Giáo trình Kỹ thuật lắp ráp và bảo trì máy vi tính

TRÖÔØNG TRUNG HOÏC VAÊN THÖ LÖU TRÖÕ TRUNG ÖÔNG II GIAÙO TRÌNH KYÕ THUAÄT LAÉP RAÙP VAØ BAÛO TRÌ MAÙY VI TÍNH (LÖU HAØNH NOÄI BOÄ) TP. HOÀ CHÍ MINH - 2005 LÔØI MÔÛ ÑAÀU Trong quaù trình söû duïng maùy tính, nhöõng truïc traëc veà phaàn cöùng vaø phaàn meàm xaûy ra laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi maëc duø chuùng ta ñaõ coù ñaàu tö toát cho caû phaàn cöùng vaø phaàn meàm. Vaäy laøm theá naøo ñeå giaûm thieåu nhöõng söï coá xaûy ra cho maùy tính? Laøm theá naøo ñeå ñaûm baøo an toaøn döõ lieäu cho maùy tính trong moïi tröôøng hôïp? Cuoán giaùo trình “Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính” ñöôïc bieân soaïn cho hoïc sinh ngaønh Tin hoïc Vaên phoøng cuûa tröôøng TH Vaên thö Löu tröõ TW 2 vaø coù theå laøm taøi lieäu tham khaûo cho nhöõng ai muoán coù kieán thöùc toång quaùt veà phaàn cöùng maùy tính vaø caùch laép raùp, caøi ñaët hoøan chænh phaàn meàm cho moät maùy vi tính cuõng nhö caùch baûo trì vaø laøm cho heä thoáng hoïat ñoäng luoân ôû möùc toái öu. Vôùi phöông phaùp trình baøy ngaén goïn, tröïc quan, hy voïng cuoán giaùo trình naøy seõ mang ñeán cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc boå ích cho ngaønh hoïc vaø aùp duïng toát cho coâng vieäc sau naøy. Tuy ñaõ tham khaûo nhieàu taøi lieäu vaø qua kinh nghieäm thöïc teá nhöng chaéc chaén cuoán giaùo trình vaãn coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh. Tröôøng Trung hoïc Vaên thö Löu tröõ TW 2 raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù cuûa quyù thaày coâ, quyù ñoàng nghieäp gaàn xa ñeå cuoán giaùo trình thöïc söï trôû thaønh moät coâng cuï höõu ích cho hoïc sinh ngaønh tin hoïc noùi rieâng vaø ñoäc giaû noùi chung. TRÖÔØNG TRUNG HOÏC VAÊN THÖ LÖU TRÖÕ TRUNG ÖÔNG II MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU ........................................................................................................2 CHÖÔNG I : TOÅNG QUAN VEÀ VIEÄC BAÛO DÖÔÕNG MAÙY VI TÍNH (PC) .......5 I. Muïc ñích cuûa coâng taùc baûo döôõng. .............................................................5 II. Caùc yeâu caàu ñoái vôùi KTV (kyõ thuaät vieân) baûo döôõng. ...............................5 III. An toøan lao ñoäng.....................................................................................5 IV. Caùc thieát bò vaø coâng cuï söûa chöõa. ...........................................................8 CHÖÔNG II: PHAÀN CÖÙNG MAÙY TÍNH .............................................................9 I. Toång quan veà phaàn cöùng maùy tính. ............................................................9 II. Caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa maùy vi tính......................................................9 1. Maøn Hình (Monitor)................................................................................9 2. Baøn phím (Keyboard) ...........................................................................10 3. Chuoät (Mouse) ......................................................................................12 4. Hoäp Maùy (Case) ...................................................................................13 5. Boä nguoàn (Power supply) .....................................................................16 6. Mainboard (Bo Maïch Chính)................................................................18 7. Boä xöû lyù trung taâm (Central Processing Unit - CPU) ...........................21 Chip boä nhôù RAM (Random Access Memory) ............................................23 8. Caùc oå dóa (Disk drive)...........................................................................25 9. Caùc coång giao tieáp, ñaàu noái, caùp noái chuaån (Port, Connector, Cable) .27 10. Caùc bo maïch giao tieáp (Interface card) ............................................30 III. Nhaän bieát, phaân loaïi caùc kieåu Bus, vaø khe caém môû roäng. ...................32 1. Bus heä thoáng .........................................................................................32 2. Bus vaøo ra (I/O Bus) .............................................................................32 CHÖÔNG III: LAÉP RAÙP MAÙY TÍNH .................................................................42 I. Caùc böôùc chuaån bò. ...................................................................................42 II. Laép raùp maùy tính. .....................................................................................42 1. Laép raùp boä nguoàn..................................................................................42 2. Laép Raùp CPU Vaøo Main Board:...........................................................43 3. Laép ñaët MainBoard:..............................................................................45 4. Laép RAM vaøo MainBoard ....................................................................46 5. Laép raùp caùc loaïi Card môû roäng :...........................................................47 6. Laép raùp oå ñóa meàm (floppy disk) : ........................................................48 7. Laép raùp oå cöùng (HDD – Hard Disk) .....................................................48 8. Laép Raùp CD-ROM, CD-RW, DVD-ROM, DVD-RW..........................50 9. Laép raùp chuoät ........................................................................................50 10. Laép raùp loa (Speaker) .......................................................................50 11. Laép raùp maøn hình (Monitor): ............................................................51 12. Laép Raùp Maùy In Vaø Maùy Queùt Vaøo PC ...........................................51 13. Caùc ñaàu noái khaùc : ............................................................................51 III. Test Maùy ...............................................................................................52 IV. Xaùc laäp BIOS........................................................................................53 1. Khaùi nieäm ROM BIOS..........................................................................53 2. Xaùc laäp BIOS........................................................................................58 CHÖÔNG IV: CAØI ÑAËT PHAÀN MEÀM CHO 1 MAÙY TÍNH MÔÙI ......................70 I. Phaân hoïach vaø ñònh daïng ñóa cöùng. ..........................................................70 1. Phaân hoaïch oåå cöùng................................................................................70 2. Ñònh daïng oå ñóa cöùng (Formating ).......................................................80 II. Caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows. ...............................................................81 1. Yeâu Caàu Phaàn Cöùng Toái Thieåu ............................................................81 2. Caøi Ñaët Win98se...................................................................................81 III. Caøi ñaët vaø gôõ boû caùc chöông trình. .......................................................85 1. Caøi ñaët trình ñieàu khieån caùc thieát bò (driver). .......................................85 2. Caøi ñaët caùc phaàn meàm öùng duïng. .........................................................87 3. Caùch gôõ boû moät chöông trình khoûi maùy tính. .......................................87 CHÖÔNG V: CHUAÅN ÑOÙAN VAØ SÖÛA CHÖÕA SÖÏ COÁ MAÙY TÍNH ................88 I. Nguyeân nhaân gaây ra söï coá maùy tính.........................................................88 II. Caùch chuaån ñoùan vaø khaéc phuïc caùc hö hoûng phaàn cöùng..........................88 1. Xaùc ñònh hoûng hoùc : ..............................................................................88 2. Caùch xöû lyù:............................................................................................90 3. Thöû laïi:.................................................................................................90 III. Caùch chuaån ñoùan vaø khaéc phuïc caùc hö hoûng phaàn meàm......................91 1. Xaùc ñònh nguyeân nhaân: .........................................................................91 2. Khaéc phuïc: ............................................................................................91 CHÖÔNG VI: BAÛO TRÌ HEÄ THOÁNG .................................................................92 I. YÙ nghóa cuûa vieäc baûo trì heä thoáng. ...........................................................92 II. Baûo trì heä thoáng. .......................................................................................92 1. Coâng vieäc thöôøng xuyeân:......................................................................92 2. Coâng taùc baûo trì : ..................................................................................93 III. Söû duïng caùc tieän ích thoâng duïng ñeå toái öu hoùa hoïat ñoäng cuûa maùy tính. 94 1. Chöông trình queùt ñóa (Scan Disk):.......................................................95 2. Chöông trình Disk Cleanup : Doïn deïp caùc file raùc treân ñóa: ................95 3. Chöông trình Disk Defragment: Choáng phaân maûnh taäp tin: .................96 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 5 CHÖÔNG I : TOÅNG QUAN VEÀ VIEÄC BAÛO DÖÔÕNG MAÙY VI TÍNH I. Muïc ñích cuûa coâng taùc baûo döôõng. Vieäc baûo döôõng maùy tính laø coâng vieäc thöôøng xuyeân vaø raát caàn thieát cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng maùy tính. Maùy tính laø coâng cuï hoã trôï chuùng ta raát nhieàu trong coâng vieäc, vieäc baûo döôõng maùy thöôøng xuyeân vaø ñònh kyø laø caùch toát nhaát ñeå chuùng ta keùo daøi tuoåi thoï cuûa maùy. Vieäc ñoù ñoàng nghóa vôùi giaûm chi phí cho coâng vieäc, goùp phaàn haï giaù thaønh saûn phaåm, choáng laõng phí vaø tieát kieäm ñöôïc ngaân saùch cho cô quan cuõng nhö gia ñình. Cho duø heä thoáng maùy tính cuûa moät cô quan, cuûa moät doanh nghieäp hay cuûa caù nhaân ñaõ ñöôïc ñaàu tö toát nhaát caû veà phaàn cöùng vaø phaàn meàm , nhöng cuõng khoù traùnh khoûi caùc söï coá bôûi nhieàu nguyeân nhaân. Vieäc baûo trì thöôøng xuyeân vaø khaéc phuïc kòp thôøi söï coá maùy tính seõ goùp phaàn : - Ñaûm baûo an toaøn thoâng tin , - Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa heä thoáng maùy tính, - Naâng cao ñoä beàn, ñoä oån ñònh cuûa phaàn cöùng, phaàn meàm trong heä thoáng. II. Caùc yeâu caàu ñoái vôùi kyõ thuaät vieân (KTV) baûo döôõng. - Coù kieán thöùc veà phaàn cöùng maùy tính. - Coù khaû naêng phaùn ñoùan vaø xöû lyù söï coá maùy tính. - Coù yù thöùc trong vieäc baûo ñaûm an toøan cho con ngöôøi cuõng nhö maùy moùc. - Söû duïng thaønh thaïo vaø ñuùng kyõ thuaät caùc thieát bò phuïc vuï cho quaù trình baûo döôõng. III. An toøan lao ñoäng. Vaán ñeà veà an toaøn seõ ñeà caäp ñeán caùc khaû naêng vaø vieäc phoøng traùnh caùc söï coá coù theå gaây ra toån thaát, hö hoûng thieát bò cuõng nhö aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuûa kyõ thuaät vieân. ™ An toaøn cho thieát bò Khi thao taùc laép raùp caùc thaønh phaàn trong maùy tính, chuùng ta caàn löu yù caùc ñieåm sau : - Caùc thieát bò vaø thaønh phaàn söû duïng nguoàn ñieän tröïc tieáp xoay chieàu (110/220V) nhö monitor, boä nguoàn maùy tính … bò coù khaû naêng gaây ra nguy hieåm cao ñoái vôùi söùc khoûe cuûa KTV. - Moät soá thieát bò raát nhaïy caûm vôùi ñieän aùp, do ñoù moïi söï tieáp xuùc ñeàu raát deã laøm hö hoûng caùc thieát bò naøy. Do ñoù, khi ñaáu noái caùc thieát bò naøy caàn löu yù moät soá ñieåm sau: + Coâng suaát thieát bò : xem coù phuø hôïp vôùi nguoàn caáp hay khoâng Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 6 + Ñieän theá söû duïng ñaàu vaøo : 110/220 V coù theå gaây chaùy, hö hoûng thieát bò + Doøng ñieän yeâu caàu : caàn löu yù ñoái vôùi caùc Adapter thieát bò , coù theå gaây khoâng hoaït ñoäng, khoâng oån ñònh hoaëc chaùy Adapter - Caùc ñaàu caém noái ñoái vôùi caùp nguoàn, caùp tín hieäu, bo maïch : caàn ñöôïc löu yù veà vò trí cuûa chaân soá 1 hay chieàu caém. Caùc thaønh phaàn naøy söû duïng nguoàn ñieän moät chieàu ñieän theá thaáp ( DC- ±5, ± 12, ±24 vol) khoâng gaây nguy hieåm cho KTV nhöng coù theå gaây ra chaùy, hö hoûng linh kieän, bo maïch. Ngoaøi ra coøn coù theå laøm hö chaân caém, cong , nöùt, gaõy , vôõ thieát bò hoaëc bo maïch, khoâng theå söû duïng ñöôïc - Caùc chip linh kieän, bo maïch : phaàn lôùn caùc linh kieän treân maùy tính hoïat ñoäng theo nguyeân lyù ñieän töø (ElectroMagnetic) neân raát deã bò aûnh höôûng bôûi : + Taùc ñoäng cuûa tónh ñieän : töø KTV truyeàn sang linh kieän hay töø caùc nguoàn phaùt tónh ñieän böùc xaï + Taùc ñoäng cuûa töø tröôøng : do caùc nguoàn phaùt töø tröôøng nhö nam chaâm, maùy phaùt ñieän, maøn hình TV, monitor + Taùc ñoäng do bò öôùt, thaám nöôùc hoaëc caùc chaát loûng daãn ñieän ™ An toaøn cho KTV (kyõ thuaät vieân). Nhö ñaõ neâu ôû phaàn treân, KTV caàn löu yù veà an toaøn cuûa baûn thaân khi tieáp xuùc vôùi caùc thieát bò vaø thaønh phaàn söû duïng nguoàn ñieän tröïc tieáp xoay chieàu (110/220V). Khi kieåm tra, söûa chöõa caùc thieát bò söû duïng nguoàn ñieän tröïc tieáp xoay chieàu (110/220V), kyõ thuaät vieân nhaát thieát phaûi tuaân thuû moät soá nguyeân taéc sau: - Khoâng ñi chaân traàn khi tieáp xuùc, thao taùc treân caùc thieát bò. - Phaûi duøng buùt thöû ñieän ñeå kieåm tra caùc thieát bò tröôùc khi tieáp xuùc tröïc tieáp. - Söû duïng ñuùng kyõ thuaät vaø ñuùng quy trình caùc duïng cuï baûo trì, söûa chöõa maùy tính. Ñoái vôùi caùc thieát bò söû duïng ñieän theá thaáp nhö RAM, caùc card môû roäng thì khi thao taùc neân ñeo voøng tónh ñieän ôû coå tay ñeå traùnh laøm hö hoûng thieát bò. Löu yù veà ñieän theá ñaát (Ground) : do heä thoáng ñieän Vieät Nam khoâng coù ñöôøng daây noái ñaát neân ñieän theá GND coù theå leân ñeán vaøi chuïc Voltage. Hieän töôïng naøy thöôøng gaëp khi söû duïng oån aùp (Regulator), treân caùc taàng cao cuûa toøa nhaø hoaëc caùc heä thoáng ñieän caáp nguoàn söû duïng chung giöõa maùy tính vaø heä thoáng maùy ñieàu hoøa khoâng khí. Giaûi phaùp : Neân söû duïng gaêng tay cao su moûng, ñi giaøy hoaëc deùp baûo ñaûm caùch ñieän, khoâng thao taùc khi bò öôùt (do möa) hoaëc thieát laäp ñöôøng daây noái ñaát cho heä thoáng ™ Moâi tröôøng laøm vieäc : Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 7 Veà moâi tröôøng laøm vieäc caàn phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau: • Khoâ raùo Neáu phoøng laøm vieäc vaø nôi ñeå maùy tính quaù aåm thaáp, caùc thaønh phaàn linh kieän beân trong maùy tính raát deã bò oâ xy hoaù, deã gaây ra chaïm chaäp maïch ñieän, vì vaäy caàn phaûi ñeå maùy tính ôû nôi khoâ raùo, thoaùng maùt. Trong tröôøng hôïp maùy bò aåm do laâu ngaøy khoâng söû duïng, do moâi tröôøng aåm thaáp, chuùng ta khoâng neân cho maùy laøm vieäc ngay, maø neân saáy maùy (vôùi nhieät ñoä 250-280) khoaûng vaøi tieáng ñoàng hoà. • Nhieät ñoä Nhieät ñoä moâi tröôøng thöôøng trong khoaûng 18-25oC laø ñieàu kieän ñeå maùy tính hoaït ñoäng khaù oån ñònh. Lyù töôûng nhaát laø maùy tính ñaët trong phoøng coù ñieàu hoaø nhieät ñoä. Tuy nhieân, khoâng phaûi nôi laøm vieäc naøo cuõng ñaày ñuû tieän nghi, ñöøng quaù lo laéng, maùy tính vaãn coù khaû naêng chòu ñöôïc nhieät ñoä laøm vieäc treân 350 C bôûi heä soá an toaøn cuûa caùc linh kieän vaø CPU khaù cao. • Khoâng bò aûnh höôûng cuûa ñieän töø tröôøng: Neáu sô yù ñaët nam chaâm caïnh maùy tính, maøn hình, coi chöøng chuùng ta seõ gaëp söï coá khoù löôøng nhö : khoâng ñoïc ñöôïc döõ lieäu trong oå cöùng vì nam chaâm ñaõ laøm thay ñoåi chieàu töø hoaù cuûa caùc phaàn töû treân beà maët ñóa, maøn hình bò bieán ñoåi maøu ôû phía coù nam chaâm. Neáu coù 2 boä maùy tính- vôùi 2 maøn hình ñaët saùt nhau vaø cuøng baät nguoàn, chuùng ta seõ thaáy maøn hình coù nhöõng soïc môø naèm ngang, neáu taét nguoàn cuûa moät trong 2 maøn hình, chuùng ta seõ thaáy maøn hình trôû laïi bình thöôøng …. Noùi toùm laïi, ñieän töø tröôøng aûnh höôûng raát lôùn ñeán khaû naêng hoaït ñoäng cuûa maùy tính. Chuùng ta neân löu yù ñeán vaán ñeà naøy. • Ít buïi Chæ moät thôøi gian ngaén söû duïng maùy tính, buïi baån seõ phuû leân maiboard, phuû leân beà maët caùc vi maïch, baùm vaøo caùc khe caém - caùc chaân linh kieän, len loûi vaøo beân trong oå ñóa meàm, oå CD, baùm leân caùc cöûa thoâng gioù… Tình traïng naøy seõ laøm giaûm khaû naêng toaû nhieät cuûa caùc vi maïch treân mainboard daãn tôùi hoûng chip, ñaëc bieät laø CPU. Nhöõng ngaøy möa- khoâng khí aåm thaáp, lôùp buïi seõ laø thaønh phaàn haáp thuï ñoä aåm laøm chaäp maïch caùc daây daãn hoaëc caùc chaân vi maïch. Hôn nöõa söï hö hoûng coù theå dieãn bieán chaäm, gaây ra loãi chaäp chôøn raát khoù tìm nguyeân nhaân. Baøn phím coù theå bò keït do quaù nhieàu buïi baån. Khoùi thuoác laù cuõng laø moät vaán ñeà lôùn ñoái vôùi maùy tính vì noù taïo neân moät maøng dính raát khoù caäy. Caùch deã daøng nhaát ñeå giöõ saïch maùy tính laø ñaûm baûo khoâng khí xung quanh maùy luoân saïch vaø thöôøng xuyeân laøm veä sinh maùy tính. ™ Ñieän aùp: • Nguoàn cung caáp oån ñònh Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 8 Thöôøng nguoàn maùy tính coù theå töï ñoäng ñieàu chænh ñieän aùp trong khoaûng töø ~180v ñeán ~240v. Nhöng chuùng ta cuõng coù theå duøng theâm boä oån aùp beân ngoaøi ñeå ñaûm baûo ñieän aùp ~ 220v cung caáp cho nguoàn maùy tính. • Neân coù boä löu ñieän ñeå traùnh maát ñieän ñoät ngoät Khi maùy tinh ñang hoaït ñoäng, bò maát ñieän ñoät ngoät , maùy tính coù theå xaûy ra söï coá ñaùng tieác: + Döõ lieäu ñaõ vaø ñang nhaäp nhöng baïn chöa kòp löu leân ñóa seõ bò maát + Gaây hö hoûng chöông trình ñaëc bieät laø Windows + Coù theå gaây ra va ñaäp ñaàu töø oå ñóa cöùng + Coù theå gaây söï coá phaàn cöùng Ñeå chuû ñoäng hoaøn toaøn khi maát ñieän, chuùng ta neân chuaån bò theâm boä UPS (Uninterrupted Power Supply). UPS coøn goïi laø boä nguoàn khoâng ngaét hoaëc boä löu ñieän. UPS laø moät thieát bò bao goàm boä chuyeån maïch ñieän töû, boä naïp acquy, vaø acquy. Bình thöôøng , maùy tính, maøn hình ñöôïc cung caáp ñieän thoâng qua UPS, vaø UPS caém tröïc tieáp vaøo nguoàn ~220v. Khi maát ñieän, boä chuyeån maïch ñieän töû laäp töùc chuyeån sang cung caáp nguoàn acquy cho maùy tính maø maùy tính haàu nhö khoâng caûm nhaän ñöôïc söï chuyeån maïch naøy. Tuyø theo dung tích cuûa acquy vaø soá thieát bò ñöôïc noái vaøo, maùy tính seõ ñöôïc caáp ñieän trong moät thôøi gian nhaát ñònh, toát nhaát, baïn neân löu taøi lieäu leân ñóa, ngöng chöông trình vaø taét maùy vi tính theo caùch thoâng thöôøng sau moät thôøi IV. Caùc thieát bò vaø coâng cuï söûa chöõa. Caùc duïng cuï caàn thieát cho moät KTV maùy tính bao goàm : - Ñoàng ñoà ño vaïn naêng (VOM) - ít söû duïng - Tuoác vít loaïi + vaø - , côõ lôùn, nhoû - thöôøng söû duïng - Nhíp gaép, keïp - thöôøng söû duïng - Choåi queùt, maùy huùt – thoåi buïi - laøm veä sinh - Daây coät guùt – nhöïa - thöôøng söû duïng Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 9 CHÖÔNG II: PHAÀN CÖÙNG MAÙY TÍNH I. Toång quan veà phaàn cöùng maùy tính. Trong moät maùy vi tính (hay coøn goïi laø maùy tính caù nhaân - PC) goàm nhieàu thieát bò ñöôïc keát noái vôùi nhau (Hình 2-1), caùc thieát bò phaàn cöùng chuû yeáu trong moät maùy PC bao goàm: Hình 2-1 - Monitor (Maøn hình): Laø thieát bò xuaát (output), duøng ñeå hieån thò thoâng tin cuûa maùy tính ra ngoaøi. - Keyboard (Baøn phím): Laø thieát bò nhaäp (input), duøng ñeå ñöa thoâng tin (döõ kieän) vaøo maùy tính. - Mouse (Chuoät): Laø thieát bò duøng ñeå di chuyeån con troû. - Case (Thuøng maùy): Duøng ñeå chöùa caùc thaønh phaàn sau ñaây: o Power supply: Boä nguoàn o Mainboard : Bo maïch chính o CPU (Central Processor Units): Boä xöû lyù trung taâm o RAM (Random Access Memory): Boä nhôù môû roäng o VGA Card: Card ñieàu hôïp maøn hình o HDD (Hard Disk): OÅ ñóa cöùng o FDD (Floppy): OÅ ñóa meàm II. Caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa maùy vi tính. 1. Maøn Hình (Monitor) Maøn hình laø thieát bò xuaát (output) duøng ñeå hieån thò caùc thoâng tin vaø keát quaû xöû lyù trong quaù trình laøm vieäc. Coù hai loaïi maøn hình chính: ‰ CRT- Monitor (maøn hình daïng tuyùp) (hình 2-3a) Ngay töø thôøi ñieåm ban ñaàu, maùy tính söû duïng monitor daïng tuyùp (Cathode Ray Tube). CRT-monitor aùp duïng nguyeân taéc phoùng tia ñieän töû leân maøn hình (screen) ñöôïc traùng phosphur ñeå phaùt saùng taïo neân hình aûnh. CRT-monitor thöôøng coù phaàn ñöoâi daøi ôû phía sau do kích thöôùc cuûa boùng ñeøn hình (hình 2-2). Maùy in Maøn hình CPU Loa Baøn phím Chuoät Webcam Modem Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 10 Hình 2-2 ‰ LCD monitor (maøn hình tinh theå loûng) Trong nhöõng naêm veà sau, maøn hình LCD (Liquiq Crystal Display) laø nhöõng monitor phaúng, kích thöôùc deïp vaø nheï ñaõ laàn löôït thay theá caùc CRT- monitor do söï tieán boä veà coâng ngheä ñaõ giuùp giaûm giaù thaønh. LCD monitor coù 2 ñieåm baát lôïi so vôùi CRT monitor laø : ñoä saùng thaáp vaø maøu saéc bò thay ñoåi tuøy theo goùc nhìn. Tuy nhieân LCD cuõng coù lôïi ñieåm laø löôïng ñieän tieâu thuï ít vaø khoâng coù hieän töôïng böùc xaï ñieän töø (electromagnetic radiation) Caùc löu yù khi ñaùnh giaù veà monitor: Vôùi monitor, caùc thoâng soá thöôøng ñöôïc xem xeùt chuû yeáu ñeå ñaùnh giaù veà chaát löôïng laø : - Ñoä lôùn maøn hình (Screen size) , tính baèng inches - Khoaûng caùch giöõa caùc toå hôïp ñieåm taïo maøu (dot pitch) , tính baèng mm - Khaû naêng ñaùp öùng taàn soá ñoàng boä doïc (Vertical Sync Freq) - Maøn hình loaïi phaúng hay cong (Flattron) - Ñoä böùc xaï, coâng suaát tieâu thuï ñieän, khaû naêng ñieàu chænh Distortion Neáu laø LCD monitor thì caùc thoâng soá caàn quan taâm theâm veà caùc thoâng soá sau : - Cöôøng ñoä saùng - Goùc nhìn roõ (View Angle) 2. Baøn phím (Keyboard) Baøn phím laø caùc thieát bò nhaäp, duøng ñeå ñöa döõ kieän vaøo maùy tính (Hình 2-4) Hình 2-3a:Maøn hình CRT Hình 2-3b: Maøn hình LCD Hình 2-4 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 11 Beân trong baøn phím coù heä thoáng vi xöû lyù thöïc hieän coâng taùc : doø ñeå nhaän bieát coù phím nhaáân, xaùc ñònh phím nhaán vaø taïo maõ phím töông öùng (goïi laø Scan Code) ñeå gôûi veà maùy tính Caùc loaïi keyboard söû duïng hieän nay laø loaïi IBM Enhanced AT style (coøn goïi laø AT Enhanced) thay theá cho caùc loaïi theá heä cuõ goïi laø XT coù soá löôïng phím ít hôn. Keyboard ñöôïc noái vaøo maùy tính qua sôïi caùp bao goàm caùc ñöôøng tín hieäu vaø phaàn caáp nguoàn. Loaïi ñaàu noái cuûa keyboard thöôøng gaëp laø loaïi ñaàu noái lôùn (standard keyboard connector) (Hình 2-5a) vaø ñaàu noái loaïi PS/2(hình 4-5b) vôùi caùc ñöôøng tín hieäu nhö sau: Loaïi ñaàu noái lôùn AT 5-pin Loaïi PS/2 6-pin Pin Name Description Pin Name Description 1 CLK Xung ñoàng boä 1 DATA Tín hieäu 2 DATA Tín hieäu 2 3 No 3 GND Ground 4 GND Ground 4 + 5V Power source 5 + 5V Power source 5 CLK Xung ñoàng boä 6 Caáu taïo vaät lyù : caùc phím trong keyboard chuû yeáu coù 2 daïng caáu taïo chính : - Daïng duøng cuoän daây kim loaïi hình loø xo ñeå ñaåy phím baät leân sau khi bò nhaán - Daïng duøng maøng plastic traùng kim loaïi . Khi coù phím nhaán, caùc maøng cao su treân vaø döôùi coù traùng kim loaïi seõ tieáp xuùc taïo tín hieäu vaø phaàn cao su taïo ñoä naûy ñeå baät phím trôû veà vò trí Caùc thoâng soá Löïc caàn thieát ñeå nhaán moät phím chæ vaøo khoaûng 100 gr vaø duø coù nhaán maïnh hôn thì cuõng chæ cho cuøng keát quaû. Caùc phím coøn ñöôïc thieát keá theo kieåu Click (khi nhaán phaùt tieáng keâu Click) hoaëc loaïi Soft (khoâng phaùt tieáng keâu) ñeå ñaùp öùng loaïi coâng vieäc nhaäp döõ lieäu cuûa ngöôøi söû duïng. Caùc thoâng soá quan troïng cuûa phím: - Delay time : thôøi gian chôø tröôùc khi phaùt ra maõ thöù hai cuûa cuøng phím aán khi nhaán vaø giöõ phím lieân luïc. Tính baèng mili sec - Repeat : soá maõ phím taïo ra trong khoûang thôøi gian 1 giaây Hieän nay coù raát nhieàu caùc daïng caûi tieán treân keyboard nhö : Hình 2-5a Hình 2-5b Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 12 - Phaân nhoùm caùc phím theo baøn tay traùi – phaûi, keát hôïp mouse treân keyboard - Theâm caùc phím chöùc naêng ñaëc bieät nhö : caùc phím söû duïng khi truy caäp internet (Home, Search, Back, Forward, Refresh,…), caùc phím ñieàu khieån heä thoáng CD player ( Play, Stop, Start, Next track,…) - Caùc loaïi baøn phím khoâng daây, caùc loaïi baøn phím söû duïng coång noái USB 3. Chuoät (Mouse) Mouse töông töï nhö caùc Pointer device (thieát bò ñònh vò) khaùc ñöôïc duøng ñeå xaùc ñònh vò trí ngöôøi söû duïng ñang thao taùc treân maøn hình Mouse thöôøng ñöôïc keát noái vôùi maùy tính thoâng qua coång noái PS/2 töông töï nhö keyboard Vôùi loaïi mouse ñònh vò cô hoïc, maët döôùi tieáp xuùc vôùi maët phaúng ñaët mouse coù baùnh xe laên, khi di chuyeån baùnh xe laên seõ töông taùc vôùi heä thoáng beân trong taïo caùc xung tín hieäu thoâng baùo soá ñieåm mouse di chuyeån. Caùc loaïi mouse duøng quang hoïc hay caùc phöông phaùp khaùc ñeàu coù taùc duïng phaùt ra caùc xung tín hieäu nhö ñaõ keå treân. Treân Mouse coù caùc phím (button) duøng ñeå thöïc hieän thao taùc taïi vò trí ñang ñöôïc xaùc ñònh. Veà cô baûn, mouse chæ caàn 2 phím Traùi vaø Phaûi, nhöng caùc loaïi mouse hieän nay thöôøng coù 3 phím vaø nuùt thöù 3 thöôøng laø baùnh xe laên. Baùnh laên (nuùt thöù 3) thöôøng ñöôïc duøng cho muïc ñích dôøi noäi dung caùc trang taøi lieäu daøi goàm nhieàu trang maøn hình Caùc thoâng soá Caùc thoâng soá cuûa mouse ñöôïc ñieàu chænh baèng caùc coâng cuï cuûa heä ñieàu haønh. Caùc thoâng soá ñieàu chænh bao goàm : - Right click – Left click : phím click cô baûn laø phím Phaûi hay phím Traùi ñeå phuïc vuï ngöôøi thuaän tay Phaûi hay thuaän tay Traùi - Double click speed : ñieàu chænh quaõng thôøi gian giöõa 2 laàn click lieân tieáp ñeå xaùc ñònh thao taùc double click. - Pointer : choïn hình daïng cuûa Mouse Pointer Chuoät khoâng daây Hình 2-6 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 13 4. Hoäp Maùy (Case) Hoäp maùy coù theå coi nhö laø phaàn khung cuûa moät maùy tính. Trong hoäp maùy, caùc thaønh phaàn cuûa maùy tính seõ ñöôïc laép ñaët, lieân keát vôùi nhau ñeå taïo thaønh moät khoái hoaøn chænh maø chuùng ta thöôøng quen goïi laø CPU. Hôn nöõa, phaàn khung seõ ñöôïc noái maùt qua nguoàn, ñieàu naøy seõ ngaên ngöøa caùc thaønh phaàn maùy tính bò hö hoûng do vieäc hình thaønh hoaëc phoùng doøng ñieän tónh. Hoäp maùy khaù ña daïng veà hình thöùc vaø kích thöôùc, nhöng vieäc saûn xuaát hoäp maùy phaûi tuaân theo moät trong caùc thöøa soá ñònh daïng (Form Factor) Full Size AT, Baby AT, LPX, ATX, NLX. Thöøa soá ñònh daïng chæ ra caùc kích thöôùc vaät lyù vaø kích côõ cuûa mainboard, quy ñònh loaïi hoäp maùy naøo laép vöøa mainboard. Hieän nay caùc mainboard Full Size AT, Baby AT, LNX ñaõ loãi thôøi, do ñoù caùc hoäp maùy töông thích vôùi caùc mainboard naøy cuõng khoâng coøn ñöôïc saûn xuaát nöõa. Hình 2-7 trình baøy caùc chuûng loaïi hoäp maùy. ™ Case AT(Advanced Technology ) Tröôùc ñaây phaàn lôùn maùy tính söû duïng loaïi case coù boä nguoàn loaïi AT. Ñoái vôùi loaïi voû nguoàn naøy daây nguoàn ñöôïc caém tröïc tieáp vaøo Contact ôû phía tröôùc cuûa voû maùy. Thöôøng voû thuøng coù dieän tích nhoû goïn. Hieän nay voû maùy loaïi AT khoâng coøn phoå bieán. ™ Case ATX(Advanced Technology eXtended): Hoäp maùy ATX ñöôïc thieát keá sao cho boä nguoàn cung caáp vaø hoäp maùy phaûi töông thích vôùi mainboard ATX: o Cho pheùp laép ñaët mainboard ATX vôùi nhöõng kích thöôùc : - Full size (Kích thöôùc ñaày ñuû): roäng 12inch – daøi 9.6 inch (305mm x 244mm) - Mini ATX : roäng 11.2inch – daøi 8.2inch (284mm x 208mm) - Micro ATX : roäng 9.6inch – daøi 9.6inch (244mm x 244mm) o Maët sau hoäp maùy coù moät phaàn hôû vôùi kích thöôùc: roäng 6.25inch x cao1.75inch (15.9mm x 4.45mm). Vuøng naøy cho pheùp boá trí caùc coång vaøo ra tröïc Caùc chuûng loaïi Case Hình 2-7 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 14 tieáp leân phía sau cuûa mainboard maø khoâng caàn duøng cable ñeå noái caùc ñaàu noái coång vaøo ra leân caùc boä noái treân mainboard. o Nguoàn ATX coù quaït nguoàn ñieän ñeå laøm maùt CPU vaø boä nhôù chính moät caùch tröïc tieáp do CPU vaø boä nhôù chính ñöôïc ñaët caïnh boä nguoàn. Ñieàu naøy cho pheùp loaïi boû caùc quaït laøm maùt CPU. Ñoàng thôøi quaït nguoàn ATX thoåi vaøo khung heä thoáng, laøm taêng aùp suaát khung heä thoáng, goùp phaàn loaïi boû söï xaâm nhaäp cuûa buïi vaø chaát baån vaøo heä thoáng. Hình 2-8a: Case ATX Hình 2-8b: Caùch boá trí Case ATX ™ Case NLX NLX mang ñaëc tính kyõ thuaät môùi nhaát cho caùc PC hieän ñaïi, do ñöôïc hoã trôï bôûi nhieàu nhaø saûn xuaát, noù seõ trôû neân phoå duïng hôn trong nhöõng naêm tôùi. Hình 2.4. Trình baøy caùch boá trí caùc thaønh phaàn treân mainboard NLX. Treân cô sôû ñoù, hoäp maùy NLX ñaõ ñöôïc thieát keá ñeå ñaït ñöôïc yeâu caàu veà tính linh hoaït, höõu hieäu veà caùch boá trí, maø ngay caû caùc væ maïch vaøo/ ra coù kích thöôùc khaù daøi vaãn laép vöøa moät caùch deã daøng-khoâng ñuïng vaøo caùc phaàn khaùc trong hoäp maùy. Mainboard NLX Caùch boá trí hoäp maùy NLX Power Supply Khoang laép oå ñóa 5 1/4" Khoang laép oå ñóa 3 1/2" Vò trí laép quaït CPU Quaït Cable Card caém ñöùng Cable noái card vôùi caùc thieát bò ngoaïi vi Baûng gaén caùc ñaàu noái coång Mainboar Khoang laép oå ñóa Hình 2-9 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 15 Hoäp maùy NLX coù moät soá ñaëc ñieåm: o Hoäp maùy NLX coù phaàn hôû phía sau töông öùng vôùi baûng gaén caùc ñaàu noái vaøo/ra ôû phía sau beân phaûi cuûa mainboard. o Boä nguoàn NLX coù cuøng kích thöôùc vôùi ATX, cuõng ñöa ra möùc ñieän aùp nguoàn +5v, -5v, +12v, -12v, 3.3v, ñaàu noái nguoàn 20 chaân ñöôïc noái tôùi væ maïch ñöùng maø khoâng noái tröïc tieáp tôùi mainboard. Caàn löu yù raèng thöøa soá ñònh daïng NLX quy ñònh caùc kích thöôùc cho mainboard NLX vôùi nhieàu kích thöôùc khaùc nhau trong khoaûng: lôùn nhaát laø 9inch x 13 inch ( 227mm x 330mm) vaø nhoû nhaát laø 8inch x 10inch ( 203mm x 254mm). Tuy hình thöùc, kích thöôùc theo thöøa soá ñònh daïng khaùc nhau, nhöng moät hoäp maùy ñieån hình vaãn bao goàm caùc thaønh phaàn seõ ñöôïc giôùi thieäu ôû phaàn döôùi ñaây. Case goàm caùc thaønh phaàn : - Naép voû : phaàn naép che cuûa voû maùy, coù loaïi 1 taám chuïp hoaëc hai taám rôøi gaén 2 beân - Söôøn maùy : phaàn coá ñònh khi laép ñaët thieát bò, duøng ñeå gaén Mainboard (Bo maïch chính) - Ñeøn chæ baùo : duøng chæ baùo tình traïng hoaït ñoäng caùc thaønh phaàn chính beân trong, goàm caùc loaïi : power (ñeøn baùo nguoàn) , HDD (ñeøn baùo oå dóa cöùng), Speed (ñeøn baùo toác ñoä). Moät soá loaïi case coøn coù ñeøn baùo nhieät ñoä beân trong maùy. Ñeå coù theå hoaït ñoäng, caùc loaïi ñeøn chæ baùo thöôøng coù daây caém vaøo vò trí töông öùng treân mainboard - Coâng taéc : goàm coâng taéc nguoàn vaø coâng taéc Reset - Khoang gaén thieát bò : laø caùc khoang duøng ñeå gaén caùc loaïi thieát bò nhö : oå dóa meàm (FDD), oå dóa cöùng, oå dóa CD/DVD, quaït giaûi nhieät maùy - Khe caém : coù vò trí ôû phía sau maùy duøng ñeå noái caùc bo maïch giao tieáp (card) beân trong maùy vôùi caùc thieát bò beân ngoaøi - Boä nguoàn : boä cung caáp ñieän cho toaøn heä thoáng. Hieän coù 2 loaïi nguoàn töông öùng laø nguoàn AT vaø nguoàn ATX - Linh kieän : case thöôøng coù linh kieän keøm theo nhö caùc loaïi oác, khe chaën, maët naï voû,…duøng ñeå gaén caùc bo maïch, thieát bò - Daây caùp : daây caùp caáp nguoàn ‰ Ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa nguoàn AT vaø ATX : Nguoàn AT Nguoàn ATX - Coâng taéc nguoàn noái tröïc tieáp vôùi boä nguoàn. - Coâng taéc ñöôïc noái vaøo Mainboard. - Söû duïng 6 daây keùp (12 daây caáp nguoàn cho Mainboard). - Söû duïng 20 daây - Taét maùy, nguoàn vaãn coøn hoaït ñoäng (nhaán - Taét maùy ñöôïc ñieàu khieån treân Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 16 coâng taéc Power môùi ngaét nguoàn) Mainboard neân khi taét maùy seõ ñieàu khieån taét nguoàn. 5. Boä nguoàn (Power supply) Boä nguoàn laø boä phaän caáp nguoàn hoaït ñoäng cho toaøn boä maùy tính. Boä nguoàn thöôøng ñöôïc gaén ôû phía treân vaø sau maùy tính (hình 2-10). Boä nguoàn thöôøng coù : coâng taéc, oå caém ñieän ñaàu vaøo, oå caém ñieän ñaàu ra (duøng cho monitor), coâng taéc chuyeån ñieän theá (110 / 220 V), quaït giaûi nhieät, caùc loaïi caùp nguoàn caáp cho caùc thieát bò Ñieän theá ñaàu vaøo cuûa boä nguoàn coù theå laø 110 hoaëc 220V – AC, coøn ñieän theá ñaàu ra ñöôïc cung caáp qua caùc loaïi caùp caáp nguoàn cho thieát bò laø ñieän theá DC vôùi caùc möùc ±5/ ±12 V. Caùc boä nguoàn trung bình thöôøng coù coâng suaát töø 200 – 230 W, coøn caùc boä nguoàn maïnh thöôøng coù coâng suaát töø 300 – 400W. Coù 2 loaïi nguoàn maùy tính laø : nguoàn AT vaø nguoàn ATX, vieäc söû duïng loaïi nguoàn phuï thuoäc vaøo loaïi mainboard cuûa maùy tính. Caùc loaïi maùy töø Pentium II trôû veà tröôùc söû duïng nguoàn AT, caùc loaïi maùy töø Pentium III trôû veà sau thöôøng söû duïng nguoàn ATX. Söï khaùc bieät chuû yeáu laø nguoàn ATX coù maïch kieåm soaùt heä thoáng ñieän cung caáp: ‰ Nguoàn AT Nguoàn AT cung caùp ñieän aùp moät chieàu ± 5v, ±12v. Coâng suaát laøm vieäc cuûa nguoàn khoaûng 200W, 250W. Hai ñaàu noái nguoàn P8 vaø P9 (coù ghi roõ treân ñaàu noái) ñöôïc caém vaøo ñaàu noái P1 vaø P2 treân mainboard. Moãi ñaàu noái coù saùu chaân vaø coù choát daáu ñeå traùnh laép ngöôïc, daãn ñeán laøm hoûng mainboard vaø caùc thaønh phaàn lieân quan khaùc. Chuù yù laø caùc daây maøu ñen cuûa P8 vaø P9 keà nhau (Hình 2-11). Hình 2-11: Ñaàu noái nguoàn loaïi AT +5V -5V GND -12V +12V +5v PG P2 | P1 Quy öôùc maøu daây ñieän nhö sau : Maøu daây Möùc ñieän aùp Ñoû +5v Traéng -5v Ñen 0 (noái ñaát) Vaøng +12v Xanh (Blue) -12v Da cam PG – Power good Hình 2-10 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 17 Ñieän aùp +5v laø nguoàn nuoái caùc maïch ñieän töû, maïch logic treân mainboard, caùc maïch ñieàu khieån oå ñóa, caùc væ maïch môû roäng, …. Ñieän aùp +12v ñeå chaïy caùc ñoäng cô oå ñóa, quaït laøm maùt. Ñieän aùp -5v, -12v haàu nhö khoâng ñöôïc söû duïng trong heä thoáng , nhöng vaãn caàn thieát ñeå töông thích vôùi Slot theo chuaån ISA . PG – Power good laø moät tín hieäu +5v ñöôïc göûi töø Boä nguoàn tôùi mainboard sau khi noù ñaõ hoaøn thaønh vieäc kieåm tra beân trong vaø xaùc ñònh caùc ñieän aùp moät chieàu ñöa ra ñuû ñeå laøm cho heä thoáng hoaït ñoäng moät caùch chính xaùc. Neáu khoâng coù tín hieäu naøy bôûi söï coá naøo ñoù hay nguoàn khoâng oån ñònh, maùy tính seõ khoâng chaïy. ‰ Nguoàn ATX Nguoàn ATX ñöôïc thieát keá cho mainboard loaïi ATX vaø ñöôïc ñöa vaøo söû duïng cho Pentium Pro (naêm 1996) vaø caùc maùy tính PC hieän ñaïi . Nguoàn ATX cung caáp ñieän aùp moät chieàu ± 12v, ± 5v, +3.3v. Coâng suaát laøm vieäc cuûa nguoàn coù nhieàu loaïi nhö 250W, 300W, 350W hoaëc 400W. Ngoaøi ra nguoàn ATX coøn ñöôïc boå sung theâm hai ñaëc tính quan troïng , ñoù laø taét nguoàn baèng phaàn meàm (Soft – Off) vaø quaûn lyù naêng löôïng tieân tieán (APM-Advanced Power Management). Khaùc vôùi nguoàn AT, ñaàu noái töø nguoàn ATX vaøo mainboard laø moät ñaàu noái 20 chaân, coù choát ñeå noù chæ coù theå caém vaøo ñaàu noái treân mainboard neáu ñuùng chieàu. (Hình 2.12a) - Ngoaøi caùc ñieän aùp ñöa ra nhö nguoàn AT, nguoàn ATX coøn coù theâm caùc ñaàu ra khaùc nhö: - Ñieän aùp +3.3v ñeå cung caáp ñieän cho CPU vaø caùc maïch duøng ñieän 3.3v khaùc. PS-On (Power Supply – On) laø moät tín hieäu ñaëc bieät töø mainboard tôùi nguoàn, ñöôïc söû duïng ñeå taét nguoàn ñieän cung caáp cho heä thoáng maùy tính thoâng qua phaàn meàm - ñoù chính laø ñaëc tính Soft - Off. Neáu maùy tính caøi ñaët heä ñieàu haønh Windows (95,98, NT, 2000) vaø nguoàn ñieän ñöôïc thieát keá taét meàm maø khoâng caàn aán nuùt coâng taéc taét nguoàn. Khi baïn choïn Shut Down, Windows seõ töï ñoäng taét maùy tính thay vì hieån thò moät thoâng baùo " It's safe to Shut down the computer" coù nghóa laø ñaõ an toaøn ñeå taét maùy tính , sau ñoù baïn môùi taét nguoàn. +5v – Maøu ñoû +5v – Maøu ñoû -5v – Maøu Traéng GND – Maøu ñen GND GND Choát PS-On – Maøu xanh G GND -12v – Maøu xanh blue +3.3v – Maøu naâu Choát Maøu vaøng - +12v Maøu tím - STB 5v Maøu Xaùm - PG GND +5v GND +5v GND Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 18 Hình 2-12a Hình 2-12b Ñaàu noái töø nguoàn ATX vaøo mainboard Phaân bieät nguoàn ATvaø ATX Ñieän aùp +5v STB (Standby) laø ñieän aùp +5v luoân cung caáp cho mainbord vaø thieát bò ngoaïi vi ngay caû khi chuùng khoâng hoaït ñoäng, trong thôøi gian naøy naêng löôïng tieâu thuï cuûa heä thoáng ôû möùc toái thieåu. Ñaây chính laø ñaëc tính quaûn lyù naêng löôïng tieân tieán APM cuûa nguoàn ATX. 6. Mainboard (Bo Maïch Chính) Mainboard laø bo maïch chính cuûa maùy tính, chöùa taát caû caùc thaønh phaàn, caùc heä thoáng, linh kieän chuû yeáu cho caùc chöùc naêng hoaït ñoäng cuûa maùy (hình 2- 13). Qua thôøi gian phaùt trieån, coù raát nhieàu loaïi, nhieàu theá heä mainboard do caùc haõng saûn xuaát khaùc nhau nhöng ñoái vôùi caùc loaïi mainboard hieän nay, chuùng ta coù theå löu yù moät soá ñaëc ñieåm chính cuûa mainboard nhö sau : - Model : Maõ soá cuûa mainboard tuøy thuoäc vaøo töøng haõng saûn xuaát. Vôùi maõ soá Model chuùng ta coù theå deã daøng tra cöùu caùc ñaëc tröng chính cuûa loaïi mainboard - Power type : loaïi nguoàn caáp söû duïng vôùi mainboard - CPU socket / CPU support : Xaùc ñònh loaïi chaân caém cuûa CPU vaø nhöõng loaïi CPU coù theå duøng vôùi mainboard (xem baûng tra cöùu) Hình 2-13: MainBoard Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 19 - Chipset : teân nhaø saûn xuaát vaø maõ soá cuûa loaïi Chip chöùa heä ñieàu khieån chính treân mainboard. Hieän thò tröôøng coù Chipset cuûa caùc haõng INTEL, SiS, NVIDIA - Memory socket / Memory type : Soá löôïng, loaïi chaân caém vaø loaïi RAM coù theå duøng vôùi main board - Max memory: xaùc ñònh khaû naêng môû roäng toái ña dung löôïng RAM treân mainboard - Frequency System Bus (FSB): Taàn soá hoïat ñoäng cuûa Bus heä thoáng. FSB laø taàn soá hoïat ñoäng cuûa caùc linh kieän, thieát bò trong heä thoáng (khoâng phaûi CPU) - Graphic interface: Khe caém (Slot) duøng cho bo maïch hieån thò (Video card). Xaùc ñònh loaïi vaø toác ñoä cuûa Video card coù theå söû duïng vôùi mainboard - IDE interface: Xaùc ñònh loaïi vaø toác ñoä truy caäp dóa cöùng cuûa mainboard - Advanced I/O port :Xaùc ñònh loaïi vaø coång noái I/O môû roäng coù treân mainboard (USB, FireWire) - Intergrated Component: Xaùc ñònh caùc heä thoáng phuï tích hôïp treân mainboard (Video, Sound, Network) - Expansion Slot:Xaùc ñònh loaïi khe caém daønh cho caùc thieát bò môû roäng khaùc Ta coù theå caên cöù vaøo loaïi mainboard phuø hôïp vôùi töøng loaïi Case ñeå phaân MainBoard laøm 2 loaïi: ‰ Mainboard AT: Thoâng thöôøng caùc loaïi bo AT söû duïng caùc ñaàu noái nguoàn 6 daây keùp hoaëc daây caáp nguoàn söû duïng caùc ñaàu noái 20 daây. Caùc ñaàu noái COM1, COM2 vaø LPT laø caùc daây noái caùp ñöôïc caém vaøo mainboard, ñaàu caém baøn phím to (kieåu AT). (hình 2-14) ‰ Mainboard ATX: Loaïi bo maïch ATX ñöôïc caáu taïo goïn hôn. Daây caáp nguoàn söû duïng caùc ñaàu noái 20 daây. Caùc ñaàu noái COM1, COM2, LPT vaø baøn phím ñöôïc thieát keá dính lieàn treân bo maïch Hình 2-14: Mainboard AT Hì h 2 15 M i B d ATX Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 20 (khoâng söû duïng caùc caùc daây caùp ñeå keát noái). Coù theâm caùc coång keát noái USB, ñaàu noái cuûa baøn phím laø PS/2. (hình 2-15) Khi noùi veà mainboard, chuùng ta cuõng caàn naém theâm moät soá khaùi nieäm sau: 9 Main onboard vaø khoâng onboard: - Main onboard: Laø loaïi main coù tích hôïp saún moät soá thieát bò nhö: VGA card, Net card, Fax/Modem,Sound card… - Main khoâng onboard: Laø loaïi mainboard khoâng tích hôïp moät soá Card môû roäng nhö: VGA, SOUND, FAX/MODEM… 9 Caùc thaønh phaàn vaø coång giao tieáp treân mainboard - ChipSet: Laø thaønh phaàn quan troïng nhaát ñeå qui ñònh ñac tính cuûa mainboard nhö: Toác ñoä toái ña cho pheùp cuûa CPU, toác ñoä truyeàn cuûa BUS. Caùc loaïi Chip: Intel 810,815,850,845… VIA: 8363,8365,694,686A.. - ROM BIOS: Laø loaïi chíp nhôù, kieåm tra heä thoáng ôû möùc ñoä cô baûn. Ñöôïc caøi saún treân mainboard vaø ñöôïc thieát keá tuøy theo ñaëc tính cuûa mainboard. - Chip CMOS: Ñöôïc nuoâi baèng nguoàn ñieän töø Pin, löu caùc thoâng soá ñöôïc xaùc laäp. - Khe caém CPU: Ñöôïc thieát keá ñaëc tröng cho töøng theá heä maùy. Caùc kieåu khe caém CPU: - Khe caém CPU 486: Socket –3 - Khe caém CPU 586: Socket – 7 - Khe caém CPU PII, Celeron vaø PIII: Slot-1 - Khe caém CPU AMD – K7: Slot -A hoaëc Socket -A - Khe caém CPU PIV: Socket - 478 … - Caùc chuaån giao tieáp Bus. - PCI (Peripheral Component Interconect): Duøng ñeå gaén caùc loaïi caùc coù cuøng loaïi giao tieáp nhö: Net card, sound card, Fax/Modem… - AGP (American Graphics): Duøng ñeå gaén Card maøn hình. - USB (Universal Bus): Giao tieáp vôùi maùy PC thoâng qua moät baûng maïch môû roäng hoã trôï ñeán 128 thieát bò vaø khoâng caàn phaûi ngaét nguoàn maùy tính khi thay ñoåi thieát bò. - Caùc coång giao tieáp: - Giao tieáp oå ñóa: Laø loaïi coång döông, keát noái vôùi caùc oå ñóa baèng Cable - IDE1. IDE2: laø caùc giao tieáp oå ñóa cöùng goàm 40 Chaân - FDD,FDC: Giao tieáp oå ñóa meàm goàm 34 chaân. - COM1, COM2 (Serial Port): Laø caùc coång noái tieáp, thoâng thöôøng COM1 duøng ñeå gaén Mouse, COM2 daønh cho Fax/Modem. - Parallel Port: Laø coång song song daønh cho Maùy in, scan… Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 21 - Conection: Duøng ñeå gaén caùc tín hieäu nhö: PWS, PW Led, HDD Led, Reset, Speaker. - Band: Khe gaén RAM 7. Boä xöû lyù trung taâm (Central Processing Unit - CPU) CPU laø boä xöû lyù trung taâm cho moïi hoïat ñoäng, laø boä naõo cuûa maùy tính. CPU xöû lyù taát caû caùc leänh cuûa chöông trình, tính toaùn caùc pheùp toaùn soá hoïc cuõng nhö logic vaø ñieàu khieån cô cheá hoïat ñoäng cuûa taát caû caùc thaønh phaàn khaùc trong maùy. Qua thôøi gian phaùt trieån vaø söï tieán boä cuûa coâng ngheä tích hôïp, CPU ngaøy nay coù toác ñoä ngaøy caøng nhanh vaø tích hôïp beân trong nhieàu thaønh phaàn hôn. Caùc ñieåm chính maø chuùng ta caàn löu yù ñoái vôùi CPU ngaøy nay bao goàm : - Haõng saûn xuaát : INTEL, AMD, CYRIX, - Hoï saûn xuaát (serial model): Pentium II, Pentium III, Penitium IV,…Athlon, Athlon FX,… - Taàn soá laøm vieäc – dung löôïng boä ñeäm (Cache ram – Level 1) - Soá chaân (pin) vaø loaïi Socket Caùc daïng chaân caém vaø hình thöùc Cho ñeán nay, CPU ñaõ phaùt trieån qua nhieàu theá heä vaø nhöõng hình daïng, soá chaân khaùc nhau döïa treân 2 loaïi thieát keá chính laø : Slot-based (khe caéêm) vaø Socket-based (chaân caém) vôùi caùc loaïi teân goïi nhö : - DIP – Dual In Line : loaïi coù 2 haøng chaân naèm ôû 4 caïnh maët ñaùy vaø ñieåm vaùt 1 goùc ñeå nhaän daïng chaân soá 1. - SECC – Single Edge Contact Cartrigde: loaïi chæ coù 1 haøng chaân vaø gaén trong cartridge - PGA – Pin Grip Array : loaïi coù caùc haøng chaân phaân boá ñeàu treân toaøn boä maët ñaùy cuûa CPU. Coù nhieàu daïng caûi tieán nhö : + CPGA – Ceramic PGA : voû boïc baèng goám + PPGA – Plastic PGA : voû boïc baèng plastic + FC-PGA – Flip Chip PGA : vôùi loõi trung taâm höôùng leân phaàn giaûi nhieät + Staggered PGA : loaïi boá trí chaân hình chöõ chi Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 22 Baûng 2-2: Tra cöùu tham khaûo cho hoï INTEL - CPU Do coù taàn soá laøm vieäc cao neân trong khi hoïat ñoäng, CPU raát noùng vaø thöôøng ñöôïc giaûi nhieät baèng heä thoáng giaûi nhieät. Heä thoáng giaûi nhieät CPU goàm 2 phaàn quaït (Fan) (hình 2-17) vaø boä taûn nhieät (Heat Sink) gaén lieàn vôùi CPU Hình 2-18 laø hình aûnh moät soá loaïi CPU: CPU Pentium MMX CPU AMD K6 Hình 2-16 Hình 2-17 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 23 CPU Cyrix CPU Athlon CPU Pentium II CPU Pentium 4 Chip boä nhôù RAM (Random Access Memory) RAM laø moät thieát bò nhôù (Memory) cuûa maùy tính. RAM ñöôïc söû duïng vôùi muïc ñích löu tröõ taïm thôøi caùc thoâng tin cô sôû vaø keát quaû caùc tính toaùn cuûa maùy tính. Sôû dó coù teân goïi laø boä nhôù truy caäp ngaãu nhieân “Random Access” vì coù theå truy caäp thoâng tin trong RAM taïi baát kyø vò trí naøo maø khoâng caàn phaûi theo chuoãi tuaàn töï Caùc thoâng tin trong RAM seõ khoâng löu tröõ laïi khi maùy tính bò maát ñieän. ‰ Caùc theá heä vaø coâng ngheä cheá taïo RAM goàm caùc loaïi : - DRAM - Dynamic RAM : chæ coù khaû naêng löu tröõ döõ lieäu trong moät khoaûng thôøi gian ngaén vaø caàn phaûi ñöôïc laøm töôi (refresh) neáu khoâng caùc döõ lieäu seõ bò maát - SRAM - Static RAM : loaïi Ram ñöôïc nuoâi baèng nguoàn pin cuûa maùy, thöôøng duøng cho CMOS vaø boä ñeäm ngoaøi (cache) Hình 2-18 CPU Xeon Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 24 - SDRAM - Synchronous DRAM : loaïi RAM duøng tín hieäu xung ñoàng boä vôùi xung tín hieäu heä thoáng khi xuaát hay nhaäp döõ lieäu. Thöôøng duøng treân Video card - RDRAM - Rambus Dynamic RAM : daïng caáu truùc môùi ñöôïc phaùt trieån bôûi haøng Rambus, coù theå ñaùp öùng toác ñoä leân ñeán 800 Mhz. Khoâng theå duøng keát hôïp vôùi caùc loaïi RAM khaùc - EDO RAM - Extended data Output RAM : coù chöùc naêng löu laïi ñòa chæ truy caäp ñeå ñoïc nhieàu laàn thay vì thay ñoåi ñòa chæ döõ lieäu cho moãi laàn ñoïc, giuùp taêng toác ñoä truy xuaát khoûang 15% - VRAM - Video Ram : loaïi RAM söû duïng 2 ñöôøng truy caäp ñeán cuøng moät ñòa chæ , moät ñöôøng duøng ñeå Ñoïc vaø moät ñöôøng duøng ñeå Ghi döõ lieäu. Thöôøng duøng cho Video card - WRAM – Windows Ram : loaïi RAM ñöôïc phaùt trieån bôûi haøng Samsung ñeå chuyeân duøng cho Video card, nguyeân taéc hoïat ñoäng töông töï VRAM, giuùp maøn hình vaãn ñöôïc queùt tín hieäu trong khi video ram vaãn ñang ñöôïc caäp nhaät . Taêng toác ñoä truy caäp khoaûng 60%. ‰ Caùc nguyeân taéc kieåm loãi - Parity : nguyeân taéc kieåm loãi baèng caùch ñeám toång soá bit 1. Caùc heä thoáng thöôøng duøng 1 bit Parity cho 1byte (8 bits)) döõ lieäu. Parity coù theå phaùt hieän loãi trong 1 byte döõ lieäu - ECC – Error Crrect Code : nguyeân taéc kieåm loãi maïnh hôn Parity, coù theå phaùt hieän vaø ñieàu chænh nhieàu bit loãi trong 1 byte döõ lieäu. Thöôøng duøng cho caùc thieát bò cao caáp nhö Server ‰ Hình daïng beân ngoaøi Boä nhôù RAM ñöôïc saûn xuaát vôùi nhieàu hình daïng khaùc nhau, phoå bieán nhaát laø caùc loaïi : SIMM - Single In-line Memory Module : Loaïi Ram coù moät haøng chaân 72-pin. SIMM phaûi ñöôïc gaén theo töøng caëp. DIMM – Dual In-line Memory Module : Loaïi RAM vôùi 2 haøng chaân ôû 2 beân thanh Ram vôùi 168-pin. Thöôøng duøng cho caùc heä thoáng Bus 64 bits. Coù theå gaén töøng thanh rieâng reõ RIMM – Rambus In-line Memory Module : Vôùi 184-pin, 2.5 V, coù taàn soá laøm vieäc töø 600-800 mhz, coù 16 ñeán 18 bits Direct RDRAM (Rambus Dynamic RAM). RIMM ñöôïc hgaén trong Direct Rambus Channel. Moät Direct Rambus Channel coù theå gaén ñöôïc 3 thanh RIMM Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 25 8. Caùc oå dóa (Disk drive) Trong maùy tính, caùc oå dóa laø thaønh phaàn trong heä thôùng löu tröõ (Storage Device System). Ñöôïc söû duïng phoå bieán hieän nay laø caùc loaïi oå dóa : meàm, cöùng, CD/DVD. Thoâng thöôøng , caùc oå dóa ñöôïc keát noái caùp vôùi Boä ñieàu khieån dóa (Drive Controller) naèm treân mainboard ‰ FDD -Floppy disk drive (OÅ dóa meàm) FDD ñöôïc duøng nhö moät thieát bò löu tröõ döõ lieäu daïng thaùo laép (Removable Storage Device) do caùc dóa meàm löu tröõ döõ lieäu khoâng naèm coá ñònh trong maùy maø coù theå thaùo/gaén ñöôïc. Caùc loaïi dóa meàm ñöôïc söû duïng coù dung löôïng : 360 K, 1.2 MB, 1.44 MB, nhöng hieän nay chæ daïng ñöôïc söû duïng phoå bieán laø 1.44 MB (hình 2-19a) Caùc oå dóa meàm ñöôïc gaén vaøo Boä ñieàu khieån dóa meàm treân mainboard. Tröôùc kia, khi maùy tính coøn söû duïng 2 FDD thì caùc oå dóa A vaø B ñöôïc phaân bieät baèng ñaàu noái treân caùp. Hieän nay caùc maùy tính chæ söû duïng 1 FDD. (hình 2-19b) FDD ñöôïc gaén coá ñònh vaøo khung maùy, phía sau coù caùc chaân caém nguoàn vaø caùp tín hieäu ‰ Ñóa cöùng (HDD - Hard disk drive / Fixed Disk Drive) HDD laø thieát bò löu tröõ döõ lieäu chuû yeáu cuûa maùy tính do coù dung löôïng lôùn ( MB, GB). HDD coù daïng khoái, beân trong chöùa caùc dóa laøm vieäc theo nguyeân taéc Ñieän-Töø. Thoâng tin ñöôïc ghi treân caùc beà maët ñóa beân trong HDD ñöôïc chia thaønh caùc Track vaø Cylinder vaø ñöôïc Ghi/Ñoïc baèng caùc ñaàu töø (Head) 19: Caùc loaïi RAM vaø caùch gaén RAM vaøo Mainboard Hình 2-20b Hình 2-20a Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 26 Hình 2-21: Ñóa cöùng khi thaùo naép ñaäy Hieän nay, 2 loaïi HDD ñöôïc söû duïng chuû yeáu laø IDE vaø SCSI. Caùc loaïi HDD söû duïng treân maùy phuï thuoäc vaøo Boä ñieàu khieån dóa (Disk controller). Maùy tính hieän nay, phoå bieán coù 2 keânh Disk controller daønh cho loaïi IDE vaø cho pheùp gaén toái ña 4 HDD, moãi keânh gaén 2 HDD (Master vaø Slaver) . Caùc keânh naøy coù theå duøng chung cho caùc oå CD/DVD Khi gaén caùc HDD loaïi IDE vaøo maùy caàn löu yù - Chaân caùp nguoàn - Chaân caùp tín hieäu (40/80 –pin) - Jumper choïn thöù töï : Single / Master / Slave + Single : khi heä thoáng chæ coù 1 HDD + Master : HDD chính khi gaén HDD treân cuøng keânh + Slave : HDD phuï khi gaén 2 HDD treân cuøng keânh Disk controller loaïi SCSI coù 1 keânh ñieàu khieån vaø cho pheùp gaén nhieàu thieát bò loaïi SCSI (thöôøng laø 8 keå caû Controller cuõng ñöôïc tính laø 1). Moãi thieát bò SCSI ñöôïc phaân bieät baèng maõ ID töø 0 ñeán 7. Do vaäy khi gaén HDD loaïi SCSI caàn löu yù : - Chaân caùp nguoàn - Chaân caùp tín hieäu - ID jumper ñeå xaùc ñònh maõ ID cuûa HDD Caùc Disk controller loaïi SCSI coøn cho pheùp gaén thieát bò beân trong vaø beân ngoaøi maùy. Loaïi caùp noái duøng ñeå gaén beân trong vaø beân ngoaøi coù daïng khaùc nhau ‰ CD-ROM (Compact Disk Read Only Memory) Caùc oå CD-ROM cuõng töông töï nhö HDD, ñöôïc phaân bieät laøm 2 loaïi IDE, gaén treân caùc keânh Disk controller loaïi IDE vaø SCSI, gaén treân keânh Disk controller loaïi SCSI. Chaân caém cuûa oå CD-ROM töông töï nhö HDD coù caùc chaân : caùp nguoàn, caùp tín hieäu, Jumper (choïn thöù töï neáu laø IDE hoaëc maõ ID neáu laø SCSI). Ngoaøi ra treân oå CD-ROM coøn coù chaân caém ñaàu ra tín hieäu aâm thanh (Audio Out) daïng analog duøng ñeå noái vaøo heä thoáng aâm thanh (Sound system) (hình 2-23) Hình 2-22 Moâ hình löu tröõõ vaø truy xuaát döõ lieäu trong ñóa Hình 2-23:Caùp HDD Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 27 Phía tröôùc CD-ROM coù caùc nuùt ñieàu khieån vaø loã cöùu hoä khi bò keït dóa ‰ DVD – ROM , DVD – RW - DVD (Digital Video Disc – Ñóa phim aûnh kyõ thuaät soá; hoaëc Digital Versatile Video – Ñóa ña naêng kyõ thuaät soá. - Moät ñóa DVD – ROM coù dung löôïng laø 4,7 GB töùc gaáp khoaûng 7 laàn so vôùi CD. - Ñaëc bieät nhôø phöông thöùc löu tröõ kyõ thuaät soá maø ñóa DVD khoâng heà bò giaûm chaát löôïng theo thôøi gian nhö CD. - Toác ñoä hieän nay cuûa oå DVD – ROM laø 12X vaø 16X (khaùc vôùi CD, ñoái vôùi DVD 1x töông ñöông vôùi 1,38 MB/s) - Tuy coù toác ñoä cao, tieän lôïi hôn, dung löôïng ñóa lôùn hôn, tuoåi thoï cao hôn nhöng vaãn chöa thay theá ñöôïc CD-ROM vì giaù thaønh coøn cao. - Gioáng nhö CD thì DVD cuõng coù oå ñóa ghi laø DVD – RW. 9. Caùc coång giao tieáp, ñaàu noái, caùp noái chuaån (Port, Connector, Cable) Treân maùy tính coù caùc I/O Controller (Boä ñieàu khieån Xuaát nhaäp) duøng ñeå keát noái, ñieàu khieån vaø trao ñoåi döõ lieäu vôùi caùc thieát bò beân ngoaøi thoâng qua caùc coång noái (Port), ñaàu noái (Connector) vaø caùc loaïi caùp noái khaùc nhau. I/O Port laø nhöõng thanh ghi (register) tích hôïp trong chip vi maïch (Chipset) treân mainboard. Caùc thoâng tin (döõ lieäu hoaëc ñieàu khieån) ñöôïc trao ñoåi giöõa computer vaø thieát bò beân ngoaøi ñeàu thoâng qua I/O Port töông öùng. Tín hieäu töø Port seõ noái vôùi caùc ñaàu noái (Connector), caùp truyeàn roài ñeán thieát bò . Connector thöôøng coù vò trí ôû phía sau maùy duøng ñeå gaén caùp. Cable laø nhöõng daây noái vôùi thieát bò, caùp coù theå bao goàm caùc ñöôøng tín hieän : Nguoàn (Power), Döõ lieäu (Data), Ñieàu khieån (Control). Thoâng thöôøng cable coù 2 connector, moät connector noái vôùi maùy tính vaø moät connector noái vôùi thieát bò (hình 2-24) Caùc I/O Controller ñöôïc tích hôïp saün (built-in) trong mainboard ñöôïc theå hieän qua caùc Port vaø Connector bao goàm : - Keyboard Port / Connector : ñeå noái vôùi keyboard (thöôøng coù 2 daïng Standard, PS/2) - Mouse Port / Connector : ñeå noái vôùi mouse (thöôøng coù 2 daïng COM DB-9, PS/2) Hình 2-24 Hình 2-25 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 28 - Standard I/O Port / Connector : duøng ñeå noái vôùi caùc thieát bò xuaát nhaäp (I/O) chuaån goàm caùc loaïi : + Serial Port (COM Port) : laø caùc coång giao tieáp duøng nguyeân taéc truyeàn döõ lieäu theo kieåu noái tieáp töøng bit neân ñöôïc goïi laø Serial. Thöôøng ñöôïc duøng ñeå noái vôùi caùc thieát bò truyeàn tin (Vd : Modem) neân coøn goïi laø COM (Communication) Port. Treân mainboard thöôøng coù 2 coång :COM1, COM2 vôùi 2 daïng ñaàu noái khaùc nhau : DB-9 (Female) (hình 2- 25a) vaø DB-25 (Male) (Hình 2-25b) coøn goïi laø RS-232 Hình 2-26a: Coång DB-9 Hình 2-26b: Coång DB-25 Baûng 2-3: Sô ñoà chaân tín hieäu DB-9 (traùi) vaø Sô ñoà chaân tín hieäu DB-25(phaûi) Caùc coång COM coù theå duøng ñeå noái tröïc tieáp giöõa 2 maùy tính trong phaïm vi khoûang caùch an toaøn laø 10m theo kieåu noái goïi laø : Null-modem nhö hình 2-26 : 1,6 - 4 2 - 3 3 - 2 4 - 1,6 5 - 5 7 - 8 8 - 7 Hình 2-27 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 29 Theo tieâu chuaån ñònh nghóa, caùc tín hieäu treân Serial port coù thoâng soá nhö sau : - Tín hieäu töø : -3 -15 vol - bit 1 - Tín hieäu töø : +3 +15 vol - bit 0 - Tín hieäu töø : -3 +3 vol - khoâng xaùc ñònh - Tín hieäu khoâng ñöôïc vöôït quaù : ± 25 vol + Parallel Port (LPT Port) : laø coång giaùp tieáp duøng nguyeân taéc truyeàn döõ lieäu song song (nhieàu bit cuøng luùc) neân goïi laø Parallel. Thoâng thöôøng, coång Parallel duøng ñeå noái vôùi maùy in (neân coøn ñöôïc goïi laø LPT hay Printer port). Loaïi caùp noái vôùi maùy in söû duïng ñaàu noái vaøo maùy tính laø DB-25-Male vaø ñaàu noái vaøo maùy in laø Centronic 36-pin (hình 2-17) Caùc Parallel-Port Controller theá heä sau ñöôïc thieát keá ñeå söû duïng keát noái vôùi caùc thieát bò coù toác ñoä truyeàn cao hôn vôùi caùc cheá ñoä hoaït ñoäng nhö : SPP - Standard Printer Port : duøng ñeå noái vôùi maùy in ECP - Extended Capability Port : coù toác ñoä nhanh, duøng ñeå noái vôùi caùc maùy in theá heä sau hoaëc scanner EPP - Enhanced Printer Port : coù toác ñoä nhanh, duøng ñeå noái vôùi caùc thieát bò khoâng phaûi maùy in nhö CD-ROM, Network Adapter - USB (Universal Serial Bus Port) USB-Port do caùc haõng Compaq, IBM, Digital, Intel, Microsoft, NEC, Northern Telecom cuøng hôïp taùc vaø ñeà xuaát nhaèm taïo ra daïng coång noái ñôn tieâu chuaån cho caùc loaïi thieát bò thoâng duïng. Moãi USB Port treân maùy tính coù theå noái vôùi 127 thieát bò söû duïng coång USB (USD device) baèng caùch söû duïng caùc USB Hub (boä chia nhaùnh) (hình 2-28) USB-Hub (Boä chia nhaùnh coång USB) coù 7 coång noái cho pheùp noái vôùi 7 thieát bò khaùc nhau. Caùc USB-Hub coù theå lieân keát ñeå noái vôùi moät soá löôïng thieát bò nhieàu hôn. Hình 2-28 Baûng 2-4 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 30 USB-cable thöôøng coù 2 daïng ñaàu noái : ñaàu noái vaøo maùy tính (hoaëc loaïi caùp dính lieàn vôùi thieát bò) coù ñaàu noái daïng A coøn ñaàu noái vaøo thieát bò thöôøng coù daïng B (hình 2-29) USB-Port coù toác ñoä truyeàn cao (12 Mbps) so vôùi caùc I/O port nhö (Serial hoaëc Parallel) vaø coù hoïat ñoäng theo cheá ñoä nhaän daïng töï ñoäng khi keát noái (Plug-and-Play) vôùi thieát bò Hieän nay, treân caùc mainboard söû duïng theá heä USB 2.0 coù toác ñoä nhanh hôn khoûang 30-40 laàn so vôùi caùc USB theá heä ñaàu (USB 1.1) - FireWire (IEEE 1394) FireWire hay coøn goïi IEEE-1394 laø moät daïng coång töông töï nhö USB nhöng coù toác ñoä truyeàn nhanh hôn vaø baêng thoâng (bandwidth) roäng hôn (400 Mbps) ñöôïc phaùt trieån bôûi haõng Apple vaø coù söï ñoùng goùp cuûa Compaq, Intel vaø Microsoft, ñeå söû duïng cho caùc thieát bò coù yeâu caàu truyeàn döõ lieäu vôùi toác ñoä cao nhö HDD, Video device, Scanner,… FireWire coù daïng töông töï vaø coù theå söû duïng hoùan ñoåi vôùi coång USB. FireWire Port coù theå keát noái vôùi toái ña 63 thieát bò cuøng luùc (hình 2-30) 10. Caùc bo maïch giao tieáp (Interface card) Interface card ñöôïc duøng ñeå maùy tính keát noái vaø ñieàu khieån caùc thieát bò ngoaïi vi khoâng söû duïng caùc I/O Port coù saün treân maùy (nhö monitor, network, scaner, …). Interface card coù vai troø trung gian ñeå laøm coâng vieäc chuyeån ñoåi caùc tín hieäu ñieàu khieån töông thích hoaëc trao ñoåi döõ lieäu giöõa Coputer vaø thieát bò Do caùc thieát bò ngoaïi vi gaén vôùi maùy tính hieän nay raát nhieàu neân chuûng loaïi, coâng duïng caùc interface card cuõng raát ña daïng vaø phong phuù Hình 2-29 Hình 2-30 Hình 2-31 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 31 Interface card ñöôïc gaén coá ñònh vaøo caùc khe caém treân mainboard. Sau khi gaén, caùc connector treân interface card coù vò trí phía sau maùy ñeå keát noái vôùi thieát bò maø noù ñieàu khieån Maëc duø coù raát nhieàu loaïi interface card duøng cho caùc loaïi thieát bò khaùc nhau nhöng ñieåm caàn löu yù khi gaén vaøo maùy laø loaïi chaân caém cuûa interface card coù phuø hôïp vôùi loaïi khe caém cuûa mainboard hay khoâng. Döôùi ñaây laø moät soá Interface card thoâng duïng: ‰ VGA Card (card maøn hình) : Coù nhieäm vuï chuyeån ñoåi thoâng tin cuûa heä thoáng vaø hieån thò leân maøn hình maùy tính. Ngaøy nay thöôøng thaáy coù 2 loaïi bus heä thoáng card laø PCI vaø AGP (hình 2- 31) ‰ Sound Card (card aâm thanh) : Coù nhieäm vuï chuyeån ñoåi tính hieäu aâm thanh kyõ thuaät soá sang tín hieäâu töông töï vaø xuaát ra loa hay ngöôïc laïi ñeå thu tín hieäu aâm thanh vaøo maùy tính. Coù 2 loaïi bus heä thoáng cho card aâm thanh laø PCI vaø ISA (hình 2-32) ‰ Net card (Card maïng) Laø thieát bò giuùp chuùng ta keát noái caùc maùy tính laïi vôùi nhau (hình 2-34) PCI AGP Hình 2-32 Hình 2-33 Hình 2-34 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 32 III. Nhaän bieát, phaân loaïi caùc kieåu Bus, vaø khe caém môû roäng. BUS laø taäp hôïp caùc ñöôøng daây daãn song song treân mainboard, ñeå truyeàn döõ lieäu giöõa CPU, boä nhôù vaø caùc thaønh phaàn khaùc. Ñeå môû roäng theâm khaû naêng laøm vieäc cuûa boä vi xöû lyù vôùi caùc thieát bò ngoaïi vi, treân mainboard coù boå sung theâm bus môû roäng theo nhieàu chuaån khaùc nhau vaø gaén vaøo ñoù moät soá khe caém môû roäng (Expension Slot) ñeå caém caùc card môû roäng töông öùng. Treân card môû roäng coù caùc ñaàu noái ñeå noái vôùi thieát bò ngoaïi vi. Vieäc thieát keá bus hay kieán truùc bus treân mainboard luoân ñöôïc caûi tieán tuyø thuoäc vaøo toác ñoä laøm vieäc cuûa CPU vaø yeâu caàu cuûa caùc thaønh phaàn rieâng bieät. Heä thoáng maùy tính hieän ñaïi xaây döïng vaø phaùt trieån döïa treân hai heä thoáng bus chuû ñaïo : Bus heä thoáng (System bus) – keát noái giöõa boä vi xöû lyù vaø boä nhôù chính, bus vaøo ra hay bus môû roäng (I/O bus) ñöôïc duøng ñeå truyeàn döõ lieäu giöõa CPU vaø thieát bò ngoaïi vi qua væ maïch môû roäng. Chuùng ta seõ laàn löôït tìm hieåu caùc loaïi bus naøy. 1. Bus heä thoáng Theo kieán truùc Dual Independent Bus (DIB – hai tuyeán bus ñoäc laäp) bus heä thoáng ñöôïc taùch thaønh Back Side Bus (BSB – Bus tuyeán sau) vaø Front Side Bus (FSB – Bus tuyeán tröôùc). BSB coù nhieäm vuï keát noái giöõa boä vi xöû lyù vaø cache L2 – ñaõ trình baøy trong muïc 3.3, coøn FSB laø bus keát noái giöõa boä vi xöû lyù vaø boä nhôù vaø keát noái vôùi bus ngoaïi vi. Nhö vaäy boä vi xöû lyù coù theå truy caäp ñoàng thôøi treân caû FSB vaø BSB goùp phaàn laøm taêng hieäu naêng laøm vieäc cuûa boä vi xöû lyù. Hieän nay, thuaät ngöõ FSB ñaõ trôû neân phoå bieán vaø ñöôïc hieåu raèng FSB chính laø Bus heä thoáng. 2. Bus vaøo ra (I/O Bus) Baûng 3.4. giuùp baïn khaùi quaùt caùc chuaån bus ñöôïc söû duïng trong caùc theá heä maùy tính. Naêm CPU Chuaån Ñaëc tröng 1982 8086/8088 PC bus/ ISA 8bit 8 bit, 4.77MHz 1985 80286 ISA bus 16 bit, 8Mhz 1987 386 MCA bus 32 bit, 10MHz 1989 486 EISA bus 32 bit, 8MHz 1991 486 VL bus 1.0 32 bit , 40 MHz 1993 Pentium VL bus 2.0 64 bit, 50MHz 1991 Pentium PCI 1.0 32 bit, 33MHz PCI 2.0 64 bit, 33MHz Baûng 2-5: Caùc chuaån bus Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 33 Bus vaøo ra ñöôïc phaùt trieån vôùi nhieàu chuaån khaùc nhau ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa töøng theá heä vi xöû lyù vaø caùc thieát bò ngoaïi vi. Baét ñaàu laø Bus ISA, EISA, MCA, VESA Local bus, PCI cuøng vôùi söï ra ñôøi cuûa bus AGP ñeå ñaùp öùng yeâu caàu veà xöû lyù ñoà hoaï vaø hieän nay bus PCI Express ñang ñöôïc phaùt trieån vôùi nhieàu öu ñieåm so vôùi caùc daïng bus tröôùc noù. Döôùi ñaây seõ trình baøy moät soá loaïi bus thoâng duïng: ‰ ISA (Industry Standard Architecture) Ñaàu tieân, ISA bus 8bit (coøn goïi laø PC bus) ñöôïc thieát keá cho mainboard cuûa maùy tính XT/8088, vôùi ñaëc tính sau: - Ñoä roäng bus döõ lieäu 8 bit, - Laøm vieäc vôùi taàn soá 4.77MHz (baèng taàn soá xung clock cuûa boä vi xöû lyù) - Toác ñoä truyeàn döõ lieäu giöõa CPU vaø caùc thieát bò ngoaïi vi laø 1MBps. - Khe môû roäng ISA goàm 62 chaân ( 31 chaân treân moãi caïnh) goàm 3 ñöôøng daây ñaát, 5 ñöôøng daây nguoàn, hai möôi ñöôøng daây ñòa chæ, 8 ñöôøng daây döõ lieäu(8bit), 10 ñöôøng daây tín hieäu ngaét vaø 16 ñöôøng daây tín hieäu ñieàu khieån. Card môû roäng cuõng ñöôïc thieát keá töông thích goàm 62 chaân. Sau ñoù bus ISA ñöôïc caûi tieán ñeå phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa maùy tính AT/80286 : - Ñoä roäng bus döõ lieäu 16 bit - Taàn soá laøm vieäc : 8MHz - Toác ñoä truyeàn döõ lieäu: 5MBps - Khe caém goàm hai ñoaïn taùch rôøi nhau: moät ñoaïn 62 chaân nhö bus XT vaø moät ñoaïn 36 chaân nhaèm cung caáp theâm 8bit cho bus döõ lieäu, 5 ñöôøng daây tín hieäu ngaét, 4 ñoâi yeâu caàu vaø baùo nhaän DMA, 4 ñöôøng ñòa chæ vaø moät soá ñöôøng ñieàu khieån khaùc. Nhö vaäy, khe caém naøy goàm 98 chaân, vaãn töông thích vôùi bus XT cuõ (hình 3.24) Hình 2-35: Khe caém môû roäng chuaån ISA ‰ MCA (Micro Channel Architecture) vaø EISA (Extended ISA) Töø theá heä maùy tính AT/80386 trôû ñi, CPU laøm vieäc nhanh hôn, nhöng caùc thieát bò hieån thò ñoà hoaï phaân giaûi cao, ñóa cöùng vaø giao tieáp maïng… laïi caàn baêng thoâng döõ lieäu lôùn hôn, bus ISA khoâng coøn ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu ñoù nöõa. Chuaån thay theá ñaàu tieân ñöôïc IBM coâng boá vaøo thaùng 4 naêm 1987 laø bus MCA ISA 8 bit ISA 16 bit Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 34 vôùi ñoä roäng 32 bit , toác ñoä xung 10MHz, baêng thoâng ñaït ñeán 20MBps. Bus MCA khoâng töông thích vôùi ISA, nhöng hoaït ñoäng nhanh vaø maïnh hôn ISA. Ñoàng thôøi ñeå caïnh tranh, haõng Compaq vaø taùm coâng ty khaùc (Epson, Hewlett-Packard, Nec, Olivetti, AST Research, Tandy, Wyse , Zenith Data System) cuøng hôïp taùc xaây döïng vaø nhanh choùng ñöa ra chuaån bus EISA vaøo thaùng 5 naêm 1989. Gioáng nhö MCA, EISA hoaït ñoäng vôùi bus döõ lieäu 32 bit vaø khaùc vôùi MCA laø EISA hoaøn toaøn töông thích vôùi ISA, noù hoaït ñoäng ôû taàn soá 8.33MHz , vôùi baêng thoâng ñaït laø 33 MBps, cho pheùp caùc card môû roäng ISAlaøm vieäc treân khe caém EISA. Tuy nhieân, hai chuaån naøy ñeàu khoâng coù cô hoäi phaùt trieån do giaù thaønh caùc heä thoáng vaø caùc thieát bò MCA, EISA quaù cao. ‰ Local bus/VESA Local bus/VL-Bus Khi windows ñöa hình aûnh maøu trung thöïc vaøo PC. ISA trôû neân bò quaù taûi khi caùc öùng duïng yeâu caàu khaû naêng ñoà hoaï maøu thöïc, video chuyeån ñoäng vaø hình aûnh 3 chieàu. Ñeå loaïi tröø söï taéc ngheõn, caùc nhaø saûn xuaát heä thoáng vaø thieát bò ñaõ phaûi taïo ra moät ñöôøng truyeàn döõ lieäu roäng, nhanh môùi gaén vaøo bus toác ñoä cao cuûa boä xöû lyù. Nhö vaäy, beân caïnh bus MCA, EISA, mainboard coù theâm moät tuyeán bus 32 bit noái tröïc tieáp töø bus döõ lieäu beân trong boä vi xöû lyù tôùi boä nhôù chính vaø caùc chip phuï trôï, goïi laø bus cuïc boä (Local bus). Naêm 1992, ñeå ñöa ra chuaån Local bus, toå chöùc Video Electronics Standards Association (VESA) cuøng caùc nhaø saûn xuaát card vaø chipset ñoà hoaï ñaõ ban haønh chuaån VESA Local Bus goïi taét laø VL- Bus. Naêm 1993, VL-bus trôû neân moät thaønh phaàn keát hôïp trong haàu heát maùy tính PC 486. Caùc heä thoáng VL bus vôùi toác ñoä truyeàn döõ lieäu 132 MBps, khi taàn soá laøm vieäc 40MHz ñaõ chöùng toû raèng chuùng taïo ra hieäu suaát voâ cuøng lôùn vuôït xa loaïi ISA . Boä ñieàu khieån ñoà hoaï vaø caùc thieát bò toác ñoä cao seõ ñöôïc noái leân VL bus vaø noái tröïc tieùp vaøo bus boä vi xöû lyù. Boä ñieàu khieån ñóa cöùng cuõng ñöôïc noái tröïc tieáp vaøo bus naøy. Nhôø ñoù toác ñoä hieån thò ñoà hoaï ñöôïc naâng leân , taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moâi tröôøng giao tieáp ngöôøi duøng ñoà hoaï (Graphical User Interface- GUI) nhö heä ñieàu haønh Windows phaùt trieån. Caàn chuù yù raèng, VL-bus khoâng theå thay theá cho caùc bus môû roäng khaùc, do ñoù noù toàn taïi song song vôùi ISA, MCA hoaëc EISA (hình 2-36) ISA 8 bit ISA 16 bit VL-BUS Hình 2-36 Slot VL-Bus Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 35 Nhöôïc ñieåm nhaát cuûa VL Bus laø chæ cho pheùp thieát keá toái ña laø 3 khe caém. Vì khi coù nhieàu thieát bò noái leân VL Bus, döõ lieäu cuûa boä vi xöû lyù raát deã bò nhieãu. Maët khaùc do chaïy cuøng toác ñoä xung nhòp vôùi boä vi xöû lyù neân khi toác ñoä boä vi xöû lyù taêng leân, toaøn boä thieát bò ngoaïi vi theo chuaån VL-bus cuõng phaûi naâng caáp theo, khieán cho chi phí naâng caáp taêng leân quaù cao. ‰ PCI (Peripheral Component Interconnect) Vôùi boä vi xöû lyù 486 toác ñoä 40 MHz, 50 MHz… , vieäc trieån khai VL- bus ñaõ vaáp phaûi khoù khaên bôûi nhöôïc ñieåm ñaõ neâu ôû treân. Naêm 1992, Haõng Intel ñaõ ñöa ra ñaëc taû PCI , moät giaûi phaùp tinh vi , öu vieät vaø linh hoaït cho pheùp caùc nhaø heä thoáng xaây döïng nhieàu PC ña daïng nhanh choùng vaø tin caäy. vaø ñeán naêm 1993, PCI chính thöùc thay theá chuaån VL-bus. Khoâng gioáng vôùi VL bus noái tröïc tieáp vaøo Bus boä vi xöû lyù, PCI ñaõ taïo moät lôùp giöõa CPU vaø thieát bò ngoaïi vi coù nghóa laø noù hoaøn toaøn laø moät bus ñoäc laäp vôùi vi xöû lyù. Do ñoù bus PCI coù theå deã daøng noái vôùi nhieàu loaïi CPU bao goàm caû Intel Pentium, Alpha cuûa DEC, PowerPC cuûa motorola, Apple, IBM. Ñoái vôùi nhaø saûn xuaát heä thoáng, keát quaû naøy laøm cho giaù thaønh phaùt trieån thaáp hôn vì hoï coù theå duøng laïi caùc thieát keá heä thoáng treân caùc CPU. Hôn nöõa , PCI coøn cung caáp nhieàu ñaëc tröng khaùc, trong ñoù bao goàm caáu hình thieát bò töï ñoäng, nhôø vaäy ngöôøi duøng coù theå laép ñaët theâm caùc thieát bò maø khoâng caàn quan taâm ñeán vieäc caáp IRQ, keânh DMA vaø ñòa chæ coång vaøo ra cuûa heä thoáng. Ñoái vôùi nhaø cheá taïo heä thoáng, khaû naêng ñieän aùp thaáp vaø giao tieáp 64 bit cho PCI thích hôïp cho caùc loaïi saûn phaåm ña daïng. Thieát keá theo lôùp cuûa PCI laøm giaûm öùng suaát ñieän trong CPU, cho pheùp ñaáu saùu thieát bò hoaït ñoäng Phieân baûn PCI 1.0 laø bus döõ lieäu coù ñoä roäng 32 bit, taàn soá laøm vieäc laø 33 MHz vaø ñaït ñöôïc baêng thoâng toái ña laø 133 MBps, . So vôùi bus ISA, PCI coù bus döõ lieäu roäng hôn 2 laàn, taàn soá laøm vieäc nhanh gaáp 4 laàn vaø baêng thoâng lôùn hôn nhieàu gaáp nhieàu laàn. Ñeán phieân baûn PCI 2.0, bus PCI coù theå môû roäng thaønh bus 64 bit, taàn soá xung laø 33MHz, vôùi baêng thoâng laø 266MBps – nhanh gaáp 33 laàn so vôùi bus ISA. Naêm 1995, phieân baûn PCI 2.1 ñaõ naâng taàn soá laøm vieäc leân 66 MHz, vôùi ñoä roäng 64 bit, baêng thoâng PCI ñaõ ñaït tôùi 524MBps. Caùc phieân baûn PCI tieáp theo, ñoä roäng bus vaø taàn soá laøm vieäc haàu nhö khoâng ñoåi, nhöng boå sung theâm nhieàu tính naêng môùi nhaèm ñaùp öùng cho nhu caàu cuûa caùc maùy tính cao caáp vôùi caùc boä vi xöû lyù 64 bit. Baûng 3.5. cung caáp cho baïn caùc phieân baûn PCI. Phieân baûn PCI Naêm giôùi thieäu Ñoä roäng bus (bit) Taàn soá laøm vieäc (MHz) Baêng thoâng (MBps) 1.0 1992 32 33 133 2.0 1993 32/64 33 133/266 2.1 1995 32/64 66 266/524 2.2 1998 32/64 66 266/524 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 36 Baûng 2-6: Caùc phieân baûn PCI Kieán truùc bus PCI (hình 2-37) ñöôïc xaây döïng hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc kieåu bus ISA, VL-bus. Bus PCI hoaøn toaøn taùch bieät vôùi boâ vi xöû lyù, vôùi boä nhôù chính vaø bus môû roäng. Noù ñöôïc noái vôùi bus heä thoáng qua moät maïch caàu "Bridge" ñaëc bieät maø ta thöôøng goïi laø boä ñieàu khieån PCI. Boä ñieàu khieån PCI coù nhieäm vuï truyeàn döõ lieäu töø bus heä thoáng ñeán boä ñieàu khieån ISA vaø ñeán caùc thieát bò ngoaïi vi ñöôïc caém vaøo khe caém môû roäng PCI. Nhôø vaäy, bus PCI coù theå laøm vieäc vôùi taàn soá bus coá ñònh maø khoâng phuï thuoäc vaøo taàn soá xung cuûa boä vi xöû lyù. Noùi caùch khaùc, bus PCI hoaøn toaøn coù theå laøm vieäc vôùi caùc hoï vi xöû lyù coù taàn soá laøm vieäc khaùc nhau maø khoâng bò raøng buoäc vaøo moät loaïi boä vi xöû lyù nhaát ñònh, khaùc haún vôùi VL-bus bò buoäc chaët vaøo boä vi xöû lyù 8048 / 33 MHz. PCI cho pheùp thieát keá toái ña 5 khe caém môû roäng (Slot)(hình 2-38), cho pheùp cung caáp hai möùc ñieän aùp : 5v vaø 3.3v - ñeå traùnh tröôøng hôïp card 3.3v bò caém nhaàm vaøo khe caém 5v vaø ngöôïc laïi, caùc khe caém ñöôïc thieát keá theâm moät soá chaân khoaù (chaân ñöôïc ñuùc kín). Hôn nöõa, PCI coøn ñöôïc hoã trôï tính naêng Plug&Play vaø tính naêng quaûn lyù naêng löôïng heä thoáng. Tính naêng Plug&Play giuùp ngöôøi duøng maùy PC coù theå töï do caøi ñaët caùc thieát bò ngoaïi vi maø khoâng baän taâm veà nhöõng tranh chaáp taøi nguyeân seõ xaûy ra. Coøn trong cheá ñoä tieát kieäm ñieän, taàn soá xung cuûa bus PCI töï ñoäng giaûm xuoáng hoaëc döøng haún khi thieát bò ngoaïi vi khoâng hoaït ñoäng, trong khi boä vi xöû lyù vaãn hoaït ñoäng bình thöôøng. Hình 2-37: Kieán truùc bus PCI Bus PCI hay South Bridge CPU Chipset PCI Boä nhôù RAM FSB /North Bridge Bus ISA, 16 bit, 8MHz Boä giao tieáp bus IDE/ISA Slot ISA Bus IDE Slot PCI Cache L2 Heä thoáng aâm thanh (Bus CPU) Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 37 Hình 2-38: Slot PCI (32 bit) vaø Slot ISA(16 bit) ‰ AGP (Accelerated Graphics Port) Ñoái vôùi ngöôøi duøng, bus naøo cuõng phaûi tieán tôùi vaán ñeà chung nhaát laø toác ñoä xöû lyù ñoà hoaï. Vôùi ñoä roäng 32 bit, taàn soá laøm vieäc 33 MHz, bus PCI ñaõ cung caáp baêng thoâng roäng ñeán 132 MBps cho keát noái thieát bò ngoïai vi, trong ñoù coù card Video (card maøn hình). Tuy nhieân, bus PCI vaãn khoâng thoûa maõn ñoái vôùi caùc öùng duïng ñoà hoaï ba chieàu (3D), bôûi 3D ñoøi hoûi moät keânh truyeàn nhanh ñeå hình aûnh chuyeån ñoäng trôn tru khoâng giaät, mang tính hieän thöïc, trong khi card maïng, card aâm thanh vaø nhieàu thieát bò khaùc ñeàu ñoøi chia seû baêng thoâng vôùi card ñoà hoaï. Haõng Intel ñaõ ñöa ra ñaëc taû Accelerated Graphic Port – AGP, nhaèm cung caáp moät keânh döõ lieäu ñoà hoaï rieâng bieät vôùi toác ñoä cao, baêng thoâng roäng vaø hoaøn toaøn taùch bieät vôùi bus PCI. Ñieàu ñoù ñöôïc coi nhö moät giaûi phaùp höõu hieäu daønh cho caùc öùng duïng ñoà hoaï. 9 Kieán truùc bus AGP. AGP (Accelerated Graphic Port) nghóa laø coång ñoà hoaï taêng toác, hoaït ñoäng döïa treân taàn soá laøm vieäc 33MHz cuûa bus PCI, nhöng coù theâm moät soá chöùc naêng ñaëc bieät ñeå taêng toác ñoä truyeàn. Döõ lieäu truyeàn treân bus AGP toái thieåu laø 8 byte (64bit) trong khi bus PCI chæ laø 4 byte (32 bit). Chipset AGP hoaït ñoäng nhö moät boä taêng toác 4 coång vì naèm giöõa ngaõ tö noái ñeán boä vi xöû lyù, boä nhôù chính, caùc coång vaøo ra treân bus PCI vaø coång AGP. Ñaëc bieät chæ coù moät khe caém môû roäng AGP ñöôïc tích hôïp treân mainboard (Hình 2-39) AG PCI ISA slot (32 bit) Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 38 Hình 2-39: Slot PCI vaø Slot AGP Bus AGP laø moái lieân keát tay ñoâi giöõa Chipset vaø card AGP maø khoâng coù baát cöù thieát bò vaøo ra naøo xen vaøo, noùi caùch khaùc laø bus AGP ñöôïc söû duïng hoaøn toaøn cho öùng duïng ñoà hoaï (hình 2-40a). Maët khaùc, Boä xöû lyù cuûa card AGP coù theå truy nhaäp tröïc tieáp vaøo boä nhôù chính – ñoù laø tính naêng Direct Memory Execute (DIME) - ñeå naïp nhanh moät löôïng lôùn döõ lieäu Texture (côõ Megabyte) vaøo Video RAM, keát hôïp chuùng laïi vôùi nhau ñeå hình aûnh 3D coù tính hieän thöïc cao hôn. Hình 2-40a vaø hình 2-40b minh hoaï quaù trình chuyeån döõ lieäu töø ñóa cöùng tôùi card maøn hình qua bus PCI vaø bus AGP. Treân hình 2-40a. Döõ lieäu töø ñóa cöùng ñöôïc naïp vaøo RAM qua bus PCI vaø töø RAM qua chipset, qua bus AGP naïp vaøo boä nhôù video. Trong khi neáu söû duïng bus PCI (hình 2-40b), döõ lieäu töø ñóa cöùng qua bus PCI naïp vaøo RAM , döõ lieäu töø RAM qua chipset, naïp vaøo CPU, sau ñoù CPU laïi chuyeån döõ lieäu qua bus PCI tôùi boä nhôù Video cuûa card maøn hình. Nhö vaäy, döõ lieäu truyeàn tôùi card maøn hình qua bus PCI seõ chaäm hôn so vôùi bus AGP do thôøi gian söû duïng bus PCI bò chia seû cho caû oå ñóa cöùng vaø card maøn hình. 9 Caùc phieân baûn AGP Ñaëc taû AGP hieän coù 3 phieân baûn: ƒ Phieân baûn 1.0 töông öùng vôùi AGP 1x, AGP 2x. AGP 1x ñöôïc söû duïng ñaàu tieân cho mainboard duøng chipset Intel 440LX. Bus AGP 1x hoaït ñoäng cuøng taàn soá vôùi bus tuyeán tröôùc (FSB) laø 66MHz, gaáp ñoâi taàn soá cuûa bus PCI (33MHz). Ñeå truyeàn döõ lieäu 8 byte, giao dieän AGP caàn ñeán 2 chu kyø ñoàng hoà (coù nghóa laø moãi chu kyø chæ coù theå truyeàn ñöôïc 4 byte dö lieäu) vaø ñaït baêng thoâng toái ña laø 266 MBps. Vôùi AGP 2x, cuõng hoaït ñoäng vôùi taàn soá 66 MHz, nhöng döõ lieäu ñöôïc truyeàn taïi caû söôøn tröôùc vaø söôøn sau xung ñoàng hoà, töùc laø 8 byte döõ lieäu ñöôïc truyeàn trong moät chu kyø ñoàng hoà. Nhö vaäy taàn soá laøm vieäc cuûa bus AGP ñöôïc naâng leân ñeán 133MHz vaø baêng thoâng ñöôïc taêng leân gaáp ñoâi laø 533 MBps. Mainboard 132MBps Slot PCI PCI BUS Card maøn hình RAM DAC Graphic processor Chipset CPU Boä nhôù chính (RAM) TEXTURE AGP Bus Toác ñoä nhanh nhaát laø 6.4GBps (AGP x8) Video RAM FRAME BUFFER Maøn hình HDD TEXTURE Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 39 Hình 3-40a Hình 3-40b ƒ Phieân baûn 2.0 töông öùng vôùi AGP 1x, AGP 2x, AGP 4x. Baêng thoâng AGP 4x ñöôïc naâng leân gaáp 4 laàn so vôùi AGP 1x, nhaèm taêng toác ñoä truyeàn döõ lieäu ñoà hoaï, naâng cao chaát löôïng hình aûnh maø khoâng aûnh höôûng ñeán toác ñoä hieån thò. ƒ Phieân baûn 3.0 töông öùng vôùi AGP 4x, 8x. Phieân baûn naøy khoâng chæ naâng cao baêng thoâng döõ lieäu maø coøn boå sung moät soá tính naêng nhö : Truy xuaát tröïc tieáp ñeán boä nhôù heä thoáng, thöïc hieän toái öu chaát löôïng tín hieäu, cho pheùp truyeàn ñoàng thôøi döõ lieäu daïng video, aâm thanh...... ñeå naâng cao khaû naêng xöû lyù caùc öùng duïng ñoà hoaï phöùc taïp , ñaëc bieät laø xöû lyù hình aûnh chuyeån ñoäng trong khoâng gian 3 chieàu. Baûng beân döôùi cung caáp moät soá thoâng tin veà ñaëc tính cuûa bus AGP. Baûng 2-7. Caùc ñaëc tính cô baûn cuûa bus AGP ‰ PCI Express ( PCIe hoaëc PCIx ) Heø naêm 2001, Intel phaùt trieån coâng ngheä môùi mang teân Third-Generation Input/Output (3GIO), sau ñoù coâng ngheä naøy ñöôïc chuyeån giao cho PCI SIG vaø ñöôïc mang teân môùi laø PCI Express Architecture. PCI Express laø moät coâng ngheä Chuaån Bus Ñoä roäng Bus Taàn soá FSB Baêng thoâng döõ lieäu PCI 32 bit (4 Byte) 33 MHz 132 MB/s (33 MHz x 4 Byte) AGP 1x 32 bit 66 MHz 266 MB/s (66 MHz x 4 Byte) AGP 2x 32 bit 133 MHz 533 MB/s (133 MHz x 4 Byte) AGP 4x 32bit 266 MHz 1064 MB/s (266 MHz x 4 Byte) AGP 8x 32 bit 533 MHz 4.2 GB/s (533MHz x 8 byte) AGPx8 32bit 800 MHz 6.4 GB/s (800MHz x 8 byte) Mainboard Slot PCI PCI BUS Card maøn hình RAM DAC Graphic processor Chipset CPU Boä nhôù chính (RAM) TEXTURE Video RAM FRAME BUFFER Maøn hình HDD TEXTURE CPU ñoïc döõ lieäu töø RAM Naïp döõ lieäu töø ñóa cöùng vaøo CPU chuyeån döõ lieäu qua bus PCI vaøo RAM maøn Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 40 I/O môùi cho caùc heä thoáng maùy tính Desktop, mobile, server vaø thoâng tin lieân laïc vôùi toác ñoä truyeàn döõ lieäu cao hôn. PCI Express coù ñaëc tính sau: o Kieán truùc bus PCI Express laø keát noái noái tieáp hai chieàu truyeàn döõ lieäu döôùi hình thöùc caùc goùi nhoû (Packet) gioáng nhö caùch truyeàn trong keát noái maïng Ethernet. Nhöng noù khoâng chæ laø moät ñöôøng ñôn noái tieáp maø coù theå bao goàm caû nhieàu daây daãn noái tieáp. Nhö vaäy, Bus coù theå goàm1 ñöôøng daãn, 2, 4, 8, 16 hoaëc 32 ñöôøng daãn (kyù hieäu x1, x2, …x32) nhaèm thích öùng vôùi caùc yeâu caàu khaùc nhau. Khaùc haún vôùi PCI laø kieán truùc keát noái song song vôùi ñoä roäng bus döõ lieäu laø 32 hoaëc 64 bit. o Baêng thoâng treân moãi ñöôøng daãn theo moät höôùng truyeàn laø 2.5Gbps (xaáp xæ 250MBps). PCIe 8 ñöôøng, baêng thoâng seõ laø 2GBps vaø 16 ñöôøng laø 4- 5GBps. o Cho pheùp thieát laäp maïng giao tieáp ñieåm- ñieåm (Peer to Peer) giöõa caùc thieát bò trong heä thoáng truyeàn thoâng (hình 2-41) thay theá cho kieåu moät-nhieàu cuûa kieán truùc song song. Do ñoù PCIe khoâng coøn caàn ñeán boä ñieàu khieån bus nöõa. Hình 2-41: Keát noái PCIe theo ñieåm - ñieåm o Ñaùp öùng ñöôïc baêng thoâng roäng (4GBps) cho caùc öùng duïng ñoà hoaï, baèng caùch söû duïng PCIe 16 ñöôøng (PCI Express x16), trong khi AGP 8x chæ cung caáp baêng thoâng laø 2.1GBps. Ñieàu naøy laøm cho PCIe trôû thaønh chuaån giao tieáp coù khaû naêng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu baêng thoâng cho caùc thieát bò ngoaïi vi töông lai. Hình 2-42 giuùp baïn phaân bieät loaïi card ñoà hoaï AGP 8x vaø PCIe x16. Hôn nöõa, PCI Express x16 cung caáp ñieän naêng tôùi 75Wcho caùc card ñoà hoïa , coøn AGP 8x chæ cho pheùp toái ña laø 42W. Hình 2-42. Caùc chaân caém cuûa card ñoà hoïa AGP vaø PCI Express o Cho pheùp thaùo laép / thay theá noùng o Hoaøn toaøn töông thích vôùi phaàn meàm vôùi caùc thieát bò chuaån PCI 2.2. Thieát bò A Thieát bò B Goùi döõ lieäu Goùi döõ lieäu Clock Clock Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 41 o Khe caém PCI Express ñöôïc thieát keá nhoû goïn vôùi nhieàu daïng x1, x4, x8, x16 , neân mainboard coù khaû naêng thu nhoû dieän tích khoaûng 50%. Slot PCIe x1 chæ coù chieàu daøi laø 1 inch, x16 thì daøi hôn slot PCI hieän nay (hình 2-43) Nhôø nhöõng caûi thieän veà hieäu naêng, khaû naêng môû roäng vaø linh ñoäng trong thieát keá, PCI Express khoâng nhöõng thay theá cho PCI, PCI-X maø coøn thay theá cho caû AGP. Trong töông lai noù seõ ñöôïc trieån khai roäng raõi cho maùy tính, maùy chuû, thieát bò truyeàn thoâng. Hình 2-43: Caùc loaïi khe caém PCI express Hình 2-44: Kieán truùc PCI Express cho maùy tính ñeå baøn. CPU Caàu boä nhôù PCI Express Graphics 4 GBps 4 GBps PCI Express x16 DDR/DDR2 Caàu ngoaïi vi USB SATA PCI Express X1 X1 FSB SwitchMobile Docking Gb Ethernet Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 42 CHÖÔNG III: LAÉP RAÙP MAÙY TÍNH I. Caùc böôùc chuaån bò. Thieát bò: - Ñoàng ñoà ño vaïn naêng (VOM) - Tuoác vít loaïi + vaø - , côõ lôùn, nhoû - Nhíp gaép, keïp - Daây coät guùt – nhöïa - Baøn laøm vieäc Linh kieän: - Case - Boä nguoàn - Mainboard - CPU - RAM - Maøn hình - Baøn phím, chuoät - Caùc Card môû roäng II. Laép raùp maùy tính. 1. Laép raùp boä nguoàn Caùch laép raùp boä nguoàn vaøo case raát ñôn giaûn, chæ caàn caân chænh boä nguoàn ñuùng vò trí vaø sieát 4 oác nguoàn. ‰ Ñoái vôùi Case ATX - Case ATX khoâng nhö case AT, ña soá coù naép che thöôøng boá trí rôøi naèm ôû hai beân voû maùy. Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 43 - Thaùo oác ôû phía sau thuøng maùy ñeå môû naép hai beân baèng caùch keùo naép veà phía sau hoaëc keùo leân treân. - Ñònh vò 4 loã oác ñeå raùp boä nguoàn vaøo thuøng maùy. Sau ñoù duøng vít sieát chaët. ‰ Ñoái vôùi Case AT : - Thoâng thöôøng, thuøng maùy loaïi AT coù naép thuøng maùy ñöôïc thieát keá thaønh moät taám phuû leân thuøng maùy. Duøng vít môû caùc oác phía sau thuøng maùy ñeå thaùo naép ra. - Laép boä nguoàn vaøo thuøng maùy, ñònh vò cho 4 loã vaën vít cuûa nguoàn ñuùng vôùi 4 loã treân thuøng maùy vaø baét chaët oác. - Raùp coâng taéc nguoàn vaøo thuøng maùy (coù moät soá thuøng muoán gaén coâng taéc nguoàn vaøo ñöôïc baét buoäc ta phaûi thaùo oác vaø laáy taám giöõ Mainboard ra khoûi thuøng maùy). Löu yù : - Khi raùp hoaøn chænh moät boä nguoàn vaøo Mainboard, ta phaûi kieåm tra laïi xem nguoàn söû duïng möùc ñieän aùp vaøo laø bao nhieâu (115 hay 230V) vaø coù duøng Switch khoâng. - Moät soá nguoàn hieän nay coù theâm coâng taéc ngaét môû nguoàn ôû phía sau nguoàn (naèm gaàn quaït nguoàn). 2. Laép Raùp CPU Vaøo Main Board: ‰ Socket : - Do socket coù nhieàu kieåu neân moãi moät loaïi phaûi ñöôïc töông thích töøng daïng mainboard (bo maïnh chính) - Socket 7: duøng cho caùc loaïi CPU: + Intel töø 133Mhz - 233Mhz + ADM : duøng cho K6 + K5 + IBM ... - Socket 370 : Duøng cho Intel Celeron . Pentium III - Soccket 423,478 : Duøng cho Intel Pentium IV vaø Celeron - Socket A (Socket 426) : Duøng cho Duron, Athlon, Thunderbirth cuûa ADM 9 Laép raùp : y Keùo caàn Zip ôû beân hoâng oå caém CPU treân Mainboard leân Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 44 y Nhaän daïng höôùng ñaõ ñaùnh daáu hoaëc caét moät hoaëc hai goùc cuûa CPU ñeå choïn höôùng cho thích hôïp. y Caên ñeàu caùc chaân CPU roài aán nheï CPU xuoáng vaû kieåm tra xem noù ñaõ chaéc chaén chöa. Chuù yù laø neáu caùc oå caém sau khi aán maø vaãn chöa xuoáng thì kieåm tra laïi goùc höôùng caém. y Keùo caàn ZIP xuoáng ñeå gaøi CPU laïi y Gaén quaït vaøo CPU vaø noái caùp nguoàn cho quaït : ñaët quaït leân CPU cho ñuùng höôùng vaø moùc vaøo caùc maáu beân oå caém cuûa CPU. ‰ SLot : - Thöôøng duøng cho caùc CPU Celeron , Pentium II , Pentium II kieåu cuû. - Ñoái vôùi caùc loaïi naøy coù caùc kieåu nhö Slot 1, slot 2 (laïoi naøy chuû yeáu daønh cho maùy server), slot A. - Coù hai daïnh khe caøi: ƒ Daïng khoâng coù voû ñaäy : caên thaúng caùc loã treân hai caïnh cuûa slot CPU, gaøi vaøo chaéc chaén phía sau ñaåy nuùt traéng cuûa boä khe gaøi veà vò trí gaøi chaët. ƒ Daïng coù voû ñaäy : ñeå boä gaøi vaøo khe CPU, caên thaúng caùc loã choát treân mainboard vaø duøng caùc nuùt traéng aán maïnh töø boä khe gaøi xuyeân qua main board. - Ña soá CPU ñöôïc thieát keá coù saün quaït treân CPU. - Neáu CPU chöa coù quaït, caàn phaûi raùp quaït cho CPU tröôùc khi caøi CPU vaøo slot. ƒ Loaïi quaït coù caùc keïp baèng kim loaïi (daønh cho CPU coù voû ñaäy): ñaët quaït leân thaân CPU, caênñeàu vaø ñaåy caùc keïp kim loaïi cuûa quaït vaøo khôùp caøi treân thaân CPU... sau ñoù noái daây vôùi mainboard. ƒ Loaïi quaït coù voû (daønh cho CPU khoâng coù voû ñaäy). Loaïi naøy phöùc taïp, theo caùc böôùc sau ñeå tieán haønh: + Thaùo rôøi caùc boä phaän quaït. + Ñaët CPU vaøo taám neàn cuûa quaït. + Raùp khung vaøo taám neàn + ñaët quaït leân treân + Caøi choát vaøo oå khoùa treân quaït + Moùc caùc choát vaøo thaân voû. - Raùp quaït cho CPU xong, ta gaén tieáp CPU vaøo boä khe gaøi. Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 45 - CPU gaén vaøo phaûi ñuùng chieàu, ta deã nhaän ra ñieàu naøy khi xem raõnh treân CPU vaø gôø treân slot cuûa Mainboard. Giöõ thaúng CPU vaø aán ñeàu xuoáng hai beân CPU cho ñeán khi noù thaät khôùp vôùi boä khe gaøi vaø slot. - Caém daây nguoàn quaït ôû CPU FAN treân mainboard. 3. Laép ñaët MainBoard: ‰ Thieát Laäp Jumpers (Set Jumpers) - Tröôùc khi laép Mainboard vaøo case, chuùng ta caàn phaûi thieát laäp caùc ñaëc tính cuûa Mainboard cho phuø hôïp vôùi caùc thieát bò khaùc thoâng qua caùc jumpers (JP) hoaëc switon (SW). - Moät jumper (switch) goàm hai hoaëc nhieàu chaân caém. - Caùc jumpers (switch) ñöôïc saép xeáp theo moät daõy soá thöù töï maø moãi chaân (pin) seõ ñöôïc ñaùnh soá khaùc nhau. - Chæ caàn moät thieát laäp jumper (switch) sai laø coù theå moät soá linh kieän hoaëc caû maùy tính seõ khoâng hoaït ñoäng ñöôïc. - Caùc Mainboard thöôøng ñöôïc hoã trôï (support) chaïy vôùi nhieàu loaïi CPU toác ñoä khaùc nhau. Khi moät Mainboard ñöôïc ghi laø support (saûn xuaát) 800 Mhz töùc laø ta coù theå raùp moät CPU coù toác ñoä toái ña laø 800 Mhz. Ta caàn phaûi naém roõ hôn ôû caùc taøi lieäu keøm theo Mainboard (User’s Guide) hoaëc laø chæ daãn treân Mainboard. - Moãi CPU ñöôïc saûn xuaát vôùi moät toác ñoä nhaát ñònh, vaø toác ñoä naøy lieân heä vôùi toác ñoä bus theo coâng thöùc sau: SPU Speed = Host Clock x Bus Ratio Toác ñoä CPU = (Toác ñoä bus) x (heä soá nhaân) Trong ñoù toác ñoä CPU ñöôïc ño baèng Mhz vaø heä soá nhaân laø tyû leä (Ratio) nhaân caàn thieát ñeå CPU hoaït ñoäng. Ví duï : ta coù CPU ƒ Toác ñoä CPU laø 400 Mhz. ƒ Toác ñoä bus laø 100 Mhz ƒ Suy ra heä soá nhaân = 400/100 = 4.0 ƒ Tìm treân mainboard hoaëc saùch höôùng daãn ta thaáy : CPU Bus Freq = 100Mhz JP2 Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 46 CPU Freq Ratio 1-2 3-4 5-6 7-8 350 3.5 OFF OFF ON ON 400 4.0 ON ON OFF ON 450 4.5 OFF ON OFF ON 500 5.0 ON OFF OFF ON ‰ Laép raùp : - Sau khi ñaõ thieát laäp jumpers xong, ta coù theå baét ñaàu laép Mainboard vaøo case. - Vieäc laép mainboard AT hay ATX vaøo case cuõng töông ñoái gioáng nhau. ÔÛ ñaây chæ trình baøy caùch laép Mainboard cuûa loaïi case ATX. ) Ñaët thöû Mainboard vaøo case ñeå caân chænh caùc loã oác treân taám kim loaïi ñôõ Mainboard cuûa case sao cho hôïp vôùi caùc loã oác treân mainboard. Chuù yù laø taát caû caùc ñaàu noái vôùi caùc thieát bò I/O phaûi höôùng ra phía sau thuøng maùy. ) Laáy Mainboard ra ñeå baét caùc ñeäm choát ñöùng baèng kim loaïi vaøo thuøng maùy ñeå mainboard ñöôïc naâng cao hôn khoâng bò chaïm vaøo thuøng maùy gaây chaïm maïch. Coù theå coù moät soá loã oác treân mainboard khoâng phuø hôïp vôùi loã oác treân thuøng maùy, ta coù theå baét caùc choát ñeäm baèng nhöïa. ) Ñaët Mainboard vaøo ñuùng treân caùc ñeäm choát ñaõ baét treân thuøng maùy, sau ñoù laáy caùc oác baét vaøo caùc ñeäm choát vaø sieát chaët laïi. Baét bao nhieâu oác khoâng quan troïng, sao cho mainboard phaûi ñöôïc gaén chaët vaøo thuøng maùy. ) Caém caùp boä nguoàn vaøo Mainboard, löu yù laø chæ coù theå caém theo moät höôùng xaùc ñònh. ) Noái caùc daây ñeøn chæ baùo LED, coâng taéc nguoàn (POWER), coâng taéc khôûi ñoäng laïi (RESET), ... vaøo caùc chaân caém treân Mainboard. 4. Laép RAM vaøo MainBoard ‰ Loaïi SIMM - Treân Mainboard coù 4 slot caém SIMM. Vôùi SIMM thì ta chæ caém ñöôïc 2 thanh hoaëc 4 thanh vaø caém lieân tieáp. - Ñeå baét ñaàu caém SIMM ta tìm treân Mainboard (hoaëc saùch höôùng daãn) ñeå xaùc ñònh vò trí khe caém ñaàu tieân, khe naøy ñöôïc kyù hieäu laø Bank 0 (hoaëc SIMM 1). Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 47 - Ñònh höôùng caém nhôø vaøo 2 ñoaïn döôùi chaân khoâng ñeàu nhau cuûa SIMM ñeå coù theå gaén ñöôïc vaøo khe caém. - Sau khi ñaõ xaùc ñònh höôùng caøi thích hôïp, ñöa SIMM vaøo vaø hôi nghieâng 30o. - Khi caùc chaân SIMM ñaõ ñaët vaøo slot roài, baïn laéc laïi cho SIMM ñöùng thaät thaúng, ñeán khi caùc keïp traéng töï ñoäng keïp vaøo hai loã treân SIMM. ‰ Loaïi DIMM - Khaùc vôùi SIMM thì DIMM coù theå caém bao nhieâu thanh cuõng ñöôïc. - Ta cuõng ñònh vò slot coù kyù hieäu Bank 0 (hoaëc DIMM 1) vaø höôùng caém nhö ôû SIMM. Nhöng DIMM deã ñònh höôùng hôn nhôø phaàn chaân ñöôïc chia ra laøm 3 ñoaïn raát khaùc bieät, treân slot cuõng seõ ñöôïc chia laøm 3 khe thích hôïp. - Ñònh höôùng xong, baät caùc keïp traéng cuûa slot xuoáng. - Giöõ DIMM thaät thaúng vaø ñöa vaøo slot (ñaët DIMM ôû trong hai keïp hai ñaàu). - AÁn maïnh ôû hai DIMM xuoáng cho ñeán khi hai keïp töï ñoäng baät leân giöõ chaët DIMM. - Muoán laáy DIMM ra chæ vieäc baät hai khe keïp traéng cuûa slot xuoáng vaø laáy DIMM ra. Löu yù : ¾ Maùy Pentium IV khi söû duïng RIMM (RDRAM) thì phaûi gaén caëp ñoâi, hoaëc gaén keát noái lieân tuïc ñeå laép vaøo caùc khe RAMBUS troáng (boä nhôù kh6ng taêng theâm). Coøn neáu duøng SDRAM hay DDR RAM thì coù theå gaén bao nhieâu thanh cuõng ñöôïc. ¾ Caùc thanh SIMM caøi thaønh caëp, 2 thanh trong caëp phaûi cuøng loaïi (toát nhaát laø cuøng haõng saûn xuaát) vaø cuøng dung löôïng. 5. Laép raùp caùc loaïi Card môû roäng : Caùc loaïi card töông ñoái gioáng nhau veà hình daùng neân caàn coù söï phaân bnieät vaø caém cho chính xaùc Khe caém AGP (maøu naâu_ Khe caém PCI (maøu traéng hoaëc vaøng) Khe caém ISA (maøu ñen) Caùc khe caém treân Mainboard coù ñoä daøi ngaén khaùc nhau vaø ta coù theå phaân bieät caùc slot theo maøu cuûa chuùng. Caùch laép raùp caùc loaïi naøy töông töï nhau : Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 48 + Ñònh vò khe caém môõ roäng cho loaïi card muoán gaén treân Mainboard vaø thaùo taám keïp chaén ra. + Giöõ thaúng vaø ñöa card vaøo khe caém. + AÁn ñeàu hai beân card xuoáng khe caém cho ñeán khi caùc chaân khôùp chaët vôùi khe caém. + Baét oác noái giöõa thuøng maùy vaø moät loã nhoû treân thanh kim loaïi cuûa card. 6. Laép raùp oå ñóa meàm (floppy disk) : - Laáy mieáng nhöïa che ôû vò trí ñaët oå ñóa meàm treân case ra. - Nheùt oå ñóa meàm töø beân ngoaøi vaøo. - Sieát caùc oác cho oå ñóa meàm vaøo daøn chöùa oå ñóa. - Gaén caùp nguoàn vaøo ñaàu noái ôû phía sau oå ñóa meàm. Daây maøu ñoû laø chaân soá 1 caém vaøo chaân soá 1 treân ñóa meàm. - Gaén caùp döõ lieäu oå ñóa meàm vaøo coång noái FDD treân Mainboard. - Gaén ñaàu coøn laïi cuûa caùp FDD (ñaàu bò xoaén) vaøo ñaàu noái caùp döõ lieäu ôû phia sau oå ñóa meàm. Daây maøu ñoû laø daây soá 1. Löu yù : + Neáu gaén sai caùp nguoàn cho oå ñóa meàm, nghóa laø gaén nguoàn ñieän 5V (ñoû) vôùi 12V (vaøng) seõ daãn ñeán hö bo maïch oå ñóa meàm. + Neáu gaén sai höôùng caùp döõ lieäu thì ñeøn tín hieäu treân oå ñóa meàm seõ saùng lieân tuïc khi maùy tính ñöôïc khôûi ñoäng. 7. Laép raùp oå cöùng (HDD – Hard Disk) ‰ Thieát laäp jumper cho oå ñóa cöùng IDE. - Ñoái vôùi giao dieän IDE, ta phaûi thieát laäp traïng thaùi hoaït ñoäng cho caùc thieát bò IDE. - Caùp IDE (caùp data 40 daây) laø caùp noái caùc thieát bò IDE vôùi coång noái IDE (HDD) treân Mainboard. - Moãi IDE thöôøng coù 3 ñaàu noái : 1 ñaàu noái vôùi coång IDE treân mainboard, 2 ñaàu coøn laïi noái vôùi caùc thieát bò IDE. - Treân Mainboard coù hai coång ñeå noái IDE : IDE 1 vaø IDE 2. Š IDE1 goïi laø coång noái tieáp cuûa IDE1 sô caáp treân bo heä thoáng. Š IDE2 goïi laø coång noái tieáp cuûa IDE2 thöù aáp treân boï heä thoáng. Vaäy toång coäng coù theå gaén ñöôïc toái ña boán thieát bò IDE. - Vì phöông thöùc truyeàn döõ lieäu cuûa IDE laø noái tieáp töùc laø coù söï phaân bieät öu tieân cho caùc thieát bò neân khi gaén hai thieát bò IDE treân cuøng moät caùp IDE thì phaûi xaùc laäp thieát bò naøo seõ ñöôïc öu tieân truyeàn döõ lieäu tröôùc. - Thieát bò ñöôïc öu tieân truyeàn döõ lieäu tröôùc seõ ñöôïc xaùc laäp laø master vaø thieát bò truyeàn sau seõ ñöôïc xaùc laäp laø slave. Tröôøng hôïp Xaùc laäp Moät oå cöùng Chaéc chaén xaùc laäp laø traïng thaùi Master Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 49 Hai oå ñóa cöùng coù cuøng toác ñoä Quyeát ñònh oå ñóa naøo seõ laø oå ñóa khôûi ñoäng (thöôøng laø oå ñóa coù boä nhôù lôùn hôn) vaø xaùc laäp noù laø Master trong khi oå ñóa kia laø Slave. Hai oå ñóa coù toác ñoä khaùc nhau Choïn oå ñóa cöùng coù toác ñoä cao hôn laø thieát bò khôûi ñoäng vaø xaùc laäp noù laø Master, noái oå ñóa kia vôùi moät caùc khaùc vaø chaéc chaén noù khoâng xung ñoät vôùi caùc thieát bò IDE khaùc treân cuøng moät caùp deïp. - Ñeå coù theå xaùc ñònh quyeàn öu tieân cuûa caùc thieát bò cho maùy tính nhaän bieát thì moãi thieát bò IDE ñeàu coù höôùng daãn thieát keá Jumper (caàu nhaûy maïch) ôû phía sau oå ñóa. - Ví duï : - Master or single drive: thieát laäp Master hoaëc chæ söû duïng 1 oå ñóa. - Drive is slave : thieát laäp slave cho oå ñóa. - Master with a non – ATA compatible Slave: Thieát laäp master vôùi oå slave khoâng töông thích chuaån ATA (AT Attachement). - Cable select : löïa choïn Master hay Slave cho caùp noái. ‰ Laép Raùp - Sau khi ñaõ xaùc laäp cho oå ñóa cöùng laø Master xong, ta baét ñaàu laép oå cöùng vaøo case. Ñaët oå ñóa cöùng vaøo daøn gaén oå ñóa treân case vaø sieát chaët oác baét oå ñóa cöùng. - Gaén 1 ñaàu caùp IDE vaøo coång IDE sô caáp treân Mainboard. Caùp IDE chæ coù theå gaén ñöôïc theo moät höôùng, chaân soá 1 cuûa daây phaûi truøng vôùi chaân soá 1 cuûa oå caém treân mainboard. Nhöõng Mainboard vaø oå cöùng ñôøi môùi coù gôø vaø raõnh ñònh vò chieàu cuûa caùp. - Gaén moät trong hai ñaàu caùp IDE coøn laïi vaøo ñaàu noái ôû phía sau oå ñóa cöùng. - Gaén caùp nguoàn (ñaàu hình chöõ D) vaøo ñaàu noái ôû phía sau oå ñóa cöùng. Löu yù : + Bo heä thoáng phaùt hieän vaø kieåm tra söï hieän höõu cuûa thieát bò IDE tuøy theo söï noái tieáp khi khôûi ñoäng nhö sau : ) Primary Marter : oå ñóa chính sô caáp Master or single drive Drive is slave Master with a non-ATA compatible Slave Cable select Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 50 ) Primary Slave : oå ñóa cöùng phuï sô caáp. ) Secondare Master : oå ñóa cöùng chính thöù caáp. ) Secondary Slave : oå ñóa phuï thöù caáp. 8. Laép Raùp CD-ROM, CD-RW, DVD-ROM, DVD-RW - Caùc oå ñóa CD-ROM, CD-RW, DVD-ROM, DVD-RW ñeàu coù caùch laép vaøo case hoaøn toaøn gioáng nhau. - Duøng tay laáy mieáng nhöïa che giaøn chöùa oå ñóa thích öùng (ngaên saép ñeå chöùa CD). - Thieát laäp jumper ôû phía sau oå ñóa ñeå ñònh traïng thaùi cho CD-ROM laø Master hay Slave. Caùch thieát laäp jumper cuõng töông töï nhö oå ñóa cöùng. - Nheùt oå ñóa CD-ROM vaøo ngaên chöùa oå ñóa cuûa case. - Gaén moät ñaàu caùp IDE thöù caáp vaøo coång IDE thöù caáp treân Mainboard. - Noái caùp nguoàn ñaàu hình chöõ D vôùi ñaàu noái ôû phía sau oå ñóa. Löu yù laø ñöôøng vieàn maøu ñoû cuûa caùp IDE phaûi ñoái dieän vôùi daây maøu ñoû cuûa caùp nguoàn. - Ñaåy oå ñóa CD-ROM vaøo phía trong cho thaät khôùp vôùi maët ngoaøi cuûa case. - Duøng oác baét chaët hai beân hoâng oå ñóa vaøo giaøn chöùa ñóa. - Treân Sound card coù moät daây caùp nhoû goïi laø caùp Audio. Moät ñaàu caùp naøy ñöôïc noái vôùi Sound card, ñaàu coøn laïi noái vaøo ñaàu noái ñöôïc ghi CD-Line (CD1, CD2) ôû phía sau oå ñóa CD-ROM. 9. Laép raùp chuoät - Xaùc ñònh kieåu ñaàu noái chuoät laø COM hay PS/2. - Gaén ñaàu noái vaøo coång thích hôïp, neáu chuoät coång PS/2 nhöng coång ôû Mainboard laø COM thì coù theå laép theâm ñaàu chuyeån ñoåi. - Ñeå söû duïng chuoät hieäu quaû, ta neân saém moät taám loùt chuoät (Mouse pad) - Hieän nay, thöôøng coång PS/2 treân Mainboard duøng cho chuoät laø coù maøu xanh laù caây. ‰ Laép raùp : - Xaùc ñònh ñaàu noái cuûa baøn phím laø AT truyeàn thoáng hay PS/2. - Cuõng gioáng nhö chuoät, ta coù theå chuyeån coång AT thaønh PS/2 vaø ngöôïc laïi qua ñaàu noái. - Cuoái cuøng gaén ñaàu noái vaøo coång thích hôïp. - Hieän nay, thöôøng coång PS/2 treân Mainboard duøng cho baøn phím laø coù maøu tím. 10. Laép raùp loa (Speaker) - Gaén daây noái caùc loa. - Tuøy theo loaïi loa maø noái daây AV (jack audio) cho thích hôïp. - Ñaàu daây AV noái vaøo loã caém coù ghi Line-Out (hoaëc Speaker – Out) Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 51 11. Laép raùp maøn hình (Monitor): - Monitor luoân luoân coù moät daây caùp ñeå chuyeån tín hieäu Video töø Video Card, gaén ñaàu noái cuûa caùp vaøo coång treân Video Card. Thöôøng ñaàu noái daây naøy coù hình chöõ D ñeå xaùc ñònh höôùng caém daây. - Laáy daây ñieän nguoàn cuûa Monitor ra, gaén ñaàu caùi vaøo ñaàu noái ôû phía sau Monitor. - Gaén ñaàu noái ñöïc vaøo oå caém ñieän hoaëc vaøo ñaàu noái caùi cuûa boä nguoàn treân Mainboard. 12. Laép Raùp Maùy In Vaø Maùy Queùt Vaøo PC Caùch laép maùy in vaø maùy queùt vaøo PC raát gioáng nhau - Gaén ñaàu noái caùi cuûa caùp truyeàn döõ lieäu vaøo coång treân maùy in. - Thoâng thöôøng coù hai loaïi ñaàu noái maùy in vaø maùy queùt. Š Coång LPT1 (coång song song); Š Coång UBS; Š Coång SCSI - Noái daây nguoàn cho maùy in, ñaàu kia gaén vaøo oå caém ñieän. 13. Caùc ñaàu noái khaùc : ‰ Card maïng Š Coù hai loaïi ñaáu noái cho caùc caïc giao dieän maïng: RJ45 vaø BNC. Š Ñaàu noái RJ45 gioáng nhö ñaàu noái daây ñieän thoaïi, coøn ñaàu noái BNC coù ñoä an toaøn hôn vaø söû duïng caùp ñoàng truïc. ‰ Ñaàu noái USB Š Thieát bò USB ñang ngaøy caøng trôû neân phoå bieán gì giaù cuûa noù ñang xuoáng thaáp. Š Noù hoã trôï Plug and Play vaø cung caáp ñaëc tröng thuaän tieän hôn. Š Kích thöôùc truyeàn döõ lieäu cuûa USB laø 12 bps (bit/giaây) vaø moät ñaàu noái USB coù theå noái vôùi 127 thieát bò USB. Š Hieän nay coù hai loaïi USB laø 1.0 vaø 2.0. Š Vì ñaàu noái USB coù höôùng caém coá ñònh neân xaùc ñònh höôùng caém tröôùc khi caém vaø khoâng aán maïnh neáu khoâng caém vaøo ñöôïc. Š Ña soá caùc thieát bò phaûi ñöôïc caém chính xaùc tröôùc khi heä ñieàu haønh phaùt hieän söï hieän höõu cuûa chuùng; nhöng thieát bò USB coù theå ñöôïc caém vaøo sau khi heä ñieàu haønh khôûi ñoäng. Heä ñieàu haønh aáy vaãn coù theå phaùt hieän thieát bò USB vaø ñöa noù vaøo hoaït ñoäng. Kyõ thuaät laép raùp vaø baûo trì maùy vi tính 52 III. Test Maùy Ñeán ñaây chuùng ta ñaõ laép raùp xong moät boä PC hoaøn chænh. Vaø ñaõ ñeán luùc baät maùy ñeå kieåm tra tính hoaït ñoäng. Tröôùc heát phaûi gaén gaây nguoàn vaøo PC ñaõ roài môùi baät maùy. - Neáu nguoàn coù ba chaáu caém, oå caém cuûa chuùng ta thöôøng laø loaïi caém hai chaáu. Gaëp tröôøng hôïp naøy, chuùng ta coù theå beû chaáu thöù ba cuûa daây nguoàn ñeå thaønh loaïi hai chaáu ñeå caém ñöôïc daây. Chaáu thöù ba duøng ñeå noái ñaát nhaèm khöû tónh ñieän cho maùy tính. Vì theá giaûi phaùp khaùc toát hôn vieäc beû chaáu laø mua moät oå caém ñieän môùi duøng cho loaïi ba chaáu hoaëc mua moät ñaàu ñoåi töø loaïi ba chaáu sang hai chaáu, caùc thieát bò naøy raát deã tìm ôû caùc tieäm baùn ñoà ñieän. - Ta coù theå baät coâng taéc nguoàn (nuùt Power) cuûa thuøng maùy vaø maøn hình. N