Kết quả điều trị chấn thương cơ quan sinh dục ngoài tại Bệnh viện Nhân Dân 115

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 4 * 2016 Chuyên Đề Niệu - Thận 128 KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ CHẤN THƯƠNG CƠ QUAN SINH DỤC NGOÀI TẠI BỆNH VIỆN NHÂN DÂN 115 Trần Thanh Phong*, Trương Hoàng Minh* TÓM TẮT Đặt vấn đề: Chấn thương cơ quan sinh dục ngoài thường gặp ở cả 2 giới. Có những thương tổn chỉ cần điều trị nội khoa, có những thương tổn cần những can thiệp phù hợp để tránh những biến chứng về sau. Mục tiêu: Hệ thống lại phương thức điều trị và kết quả theo từng dạng thương tổn cơ quan sinh dục ngoài, qua đó giúp các bác sỹ lâm sàng đưa ra chiến lược điều trị tối ưu cho bệnh nhân. Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu tất cả bệnh nhân bị chấn thương cơ quan sinh dục ngoài vào điều trị tại khoa Niệu bệnh viện Nhân Dân 115 từ 1/2008 đến 12/1015. Kết quả: Có 140 bệnh nhân bị chấn thương cơ quan sinh dục ngoài trong thời gian nghiên cứu. Dạng tổn thương đụng dập, tụ máu dưới da: 58 bệnh nhân (41,4%), điều trị nội khoa kết quả tốt. Vết thương xuyên thấu vùng bìu, dương vật: 25 bệnh nhân (17,9%), phẫu thuật thám sát. Vỡ tinh hoàn 16 trường hợp (11,4%), gãy dương vật: 15 trường hợp (10,7%), được phẫu thuật khâu lại bao trắng. Đứt dương vật: 12 trường hợp (8,6%) được phẫu thuật khâu nối. Vết thương mất da dương vật, bìu: 14 trường hợp (10%), được tạo hình với vạt da có cuống. Kết luận: Với chấn thương đụng dập cơ quan sinh dục ngoài: điều trị nội khoa, Vết thương xuyên thấu cần phẫu thuật thám sát. Thương tổn vỡ tinh hoàn, gãy dương vật phải phẫu thuật cấp cứu khâu lại bao trắng. Đứt dương vật phải phẫu thuật khâu nối vi phẫu. Với vết thương mất da, cần phẫu thuật tái tạo che phủ với vạt da có cuống như da bìu, da vùng bẹn hay mặt trong đùi. Từ khóa: Chấn thương cơ quan sinh dục ngoài. ABSTRACT RESULTS OF TREATMENT THE EXTERNAL GENITAL INJURY IN HOSPITAL’S PEOPLE 115 Tran Thanh Phong, Truong Hoang Minh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 3 - 2016: 128 - 132 Introduction: Trauma external genitalia can occur in both men and women. A lot of injury need medical therapy but some lesions leave many sequelae and treatment difficult, if not treated properly and promptly. Objective: Systems of the clinical features, treatment methods and results for each lesion types external genital organs, thereby helping clinicians to make optimal treatment strategies for patients. Methods: Retrospective describe all patients with external genital injuries come to and treatment at the department of urology, hospital’s People 115 from 1/2008 to 12/2015. Results: From 1/2008 to 12/2015, we have 140 patients with external genital injuries. Contusion injury, hematoma under the skin of the external genital organs: 58 patients (41.4%), medical treatment. Penetrating wounds scrotal, penile: 25 patients (17.9%), emergency surgery. Testicular rupture: 16 cases (11.4%), Penis fracture: 15 cases (10.7%), emergency surgery and good results. Wound cut off the penis: 12 patients (8.6%), emergency surgery for anastomosis the penis. Scrotal and penile skin loss injuries: 14 patients (10%), the testicle * Khoa Niệu, Bệnh viện Nhân Dân 115 Tác giả liên lạc: Bs Trần Thanh Phong; ĐT: 0906664030; Email: tranthanhphong115@gmail.com Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 4 * 2016 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Niệu - Thận 129 and penis covered by skin of scrotum, thigh or groin. Conclusion: Contusion injury of external genital organs: medical therapy, penetrating wounds, rupture testicles, penis fracture: emergency surgery. Loss of skin wounds: cover the penis, testicles with neighborhood skin such as scrotal skin, the skin in the thigh, groin skin Key words: Treatment of external genital injury. ĐẶT VẤN ĐỀ Chấn thương cơ quan sinh dục ngoài có thể gặp ở cả nam và nữ giới với tất cả các nhóm tuổi. Các thống kê cho rằng những chấn thương hệ sinh dục-tiết niệu thì có 1/3 đến 2/3 trường hợp liên quan đến cơ quan sinh dục bên ngoài(8). Chấn thương cơ quan sinh dục được chia làm hai nhóm: Chấn thương bộ phận sinh dục thường do vết thương không xuyên thấu (80% trường hợp) và vết thương sinh dục-tiết niệu với vết thương xuyên thấu chiếm 20%(1,8). Những chấn thương đụng dập mô mềm, thông thường điều trị nội khoa, những vết thương xuyên thấu cần can thiệp thám sát. Những thương tổn dạng cắt đứt dương vật, dạng mất da và mô mềm vùng bìu, dương vật là những trường hợp ít gặp nhưng thường để lại nhiều di chứng và khó khăn trong trị liệu nếu không được xử trí đúng và kịp thời ngay từ đầu(2, 6, 7). Bệnh viện Nhân Dân 115 là một bệnh viện đa khoa với nhiều chuyên khoa phẫu thuật về chấn thương, trong đó có phẫu thuật tiết niệu. Báo cáo này, chúng tôi đánh giá lại kết quả điều trị chấn thương cơ quan sinh dục ngoài tại khoa Tiết Niệu bệnh viện Nhân Dân 115 từ năm 2008 đến nay (12/2015). Mục tiêu nghiên cứu: Hệ thống lại các đặc điểm lâm sàng, các phương thức điều trị và kết quả theo từng dạng thương tổn cơ quan sinh dục ngoài, qua đó giúp các bác sỹ lâm sàng đưa ra chiến lược điều trị tối ưu cho bệnh nhân. ĐỐI TƯỢNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu: Tất cả bệnh nhân bị chấn thương cơ quan sinh dục ngoài đến điều trị tại khoa niệu bệnh viện Nhân Dân 115 từ tháng 1/2008 đến hết tháng 12/2015. Phương pháp nghiên cứu Hồi cứu mô tả KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Từ tháng 1/2008 đến tháng 12/2015, chúng tôi có 140 bệnh nhân bị chấn thương cơ quan sinh dục ngoài nhập viện và điều trị. Nữ: 12 bệnh nhân (8,6%), nam: 128 bệnh nhân (91,4%). Tuổi trung bình: 33, 3 (± 21,44) tuổi. (nhỏ nhất 16 tuổi, lớn nhất 70 tuổi). Nguyên nhân chấn thương: Tai nạn lao động: 80 bệnh nhân (57,1%). Tai nạn sinh hoạt- TDTT: 38 bệnh nhân (27,1%). Tai nạn giao thông: 10 bệnh nhân (7,2%). Bạo hành, bị tấn công: 12 bệnh nhân (8,6%). Đặc điểm thương tổn: Tổn thương đụng dập, tụ máu dưới da vùng cơ quan sinh dục ngoài: 58 bệnh nhân (41,4%). Vết thương xuyên thấu vùng bìu, dương vật: 25 bệnh nhân (17,9%). Vỡ tinh hoàn: 16 trường hợp (11,4%). Gãy dương vật: 15 trường hợp (10,7%). Vết thương đứt dương vật: 12 bệnh nhân (8,6%). Vết thương mất da vùng bìu, dương vật: 14 bệnh nhân (10%). Chúng tôi có 16 trường hợp vỡ tinh hoàn phát hiện qua khám lâm sàng hay siêu âm chẩn đoán, được phẫu thuật khâu lại bao trắng tinh hoàn tại hời điểm nhập viện, kết quả tốt. Có 15 trường hợp gãy dương vật do tự bẻ và quan hệ sai tư thế, được phẫu thuật cấp cứu khâu lại thể hang dương vật, kết quả tốt. Có 12 trường hợp đứt dương vật (5 trường hợp đứt hoàn toàn) do bị người khác cắt, tất cả được phẫu thuật cấp cứu khâu lại dương vật, kết quả tất cả đều hồi phục cấu trúc giải phẫu, có 2 Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 4 * 2016 Chuyên Đề Niệu - Thận 130 trường hợp có rối loạn cương sau phẫu thuật (cả 2 đều do cắt đứt dương vật hoàn toàn). Hình 1: Dương vật bị cắt đứt và được khâu phục hồi Có 14 trường hợp bị mất da bìu, dương vật, trong đó có 4 trường hợp chỉ mất da bìu. 5 trường hợp chỉ mất da dương vật, 5 trường hợp mất cả da bìu và dương vật. Những trường hợp chỉ mất da bìu, tinh hoàn được vùi xuống da vùng lân cận như tầng sinh môn, mặt trong da đùi, v.v. Những trường hợp chỉ mất da dương vật, dương vật được vùi dưới da bìu hoặc da vùng bẹn, sau đó tái tạo lại dương vật bằng cách giải phóng dương vật khỏi tổ chức bên dưới kèm theo vạt da có cuống. Với những mất da phức tạp cả dương vật và bìu, tinh hoàn và dương vật được vùi dưới da vùng mặt trong đùi và dưới da vùng bẹn. Hình 2: dương vật bị mất da hoàn toàn, bìu bị mất da một phần, dương vật đươc vùi dưới da bẹn. Hình 3: Vết thương mất hết da bìu và da dương vật, tinh hoàn và dương vật được vùi dưới da vùng mặt trong đùi, sau 3 tháng được phẫu thuật thì 2 giải phóng khỏi da đùi. BÀN LUẬN Với những tổn thương đụng dập, tụ máu không quá nhiều vùng cơ quan sinh dục ngoài, điều trị nội khoa là chủ yếu. Trong thống kê của chúng tôi, đa số các trường hợp thương tổn đều tự thu xếp không cần can thiệp phẫu thuật. (3, 4, 5) Những trường hợp có vết thương xuyến thấu vùng cơ quan sinh dục ngoài cần được phẫu thuật thám sát, phát hiện thương tốn đến Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 4 * 2016 Nghiên cứu Y học Chuyên Đề Niệu - Thận 131 thừng tinh, ống dẫn tinh, dương vật, tinh hoàn để có xử lý phù hợp. Trong nghiên cứu chúng tôi, những thương tổn xuyên thấu đều được phẫu thuật thám sát. (7, 8) Chấn thương vỡ tinh hoàn cần được phẫu để lấy máu tụ, khâu bao trắng tinh hoàn, trong trường hợp tinh hoàn vỡ nát hay tổn thương cuống mạch máu tinh hoàn, cắt tinh hoàn là cần thiết.(8) Trong nghiên cứu chúng tôi, tất cả những trường hợp vỡ tinh hoàn được phẫu thuật thám sát và khâu lại bao trắng tinh hoàn, bảo tồn được tinh hoàn chấn thương. Gãy dương vật là kết quả của chấn thương khi dương vật đang cương cứng trong quá trình quan hệ tình dục, thủ dâm hay tự bẻ, v.v.. Điều trị bảo tồn sẽ làm tăng các biến chứng như áp xe dương vật, bỏ sót thương tổn niệu đạo nếu có chấn thương, cong dương vật, xơ hóa và biến dạng dương vật 35% và rối loạn cương lên đến 62 %.(1) Trong nghiên cứu chúng tôi, các trường hợp gãy dương vật đều được phẫu thuật sớm, khâu lại bao trắng dương vật và tất cả các trường hợp đều hồi phục tốt. Tổn thương đứt dương vật: có thể đứt một phần hay hoàn toàn. Trường hợp đứt rời dương vật, cần xử lý phần dương vật bị cắt, tiến hành nối ghép càng sớm càng tốt, nối thể hang và thể hang, nội niệu đạo tận tận và nối động mạch - tĩnh mạch - thần kinh lưng dương vật dưới kính hiển vi. Nếu không nối được đoạn dương vật bị cắt, chúng ta có thể xử lý như đóng mỏm cụt dương vật và tạo hình dương vật sau khi hậu phẫu ổn định.(1, 3, 5) Trong nghiên cứu chúng tôi có 12 trường hợp, trong đó có 5 trường hợp đứt hoàn toàn dương vật, tất cả bệnh nhân đến bệnh viện trước 6 giờ và được phẫu thuật nối lại dương vật, tất cả mảnh nối ghép đều sống tốt, có 2 trường hợp không cương được sau phẫu thuật, cả 2 trường hợp này là đứt hoàn toàn dương vật, có thể khi khâu nối đã không phục hồi tốt thần kinh lưng dương vật. Với những thương tổn mất da của cơ quan sinh dục ngoài, có nhiều phương pháp điều trị từ đơn giản đến phức tạp, phương pháp ghép da rời đã được báo cáo trong các nghiên cứu trước đây, tuy nhiên thời gian gần đây các tác giả ưu tiên sử dụng các vạt da có cuống mạch máu vì chức năng và hình thái dương vật được đảm bảo tốt hơn sau phẫu thuật. Việc lựa chọn vạt da không có một quy định rõ ràng mà tùy thuộc vào thương tổn, từ đó chọn lựa vạt da đảm bảo sự nuôi dưỡng tốt.(1, 6, 7, 8) Những trường hợp thương tổn mất da trong nghiên cứu chúng tôi, tất cả đều sử dụng vạt da có cuống tại chỗ như da bìu, da mặt trong đùi, da vùng bẹn, tất cả kết quả đều làm người bệnh hài lòng. KẾT LUẬN Thương tổn đụng dập, tụ máu có thể điều trị nội khoa là đủ, vết thương xuyên thấu cần phẫu thuật thám sát. Chấn thương vỡ tinh hoàn, gãy dương vật, cần phẫu thuật cấp cứu khâu lại bao trắng tinh hoàn, khâu lại bao trắng thể hang dương vật. Với những thương tổn đứt dương vật, cần nhanh chóng xử lý phần mô bị đứt, bảo quản lạnh và khâu nối phục hồi dương vật bằng phẫu thuật vi phẫu. Những thương tổn mất da vùng dương vật bìu, tạo hình sử dụng những vạt da có cuống tại chỗ sẽ cho kết quả tốt TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Dương Quang Vũ, Phạm Nam Việt ( 2009) “Vết thương đứt lìa dương vật: nhân 10 trường hợp tại bệnh viện Chợ Rẫy (1994-2003), Hội nghị tiết niệu thận học TP. Hồ Chí Minh. 2. El-Mageed M. (2007) “Evaluation of anteromedial thigh fasciocutaneous flap for scrotal reconstruction” Egypt, J plast reconstr Surg, vol 31, No 02, July, PP 149-155. 3. Genoa G Ferguson and Steven B Brandes (2008) “Reconstruction for genital trauma”, Textbook of reconstructive urologic surgery. Infoma Healthcare, PP: 657- 667. 4. Lee SW (2007), “Penoscrotal reconstruction using groin and bilateral superomedial thigh flap: a case of penil vaselinoma causing Fournier gangrenes”, Jonsei Med J, vol 48, No 04, PP: 723-726. 5. Mcaninch JW, Santucci RA (2002). Genitourinary Trauma. In : Walsh PC et al (eds). Campbell?s Urology, W.B Saunders (2002), pp 3707 - 3744. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 4 * 2016 Chuyên Đề Niệu - Thận 132 6. Nguyễn Thành Như, Đặng Quang Tuấn ( 2010) “Vạt da bìu trong vết thương mất da dương vật”. Y học TP. Hồ Chí Minh. Tập 14, tr 93-95. 7. Phạm Trần Cảnh Nguyên, Phạm Tần Xuân Anh (2010), “Giới thiệu 2 trường hợp điều trị ngoại khoa mất da cơ quan sinh dục ngoài do tai nạn lao động”. Hội nghị tiết niệu thận học TP. Hồ Chí Minh. 8. Trần Quán Anh , Nguyễn Bửu Triều (2003), “Vết thương dương vật”, Bệnh học Tiết Niệu, NXB Y Học. Trang : 199 - 207. Ngày nhận bài báo: 10/05/2016 Ngày phản biện nhận xét bài báo: 25/05/2016 Ngày bài báo được đăng: 30/06/2016