Khảo sát nồng độ galectin-3 trên bệnh nhân suy tim

101 Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY Địa chỉ liên hệ: Bủi Thị Thanh Hiền, email: hienankhe@yahoo.com Ngày nhận bài: 5/10/2017; Ngày đồng ý đăng: 6/11/2017; Ngày xuất bản: 16/11/2017 KHẢO SáT NỒNG ĐỘ GALECTIN-3 TRÊN BỆNH NHÂN SUY TIM Bùi Thị Thanh Hiền1, Đinh Hiếu Nhân2, Hoàng Anh Tiến3 (1) Nghiên cứu sinh Trường Đại học Y Dược – Đại học Huế khoa Tim Mạch, Bệnh viện Trưng Vương, thành phố Hồ Chí Minh (2) Bộ môn Nội Tổng Quát, Đại học Y Dược, thành phố Hồ Chí Minh (3) Trường Đại học Y Dược Huế Tóm tắt Đặt vấn đề: Hiện nay, dù đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị, nhưng suy tim vẫn tồn tại như một vấn đề khó giải quyết, vẫn đang đe dọa lên sức khỏe cộng đồng. Suy tim không chỉ tăng tần suất bệnh mà còn có những ảnh hưởng nặng nề lên sinh hoạt của người bệnh cũng như chi phí xã hội cần dành cho nó. Galectin-3 đã và đang được xem xét như là một dấu chỉ điểm sinh học quan trọng cần thiết để cung cấp thông tin tiên lượng mạnh mẽ, giúp chúng ta phân tầng nguy cơ cho bệnh nhân suy tim có thể điều trị thích ứng tích cực hơn cho những người được dự đoán có nguy cơ cao hơn. Mục tiêu: Khảo sát nồng độ galectin-3 huyết thanh trên đối tượng bệnh nhân suy tim nhập viện, tìm mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 với các bệnh đi kèm, bệnh cảnh lâm sàng và diễn tiến bệnh trong thời gian nằm viện. Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang. Kết quả: 20 bệnh nhân được nhận vào nghiên cứu với chẩn đoán lâm sàng suy tim theo Khuyến cáo về chẩn đoán và điều trị suy tim cấp tính và mạn tính của Hội Tim Châu Âu (2012) và được đánh giá mức độ nặng theo phân loại của Hội Tim Hoa Kỳ (NYHA). Bệnh nhân được xét nghiệm đánh giá nồng độ galectin-3 trong huyết thanh. Nồng độ galactin-3 huyết thanh tăng cao ở tất cả bệnh nhân, trung bình 36,5 ng/ml (13,7 ng/ml – 74,0 ng/ml), đặc biệt tăng cao ở nhóm bệnh nhân có biểu hiện hội chứng động mạch vành cấp trên lâm sàng cũng như ở những bệnh nhân có bệnh lý thận mạn tính nặng. Có 5 trường hợp tử vong. Kết luận: galectin-3 huyết thanh tăng ở những bệnh nhân suy tim và có liên quan với mức độ suy tim theo NYHA, hội chứng động mạch vành cấp. Và điều đáng lưu ý là mức galectin-3 có liên quan đến bệnh thận mạn mức độ nặng, cần có những nghiên cứu lớn hơn về sự liên quan này. Từ khóa: Nồng độ galactin-3 huyết thanh, suy tim, Hội Tim Hoa kỳ (NYHA) Abstract A PILOT STUDY: PLASMA GALECTIN-3 LEVEL IN HEART FAILURE PATIENTS Bui Thi Thanh Hien1, Dinh Hieu Nhan2, Hoang Anh Tien3 (1) PhD Students of Hue University of Medicine and Pharmacy – Hue University Trung Vuong Hospital, Ho Chi Minh city (2) Dept. General internal Medicine, HCM city University of Medicine and Pharmacy (3) Hue University of Medicine and Pharmacy – Hue University Background: Despite of considerable advances in its diagnosis and management, heart failure remains an unsettled problem and life threatening. Heart failure with a growing prevalence represents a burden to healthcare system, responsible for deterioration of patient’s daily activities. Galectin-3 is a new cardiac biomarker in prognosis for heart failure. Serum galectin-3 has some relation to heart failure NYHA classification, acute coronary syndrome and clinical outcome. Level of serum galectin-3 give information for prognosis and help risk stratifications in patient with heart failure, so intensive therapeutics can be approached to patients with high risk. Objective: To examine plasma galectin-3 level in hospitalized heart failure patients, investigate the relationship between galectin-3 level with associated diseases, clinical conditions and disease progression in hospital. Methodology: Cross sectional study. Result: 20 patients with severe heart failure as NYHA classification were diagnosed by The ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure (2012) and performed blood test for serum galectin-3 level. Increasing of serum galectin-3 level have seen in all patients, mean value is 36.5 (13.7 – 74.0), especially high level in patient with acute coronary syndrome and patients with severe chronic kidney disease. There are five patients dead. Conclusion: Serum galectin-3 level increase in patients with heart failure and has some relation to NYHA 102 Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Suy tim là một gánh nặng lớn của cộng đồng. Tỷ lệ mắc suy tim ngày càng tăng trong cộng đồng do tuổi thọ trong dân số tăng và tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường, tăng huyết áp và bệnh mạch vành ngày càng tăng. Tỷ lệ suy tim nói chung khoảng 2% - 3% dân số [10], trên thế giới hiện có trên 23 triệu người suy tim [10]. Ở Mỹ hiện nay ước tính có khoảng 5,1 -5,8 triệu người được chẩn đoán suy tim [11], và hàng năm có thêm khoảng 550.000 trường hợp suy tim mới mắc[10]. Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong điều trị suy tim, tỷ lệ tử vong trong 30 ngày khoảng 10-20%, ở Mỹ theo ng- hiên cứu Framingham heart study và ở Anh Quốc nghiên cứu Hillingdon heart failure study tỷ lệ sống còn sau 1 năm khởi đầu suy tim là 70%, sau 5 năm là 35%, ở những người tham gia nghiên cứu ramingham [9,35], nói chung tỷ lệ tử vong trong 1 năm và 5 năm vẫn còn khá cao: 30% và trên 50%. Tại Châu Âu, hiện nay có khoảng 15 triệu người mắc suy tim, tần suất hiện mắc của suy tim trong dân số 0,4-2% [12]. Ở bệnh nhân >70 tuổi, tỷ lệ này tăng cao lên đến 10-20%. Tại Việt Nam, chưa có số liệu thống kê cụ thể về số người mắc suy tim. Tại Việt Nam cũng như trên thế giới, bệnh tim mạch trong đó đặc biệt là suy tim là một vấn đề được quan tâm đặc biệt do tần suất mắc ngày càng cao và chi phí điều trị tốn kém. Trong thực hành lâm sàng cần giảm thiểu tỉ lệ suy tim, giảm khả năng diễn tiến đến suy tim ở các bệnh nhân có bệnh lý nguy cơ cũng như giảm các biến cố trong suy tim như suy tim nặng hơn, nhập viện do suy tim, tử vong do tim mạch hay do các nguyên nhân. Sự ra đời và phát triển của các nhóm chỉ dấu sinh học khác nhau như BNP (Brain natriuretic peptic), hoặc NT-proBNP (N-terminal pro-brain natri- uretic peptide), ST2 (ST2 receptor), troponin I đang cải thiện sự hiểu biết về sinh bệnh học, chẩn đoán và tiên lượng trong suy tim. Galectin-3 là một trong những chỉ dấu sinh học đã và đang được các nhà ng- hiên cứu lâm sàng quan tâm trong việc sử dụng là dấu chỉ điểm sinh học để phân tầng bệnh nhân suy tim, cũng như tiên lượng bệnh [7]. Galectin-3, một dấu ấn sinh học mới, thiết thực trong việc xác định vai trò tiên lượng của galectin-3 trong suy tim qua đánh giá các biến cố suy tim nặng hơn, nhập viện do suy tim, hội chứng vành cấp, đột quỵ, tử vong do suy tim và tử vong do mọi nguyên nhân. Galectin-3 là một protein gắn với β-galactose, tan được trong nước và được tiết ra bởi các đại thực bào bị kích hoạt. Cơ chế hoạt động chính là gắn kết và kích hoạt nguyên bào sợi hình thành collagen và mô sẹo, dẫn đến xơ hóa cơ tim tiến triển. Nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã cho thấy vai trò quan trọng của galectin-3 trong tái cấu trúc cơ tim bị xơ hóa, độc lập với các nguyên nhân gây xơ hóa tim [8]. Tái cấu trúc tim là một trong những cấu thành chính của suy tim. Những tế bào miễn dịch làm phục hồi tế bào cơ tim sau tổn thương cấp hoặc tổn thương mạn hoặc tuổi lớn. Galectin-3 được tiết vào cơ tim thông qua sự lắng đọng, tăng sinh nguyên bào sợi cơ và lắng đọng procollagen-1. Sự hoạt hoá nguyên bào sợi, nguyên bào sợi cơ và sự tích tụ các chất nền ở ngoại bào làm tăng khối lượng các sợi cơ làm xơ hoá tim. [8] classification, acute coronary syndrome. However, level of serum galectin-3 can be affected by severe chronic kidney disease, more research is needed on this aspect. Key words: Serum galectin-3, heart failure, ESC Guidelines, NYHA Hình 1. Vai trò của galectin-3 trong suy tim và tái cấu trúc [9] 103 Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY Một vài nghiên cứu đã chỉ ra galectin-3 như một marker sinh học đáng tin cậy trong suy tim. Tuy nhiên, đến hiện tại chỉ có một số dữ liệu giới hạn có giá trị trong suy tim ở người. Có một vài nghiên cứu về sinh lý bệnh vai trò của galectin-3 trong sự phát triển và tiến triển của suy tim. Đa số các nghiên cứu về các bệnh nhân suy tim mãn tính là những nghiên cứu xem xét sự tương quan giữa các yếu tố nguy cơ khác với nguy cơ tử vong, tiến triển của bệnh suy tim, sự tiến triển của bệnh tim mạch hoặc khả năng tái nhập viện của bệnh nhân.[8] Các nghiên cứu lâm sàng đã cho thấy việc xác định được mức galectin-3 sẽ có ích trong rất nhiều bệnh tim mạch. Đa số các nghiên cứu về các bệnh nhân suy tim mãn tính là những nghiên cứu xem xét sự tương quan giữa các yếu tố nguy cơ khác với nguy cơ tử vong, tiến triển của bệnh suy tim, sự tiến triển của bệnh tim mạch hoặc khả năng tái nhập viện của bệnh nhân. Đề tài “Khảo sát nồng độ galectin-3 trên bệnh nhân suy tim” nhằm giúp chúng tôi bước đầu khảo sát nồng độ galectin-3 huyết thanh trên đối tượng bệnh nhân suy tim nhập viện, tìm mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 với các bệnh đi kèm, bệnh cảnh lâm sàng và diễn tiến bệnh trong thời gian nằm viện. Từ đó có định hướng trong việc nghiên cứu tiếp theo về dấu chỉ sinh học Galectin-3 ở bệnh nhân suy tim nói riêng và bệnh Tim Mạch nói chung, nhằm mục đích xác định giá trị của Galectin-3 về việc cung cấp thông tin tiên lượng mạnh mẽ, giúp chúng ta phân tầng nguy cơ cho bệnh nhân suy tim và bệnh nhân tim mạch tốt hơn và có thể điều trị thích ứng tích cực hơn cho những người được dự đoán có nguy cơ cao hơn. 2. ĐốI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHáP NGHIÊN CỨU 2.1. Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang 2.2. Tiêu chuẩn nhận vào nghiên cứu: Bệnh nhân nhập Khoa Tim mạch – Bệnh viện Trưng Vương với chẩn đoán suy tim ở mọi mức độ theo phân độ suy tim của Hội Tim Hoa Kỳ (Phân độ NYHA). 2.3. Tiêu chuẩn không nhận vào nghiên cứu: Bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên cứu. 2.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim: Chẩn đoán suy tim cấp và mạn dựa theo Khuyến cáo của Hội Tim Châu Âu 2012 (3). 2.5. Nồng độ galectin-3 huyết thanh: - Nguyên lý sinh học: ARCHITECT Galectin-3 là xét nghiệm miễn dịch vi hạt hoá phát quang (CMIA) để định lượng galectin-3 trong huyết thanh và huyết tương với quy trình xét nghiệm linh hoạt, Chemiflex để định lượng galectin-3 trong huyết thanh và tương người có EDTA. Ở bước một, mẫu, và vi hạt thuận từ phủ kháng thể KS M3/38 kháng galectin-3 được kết hợp lại. Galectin-3 hiện diện trong mẫu gắn với các vi hạt phủ anti-galectin-3. Sau khi rửa, 87B5 an- ti-galectin-3 có đánh dấu acridinium được cho vào ở bước hai để tạo hỗn hợp phản ứng. Tiếp theo một quá trình rửa sau đó, cho dung dịch Pre-Trigger và Trigger vào hỗn hợp phản ứng. Kết quả của phản ứng hóa phát quang được tính bằng đơn vị ánh sáng tương đương (RLU). Sự tương quan trực tiếp giữa lượng galectin-3 trong mẫu và RLU sẽ được bộ phận quang học trong máy ARCHITECT i System phát hiện. - Mẫu: Mẫu 3ml máu đông (serum) hoặc chống đông EDTA (plasma). Nếu mẫu gởi tách huyết thanh, bảo quản lạnh: 2-8 0C được 4 ngày. Đo theo phương pháp: miễn dịch vi hạt hoá phát quang, máy miễn dịch tự động Architect Abbott Mỹ, được thực hiện tại Trung tâm Chẩn đoán Y Khoa (MEDIC) Thành phố Hồ Chí Minh. Kết quả: 1. < 17 ng/ml: Bình thường 2. 17 – 26,9 ng/ml: Tăng trung bình 3. > 27 ng/ml: Tăng cao 2.6. Tiêu chí đánh giá: Suy tim nặng lên hay tử vong do mọi nguyên nhân. 3. KẾT QUẢ Bảng 1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu: tuổi, phân độ suy tim Đặc điểm Tuổi 67,9 ± 12,9 (43 – 94) Suy tim Tỉ lệ NYHA II NYHA III NYHA IV 3 (15%) 13 (65%) 4 (20%) HCMVC 12 (60%) 104 Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY Bảng 2. Nồng độ galectin-3 trong huyết thanh và mức độ suy tim Nồng độ galectin-3 (ng/ml) NYHA II NYHA III NYHA IV Trung bình 36,5 ± 14,7 (13,7 – 74,0) <17 1 (5%) 1 17-27 5 (25%) 1 2 2 >27 14 (70%) 1 11 2 Bảng 3. Nồng độ galectin-3huyết thanh trong hội chứng động mạch vành cấp và bệnh lý thận mạn tính Nồng độ galectin-3 (ng/ml) HCMVC Không HCMVC Bệnh thận mạn GĐ 4 và 5 n= 20 12 8 <17 0 1 17-27 4 1 >27 8 6 3 (Nhóm bệnh nhân không có HCMVC) Bảng 4. Nồng độ galectin-3 huyết thanh và diễn tiến lâm sàng Nồng độ galectin-3 (ng/ml) HCMVC n = 12 Không HCMVC n = 8 Diễn tiến nặng Ghi chú <17 0 1 (12,5%) 0 17-27 4 (33,3%) 1 (12,5%) 2 HCMVC >27 8 (66,7%) 6 (75%) 3 HCMVC Bảng 5. Bệnh nhân trong nghiên cứu Bệnh nhân Tuổi Nồng độ Galectin-3 (ng/ml) Diễn tiến 1 71 22,7 Nặng, xin về 2 54 38,1 Nặng, xin về 3 71 42,9 4 54 51,4 5 76 49,5 6 69 36,2 7 94 37,7 8 88 22,4 9 78 36,7 10 57 28,4 11 71 33,9 12 60 61,3 Nặng, xin về 13 79 74,0 Nặng, xin về 14 43 28,2 15 66 21,4 16 64 24,8 105 Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY 17 75 46,4 18 52 33,7 Nặng, xin về 19 56 13,7 20 80 26,0 Bảng 6. So sánh sự khác biệt giữa nồng độ Galectin-3 huyết thanh và diễn tiến bệnh N Nồng độ Galectin (ng/ml) P-value Diễn tiến nặng 5 44 ± 22,6 0.010 Không diễn tiến 15 33,9 ± 10,8 4. BÀN LUẬN Đặc điểm dân số nghiên cứu: 20 bệnh nhân được nhận vào nghiên cứu, tỉ lệ nam : nữ = 1:1, tuổi thấp nhất là 43 và tuổi cao nhất là 94 tuổi trong đó hầu hết là bệnh nhân lớn trên 60 tuổi (14 bệnh nhân). Điều này phù hợp với tần suất của suy tim vì phần lớn bệnh nhân suy tim thường lớn tuổi, nghiên cứu Framingham cho thấy tần suất suy tim xảy ra khoảng 0,1% ở tuổi 30-39, lên tới 2% ở tuổi 60-69 và 7% ở tuổi 80-89 (2) và suy tim là một bệnh chính ở người cao tuổi, chiếm ít nhất 20% số bệnh nhân nhập viện ở người trên 65 tuổi. Khoảng 85% tử vong vì suy tim xảy ra ở bệnh nhân trên 65 tuổi (1). Tất cả bệnh nhân đều được chẩn đoán suy tim dựa vào biểu hiện lâm sàng , xét nghiệm cận lâm sàng và siêu âm tim Doppler màu. Có 12 bệnh nhân nhập viện trong bệnh cảnh hội chứng động mạch vành cấp. Hầu hết bệnh nhân nhập viện trong bệnh cảnh suy tim nặng với phân độ suy tim theo Hội Tim Hoa Kỳ NYHA độ III và độ IV. Nồng độ galectin-3 trung bình trong nghiên cứu của chúng tôi ở mức cao là 36,5 ± 14,7 ng/ml (13,7 ng/ml – 74,0 ng/ml). Hầu hết bệnh nhân đều có nồng độ galectin-3 cao hơn 17 ng/ml (95%). Trong số 20 bệnh nhân được khảo sát có 14 bệnh nhân có nồng độ galectin-3 cao hơn 27 ng/ml, 13/14 (92,85%) bệnh nhân này có mức độ suy tim nặng trên lâm sàng. Có 1 trường hợp bệnh nhân với biểu hiện suy tim trên lâm sàng với mức độ NYHA II lại có nồng độ galectin-3 là 36,2 ng/ml, điều này có thể do bệnh cảnh lâm sàng của bệnh nhân là hội chứng động mạch vành cấp gây tổn thương nặng và cấp tính trên cơ tim và dẫn đến quá trình tái cấu trúc tim và cuối cùng là suy tim. Kết quả tăng cao nồng độ galectin-3 cũng được thấy ở những bệnh nhân khác với biểu hiện lâm sàng của hội chứng động mạch vành cấp trong lô nghiên cứu của chúng tôi. Như vậy, ngoài biểu hiện suy tim mức độ nặng trên lâm sàng sẽ có sự tăng cao của nồng độ galectin-3 thì bệnh cảnh hội chứng mạch động vành cấp cũng có thể là một yếu tố góp phần làm tăng cao nồng độ galectin-3 trong huyết thanh (Bảng 5). Tổn thương cấp tính hay cũ của cơ tim góp phần làm tăng nhanh tiến trình tái cấu trúc tại tim trên nền tảng suy tim trước đó, điều này nhận thấy ở 1 bệnh nhân với nhồi máu cơ tim cũ cũng có sự tăng cao của nồng độ galectin-3 huyết thanh (bệnh nhân 11, galectin-3 = 33,9ng/ml). Tuy nhiên trong số 20 bệnh nhân trên, có 3 bệnh nhân có bệnh lý thận mạn mức độ nặng với độ lọc cầu thận ước đoán GFR < 30ml/phút. Sự tăng cao nồng độ galectin–3 trên 3 bệnh nhân này có thể được xem là bị ảnh hưởng bởi chức năng thận bởi vì những bệnh nhân này có diễn tiến tốt và đáp ứng tốt với điều trị suy tim (Bảng 4) trong suốt thời gian nằm viện. Có 5 bệnh nhân diễn tiến nặng với nồng độ galectin-3 huyết thanh tăng cao hơn so với nhóm không có diễn tiến nặng (44 ± 22,6 ng/ml so với 33,9 ± 10,8 ng/ml), sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p=0,01). Điều này gợi ý sự gia tăng nồng độ galectin-3 càng cao trong huyết thanh có thể có ý nghĩa tiên lượng kết cục ở bệnh nhân suy tim trong thời gin nằm viện bên cạnh yếu tố khác như bệnh cảnh lâm sàng của hội chứng động mạch vành cấp, mức độ nặng của phân độ suy tim theo NYHA. Tuy nhiên, nồng độ galectin-3 huyết thanh có thể bị ảnh hưởng trong trường hợp bệnh lý thận mạn giai đoạn nặng (eGFR < 30ml/phút). Điều này cần phải có những nghiên cứu với số lượng lớn hơn trên đối tượng bệnh nhân có bệnh lý thận mạn để đánh giá sự thay đổi nồng độ galectin-3 huyết thanh trên đối tượng bệnh nhân này. 5. KẾT LUẬN Nồng độ galectin-3 huyết thanh tăng cao trên đối tượng bệnh nhân suy tim nhập viện. Nồng độ galectin-3 huyết thanh tăng cho thấy có mối liên quan với biểu hiện lâm sàng suy tim, mức độ nặng của suy tim theo phân độ NYHA, hội chứng mạch 106 Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017 JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY 1. Ni-H: Prevalence of self- reported heart failure among US adults: Results from the 1999 National Health Interview survey. Am Heart J 2003; 146: 1-4. 2. Ho KK, Pinsky J, Kannel W et al. The epidemiol- ogy of heart failure : Framingham study. JACC 22 (suppl A) 1993: 6A- 13 A. 3. McMurray John J.V. et. al. ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012. European Journal of Heart Failure. Volume 14, Issue 8, pages 803–869. 4. Franois Koukoui, Franck Desmouslin, Michel Ganilier, Manon Barutaut et al. the prognostic value of plasma Galectin-3 in chronic heart failure patients is main- tained when treated with Mineralocorticoid receptor an- tagonists, Plot One DOI: 10.1371/journal.pone.0119160, March 18, 2015. 5. Shih-Hsien Sung, Wen-Chung Yu el al. Increase Galectin-3 was closely associated with arterial wave re- flections and provided incremental prognostic value upon natriuretic peptide in patients with acute heart failure. 6. Conall M. O’Seaghdha, Shih-Jen Hwang et al. Ele- vated Galectin-3 precedes the development of CKD. J Am Soc Nephol 24: 1470-1477, 2013. 7. Gabriela Suarez, Gary Meyerrose. Heart failure and Galectin-3. Ann transl Med 2014;2(9):86. 8. Maeda K, Tsutamoto T, Wada A, et al. High levels of plasma brain natriuretic peptide and interleukin-6 after optimized treatment for heart failure are independent risk factors for morbidity and mortality in patients with congestive heart failure. J Am Coll Cardiol 2000;36:1587-93. 9. Barboni EA, Bawumia S, Henrick K, Hughes RC. Molecular modeling and muta- genesis studies of the Nterminal domains of galectin-3: evidence for participation with the C-terminal carbohydrate recog- nition domain in oligosaccharide binding. Glycobiology 2000;10:1201 – 1208. 10. Aldo P. Maggioni et all (2010). EURObservational Research Programme: The Heart Failure Pilot Survey (ES- C-HF Pilot). European Journal of Heart Failure Advance Access published August 29, 2010. 11. Holmqvist F, Guan N, Zhu Z, et al. Impact of ob- structive sleep apnea and continuous positive airway pressure therapy on outcomes in patients with atrial fi- brillation-Results from the Outcomes Registry for Better Informed Treatment of Atrial Fibrillation (ORBIT-AF). Am Heart J. 2015; 169:647-54. 12. MacDonald M, Fang J, Pittman SD, et al. The cur- rent prevalence of sleep disordered breathing in conges- tive heart failure patients treated with beta-blockers. J. Clin. Sleep Med. 2008; 4:38-42. vành cấp và kết cục lâm sàng trong thời gian nằm viện. Tuy nhiên nồng độ galectin-3 có thể bị ảnh hưởng đáng kể khi có kèm bệnh lý thận mạn tính mức độ nặng (eGFR < 30ml/phút/1,73 m2). TÀI LIỆU THAM KHẢO