Giới thiệu một số trõ chơi dân gian có lời đồng dao dân tộc thái phát triển hứng thö nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi - Lường Thị Định

TẠP CHÍ KHOA HỌC Khoa học Xã hội, Số 11 (12/2017) tr. 18 - 25 18 GIỚI THIỆU MỘT SỐ TRÕ CHƠI DÂN GIAN CĨ LỜI ĐỒNG DAO DÂN TỘC THÁI PHÁT TRIỂN HỨNG THƯ NHẬN THỨC CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI Lƣờng Thị Định3 Trường Đại học Tây Bắc Tĩm tắt: Trị chơi dân gian màu sắc phong phú, chủng loại đa dạng, là “người bạn tốt” của các bạn nhỏ. Nhưng theo sự phát triển của thời đại, trị chơi dân gian bị trị chơi cao cấp, trị chơi điện tử thay tế. Ham chơi là đặc tính thiên bẩm của trẻ. Vì thế ở trường mầm non cần tổ chức các trị chơi dân gian, tiến hành dạy mà chơi, để trị chơi đi vào các hoạt động trong một ngày của trẻ, để trẻ thể nghiệm trị chơi trong đời sống, thể nghiệm sự vui vẻ của trị chơi. Trong bài viết này, tác giả muốn giới thiệu một số trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao dân tộc Thái - những trị chơi “trời cho” dân gian truyền thống đơn giản, những đồ vật dung dị, cỏ cây bình dị, những con vật gần gũi với cuộc sống thường ngày của những trẻ em người dân tộc Thái nhưng giúp trẻ được thỏa mãn nhu cầu chơi và đạt được kết quả là trẻ hứng thú để nhận thức thế giới xung quanh một cách tự nhiên nhất. Từ khĩa: Trị chơi dân gian, trị chơi dân gian dân tộc Thái, hứng thú nhận thức 1. Một số vấn đề cơ bản về trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao của dân tộc Thái và phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi 1.1. Trị chơi dân gian và trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao của dân tộc Thái Trị chơi dân gian là một trong những hình thức sinh hoạt văn hĩa dân gian, phản ánh phong phú, sinh động mối quan hệ của con ngƣời đối với thiên nhiên và xã hội. Trị chơi dân gian Việt Nam gắn liền với truyền thống văn hĩa của cộng đồng ngƣời Việt Nam gắn liền và hồn thiện cùng với lịch sử dân tộc Việt Nam [3]. Trị chơi dân gian dân tộc Thái là một bộ phận của trị chơi dân gian dân tộc thiểu số, đĩ là những trị vui cĩ lời hoặc khơng cĩ lời, diễn ra trong một khoảng thời gian, khơng gian nhất định, cĩ luật chơi, cĩ tính nhạc, tính biểu diễn, sáng tạo và thi tài nhằm mang lại sự sảng khối về tinh thần và hiểu biết về văn hĩa của một thời. Hình thức giáo dục của dân tộc Thái mang tính dân gian, truyền miệng cổ truyền, lấy gia đình làm đơn vị giáo dục. Ngƣời già cĩ trách nhiệm dạy bảo con cháu, ngƣời biết chữ dạy cho ngƣời khơng biết chữ, dựa trên tính trực giác của đối tƣợng, với phƣơng châm kiên trì, mềm dẻo, ngọt ngào bùi tai, dạy mọi lúc mọi nơi. Nội dung giáo dục trẻ gọi là “Quam bĩk lếch nọi” bao gồm tiếng ru, tiếng dỗ, lời vỗ về, lời chơi trẻ (đồng dao - quam ỉn lếch nọi), truyên kể, ca dao [2]. Trị chơi dân gian với những lời đồng dao là một trong những phƣơng thức giáo dục cổ truyền của ngƣời Thái cổ. Một bài đồng dao Thái đầy đủ gồm cĩ lời ca, văn vần, một giai điệu nhạc hát lên lời ca đĩ. Thơng qua bài đồng dao, trẻ tiếp nhận thơ ca, âm nhạc, trị chơi dân tộc, nên cĩ tác dụng giáo dục, kích thích tài năng sáng tạo nghệ thuật của đồng dao với trẻ em là rất lớn. Hơn thế nữa những bài đồng dao trong trị chơi thƣờng ngắn gọn, dễ thuộc, dễ nhớ 3Ngày nhận bài: 6/3/2017. Ngày nhận đăng: 20/7/2017 Liên lạc: Lƣờng Thị Định, e - mail: luongthidinh@gmail.com 19 và chứa đựng nhiều tri thức đơn giản phù hợp với đặc điểm tâm lí của trẻ thơ nên đồng dao gĩp phần mở rộng những hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh, giúp trẻ học hỏi và tìm hiểu về mơi trƣờng xung quanh Ví dụ với thiên nhiên cĩ các bài “Gọi nắng”, “Gọi giĩ”, “Gọi mƣa”, “Gọi sao” Về động vật cĩ các bài “Gõ ve sầu”, “Nhắn bƣơm bƣớm”, “Hỏi rắn”; Các bài vè trái cây giúp trẻ nhận biết về đặc điểm, hƣơng vị của các loại quả. 1.2. Đặc điểm hứng thú nhận thức của trẻ mầm non Đối với trẻ em, hứng thú đƣợc hình thành khá sớm. Nĩ đƣợc nảy sinh từ sự hấp dẫn của sự vật hiện tƣợng xung quanh và từ nhu cầu hiểu biết của trẻ. Ban đầu nĩ biểu hiện dƣới hình thức một trạng thái phấn chấn, vui thích khiến cho trẻ nhƣ bị thu hút vào đối tƣợng đĩ. Ngay từ những tháng đầu, đứa trẻ đã bị những vật cĩ sắc màu sặc sỡ sáng chĩi hoặc những âm thanh và chuyển động của đối tƣợng hấp dẫn, khơng rời mắt khỏi những vật này và thích đƣợc tiếp xúc với chúng. Những phản xạ định hƣớng ban đầu đĩ đƣợc hình thành xuất phát từ hứng thú trƣớc đối tƣợng, nĩ gây ra một kích thích mạnh tạo ra những ngạc nhiên, hấp dẫn đối với trẻ. Sự tập trung vào đối tƣợng do sự hấp dẫn về tình cảm chỉ là sự “gắn bĩ” với tri giác, nên cịn mang tính nhất thời, gọi là “tiền hứng thú”. Ở lứa tuổi mẫu giáo, trẻ em bắt đầu cĩ hứng thú thật sự, tức là một thái độ tƣơng đối bền vững với một đối tƣợng nào đĩ, cĩ khả năng hấp dẫn về mặt tình cảm và đƣợc điều chỉnh bởi biểu tƣợng của nĩ. Đĩ là sự hứng thú nhận thức. Lúc này trẻ rất muốn khám phá thế giới xung quanh thể hiện qua hàng ngàn câu hỏi: Cái gì? Ở đâu? Thế nào? Để làm gì?... Khi đƣợc tiếp xúc, thao tác với đối tƣợng khám phá ra những điều mới mẻ từ đĩ trẻ càng mong muốn đi sâu vào tìm hiểu đối tƣợng. Chính vì thế đối tƣợng đã tạo ra hứng thú và duy trì hứng thú cho trẻ. Nhƣng nguyên nhân gây hứng thú ở trẻ thƣờng dừng lại ở mức độ đơn giản và cĩ tính hình thức. Trẻ càng lớn khả năng duy trì hình thức càng cao. Theo PGS. TS. Nguyễn Thị Ánh Tuyết “Thƣờng thì sự hứng thú đối với đối tƣợng nào đĩ xuất hiện nhanh chĩng ở trẻ cũng lại biết mất và liền đƣợc thay thế bằng một hứng thú” [6,7]. Tuy vậy, sự hấp dẫn của đối tƣợng chỉ dừng lại ở những dấu hiệu bên ngồi nhƣ: Màu sắc, sự di chuyển, âm thanh phát ra, mà chƣa cĩ khả năng để nhận ra sự hấp dẫn về bản chất đối tƣợng. Trẻ thƣờng khơng cĩ hứng thú vào một hoạt động đơn điệu và ít hấp dẫn, trong khi đĩ trong quá trình vui chơi hay hoạt động với một đối tƣợng nào đĩ cĩ tính chất sáng tạo mang màu sắc cảm xúc lại lơi cuốn sự chú ý của trẻ, và trẻ cĩ thể say mê hoạt động với thời gian khá dài. Đối với trẻ 5 - 6 tuổi, những cấu tạo tâm lý đặc trƣng của con ngƣời đã cĩ những bƣớc phát triển mạnh và đang đƣợc dần hồn thiện. Do vậy, hứng thú của trẻ ở độ tuổi này cĩ một số nét khác biệt so với độ tuổi trƣớc. Nếu nhƣ trẻ nhỏ khơng quan tâm đến kết quả hoạt động chỉ hứng thú đến quá trình hành động thì trẻ 5 - 6 tuổi đã cĩ sự chuyển biến rõ nét, trẻ khơng chỉ hứng thú trong quá trình thực hiện mà cịn hứng thú với kết quả đạt đƣợc. Trẻ hứng thú với hoạt động với đối tƣợng bản thân đối tƣợng hấp dẫn và ở mức cao hơn, trẻ đã hiểu đƣợc ý nghĩa của hoạt động. Vì thế, khi tiếp xúc với đối tƣợng, trẻ khơng chỉ hứng thú với các đặc điểm bề ngồi, mà cịn hứng thú với đặc điểm bên trong (tính chất, các mối quan hệ của đối tƣợng) nhờ đĩ hứng thú của trẻ đƣợc duy trì lâu. 20 Tĩm lại, hứng thú của trẻ mẫu giáo xuất hiện trƣớc hết do bản thân đối tƣợng gây ra sự thích thú cho trẻ rồi dần dần trẻ mới nhận ra ý nghĩa của nĩ với cuộc sống, tức là trƣớc hết đối tƣợng phải hấp dẫn về mặt tình cảm. Hứng thú của trẻ dễ xuất hiện những lại khĩ bền vững, vì thế nhiệm vụ của giáo viên mầm non khơng chỉ tạo ra hứng thú mà cần biết duy trì hứng thú cho trẻ. 1.3. Trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao dân tộc Thái với sự phát triển hứng thú nhận thức của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục, việc giáo dục trẻ phải xuất phát từ nhu cầu, hứng thú của trẻ để thiết kế những hoạt động giáo dục cĩ hiệu quả, linh hoạt, thích hợp là một trong những khuynh hƣớng của tƣ tƣởng đổi mới của giáo dục mầm non hiện nay. Bởi hứng thú tạo ra cho trẻ một trạng thái xúc cảm dễ chịu, thoải mái, say mê, phấn khởi trong hoạt động động, kích thích đứa trẻ chú ý cao độ vào hoạt động. Nĩ khơng chỉ làm nảy sinh khát vọng hành động, thúc đẩy trẻ sáng tạo hoạt động và cịn là động lực thúc đẩy, phát triển trí tuệ, hồn hiện nhân cách của trẻ. Chính vì vậy, khi đƣợc hoạt động phù hợp với niềm say mê hứng thú của mình, dù cĩ phải vƣợt qua nhiều thử thách, đứa trẻ vẫn cảm thấy thoải mái dù kết quả cao hay khơng nhƣ ý muốn. Mặt khác, hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo của lứa tuổi mẫu giáo, nĩ tạo ra những biến đổi về chất trong quá trình chơi của trẻ, cĩ ảnh hƣởng mang tính quyết định đến sự hình thành và phát triển nhân cách của trẻ, là tiền đề cho hoạt động học tập sau này ở lứa tuổi tiểu học của trẻ. Lứa tuổi mẫu giáo là thời kỳ tính ham hiểu biết phát triển mạnh, tất cả những gì xung quanh trẻ đều mới mẻ và muốn khám phá ngay để thoả mãn sự hiếu kỳ của trẻ. Trị chơi dân gian khơng chỉ tích lũy những hiểu biết về văn hĩa phong phú, cắt lớp đƣợc giá trị đời sống và diện mạo tinh thần của các dân tộc, hơn nữa nĩ cịn thể hiện tính hứng thú, tính phủ cập, tính thuận lợi, tính giải trí, tính giáo dục, tính địa phƣơng cĩ giá trị lớn đối với trẻ độ tuổi mầm non Trị chơi nĩi chung và trị chơi dân gian nĩi riêng cĩ nội dung sinh động, đề tài phong phú, hình thức linh hoạt, đa dạng, đơn giản, dễ học và khơng hạn chế bởi thời gian, khơng gian, số ngƣời, chất liệu Cĩ những trị chơi, chỉ cần cùng bạn bè đọc to bài đồng dao đã cĩ thể thỏa mãn tâm lí và hứng thú của trẻ thích chơi, thích động, thích mơ phỏng và thích vui vẻ của trẻ em. Ví dụ trong trị chơi: “Nhắn bƣơm bƣớm” trẻ đọc to bài đồng dao: “Bƣớm xanh về đây dăng dây/Bƣớm đỏ ơi, trẩy quân/Bƣớm hoa ơi, về đậu nơi cát ẩm” và ngồi chờ những dây bƣớm bay qua để bắt và tin rằng những lời đồng dao cĩ ý nghĩa phù chú gọi bƣớm về nơi các em ngồi. Trị chơi dân gian là một phƣơng tiện giúp đứa trẻ chiếm lĩnh thế giới mới lạ đĩ. Khi tham gia trị chơi dân gian là trẻ đƣợc trải nghiệm sự hứng thú đĩ với chất liệu trị chơi dân gian rất gần gũi. Ví dụ: Khi tham gia trị chơi “vè trái cây” - một trị chơi liên quan đến kiến thức về các loại quả đặc trƣng của miền núi Tây Bắc (16 loại quả) trẻ cĩ thể khám phá đƣợc trong một trị chơi đầy hứng thú với những câu hỏi miêu tả đặc điểm của từng loại quả nhƣ: Quả từng chùm quả gì? Quả leo dây quả gì? Quả cĩ gân quả gì? Quả thành sừng quả gì ?.... thì đội bạn phải rất nhanh chĩng tránh khơng bị nhầm và líu lƣỡi 21 Ƣu thế độc đáo của tính tự phát, tính hứng thú, tính dân tộc, tính sinh hoạt, tính đơn giản trong trị chơi dân gian dân tộc Thái cĩ thể dẫn đến hứng thú cho trẻ, đem đến những niềm vui đơn giản, trực tiếp, trị chơi dân gian càng cĩ thể khiến trẻ cảm nhận đƣợc niềm vui mà thế giới đại tự nhiên đem lại, cảm nhận đƣợc tiết tấu của cuộc sống, những vật đơn giản đem lại. Ví dụ: Trị chơi “xin ăn dƣa” khi chơi trẻ rất hứng thú đặt câu hỏi xin ăn dƣa nhƣ: Cho ăn dƣa với nào cịn trẻ đĩng vai dƣa cũng thích thú khi trả lời những câu hỏi để từ chối ngƣời xin ăn dƣa: “dƣa mới trơng”. Cho ăn dƣa với nào - dƣa mới nứt hạt/ Nứt thế nào? - Mới ra lá/Lá làm sao? - Mới ra lá giả Trong trị chơi này trẻ trải nghiệm trực tiếp sự hứng thú với vai chơi của mình và kết quả là trẻ nắm đƣợc đặc điểm sinh trƣởng của cây dƣa. Thực tế cho thấy, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật đã tạo nên những sự thay đổi lớn trong nền kinh tế và đời sống văn hố xã hội. Sự giao thoa và biến đổi của khơng gian văn hố đã dẫn đến những thay đổi khá rõ trong nhiều nét tâm lí và tính cách của con ngƣời của kỉ nguyên cơng nghệ, đặc biệt là thế hệ trẻ. Đối với trẻ mầm non, thì ngồi mơi trƣờng gia đình và nhà trƣờng thì những hoạt động vui chơi tập thể và các trị chơi dân gian là rất ít, đặc biệt là các trẻ em thành phố. Trẻ em ngày nay rất thơng minh nhanh nhạy trong các hoạt động học tập của mình nhƣng cĩ vẻ lạnh lùng hơn, ít giao tiếp hơn, ít chia sẻ, ít cảm thơng hay cĩ thể nĩi sự gắn kết cộng đồng dƣờng nhƣ đang mờ nhạt đi, điều này ảnh hƣởng khơng ít đến sự hồn thiện nhân cách trẻ trong tƣơng lai, cũng cĩ nghĩa khơng thể đáp ứng đƣợc yêu cầu của nguồn nhân lực trong tƣơng lai. Do nhận thức đƣợc vai trị của văn hố, giáo dục là yếu tố quan trọng tác động mạnh mẽ tới sự phát triển của nền kinh tế xã hội trong những năm gần đây, ngành giáo dục cũng đã cĩ những đầu tƣ nghiên cứu cải tiến các trị chơi dân gian phù hợp với xã hội hiện đại, các giải pháp để nâng cao chất lƣợng giáo dục, đƣa nội dung trị chơi dân gian vào trong chƣơng trình giáo dục mầm non trong hoạt động giáo dục hàng ngày của trẻ và trong các buổi lễ hội của nhà trƣờng. Những trị chơi dân gian này, cho dù đƣợc tổ chức ở nhà trƣờng hay trong cộng đồng dân cƣ vào thời điểm thích hợp đều khơng chỉ là những hoạt động giải trí, vui vẻ, sơi nổi, tạo tâm thế thoải mái, sảng khối, giúp trẻ xích lại gần nhau hơn, khơng chỉ vậy việc tổ chức trị chơi dân gian cho trẻ cịn là mơi trƣờng giáo dục tồn diện để phát triển các mặt năng lực, tƣ duy, nhận thức, hành động và đặc biệt gĩp phần hồn thiện những tính cách tốt đẹp cho trẻ trong ứng xử cộng đồng. Ngay từ thủa ấu thơ, những trị chơi dân gian bình dị luơn là mơi trƣờng hình thành và gắn kết các hoạt động tập thể, cộng đồng và quan trọng hơn cả nĩ cũng chính là mơi trƣờng lƣu giữ và trao truyền các giá trị văn hố độc đáo mà cha, ơng ta biết bao đời để lại. Một nắm bùn, một chiếc lá, một hịn sỏi, một mảnh gỗ, những thứ đơn giản và gần gũi với trẻ lại cĩ thể trở thành những trị chơi độc đáo đầy hấp dẫn và hứng thú với trẻ. Do vậy, trẻ em khơng chỉ đƣợc học tập mà cũng cần phải đƣợc vui chơi qua các dạng hoạt động tập thể phong phú và đa dạng. Bởi hoạt động vui chơi chính là quá trình trải nghiệm cuộc sống của trẻ, mỗi một trị chơi là một trải nghiệm về một nội dung trong cuộc sống thƣờng ngày - một trải nghiệm tâm lí về trị chơi đĩ, củng cố các kiến thức, kỹ năng sống, kỹ năng làm việc trong cộng đồng sau này cho trẻ. Nhƣ vậy, cĩ thể khẳng định rằng: Khơng chỉ trong xã hội truyền thống mà ngay cả trẻ em trong xã hội hiện đại cũng cần và rất cần phải đƣợc nuơi dƣỡng, bồi đắp đời sống tinh thần 22 bằng những trị chơi - trời cho thơng qua phƣơng thức “học mà chơi - chơi mà học” sinh động và hấp dẫn này. Trị chơi dân gian nĩi chung và trị chơi dân gian dân tộc Thái nĩi riêng là một phƣơng tiện cĩ ý nghĩa và hiệu quả để phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ mẫu giáo để giúp trẻ phát triển một cách hài hịa, tồn diện nhƣ mục tiêu giáo dục đã đặt ra mà cịn tạo tiền đề phát triển tài năng cho trẻ, nâng cao năng lực, bồi dƣỡng nhân tài cho những chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc. 2. Giới thiệu một số trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao dân tộc Thái phát triển hứng thú nhận thức cho trẻ 5 - 6 tuổi Trị chơi dân gian màu sắc phong phú, chủng loại đa dạng, là “ngƣời bạn tốt” của các bạn nhỏ. Nhƣng theo sự phát triển của thời đại, trị chơi dân gian bị trị chơi cao cấp, trị chơi điện tử thay tế. Ham chơi là đặc tính thiên bẩm của trẻ. Vì thế ở trƣờng mầm non cần tổ chức các trị chơi dân gian, tiến hành dạy mà chơi, để trị chơi đi vào các hoạt động trong một ngày của trẻ, để trẻ thể nghiệm trị chơi trong đời sống, thể nghiệm sự vui vẻ của trị chơi. Trong kho tàng trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao của dân tộc Thái, tác giả đã sƣu tầm và lựa chọn đƣợc một số trị chơi nhằm phát triển hứng thú nhận thức trong hoạt động khám phá khoa học về thế giới thực vật, động vật và hiện tƣợng tự nhiên của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi sau: 1 - Gõ ve sầu Lời đồng dao: Ve sầu hoa Sừng cong vểnh Con em khơng về, con anh về nhé Trời mƣa mặc áo hoa sặc sỡ, bay về Trời nắng mặc áo the bay xuống Xuống uống nƣớc mỏ Nát Xuống uống nƣớc mỏ Lƣơng Về lƣợn vịng cột phơi, cột sàn tao nhé Cách chơi: Các em lấy một cành cây tƣơi buộc vào cọc sào phơi ngồi sàn. Sau đĩ lấy nƣớc vẩy ƣớt đẫm lá cây nhẵn láng để làm cho chúng phản chiếu ánh trăng. Các em lấy thanh tre gõ vào cọc sào phơi theo nhịp bài hát và hát bài hát này nhiều lần. Ve sầu theo tiếng động và hơi ẩm bay đến đậu vào cành cây cho các em bắt [4]. 2 - Nhắn bươm bướm Lời đồng dao: Bƣớm xanh về đây dăng dây Bƣớm đỏ ơi, trẩy quân Bƣớm hoa ơi, về đậu nơi cát ẩm Hãy nghỉ chân ăn trầu cháu têm đã nào 23 Rồi lại liệu trẩy quân bầy, quân lũ Thơi! Bƣớm đẹp của tơi bay mất rồi Bay đi thì nhắn bố bƣớm, bƣớm mẹ về nhé Bố mẹ bƣớm khơng về Thì bƣớm đẹp quay lại cùng cháu nhé! Cách chơi: Bƣơm bƣớm là loại thức ăn và vị thuốc quý của đồng bào. Vào tháng 3 - 4 dƣơng lịch, bƣớm nở bay thành những dây dài hàng vạn con. Khi gặp nơi đất ẩm, bƣớm thƣờng hay đậu xuống thành từng đám sặc sỡ để hút nƣớc. Vào dịp này, các em cầm vợt đi bắt bƣớm. Trẻ hát bài hát và ngồi chờ những dây bƣớm bay qua để bắt và tin rằng bài hát cĩ ý nghĩa phù chú để gọi bƣớm về nơi các em ngồi [4]. 3 - Hỏi rắn Lời đồng dao: Rắn gì thế? Rắn ráo trắng Rắn gì thế? Rắn ráo nâu Kiếm gì ăn? Kiếm nhái ăn Nhái gì? Nhái bén Đớp đƣợc đớp thử xem Cách chơi: Nhiều em ơm lƣng nhau làm dây nhái. Một em làm rắn. Em ở đầu dây hỏi. Em làm rắn trả lời và lừa em nhái ở cuối dây để bắt [4]. 4 - Vè trái cây Lời đồng dao: Quả từng chùm quả gì? Quả cà Quả leo dây quả gì? Quả nho Quả tím mọng quả gì? Quả bồ quân Quả cĩ gân quả gì? Quả sổ Quả quả đít bằng quả gì? Quả vả Quả trên cành quả gì? Quả dâu da Quả bở ghét quả gì? Quả cọ Quả cong mĩc quả gì? Quả me Quả cĩ gia quả gì? Quả mít Quả trỏ trời quả gì? Quả ớt Quả cĩ máu quả gì? Củ nâu Quả thành sừng quả gì? Củ ấu Quả trời xuống quả gì? Cục mƣa đá 24 Quả cĩ vẩy quả gì? Quả mây Quả cĩ dây quả gì? Củ khoai lang Quả thành vầng quả gì? Khoai sọ Cách chơi: các em chia thành hai phe, bên hỏi và bên đáp. Bên hỏi cĩ thể đọc cả câu Quả từng chùm quả gì? Hoặc gọi tắt Quả từng chùm? Cốt sao cho càng nhanh để dồn bên đáp vào chỗ líu lƣỡi trả lời nhầm [4]. 5 - Chồng nụ, chồng hoa Lời đồng dao: Chồng nụ Chồng hoa Ruồi dấm Ruồi “nắm” Chắn ngọn Thổi lửa Bốc lên Đổ đi Cách chơi: Số ngƣời chơi khơng hạn chế, các em xếp các nắm tay của mình thành chồng dựng đứng lên nhau. Một em vừa hát vừa đến các nắm tay theo thứ tự từ dƣới lên rồi lại liên tiếp từ trên xuống, mỗi nắm tay một câu hát. Nắm tay nào trúng vào câu hát “Chắn ngọn” và “Đổ đi” thì phải bỏ ra. Khi nào hết các nắm tay các em lại chơi lại [4]. 6 - Xin ăn dưa Lời đồng dao: Lị cị lị cị Cho ăn dƣa với nào! Mới trồng Cho ăn dƣa với nào! Mới nứt hạt Nứt thế nào? Mới ra lá giả Lá làm sao? Mới leo giàn Giàn làm sao? Đã đơm hoa Hoa thế nào? Hoa kết quả Quả bằng nào? Bằng đầu đũa Bằng nào? Bằng ngĩn tay Bằng nào? Bằng nắm đấm Bằng nào? Trịn phẳng, vàng ƣơm Ăn đƣợc chứ? Muốn ăn, nắn thử xem! 25 Cách chơi: Một em nhảy lị cị đến xin ăn dƣa. Các em khác ơm eo nhau thành một dây dƣa. Em xin ăn dƣa hỏi, các em làm dây dƣa trả lời, lần lƣợt mỗi em một câu. Hát hết bài, em xin ăn dƣa nắn đầu em ở cuối dây lơi ra, cịn em làm dƣa cố bám chắc vào dây dƣa [4]. 3. Kết luận Nhƣ vậy, cĩ thể nĩi những trị chơi “trời cho” dân gian truyền thống đơn giản, những đồ vật dung dị, cỏ cây bình dị, những con vật gần gũi với cuộc sống thƣờng ngày của những trẻ thơ ngƣời dân tộc Thái mà làm nên giá trị cuộc sống chẳng khác nào thứ của quý trời cho. Trong kho tàng trị chơi của trẻ thì trị chơi dân gian cĩ lời đồng dao dân tộc Thái cùng với những đặc điểm độc đáo của thể loại này, luơn là nhu cầu, là mĩn ăn tinh thần của tuổi thơ, cùng với đĩ những trị chơi dân gian nhƣ những “mạch ngầm kết nối” tạo nên tình cảm gắn kết yêu thƣơng, sự quan tâm giữa các trẻ khi chơi. Quan trọng hơn đĩ chính là khi các em chơi, trẻ đƣợc thỏa mãn nhu cầu chơi và đạt đƣợc kết quả là trẻ hứng thú để nhận thức thế giới xung quanh (thế giới động vật và thế giới thực vật) một cách tự nhiên nhất trong các hoạt động giáo dục ở trƣờng mầm non. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009). Chƣơng trình Giáo dục mầm non. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. [2] Lị Văn Lả (2012). Cháu nhỏ vui hát hai thứ tiếng (Đồng dao Thái) [3] Lê Thị Ninh - Đinh Văn Vang (1992). Tại sao trẻ mẫu giáo thích chơi trị chơi dân gian, Tạp chí Lí luận KHGD, số 6. [4] Tơ Ngọc Thanh (1999). Vào vào - ra ra. Nhà xuất bản Kim Đồng, Hà Nội. [5] Trúc Thanh (2014). Tìm về cội nguồn văn hĩa núi. Nhà xuất bản Văn hĩa - Thơng tin. [6] Nguyễn Ánh Tuyết - Nguyễn Thị Nhƣ Mai - Định Thị Kim Thoa (2012). Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non (từ lọt lịng đến 6 tuổi). [7] Nguyễn Ánh Tuyết (1994). Tâm lý học trẻ em trƣớc tuổi học. ĐHSP Hà Nội. AN INTRODUCTION TO SOME FOKL GAMES WITH ETHNIC THAI’S NURSERY RHYMES FOR DEVELOPING 5 TO 6 - YEAR OLD CHILDREN’S INTEREST AND AWARENESS Luong Thi Dinh Tay Bac University Abstract: Folk games are rich in meaning and types. They are called “good friends” for the little children. But according to the development of technology, folk games are gradually replaced by premium games, electronic games. Playfulness is the natural characteristics of the children. So, kindergarten schools should organize traditional games, conduct trainings that play, so the games become children's daily life activities. Children can experience the games and the fun of the game. This introduces some traditional games with ethnic Thai rhyme words, simple objects, plants, idyllic, the objects closer to the daily life of ethnic Thai children but help children satisfy the needs of playing and they are excited to perceive the world around them in the most natural way. Keywords: Folk games, traditional games with ethnic Thai, awareness excitement.