieån beänh sinh HCC. Trong nhöõng nghieân cöùu hieän nay chuùng toâi quan saùt thaáy coù moät tæ leä raát cao HCC ôû beänh nhaân vieät nam bò nhieãm hoaëc HBV hoaëc HCV hoaëc caû hai. Söï ñoät bieán cuûa gene öùc cheá khoái u p53 thì raát cao ôû ngöôøi bò HCC, ñöôïc xaùc ñònh baèng hoùa moâ mieãn dòch vaø phöông phaùp phaân tích Western Blot. Nhöõng döõ kieän cuûa chuùng toâi gôïi yù raèng coù theå coù moät moái quan heä nhaân quûa giöõa nhieãm HBV, HCV vaø HCC. Ñeå uûng hoä cho quan ñieåm treân, chuùng toâi ñaõ gaây HCC treân chuoät thöïc nghieäm baèng caùch cho chuùng nhieãm HBV vaø aflatoxin B1. HCV ñaõ ñöôïc bieát laø gaây xô gan. Nhöõng con chuoät bò nhieãm HCV seõ sôùm phaùt trieån thaønh HCC vôùi tæ leä 5 – 7 %. Trong nhöõng nghieân cöùu naøy chuùng toâi cuõng chuù yù thaáy raèng nhöõng beänh nhaân ñoàng thôøi bò nhieãm caû 2: HBV vaø HCV thì tæ leä maéc phaûi HCC cao. Ñieàu naøy khoâng ro,õ raèng nhieãm HBV coù aûønh höôûng treân tieán trieån cuûa beänh hay laø noù ( HBV ) seõ phaùt trieån thaønh HCC. Ñieàu naøy cho thaáy raèng vieäc ñoàng nhieãm HBV vaø HCV döôøng nhö seõ daãn tôùi moäi beänh gan nghieâm troïng hôn laø chæ nhieãm coù moät thöù vaø nguy cô ung thö gan seõ gia taêng khi boäi nhieãm HCV xaûy ra treân moät neàn nhieãm HBV maõn. Cô cheá maø qua ñoù HBV vaø HCV gaây ra HCC thì chöa roõ raøng. Moät giaû thuyeát cho raèng söï hoaïi töû teá baøo ganlaø do vieâm maïn tính vaø tieáp theo sau ñoù laø söï taùi sinh laïi, chính con ñöôøng naøy seõ laøm taêng söï bieán ñoåi gen treân teá baøo kyù chuû coäng vôùi söï tích luyõ nhöõng gen bò bieán ñoåi naøy coù theå laø maàm moùng cuûa ung thö teá baøo gan. Protein HBx vaø protein loûi HCV cuõng ñöôïc cho laø mang gene coù tieàm naêng sinh ung (33). Caùc protein naøy coù theå laøm ruùt ngaén moät vaøi trong soá nhieàu giai ñoaïn gaây ung thö gan. Tuy nhieân,hieåu bieát nhöõng cô cheá coù lieân quan ñeán söï phaùt trieån ung thö teá baøo gan treân neàn nhieãm vieâm gan virus B&C maïn tính laø yeâu caàu caáp baùch ñeå ngaên chaën ung thö teá baøo gan. Trong nghieân cöùu môùi, tyû leä p53 baát hoaït thì cao hôn nhieàu ôû Ñaøi Loan (34). Caùc cô cheá ñaùp öùng phaân töû cho söï baát hoaït cuûa p53 trong ung thö teá baøo gan ôû Vieät nam thì chöa ñöôïc bieát ñeán. Bôûi vì gene öùc cheá böôùu p53 ñoùng vai troø quan troïng nhö laø traïm kieåm soaùt G1 cuûa chu kyø teá baøo vaø teá baøo cheát theo chöông trình, söï baát hoaït cuûa p53 daån ñeán phaù vôõ söï caân baèng giöõa kieåm soaùt taêng tröôûng teá baøo vaø laø cô hoäi cho teá baøo soáng soùt. KEÁT LUAÄN Keát quaû treân cho thaáy moät tyû leä raát cao beänh nhaân Vieät Nam bò ung thö teá baøo gan coù nhieãm HepB hoaëc HepC hoaëc caû hai. Söï ñoät bieán gene öùc cheá ung thö p53 xaûy ra raát thöôøng trong haàu heát caùc giai ñoaïn cuûa HCC. Soá lieäu cuûa chuùng toâi ñaõ cho thaáy raèng coù söï töông quan giöõa nhieãm virus vieâm gan B,C cuøng vôùi söï baát hoaït cuûa p53 coù theå khôûi xöôùng vaø phaùt trieån ung thö teá baøo gan ôû Vieät Nam. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Akriviadis, E. A., Llovet, J. M., Efremidis, S. C., Shouval, D., Canelo, R., Ringe, B., and Meyers, W. C. Hepatocellular carcinoma. Br.J Surg., 85: 1319-1331, 1998. 2. Schafer, D. F. and Sorrell, M. F. Hepatocellular carcinoma. Lancet, 353: 1253-1257, 1999. 3. Ince, N. and Wands, J. R. The increasing incidence of hepatocellular carcinoma. N.Engl.J Med, 340: 798-799, 1999. 4. Okuda, K., Ohtsuki, T., Obata, H., Tomimatsu, M., Okazaki, N., Hasegawa, H., Nakajima, Y., and Ohnishi, K. Natural history of hepatocellular carcinoma and prognosis in relation to treatment. Study of 850 patients. Cancer, 56: 918-928, 1985. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 69 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 5. Colombo, M. Hepatocellular carcinoma. J Hepatol., 15: 225-236, 1992. 6. Lai, E. C., Fan, S. T., Lo, C. M., Chu, K. M., Liu, C. L., and Wong, J. Hepatic resection for hepatocellular carcinoma. An audit of 343 patients. Ann.Surg., 221: 291-298, 1995. 7. Takenaka, K., Kawahara, N., Yamamoto, K., Kajiyama, K., Maeda, T., Itasaka, H., Shirabe, K., Nishizaki, T., Yanaga, K., and Sugimachi, K. Results of 280 liver resections for hepatocellular carcinoma. Arch.Surg., 131: 71-76, 1996. 8. Huguet, C. S. F. a. G. A. Primary hepatocellular cancer: Western experience. In L.Blumgart (ed.), Surgery of the Liver and Billary Tract., pp. 1365-1369. London: Churchill Livingstone, 2000. 9. Lai, E. a. W. J. Hepatocellular carcinoma: the Asian experience. In L.Blumgart (ed.), Surgery of the Liver and the Biliary Tract, pp. 1349-1363. London: Churchill Livingstone, 1994. 10. Chan, E. S., Chow, P. K., Tai, B., Machin, D., and Soo, K. Neoadjuvant and adjuvant therapy for operable hepatocellular carcinoma. Cochrane.Database.Syst.Rev., CD001199, 2000. 11. Ikeda, K., Saitoh, S., Suzuki, Y., Kobayashi, M., Tsubota, A., Koida, I., Arase, Y., Fukuda, M., Chayama, K., Murashima, N., and Kumada, H. Disease progression and hepatocellular carcinogenesis in patients with chronic viral hepatitis: a prospective observation of 2215 patients. J.Hepatol., 28: 930-938, 1998. 12. Kiyosawa, K., Sodeyama, T., Tanaka, E., Gibo, Y., Yoshizawa, K., Nakano, Y., Furuta, S., Akahane, Y., Nishioka, K., Purcell, R. H., and. Interrelationship of blood transfusion, non-A, non-B hepatitis and hepatocellular carcinoma: analysis by detection of antibody to hepatitis C virus. Hepatology, 12: 671-675, 1990. 13. Koike, K., Yasuda, K., Yotsuyanagi, H., Moriya, K., Hino, K., Kurokawa, K., and Iino, S. Dominant replication of either virus in dual infection with hepatitis viruses B and C. J Med Virol., 45: 236-239, 1995. 14. Shintani, Y., Yotsuyanagi, H., Moriya, K., Fujie, H., Tsutsumi, T., Takayama, T., Makuuchi, M., Kimura, S., and Koike, K. The significance of hepatitis B virus DNA detected in hepatocellular carcinoma of patients with hepatitis C. Cancer, 88: 2478-2486, 2000. 15. Zeng, J. Z., Wang, H. Y., Chen, Z. J., Ullrich, A., and Wu, M. C. Molecular cloning and characterization of a novel gene which is highly expressed in hepatocellular carcinoma. Oncogene, 21: 4932-4943, 2002. 16. Murakami, Y., Hayashi, K., Hirohashi, S., and Sekiya, T. Aberrations of the tumor suppressor p53 and retinoblastoma genes in human hepatocellular carcinomas. Cancer Res., 51: 5520-5525, 1991. 17. Lee, A. V. and Yee, D. Insulin-like growth factors and breast cancer. Biomed.Pharmacother., 49: 415-421, 1995. 18. Wong, I. H., Johnson, P. J., Lai, P. B., Lau, W. Y., and Lo, Y. M. Tumor-derived epigenetic changes in the plasma and serum of liver cancer patients. Implications for cancer detection and monitoring. Ann N.Y.Acad Sci., 906: 102-105, 2000. 19. Kamb, A., Gruis, N. A., Weaver-Feldhaus, J., Liu, Q., Harshman, K., Tavtigian, S. V., Stockert, E., Day, R. S., III, Johnson, B. E., and Skolnick, M. H. A cell cycle regulator potentially involved in genesis of many tumor types (see comments). Science, 264: 436-440, 1994. 20. Wong, I. H., Lo, Y. M., Yeo, W., Lau, W. Y., and Johnson, P. J. Frequent p15 promoter methylation in tumor and peripheral blood from hepatocellular carcinoma patients (In Process Citation). Clin Cancer Res., 6: 3516-3521, 2000. 21. Prives, C. Signaling to p53: breaking the MDM2-p53 circuit. Cell, 95: 5-8, 1998. 22. Collier, J. D., Guo, K., Mathew, J., May, F. E., Bennett, M. K., Corbett, I. P., Bassendine, M. F., and Burt, A. D. c-erbB-2 oncogene expression in hepatocellular carcinoma and cholangiocarcinoma. J Hepatol., 14: 377-380, 1992. 23. Serrano, M., Lin, A. W., McCurrach, M. E., Beach, D., and Lowe, S. W. Oncogenic ras provokes premature cell senescence associated with accumulation of p53 and p16INK4a. Cell, 88: 593-602, 1997. 24. Debbas, M. and White, E. Wild-type p53 mediates apoptosis by E1A, which is inhibited by E1B. Genes Dev, 7: 546-554, 1993. 25. Damalas, A., Ben Ze'ev, A., Simcha, I., Shtutman, M., Leal, J. F., Zhurinsky, J., Geiger, B., and Oren, M. Excess beta-catenin promotes accumulation of transcriptionally active p53. EMBO J, 18: 3054-3063, 1999. 26. Haupt, Y., Maya, R., Kazaz, A., and Oren, M. Mdm2 promotes the rapid degradation of p53. Nature, 387: 296-299, 1997. 27. Kubbutat, M. H., Jones, S. N., and Vousden, K. H. Regulation of p53 stability by Mdm2. Nature, 387: 299-303, 1997. 28. Huynh, H., Chow, P. K., Ooi, L. L., and Soo, K. C. A possible role for insulin-like growth factor-binding protein-3 autocrine/paracrine loops in controlling hepatocellular carcinoma cell proliferation. Cell Growth Differ., 13: 115-122, 2002. 29. Yan, R. Q., Su, J. J., Huang, D. R., Gan, Y. C., Yang, C., and Huang, G. H. Human hepatitis B virus and hepatocellular carcinoma. II. Experimental induction of hepatocellular carcinoma in tree shrews exposed to hepatitis B virus and aflatoxin B1. J.Cancer Res.Clin.Oncol., 122: 289-295, 1996. 30. Sato, S., Fujiyama, S., Tanaka, M., Yamasaki, K., Kuramoto, I., Kawano, S., Sato, T., Mizuno, K., and Nonaka, S. Coinfection of hepatitis C virus in patients with chronic hepatitis B infection. J.Hepatol., 21: 159- 166, 1994. 31. Zarski, J. P., Bohn, B., Bastie, A., Pawlotsky, J. M., Baud, M., Bost-Bezeaux, F., Tran, v. N., Seigneurin, J. M., Buffet, C., and Dhumeaux, D. Characteristics of patients with dual infection by hepatitis B and C viruses. J.Hepatol., 28: 27-33, 1998. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 70 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004 Nghieân cöùu Y hoïc 32. Liaw, Y. F. Role of hepatitis C virus in dual and triple hepatitis virus infection. Hepatology, 22: 1101-1108, 1995. 34. Peng, S. Y., Chou, S. P., and Hsu, H. C. Association of downregulation of cyclin D1 and of overexpression of cyclin E with p53 mutation, high tumor grade and poor prognosis in hepatocellular carcinoma. J.Hepatol., 29: 281-289, 1998. 33. Koike, K. (Transgenic mouse model for hepatocellular carcinoma in human hepatitis B virus infection). Nippon Rinsho, 51: 536-541, 1993. Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004 71