Hệ thống nối đất chống sét

CHÖÔNG IV HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT CHOÁNG SEÙT. I.KHAÙI NIEÄM . Boä phaän noái ñaát laø phaàn cuoái cuûa maïch baûo veä choáng seùt, taäp hôïp caùc boä phaän noái ñaát laø heä thoáng noái ñaát. Trong baát kyø moät heä thoáng choáng seùt naøo töø tröïc tieáp tôùi lan truyeàn ñeàu toàn taïi heä thoáng noái ñaát choáng seùt, heä thoáng naøy coù nhieäm vuï taûn nhanh doøng seùt vaøo ñaát vaø do ñoù coù moät vai troø raát quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù hieäu quaû thoaùt seùt cuûa heä thoáng choáng seùt. Vieäc thöïc hieän heä thoáng noái ñaát coù toång trôû nhoû ñaït yeâu caàu theo caùc tieâu chuaån veà kó thuaät cuõng nhö kinh teá ñoøi hoûi nhaø thieát keá phaûi am töôøng veà seùt, caùc coâng ngheä noái ñaát vaø phuï kieän môùi. II.HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT VAØ NHÖÕNG THOÂNG SOÁ CAÀN QUAN TAÂM . 1. Ñieän trôû noái ñaát . Thieát keá heä thoáng noái ñaát phaûi ñaûm baûo raèng seùt taûn vaøo ñaát theo con ñöôøng cöïc tieåu hoùa ñieän aùp tieáp xuùc vaø ñieän aùp böôùc. Nhieàu hoaït ñoäng nghieân cöùu veà daïng soùng seùt ñieån hình chæ ra raèng xung seùt mang thaønh phaàn taàn soá cao vaø taàn soá thaáp. Taàn soá cao lieân quan ñeán ñoä gia taêng raát nhanh cuûa ñoä doác ñaàu soùng (thöôøng nhoû hôn 10ms ñeå ñaït ñeán ñænh doøng) cuûa xung seùt, coøn taàn soá thaáp thì lieân quan ñeán phaàn ñuoâi daøi vaø naêng löôïng cao. Nhö vaäy ñieàu quan troïng laø heä thoáng noái ñaát phaûi coù toång trôû noái ñaát ñuû nhoû vaø khoâng ñöôïc hieåu ñôn giaûn laø ñieän trôû noái ñaát nhoû. Toång trôû noái ñaát cuûa heä thoáng bao goàm ñieän trôû thuaàn, dung khaùng cuûa löôõng cöïc tieáp giaùp ñieän cöïc ñaát. Ñieän trôû thuaàn R cuûa heä thoáng noái ñaát bao goàm ñieän trôû cuûa baûn thaân ñieän cöïc noái ñaát, caùc boä phaän keát noái, ñieän trôû tieáp xuùc giöõa ñaát vaø ñieän cöïc noái ñaát vaø ñieän trôû cuûa khoái ñaát bao quanh ñieän cöïc. Dung khaùng C cuûa heä thoáng noái ñaát tyû leä vôùi dieän tích tieáp xuùc giöõa ñieän cöïc vaø ñaát. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñieän trôû toång cuûa heä thoáng noái ñaát bao goàm lôùp ñaát ôû maët tieáp xuùc vôùi boä phaän noái ñaát khi coù doøng ñieän ñi qua (coù nghóa laø phuï thuoäc vaøo ñieän trôû suaát cuûa ñaát), kích thöôùc, hình daùng,caùch boá trí boä phaän noái ñaát trong ñaát. 2. Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi heä thoáng noái ñaát choáng seùt . * Moät heä thoáng noái ñaát choáng seùt toát phaûi thoûa caùc yeâu caàu sau: Giaù trò toång trôû noái ñaát ñuû nhoû ( theo caùc tieâu chuaån Vieät Nam 20 TCN 46-84 tieâu chuaån cuûa Phaùp NFC 17 – 102/1995, TC cuûa UÙùc – Taân Taây Lan NZS/AS 1768 -1991… thì Rnñ < 10W ). Giaûm toái thieåu gia taêng ñieän theá böôùc vaø khoâng gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaø thieát bò. Ñaûm baûo keát noái toát caùc thaønh phaàn daãn ñieän trong heä thoáng noái ñaát. Beàn vöõng, khoâng bò hö hoûng taùc ñoäng cuûa caùc taùc nhaân hoùa hoïc hay bò aên moøn. Khoâng ñöôïc laép ñaët laân caän caùc caùp ngaàm truyeàn taûi ñieän, truyeàn tín hieäu. II.TRÌNH TÖÏ THIEÁT KEÁ, TÍNH TOAÙN HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT . 1.Xaùc ñònh ñieän trôû suaát cuûa ñaát . Ñieän trôû suaát cuûa ñaát coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp ñieän cöïc tieáp ñaát maãu hoaëc phöông phaùp 4 ñieän cöïc. a).Phöông phaùp ñieän cöïc tieáp ñaát maãu . Phöông phaùp naøy coù theå xaùc ñònh ñieän trôû suaát cuûa ñaát coù keát caáu (daïng lôùp) caû ñoàng nhaát vaø caû khoâng ñoàng nhaát. Phöông phaùp naøy ñöôïc tieán haønh nhö sau: Choïn moät thanh kim loaïi ( hoaëc oáng ) coù ñoä daøi töø 3 ÷ 5m ( kích thöôùc bieát tröôùc ). Ñoùng töø töø thanh kim loaïi thaúng ñöùng xuoáng ñaát, cho ñeán khi thanh kim loaïi ñöôïc ñoùng saâu xuoáng ñaát hoaøn toaøn. Tieán haønh ño giaù trò ñieän trôû tieáp ñaát thanh ñoùng ôû nhöõng ñoä saâu thanh ñoùng khaùc nhau. (4.1) Trong ñoù : R1 : Ñieän trôû ño ñöôïc cuûa moät coïc tieáp ñaát thaûng ñöùng, ( ). l1 : Chieàu daøi coïc tieáp ñaát (ñöôïc choân trong ñaát tính töø beà maët), (m ). d : Ñöôøng kính oáng, coïc tieáp ñaát ( m ). Trong tröôøng hôïp duøng theùp goùc thì thay d= 0,95b. b :Chieàu roäng cuûa theùp goùc ( m ) Neáu ñieän trôû suaát ôû ñoä saâu ñoùng theâm laø ( l2-l1 ) cuõng baèng , thì ta ño ñöôïc ñieän trôû R2 laø : R2= (4.2). Töø ñoù : (4.3). b).Phöông phaùp 4 ñieän cöïc . Ñieän trôû suaát cuûa ñaát ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp 4 ñieän cöïc Wenner vaø Schlumberger . Theo phöông phaùp Wenner, ñieän trôû suaát cuûa ñaát ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc: r = 2..R.a (.m ) (4.4) Trong ñoù: a: khoaûng caùch giöõa caùc ñieän cöïc(m) R: giaù trò cuûa ñieän trôû chæ ôû treân ñoàng hoà () Hình 4.3: Ño ñieän trôû suaát cuûa ñaát baèng phöông phaùp 4 ñieän cöïc. Theo phöông phaùp Schlumberger ñieän trôû suaát cuûa ñaát ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc: (.m) ( 4.5) Trong ñoù : (m) (m) 2. Heä soá muøa . Ñieän trôû suaát cuûa ñaát phuï thuoäc vaøo loaïi ñaát, ñoä raén, ñoä aåm, nhieät ñoä vaø caùc chaát hoùa hoïc coù trong ñaát. Do ñoù, ñieän trôû suaát cuûa ñaát ôû caùc vuøng khaùc nhau seõ thay ñoåi theo phaïm vi raát roäng. Ñoä aåm vaø nhieät ñoä cuûa ñaát laø caùc yeáu toá quan troïng nhaát aûnh höôûng ñeán trò soá ñieän trôû suaát cuûa ñaát. Khi thieát keá vaø thi coâng heä thoáng noái ñaát ta caàn bieát ñieän trôû suaát cuûa ñaát lôùn nhaát ôû ñoä saâu ñeán 10m, nôi döï kieán trang bò heä thoáng noái ñaát. Nguyeân taéc phoå bieán nhaát ñeå xaùc ñònh ñieän trôû cuûa ñaát laø ño ñaïc tröïc tieáp. Vì ñieän trôû suaát cuûa ñaát thay ñoåi theo muøa neân ñeå tính toaùn giaù trò chính xaùc phaûi boå sung heä soá muøa vaøo giaù trò ñieän trôû suaát ño ñöôïc.(heä soá muøa cho trong baûng 4-1 baèng caùch ño nhieàu laàn vaø laáy giaù trò trung bình) Nhö vaäy ñieän trôû suaát duøng trong tính toaùn ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc : rtt = rño . km (4.4) Trong ñoù: rtt : Ñieän trôû duøng trong tính toaùn. rño : Ñieän trôû ño ñöôïc cuûa ñaát. km : Heä soá muøa. Loaïi coïc noái ñaát/hình thöùc ñaët Loaïi ñaát Ñaát raát öôt’ Ñaát öôùt trung bình Ñaát khoâ Caùc thanh deït ñaët naèm ngang ôû ñoä saâu caùch maët ñaát 0,3¸0,5 m 6,5 5,0 4,5 Caùc thanh deït ñaët naèm ngang ôû ñoä saâu caùch maët ñaát 0,5¸0,8 m 3,0 2,0 1,6 Coïc ñoùng thaúng ñöùng,ôû ñoä saâu caùch maët ñaát ³ 0,8 m 2,0 1,5 1,4 Baûng 4.1: Quan heä giöõa km vaø loaïi ñaát,hình thöùc ñaët caùc loaïi ñieän cöïc Trong tröôøng hôïp khoâng coù caùc soá lieäu ño ñaïc ñieän trôû suaát cuûa ñaát. Khi thieát keá caùc heä thoáng noái ñaát thì coù theå duøng caùc giaù trò ñieän trôû suaát trung bình cuûa ñaát (trình baøy trong baûng 4.2): Loaïi ñaát Ñieän trôû suaát trung bình(V.cm) ôû ñoä aåm (1520)% Loaïi ñaát Ñieän trôû suaát trung bình cuûa ñaát (Vm). ÔÛ ñoä aåm (1520)% Than buøn 0,25.104 Caùt pha ((3÷10)% seùt) 3. 104 Ñaát ñen, ñaát maøu 0,5. 104 Ñaát seùt 0,6. 104 Caùt aåm 5. 104 Ñaát pha seùt 0,8. 104 Ñaát ñaù 10. 104 Baûng 4.2: Ñieän trôû suaát trung bình cuûa moät soá loaïi ñaát: Ñieän trôû suaát cuûa ñaát trong tính toaùn seõ laø: rtt = Ktb .rtb Trong ñoù : rtb :Ñieän trôû suaát trung bình cuûa ñaát laáy theo ( baûng 4.2 ) Ktb : Heä soá muøa trung bình =1,6. 3. Tính toaùn ñieän trôû tieáp ñaát . a). Löïa choïn loaïi ñieän cöïc tieáp ñaát . Neáu ñieän trôû tieáp ñaát yeâu caàu lôùn hôn vaø baèng 30 . Choïn loaïi ñieän cöïc tieáp ñaát laø daây (daûi) kim loaïi naèm ngang trong ñaát (coøn goïi laø daây hoaëc daûi tieáp ñaát naèm ngang). Neáu ñieän trôû tieáp ñaát yeâu caàu laø (1530) . Thì choïn ñieän cöïc tieáp ñaát laø loaïi coïc (oáng) ñoùng thaúng ñöùng xuoáng ñaát (goïi laø ñieän cöïc tieáp ñaát thaúng ñöùng). Neáu ñieän trôû tieáp ñaát yeâu caàu nhoû hôn 15 thì choïn ñieän cöïc tieáp ñaát laø loaïi cöïc tieáp ñaát thaúng ñöùng choân saâu coù nhieàu coïc keát hôïp vôùi caùc daûi kim loaïi naèm ngang. b). Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa moät coïc tieáp ñaát thaúng ñöùng . Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa moät ñieäncöïc tieáp ñaát thaúng ñöùng ñöôïc xaùc ñònh : ( 4.5 ) Trong ñoù: tt :Ñieän trôû suaát tính toaùn cuûa ñaát ( .m ) l1: Chieàu daøi cuûa coïc tieáp ñaát ( m ). t:Khoaûng caùch töø maët ñaát ñeán ñieåm giöõa cuûa coïc. ( m ) d1:ñöôøng kính cuûa coïc daïng oáng ( neáu theùp deït thay d = 0,95b ) (m) b:Beà roäng theùp deïp (m) Caên cöù vaøo coâng thöùc treân, ñeå giaûm nhoû ñieän trôû tieáp ñaát coù theå taêng ñöôøng kính cuûa coïc hoaëc laø taêng chieàu daøi cuûa coïc. Nhöng qua tính toaùn vaø thöïc nghieäm ngöôøi ta thaáy raèng khi d taêng leân trong khoaûng 6cm thì ñieän trôû ñaát giaûm ñi nhieàu, coøn taêng nöõa thì ñieän trôû ñaát giaûm ñi raát ít ( vaø haàu nhö khoâng giaûm ). Vì vaäy, ñöôøng kính cuûa oáng ñöôïc choïn sao cho ñaûm baûo ñuû ñoä beàn cô hoïc vaø thöôøng choïn : - : Cho ñaát coù ñoä raén trung bình. - : Trong ñaát cöùng. Chieàu daøi cuûa oáng cuõng vaäy, khoâng caàn quaù 3m, vì neáu quaù ñieän trôû ñaát giaûm raát chaäm. c).Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa thanh tieáp ñaát naèm ngang . * Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa moät thanh tieáp ñaát naèm ngang (baèng daây hoaëc daûi kim loaïi daïng troøn) ñaët ôû ñoä saâu ñöôïc xaùc ñònh : Rth= (4.6) Trong ñoù : l2 : chieàu daøi cuûa daûi kim loaïi tieáp ñaát ( m ) t1: ñoä choân saâu cuûa daûi tieáp ñaát. rtt :ñieän trôû suaát cuûa ñaát ( m ) d : ñöôøng kính cuûa daûi tieáp ñaát ( m ) Neáu daûi kim loaïi laø daây daãn coù beà roäng b thì thay b = 2d. Daây tieáp ñaát naèm ngang thöôøng ñöôïc duøng laø daây theùp maï keõm ñöôøng kính 4 hoaëc 5 mm, ñaët ôû ñoä saâu t1³ 0,7m. * Ñieän trôû noái ñaát cuûa toaøn boä thanh (daûi) tieáp ñaát theo coâng thöùc ruùt goïn cuûa kyõ sö OÁtxlôn ngöôøi Nga: 0,37. r K.L2 R» = ´ lg , (W) L d.t Trong ñoù: -L:toång chieàu daøi boä phaän noái ñaát. -d:ñöôøng kính daây daãn. -t:ñoä choân saâu -K:heä soá phuï thuoäc vaøo hình daïng boä phaän noái ñaát.(Baûng 4-3) -Neáu laø thanh (daûi) daïng deïp thì thay b = 2d Kieåu boä phaän noái ñaát Heä soá K Daïng thaúng 1 Daïng oáng troøn 1,27 Daïng chöõ L 1,46 Daïng chöõ Y 2,38 Daïng oáng vuoâng 5,53 Daïng chöõ thaäp 8,45 Baûng 4-3:Heä soá phuï thuoäc vaøo hình daïng boä phaän noái ñaát c).Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa cöïc tieáp ñaát daïng voøng xuyeán . Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa cöïc daïng voøng xuyeán ñöôïc xaùc ñònh : (4.7) Trong ñoù : D : ñöôøng kính voøng xuyeáân (m). b : beà roäng cuûa daûi (m). d).Cöïc tieáp ñaát daïng taám . Neáu cöïc tieáp ñaát daïng taám naèm ngang maët ñaát, thì ñieän trôû tieáp ñaát ñöôïc xaùc ñònh : Rñ (4.9) Trong ñoù : D : ñöôøng kính taám choïn. Neáu cöïc tieáp ñaát daïng taám troøn ñaët ôû ñoä saâu to trong ñaát vôùi ñieàu kieän to thì ñieän trôû tieáp ñaát ñöôïc tính : Rñ (4.10) Tieáp ñaát daïng taám ít duøng ( vì phaûi ñaøo nhieàu ñaát ). * Neáu trang bò heä thoáng tieáp ñaát laø moät ñieän cöïc tieáp ñaát maø khoâng nhaän ñöôïc ñieän trôû tieáp ñaát theo yeâu caàu thì phaûi trang bò noái ñaát tieáp ñaát nhieàu cöïc. Tuyø theo ñòa hình, nôi ñaët heä thoáng tieáp ñaát vaøø theo giaù trò tieáp ñaát yeâu caàu maø keát caáu thieát bò tieáp ñaát baèng nhöõng coïc tieáp ñaát ñöôïc ñoùng vaøo ñaát theo voøng troøn kheùp kín, hình chöõ nhaät, hình vuoâng hoaëc boá trí thaønh daây. Neáu laø thanh thì boá trí theo hình sao, hoaëc nhieàu tia. Ñeå giaûm hieäu öùng maøn che, yeâu caàu khoaûng caùch giöõa chuùng lôùn hôn hoaëc baèng 2 laàn chieàu daøi cuûa ñieän cöïc, khoaûng caùch giöõa caùc daây ñieän cöïc khoâng nhoû hôn moät nöõa chieàu daøi daây. Ñeå nhaän ñöôïc ñieän trôû tieáp ñaát theo yeâu caàu, soá coïc tieáp ñaát nhieàu hôn (810) coïc, phaûi duøng heä thoáng tieáp ñaát choân saâu ( 530 ) m ñeå coù caùc lôùp ñaát baõo hoøa ñoä aåm vaø coù ñieän daãn toát. Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa heä thoáng tieáp ñaát goàm nhieàu oáng nhö nhau vaø coù ñieän trôû gioáng nhau ñöôïc noái song song baèng caùc daây ( thanh ) noái. Ñieän trôû cuûa heä thoáng tieáp ñaát coù nhieàu ñieän cöïc khoâng hoaøn toaøn tuaân theo qui luaät noái song song caùc ñieän trôû. Khi noái song song caùc ñieän trôû tieáp ñaát gioáng nhau, ta caàn xeùt theâm caùc aûnh höôûng gioáng nhau cuûa caùc tieáp ñaát, laøm cho ñieän trôû tieáp ñaát chung giaûm, khoâng tæ leä thuaän vôùi soá coïc tieáp ñaát gioáng nhau noái song song. Ñieän trôû cuûa heä thoáng tieáp ñaát goàm nhieàu oáng nhö nhau, coù ñieän trôû gioáng nhau ñöôïc noái song song baèng daây ( daûi ) caùch ly vôùi ñaát. Ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc thöïc nghieäm : Rñ (4.11) Trong ñoù : Rñ :ñieän trôû cuûa thieát bò tieáp ñaát Ro : ñieän trôû tieáp ñaát cuûa coïc. n : soá coïc : heä soá söû duïng cuûa coïc. Vieäc söû duïng giaù trò ôû muïc 4 tuyø theo keát caáu cuûa coïc hoaëc oáng . d). Ñieän trôû tieáp ñaát cuûa heä thoáng tieáp ñaát toång hôïp . Trong tröôøng hôïp boä phaän noái ñaát laø moät heä thoáng bao goàm caùc coïc vaø thanh keát hôïp nhö:thanh ñaët naèm ngang theo daïng ñöôøng thaúng coù keát hôïp vôùi soá coïc n choân thaúnh ñöùng.Ñieän trôû noái ñaát luùc naøy laø ñieän trôû töông ñöông cuûa thanh vaø coïc gheùp laïi song song vôùi nhau: Rñ (4.12) Trong ñoù : Rc : ñieän trôû tieáp ñaát cuûa coïc ( Rt : ñieän trôû tieáp ñaát cuûa thanh(daây) : heä soá söû duïng cuûa thanh : heâ soá söû duïng cuûa coïc 4 .Caùc baûng soá lieäu lieân quan: Tæ soá khoaûng caùch giöõa caùc coïc vaø chieàu daøi moãi coïc (a/l) Soálöôïng coïc,(n) Heä soá söû duïng cuûa caùc coïc choân thaúng ñöùng boá trí theo daïng ñöôøng thaúng 1 2 3 5 10 15 20 0,84¸0,87 0,76¸0,80 0,67¸0,72 0,56¸0,62 0,51¸0,56 0,47¸0,50 2 2 3 5 10 15 20 0,9¸0,92 0,85¸0,88 0,79¸0,83 0,72¸0,77 0,66¸0,73 0,65¸0,70 3 2 3 5 10 15 20 0,93¸0,95 0,90¸0,92 0,85¸0,88 0,79¸0,85 0,76¸0,80 0,74¸0,79 Baûng 4.3 : Heä soá söû duïng cuûa coïc khi boá trí coïc theo daïng ñöôøng thaúng (chöa tính ñeán aûnh höôûng cuûa thanh noái) Tæ soá khoaûng caùch giöõa caùc coïc vaø chieàu daøi moãi coïc (a/l) Heä soá söû duïng cuûa thanh noái ñaët naèm ngang,khi soá coïc choân thaúng ñöùng coù soá löôïng n n=4 n=6 n=8 n=10 n=20 n=40 n=50 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) 1 2 0,77 0,89 0,74 0,86 0,67 0,79 0,62 0,75 0,42 0,56 0,31 0,46 0,21 0,36 3 0,92 0,90 0,85 0,,82 0,68 0,58 0,49 Baûng 4.4: Heä soá söû duïng ( ht ) khi thanh noái ñaët naèm ngang boá trí thanh theo daïng ñöôøng thaúng (chöa tính ñeán aûnh höôûng cuûa thanh noái) Tæ soá khoaûng caùch giöõa caùc coïc vaø chieàu daøi moãi coïc (a/l) Soálöôïng coïc,(n) Heä soá söû duïng cuûa caùc coïc choân thaúng ñöùng ñöôïc boá trí theo daïng maïch voøng 1 4 6 10 20 40 60 0,66¸0,72 0,58¸0,65 0,52¸0,58 0,44¸0,50 0,38¸0,44 0,36¸0,42 2 4 6 10 20 40 60 0,76¸0,80 0,71¸0,75 0,61¸0,71 0,61¸0,66 0,55¸0,61 0,52¸0,58 3 4 6 10 20 40 60 0,84¸0,86 0,78¸0,82 0,74¸0,78 0,68¸0,78 0,64¸0,69 0,62¸0,67 Baûng 4.5: Heä soá söû duïng cuûa coïc (hC ) khi coïc boá trí theo maïch voøng(chöa tính ñeán nhöõng aûnh höôûng thanh noái). Tæ soá khoaûng caùch giöõa caùc coïc vaø chieàu daøi moãi coïc (a/l) Heä soá söû duïng cuûa thanh noái ñaët naèm ngang,theo daïng maïch voøng,khi caùc coïc choân thaúng ñöùng coù soá löôïng n n=4 n=6 n=8 n=10 n=20 n=40 n=50 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) 1 2 3 0,45 0,55 0,70 0,40 0,48 0,64 0,36 0,43 0,60 0,34 0,40 0,,56 0,27 0,32 0,45 0,24 0,30 0,41 0,21 0,28 0,37 Baûng 4.6: Heä soá söû duïng ( ht ) thanh noái ñaët naèm ngangtheo daïng maïch voøng. Soá tia, n 3 4 6 Chieàu daøi moãi tia Ñöôøng kính duøng laøm tia, d (mm) d =10 d=20 d=10 d=20 d=10 d=20 2,5 0,76 0,74 0,63 0,61 0,50 0,48 5 0,78 0,76 0,67 0,65 0,53 0,51 10 0,81 0,79 0,70 0,69 0,57 0,55 15 0,82 0,80 0,72 0,70 0,62 0,57 30 0,84 0,82 0,75 0,73 0,61 0,60 Baûng 4.7: Heä soá söû duïng h theo tia .