Giải phẫu bệnh ba trường hợp cắt đoạn ruột non do biến chứng bệnh Crohn

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 5 * Phụ bản của Số 4 * 2001 Chuyên đề Giải Phẫu Bệnh g 1 GIẢI PHẪU BỆNH BA TRƯỜNG HỢP CẮT ĐOẠN RUỘT NON DO BIẾN CHỨNG BỆNH CROHN Nguyễn Tấn Sử*, Huỳnh Hữu Thức*, Hoàng Công Minh* TÓM LƯỢC Thật lạ thường khi vào giữa năm 1999 khoa GPB / BVNDGĐ có nhận khảo sát 3 đoạn ruột non cắt do thủng hoặc do tắc ruột, và định bệnh Crohn ruột non đã được đưa ra do những tổn thương đặc thù đại thể và vi thể ghi nhận được. Là một bệnh khá phổ biến và có chiều hướng gia tăng ở các xứ Âu Mỹ, các tác giả trình bày các đặc tính GPB của bệnh ít gặp này ở xứ ta, cần chẩn đoán phân biệt với một lao ruột thường gặp hơn. SUMMARY HISTOPATHOLOGY’ S SMALL-INTESTINAL RESECTIONS DUE TO CROHN DISEASE Nguyễn Tấn Sử, Huỳnh Hữu Thức, Hoàng Công Minh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Special issue of Pathology - Vol. 5 - Supplement of No 4 – 2001: 21-24 Three cases of small intestine Crohn disease are observed in bowel resection specimen for perforation or for occlusion during the period April – October 1999 in our AP lab... The gross and microscopic findings of this relatively rare disease in VN, versus intestinal tuberculosis, are reported. NHẬP ĐỀ Hai trường hợp thủng ruột non và một trường hợp tắc ruột đã được giải phẫu cắt đoạn ruột và đã được khoa GPB / BVNDGĐ khảo sát, định bệnh là bệnh Crohn. Đây là một loại bệnh rất ít gặp ở VN mà may mắn chúng tôi có đủ hình ảnh điển hình về đại thể cũng như vi thể. Vấn đề đặt ra là GPB chúng ta cần làm quen dần với một loại bệnh đang có chiều hướng phát triển ở các nước Âu Mỹ trong thập niên gần đây (nghĩ là do tác động môi trường và lối sống, thức ăn uống...) với cảnh giác định bệnh phân biệt với một lao ruột khá phổ biến ở VN. TÓM LƯỢC CÁC BỆNH ÁN Bệnh án 1 Huỳnh Thị Hiệp, 16 t, nữ, SNV: A 1920, 16-4- 99, Ngoại B, S 2205-01. Nhập viện vì đau bụng, tiêu chảy 2 ngày. Chẩn đoán: Viêm phúc mạc Mổ cắt một đoạn ruột non và mỡ chài. Ruột bị thủng 3 lỗ ở đoạn hồi tràng. Chẩn đoán sau mổ: Thủng ruột do lao. Đại thể Đoạn ruột non dài 45 cm, thanh mạc sung huyết. Có nhiều chỗ rách (?) thủng đã được khâu. Xẻ dọc ruột theo chiều dọc, ghi nhận có nhiều chỗ viêm loét và co thắt làm hẹp lòng ruột, có nơi đường kính chỉ còn khoảng 3-4 mm. Bệnh án 2 Bùi Ngọc Thảo Trang, 23t, nữ, SNV: A 6575, 19-7-99, ng.b, s 4283-01. Nhập viện vì đau bụng từng cơn, dấu quai ruột nổi. Mổ cắt một đoạn ruột non Chẩn đoán sau mổ : Lao ruột non Đại thể Một đoạn ruột non dài 40cm, đường kính đoạn trên 6cm, đoạn dưới 3cm, có 2 đoạn bị thắt hẹp. Xẻ dọc đoạn ruột non ghi nhận mặt trong ruột có viêm loét xuất huyết từng vùng. Có hình ảnh “đá cuội”. Có 2 chỗ bị hẹp, đường kính chỉ còn 0,5-1cm. Mạc treo có nhiều hạch lymphô, kích thước từ 0,3- 0,6cm, mặt cắt không hoại tử. * Khoa Giải Phẫu Bệnh – Bệnh viện Nhân Dân Gia định – TP. Hồ Chí Minh Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 5 * Phụ bản của Số 4 * 2001 Nghiên cứu Y học Chuyên đề Giải Phẫu Bệnh 2 Bệnh án 3 Nguyễn Thanh Long, 29 t, nam, BVCR / 8B3 g21, 5-10-99. S 6181-01. Bệnh 1 năm, tiêu đàm, có lúc ra máu tươi, Đau quặn bụng từng cơn lan ra sau lưng, sốt. Nội soi : Viêm loét đại tràng P, viêm lóet thực quản Chẩn đoán: Viêm loét đại tràng P - hồi tràng, nghi Bệnh Crohn Điều trị bằng Corticoid liều cao được 3 tháng. Bệnh nhân lệ thuộc corticoid 6v/ngày Lần này vào viện đau bụng nhiều, bụng đề kháng. Mổ với chẩn đoán: Viêm phúc mạc do thủng hồi tràng. Cắt đoạn ruột hồi tràng thủng, cách van hồi manh tràng 60cm. Ghi nhận lúc mổ là đoạn hồi tràng xơ chai, dính vào bàng quang và trực tràng Chẩn đoán sau mổ : 1/ Bệnh Crohn 2/ Lao hồi manh tràng 3/ Thương hàn Đại thể Một đoạn ruột non dài 12cm, gấp khúc, đoạn giữa, bầm máu, mặt ngoài bám giả mạc. Gở dính ở đoạn giữa thấy một lỗ thủng 2 X 1mm, nằm ở vị trí ngang với bờ gắn mạc treo. Mở ruột theo chiều dọc, ghi nhận bên trong có viêm loét lan rộng ra đến đầu bờ cắt, các ổ loét có kích thước to nhỏ khác nhau, nơi không loét niêm mạc phì đại, phù nề. Có nhiều rãnh loét sâu giữa phần niêm mạc tăng sinh dày với hình ảnh đá cuội (cobblestone)(hình 1, 2). Vi thể Tổn thương vi thể cho cả 3 trường hợp đều gần như tương tự nhau (hình 3-6), bao gồm: - Viêm niêm mạc và cả thành ruột với tế bào lympho, có tạo viêm hạt không hoại tử, có tế bào epithelioid, Langhans - Dãn nở các kênh bạch huyết, phù nề hạ niêm - Tạo ổ mủ, đường dò - Nứt tét sâu lớp niêm mạc (knife like cleft) - Viêm lan ra đến thanh mạc và lớp mỡ, xơ hóa và dính - Vùng niêm mạc ruột lân cận, sát tổn thương lại rất bình thường (skip areas) - Hạch lân cận bình thường hoặc phì đại. BÀN LUẬN Về vị trí Theo thống kê, Crohn ruột non : 65 – 66%, ruột già 17 – 20%, cả ruột non và ruột già 15 – 17%. Ngoài ra, Crohn còn đôi khi thấy ở dạ dày, thực quản, miệng, hậu môn . Cả 3 trường hợp báo cáo ở đây đều ở ruột non. Về tuổi Mọi lứa tuổi đều có thể gặp, nhưng nhiều nhất là ở lứa 20 – 30 tuổi. Cả ba trường hợp báo cáo có tuổi bình quân # 23. Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 5 * Phụ bản của Số 4 * 2001 Chuyên đề Giải Phẫu Bệnh g 3 Về phái Theo thống kê, tỉ lệ nam / nữ ngang nhau, chúng ta có 2 nữ / 1 nam. Về chẩn đoán Ở ruột non, trước một tổn thương teo hẹp, dính lưng, tắc ruột trước tiên cần cảnh giác một lao ruột. Nhưng ở ba trường hợp báo cáo, hình ảnh đại thể và vi thể khá đặc thù của bệnh Crohn, nên mặc dù ít gặp, cũng có thể nhận dạng ra được. Phức tạp hơn sẽ là chẩn đoán trên các mẩu sinh thiết niêm mạc lấy qua nội soi (miệng, thực quản, dạ dày, tá tràng, đại tràng, hậu môn...). Một ổ loét niêm mạc nhỏ (aphtoid) với phù nề, thấm nhập lympho bào sâu xuống lớp hạ niêm, viêm hạt không hoại tử với đại bào Langhans ... tiếp cận với cấu trúc chung quanh bình thường là những tổn thương rất gợi ý đến bệnh Crohn. KẾT LUẬN Bệnh Crohn, một bệnh lý mãn tính của ống tiêu hóa đang có chiều hướng gia tăng trong các thập niên qua tại các xứ Âu Mỹ. Môi trường, lối sống, thức ăn uống được cho là những yếu tố đóng góp trong sinh lý bệnh. Ở xứ ta, bệnh này còn ít gặp. Với đà phát triển chung của thế giới, các bác sĩ giải phẫu bệnh ta cần làm quen dần với loại bệnh này. Định bệnh Crohn trên một mẩu cắt đoạn ruột thật ra không khó khăn lắm, nhưng trước một mẩu sinh thiết nhỏ nội soi niêm mạc, đưa ra một chẩn đoán Hình 5: Tăng sinh, dãn rộng kênh bạch huyết. Hình 6 :Viêm tạo ổ mủ trong các crypts. Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 5 * Phụ bản của Số 4 * 2001 Nghiên cứu Y học Chuyên đề Giải Phẫu Bệnh 4 Crohn, hoặc tốt nhất là phù hợp với Crohn, thì cần rất nhiều cân nhắc. Cám ơn: ThS. ĐỖ Đình Công, Trưởng Khoa Ngoại B / BVNDGĐ, đã cung cấp các hính ảnh đại thể. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. MORSON B C: Gastro Intestinalpathology.. 2nd Ed., 1979: 293-312 2. ROBBINS: Pathologic basis of disease.. 6th Ed. 1999. Trang 816-818