Khảo sát kiến thức, thái độ, hành vi hiểu biết và phòng ngừa nhiễm HIV ở các đối tượng nghiện chích ma túy tại các trung tâm cai nghiện tỉnh Bình Phước tháng 10/2004

KHAÛO SAÙT KIEÁN THÖÙC, THAÙI ÑOÄ, HAØNH VI HIEÅU BIEÁT VAØ PHOØNG NGÖØA NHIEÃM HIV ÔÛ CAÙC ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÄN CHÍCH MA TUÙY TAÏI CAÙC TRUNG TAÂM CAI NGHIEÄN TÆNH BÌNH PHÖÔÙC THAÙNG 10/2004 Nguyeãn Quang Trung*, Nguyeãn Leâ Nhö Tuøng*, Phaïm Thò Haûi Meán*, Nguyeãn Thò Caåm Höôøng*, Nguyeãn Thò Hoàng Lan*, Phan Vónh Thoï* TOÙM TAÉT Khaûo saùt kieán thöùc, thaùi ñoä haønh vi veà nhaän bieát HIV/AIDS ôû 800 ñoái töôïng chích nghieän ma tuùy taïi caùc traïi cai nghieän Bình Phöôùc thaùng 10 naêm 2004, qua moät baûng caâu hoûi, cho nhaän ñònh raèng moät soá lôùn caùc hoïc vieân (85%) ñaõ bieát veà beänh. Nam giôùi bieát nhieàu qua thoâng tin ñaïi chuùng, nöõ hieåu bieát nhieàu hôn töø chính baûn thaân hoï bị beänh. Ngöôøi coù gia ñình quan taâm nhieàu hôn ñeán ñöôøng laây truyeàn meï con. Trình ñoä vaên hoaù thaáp aûnh höôûng ñeán khaû naêng hieåu bieát beänh vaø thaùi ñoä phoøng ngöøa. Caùc buoåi huaán luyeän chöa cho hieäu quaû cao. Caàn caûi thieän nhöõng bieän phaùp huaán luyeän vaø gíao duïc coäng ñoàng cho nhöõng ñoái töôïng chöa bieát hoaëc hieåu bieát sai veà HIV/AIDS. SUMMARY KNOWLEDGE, ATTITUDE AND BEHAVIORIOR ABOUT HIV INFECTI ON AMONG DRUG USER ATBINH PHUOC WITHDR AWAL CENTERS IN OCTOBER 2004 Nguyen Quang Trung, Nguyen Le Nhu Tung, Pham Thi Hai Men, Nguyen Thi Cam Huong, Nguyen Thi Hong Lan, Phan Vinh Tho * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 167 – 171 We assess knowledge and behaviour about HIV-AIDS disease among 800 drug users at the Withdrawal Centres at Bình Phöôùc province in November 2004, through a questionnaire. Most of them had already known about the disease (85%). Public media had a great influence in male people, but not in female. The latter only know HIV whenever they got the disease. Married people put more attention to the mother - child transmission. Low education level had an influence for the comprehension of the disease, and the training sessions had no real efficacy. Improvements of training courses and public education are needed for those who do not exactly know or partially know about HIV/AIDS. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Ma tuyù ñang ngaøy caøng trôû thaønh vaán naïn chung cho toaøn xaõ hoäi, tính ñeán thaùng 6/ 2004 taïi thaønh phoá HCM ñaõ toå chöùc cai nghieän cho 30 000 ngöôøi(1). Ma tuyù khoâng nhöõng laøm huyû hoaïi nhaân caùch con ngöôøi maø coøn laø nguoàn goác cuûa nhöõng vuï löøa ñaûo, troäm caép, vaø thaäm chí gieát ngöôøi cöôùp cuûa. Hôn nöõa, döôùi khía caïnh y teá, tieâm chích ma tuyù coøn laø haønh vi coù nguy cô cao laây nhieãm nhöõng beänh lyù nguy hieåm qua ñöôøng maùu ñaëc bieät laø nhieãm HIV-AIDS. Theo thoáng keâ dòch teã hoïc veà HIV/AIDS, soá ngöôøi nhieãm HIV- AIDS do tieâm chích ma tuyù cuûa thaønh phoá chieám tæ leä khaù cao 54.1%(1). Ñaây laø moät con soá khaù cao vaø giaûm tæ leä naøy laø moái quan taâm lôùn cuûa toaøn xaõ hoäi, cuï theå hôn, laø moät thaùch thöùc cho nhöõng cô quan chöùc naêng cuûa thaønh phoá coù nhieäm vuï phoøng choáng laây nhieãm HIV-AIDS. Coøn baûn thaân ngöôøi nghieän chích coù suy nghó, hieåu bieát nhö theá naøo veà HIV-AIDS, moái hieåm hoïa ñe doaï söùc khoeû vaø tính maïng hoï? Ngöôøi nghieän chích ma tuyù coù bieát HIV-AIDS chöa? Neáu bieát thì bieát möùc ñoä naøo? Beänh bieåu hieän, laây truyeàn ra sao? Vaø thaùi ñoä cuûa hoï nhö theá naøo trong vieäc phoøng traùnh laây nhieãm cho baûn thaân vaø nhöõng ngöôøi xung quanh? Nhöõng * Boä moân Nhieãm ÑHYD TpHCM Nhieãm 167 caâu hoûi thaéc maéc naøy ñaõ gôïi leân cho chuùng toâi mong muoán tìm hieåu vaán ñeà. Do đó, trong chieán dòch muøa heø xanh 2004 cuûa ñoaøn thanh nieân Ñại Học Y Döôïc TP Hoà Chí Minh, keát hôïp vôùi coâng taùc khaùm chöõa beänh cho hoïc vieân taïi caùc trung taâm cai nghieän Phuù Vaên, Bình Ñöùc, Ñöùc Haïnh vaø Troïng Ñieåm thuoäc cuïm huyeän Phöôùc Long tænh Bình Phöôùc, chuùng toâi ñaõ tieán haønh khaûo saùt qua vieäc thaêm doø veà kieán thöùc, thaùi ñoä, haønh vi phoøng ngöøa nhieãm HIV ôû caùc ñoái töôïng naøy. Khaûo saùt naøy mong tìm ra nhöõng giaûi phaùp cuï theå, thieát thöïc hôn giuùp cho ngöôøi tieâm chích ma tuyù hieåu bieát nhieàu hôn veà HIV-AIDS, vaø caùch phoøng ngöøa traùnh laây lan beänh. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp nghieân cöùu Caét ngang moâ taû. Ñoái töôïng nghieân cöùu: 800 hoïc vieân cai nghieän taïi boán Trung taâm Chöõa beänh cai nghieän Phuù Vaên, Bình Ñöùc, Ñöùc Haïnh vaø Troïng Ñieåm thuoäc cuïm huyeän Phöôùc Long tænh Bình Phöôùc. Thôøi gian Ñôït coâng taùc khaùm chöõa beänh trong chieán dòch muøa heø xanh cuûa ñoaøn vieân Ñại Học Y Döôïc TP HCM töø ngaøy 6 /10 ñeán 12 /10/2004. Muïc tieâu nghieân cöùu Khaûo saùt kieán thöùc, thaùi ñoä, haønh vi phoøng ngöøa veà laây nhieãm HIV ôû ñoái töôïng nghieän chích ma tuyù taïi caùc trung taâm chöõa beänh cai nghieän thuoäc huyeän Phöôùc Long tænh Bình Phöôùc. Muïc tieâu cuï theå 1. Khaûo saùt kieán thöùc phoå thoâng veà laây nhieãm HIV: - Tæ leä nghe noùi veà nhieãm HIV - Tæ leä hieåu bieát veà ñöôøng laây truyeàn - Tæ leä nhaän bieát beänh ôû ngöôøi nhieãm HIV. 2. Khaûo saùt thaùi ñoä, haønh vi phoøng ngöøa laây nhieãm HIV: - Thaùi ñoä ngöôøi nghieän ñoái vôùi nhieãm HIV - Tæ leä haønh vi phoøng ngöøa laây nhieãm cho baûn thaân ngöôøi nghieän. Caùch thu thaäp döõ kieän: Phoûng vaán tröïc tieáp moät soá hoïc vieân qua baûng caâu hoûi soaïn saün. Phaân tích thoáng keâ baèng phaàn meàm SPSS 12.0. KEÁT QUAÛ Baûng 1: Ñaëc ñieåm daân soá khaûo saùt N % Nam 612 76.5 Giôùi Nöõ 188 23.5 TP HCM 692 86.5 Ñòa chæ Tænh 108 13.5 < 20 64 8 20 - 40 687 85.9 Tuoåi > 40 49 6.1 Muø chöõ, bieát ñoïc, caáp 1 317 39.6 Caáp 2,3 455 56.9 Trình ñoä Trung hoïc ngheà vaø Ñaò hoïc 28 3.5 Ñoäc thaân 610 76.3 Tình traïng hoân nhaân Gia ñình 190 23.8 Noâng daân, coâng nhaân 226 28.3 Chuyeân vieân, NVHC 20 2.5 Ngheà nghieäp Ngheà töï do, thất nghiệp 554 69.3 Laàn ñaàu 612 76.5 Soá laàn cai nghieän ≥ 2 lần 188 23.5 Trong quaù trình thu thaäp thoâng tin töø baûng caâu hoûi coù saün, chuùng toâi ghi nhaän veà kieán thöùc, thaùi ñoä, haønh vi thanh thieáu nieân ñeán vôùi nghieän chích ma tuyù bao goàm: Baûng 2: Taàn suaát hoïc vieân nghe noùi HIV Soá ca Tæ leä (%) Nghe noùi veà HIV 681 85.1 Nghe qua thoâng tin ñaïi chuùng 607 75.9 Nghe qua ngöôøi khaùc 615 76.9 Baûn thaân bò beänh 86 10.8 168 Baûng 3: Taàn suaát hoïc vieân hieåu bieát daáu hieäu beänh Soá ca Tæ leä (%) Daáu hieäu(bieát) 674 84.3 Soát keùo daøi 568 71 Gaày oám suy kieät 415 51.9 Noåi haïch 453 56.6 Tieâu chaûy keùo daøi 523 65.4 Bieát haäu quaû 671 83.9 Nhieãm truøng naëng 211 26.4 Ung thö 116 14.5 Baûng 4: Taàn suaát caùc hoïc vieân bieát veà ñöôøng laây truyeàn Soá ca Tæ leä (%) Truyeàn maùu coù HIV 570 71.3 Duøng chung kim tieâm 689 86.1 Quan heä tình duïc 693 86.6 Laây truyeàn meï con 568 71 Laây truyeàn khaùc 59 7.4 Baûng 5: Tuaàn suaát hoïc vieân bieát veà thaùi ñoä phoøng ngöøa Soá ca Tæ leä (%) Töû vong 605 75.6 Bieát phoøng ngöøa 685 85.6 Khoâng qhtd böøa baõi 582 72.8 Duøng bao cao su 517 64.6 Khoâng duøng kim tieâm chung 619 77.4 Khoâng duøng chung dao caïo 461 57.6 Khoâng truyeàn maùu laây nhieãm HIV 264 33 Chích ngöøa 70 8.8 Khoâng sôï HIV 109 13.6 Moái töông quan giöõa ñaëc dieåm daân soá vaø söï hieåu bieát phoå thoâng veà nhieãm HIV-AIDS Baûng 6: Moái töông quan giöõa hieåu bieát veà HIV vaø giôùi tính Giôùi Nam (%) Nöõ (%) P (OR) Nghe noùi veà HIV 533 (78.3) 148 (21.7) 0.005 1.82 (1.19-2.78) Nghe noùi veà HIV qua TTÑC 483 (79.6) 124 (20.4) 0.000 1.93 (1.35 -2.76) Baûn thaân bò beänh 47 (54.7) 39 (45.3) 0.000 2.17 (1.65-2.85) Baûng 7: Moái töông quan giöõa hieåu bieát veà HIV vaø trình ñoä vaên hoùa Trình ñoä Muø chöõ, bieát ñoïc+ caáp 1 n (%) Caáp 2-3 n (%) P (OR) Nghe noùi veà HIV qua TTÑC 202 (34.9) 377 (65.1) 0.000 1.61 (1.34-1.93) Truyeàn maùu bò nhieãm HIV 208 (38) 339 (62) 0.007 1.20 (1.04- 1.38) Duøng chung kim tieâm 218 (36.8) 374 (63.2) 0.000 1.40 (1.18- 1.66) Quan heä tình duïc 254 (38.2) 411 (61.8) 0.000 1.50 (1.18-1.90) Meï con 195 (36) 346 (64) 0.000 1.35 (1.16- 1.57) Bieát daáu hieäu nhieãm HIV 252 (38.9) 396 (61.1) 0.005 1.73 (1.17- 2.54) Bieát phoøng ngöøa laây nhieãm HIV 252 (38.3) 406 (61.7) 0.000 2.13 (1.42- 3.19) Baûng 8: Moái töông quan soá laàn cai nghieän vaø hieåu bieát veà HIV Soá laàn cai Laàn ñaàu (%) Laàn >=2 (%) Baûn thaân bò beänh 56 (65.1) 30 (34.9) 0.008 1.57 (1.14-2.17) Khoâng duøng chung kim tieâm 463 (74.8) 156 (25.2) 0.036 1.42 (1.01- 2.00) Baûng 9: Moái töông quan giöõa tình traïng hoân nhaân vaø hieåu bieát HIV Hoân nhaân Gia ñình (%) Ñoäc thaân (%) Laây truyeàn meï- con 445 (78.3) 123 (21.7) 0.02 1.46 (1.03-2.07) BAØN LUAÄN. Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi ñöôïc tieán haønh taïi caùc trung taâm cai nghieän cuûa TPHCM neân ña soá cö nguï taïi TP (692- 86,5%). Ñoái töôïng nghieän chích ma tuyù chính laø nam giôùi (612 ngöôøi - 76,5%) vaø nöõ chæ chieám 23,5%. Coù nhöõng hoïc vieân khaù treû (döôùi 20 tuoåi coù 64 ngöôøi – 8%; ngöôøi nhoû tuoåi nhaát laø17 tuoåi) coøn ña soá töø 20 tuoåi ñeán 40 tuoåi (86%)ø. Tyû leä coøn soáng ñoäc thaân laø 76,3% (610 ngöôøi), vaø 23,8% ñaõ laäp gia ñình. Veà trình ñoä hoïc vaán, coù ñeán gaàn 40% caùc hoïc vieân laø muø chöõ hoaëc chæ hoïc ñeán caáp 1 (317 ngöôøi- 39,6%), hôn moät nöûa thuoäc caáp 2 – 3 (56,9%), vaø coù Nhieãm 169 theå vì vaäy maø ngheà nghieäp cuûa hoï laø ngheà töï do hoaëc thaát nghieäp (554 ngöôøi - 69,3%). Ngoaøi ra, chuùng toâi ñöôïc bieát laø 76,5% caùc hoïc vieân (612 ngöôøi) vaøo trung taâm cai nghieän laàn ñaàu tieân, vaø 23,5% ñaõ vaøo laàn thöù hai hoaëc hôn hai laàn. Caùc hoïc vieân cai nghieän ñaõ hieåu bieát veà HIV-AIDS nhö theá naøo ? Baûng 1 cho thaáy coù 85,1% ñaõ ñöôïc nghe noùi veà HIV-AIDS. Ñaây laø moät tyû leä cao nhưng chöa phaûi laø con soá tuyeät ñoái, vì roõ raøng hoï chính laø ñoái töôïng coù nguy cô raát cao bò laây nhieãm caên beänh naøy. Bieát ñöôïc beänh laàn ñaàu qua thoâng tin ñaïi chuùng (nghe ñaøi, xem tivi, baùo chí..) coù 75,9% caùc tröôøng hôïp, nghe töø moät ngöôøi khaùc laø 76,9%. Moät soá nhoû bieát HIV khi baûn thaân bò beänh (10,8%) vaø raát ít hoïc vieân hieåu bieát caên beänh qua caùc lôùp huaán luyeän (8,1%). Caùc lôùp huaán luyeän coù phaàn naøo boå sung kieán thöùc veà HIV-AIDS cho nhöõng hoïc vieân chöa coù kieán thöc veà beänh, nhöng cuõng caàn phaùt huy hieäu quaû hôn. Nhaän bieát ñöôïc ñöôïc daáu hieäu beänh coù 84,3%, nhieàu nhaát laø nhaän bieát soát keùo daøi (71%) so vôùi caùc trieäu chöùng gaày oám suy kieät, noåi haïch hoaëc tieâu chaûy keùo daøi (51,9% – 65%). Nhaän bieát raèng HIV gaây nhieãm truøng naëng coøn ôû moät tyû leä thaáp (26,4%) vaø nhaát laø HIV coù theå ñöa ñeán ung thö chæ coù 14,5%(bảng 3). Veà kieán thöùc veà ñöôøng laây truyeàn, ñöôøng laây qua vieäc duøng chung kim tieâm vaø quan heä tình duïc ñöôïc bieát nhieàu hôn (86%) so vôùi truyeàn maùu bò nhieãm vaø qua ñöôøng meï con (71%). Töø ñoù giaûi thích thaùi doä phoøng ngöøa phuø hôïp laø khoâng quan heä tình duïc böøa baõi (72,8%), duøng bao cao su (64,6%) vaø khoâng duøng kim tieâm chung (77,4%). Tuy nhieân caàn phaûi naém raèng nhöõng kieán thöùc hay haønh vi phoøng ngöøa naøy cuõng coù theå chæ laø phaàn lyù thuyeát ñôn thuaàn, maø caùc hoïc vieân ñaõ coù thöïc söï aùp duïng hay khoâng ñeå töï baûo veä cho baûn thaân mình. Nghieân cöùu naøy chöa coù theå traû lôøi caâu hoûi naøy ñöôïc vì khoâng khaûo saùt tình hình nhieãm HIV cuûa hoï. Cuõng phaûi löu yù raèng coù 8,8% caùc hoïc vieân cho raèng beänh nhieãm HIV coù theå phoøng ngöøa ñöôïc baèng thuoác chuûng vaø 13,6% co ùtö töôûng baát caàn, khoâng sôï bò nhieãm HIV. Chuùng toâi nghó raèng caùc ñoái töôïng naøy caàn ñöôïc söï löu yù cuûa caùc ban ngaønh, cuûa caùc chöông trình huaán luyeän ñeå söï hieåu bieát cuûa hoï ñöôïc ñuùng ñaén hôn. Nhöõng yeáu toá naøo coù aûnh höôûng leân söï hieåu bieát veà nhieãm HIV-AIDS? Chuùng toâi tìm moái töông quan giöõa caùc yeáu toá daân soá vôùi caùc ñieåm khaûo saùt kieán thöùc, haønh vi. Trong nhöõng ngöôøi hieåu bieát beänh qua thoâng tin ñaïi chuùng, nam giôùi chieám tyû leä 78,9% cao hôn nöõ (66%), khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ (p = 0,000) (OR =1,93 (1,35-2,76)}. Trong khi ñoù ngöôøi hoïc vieân nöõ laïi bieát veà beänh khi baûn thaân hoï bò beänh vôùi tyû leä cao gaáp 2 laàn so vôùi nam giôùi (20,7% ôû nöõ, 7,7% ôû nam) (p = 0,00; OR = 2,17). Hai keát quaû naøy phaûn aûnh tình hình phoå bieán kieán thöùc veà beänh qua thoâng tin ñaïi chuùng chöa ñaït ñeán nhieàu cho nöõ giôùi, vaø roõ raøng trôû neân chaäm treã cho vieäc phoøng ngöøa beänh. Nhö taùc giaû Srirak khaûo saùt ôû Thaùi Lan cho thaáy, muoán ngaên ngöøa beänh lyù HIV-AIDS ôû nöõ giôùi coù tieâm chích ma tuyù caàn ñeán söï can thieäp cuûa chính quyeàn qua caùc chöông trình giaùo duïc coäng ñoàng(2). Tuy nhieân, moät khi ñaõ naém ñöôïc beänh, thì nöõ cuõng nhaän bieát veà daáu hieäu beänh, veà ñöôøng laây truyeàn, caùch phoøng beänh khoâng khaùc bieät vôùi nam giôùi. Vaø nhaát laø tyû leä nöõ hoïc vieân coù quan taâm ñeán ñöôøng laây truyeàn meï con laø 67,02% so vôùi 32,98% hoïc vieân nöõ chöa coù yù thöùc ñöôïc vaán ñeà naøy maëc duø ña phaàn naèm trong löùa tuoåi sinh ñeû. Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp ñaõ laäp gia ñình, baûng 9 cho thaáy hoï laø nhöõng ngöôøi hieåu bieát veà ñöôøng laây truyeàn töø meï sang con roõ hôn nhöõng ngöôøi coøn ñoäc thaân (78% so vôùi 21,7%) vôùi p = 0,02. Ñaây laø moät ñieàu hôïp lyù, tuy nhieân kieán thöùc veà ñöôøng laây truyeàn haøng doïc naøy caàn neân ñöa sôùm ñeán cho ngöôøi ñoäc thaân khi hoï chuaån bò laäp gia ñình. Yeáu toá trình ñoä hoïc vaán cuõng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc hieåu bieát beänh. So saùnh giöõa 2 nhoùm, caùc hoïc vieân coù trình ñoä phoå thoâng caáp 2 – 3 roõ raøng hieåu bieát veà HIV nhieàu hôn, coù khaùc bieät thoáng keâ so vôùi nhöõng ngöôøi hoïc vaán caáp 1 hoaëc muø chöõ (baûng 7): hoï ñöôïc bieát qua thoâng tin ñaïi chuùng (65%) (p = 0,00), hoï bieát nhieàu veà caùc ñöôøng laây truyeàn (truyeàn maùu bò nhieãm: 62%, duøng chung kim 170 tieâm: 63,2%, ñöôøng quan heä tình duïc: 61,8%, laây truyeàn meï con: 64%). (p = 0,00) vaø haønh vi phoøng ngöøa cuûa nhoùm naøy cuõng cao hôn coù yù nghóa thoáng keâ so vôùi nhoùm hoïc vieân coù trình ñoä thaáp. Tính veà yeáu toá soá laàn cai nghieän: 65,1% hoïc vieân ñaõ nhaän ñònh ñöôïc beänh qua baûn thaân mình bò beänh ngay ôû ñôït cai nghieän ñaàu tieân (so vôùi 34,9% ôû nhoùm cai nghieän ≥ 2laàn (p = 0,008) vaø 74,8% cuõng khoâng duøng chung kim tieâm ôû ñôït cai nghieän ñaàu (p = 0,03). Giaû thuyeát ñöôïc ñaët ra laø khi hoï ñaõ nghieän ma tuyù naëng, hoï khoâng coøn e deø trong vieäc söû duïng kim chung nöõa. Coøn yeáu toá tuoåi vaø ngheà nghieäp khoâng thaáy coù lieân quan ñeán vieäc hieåu bieát HIV ôû ñôït khaûo saùt naøy. KEÁT LUAÄN – KIEÁN NGHÒ Qua ñôït khaûo saùt veà kieán thöùc - thaùi ñoä – haønh vi veà hieåu bieát vaø phoøng ngöøa HIV-AIDS ôû caùc hoïc vieân cai nghieän taïi caùc trung taâm cai nghieän tænh Bình Phöôùc, chuùng toâi nhaän thaáy raèng, moät caùch toång quaùt nhaát, beänh lyù naøy ñaõ ñöôïc hoïc vieân bieát ñeán, nhöng söï hieåu bieát naøy vaãn chöa ñöôïc chi tieát vaø ñaày ñuû. Vì theá, caàn phaûi chuù troïng nhöõng ñieåm nhö sau: - Cung caáp nhöõng kieán thöùc phoå thoâng HIV-AIDS qua phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng caàn löu yù nhieàu hôn cho nöõ, baèng hình thöùc nhöõng chuyeân muïc daønh rieâng cho hoï, hoaëc thoâng qua caùc toå chöùc phuï nöõ taïi ñòa phöông. Seõ chuù troïng giaùo duïc cho hoï vaán deà laây nhieãm töø meï sang con ngay caû khi hoï chöa laäp gia ñình. - Caûi thieän chaát löôïng caùc buoåi huaán luyeän taïi traïi cai nghieän sao cho ñaït ñöôïc hieäu quaû cao hôn, ñaëc bieät laø coù theå phaûi duøng nhöõng töø ngöõ deã hieåu, nhöõng hình aûnh minh hoïa ñôn giaûn ñeå cho caùc ñoái töôïng coù trình ñoä hoïc vaán thaáp hieåu ñöôïc vaán ñeà vaø deã tieáp thu. Caàn phaûi xoaù boû nhöõng kieán thöùc sai laàm nhö beänh coù theå chích ngöøa ñöôïc vaø nhaán maïnh nhöõng daáu hieäu phoå bieán nhö deã bò nhieãm truøng naëng - Quan taâm nhieàu hôn ñeán caùc ñoái töôïng vaøo cai nghieän laàn hai hay laàn ba, löu yù nhöõng thaùi ñoä baát caàn, nhöõng haønh vi nguy cô nôi hoï. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Taøi lieäu taäp huaán chaån ñoaùn, quaûn lyù vaø ñieàu trò beänh nhaân HIV/AIDS thaùng 12-2004 taïi Beänh Vieän Beänh Nhieät Ñôùi 2. N. Srirak, S.Kawichai and all. HIV infection among female drug users in Northern Thailand.” Drug and Alcohool Dependance xxx(2004) xxx-xxx Nhieãm 171