Kết quả thực hiện dự án công ty tnhh nấm dược liệu gia lai “xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ nuôi trồng nấm đông trùng hạ thảo (cordyceps militaris) tại tỉnh Gia Lai”

KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ42 T Ạ P C H Í K H O A H Ọ C C Ô N G N G H Ệ V À M Ô I T R Ư Ờ N G Kết quả thực hiện dự án CÔNG TY TNHH NẤM DƯỢC LIỆU GIA LAI “Xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ Khoa học và Công nghệ nuôi trồng nấm Đông trùng Hạ thảo (Cordyceps militaris) tại tỉnh Gia Lai” SỰ CẦN THIẾT Gần đây với sự phát triển của ngành công nghệ sinh học thì Việt Nam cũng đã có một số đơn vị bước đầu nuôi trồng thành công nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) loài Cordyceps militaris nhân tạo trên cơ thể ấu trùng hoặc cơ chất khác như gạo lức, ngô, đậu xanh và một số loại ngũ cốc khác. Tuy nhiên, công nghệ nuôi trồng được chuyển giao nhưng với mức kinh phí cao và gặp nhiều khó khăn trong công tác chuyển giao. Trong những khó khăn này phải kể đến việc bất hợp lý của nhiều công đoạn trong công nghệ không phù hợp với điều kiện nhất định của địa phương nhận chuyển giao như nguồn nguyên liệu không sẵn có, thay đổi nguyên liệu dẫn tới thay đổi tỉ lệ dinh dưỡng, thay đổi điều kiện ở từng công đoạn cho phù hợpTất cả các yếu tố này đều đỏi hỏi có sự cải tiến và hiệu chỉnh lại công nghệ cho phù hợp với từng địa phương nhận chuyển giao. Công đoạn này đòi hỏi phải có sự nghiên cứu kỹ lưỡng dựa trên công nghệ đã có để tiết giảm tối đa sự tốn kém kinh phí và thời gian. Tại mỗi địa phương thì quy trình công nghệ sử dụng có rất nhiều sự thay đổi sao cho phù hợp với điều kiện sản xuất tại địa phương như việc: sử dụng nguyên liệu sẵn có giúp chủ động nguồn nguyên liệu ngay tại nơi sản xuất, sự thay đổi nguyên liệu sẽ kéo theo thay đổi các yếu tố nuôi trồng nhưng chất lượng sản phẩm vẫn được đảm bảo. Viện Nghiên cứu và Ứng dụng Nông nghiệp công nghệ cao đã thành công trong việc sưu tập, phân lập, tuyển chọn các dòng nấm dễ ra quả thể, khả năng ra nấm ổn định và chất lượng đồng đều nói chung và Cordyceps militaris nói riêng từ các mẫu Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) thu thập được trong tự nhiên tại núi Langbian và rừng Bi-doup Núi Bà, Đà Lạt cũng như các nơi trong và ngoài nước khác. Từ những mẫu sưu tập được, Viện đã tiến thành các thí nghiệm nhằm tối ưu hóa môi trường nuôi trồng, tìm ra cách phối trộn cơ chất thích hợp cho việc nuôi trồng thu quả thể từ các loại hạt ngũ cốc và các nguồn dinh dưỡng sẵn có. Điểm vượt trội của Viện là đã xây dựng thành công các mô hình công nghệ hoàn chỉnh để sản xuất các loài nấm (trong đó bao gồm cả Đông trùng hạ thảo). Với nhà xưởng và trang thiết bị đơn giản, nhỏ gọn đã xây dựng được những mô hình sản xuất đạt hiệu quả cao nhất nhờ tận dụng tối đa tính năng của nhà xưởng và trang thiết bị. Việc ứng dụng và xây dựng quy trình nuôi trồng đông trùng hạ thảo tại tỉnh Gia Lai do Viện Nghiên cứu và Ứng dụng Nông nghiệp công nghệ cao chuyển giao đã thành công tại công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai. Kết quả của dự án sẽ mở ra hướng mới, mang lại giá trị kinh tế cao, tạo công ăn việc làm tăng thêm thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân trong tỉnh Gia Lai cũng như cung cấp cơ sở cho việc nghiên cứu chuyên sâu loài nấm quý hiếm này tại tỉnh. Mặt khác, đơn vị chuyển giao công nghệ ngoài việc nghiên cứu còn là đơn vị đã sản xuất, thương mại hóa sản phẩm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) và thực tế việc chuyển giao công nghệ đã thành công theo yêu cầu dự án “Xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ nuôi trồng nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) tại tỉnh Gia Lai.”. KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ 43 S Ố 0 6 N Ă M 2 0 192. MỤC TIÊU Triển khai thành công mô hình nuôi trồng đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris tại công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai cho ra sản phẩm có chất lượng với thành phần các hợp chất cordycepin, adenosine bằng hoặc cao hơn sản phẩm cùng loại trên thị trường. Đánh giá chất lượng sản phẩm nấm Đông trùng hạ thảo nuôi cấy thông qua các chỉ tiêu: thành phần hoạt chất có dược tính (cordycepin, adenosine); chỉ tiêu vi sinh; chỉ tiêu kim loại nặng; chỉ tiêu hàm lượng độc tố; hoạt tính sinh học. Bổ sung và hoàn thiện quy trình nuôi trồng nấm Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris cho phù hợp với điều kiện tại tỉnh Gia Lai ứng dụng trên quy mô sản xuất, có thể chuyển giao được cho các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trên địa bàn tỉnh. 3. NỘI DUNG Đào tạo chuyển giao công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris cho 6 kỹ thuật viên về công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo. Triển khai mô hình nuôi trồng nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) tại công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai 4. KẾT QUẢ THỰC HIỆN CÁC NỘI DUNG 4.1. Đào tạo kỹ thuật viên: Công tác đào tạo kỹ thuật viên cơ sở của dự án đã được thực hiện theo đúng như trong thuyết minh dự án đã phê duyệt. Kết quả 06 kỹ thuật viên của công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai được đơn vị chuyển giao công nghệ đào tạo đã nắm vững và làm chủ được quy trình công nghệ nuôi trồng nấm đông trùng hạ thảo và đã thực hiện tốt tại cơ sở của công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai. 4.2. Xây dựng mô hình nuôi trồng thương phẩm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) Đã xây dựng mô hình nuôi trồng thương phẩm nấm Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris đạt yêu cầu đề ra của dự án: “Xây dựng mô hình nuôi trồng thử nghiệm Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris quy mô 600 hộp/ ngày, 4ngày/ đợt, tiến hành theo dõi 3 đợt độc lập, kiểm tra, đánh giá kết quả từng đợt, đưa ra quy trình rõ ràng, đầy đủ các thông số kỹ thuật cho từng giai đoạn để đảm bảo thành công khi đưa quy trình vào thực tế”. Bảng 1: Kết quả thí nghiệm Đông trùng hạ thảo Số đợt thí nghiệm Kết quả đạt được Tỉ lệ nhiễm 1 Quả thể đáp ứng các chỉ tiêu về an toàn vệ sinh, chất lượng. Hiệu suất sinh học 40% 10% 2 Quả thể đáp ứng các chỉ tiêu về an toàn vệ sinh, chất lượng. Hiệu suất sinh học 45% 5% 3 Quả thể đáp ứng các chỉ tiêu về an toàn vệ sinh, chất lượng. Hiệu suất sinh học 50% 2% - Trong quá trình sản xuất thử nghiệm xảy ra hiện tượng nhiễm khuẩn, nhiễm nấm do quá trình hấp khử trùng chưa đạt yêu cầu, thao tác làm nút bông cho túi đựng cơ chất, thao tác cấy của nhân viên kỹ thuật... Tuy nhiên, sau ba lần thử nghiệm đã khắc phục được tương đối các điều kiện ngoại cảnh tác động lên quá trình nuôi trồng: xác định được thời gian phù hợp cho quá trình hấp khử trùng cơ chất, nhân viên kỹ thuật được rèn luyện thành thạo trong các thao tác làm nút bông, cấy giống, chuyển cơ chất mang hệ sợi ra hộp nuôi trồng... Khi đi vào sản xuất thử nghiệm, kết quả đạt được tốt. Qua đó đã hoàn chỉnh quy trình đảm bảo thành công khi đưa vào sản xuất thương phẩm. 4.3. Hoàn thiện quy trình công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) ứng dụng trên quy mô sản xuất Đã hoàn thiện quy trình công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) ứng dụng trên quy mô sản xuất. Cải tiến quy trình bằng cách sử dụng túi nilon chứa cơ chất KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ44 T Ạ P C H Í K H O A H Ọ C C Ô N G N G H Ệ V À M Ô I T R Ư Ờ N G trong giai đoạn nuôi hệ sợi để giảm diện tích, tăng số lượng cơ chất được khử trùng trong một lần sử dụng nồi hấp nhằm khắc phục nhược điểm nồi hấp khử trùng có dung tích nhỏ, nếu sử dụng hũ thủy tinh thì số lượng cơ chất được xử lý trong 1 lần rất ít, không đáp ứng được yêu cầu sản xuất trên quy mô lớn. Bên cạnh đó, trong giai đoạn cho ra quả thể, chúng tôi nhận thấy nếu cho cơ chất vào hộp nhựa 20l có diện tích bề mặt tiếp xúc không khí rộng sẽ cho năng suất quả thể cao hơn, quả thể thu được có hình dạng đẹp hơn so với nuôi trồng đơn lẻ trong hũ thủy tinh, hộp nhựa. Việc cải tiến này giúp tiết kiệm thời gian khi chuyển từ giai đoạn nuôi hệ sợi sang giai đoạn cho ra quả thể (không phải chia phần cơ chất ra từng phần nhỏ) đồng thời thuận tiện cho việc thu hái, giảm đáng kể thời gian và công lao động trong và sau khi thu hái quả thể. Ngoài ra, đơn vị còn có những điều chỉnh về độ ẩm, nhiệt độ để tăng năng suất nuôi trồng. Sản lượng quả thể thu được đạt và vượt so với yêu cầu của dự án (đã lắp đặt thêm phòng nuôi sợi nên có thể tăng sản lượng khi có nhu cầu). Sau khi hoàn thiện quy trình và đưa vào sản xuất thương mại, kết quả đạt được hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu đề ra của dự án (về sản lượng và chất lượng). Vì vậy có thể kết luận quy trình công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) ứng dụng trên quy mô sản xuất của Viện nghiên cứu và ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao đã thành công tại Gia Lai. Đánh giá chất lượng nấm sau thu hoạch: Chất lượng quả thể nấm sau thu hoạch được tiến hành kiểm tra 3 lần. Kết quả thu được đáp ứng tiêu chuẩn của Bộ Y tế và cục Vệ sinh an toàn thực phẩm. Bảng 2: Kết quả kiểm nghiệm An toàn vệ sinh thực phẩm STT Yêu cầu thử nghiệm Đơn vị tính Kết quả CẢM QUAN 1 Màu sắc Màu vàng cam 2 Trạng thái Dạng chùm, đầu nấm dạng chùy 3 Mùi vị Đặc trưng của sản phẩm HÓA LÝ 1 Độ ẩm % 68.08 2 Hàm lượng tro tổng % 0.36 3 Hàm lượng Carbohydrate % 15.25 4 Hàm lượng Chì (Pb) mg/kg Không phát hiện (LOD = 0.001) 5 Hàm lượng Cadimi (Cd) mg/kg Không phát hiện (LOD = 0.001) 6 Hàm lượng Asen (As) mg/kg Không phát hiện (LOD = 0.001) 7 Hàm lượng Thủy ngân (Hg) mg/kg Không phát hiện (LOD = 0.001) VI SINH 1 Coliforms MPN/1g Không phát hiện 2 Escherichia coli MPN/1g Không phát hiện 3 Staphylococcus aureus CFU/1g Không phát hiện 4 Salmonella spp CFU/25g Âm tính 5 Tổng số bào tử nấm men – nấm mốc CFU/1g Không phát hiện 6 Tổng số vi khuẩn hiếu khí CFU/g Không phát hiện 7 Bacillus cereus CFU/g Không phát hiện 8 Clostridium perfringens CFU/25g Không phát hiện Hình 1: Quy trình sản xuất Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ 45 S Ố 0 6 N Ă M 2 0 195. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC CỦA DỰ ÁN Đào tạo kỹ thuật viên: 06 kỹ thuật viên của công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai được đào tạo một cách bài bản từ lý thuyết cho đến thực hành, nắm vững và làm chủ được quy trình công nghệ nuôi trồng nấm đông trùng hạ thảo đây là quy trình có hàm lượng công nghệ cao, cùng với quá trình nuôi trồng thực tế, các kỹ thuật viên có khả năng nghiên cứu và phát triển quy trình cho các loại nấm khác theo hướng công nghệ cao và mang lại hiệu quả kinh tế lớn hơn cho ngành nấm dược liệu nói riêng và nấm ăn nói riêng. Việc nắm vững quy trình đem lại sự chủ động điều khiển cho toàn bộ quá trình sinh trưởng của nấm cũng như xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình nuôi trồng để mang lại hiệu quả kinh tế cũng như chất lượng sản phẩm. Chuyển giao quy trình công nghệ: Quy trình công nghệ được chuyển giao đã thực hiện thành công tại công ty TNHH nấm dược liệu Gia Lai. Đây là quy trình hoàn toàn hữu cơ nên sản phẩm làm ra đạt chất lượng tốt dù thời gian nuôi trồng có dài hơn so với phương pháp sử dụng cơ chất có sử dụng hợp chất vô cơ. Mô hình sản xuất thương phẩm nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris): trình công nghệ nuôi trồng Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris do Viện nghiên cứu và ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao chuyển giao đã đáp ứng được trên quy mô sản xuất thực tế với sản lượng đạt và vượt so với yêu cầu của dự án. Quy trình đã cải tiến quá trình nuôi sợi bằng hộp nhựa 20 lít (thay cho lọ thuỷ tinh 0.5 lít như trong dự án) nên tiết kiệm khá nhiều công lao động, với cải tiến này hiệu quả của mô hình sản xuất tăng lên đáng kể. Kết quả đạt được hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu đề ra của dự án (300 hộp * 0.8kg/hộp = 240kg nấm tươi tương đương 34kg nấm khô). Vì vậy có thể kết luận mô hình sản xuất thương phẩm nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) tại Công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai ứng dụng trên quy mô sản xuất của Viện nghiên cứu và ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao chuyển giao đã thành công tại Gia Lai. Hình 3: Các sản phẩm từ Nấm Đông trùng hạ thảo của Công ty TNHH Nấm dược liệu Gia Lai 6. KẾT LUẬN Đã xây dựng cơ sở hạ tầng, đầu tư máy móc trang thiết bị phù hợp cho việc sản xuất nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) theo đúng yêu cầu đã được phê duyệt. Xây dựng và hoàn thiện quy trình nhân giống và nhân trồng thương phẩm nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) đảm bảo vệ sinh an toàn, chất lượng với năng suất trung bình 25kg nấm khô/tháng. Đào tạo được 06 kỹ thuật viên có đủ khả năng triển khai việc nhân trồng Nấm Đông trùng hạ thảo./. Hình 2: Nhân nuôi thành công Nấm Đông trùng hạ thảo tại phòng nuôi trồng Công ty TNHH Nấm dược liệu Gia Lai Mô hình sản xuất thương phẩm nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) tại Công ty TNHH Nấm Dược liệu Gia Lai dựa trên quy