Giáo trình Nhập môn truyền thông giao tiếp - Nguyễn Hữu Tân

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F 7 G GIAÙO TRÌNH NHAÄP MOÂN TRUYEÀN THOÂNG GIAO TIEÁP NGUYEÃN HÖÕU TAÂN 2005 Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -2- MUÏC LUÏC Chöông I: DAÃN NHAÄP TRUYEÀN THOÂNG...................................................................... 3 CAÂU HOÛI........................................................................................................................ 3 BAØI TAÄP......................................................................................................................... 4 chöông II: TRUYEÀN THOÂNG & KHAÙI NIEÄM BAÛN THAÂN........................................... 7 CAÂU HOÛI........................................................................................................................ 7 BAØI TAÄP......................................................................................................................... 8 Caûm nhaän veà hình aûnh cô theå, dieän maïo beân ngoaøi ................................................. 8 Caûm nhaän veà naêng löïc trí tueä .................................................................................... 8 Quan nieäm, yù nghó, thaùi ñoä ........................................................................................ 8 chöông III: NHAÄN THÖÙC VAØ TRUYEÀN THOÂNG ........................................................ 10 CAÂU HOÛI...................................................................................................................... 10 BAØI TAÄP....................................................................................................................... 11 chöông iv: TRUYEÀN THOÂNG DUØNG LÔØI .................................................................... 13 CAÂU HOÛI...................................................................................................................... 13 BAØI TAÄP....................................................................................................................... 14 chöông v: TRUYEÀN THOÂNG KHOÂNG DUØNG LÔØI...................................................... 17 CAÂU HOÛI...................................................................................................................... 17 BAØI TAÄP....................................................................................................................... 18 chöông vi: LAÉNG NGHE ................................................................................................. 20 CAÂU HOÛI...................................................................................................................... 20 BAØI TAÄP....................................................................................................................... 21 Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -3- CHÖÔNG I: DAÃN NHAÄP TRUYEÀN THOÂNG CAÂU HOÛI 1. Haõy veõ vaø giaûi thích heä thoáng phaân caáp nhu caàu con ngöôøi cuûa Maslow. 2. Vôùi moãi taàng nhu caàu trong heä thoáng phaân caáp nhu caàu cuûa Maslow, haõy neâu ra caùc ví duï truyeàn thoâng maø con ngöôøi coù theå thöïc hieän nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ñoù. 3. Haõy neâu ra nhöõng giaù trò maø vieäc truyeàn thoâng giao tieáp coù theå goùp phaàn ñònh hình vaø phaùt trieån. 4. Haõy neâu vaø phaân tích ñònh nghóa truyeàn thoâng giao tieáp (goïi taét laø truyeàn thoâng). 5. Giaûi thích khaùi nieäm “khoaûng caùch truyeàn thoâng” (gap communication). Haõy neâu ra moät ví duï kinh nghieäm truyeàn thoâng cuûa chính baïn nhaèm minh hoïa khaùi nieäm naøy. 6. Veõ vaø giaûi thích caùc möùc trong phoå truyeàn thoâng giao tieáp. Haõy cho bieát möùc naøo ñöôïc xaûy ra nhieàu nhaát trong nhöõng truyeàn thoâng giao tieáp xaûy ra thöôøng ngaøy. 7. Khi phaân tích nghóa ñöôïc trao ñoåi trong moät tieán trình truyeàn thoâng, ngöôøi ta nhaän thaáy coù hai möùc, ñoù laø nhöõng möùc gì? Giaûi thích caùc möùc naøy vaø neâu moät ví duï truyeàn thoâng ñeå minh hoïa. 8. Veõ moâ hình truyeàn thoâng tuyeán tính. Giaûi thích caùc thaønh phaàn trong moät tieán trình truyeàn thoâng theo moâ hình naøy. Haõy cho bieát caùc nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình naøy. 9. Veõ moâ hình truyeàn thoâng töông taùc. Giaûi thích caùc thaønh phaàn trong moät tieán trình truyeàn thoâng theo moâ hình naøy. Haõy cho bieát caùc nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình naøy. 10. Veõ moâ hình truyeàn thoâng giao taùc. Giaûi thích caùc thaønh phaàn trong moät tieán trình truyeàn thoâng theo moâ hình naøy. 11. Döïa treân söï toång hôïp ba moâ hình truyeàn thoâng bao goàm moâ hình tuyeán tính, moâ hình töông taùc vaø moâ hình giao taùc, haõy neâu ra taát caû nhöõng thaønh phaàn trong moät tieán trình truyeàn thoâng. 12. Haõy ñöa ra moät tình huoáng veà truyeàn thoâng giao tieáp maø baïn ñaõ töøng traõi qua. AÙp duïng moät trong ba moâ hình truyeàn thoâng ñaõ ñöôïc hoïc ñeå lyù giaûi tình huoáng naøy. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -4- 13. Haõy neâu ra vaø giaûi thích caùc nguyeân taéc truyeàn thoâng giao tieáp. 14. Giaûi thích nhö theá naøo laø truyeàn thoâng hieäu quaû vaø thích hôïp. Haõy neâu ra nhöõng ví duï nhaèm cho thaáy truyeàn thoâng nhö theá laø khoâng hieäu quaû vaø khoâng thích hôïp. 15. Giaûi thích theá naøo laø tieán haønh truyeàn thoâng trong quan ñieåm song ñoâi. Haõy neâu ra nhöõng lôïi ích cuûa nguyeân taéc naøy. 16. Giaûi thích taïi sao ta caàn nhaän thöùc vaán ñeà ñaïo ñöùc trong truyeàn thoâng. Haõy neâu ra moät ví duï truyeàn thoâng trong ñôøi soáng haèng ngaøy coù aûnh höôûng ñeán vaán ñeà ñaïo ñöùc. BAØI TAÄP 1. Giaû söû baïn laø tröôûng nhoùm cuûa moät nhoùm, baïn caàn höôùng daãn caùc thaønh vieân cuûa nhoùm mình thöïc hieän moät coâng vieäc môùi ñoái vôùi hoï. Theo baïn thì keát quaû cuûa vieäc höôùng daãn naøy laø gì? Haõy vieát ra hai keát quaû coù theå xaûy ra. 2. Haõy ñöa ra nhöõng ví duï cuï theå maø baïn traûi qua khi truyeàn thoâng vôùi ngöôøi khaùc nhaèm minh hoïa caùc daïng truyeàn thoâng Toâi-Noù, Toâi-Anh/Chò/Baïn (khoâng gaén boù) vaø Toâi-Anh/Chò/Baïn (coù gaén boù) trong phoå truyeàn thoâng giao tieáp. 3. Haõy xem xeùt boán ví duï veà truyeàn thoâng giao tieáp sau ñaây: Ví duï 1: Ngöôøi quaûn lyù taïi moät tieäm baùnh goïi ñieän thoaïi veà cô sôû saûn xuaát baùnh caùch ñoù gaàn 50km trong noãi thaát voïng traøn treà. Saùng hoâm ñoù coâ nhaän ñöôïc 50 chieác baùnh töø cô sôû saûn xuaát baùnh. Coâ chaéc raèng trong cuoäc ñieän thoaïi ñaët haøng hoâm qua coâ chæ ñaët haøng coù 15 chieác baùnh maø thoâi. Nhöõng chieác baùnh naøy ñöôïc laøm theo ñôn ñaët haøng ñaëc bieät neân raát khoù baùn vaø deã hoûng, vaø coù theå seõ phaûi huûy boû neáu nhö khoâng baùn ñöôïc chuùng vaøo ngaøy hoâm sau. Ví duï 2: Moät coâng ty baûo hieåm göûi thö chaøo haøng moät dòch vuï baûo hieåm môùi tôùi moät soá löôïng lôùn caùc khaùch haøng. Moät soá ngöôøi trong danh saùch nhöõng ngöôøi nhaän ñaõ cheát vaø ñieàu naøy laøm ñau loøng nhöõng ngöôøi trong gia ñình hoï cuõng nhö gaây ra moät aûnh höôûng xaáu ñeán hình aûnh cuûa coâng ty. Ví duï 3: Moät coâng ty myõ phaåm ñaõ quyeát ñònh quaûng caùo cho saûn phaåm cuûa mình trong khoaûng thôøi gian giöõa hai hieäp ñaáu cuûa caùc traän ñaáu boùng ñaù quoác teá ñöôïc truyeàn hình tröïc tieáp vaøo caùc ñeâm cuoái tuaàn bôûi vì ñoù laø chöông trình coù löôïng Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -5- ngöôøi xem lôùn. Sau 2 thaùng quaûng caùo, coâng ty nhaän thaáy raèng doanh soá baùn haøng haàu nhö khoâng taêng. Ví duï 4: Moät nhaø maùy deät döï kieán tieán haønh moät cuoäc dieãn taäp phoøng chaùy chöõa chaùy vaø sô taùn quy moâ nhöng chæ thoâng baùo ñeán caùc tröôûng boä phaän. Danh saùch caùc nhaân vieân quan troïng cuûa töøng boä phaän - nhöõng ngöôøi seõ phaûi ôû laïi vò trí cuûa mình trong khi dieãn taäp vì caùc lyù do an toaøn vaø ñeå tranh thaát thoaùt saûn phaåm - ñöôïc göûi ñeán caùc tröôûng boä phaän. Vaøo ngaøy thöïc hieän vieäc dieãn taäp, taïi moät boä phaän trong nhaø maùy, khoâng coù ai sô taùn ra khu vöïc an toaøn. Tröôûng boä phaän naøy, do chöa nhaän ñöôïc danh saùch, ñaõ quyeát ñònh raèng caû 40 nhaân vieân trong boä phaän mình ñeàu laø quan troïng vaø ñoù laø lyù do taïi sao hoï khoâng ñi sô taùn khi dieãn taäp. Ñieàu naøy laøm cho caû cuoäc dieãn taäp thaát baïi vaø keát quaû laø vieäc dieãn taäp phaûi thöïc hieän laïi vôùi khoaûn chi phí ñaùng keå. • Baïn haõy phaân tích boán ví duï truyeàn thoâng giao tieáp khoâng hieäu quaû treân? • Theo baïn, nguyeân nhaân laø do ñaâu? Baïn coù theå ñöa ra caâu traû lôøi cuûa baïn baèng caùch ñaùnh daáu vaøo oâ thích hôïp. Thoâng ñieäp sai Phöông phaùp truyeàn thoâng sai Göûi khoâng ñuùng ñoái töôïng Khoâng coù thoâng ñieäp Tieäm baùnh Coâng ty baûo hieåm Coâng ty myõ phaåm Coâng ty may maëc 4. Theo quan ñieåm thöïc haønh, caùc kyõ naêng truyeàn thoâng giao tieáp cô baûn bao goàm noùi (truyeàn thoâng duøng lôøi), vieát (truyeàn thoâng duøng ngoân ngöõ), öùng xöû vaø nghe (truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi vaø ngoân ngöõ). Döôùi ñaây laø moät soá hoaït ñoäng tieâu bieåu cuûa moät sinh vieân trong quaù trình hoïc taäp ñaïi hoïc, baïn haõy ñaùnh daáu vaøo caùc coät thích hôïp ñeå xaùc ñònh caùc kyõ naêng truyeàn thoâng giao tieáp chính maø baïn seõ phaûi söû duïng khi thöïc hieän caùc hoaït ñoäng naøy. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -6- Caùc hoaït ñoäng Noùi Vieát ÖÙng xöû Nghe Tieáp thu baøi giaûng treân lôùp Baùo caùo baøi taäp, ñoà aùn cho GV Caù nhaân giaûi baøi taäp treân lôùp Laøm baøi taäp nhoùm treân lôùp Tieáp nhaän yù kieán töø GV, baïn beø Thaûo luaän nhoùm theo chuû ñeà Trình baøy, thuyeát trình tröôùc lôùp Gaëp gôõ baïn beø, GV, caùn boä phoøng ban Taïo laäp quan heä toát vôùi GV, baïn beø Höôùng daãn coâng vieäc cho baïn beø Duy trì kyû luaät trong lôùp hoïc, phoøng TN Giaûi quyeát caùc vaán ñeà naûy sinh Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -7- CHÖÔNG II: TRUYEÀN THOÂNG & KHAÙI NIEÄM BAÛN THAÂN CAÂU HOÛI 1. Neâu ñònh nghóa khaùi nieäm baûn thaân. Haõy neâu ví duï cho thaáy haønh ñoäng cuûa moät ngöôøi coù theå ñöôïc ñònh höôùng bôûi khaùi nieäm baûn thaân cuûa ngöôøi ñoù. 2. Phaân tích caùc daïng aûnh höôûng cuûa truyeàn thoâng vôùi caùc thaønh vieân trong gia ñình ñoái vôùi vieäc hình thaønh khaùi nieäm baûn thaân. Haõy neâu caùc ví duï truyeàn thoâng minh hoïa caùc daïng aûnh höôûng naøy. 3. Phaân tích caùc daïng aûnh höôûng cuûa truyeàn thoâng vôùi caùc baïn cuøng tuoåi, cuøng trang löùa ñoái vôùi vieäc hình thaønh khaùi nieäm baûn thaân. Haõy neâu caùc ví duï truyeàn thoâng minh hoïa caùc daïng aûnh höôûng naøy. 4. Baïn ñaùnh giaù theá naøo veà nhöõng aûnh höôûng cuûa truyeàn thoâng vôùi nhöõng ngöôøi cuøng laøm vieäc vaø hoïc taäp ñaïi hoïc vôùi baïn ñoái vôùi vieäc hình thaønh khaùi nieäm baûn thaân cuûa chính baïn. 5. Theo baïn truyeàn thoâng ñaïi chuùng (truyeàn hình, truyeàn thanh, baùo chí, phim aûnh) ñoùng vai troø quan troïng nhö theá naøo trong ñôøi soáng hieän nay? Baïn ñaùnh giaù theá naøo nhöõng aûnh höôûng cuûa truyeàn thoâng ñaïi chuùng ñoái vôùi söï hình thaønh khaùi nieäm baûn thaân? 6. Giaûi thích tính chaát nhieàu chieàu cuûa khaùi nieäm baûn thaân. 7. Giaûi thích tính chaát quaù trình cuûa khaùi nieäm baûn thaân. Haõy cho bieát taïi sao noùi khaùi nieäm baûn thaân khoâng coá ñònh maø coù theå thay ñoåi? 8. Trình baøy moái quan heä taùc ñoäng qua laïi giöõa khaùi nieäm baûn thaân vaø caùc quan nieäm xaõ hoäi. 9. Ñoái chieáu vôùi chính baûn thaân mình, baïn neâu ra moät ñieåm naøo ñoù trong khaùi nieäm baûn thaân cuûa baïn maø baïn muoán thay ñoåi. Baïn haõy cho bieát baïn coù theå thay ñoåi ñieåm ñoù ñöôïc khoâng? Taïi sao? Trong tröôøng hôïp baïn muoán thay ñoåi, baïn haõy cho bieát keá hoaïch baïn seõ laøm gì ñeå coù theå töï thay ñoåi ñöôïc? Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -8- BAØI TAÄP 1. Ñeå yù thöùc hôn veà chính mình vaø nhaát laø hieåu roõ veà mình hôn, baïn haõy thöû töï traû lôøi caùc caâu hoûi sau ñaây. Baïn coù theå giöõ rieâng nhöõng caâu traû lôøi cho chính mình vaø khoâng nhaát thieát phaûi coâng boá chuùng. Caûm nhaän veà hình aûnh cô theå, dieän maïo beân ngoaøi 1- Toâi ñeïp vaø haáp daãn khi .............................................................................................. 2- cuûa toâi ñeïp vaø haáp daãn. 3- ... cuûa toâi xaáu xí. 4- Toâi xaáu hoå veà .. cuûa toâi. 5- Toâi haõnh dieän veà cuûa toâi. 6- Toâi khoâng haáp daãn khi ............................................................................................... 7- Neáu toâi laø dieãn vieân ñieän aûnh, toâi coù theå ñoùng nhöõng vai maø . ñoùng. 8- Toâi thaät thaáy gheâ khi toâi ............................................................................................ 9- Neáu toâi coù theå thay ñoåi dieän maïo, toâi seõ .................................................................. 10- Öôùc gì tieáng noùi cuûa toâi ........................................................................................... 11- Caùi teä nhaát trong tieáng noùi cuûa toâi laø ...................................................................... 12- Caùi hay nhaát trong tieáng noùi cuûa toâi laø ................................................................... 13- Neáu coù theå thay ñoåi tieáng noùi, toâi muoán tieáng noùi cuûa toâi gioáng nhö ................... 14- Neáu thay ñoåi ñöôïc töôùng ñi, toâi seõ ñi nhö ............................................................... Caûm nhaän veà naêng löïc trí tueä 1- Toâi hoïc gioûi nhaát veà moân .......................................................................................... 2- Toâi thöôøng gaëp khoù khaên vôùi moân ............................................................................ 3- Toâi coù naêng khieáu veà ................................................................................................. 4- Toâi caûm thaáy mình khoâng coù khieáu laém ñoái vôùi ...................................................... 5- Ñoái vôùi moân .. toâi cho raèng mình raát thoâng minh. 6- Ñoái vôùi moân toâi caûm thaáy mình khoâng thoâng minh gì caû. Quan nieäm, yù nghó, thaùi ñoä 1- Toân giaùo laø ................................................................................................................. 2- Toân giaùo phaûi laø ......................................................................................................... 3- Chính trò laø .................................................................................................................. 4- Chính trò phaûi laø ......................................................................................................... 5- Phuï nöõ laø .................................................................................................................... 6- Phuï nöõ phaûi laø ............................................................................................................ 7- Nam giôùi laø ................................................................................................................. 8- Nam giôùi phaûi laø ........................................................................................................ 9- Toâi laø .......................................................................................................................... 10- Toâi phaûi laø ................................................................................................................ 11- Toâi muoán trôû thaønh .................................................................................................. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -9- 12- Ngöôøi yeâu cuûa toâi laø ................................................................................................ 13- Ngöôøi yeâu cuûa toâi phaûi laø ........................................................................................ 14- Toâi haïnh phuùc khi .................................................................................................... 15- Toâi caûm thaáy baát haïnh khi ....................................................................................... 16- Toâi thích ................................................................................................................... 17- Toâi gheùt .................................................................................................................... 18- Nhöõng ñieàu quan troïng nhaát trong cuoäc soáng laø ..................................................... 2. Thoâng qua baøi taäp naøy, baïn seõ thaáy ñöôïc nhöõng aûnh höôûng cuûa söï truyeàn thoâng vôùi gia ñình ñoái vôùi khaùi nieäm baûn thaân. • Tröôùc tieân, baïn haõy nhôù laïi nhöõng thoâng ñieäp mang tính “xaùc ñònh vai troø” maø cha meï baïn ñaõ chæ daïy baïn nhaèm cho baïn bieát “chuùng ta laø ai”, “chuùng ta phaûi nhö theá naøo?”, “baïn laø ai”, “baïn phaûi nhö theá naøo?”. • Haõy vieát laïi nhöõng thoâng ñieäp xaùc ñònh vai troø naøy. Coá gaéng söû duïng ñuùng nhöõng ngoân töø maø ba meï baïn ñaõ duøng khi chæ daïy baïn trong quaù khöù. • Baïn xem xeùt laïi töøng thoâng ñieäp moät, vaø haõy cho bieát nhöõng thoâng ñieäp naøo cho ñeán ngaøy hoâm nay vaãn coøn coù yù nghóa ñoái vôùi baïn? Baïn coù baát ñoàng vôùi thoâng ñieäp naøo hay khoâng? • Cuoái cuøng, baïn haõy cho bieát baïn seõ thay ñoåi nhöõng thoâng ñieäp naøo maø chuùng khoâng coøn thích hôïp vôùi cuoäc soáng hieän thôøi cuûa baïn vaø maâu thuaãn vôùi nhöõng giaù trò maø baïn ñang coù. 3. Baøi taäp naøy giuùp baïn nhìn laïi xem nhöõng so saùnh xaõ hoäi cuûa baûn thaân mình coù thöïc teá hay khoâng. • Tröôùc tieân baïn vieát saùu laàn “toâi laø ” (hay “toâi laø ngöôøi ”). Trong ba caâu ñaàu, baïn duøng nhöõng töø phaûn aûnh tích cöïc veà baûn thaân mình. Chaúng haïn nhö “toâi laø ngöôøi toát buïng”, “toâi thoâng minh”, “toâi coù traùch nhieäm”. Trong ba caâu sau, baïn duøng nhöõng töø phaûn aûnh tieâu cöïc veà baûn thaân mình. Chaúng haïn nhö “toâi laø ngöôøi ích kyû”, “toâi khoâng kieân nhaãn”, “toâi laø ngöôøi vuïng veà”. • Sau ñoù, beân caïnh moãi caâu baïn vieát teân hai ngöôøi maø baïn duøng ñeå ñaùnh giaù chính baïn. Chaúng haïn ñoái vôùi caâu “toâi laø ngöôøi toát buïng”, baïn haõy lieät keâ teân hai ngöôøi maø baïn duøng ñeå “ño löôøng” söï toát buïng cuûa mình. • Cuoái cuøng, baïn nhìn laïi teân nhöõng ngöôøi ñi keøm vôùi caùc nhaän xeùt veà chính mình, baïn xem coù ngöôøi naøo so saùnh vôùi baïn laø khoâng thöïc teá khoâng? Neáu coù baïn phaûi tìm ngöôøi khaùc coù theå so saùnh thöïc teá hôn vôùi baïn? 4. Haõy löïa choïn ba taïp chí thoâng duïng nhaát. Sau ñoù trong moãi taïp chí choïn ra nhöõng baøi vieát, hình aûnh, maãu quaûng caùo ñaëc tröng cuûa taïp chí. Vôùi nhöõng choïn löïa naøy baïn haõy cho bieát nhöõng giaù trò naøo coù theå aûnh höôûng ñeán söï khaùi nieäm baûn thaân cuûa caùc ñoäc giaû. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -10- CHÖÔNG III: NHAÄN THÖÙC VAØ TRUYEÀN THOÂNG CAÂU HOÛI 1. Haõy neâu ñònh nghóa veà nhaän thöùc cuûa con ngöôøi. 2. Giaûi thích taïi sao noùi nhaän thöùc ôû con ngöôøi laø moät tieán trình chuû ñoäng. 3. Giaûi thích taïi sao noùi nhaän thöùc laø quaù trình choïn loïc. 4. Giaûi thích quaù trình toå chöùc trong vieäc phaùt trieån nhaän thöùc ôû ngöôøi theo lyù thuyeát caùc löôïc ñoà caáu truùc nhaän thöùc. 5. Giaûi thích taïi sao noùi nhaän thöùc laø quaù trình giaûi thích. 6. Giaûi thích caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa tính nguyeân nhaân lieân quan ñeán quaù trình giaûi thích cuûa nhaän thöùc. Haõy neâu caùc ví duï minh hoïa caùc khía caïnh naøy. 7. Giaûi thích tính sai soùt lieân quan ñeán quaù trình giaûi thích cuûa nhaän thöùc. Haõy neâu caùc ví duï minh hoïa tính chaát naøy. 8. Döïa vaøo ñònh nghóa veà nhaän thöùc, giaûi thích taïi sao trong moät tieán trình truyeàn thoâng caùc beân tham gia truyeàn thoâng coù theå coù nhöõng quan nieäm, caûm xuùc vaø lyù giaûi khaùc nhau veà cuøng moät vaán ñeà (hoaëc con ngöôøi, hieän töôïng, bieán coá). 9. Haõy neâu ra vaø giaûi thích caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc. 10. Haõy giaûi thích söï khaùc bieät giöõa söï kieän, suy dieãn vaø ñaùnh giaù. Neâu caùc ví duï cho thaáy söï khaùc bieät giöõa chuùng. Cho bieát caùi naøo trong ba caùi treân (söï kieän, suy dieãn, ñaùnh giaù) thöôøng gaây ra nhöõng khoaûng caùch truyeàn thoâng? Giaûi thích taïi sao? 11. Haõy giaûi thích taïi sao moïi nhaän thöùc ñeàu cuïc boä vaø chuû quan. Döïa treân söï giaûi thích naøy, haõy cho bieát ta neân truyeàn thoâng ra sao ñeå hieäu quaû. 12. Ñeå vieäc truyeàn thoâng ñöôïc hieäu quaû, baïn haõy cho bieát baïn seõ ñeà phoøng khuynh höôùng giaûi thích höôùng veà baûn thaân nhö theá naøo? 13. Baïn haõy cho bieát baïn taïi sao baïn caàn traùnh giaû ñònh cho raèng baïn ñoïc ñöôïc nhöõng suy nghó cuûa ngöôøi khaùc nhaèm giuùp vieäc truyeàn thoâng hieäu quaû hôn? Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -11- 14. Ñeå vieäc truyeàn thoâng ñöôïc hieäu quaû, baïn haõy cho bieát baïn seõ laøm theá naøo ñeå coù theå kieåm tra nhaän thöùc cuûa baïn vôùi ngöôøi khaùc trong khi hai beân cuøng tham gia truyeàn thoâng. 15. Haõy neâu ra nhöõng höôùng daãn nhaèm caûi tieán naêng löïc truyeàn thoâng döïa treân nhöõng kieán thöùc veà tieán trình nhaän thöùc ôû con ngöôøi. BAØI TAÄP 1. Bình laø nhaân vieân phoøng baùn haøng cuûa moät coâng ty vaø ñöôïc ngöôøi quaûn lyù cuûa anh bieát ñeán nhö laø moät ngöôøi luoân saún saøng than phieàn veà moïi thöù. Saâm laïi laø moät tröôøng hôïp khaùc. Anh laø moät nhaân vieân baùn haøng toát vaø luoân luoân saún saøng hôïp taùc baát cöù khi naøo coù söï thay ñoåi trong keá hoaïch coâng vieäc. Coâ Tröôûng phoøng mong muoán caû hai ñeàu laøm vieäc coù traùch nhieäm vaø thöïc hieän caùc coâng vieäc ôû möùc toát nhaát coù theå maø khoâng caàn phaûi giaùm saùt. Ñeå ñoåi laïi coâ luoân toû ra raát coâng baèng vaø moïi coá gaéng thaät söï ñeàu ñöôïc ghi nhaän vaø thöôûng coâng. Sau khi ñöa ra muïc tieâu cuûa phoøng cho quyù II, coâ ñeà nghò Bình vaø Saâm cho bieát yù kieán cuûa mình veà caùc muïc tieâu naøy. Caâu traû lôøi cuûa Bình laø: “Caùc muïc tieâu naøy quaù cao. Toâi nghó chaúng coù caùch naøo ñeå moïi ngöôøi coù theå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu naøy caû.” Caâu traû lôøi cuûa Saâm laø: “AØ, toâi cuõng chöa roõ laém veà vieäc naøy nhöng toâi caûm thaáy raèng mình cuõng khoù coù theå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu naøy. Vaø toâi nghó laø nhöõng ngöôøi khaùc cuõng vaäy.” • Baïn nhaän xeùt nhö theá naøo veà noäi dung hai thoâng ñieäp ñöôïc phaùt ra töø anh Bình vaø anh Saâm? • Theo baïn, anh Bình vaø anh Saâm coù nhöõng khaùi nieäm baûn thaân veà moãi ngöôøi nhö theá naøo? • Theo baïn, coâ Tröôûng phoøng seõ hieåu hai thoâng ñieäp naøy nhö theá naøo? Nhöõng yeáu toá naøo aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc cuûa coâ Tröôûng phoøng trong vieäc lyù giaûi hai thoâng ñieäp naøy? • Töø ví duï naøy, baïn coù theå ruùt ra nhöõng nhaän xeùt gì veà tieán trình truyeàn thoâng giao tieáp giöõa con ngöôøi vôùi nhau? 2. Taïi xöôûng in ABC, soá löôïng ñôn ñaët haøng hieän nay ñang nhieàu hôn nhöõng gì maø xöôûng coù theå ñaûm ñöông noåi. Moät ñôn ñaët haøng in gaáp vöøa ñöôïc ñöa ñeán. Anh Loäc, Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -12- phuï traùch xöôûng, quyeát ñònh giao vieäc in naøy cho Mai, moät nhaân vieân trong xöôûng. Anh cuøng Mai ñeán choã maùy in vaø giaûi thích cho coâ veà caùch thöùc thao taùc caùc maùy moùc lieân quan. Sau ñoù anh ñöa ra chi tieát ñôn ñaët haøng cho coâ Mai vaø ñeå maëc coâ laïi vôùi chieác maùy. Ba giôø sau, anh Loäc thaáy coâ Mai vaãn ñang loay hoay vôùi chieác maùy trong khi ñaùng leõ coâng vieäc ñaõ phaûi keát thuùc tröôùc ñoù laâu roài. Anh ñeán beân coâ Mai vaø nhaän ra raèng ñôn haøng môùi chæ hoaøn thaønh ñöôïc gaàn moät nöûa vaø coâ Mai thì ñang luùi huùi ñoïc taøi lieäu caåm nang söû duïng maùy. • Baïn nhaän xeùt gì veà tình huoáng truyeàn thoâng naøy? • Theo baïn, anh Loäc ñaõ phaïm phaûi sai laàm gì khi truyeàn thoâng vôùi coâ Mai? • Baïn seõ söûa chöõa sai laàm naøy nhö theá naøo? 3. Huøng laø moät thôï tieän coù tay ngheà cao. Saùu thaùng tröôùc ñaây, do aùp duïng coâng ngheä môùi, coâng ty maø khi ñoù anh ñang laøm vieäc ñaõ phaûi giaûm moät nöûa soá nhaân vieân. Huøng laø moät trong nhöõng ngöôøi phaûi ra ñi. May maén hôn cho anh laø anh ñaõ deã daøng tìm ñöôïc coâng vieäc môùi moät caùch nhanh choùng vaø ñaõ oån ñònh toát – anh caûm thaáy thoaûi maùi khi ôû coâng ty môùi. Sau boán thaùng laøm vieäc anh vaø caùc ñoàng nghieäp khaùc nhaän ñöôïc thoâng baùo töø caáp treân raèng ñeå duy trì tính caïnh tranh, coâng ty seõ ñöa vaøo vaän haønh moät soá maùy môùi ñöôïc ñieàu khieån baèng maùy vi tính. Caáp treân cuûa anh cuõng noùi roõ raèng anh vaø caùc ñoàng nghieäp seõ khoâng bò maát vieäc laøm. Baûn thaân oâng ta coi ñoù laø toát neáu xeùt theo khía caïnh taêng thu thaäp vaø caûi thieän ñieàu kieän laøm vieäc. Thaùi ñoä cuûa Huøng ñoái vôùi coâng vieäc baét ñaàu trôû neân keùm ñi. Seáp cuûa anh thaáy anh trôû neân thoâ loã vaø raát khoù quaûn lyù. Huøng coá gaéng thuyeát phuïc phía Coâng ñoaøn phaûn ñoái vieäc aùp duïng coâng ngheä môùi. Khi vieäc naøy khoâng thaønh coâng anh thaäm chí coøn trôû neân khoù tính hôn. Anh thích tranh caõi vaø raát khoù chòu. • Döïa vaøo nhöõng hieåu bieát cuûa baïn veà nhaän thöùc, haõy giaûi thích quaù trình nhaän thöùc ñaõ dieãn ra ôû Huøng. • Baïn haõy cho bieát nhöõng nhaän thöùc naøy ñaõ aûnh höôûng ñeán vieäc lyù giaûi thoâng ñieäp cuûa caáp treân nhö theá naøo ñoái vôùi vieäc aùp duïng coâng ngheä môùi ôû coâng ty Huøng vaøo laøm vieäc sau naøy. • Thoâng qua ví duï naøy, baïn haõy cho thaáy vôùi cuøng moät söï kieän nhieàu ngöôøi coù theå coù nhöõng suy dieãn vaø ñaùnh giaù khaùc nhau tuøy theo nhaän thöùc cuûa hoï ñoái vôùi söï kieän dieãn ra. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -13- CHÖÔNG IV: TRUYEÀN THOÂNG DUØNG LÔØI CAÂU HOÛI 1. Giaûi thích ba thuoäc tính cuûa kyù hieäu bao goàm tuøy yù, mô hoà vaø tröøu töôïng. Haõy neâu caùc ví duï veà töø ngöõ ñöôïc söû duïng trong truyeàn thoâng duøng lôøi nhaèm minh hoïa cho caùc thuoäc tính naøy. 2. Haõy ñöa ra ví duïï duøng töø cuï theå vaø töø tröøu töôïng trong truyeàn thoâng duøng lôøi. Giaûi thích taïi sao duøng töø tröøu töôïng deã taïo ra khoaûng caùch truyeàn thoâng trong moät tieán trình truyeàn thoâng hôn laø duøng töø cuï theå. 3. Haõy giaûi thích meänh ñeà “ngoân ngöõ vaø vaên hoaù phaûn aùnh laãn nhau”. Neâu ví duï minh hoïa meänh ñeà naøy naøy. 4. Haõy giaûi thích taïi sao khi duøng ngoân ngöõ noùi trong truyeàn thoâng duøng lôøi thì nghóa cuûa ngoân ngöõ laø chuû quan. Neâu ví duï minh hoïa ñieàu naøy. 5. Vieäc truyeàn thoâng duøng lôøi cuûa con ngöôøi ñöôïc höôùng daãn bôûi caùc quy taéc. Haõy neâu ra vaø giaûi thích caùc quy taéc naøy. Haõy cho bieát con ngöôøi haáp thu caùc quy taéc naøy nhö theá naøo? Vôùi moãi quy taéc haõy neâu ra nhöõng ví duï truyeàn thoâng minh hoïa cuï theå. 6. Haõy phaân tích khaû naêng söû duïng kyù hieäu noùi chung, vaø töø ngöõ noùi rieâng, trong vieäc xaùc ñònh (hoaëc ñònh nghóa) moät caùi gì ñoù (kinh nghieäm, con ngöôøi, bieán coá, hieän töôïng, hoaït ñoäng, ) trong tieán trình truyeàn thoâng duøng lôøi. 7. Haõy phaân tích khaû naêng söû duïng kyù hieäu noùi chung, vaø töø ngöõ noùi rieâng, trong vieäc ñaùnh giaù (hoaëc nhaän ñònh, nhaän xeùt) moät caùi gì ñoù (kinh nghieäm, con ngöôøi, bieán coá, hieän töôïng, hoaït ñoäng, ) trong tieán trình truyeàn thoâng duøng lôøi. 8. Haõy phaân tích khaû naêng söû duïng kyù hieäu noùi chung, vaø töø ngöõ noùi rieâng, trong quaù trình toå chöùc nhaän thöùc maø noù ñöôïc dieãn tieán trong moät tieán trình truyeàn thoâng duøng lôøi toång quaùt. 9. Haõy phaân tích khaû naêng söû duïng kyù hieäu noùi chung, vaø töø ngöõ noùi rieâng, trong quaù trình ñöa ra nhöõng giaû ñònh. 10. Haõy cho bieát con ngöôøi coù theå duøng nhöõng kyù hieäu noùi chung, vaø töø ngöõ noùi rieâng, ñeå töï theå hieän mình nhö theá naøo trong tieán trình truyeàn thoâng duøng lôøi. Neâu ví duï minh hoïa. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -14- 11. Haõy neâu ra nhöõng nhaän xeùt cuûa baïn veà ngoân ngöõ rieâng cuûa coäng ñoàng sinh vieân ngaønh Coâng taùc xaõ hoäi maø baïn laø moät thaønh vieân trong ñoù. Haõy ñöa ra nhöõng ví duï veà caùc ñaëc tröng truyeàn thoâng duøng lôøi cuûa coäng ñoäng naøy döïa treân quan saùt cuûa chính baïn. 12. Haõy neâu ra nhöõng nguyeân taéc giuùp caûi tieán naêng löïc truyeàn thoâng duøng lôøi. 13. Haõy neâu ra nhöõng ví duï cho thaáy caùch noùi theå hieän söï laøm chuû caûm xuùc trong khi truyeàn thoâng duøng lôøi. 14. Haõy neâu ví duï minh hoïa caùch noùi khoâng chính xaùc vaø roõ raøng coù theå gaây ra khoaûng caùch truyeàn thoâng trong moät tình huoáng truyeàn thoâng duøng lôøi cuï theå. Baïn seõ khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy nhö theá naøo (baïn neân noùi laïi nhö theá naøo)? 15. Haõy neâu ví duï minh hoïa caùch noùi toång quaùt hoùa coù theå gaây ra khoaûng caùch truyeàn thoâng trong tình huoáng truyeàn thoâng duøng lôøi. Baïn seõ khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy nhö theá naøo (baïn neân noùi laïi nhö theá naøo)? 16. Haõy neâu ra nhöõng lôïi ích cuûa nguyeân taéc gaén boù vôùi quan ñieåm song ñoâi trong truyeàn thoâng duøng lôøi. BAØI TAÄP 5. Hoa laø giaùm saùt taïi moät vaên phoøng. Moät buoåi saùng khi ñeán vaên phoøng coâ phaùt hieän thaáy Tuaán, nhaân vieân haønh chính, ñang chôi troø chôi treân maùy tính maëc duø chính saùch cuûa coâng ty laø nghieâm caám chôi troø chôi trong giôø laøm vieäc. • Noäi dung cuûa thoâng ñieäp maø Hoa muoán thoâng baùo ñeán Tuaán laø gì? • Neáu baïn laø Hoa, baïn seõ söû duïng nhöõng töø naøo ñeå chuyeån taûi thoâng ñieäp naøy ñeán Tuaán? • Baïn haõy choïn moät vaøi ngöôøi baïn ñeå ñaët vaøo vò trí cuûa Hoa, cho bieát hoï seõ söû duïng nhöõng töø naøo ñeå chuyeån taûi thoâng ñieäp töông töï ñeán Tuaán? • Baïn haõy phaân tích möùc noäi dung vaø möùc quan heä cuûa thoâng ñieäp maø nhöõng ngöôøi naøy truyeàn thoâng ñeán Tuaán. 6. Ñoâng laø giaùm saùt taïi moät coâng ty saûn xuaát phuï tuøng xe maùy. Moät hoâm do dòch cuùm neân moät vaøi nhaân vieân cuûa Ñoâng nghæ oám. Buoåi saùng hoâm ñoù vaøo cô quan, Ñoâng phaùt hieän ra coù moät vuõng daàu treân loái ñi. Do hoâm ñoù khoâng coù nhieàu coâng nhaân, vaø khu vöïc ñoù vaøo buoåi saùng khoâng coù ai laøm vieäc neân vieäc doïn deïp vuõng daàu khoâng Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -15- phaûi laø vaán ñeà caáp baùch. Tuy nhieân ñaây laïi laø vaán ñeà an toaøn neân vuõng daàu caàn phaûi ñöôïc doïn saïch. Anh goïi Laâm, moät nhaân vieân môùi cuûa boä phaän ñang hì huïc vôùi moät vaøi chi tieát maùy treân baøn. “Laâm ôi, ôû loái ñi treân kia coù moät vuõng daàu chaûy.” Laâm nhìn theo höôùng Ñoâng chæ tay vaø gaät guø ñoàng yù: “Nhö theá thì baån quaù.” Ñoâng noùi tieáp: “Ñuùng vaäy. Caàn phaûi doïn ngay.” Ngay sau ñoù Ñoâng ñöôïc goïi veà vaên phoøng ñeå saép xeáp caùc maãu ñaët haøng. Khi ñang ôû ñoù thì anh nhaän ñöôïc thoâng tin laø ñaõ coù moät tai naïn xaûy ra taïi boä phaän cuûa mình. Söï vieäc chöa ñeán möùc nghieâm troïng, moät nhaân vieân ñeán muoän ñaõ bò tröôït chaân vaø bò bong gaân coå tay. Anh ta coù theå seõ phaûi nghæ laøm moät tuaàn. Ñoâng raát giaän döõ. Tai naïn xaûy ra laø do vuõng daàu ôû loái ñi. Anh ñi tôùi choã Laâm. “Toâi ñaõ baûo caäu laø doïn noù ñi roài cô maø!” Ñoâng giaän döõ quaùt. “Khoâng, anh coù baûo gì ñaâu. Neáu anh baûo thì toâi ñaõ doïn noù roài!”, Laâm ñaùp. • Baïn haõy cho bieát nhöõng khoaûng caùch truyeàn thoâng naøo ñaõ naûy sinh trong tình huoáng truyeàn thoâng giao tieáp giöõa Ñoâng vaø Laâm? • Theo baïn thì nhöõng nguyeân nhaân naøo ñaõ laøm cho vieäc truyeàn thoâng giao tieáp giöõa Ñoâng vaø Laâm khoâng hieäu quaû? • Baïn haõy duøng moâ hình truyeàn thoâng 4 ñieåm “taïi sao, caùi gì, vôùi ai vaø nhö theá naøo” ñeå giuùp vieäc truyeàn thoâng giao tieáp cuûa Ñoâng hieäu quaû. ƒ Taïi sao Æ Taïi sao phaûi truyeàn thoâng (lyù do)? ƒ Caùi gì Æ Truyeàn thoâng caùi gì (noäi dung thoâng ñieäp)? ƒ Vôùi ai Æ Truyeàn thoâng vôùi ai (bieát gì veà beân tham gia)? ƒ Nhö theá naøo Æ Tieán haønh truyeàn thoâng ra sao (ñeå hieåu ñuùng)? 3. Vaøo phuùt choùt, moät tröôûng boä phaän ngaân haøng noùi vôùi coâ thö kyù môùi nhö sau: “Toùm laïi laø khi laøm vieäc ôû ngaân haøng naøy baïn phaûi aên maëc baûnh bao.” • Moät nguyeân taéc thöïc haønh trong truyeàn thoâng duøng lôøi khi giao tieáp taïi nôi laøm vieäc ñöôïc goïi laø “nguyeân taéc ABC”, töùc laø truyeàn thoâng duøng lôøi caàn phaûi Accuracy – Brevity – Clarity. Accuracy coù nghóa laø chính xaùc, thoâng ñieäp phaûi chính xaùc. Brevity coù nghóa laø ngaén goïn, thoâng ñieäp caàn ngaén goïn, phuø hôïp, traùnh röôøm raø. Vaø Clarity coù nghóa laø roõ raøng, saùng suûa, thoâng ñieäp caàn roõ raøng, cuï theå, yù nghóa saùng toû. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -16- Baïn haõy döïa vaøo nguyeân taéc ABC naøy ñeå ñaùnh giaù thoâng ñieäp maø ngöôøi tröôûng boä phaän ngaân haøng ñaõ chuyeån ñeán coâ thö kyù môùi. • Moät nguyeân taéc khaùc trong truyeàn thoâng duøng lôøi khi giao tieáp taïi nôi laøm vieäc ñöôïc goïi laø “nguyeân taéc 5C”, töùc laø truyeàn thoâng duøng lôøi caàn phaûi Clear – Complete – Concise – Correct – Courteous. Clear coù nghóa laø roõ raøng, thoâng ñieäp truyeàn thoâng caàn phaûi roõ raøng ñeå ngöôøi nhaän chæ coù theå hieåu theo moät nghóa duy nhaát. Complete coù nghóa laø ñaày ñuû hay hoaøn chænh, thoâng ñieäp caàn cung caáp ñaày ñuû thoâng tin. Concise coù nghóa laø ngaén goïn, suùc tích, thoâng ñieäp caàn ngaén goïn, traùnh röôøm raø, nhöng vaãn ñaày ñuû thoâng tin, vaø ngaén goïn khoâng coù nghóa laø toùm taét. Correct coù nghóa laø chính xaùc, thoâng tin ñöa ra caàn phaûi chính xaùc. Vaø Courteous coù nghóa laø lòch söï, thoâng ñieäp caàn truyeàn ñi theo caùch maø qua ñoù möùc quan heä bieåu loä söï toân troïng cuûa baïn ñoái vôùi hoï. Baïn haõy döïa vaøo nguyeân taéc 5C naøy ñeå ñaùnh giaù thoâng ñieäp maø ngöôøi tröôûng boä phaän ngaân haøng ñaõ chuyeån ñeán coâ thö kyù môùi. 4. Baøi taäp sau giuùp baïn thöïc haønh söï gaén boù vôùi quan ñieåm song ñoâi. Trong tuaàn naøy baïn haõy thöïc hieän moät cuoäc ñaøm thoaïi vôùi moät ngöôøi nhö sau: • Tröôùc tieân baïn choïn moät chuû ñeà naøo ñoù (HIV, soáng thöû trong sinh vieân, ñaùnh giaù vieäc thi cöû ôû ñaïi hoïc, sinh hoaït taïi kyù tuùc xaù, ). Sau ñoù baïn ghi laïi nhöõng lyù giaûi, suy nghó, caûm xuùc cuûa baïn veà vaán ñeà naøy. • Keá tieáp, baïn choïn moät ngöôøi naøo ñoù vaø hoûi hoï veà vaán ñeà naøy. Baïn coá gaéng khoâng bieåu loä ra sôùm nhöõng suy nghó vaø caûm xuùc cuûa mình ñeå coù theå laéng nghe baïn mình noùi. • Baïn coá gaéng taäp trung chuù yù vaøo nhöõng gì baïn mình noùi. Baïn mình moâ taû, lyù giaûi vaán ñeà ra sao, bieåu loä caûm xuùc nhö theá naøo, ñöa ra nhöõng quan ñieåm gì veà vaán ñeà ñoù? • Baïn haõy ñöa ra nhöõng caâu hoûi. “Baïn noùi nhö theá coù nghóa laø gì?”, “Baïn coù theå noùi roõ hôn veà ” “Baïn coù theå giaûi thích roõ hôn veà ” “YÙ baïn noùi nhö vaäy coù nghóa laø gì?” “Theo baïn nghó vaán ñeà naøy nhö theá naøo?” “Baïn caûm thaáy theá naøo veà vaán ñeà naøy?” • Sau ñoù baïn coá gaéng ghi laïi nhöõng suy nghó, lyù giaûi, quan nieäm, caûm xuùc, cuûa baïn mình veà vaán ñeà maø baïn ñaõ choïn. Cuoái cuøng, haõy ñoái chieáu vôùi nhöõng thoâng tin cuûa baïn tröôùc ñoù veà vaán ñeà naøy. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -17- CHÖÔNG V: TRUYEÀN THOÂNG KHOÂNG DUØNG LÔØI CAÂU HOÛI 1. Haõy trình baøy nhöõng ñieåm gioáng nhau giöõa truyeàn thoâng duøng lôøi vaø truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi. 2. Haõy trình baøy nhöõng ñieåm khaùc nhau giöõa truyeàn thoâng duøng lôøi vaø truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi. 3. Haõy neâu ra nhöõng ví duï veà haønh vi khoâng lôøi trong tieán trình truyeàn thoâng giao tieáp giöõa con ngöôøi vôùi nhau maø baïn quan saùt ñöôïc. 4. Haõy ñöa ra nhöõng ví duï cho thaáy aûnh höôûng cuûa yeáu toá vaên hoùa ñeán nhöõng haønh vi khoâng lôøi trong truyeàn thoâng giao tieáp giöõa con ngöôøi vôùi nhau. 5. Haõy neâu moät soá ví duï veà truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi nhaèm cho thaáy chuùng ñöôïc höôùng daãn bôûi caùc quy taéc gioáng nhö truyeàn thoâng duøng lôøi vaäy. 6. Haõy ñöa ra moät ví duï tình huoáng truyeàn thoâng nhaèm cho thaáy truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi coù nhieàu keânh truyeàn taûi thoâng ñieäp. 7. Trình baøy caùc nguyeân taéc truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi. 8. Haõy neâu ra caùc ví duï nhaèm minh hoaï truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi coù theå hoã trôï hoaëc thay theá truyeàn thoâng duøng lôøi. 9. Haõy neâu ví duï nhaèm cho thaáy caùc haønh vi khoâng lôøi trong moät tieán trình truyeàn thoâng coù theå ñieàu chænh söï töông taùc giöõa caùc ñoái töôïng tham gia truyeàn thoâng. 10. Haõy neâu ví duï nhaèm cho thaáy möùc quan heä cuûa moät thoâng ñieäp ñöôïc xaùc ñònh hoaëc theå hieän thoâng qua truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi. 11. Haõy söu taàm moät soá ví duï nhaèm minh hoïa truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi coù theå mang nhöõng yù nghóa khaùc nhau töø neàn vaên hoùa naøy sang neàn vaên hoùa khaùc. 12. Trình baøy caùc daïng truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi. Neâu caùc ví duï minh hoïa. 13. Haõy phaân tích vieäc söû duïng thôøi gian nhö laø moät truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi. Ñoàng thôøi cho bieát baïn seõ coù nhöõng nhaän xeùt hoaëc ñaùnh giaù nhö theá naøo thoâng qua vieäc quan saùt söû duïng thôøi gian cuûa nhöõng ngöôøi xung quanh baïn? Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -18- 14. Haõy cho bieát quan nieäm cuûa baïn veà thôøi gian? Baïn theå hieän quan nieäm naøy thoâng qua nhöõng haønh vi khoâng lôøi lieân quan ñeán vieäc söû duïng thôøi gian nhö theá naøo? 15. Döïa treân söï quan saùt cuûa baïn veà nhöõng haønh vi khoâng lôøi lieân quan ñeán vieäc hoïc taäp cuûa nhöõng baïn cuøng lôùp, baïn haõy cho bieát chuùng mang laïi cho baïn nhöõng thoâng ñieäp gì veà caùc baïn ñoù. 16. Haõy phaân tích nhöõng lôïi ích chuùng ta coù theå coù ñöôïc töø khaû naêng giaùm saùt nhöõng truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi cuûa chuùng ta trong moät tieán trình truyeàn thoâng giao tieáp. 17. Haõy lyù giaûi taïi sao chuùng ta phaûi caån thaän khi giaûi thích nhöõng truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi cuûa ngöôøi khaùc khi chuùng ta tieán haønh truyeàn thoâng giao tieáp vôùi hoï. BAØI TAÄP 4. Haõy ghi laïi ba daïng truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi maø baïn coù theå duøng ñeå hoã trôï cho thoâng ñieäp baèng lôøi: “Khoâng, toâi khoâng ñoàng yù vôùi vieäc ñoù!” 5. Moät nhaân vieân baùn haøng trong moät cöûa haøng töø töø tieán veà phía baïn, ñaàu cuùi xuoáng (nhìn xuoáng ñaát) vaø noùi vôùi moät gioïng buoàn baõ, baát caàn: “Toâi coù theå giuùp gì cho oâng (baø)?” • Giaû söû baïn laø khaùch haøng, thoâng ñieäp maø baïn thöïc söï nhaän ñöôïc laø gì? • Phaûn hoài cuûa baïn ñoái vôùi nhaân vieân baùn haøng teû nhaït kia coù theå laø gì? 6. Baïn nhaän ñöôïc moät böùc thö khuyeán maõi cuûa moät khaùch saïn quaûng caùo veà thaùi ñoä chaêm soùc khaùch haøng vaø tính chuyeân nghieäp cuûa ñoäi nguõ nhaân vieân ôû ñaây nhöng baûn thaân böùc thö laïi ñöôïc ñaùnh maùy caåu thaû, coù moät soá loãi chính taû vaø khoâng ñöôïc kyù teân. • Giaû söû baïn laø khaùch haøng, thoâng ñieäp maø baïn thöïc söï nhaän ñöôïc laø gì? • Phaûn hoài cuûa baïn ñoái vôùi khaùch saïn ñaõ göûi thö khuyeán maõi coù theå laø gì? 7. Moät nhaân vieân ñeán phoøng cuûa baïn vaø ñöa ra moät ñeà nghò thay ñoåi phöông phaùp laøm vieäc. Baïn noùi vôùi coâ aáy: “Toâi nghó raèng yù töôûng cuûa coâ raát hay. Nhaát ñònh toâi seõ suy nghó nghieâm tuùc veà vieäc aùp duïng noù.” Ñieäu boä cuûa baïn thì: Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -19- - Baïn traùnh nhìn thaúng vaøo maét coâ aáy khi coâ aáy ñang noùi. - Rôø tay leân coå aùo khi coâ aáy ñang noùi. - Baïn ñöùng quay löng laïi vôùi coâ aáy khi baïn ñang noùi. Thoâng ñieäp thöïc söï maø coâ aáy nhaän ñöôïc töø truyeàn thoâng duøng lôøi keát hôïp vôùi nhöõng keânh truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi laø gì? 8. Theo kinh nghieäm cuûa baïn, nhöõng daïng truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi naøo (ñieäu boä, cöû chæ, söï di chuyeån cô theå, maét, ) ñöôïc xem laø khoù coù theå chaáp nhaän ôû Vieät Nam, khoù chaáp nhaän trong moâi tröôøng giao tieáp ôû ñaïi hoïc (Vieät Nam)? 9. Thoâng qua quan saùt cuûa chính baïn, haõy xaùc ñònh hai bieåu töôïng lieân quan ñeán coâng vieäc trong ñoù theå hieän thoâng ñieäp veà quyeàn haïn vaø vò trí cuûa moät ngöôøi ñang laøm vieäc trong cô quan (caùn boä, coâng nhaân vieân, giaùo vieân, ). 10. Vôùi moãi daïng truyeàn thoâng khoâng duøng lôøi sau ñaây, baèng caùch ñaùnh daáu vaøo coät thích hôïp haõy cho bieát baïn coi ñoù laø bieåu hieän cuûa haønh vi hung haêng, quyeát ñoaùn hay yeáu ñuoái cuûa moät nhaø quaûn lyù. Loaïi haønh vi Hung haêng Quyeát ñoaùn Yeáu ñuoái Chæ ngoùn tay veà phía ai ñoù khi ñang höôùng daãn. Ngoài gaäp ngöôøi xuoáng baøn vaø nghòch giaáy trong tay khi ñang khieån traùch moät nhaân vieân. Cöôøi vaø höôùng ngöôøi veà phía öùng vieân trong moät buoåi phoûng vaán truyeån ngöôøi. Ñaám maïnh tay xuoáng baøn trong khi baïn giaûi thích veà moät chi tieát kyõ thuaät. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -20- CHÖÔNG VI: LAÉNG NGHE CAÂU HOÛI 18. Haõy neâu ra söï khaùc nhau giöõa nghe vaø laéng nghe. 19. Haõy giaûi thích taïi sao noùi laéng nghe laø moät tieán trình sinh lyù, ñoàng thôøi cuõng laø moät tieán trình taâm lyù vaø nhaän thöùc. 20. Haõy neâu vaø phaân tích ñònh nghóa laéng nghe. 21. Haõy cho bieát nhöõng yeáu toá naøo ñöôïc theå hieän trong kyù töï laéng nghe cuûa Trung Quoác. Haõy cho bieát nhöõng phaân tích cuûa baïn ñoái vôùi nhöõng yeáu toá naøy, chuùng nhaèm noùi leân yù nghóa gì trong quaù trình laéng nghe? 22. Haõy neâu ra nhöõng chöôùng ngaïi beân ngoaøi coù theå laøm caûn trôû vieäc laéng nghe hieäu quaû? Baïn coù theå laøm gì ñeå haïn cheá phaàn naøo nhöõng chöôùng ngaïi beân ngoaøi naøy nhaèm giuùp baïn laéng nghe toát hôn. 23. Haõy neâu ra nhöõng chöôùng ngaïi chöôùng ngaïi beân trong coù theå laøm caûn trôû vieäc laéng nghe hieäu quaû? Baïn coù theå laøm gì ñeå khaéc phuïc phaàn naøo nhöõng chöôùng ngaïi beân trong naøy nhaèm giuùp baïn laéng nghe toát hôn. 24. Trình baøy caùc daïng khoâng laéng nghe. Neâu ví duï. 25. Haõy ñöa ra moät ví duï veà daïng khoâng laéng nghe höôùng vaøo chính baûn thaân mình hôn laø höôùng vaøo ngöôøi ñang noùi. 26. Haõy cho bieát con ngöôøi coù theå coù nhöõng muïc tieâu laéng nghe naøo? Neâu ví duï minh hoïa. 27. Haõy giaûi thích nguyeân taéc laéng nghe gaén boù, quan taâm, trong hieän taïi. 28. Trình baøy caùc nguyeân taéc nhaèm höôùng daãn vieäc laéng nghe hieäu quaû. 29. Haõy neâu nhöõng kyõ naêng laéng nghe coù theå aùp duïng thích hôïp vôùi töøng loaïi muïc tieâu laéng nghe khaùc nhau. 30. Haõy neâu moät soá ví duï cho thaáy caùch baïn ñaùp öùng vôùi ngöôøi noùi nhaèm theå hieän vieäc laéng nghe tích cöïc vaø chuû ñoäng. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -21- 31. Haõy phaân tích nhöõng ñònh kieán caù nhaân coù theå ngaên caûn vieäc laéng nghe hieäu quaû. Neâu ví duï cuï theå. 32. Haõy neâu ra moät soá kinh nghieäm khoâng laéng nghe hieäu quaû cuûa baûn thaân baïn trong quaù trình hoïc taäp taïi Ñaïi hoïc Ñaø Laït. Baïn haõy phaân tích nhöõng chöôùng ngaïi naøo ñaõ laøm cho baïn khoâng laéng nghe hieäu quaû? Baïn cho bieát baïn seõ caûi tieán vieäc laéng nghe cuûa baïn nhö theá naøo trong töông lai? BAØI TAÄP 1. Haõy nghó veà moät laàn trong quaù khöù khi baïn ñang ngoài nghe giaùo vieân hoaëc baïn mình trình baøy moät vaán ñeà naøo ñoù, hoaëc ñang ngoài trong moät cuoäc hoïp vaø baïn nhaän thaáy raèng baïn ñaõ khoâng nghe roõ moät caùch chính xaùc. Baïn haõy cho bieát ñieàu gì ñaõ aûnh höôûng ñeán khaû naêng laéng nghe cuûa baïn? 2. Haõy töôûng töôïng raèng baïn ñang noùi chuyeän vôùi caùc baïn cuøng lôùp hay ôû cuøng choã troï vôùi baïn. Laøm theá naøo baïn theå hieän ñöôïc söï chuù yù, gaén boù thaät söï cuûa mình ñeán ngöôøi noùi? Haõy ghi laïi nhöõng gì maø baïn cho laø baèng chöùng veà söï chuù yù hay gaén boù cuûa baïn. 3. Sau buoåi noùi chuyeän vôùi caáp treân cuûa mình, Toaøn than thôû “Toâi khoâng theå chòu ñöïng noåi caùch oâng ta noùi chuyeän vôùi toâi. OÂng ta khoâng theøm nhìn toâi khi toâi traû lôøi caùc caâu hoûi. OÂng ta ngoài nhö töôïng treân gheá vaø hai maét thì lim dim. Thænh thoaûng oâng ta coøn noùi chuyeän ñieän thoaïi di ñoäng khaù laâu. Toâi coù caûm giaùc nhö laø khoâng coù oâng ta ôû trong phoøng.” Theo baïn ñeå theå hieän söï chuù yù cuûa mình ñeán nhöõng gì Toaøn ñang noùi thì caáp treân cuûa Toaøn neân laøm gì? 4. Baïn haõy ghi laïi ít nhaát ba caùch maø baïn coù theå duøng ñeå khuyeán khích ngöôøi ñang noùi vôùi baïn tieáp tuïc noùi. 5. Khi baïn laø ngöôøi noùi, baïn döïa vaøo nhöõng baèng chöùng naøo ñeå bieát ñöôïc raèng ngöôøi nghe ñaõ hieåu baïn? Baïn haõy vieát ra nhöõng baèng chöùng ñoù. 6. Chuùng ta cuøng xem xeùt ñoaïn hoäi thoaïi sau: A: Toâi chaúng hieåu gì caû. Ñaàu tieân, seáp cuûa toâi yeâu caàu toâi laøm vieäc naøy, sau ñoù coâ aáy baûo toâi döøng taát caû laïi vaø chuyeån sang laøm moät vieäc khaùc. B: Baïn nghó raèng coâ aáy nhaàm laãn ? Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ Nhaäp moân truyeàn thoâng giao tieáp -22- A: Khoâng hoaøn toaøn laø nhaàm laãn – coâ aáy ñaõ noùi cho toâi bieát nhöõng gì coâ aáy muoán moät caùch raát thaúng thaén – coù leõ chính laø do khoâng ñöôïc roõ raøng. B: Baïn coù caûm giaùc raèng coâ aáy ñaõ höôùng daãn moät caùch tuøy tieän A: Chính xaùc! • Baïn nhaän xeùt nhö theá naøo veà khaû naêng laéng nghe cuûa B. • Baïn nhaän xeùt veà söï phaûn hoài cuûa B trong khi laéng nghe A. 7. Baïn laø moät nhaân vieân baùn haøng taïi moät cöûa haøng baùn ñieän thoaïi di ñoäng. Baïn ñang tieáp moät vò khaùch maø beà ngoaøi troâng raát thôøi trang. Coâ aáy noùi raèng coâ ñang muoán mua moät chieác ñieän thoaïi ñi ñoäng nhoû, kieåu daùng ñeïp vaø coù nhieàu chöùc naêng. Baïn ñaõ giôùi thieäu cho coâ ta moät soá maãu ñieän thoaïi di ñoäng nhöng döôøng nhö coâ ta vaãn chöa haøi loøng. Ñeå phaûn hoài laïi thoâng ñieäp aáy nhaèm theå hieän söï laéng nghe cuûa mình ñoái vôùi khaùch haøng, baïn seõ noùi gì? 8. Huøng laø moät thôï tieän coù tay ngheà cao. Saùu thaùng tröôùc ñaây, do aùp duïng coâng ngheä môùi, coâng ty maø khi ñoù anh ñang laøm vieäc ñaõ phaûi giaûm moät nöûa soá nhaân vieân. Huøng laø moät trong nhöõng ngöôøi phaûi ra ñi. May maén hôn cho anh laø anh ñaõ deã daøng tìm ñöôïc coâng vieäc môùi moät caùch nhanh choùng vaø ñaõ oån ñònh toát – anh caûm thaáy thoaûi maùi khi ôû coâng ty môùi. Sau boán thaùng laøm vieäc anh vaø caùc ñoàng nghieäp khaùc nhaän ñöôïc thoâng baùo töø caáp treân raèng ñeå duy trì tính caïnh tranh, coâng ty seõ ñöa vaøo vaän haønh moät soá maùy môùi ñöôïc ñieàu khieån baèng maùy vi tính. Caáp treân cuûa anh cuõng noùi roõ raèng anh vaø caùc ñoàng nghieäp seõ khoâng bò maát vieäc laøm. Baûn thaân oâng ta coi ñoù laø toát neáu xeùt theo khía caïnh taêng thu thaäp vaø caûi thieän ñieàu kieän laøm vieäc. Thaùi ñoä cuûa Huøng ñoái vôùi coâng vieäc baét ñaàu trôû neân keùm ñi. Seáp cuûa anh thaáy anh trôû neân thoâ loã vaø raát khoù quaûn lyù. Huøng coá gaéng thuyeát phuïc phía Coâng ñoaøn phaûn ñoái vieäc aùp duïng coâng ngheä môùi. Khi vieäc naøy khoâng thaønh coâng anh thaäm chí coøn trôû neân khoù tính hôn. Anh thích tranh caõi vaø raát khoù chòu. • Neáu baïn laø seáp cuûa Huøng, baïn laéng nghe ñöôïc nhöõng gì töø nhöõng haønh vi khoâng lôøi cuûa Huøng (caùch öùng xöû cuûa Huøng). • Neáu baïn laø seáp cuûa Huøng, baïn seõ (haõy khoanh troøn vaøo löïa choïn cuûa baïn): ƒ Boû qua caùch öùng xöû cuûa anh ta. ƒ Noùi vôùi anh ta raèng anh ta neân tænh taùo trôû laïi. ƒ Trao ñoåi vôùi anh ta veà vieäc choáng ñoái vôùi anh ta. ƒ Baùo caùo veà anh ta vôùi caáp treân cuûa baïn. Nguyeãn Höõu Taân Khoa CTXH&PTCÑ