Đồ án Tính toán và thiết kế hệ thống xử lý nước thải Công ty TNHH Thực phẩm Amanda Việt Nam – Khu công nghiệp Amata

CHÖÔNG 1 MÔÛ ÑAÀU CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH ÑEÀ TAØI Vieät nam coù raát nhieàu lôïi theá ñeå phaùt trieån caùc hoaït ñoäng cuûa ngaønh thuyû saûn. Laø moät quoác gia ven bieån vôùi dieän tích vuøng bieån roäng gaáp ba laàn dieän tích ñaát lieàn, chöùa ñöïng nhieàu taøi nguyeân vaø nguoàn lôïi phong phuù. Vieät Nam coù theå lôïi duïng tieàm naêng naøy ñeå phaùt trieån toaøn dieän kinh teá. Beân caïnh ñoù, Vieät Nam coøn coù tieàm naêng nguoàn lôïi thuûy saûn nöùôc ngoït. Soâng, suoái, ao, hoà, keânh, möông, ruoäng truõng … ñeàu laø moâi tröôøng thích hôïp ñeå tieán haønh khai thaùc vaø nuoâi troàng nhieàu loaïi ñoäng – thöïc vaät thuyû sinh coù giaù trò kinh teá cao. Cheá bieán thuyû haûi saûn laø moät trong nhöõng ngaønh saûn xuaát chuû yeáu taïo ra caùc saûn phaåm phucï vuï cho tieâu duøng noäi ñòa vaø xuaát khaåu. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ôû Vieät Nam coù söï phaùt trieån vöôït baäc theå hieän ôû quy moâ vaø soá löôïng caùc cô sôû cheá bieán. Caùc cô sôû cheá bieán quy moâ coâng nghieäp ñaõ taêng töø 102 cô sôû naêm 1990, leân 168 cô sôû naêm 1998 roài leân 264 cô sôû naêm 2001. Naêm 2003 nöôùc ta ñaõ coù treân 280 doanh nghieäp vôùi 394 cô sô,û naêm 2005 laø 575 cô sôû. Song song ñoù, caùc xí nghieäp cheá bieán thuyû haûi saûn phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng khoù khaên ñaùng keå nhö kyõ thuaät saûn xuaát vaãn coøn mang tính chaáp vaù, chöa giaûi quyeát vaán ñeà moâi tröôøng moät caùch cô baûn, chöa ñaûm baûo veä sinh nguoàn nöôùc theo quy ñònh cuûa nhaø nöôùc neân chaát löôïng nöôùc thaûi ñoå vaøo heä thoáng keânh raïch vaø caùc vuøng xung quanh voán ñaõ oâ nhieãm laïi caøng oâ nhieãm hôn. Noùi toùm laïi ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn khoâng chæ ñöông ñaàu vôùi khoù khaên kyõ thuaät, kinh teá maø caû yeáu toá moâi tröôøng. Ñoà aùn “ Tính toaùn thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi thuyû saûn cuûa coâng ty Traùch nhieäm Höõu haïn thöïc phaåm Amanda Vieät Nam – Khu coâng nghieäp Amata” ñöôïc hình thaønh treân yeâu caàu thöïc teá cuûa coâng ty, ñoàng thôøi goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng vaø taïo tieàn ñeà cho söï phaùt trieån ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Tính toaùn thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi thuyû saûn cuûa coâng ty Traùch nhieäm Höõu haïn Thöïc phaåm Amanda Vieät Nam – Khu coâng nghieäp Amata. NOÄI DUNG ÑEÀ TAØI Toång quan veà ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn Thu thaäp vaø bieân hoäi caùc soá lieäu toång quan veà ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn. Thu thaäp vaø bieân hoäi caùc soá lieäu veà coâng ngheä saûn xuaát vaø tính chaát nöôùc thaûi cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn. Caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn. Toång quan veà coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam Toång quan veà coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam. Khaûo saùt hieän traïng veà coâng ngheä saûn xuaát vaø caùc nguoàn thaûi noùi chung, nöôùc thaûi noùi rieâng cuûa coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam. Toång quan veà caùc phöông phaùp xöû yù nöôùc thaûi Toång quan veà caùc phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn. Söu taàm soá lieäu veà moät soá coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi cheá bieán thuyû haûi saûn ñaõ ñöôïc aùp duïng trong vaø ngoaøi nöôùc. Tính toaùn vaø thieát keá heä thoáng xöù lyù nöôùc thaûi cho coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam Töø caùc soá lieäu khaûo saùt cuï theå vaø caùc soá lieäu veà nguoàn thaûi thu thaäp ñöôïc tính toaùn thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cho coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam. Tính toaùn kinh teá cho caùc phöông aùn ñeà ra vaø löïa choïn phöông aùn toái öu. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän Nöôùc ta laø moät ñaát nöôùc ven bieån, phaùt trieån ngaønh thuyû saûn laø moät giaûi phaùp toái öu. Trong ñoù, cheá bieán thuyû haûi saûn laø moät ngaønh coâng nghieäp chieám moät phaàn khoâng nhoû trong vieäc phaùt trieån kinh teá nöôùc nhaø. Vôùi quy moâ saûn xuaát ngaøy caøng môû roäng, thu huùt nhieàu lao ñoäng neân khoâng theå thieáu trong ñôøi soáng ngöôøi daân. Tuy nhieân, trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát caùc cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñaõ thaûi ra moät löôïng lôùn nöôùc thaûi vôùi möùc ñoä oâ nhieãm raát cao, chuû yeáu laø oâ nhieãm höõu cô. Nöôùc thaûi cheá bieán thuyû haûi saûn coù noàng ñoä COD trong khoaûng 500 – 3000 mg/l, BOD khoaûng 300 – 2000 mg/l, SS khoaûng 200 – 1000 mg/l. Nöôùc thaûi thuyû saûn cuõng bò oâ nhieãm dinh döôõng vôùi haøm löôïng Nitô khaù cao töø 50 – 200 mg/l, P töø 10 – 100 mg/l. Ngoaøi ra, nöôùc thaûi ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn coøn chöùa thaønh phaàn höõu cô maø khi phaân huyû taïo ra caùc saûn phaåm trung gian coù muøi khoù chòu vaø ñaëc tröng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söùc khoeû cuûa coâng nhaân laøm vieäc. Haàu heát hieän nay caùc cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn khoâng xaây döïng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi hoaëc neáu coù thì xöû lyù khoâng hieäu quaû. Chæ rieâng ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ñaõ taïo ra löôïng nöôùc thaûi neáu khoâng xöû lyù thì cuõng aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán moâi tröôøng sinh thaùi cuûa nguoàn tieáp nhaän, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán coâng nhaân laøm vieäc vaø giaùn tieáp ñeán söùc khoeû ngöôøi daân trong khu vöïc. Xöû lyù nöôùc thaûi cho ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn do ñoù trôû neân raát caàn thieát vaø vieäc nghieân cöùu coâng ngheä thích hôïp, tìm ra moät giôùi haïn cuûa chuùng nhaèm quaûn lyù vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp, khaû thi trong ñieàu kieän Vieät Nam laø raát caàn thieát hieän nay. Phöông phaùp cuï theå Söu taàm, thu thaäp, toång hôïp caùc taøi lieäu. Nghieân cöùu caùc taøi lieäu veà heä thoáng vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc. Nghieân cöùu caùc coâng ngheä ñaõ vaø ñang aùp duïng thaønh coâng trong nöôùc vaø treân theá giôùi ñeå ñeà ra giaûi phaùp phuø hôïp cho vieäc xaây döïng heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cuûa coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam – Khu coâng nghieäp Amata. GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Do thôøi gian vaø kieán thöùc coøn haïn cheá neân ñeà taøi chæ tính toaùn thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cho coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam vôùi coâng suaát thieát keá döïa treân löu löôïng thaûi hieän taïi cuûa coâng ty. CHÖÔNG 2 TOÅNG QUAN VEÀ NGAØNH CHEÁ BIEÁN THUYÛ HAÛI SAÛN HIEÄN TRAÏNG VEÀ NGAØNH CHEÁ BIEÁN THUYÛ HAÛI SAÛN Khaùi quaùt veà ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn treân theá giôùi Hieän nay, Trung Quoác laø nöôùc ñang daãn ñaàu theá giôùi veà nuoâi troàng thuyû saûn, chieám 70% khoái löôïng vaø 50% giaù trò, boû xa AÁn ñoä xeáp thöù 2 vôùi 5% veà khoái löôïng vaø gaàn 50% veà giaù trò. Indonexia vaø Vieät Nam giöõ vò trí thöù 3 vaø 4. Trong 10 nöôùc nuoâi troàng thuyû saûn ñöùng ñaàu theá giôùi ñaõ coù ñeán 8 nöôùc thuoäc Chaâu AÙ. Toång saûn löôïng thuyû saûn theá giôùi naêm 2003 ñaït 146,30 trieäu taán (taêng 0,35%). Trong ñoù, ngaønh nuoâi troàng thuyû saûn ñaït möùc taêng tröôûng 6,6%. Naêm 2003, Trung Quoác laø nhaø cung caáp thuyû saûn lôùn nhaát treân theá giôùi, chieám 38% toång khoái löôïng saûn phaåm, tieáp ñoù laø caùc nöôùc coù saûn löôïng khai thaùc lôùn laø Nhaät Baûn, Peru, Myõ vaø Chileâ. Myõ: möùc tieâu thuï vaø nhaäp khaåu thuyû saûn cuûa thò tröôøng Myõ tieáp tuïc xu höôùng taêng. WalMart, nhaø nhaäp khaåu baùn leû lôùn nhaát nöôùc Myõ coù keá hoaïch taêng 30% saûn löôïng thuyû saûn nhaäp khaåu töø AÁn Ñoä trong thôøi gian tôùi. Maëc duø phaûi chòu thueá tröøng phaït vaø choáng baùn phaù giaù, xuaát khaåu thuyû saûn cuûa Chaâu AÙ tieáp tuïc phaùt trieån, öôùc ñaït 20,48 tyû USD trong naêm 2003, chieám 31% toång thöông maïi thuyû saûn toaøn caàu. Nhaät Baûn: cuoäc suy thoaùi keùo daøi 10 naêm ôû Nhaät Baûn tieáp tuïc aûnh höôûng ñeán möùc nhaäp khaåu vaø tieâu thuï thuyû saûn cuûa nöôùc naøy, tuy nhieân Nga ñang noåi leân nhö moät thò tröôøng coù tieàm naêng lôùn. Khaùi quaùt veà ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ôû Vieät Nam Vieät Nam laø moät quoác gia ven bieån Ñoâng Nam AÙ. Trong suoát söï nghieäp hình thaønh, baûo veä vaø xaây döïng ñaát nöôùc, bieån ñaõ, ñang vaø seõ ñoùng vai troø heát söùc to lôùn. Chính vì vaäy, phaùt trieån, khai thaùc hôïp lyù moät caùch beàn vöõng caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân ñoàng thôøi vôùi baûo veä moâi tröôøng bieån ñaõ trôû thaønh muïc tieâu chieán löôïc laâu daøi trong quaù trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa nöôùc ta. Theo soá lieäu ñaõ coâng boá cuûa Toång Cuïc Thoáng Keâ, GDP cuûa ngaønh thuyû saûn giai ñoaïn 1995 – 2003 taêng töø 6,664 tyû ñoàng leân 24,125 tyû ñoàng. Trong caùc hoaït ñoäng cuûa ngaønh, khai thaùc haûi saûn giöõ vò trí raát quan trong. Saûn löôïng khai thaùc haûi saûn trong 10 naêm gaàn ñaây taêng lieân tuïc vôùi toác ñoä taêng bình quaân haèng naêm khoaûng 7,7 % (giai ñoaïn 1991 -1995) vaø 10% (giai ñoaïn 1996 – 2003). Nuoâi troàng thuyû saûn ñang ngaøy caøng coù vai troø quan troïng hôn khai thaùc haûi saûn caû veà saûn löôïng, chaát löôïng cuõng nhö tính chuû ñoäng trong saûn xuaát. Ñieàu naøy taát yeáu daãn ñeán söï chuyeån ñoåi veà cô caáu saûn xuaát – öu tieân phaùt trieån caùc hoaït ñoäng kinh teá muõi nhoïn ñem laïi hieäu quaû kinh teá cao. Ngaønh thuyû saûn coù toác ñoä taêng tröôûng raát nhanh so vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc. Tyû troïng GDP cuûa ngaønh thuyû saûn trong toång GDP toaøn quoác lieân tuïc taêng töø 2,9% (1995) leân 3,4% (2000) vaø ñaït 3,93% vaøo naêm 2003. Beân caïnh nuoâi troàng vaø khai thaùc thuyû saûn thì ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ñaõ ñoùng goùp xöùng ñaùng trong thaønh tích cuûa ngaønh thuyû saûn Vieät Nam, chuû yeáu laø cheá bieán ñeå xuaát khaåu laø lónh vöïc phaùt trieån raát nhanh, Vieät Nam ñaõ tieáp caän vôùi trình ñoä vaø coâng ngheä quaûn lyù tieân tieán cuûa khu vöïc vaø theá giôùi trong moät soá lónh vöïc cheá bieán thuyû haûi saûn. Saûn phaåm thuyû saûn xuaát khaåu ñaûm baûo chaát löôïng vaø coù tính caïnh tranh, taïo döïng ñöôïc uy tín treân thò tröôøng theá giôùi. Caùc cô sôû khoâng ngöøng gia taêng ñaàu tö ñoåi môùi. Toác ñoä taêng bình quaân cuûa caùc cô sôû cheá bieán giai ñoaïn 1975 – 1985 laø 17,27% naêm, giai ñoaïn 1991 – 1995 laø 2,86 % /naêm, giai ñoaïn 1996 – 1999 laø 17,6%/naêm. Trong giai ñoaïn 1991 – 1995 toác ñoä gia taêng chaäm, sau ñoù nhôø thaønh töïu ban ñaàu cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi ñaát nöôùc, ñaõ taïo moâi tröôøng thuaän lôïi, giuùp ngaønh thuyû saûn hoäi nhaäp khu vöïc vaø theá giôùi. Naêm 1995, Vieät Nam gia nhaäp caùc nöôùc ASEAN vaø ngaønh thuyû saûn Vieät Nam trôû thaønh thaønh vieân cuûa toå chöùc ngheà caù Ñoâng Nam AÙ (SEAFDEC), cuøng vôùi vieäc môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu ñaõ taïo ñieàu kieän cho ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuyû saûn coù chieàu höôùng phaùt trieån toát. Ñeán naêm 2003, caû nöôùc coù 332 cô sôû cheá bieán thuyû saûn. Naêm 2005, ngaønh thuyû saûn baèng söï noã löïc phaán ñaáu lieân tuïc, vöôït qua nhöõng khoù khaên khaùch quan vaø chuû quan, ñaõ coù nhöõng thaønh töïu ñaùng keå giai ñoaïn 2001 – 2005: toång saûn löôïng ñaït 3,43 trieäu taán, taêng 9,24% so vôùi naêm 2004. Kim ngaïch xuaát khaåu ñaït 2,74 tæ USD, taêng 13% so vôùi naêm 2004 vaø baèng 185% so vôùi naêm 2000. tính chung naêm naêm 2001 – 2005, toång giaù trò kim ngaïch xuaát khaåu ñaït treân 11 tyû USD, chieám khoaûng 9% toång giaù trò xuaát khaåu cuûa caû nöôùc. Chaát löôïng saûn phaåm khoâng ngöøng ñöôïc naâng cao do caùc cô sôû cheá bieán ngaøy caøng hieän ñaïi, coâng ngheä tieân tieán, quaûn lyù theo tieâu chuaån quoác teá. Töø 18 doanh nghieäp naêm 1999, ñeán nay ñaõ coù 171 doanh nghieäp ñöôïc pheùp xuaát khaåu vaøo Haøn Quoác. Beân caïnh caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, caùc doanh nghieäp cheá bieán xuaát khaåu thuyû saûn cuûa tö nhaân phaùt trieån maïnh trong thôøi gian qua, nhieàu doanh nghieäp thuoäc thaønh phaàn kinh teá tö nhaân ñaõ coù giaù trò kim ngaïch xuaát khaåu thuyû saûn haøng ñaàu, moät soá doanh nghieäp cheá bieán xuaát khaåu ñaõ coù kim ngaïch xuaát khaåu treân döôùi 100 trieäu USD moãi naêm. THUỶ SẢN CHÍNH N Baûng 2.1: Giaù trị xuất khẩu cuûa ngaønh thủy sản (Từ năm 1990 đến naêm 2002) Baûng 2.2: Giaù trò xuaát khaåu thuyû saûn chính ngaïch naêm 2005 theo maët haøngCN005 Mặt hàng Số lượng (Tấn) Giá trị (Đô la Mỹ) Mực đông lạnh 27945,8 103.581.955 Mặt hàng khác 148611,5 496.155.270 Bạch tuộc đông lạnh 30995,9 70.813.942 Hàng tươi sống 117,8 511.531 Cá Ngừ 28580,1 78.401.516 Ruốc khô 7945,3 4.908.968 Cá đông lạnh 208071,1 531.849.204 Mực khô 11806,3 75.292.960 Cá khô 21675,,6 67.015.741 Tôm khô 757,4 3.015.363 Tôm đông lạnh 149871,8 1.307.155.108 Tôm hùm, tôm vỗ 1,1 25.200 Total 636379,7 2.738.726.758 (Nguồn: Trung tâm Tin học - Bộ Thủy sản) Tình hình phaùt trieån ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn taïi mieàn Nam Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán thuyû saûn raát phaùt trieån ôû caùc tænh phía Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây vôùi haàu heát caùc cô sôû cheá bieán thuyû saûn coâng suaát trung bình töø 1,200 – 6,500 taán saûn phaåm / naêm. Soá cô sôû cheá bieán thuyû saûn cuûa khu vöïc laø 132 cô sôû, chuyeân saûn xuaát caùc maët haøng cao caáp (chieám gaàn 40% toång soá cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn treân toaøn quoác). Nguyeân lieäu chuû yeáu cuûa khu vöïc naøy cuõng laø caùc loaïi toâm suù vaø caùc loaïi möïc oáng, möïc nang, baïch tuoäc, caù da trôn,... Hieän traïng ngaønh cheá bieán thuyû saûn ôû moät soá tænh mieàn Nam ñöôïc ñöa ra trong baûng : Baûng 2.3: Hieän traïng ngaønh cheá bieán thuyû saûn ôû moät soá tænh mieàn Nam Tænh Cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn Caùc saûn phaåm chính Moät soá keát quaû saûn xuaát ñaït ñöôïc. Caø mau Coù 10 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh vôùi quy moâ lôùn vaø nhieàu cô sôû cheá bieán thuyû saûn khoâ, haûi saûn, thöïc phaåm ñoâng laïnh xuaát khaåu. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, nöôùc maém. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 4.480,5 tyû ñoàng, saûn löôïng 131.013 taán (*) Kieân Giang Coù 15 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh vôùi quy moâ lôùn vaø nhieàu cô sôû cheá bieán thuyû saûn khoâ, haûi saûn, thöïc phaåm ñoâng laïnh xuaát khaåu. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, nöôùc maém. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 3.091 tyû ñoàng, saûn löôïng 286.000 taán (*) Traø Vinh Coù 10 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh vôùi quy moâ lôùn vaø nhieàu cô sôû cheá bieán thuyû saûn khoâ, haûi saûn, thöïc phaåm ñoâng laïnh xuaát khaåu. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, nöôùc maém. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 1.388,5 tyû ñoàng, saûn löôïng 63.896 taán (*) Ñoàng Thaùp Hieän nay, coù 4 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh, thuyû saûn khoâ xuaát khaåu vôùi quy moâ treân 2000 taán saûn phaåm/naêm. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, nöôùc maém. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 522,1 tyû ñoàng, saûn löôïng 21.901 taán (*) Beán Tre Coù 10 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh vôùi quy moâ lôùn vaø nhieàu cô sôû cheá bieán thuyû saûn khoâ, haûi saûn, thöïc phaåm ñoâng laïnh xuaát khaåu. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, nöôùc maém. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 1247,7 tyû ñoàng, saûn löôïng 62.950 taán (*) Long An Coù 2 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh vôùi quy moâ lôùn vaø 3 xí nghieäp cheá bieán ñoà hoäp ñoâng laïnh xuaát khaåu vôùi quy moâ treân 900 taán/naêm. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, ñoà hoäp. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 354 tyû ñoàng, saûn löôïng 11.011 taán (*) Soùc Traêng Hieän nay, coù 7 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh, thuyû saûn khoâ xuaát khaåu vôùi quy moâ 2000 – 20000 taán saûn phaåm/naêm. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, ñoà hoäp. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 1.362,6 tyû ñoàng, saûn löôïng 32.570 taán (*) An Giang Hieän nay, coù 9 cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ñoâng laïnh, thuyû saûn khoâ xuaát khaåu, vôùi quy moâ 50 – 300 taán saûn phaåm/ngaøy. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, ñoà hoäp. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 1.535,5 tyû ñoàng, saûn löôïng 67,473 taán (*) Nguoàn: Hieäp hoäi Cheá bieán vaø Xuaát khaåu thuyû saûn Vieät Nam (VASEP), 2004 (*): Nieân giaùm Thoáng keâ Vieät Nam naêm 2004. Tình hình phaùt trieån ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn taïi mieàn Baéc Tröôùc naêm 1975, coâng nghieäp cheá bieán thuyû haûi saûn ôû mieàn Baéc phaùt trieån chaäm, chuû yeáu taäp trung vaøo caùc saûn phaåm truyeàn thoáng nhö caùc loaïi saûn phaåm khoâ, maém vaø nöôùc maém. Toaøn mieàn Baéc chæ coù nhaø maùy ñoà hoäp Haï Long (thaønh laäp naêm 1957) laø cô sôû cheá bieán thuyû saûn coâng nghieäp duy nhaát phuïc vuï chuû yeáu cho thò tröôøng noäi ñòa. Caùc cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn ôû mieàn Baéc nhìn chung coù quy moâ nhoû hoaëc trung bình (thöôøng döôùi 1000 taán saûn phaåm/naêm), chieám khoaûng 27% toång soá cô sôû treân toaøn quoác, haàu heát laø saûn xuaát keát hôïp giöõa saûn phaåm ñoâng laïnh daïng baùn thaønh phaåm vaø haøng khoâ hoaëc laøm gia coâng cho caùc nhaø maùy quy moâ lôùn hôn taïi khu vöïc mieàn Trung vaø mieàn Nam. Nguyeân lieäu chính cho cheá bieán thuyû haûi saûn ôû khu vöïc mieàn Baéc raát ña daïng vaø chuû yeáu coù nguoàn goác töø caùc ñaàm nuoâi töï nhieân (nhö toâm raûo, toâm chì, toâm theû vaø caùc loaïi nhuyeãn theå hai maûnh voû). Hieän traïng ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ôû moät soá tænh mieàn Baéc ñöôïc ñöa ra trong baûng2.4: Baûng 2.4: Hieän traïng ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ôû moät soá tænh mieàn Baéc Tænh Cô sôû cheá bieán thuyû saûn Caùc saûn phaåm chính Moät soá keát quaû ñaït ñöôïc. Haûi Phoøng Toång coâng ty thuyû saûn Haï Long Caùc saûn phaåm chuû yeáu laø: thuyû saûn daïng phile, saûn phaåm cheá bieán saün, khoâ taåm gia vò, caùc maët haøng thöïc phaåm phoái cheá aên lieàn, caùc maët haøng tinh cheá:surimi, sashimi, sushi,... Nhöõng maët haøng truyeàn thoáng nhö: nöôùc maém, caù khoâ, maém toâm. Naêm 2003, giaù trò xuaát khaåu ñaït 67 trieäu USD, coâng suaát cheá bieán thuyû saûn ñoâng laïnh ñaït 49 taán/ngaøy, saûn xuaát ñöôïc 5,5 trieäu lít nöôùc maém. Saûn phaåm xuaát khaåu naêm 2004 (haûi saûn ñoâng laïnh vaø ñoùng hoäp) ñaït 35.000 taán chieám 50% coâng suaát caùc xí nghieáp cheá bieán cuûa duyeân haûi Baéc Boä (Ninh Bình – Quaûng Ninh). XN cheá bieán thuyû ñaëc saûn Haï Long. XN cheá bieán thuyû saûn SEASAFICO Coâng ty lieân doanh Haï Lôïi Haøng Coâng ty xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Haûi Phoøng Quaûng Ninh Coâng ty coå phaàn xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Quaûng Ninh. Thuyû saûn ñoâng laïnh xuaát khaåu, haøng khoâ (möïc khoâ, toâm khoâ, nhuyeãn theå), nöôùc maém. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 333,3 tyû ñoàng, saûn löôïng 30.575 taán (*). Coâng ty xuaát khaåu thuyû saûn II Quaûng Ninh (Aquapexco). Nam Ñònh XN cheá bieán thuyû haûi saûn Xuaân Thuyû Söùa muoái, caù khoâ, boät caù maën, nöôùc maém Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 419,6 tyû ñoàng, saûn löôïng 32.357 taán (*). Coâng ty xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Nam Ñònh Coâng ty coå phaàn cheá bieán thuyû haûi saûn Nam Ñònh Nguoàn: Hieäp hoäi Cheá bieán vaø Xuaát khaåu thuyû saûn Vieät Nam (VASEP), 2004 (*): Nieân giaùm Thoáng keâ Vieät Nam naêm 2004. Tình hình phaùt trieån ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn taïi mieàn Trung Khu vöïc mieàn trung taäp trung haàu heát laø caùc cô sôû cheá bieán thuyû saûn coâng suaát trung bình töø 1.200-3.500 taán saûn phaåm/naêm, chieám khoaûng 30% toång soá cô sôû treân toaøn quoác vaø cuõng ñaõ böôùc ñaàu xuaát hieän nhöõng cô sôû coù coâng suaát lôùn (4.000-6.000 taán saûn phaåm/naêm), saûn xuaát caùc maët haøng cao caáp hôn (caùc saûn phaåm aên lieàn vaø haøng ñoâng laïnh, aên soáng, xuaát khaåu cho thò tröôøng Nhaät Baûn). Nguyeân lieäu chuû yeáu cuûa khu vöïc naøy cuõng laø caùc loaïi toâm nhoû, ñaõ baét ñaàu xuaát hieän toâm suù nuoâi loaïi nhoû vaø caùc loaïi möïc oáng , möïc nang, baïch tuoäc ... hieän traïng ngaønh cheá bieán thuyû saûn ôû moät soá tænh mieàn trung ñöôïc ñöa ra trong baûng 2.5 Baûng 2.5: Hieän traïng ngaønh cheá bieán thuyû saûn ôû moät soá tænh mieàn Trung Tænh Cô sôû cheá bieán thuyû saûn Caùc saûn phaåm chính Moät soá keát quaû ñaït ñöôïc. Thanh Hoaù Xuaát khaåu ñoâng laïnh Hoaøng Tröôøng. Thuyû saûn ñoâng laïnh, caùc maët haøng thuyû saûn khoâ, nöôùc maém. Coâng suaát cheá bieán: 0,5 taán/ngaøy. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 510,6 tyû ñoàng, saûn löôïng 47.128 taán. (*) Coâng ty xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Thanh Hoaù. Coâng ty thuyû ñaëc saûn Tónh Gia. Ngheä An Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Ngheä An (coù 2 nhaø maùy ôû Cöûa Hoäi vaø Huyønh Loâi) Toâm ñoâng laïnh daïng block vaø sashimi, möïc (phile, sushi, sashimi), caù, nöôùc maém. Naêm 2003 giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 432,2 tyû ñoàng, saûn löôïng 39.079 taán.(*) Haø Tónh Coâng ty xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Nam Haø Tónh. Caùc saûn phaåm daïng sashimi, möïc loät da, toâm ñoâng laïnh, haøng khoâ vaø nöôùc maém Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 219,6 tyû ñoàng, saûn löôïng 20.634 taán. (*). Coâng ty xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Ñoø Ñieäm. Moät soá cô sôû cheá bieán thuyû saûn xuaát khaåu ngoaøi quoác doanh. Quaûng Bình Coù 3 cô sôû cheá bieán thuyû saûn ñoâng laïnh vaø nhieàu cô sôû cheá bieán thuyû saûn khoâ xuaát khaåu. Naêm 2003, giaù trò saûn xuaát thuyû saûn cuûa tænh ñaït 229,9 tyû ñoàng, saûn löôïng 23.879 taán. (*). Nguoàn: Hieäp hoäi Cheá bieán vaø Xuaát khaåu thuyû saûn Vieät Nam (VASEP), 2004 (*): Nieân giaùm Thoáng keâ Vieät Nam naêm 2004 Coâng ngheä saûn xuaát cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn Nguyeân lieäu töôi öôùp laïnh Röûa Sô cheá Phaân loaïi côõ Ñoâng laïnh Ñoùng goùi Röûa Xeáp khuoân Baûo quaûn laïnh Nöôùc thaûi Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Ñoái vôùi caùc saûn phaåm ñoâng laïnh : Hình 2.1: Coâng ngheä cheá bieán caùc saûn phaåm thuyû haûi saûn ñoâng laïnh Ñoái vôùi caùc saûn phaåm khoâ: Coâng ngheä cheá bieán caùc saûn phaåm thuyû saûn khoâ ñöôïc trình baøy trong hình 2.3 Nguyeân lieäu Sô cheá (chaûi saïch, chaët ñaàu, laët deø,... Phaân côõ loaïi Baûo quaûn laïnh (<-180C) Phaân loaïi Nöôùng Caùn, xeù Ñoùng goùi Ñoùng goùi Baûo quaûn laïnh (<-180C) Chaát thaûi raén Hình 2.3: Coâng ngheä cheá bieán caùc saûn phaåm thuyû haûi saûn khoâ Ruùt xöông – vanh Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi Chaát thaûi raén Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Ra ñoâng – maï baêng Taùch Phile – boû da Nguyeân lieäu Caùùc quy trình cheá bieán ñoái töøng loaïi nguyeân lieäu cuï theåÑoùng thuøng Raõ ñoâng Caáp ñoâng Xeáp khuoân Röûa laàn 2 Phaân côõ haïng Röûa laàn 1 Röûa Hình 2.4: Quy trình saûn xuaát caù phile Nöôùc thaûi Phaân côõ – xeáp khuoân Ra ñoâng – maï baêng Ngaâm laïnh Nöôùc thaûi Nguyeân lieäu Ñoùng thuøng Ñoâng laïnh Röûa Quy trình saûn xuaát caù nguyeân con ñöôïc trình baøy trong hình 2.5 Hình 2.5: Quy trình saûn xuaát caù nguyeân con Quy trình cheá bieán möïc ñöôïc trình baøy trong hình 2.6Ra ñoâng – maï baêng Phaân côõ – xeáp khuoân Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Boû da – noäi taïng Nguyeân lieäu Ñoùng thuøng Raõ ñoâng Caáp ñoâng Vanh söõa Röûa nhanh Röûa Hình 2.6: Quy trình cheá bieán möïc Nöôùc thaûi Boùc voû Nöôùc thaûi Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Ra ñoâng – maï baêng Nguyeân lieäu Ñoùng thuøng Ra ñoâng Caáp ñoâng Nhuùng laïnh Kieåm tra - caân Röûa laàn 2 Phaân côõ haïng Röûa laàn 1 Röûa Quy trình cheá bieán toâm boùc voû ñöôïc trình baøy trong hình 2.7 Hình 2.7 : Quy trình cheá bieán toâm boùc voû Ñoùng thuøng Raø kim loaïi Bao goùi Caét mieáng - Phaân côõ Luoäc - laøm nguoäi Sô cheá Phaân côõ – kieåm tra Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi Chaát thaûi raén Chaát thaûi raén Nöôùc thaûi Nguyeân lieäu Caân – maï baêng Ra ñoâng Caáp ñoâng Röûa 3 laàn Röûa Quy trình saûn xuaát baïch tuoäc caét khuùc ñöôïc trình baøy trong hình 2.8 Hình 2.8 Quy trình saûn xuaát baïch tuoäc caét khuùc CAÙC VAÁN ÑEÀ MOÂI TRÖÔØNG DO NGAØNH CHEÁ BIEÁN THUYÛ HAÛI SAÛN GAÂY RA Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi laø moät trong nhöõng vaán ñeà moâi tröôøng lôùn nhaát cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn, nöôùc thaûi cheá bieán thuyû haûi saûn ñaëc tröng bôûi caùc thoâng soá oâ nhieãm nhö: maøu, muøi, chaát raén khoâng hoaø tan, chaát raén lô löûng, caùc vi khuaån, chæ soá BOD, COD, pH,... Baûng 2.6: Keát quaû phaân tích nöôùc thaûi taïi moät soá cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn cuûa Haûi Phoøng Thoâng soá Cty thöông maïi tö nhaân Minh Chaâu Cty coå phaàn ñoà hoäp Haï Long Cty CBTS xuaát khaåu Haûi Phoøng TCVN 5945 – 1995 (giaù trò giôùi haïn loaïi B, coät 2) BOD5(mg/l) 1.053 1.040 777 50 COD (mg/l) 1.255 1.307 851 100 Toång P (mg/l) 15,83 27,67 41 6 ToångN (mg/l) 165,2 139,36 137 6 SS (mg/l) 157,5 171,15 86 100 pH 7,67 7,64 7 5,5 - 9 Clo 0,09 0,09 0,07 2 Nguoàn: Ñaùnh giaù moâi tröôøng chieán löôïc cho quy hoaïch toång theå phaùt trieån thuyû saûn Haûi Phoøng, 2004. Caùc ñaëc tính chung cuûa nöôùc thaûi thuyû saûn: pH thöôøng naèm trong giôùi haïn töø 6,5 – 7,5 do coù quaù trình phaân huyû ñaïm vaø thaûi ammoniac. Coù haøm löôïng caùc chaát höõu cô daïng deã phaân huyû sinh hoïc cao. Giaù trò BOD5 thöôøng lôùn, dao ñoäng trong khoaûng 300 – 2000 mg/l. giaù trò COD naèm trong khoaûng 500 – 3000 mg/l. Haøm löôïng chaát raén lô löûng cao töø 200 – 1000 mg/l. Haøm löôïng lôùn caùc protein vaø chaát dinh döôõng, theå hieän ôû hai thoâng soá toång Nitô (50 – 200 mg/l) vaø toång Photpho (10 – 100 mg/l). Ñeå xöû lyù ñöôïc chaát oâ nhieãm naøy trieät ñeå caàn coù heä thoáng xöû lyù baäc 3 (xöû lyù chaát dinh döôõng). Ñieàu naøy laøm dieän tích coâng trình vaø chi phí ñaàu tö xaây döïng heä thoáng xöû lyù raát lôùn Thöôøng coù muøi hoâi do coù söï phaân huyû caùc axit amin..... Khí thaûi, muøi Khí thaûi phaùt sinh chuû yeáu do caùc hoaït ñoäng cuûa loø hôi, caùc maùy phaùt ñieän döï phoøng, löôïng khí gas hay than cuûi ñeå saáy thuyû haûi saûn (haøng khoâ),... Muøi (Cl2, NH3, H2S) phaùt sinh chuû yeáu töø quaù trình khöû truøng, töø heä thoáng laøm laïnh vaø töø söï phaân huyû caùc pheá phaåm thuyû haûi saûn. Coâng nhaân laøm vieäc trong moâi tröôøng coù caùc khí ñoäc vaø muøi hoâi tanh laøm cô theå meät moûi, giaûm hieäu suaát laøm vieäc, giaûm hieäu quaû saûn xuaát, aûnh höôûng ñeán söùc khoeû hieän taïi hoaëc taùc haïi laâu daøi,... Khoùi thaûi töø caùc loø naáu, cheá bieán Khoùi thaûi töø caùc loø naáu thuû coâng nhieân lieäu ñoát laø than ñaù hay daàu FO, thaønh phaàn chuû yeáu laø CO2, CO, SOx, NO2, buïi than vaø moät soá chaát höõu cô deã bay hôi. Khoùi thaûi phaùt taùn ra moâi tröôøng xung quanh, gaây tröïc tieáp caùc beänh veà hoâ haáp, phoåi,... nguyeân nhaân cuûa caùc côn möa axit aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng sinh thaùi, aên moøn caùc coâng trình. Ngoaøi ra khí CO2 thaûi ra töø caùc khu coâng nghieäp coøn laø nguyeân nhaân chính gaây hieäu öùng nhaø kính. Chaát thaûi raén Chaát thaûi raén chuû yeáu laø caùc thaønh phaàn höõu cô, deã leân men, gaây thoái röûa vaø taïo muøi khoù chòu, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát, nöôùc, khoâng khí, ñoù cuõng laø nguoàn laây lan caùc dòch beänh. Chaát thaûi raén trong caùc xí nghieäp cheá bieán thuyû haûi saûn phaùt sinh chuû yeáu töø quy trình cheá bieán trong noäi boä xöôûng: bao goàm caùc loaïi ñaàu voû toâm, voû ngheâu, da – mai möïc, noäi taïng thuyû saûn, xöông, vaûy caù,... Baûng 2.7: Löôïng chaát thaûi raén trong quaù trình cheá bieán thuyû haûi saûn STT Quaù trình cheá bieán Löôïng chaát thaûi raén 1 Ñoâng laïnh: (taán pheá thaûi/taán saûn phaåm) - Toâm ñoâng laïnh 0.75 - Caù ñoâng laïnh 0.6 - Nhuyeãn theå chaân ñaàu ñoâng laïnh 0.45 - Giaùp xaùc ñoâng laïnh 0.5 – 0.6 - Nhuyeãn theå hai maûnh voû ñoâng laïnh 4 2 Nöôùc maém (taán chaát thaûi/1000 lít nöôùc maém) 0.2 3 Haøng khoâ: (taán pheá thaûi/taán nguyeân lieäu) - Toâm khoâ 0.43 - Caù khoâ 0.38 - Möïc oáng khoâ 0.17 4 Ñoà hoäp (taán pheá thaûi/taán saûn phaåm) 1.7 5 Agar (taán pheá thaûi/ taán saûn phaåm) 6 Nguoàn: WHO, 1993 Nhieät thaûi vaø tieáng oàn Nhieät thaûi töø loø naáu, töø heä thoáng laøm laïnh vaø tieáng oàn töø caùc thieát bò saûn xuaát aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söùc khoeû coâng nhaân vaø ngöôøi daân xung quanh. Tieáng oàn vaø ñoä rung thöôøng gaây aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán thính giaùc, laøm giaûm thính löïc cuûa ngöôøi lao ñoäng, giaûm hieäu suaát laøm vieäc, vaø phaùt sinh nhieàu chöùng beänh khaùc. Taùc ñoäng cuûa tieáng oàn coù bieåu hieän qua phaûn xaï cuûa heä thaàn kinh hoaëc gaây trôû ngaïi ñeán hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh thöïc vaät, khaû naêng ñònh höôùng, giöõ thaêng baèng qua ñoù aûnh höôûng ñeán naêng suaát lao ñoäng. Tieáng oàn quaù lôùn coù theå gaây thöông tích. THAØNH PHAÀN VAØ TÍNH CHAÁT NÖÔÙC THAÛI CUÛA NGAØNH CHEÁ BIEÁN THUYÛ HAÛI SAÛN Ñaëc ñieåm cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn laø coù löôïng chaát thaûi lôùn. Caùc chaát thaûi coù ñaëc tính deã öôn hoûng vaø deã thaát thoaùt theo ñöôøng thaâm nhaäp vaøo doøng nöôùc thaûi. Ñoái vôùi caùc khaâu cheá bieán cô baûn, nguoàn thaûi chính laø khaâu xöû lyù vaø baûo quaûn nguyeân lieäu tröôùc khi cheá bieán, khaâu raû ñoâng, laøm veä sinh thieát bò nhaø xöôûng. Ñoái vôùi hoaït ñoäng ñoùng hoäp, ngoaøi caùc nguoàn oâ nhieãm ôû caùc khaâu nhö treân coøn coù khaâu roùt nöôùc soát, nöôùc muoái, daàu. Caùc nguoàn thaûi chính töø saûn xuaát boät caù vaø daàu caù laø nöôùc maùu töø khaâu boác dôõ vaø baûo quaûn caù vaø thôøi ñieåm doøng thaûi ñaäm ñaëc nhaát laø khaâu ly taâm nöôùc ngöng tuï caùc thieát bò coâ ñaëc. Nöôùc trong cheá bieán thuyû haûi saûn coù haøm löôïng chaát höõu cô cao vì trong ñoù coù daàu, protein, chaát raén lô löûng vaø chöùa löôïng phoátphaùt vaø nitrat. Doøng thaûi töø cheá bieán thuyû saûn coøn chöùa nhöõng maãu vuïn thòt xöông nguyeân lieäu cheá bieán, maùu chaát beùo, caùc chaát hoaø tan töø noäi taïng cuõng nhö nhöõng chaát taåy röûa vaø caùc taùc nhaân laøm saïch khaùc. Trong ñoù coù nhieàu hôïp chaát khoù phaân huyû. Qua phaân tích 70 maãu nöôùc thuyû taïi caùc cô sôû cheá bieán haûi saûn coù quy moâ coâng nghieäp taïi ñòa baøn tænh Vuõng Taøu nhaän thaáy haøm löôïng COD cuûa caùc cô sôû dao ñoäng töø 283 mg/l – 21.026 mg/l; trong khi tieâu chuaån Vieät Nam ñoái vôùi nöôùc thaûi ñöôïc pheùp thaûi vaøo nguoàn nöôùc bieån quanh bôø söû duïng cho muïc ñích baûo veä thuyû sinh coù löu löôïng thaûi töø 50 m3 – 500 m3 / ngaøy laø < 100 mg/l. Nöôùc thaûi cuûa phaân xöôûng cheá bieán thuûy haûi saûn coù haøm löôïng COD dao ñoäng töø 500 – 3000 mg/l, giaù trò ñieån hình laø 1500 mg/l; haøm löôïng BOD5 dao ñoäng trong khoaûng töø 300 – 2000 mg/l, giaù trò ñieån hình laø 1000 mg/l. Trong nöôùc thöôøng coù caùc maûnh vuïn thuyû saûn vaø caùc maûnh vuïn naøy deã laéng, haøm löôïng chaát raén lô löûng dao ñoäng töø 200 – 1000 mg/l, giaù trò thöôøng gaëp laø 500mg/l. Nöôùc thaûi thuyû saûn cuõng bò oâ nhieãm chaát dinh döôõng vôùi haøm löôïng Nitô khaù cao töø 50 – 200 mg/l, giaù trò thöôøng gaëp laø 100mg/l; haøm löôïng photpho dao ñoäng töø 10 – 100 mg/l, giaù trò ñieån hình laø 30 mg/l. Ngoaøi ra trong nöôùc thaûi cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn coøn chöùa thaønh phaàn höõu cô maø khi bò phaân huyû seõ taïo caùc saûn phaåm trung gian cuûa söï phaân huyû cuûa caùc acid beùo khoâng baõo hoaø, taïo muøi raát khoù chòu vaø ñaëc tröng, gaây oâ nhieãm veà maët caûnh quan vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán coâng nhaân laøm vieäc. Moät soá keát quaû phaân tích thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi thuyû haûi saûn Baûng 2.8: Thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi xí nghieäp ñoâng laïnh Caàu Tre Chæ tieâu Maãu 1 Maãu 2 Maãu 3 Maãu 4 pH 5,28 6,62 6,23 7,29 Ñoä kieàm, mgCaCO3/L 36 80 76 76 Ñoä acid 78 28 44 22 SO42-, mg/l 23 13 14 14 PO43-, mg/l 0,25 0,06 0,57 0,39 SS, mg/l 350 96 321 286 N-amoni, mg/l 12,66 21,52 28,5 15,83 N-NO3-, mg/l 0,04 0,04 0,03 0,02 N-höõu cô, mg/l 94,95 69,63 107,61 85,46 Cl-, mg/l 4060 3212 1592 1580 Ñoä maøu, Pt-Co 867 337 969 422 Ñoä ñuïc, FTU 389 216 245 120 COD, mg/l 1110 1442 1573 986 (Nguoàn: baùo caùo khoa hoïc, Döï aùn xaây döïng traïm Xöû lyù Nöôùc thaûi Coâng nghieäp Thöïc phaåm – Xí nghieäp Caàu Tre) Ghi chuù Maãu 1: Nöôùc thaûi phaân xöôûng haûi saûn ñoâng laïnh (coáng chung 1) Maãu 2: Nöôùc thaûi xaû chung. Maãu 3: Nöôùc thaûi phaân xöôûng haûi saûn ñoâng laïnh (coáng chung 2) Maãu 4: Coáng xaû phaân xöôûng haûi saûn ñoâng laïnh. Baûng 2.9: Thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi caùc nhaø maùy cheá bieán thuyû haûi saûn ôû Baø Ròa – Vuõng Taøu Chæ tieâu Möùc ñoä Löu löôïng 30 – 50 m3 /1taán saûn phaåm BOD5 1000 – 2000 mg/l Toång chaát raén lô löûng 1500 – 2000 mg/l Toång Nitô 75 – 230 mg/l Toång photpho 3 – 10 mg/l pH 6,6 – 7,9 (Nguoàn: CEFINEA, 2002) Baûng 2.10: Thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi nhaø maùy cheá bieán thuyû haûi saûn  Ngoâ Quyeàn – Kieân Giang Chæ tieâu Maãu 1 Maãu 2 Maãu 3 Maãu 4 pH 6,62 7,32 7,14 7,08 TDS, mg/l 1440 1160 1640 1410 Ñoä ñuïc, PTU 121 92 242 152 Ñoä maøu, Pt-Co 1674 852 2273 1600 P - PO4, mg/l 21,01 12,56 3,75 12,44 SS, mg/l 9,5 55 36 32 N-amoni, mg/l 165,19 76 52,71 98 Daàu, mg/l - - - 0,10 Toång soá Coliform, MPN/100 ml 1000 1100 19000 - COD, mg/l 893 336 230 1200 (Nguoàn: CEFINEA, 2002) Ghi chuù Maãu 1: nöôùc thaûi cheá bieán möïc. Maãu 2: nöôùc thaûi cheá bieán toâm. Maãu 3: nöôùc thaûi phaân xöôûng ñoâng laïnh. Maãu 4: coáng xaû phaân xöôûng haûi saûn ñoâng laïnh. NHAÄN XEÙT CHUNG VEÀ NÖÔÙC THAÛI NGAØNH CHEÁ BIEÁN THUYÛ HAÛI SAÛN Cheá bieán thuyû haûi saûn laø moät ngaønh coâng nghieäp phaùt sinh khoái löôïng lôùn nöôùc thaûi gaây oâ nhieãm moâi tröôøng traàm troïng, chuû yeáu laø oâ nhieãm höõu cô. Trong thaønh phaàn nöôùc thaûi ngaønh naøy, chuû yeáu quan taâm ñeán moät soá chæ tieâu nhö sau: BOD5 dao ñoäng töø 600 – 5500 mg/l, haàu heát vöôït tieâu chuaån cho pheùp (40mg/l), thaäm chí vöôït haøng traêm laàn; COD dao ñoäng trung bình töø 100 – 2000 mg/l, trong khi tieâu chuaån cho pheùp laø 80 mg/l (TCVN 6982 – 2001, TCVN 6983 – 2001), töùc gaáp 1-20 laàn tieâu chuaån cho pheùp, haøm löôïng Nitô vaø photpho cuõng raát cao vöôït xa tieâu chuaån cho pheùp. Ngoaøi ra trong nöôùc thaûi coøn chöùa moät löôïng lôùn caùc chaát thaûi raén nhö: vaây, deø, ñaàu, vaûy, nan möïc,.... raát deã laéng vaø phaân huyû sinh ra muøi hoâi tanh. Thöïc teá cho thaáy haàu heát caùc cô sôû cheá bieán thuyû haûi saûn cuûa nöôùc ta hieän nay chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi hoaëc coù cô sôû coù heä thoáng xöû lyù nhöng khoâng ñaït yeâu caàu ñaõ laøm oâ nhieãm traàm troïng ñeán moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng xung quanh, gaây oâ nhieãm naëng ñeán nguoàn nöôùc ngaàm, nöôùc maët, nhieàu gieáng nöôùc xung quanh khoâng söû duïng ñöôïc. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu aùp duïng vaø trieån khai coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn ñang laø vaán ñeà caáp baùch maø chuùng ta caàn thöïc hieän. CHÖÔNG 3 TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG TY TRAÙCH NHIEÄM HÖÕU HAÏN THÖÏC PHAÅM AMANDA VIEÄT NAM LÒCH SÖÛ HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA COÂNG TY Giôùi thieäu veà coâng ty Amanda Foods 15 naêm qua ñaõ vaø ñang laø nhaø cung caáp haûi saûn haøng ñaàu Chaâu AÙ. Khôûi ñaàu laøm vieäc vôùi hôn 30 haõng cheá bieán ôû Vieät Nam cung caáp moät loaït thöïc phaåm haûi saûn cho caùc quoác gia treân toaøn theá giôùi. Coâng ty TNHH Thöïc phaåm Amanda Vieät Nam thaønh laäp vaøo ngaøy 31 thaùng 10 naêm 2002 vaø baét ñaàu ñi vaøo hoaït ñoäng thaùng 9 naêm 2003 vôùi maùy moùc vaø thieát bò ñöôïc trang bò hoaøn toaøn môùi, ñöôïc nhaäp töø caùc nöôùc nhö: Myõ, Nhaät,..., coâng suaát coù theå ñaït ñöôïc 12000 taán. 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Amanda coøn sôû höõu moät quy trình cheá bieán toâm taïi Sri Lanka vaø laø moät trong nhöõng nhaø xuaát khaåu thuûy haûi saûn lôùn nhaát ôû Vieät Nam laãn Sri Lanka vôùi moät nguoàn khaùch haøng toaøn caàu bao goàm nhöõng taäp ñoaøn lôùn nhaát trong lónh vöïc baùn leû vaø coâng nghieäp cheá bieán thöïc phaåm, thò tröôøng tieâu thuï chính: Nhaät Baûn 15%, Myõ 55%, UÙc 5%, Chaâu AÂu 20%, khaùc 5%. Amanda cam keát cung caáp nhöõng saûn phaåm chaát löôïng cao vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng, ñaàu tö vaøo nguyeân lieäu ñaûm baûo ñem ñeán cho khaùch haøng nieàm tin raèng nhöõng saûn phaåm naøy ñöôïc laøm töø nguyeân lieäu thaân thieän vôùi moâi tröôøng vôùi söï kieåm soaùt nguoàn goác nghieâm ngaët. An toaøn thöïc phaåm laø chìa khoaù cho söï phaùt trieån cuûa Amanda khi tieáp tuïc phaùt trieån saûn xuaát vaø tieáp thò toaøn caàu. Quaûn lyù chaát löôïng Amanda raát chuù troïng ñeán khaâu quaûn lyù chaát löôïng, ñaûm baûo laø caùc saûn phaåm coù nguoàn goác roõ raøng, khoâng coù chaát khaùng sinh, an toaøn ñoái vôùi söùc khoeû ngöôøi tieâu duøng vaø tröôùc khí saûn phaåm ñöa vaøo söû duïng hay phaân phoái ñöôïc kieåm tra moät laàn nöõa trong phoøng thí nghieäm ñoäc laäp cuûa coâng ty vaø coù nhöõng phaân tích vi sinh ñaày ñuû. Tieàm naêng saûn xuaát Côû sôû saûn xuaát coù khaû naêng cho ra 7000 taán thaønh phaåm (naêm 2003), vaø taêng vöôït 10.000 taán khi môû roäng saûn xuaát naêm 2005. Kyõ thuaät ñoâng laïnh, öôùp laïnh, heä thoáng löu thoâng khí ñöôïc laép ñaët ñeå ñaûm baûo nguyeân lieäu soáng, saûn phaåm ñöôïc xöû lyù vaø saûn xuaát vôùi chaát löôïng toát nhaát. Ñoäi nguõ lao ñoäng ñöôïc huaán luyeän taát caû caùc kyõ naêng, nhaän toaøn boä soá toâm soáng vaø xöû lyù baèng tay, saün saøng cho saûn phaåm sau ñoù: soáng, chín hay saûn phaåm ñöôïc cheá bieán theâm. Ñöôïc ñoùng goùi vaøo trong ngaên ñoâng laïnh hay heä thoáng ñoâng laïnh nhanh töøng phaàn (IQF) trong traïng thaùi soáng, chín, boùc voû, boû ñuoâi hay boùc traàn, saûn phaåm sau ñoù ñöôïc ñoùng goùi vaøo bao bì cuûa nhaø baùn leû hay nhaø cung caáp thöïc phaåm. Caùc doøng saûn phaåm Saûn phaåm chuû yeáu laø toâm caùc loaïi ( toâm black tiger soáng hay chín, Nobashi, toâm shusi, toâm xieân, toâm naáu röôïu, caùc loaïi toâm nhieät ñôùi, vanamei, Shrimp ring, Shrimp ring roll...); Basa soáng, laên boät, basa phile ...; Möïc caùc loaïi; thöïc phaåm haûi saûn ñaëc saûn,.... Vò trí vaø quy moâ cuûa coâng ty Teân coâng ty: Coâng ty TNHH Thöïc phaåm Amanda (Vieät Nam). Ñòa chæ: 102/6 – Ñöôøng Amata 2 – KCN Amata – Phöôøng Long Bình – Bieân Hoaø – Ñoàng Nai. Quy moâ dieän tích: 20.000 m2. Chuû Doanh nghieäp: OÂng Paul Matthew Andriesz – Giaùm ñoác. Voán cô baûn: 10.000.000 USD. Toång soá lao ñoäng: 1.776 lao ñoäng. Cheá ñoä lao ñoäng: 8 giôø/ca, 2 ca/ngaøy, 6 ngaøy/tuaàn. Giaù trò xuaát khaåu naêm 2004 laø 35.000.000 USD, naêm 2005 laø 50.000.000 USD, keá hoaïch naêm 2006 ñaït 75.000.000 USD. Baûng 3.1: Trang thieát bò saûn xuaát cuûa coâng ty Teân maùy moùc Soá löôïng Coâng suaát hoaït ñoäng Preliminary washer 1 1000 – 1500 kg/h Raw materials washer 2 1000 – 1500 kg/h Prel washer conveyor 6 Grading machine 1 1500 kg/h Cooling machine 1 500 kg/h Cooker 1 500 kg/h IQF freezer 2 500 kg/h Refreezer unit 2 500 kg/h Metal dector 5 Vacuum pack 4 Plate freezer 2 2 x 1000 kg/75 min Defrost machine 1 ICE plating machine 1 Air blast freezer 2 250 kg/h IQF spial freezer 1 500 kg/h Fryer 1 500 kg/h Cooker / Cooler 1 500 kg/h Cô caáu nhaân söï: (giaáy ngang) Daây chuyeàn coâng ngheä: Phaân loaïi vaø phaân kích côõ Kieåm tra kích côõ Laøm tan baêng khoái Ñoùng tuùi Kieåm tra kim loaïi Ñoùng goùi/ daùn nhaõn Kieåm tra kim loaïi Caân / ñoùng tuùi Röûa Kho laïnh Phoøng saép xeáp cuûa kho laïnh Ñoùng goùi/ daùn nhaõn Taùi ñoâng laïnh Ñaùnh boùng Ñoâng laïnh IQF Ñoùng goùi/ daùn nhaõn Kieåm tra kim loaïi Taùi ñoâng laïnh (laøm cöùng) Caân/ ñoùng tuùi Ñaùnh boùng Ñoâng laïnh - IQF Laøm laïnh luoäc Tieáp nhaän nguyeân lieäu Röûa Sô cheá boû ñaàu Röûa saïch Cheá bieán Röûa Caân vaø phaân tích troïng löôïng Phoøng laïnh Maùy ñoâng laïnh daïng taám Ngaâm (xöû lyù baèng hoaù chaát) Xeáp khay Phaân loaïi vaø phaân kích côõ Kieåm tra kích côõ Laøm tan baêng khoái Ñoùng tuùi Kieåm tra kim loaïi Ñoùng goùi/ daùn nhaõn Kieåm tra kim loaïi Caân / ñoùng tuùi Röûa Kho laïnh Phoøng saép xeáp cuûa kho laïnh Ñoùng goùi/ daùn nhaõn Taùi ñoâng laïnh Ñaùnh boùng Ñoâng laïnh IQF Ñoùng goùi/ daùn nhaõn Kieåm tra kim loaïi Taùi ñoâng laïnh (laøm cöùng) Caân/ ñoùng tuùi Ñaùnh boùng Ñoâng laïnh - IQF Laøm laïnh luoäc Tieáp nhaän nguyeân lieäu Röûa Sô cheá boû ñaàu Röûa saïch Cheá bieán Röûa Caân vaø phaân tích troïng löôïng Phoøng laïnh Maùy ñoâng laïnh daïng taám Ngaâm (xöû lyù baèng hoaù chaát) Xeáp khay Hình 3.1: Sô ñoà daây chuyeàn coâng ngheä cuûa coâng ty Moâ taû moät soá coâng ñoaïn trong daây chuyeàn coâng ngheä saûn xuaát Nhaän nguyeân lieäu ñöôïc mua qua heä thoáng nhaø cung caáp. Sau khi nhaän haûi saûn ñöôïc döï tröõ vôùi nöôùc ñaù trong boàn caùch nhieät. Röûa: röûa baèng nöôùc maùt coù chöùa chlorine. Sô cheá: boû ñaàu. Röûa saïch: toâm ñöôïc röûa trong nöôùc saïch coù chöùa chlorine ñeå loaïi boû taïp chaát vaø moät phaàn vi khuaån. Choïn côõ: toâm luoân luoân ñöôïc giöõ ôû nhieät ñoä 100C hoaëc thaáp hôn. Röûa: röûa trong nöôùc laïnh khoaûng 30 giaây, ñeå cho raùo nöôùc treân væ theùp khoâng ræ nghieâng 30 0 trong 5 – 6 phuùt. Cheá bieán: loaïi boø gaân, moå môõ löng, boùc voû, ñeå laïi hoaëc boû ñuoâi. Ngaâm: söû duïng caùc chaát nhö muoái, polyphotphat... noàng ñoä 2 – 3 % ñeå ngaâm tröôùc khi ñöa qua ñoâng laïnh. Luoäc: toâm ñöôïc haáp hôi nöôùc treân baêng chuyeàn cho ñeán khi nhieät ñoä beân trong ñaït khoaûng 72 – 75 0C thì xem nhö ñaõ ñöôïc naáu chín. Ñoâng laïnh: ñoâng khoái baèng maùy ñoâng laïnh daïng taám, caáp ñoâng IQF baèng haàm ñoâng laïnh laøm saûn phaåm boùng ñeïp hôn. Kieåm tra kim loaïi: phaùt hieän nhaèm loaïi boû caùc maãu kim loaïi naèm laãn trong phaåm. Danh muïc vaø nhu caàu söû duïng nguyeân lieäu, hoaù chaát Baûng 3.2: Nhu caàu söû duïng nguyeân lieäu vaø hoaù chaát STT Teân nguyeân lieäu vaø hoaù chaát Ñôn vò Soá löôïng 1 Toâm ñoâng laïnh Taán/naêm 3.600 2 Muoái boït Kg/naêm 73.000 3 Muoái tinh (NaCl 99%) Kg/naêm 18.250 4 Chlorine Kg/naêm 2.920 5 NaClO 10% Kg/naêm 18.250 Baûng 3.3 : Nhu caàu söû duïng nhieân lieäu, ñieän, nöôùc STT Teân Nguoàn cung caáp Ñôn vò Khoái löôïng 1 Ñieän KCN Amata Kwh/thaùng 519.180 2 Nöôùc KCN Amata M3/thaùng 23.751 3 Daàu DO - Lít/naêm 100.000 4 Nhôùt 68 - Lít/naêm 200 Ghi chuù Daàu DO: duøng cho loø hôi. Nhôùt 68: duøng cho maùy neùn khí. CAÙC NGUOÀN PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI TAÏI COÂNG TY Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi sinh hoaït Nguoàn phaùt sinh: nhaø beáp, nhaø veä sinh,... Löôïng nöôùc thaûi: khoaûng 170 m3/ngaøy (öôùc tính khoaûng 80% löôïng nöôùc caáp cho sinh hoaït), thaûi ra coáng taäp trung cuøng vôùi nöôùc thaûi saûn xuaát tröôùc khi ñeán traïm xöû lyù taäp trung cuûa khu coâng nghieäp Amata. Tuaân thuû caùc quy ñònh veà chaát löôïng nöôùc thaûi ñaàu vaøo heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cuûa khu coâng nghieäp Amata. Nöôùc thaûi saûn xuaát: Nguoàn phaùt sinh: töø khaâu tieáp nhaän nguyeân lieäu, sô cheá nguyeân lieäu, röûa, cheá bieán nguyeân lieäu, haáp nguyeân lieäu. Röûa duïng cuï lao ñoäng, veä sinh nhaø xöôûng, nöôùc ñaù tan chaûy,.... Löôïng nöôùc thaûi: 560 m3/ngaøy. Tieâu chuaån aùp duïng: Tuaân thuû caùc quy ñònh veà chaát löôïng nöôùc thaûi ñaàu vaøo heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi cuûa khu coâng nghieäp Amata. Chaát thaûi raén Chaát thaûi raén sinh hoaït: Nguoàn phaùt sinh: hoaït ñoäng vaên phoøng, nhaø aên Khoái löôïng: khoaûng 888 kg/ngaøy. Chaát thaûi raén coâng ngheä khoâng nguy haïi: Nguoàn phaùt sinh: töø khaâu sô cheá nguyeân lieäu, khaâu cheá bieán, khaâu ñoùng goùi,... Khoái löôïng: + Caùc pheá phaåm töø toâm (ñaàu toâm, voû toâm, gaân,...): khoaûng 200 taán/naêm. + Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm bò hö hoûng: khoaûng 40 kg/thaùng. + Bao bì ñöïng muoái: khoaûng 13 kg/thaùng. + Pallet: khoaûng 150 kg/thaùng. Chaát thaûi raén coâng ngheä nguy haïi Nguoàn phaùt sinh: gieû lau dính daàu nhôùt, caùc thuøng, can chöùa hoaù chaát, daàu nhôùt,... Khoái löôïng: + Gieû lau dính daàu nhôùt: khoaûng 5 kg/thaùng. + Thuøng ñöïng nhôùt boâi trôn: 1 thuøng (loaïi 200 lít)/naêm. + Bao bì ñöïng hoaù chaát (chlorine, nöôùc javel): khoaûng 52 kg/thaùng. + Boùng ñeøn neon: khoaûng 15 kg/thaùng. + Hoäp möïc in: khoaûng 1,5 kg/thaùng. Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí: Khí thaûi: Nguoàn phaùt sinh: chuû yeáu do hoaït ñoäng cuûa loø hôi. Löôïng daàu DO söû duïng: khoaûng 100.000 lít / naêm. Löu löôïng khí thaûi phaùt sinh tính toaùn laø 680,8 m3/h hay 0,19 m3/s (theo caùch tính cuûa WHO, 38 m3 khí thaûi/ kg daàu DO) O nhieãm do muøi hoâi (khí H2S, Cl2, NH3) Nguoàn phaùt sinh: + Khí Cl2 : quaù trình khöû truøng baèng chlorine. + Khí NH3: heä thoáng laøm laïnh. + Khí H2S: söï phaân huyû caùc pheá phaåm cuûa thuyû saûn. Caùc yeáu toá khaùc Tieáng oàn Nguoàn phaùt sinh chuû yeáu töø khu vöïc phoøng maùy (traïm ñieän, heä thoáng maùy neùn khí, maùy laøm ñaù vaûy) Tieâu chuaån Vieät Nam aùp duïng: TCVSLÑ 3733/2002/QÑ – BYT. Nhieät thöøa Nguoàn phaùt sinh: khu vöïc haáp toâm, thanh truøng duïng cuï. Tieâu chuaån Vieät Nam aùp duïng: TCVSLÑ 3733/2002/QÑ – BYT. COÂNG TAÙC BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÕ THÖÏC HIEÄN Trong thôøi gian quan coâng ty ñaõ thöïc hieän coâng taùc baûo veä moâi tröôøng nhö sau: Bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm do nöôùc thaûi Nöôùc möa Ñaõ thieát keá heä thoáng möông hôû rieâng thu gom nöôùc möa xung quanh phaân xöôûng vaø caùc hoá ga ñeå laéng caën tröôùc khi xaû ra suoái Chuøa. Nöôùc thaûi saûn xuaát vaø nöôùc thaûi sinh hoaït Ñaõ thieát keá heä thoáng thu gom nöôùc thaûi saûn xuaát vaø sinh hoaït vaø ñöôïc daãn vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc thaûi chung cuûa khu coâng nghieäp. Bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí O nhieãm do khí thaûi ñoát daàu DO Boá trí loø hôi trong hôi trong khu vöïc rieâng, taùch bieät vôùi khu saûn xuaát. Khí thaûi loø hôi ñöôïc thaûi qua oáng khoùi cao 7.442 mm, ñöôøng kính f 300 mm. Caùc bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm do chaát thaûi raén Chaát thaûi raén sinh hoaït Giaáy thaûi töø vaên phoøng ñöôïc thu gom vaø baùn cho caùc cô sôû taùi cheá. Thöïc phaåm dö thöøa, raùc röø nhaø aên vaø nhaø veä sinh ñöôïc thu gom taäp trung vaø hôïp ñoàng vôùi Coâng ty Dòch vuï Moâi tröôøng Ñoâ thò Bieân Hoaø ñeå xöû lyù. Chaát thaûi raén saûn xuaát khoâng nguy haïi Pheá phaåm toâm: baùn cho Doanh nghieäp tö nhaân Thöông maïi vaø Saûn xuaát Nghóa Thaønh. Pallet, bao bì ñoùng goùi saûn phaåm hö hoûng: baùn cho caùc cô sôû coù nhu caàu taùi cheá. Bao bì ñöïng muoái: thu gom mang ñi xöû lyù chung vôùi raùc thaûi sinh hoaït. Chaát thaûi raén saûn xuaát nguy haïi Hoäp möïc in: ñöôïc thu gom vaø chuyeån veà cho ñôn vò cung caáp haøng ñeå taùi söû duïng. Boùng ñeøn neon thaûi boû, gieû lau nhieãm daàu nhôùt: ñöôïc thu gom vaø xöû lyù chung vôùi chaát thaûi raén sinh hoaït. Bao bì ñöïng hoaù chaát nhö chlorine, nöôùc javel: ñöôïc thu gom vaø vaän chuyeån veà cho ñôn vò cung caáp haøng ñeå taùi söû duïng. Thuøng ñöïng nhôùt 68: löu tröõ trong coâng ty chöa mang ñi xöû lyù. Bieän phaùp khoáng cheá oâ nhieãm do tieáng oàn Ñònh kyø kieåm tra, baûo döôõng caùc thieát bò. Kieåm tra ñoä moøn chi tieát vaø thöôøng xuyeân cho daàu boâi trôn hay thay theá nhöõng chi tieát hö hoûng. Caûi thieän moâi tröôøng vi khí haäu Trang bò caùc maùy ñieàu hoaø nhieät ñoä trong khu vöïa vaên phoøng vaø trong khu vöïc saûn xuaát. Khu vöïc vaên phoøng ñöôïc boá trí taùch rieâng vôùi khu vöïc saûn xuaát. Coâng taùc phoøng chaùy chöõa chaùy vaø an toaøn lao ñoäng Coâng ty ñaõ thaønh laäp moät ñoäi PCCC, cöùu thöông vaø vaän chuyeån ñeå öùng phoù khi coù tình huoáng chaùy, noå xaûy ra. Ñoäi PCCC naøy ñöôïc thöôøng xuyeân huaán luyeän theo phöông aùn PCCC ñöôïc laäp bôûi chuû ñaàu tö vaø cô quan PCCC ñòa phöông. Trang bò ñaày ñuû caùc phöông aùn PCCC, duïng cuï PCCC. Bao goàm bình boït, caùt, nöôùc, bôm cöùu hoaû trong kh vöïc saûn xuaát vaø khu vaên phoøng toaøn coâng ty. Caùc maùy moùc thieát bò coù lyù lòch keøm theo vaø ñöôïc ño ñaïc, theo doõi thöôøng xuyeân caùc thoâng soá kyõ thuaät. Thieát laäp caùc heä thoáng baùo chaùy, ñeøn hieäu vaø thoâng tin toát, caùc phöông tieän thieát bò chöõa chaùy hieäu quaû. Kieåm tra söï roø ræ, caùc ñöôøng oáng kyõ thuaät ñöôïc sôn maøu theo ñuùng tieâu chuaån quy ñònh. Huaán luyeän veà quy trình, noäi quy an toaøn trong quaù trình vaän haønh maùy moùc thieát bò. Thöôøng xuyeân kieåm tra heä thoáng daây daãn ñieän khoâng ñeå xaûy ra chaïm, chaäp maïch. Trang bò ñaày ñuû caùc phöông tieän baûo hoä lao ñoäng cho coâng nhaân: giaøy, khaåu trang, noùn, gaêng tay,... Ñaøo taïo vaø cung caáp thoâng tin veà veä sinh an toaøn lao ñoäng. CHÖÔNG 4 TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI THUYÛ HAÛI SAÛN MUÏC ÑÍCH CUÛA VIEÄC XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI Nöôùc thaûi cuûa ngaønh cheá bieán thuyû haûi saûn chöùa nhieàu chaát höõu cô vaø chaát ñoäc haïi, coù khaû naêng gaây oâ nhieãm lôùn cho moâi tröôøng soáng cuûa coäng ñoàng vaø söùc khoeû cuûa coâng nhaân tröïc tieáp lao ñoäng trong ngaønh naøy. Vì vaäy, muïc ñích cuûa vieäc xöû lyù nöôùc thaûi laø loaïi bôùt caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi ñeán möùc ñoä chaáp nhaän ñöôïc theo tieâu chuaån quy ñònh. Möùc ñoä xöû lyù nöôùc thaûi tuyø thuoäc vaøo muïc ñích xöû lyù: Xöû lyù ñeå taùi söû duïng. Xöû lyù ñeå xoay voøng tuaàn hoaøn. Xöû lyù ñeå thaûi ra moâi tröôøng. Ôû caùc nöôùc phaùt trieån, muïc ñích xöû lyù chuû yeáu laø xöû lyù ñeå xoay voøng tuaàn hoaøn, haïn cheá vieäc xaû thaûi ra moâi tröôøng. Tuy nhieân ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån haàu heát nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù ñeå thaûi ra moâi tröôøng, trong tröôøng hôïp naøy yeâu caàu möùc ñoä xöû lyù phuï thuoäc vaøo nguoàn tieáp nhaän vaø khu vöïc tieáp nhaân khaùc nhau. Thaùng 9/1995 chính phuû ñaõ ban haønh caùc tieâu chuaån quy ñònh moâi tröôøng thoáng nhaát chung treân toaøn quoác. Trong ñoù tieâu chuaån TCVN 5945 – 1995 quy ñònh tieâu chuaån xaû cho pheùp ñoái vôùi nöôùc thaûi coâng nghieäp ra caùc nguoàn khaùc nhau. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI THUYÛ HAÛI SAÛN Xöû lyù baèng phöông phaùp cô hoïc Thöôøng aùp duïng giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù trình xöû lyù duøng ñeå loaïi caùc taïp chaát khoâng tan, caû voâ cô laãn höõu cô trong nöôùc. Tuyø theo ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi caën trong nöôùc thaûi caùc quaù trình vaø coâng trình sau ñaây coù theå aùp duïng: song chaén raùc, löôùi chaén raùc, beå laéng, cyclon thuûy löïc, loïc caùt vaø ly taâm. Trong ñoù quan troïng nhaát laø quaù trình: saøng raùc, laéng, loïc,... Phöông phaùp naøy nhaèm loaïi caùc maõnh lôùn nhö: laù caây, que,… ra khoûi nöôùc thaûi truôùc caùc coâng ñoïan xöû lyù tieáp theo, vôùi muïc ñích baûo veä caùc thieát bò nhö: bôm, ñöôøng oáng. Saøng raùc Thieát bò saøng raùc coù theå chia laøm 2 loaïi: Saøng raùc: thanh chaén coá ñònh, thanh chaén töï ñoäng quay. Saøng keát hôïp vôùi caét raùc, thieát bò naøy seõ loaïi caùc loaïi raùc lôùn ñoàng thôøi caét caùc maûnh raùc nhoû thaønh caùc maûnh nhoû hôn. Tuyø thuoäc vaøo muïc ñích vaø tính chaát vaø kích thöôùc cuûa caùc khe hôû coù theå choïn trong khoaûng 1-5mm. Laéng Laéng laø moät quaù trình trong coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi. Thöôøng öùng duïng ñeå taùch caùc chaát raén lô löûng ra khoûi nöôùc thaûi döïa treân nguyeân taéc söï khaùc nhau veà troïng löôïng giöõa caùc haït caën lô löûng vaø nöôùc. Quaù trình laéng coù theå loaïi boû töø 90-95% löôïng caën baån chöùa trong nöôùc. Ñeå tieán haønh quaù trình laéng ngöôøi ta thöôøng caùc loaïi beå laéng nhö: Beå laéng ngang Beå naøy coù daïng hình chöõ nhaät, coù theå laøm baèng caùc loaïi vaät lieäu khaùc nhau nhö: beâtoâng, beâtoâng coát theùp,… Tuyø thuoäc vaøo kích thöôùc yeâu caàu cuûa quaù trình laéng vaø ñieàu kieän kinh teá. Quaù trình laéng ñoäng ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp chuyeån ñoäng ngang cuûa doøng nöùôc thaûi, ngöôøi ta chia doøng nöôùc chaûy vaø quaù trình laéng thaønh 4 vuøng: Vuøng hoaït ñoäng Vuøng buøn Vuøng trung gian Vuøng an toaøn Hieäu suaát laéng ñaït 60%, vaän toác doøng chaûy cuûa nöôùc thaûi trong beå laéng thöôøng ñöôïc choïn khoâng lôùn hôn 0,01m/s, thôøi gian löu töø 1-3h. Beå laéng ñöùng Beå laéng coù daïng hình truï vôùi ñaùy hình choùp, quaù trình laéng ñöôïc thöïc hieän theo phöông thaúng ñöùng ngöôïc chieàu vôùi chieàu chuyeån ñoäng cuûa nöôùc thaûi. Thôøi gian löu cuûa nöôùc thaûi töø 45-120 phuùt vaø ñöôïc xaû ra ngoaøi baèng aùp löïc thuyû tónh. Chieàu cao vuøng laéng töø 4-5m. Moãi haït chuyeån ñoäng theo nöôùc leân treân vôùi vaän toác v, vaø döôùi taùc ñoäng cuûa troïng löïc haït chuyeån ñoäng xuoáng döôùi vôùi vaän toác w. neáu w>v thì haït seõ laéng nhanh, neáu w<v thì haït bò nöôùc cuoán leân treân. Hieäu quaû beå laéng ñöùng thaáp hôn beå ngang khoaûng 10-20%. Beå laéng höôùng taâm Laø beå chöùa coù daïng hình troøn, quaù trình laéng theo phöông chuyeån ñoäng ngang vaø nöôùc thaûi chuyeån ñoäng töø taâm ra xung quanh. Loaïi beå laéng naøy ñöôïc öùng duïng cho löu löôïng nöôùc thaûi lôùn hôn 20.000m3/ngaøy.ñeâm. Hieäu quaû laéng 60%. Hieäu quaû laéng coù theå naâng cao baèng caùnh taêng vaän toác laéng nhôø chaát keo tuï vaø ñoâng tuï hoaëc giaûm ñoä nhôùt cuûa nöôùc thaûi baèng caùch ñun noùng. Beå laéng trong Beå laéng daïng naøy duøng ñeå laøm saïch töï nhieân vaø ñeå laøm trong sô boä nöôùc thaûi coâng nghieäp. Ngöôøi ta thöôøng söû duïng beå laéng trong vôùi lôùp caën lô löûng maø ngöôøi ta cho nöôùc vôùi lôùp chaát ñoâng tuï ñi qua noù. Loïc Quaù trình loïc thöôøng öùng duïng ñeå loaïi boû caën lô löûng trong nöôùc sau beå laéng nöôùc ñi qua lôùp vaät lieäu loïc baèng caùt thaïch anh vôùi caáp phoái khaùc nhau hoaëc than antrasit. Vaät lieäu loïc coù ñieàu kieän töông ñöông thay ñoåi töø 0,4-1,2mm. Toác ñoä nöôùc qua beå loïc thöôøng dao ñoäng töø 5-8h. Beå loïc laøm vieäc 2 cheá ñoä: loïc bình thöôøng vaø röûa loïc. Tuy nhieân, do tính chaát nöôùc thaûi beå loïc thöôøng ít khi söû duïng. Phöông phaùp loïc nöôùc thaûi thöôøng ít khi söû duïng roäng raõi do giaù thaønh xöû lyù cao. Tuy nhieân, trong moät soá tröôøng hôïp khi keát hôïp xöû lyù vôùi thu hoài taùi söû duïng moät soá thaønh phaàn quyù hieám trong nöôùc thaûi hoaëc caàn thieát phaûi taùi söû duïng nöôùc phöông phaùp naøy vaãn ñöôïc aùp duïng. Toùm laïi, phöông phaùp cô hoïc ñöôïc öùng duïng trong tröôøng hôïp laøm saïch nöôùc khoâng cao töø 40-60%. Xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp hoaù lyù Phöông phaùp naøy ñöôïc öùng duïng roäng raõi ñeå xöû lyù nöôùc caáp vaø nöôùc thaûi. Baûn chaát cuûa quaù trình xöû lyù hoaù lyù laø aùp duïng caùc quaù trình vaät lyù vaø hoùa hoïc ñeå loaïi bôùt caùc chaát oâ nhieãm ra khoûi chaát thaûi. Vieäc öùng duïng caùc phöông phaùp hoaù lyù ñeå xöû lyù nöôùc thaûi so vôùi phöông phaùp sinh hoïc coù caùc lôïi ñieåm sau: Coù khaû naêng loaïi caùc chaát ñoäc höõu cô khoâng bò oâxy hoaù sinh hoïc. Hieäu quaû xöû lyù cao vaø oån ñònh. Kích thöôùc heä thoáng xöû lyù nhoû. Ñoä nhaïy ñoái vôùi söï thay ñoåi tyû troïng thaáp. Coù theå töï ñoäng hoaù hoaøn toaøn. Ñoäng hoïc cuûa quaù trình hoaù lyù ñaõ ñöôïc nghieân cöùu saâu hôn. Phöông phaùp hoaù lyù khoâng caàn theo doõi hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät. Coù theå thu hoài caùc chaát khaùc nhau Nhöõng phöông phaùp hoaù lyù ñeå xöû lyù nöôùc thaûi thuyû saûn nhö: keo tuï, tuyeån noåi. Keo tuï Ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù caùc chaát raén lô löûng vaø caùc haït keo trong nöôùc coù kích thöôùc töø 10-7 – 10-3 cm caùc chaát keo naøy khoâng theå laéng vaø xöû lyù baèng phöông phaùp cô hoïc coå ñieån. Caùc haït keo coù maët ôû trong nöôùc döôùi 2 daïng laø öa nöôùc vaø daïng khoâng öa nöôùc. Daïng öa nöôùc (ñaát seùt): khoâng oån ñònh vaø coù theå deã daøng bò keo tuï. Daïng kî nöôùc (proâteâin): daïng naøy oån ñònh coù theå keo tuï. Caùc chaát keo tuï thöôøng duøng laø pheøn nhoâm, pheøn saét vaø trong thôøi gian gaàn ñaây nhaát keo tuï khoâng phaân ly (daïng cao phaân töû) ñöôïc öùng duïng nhieàu nôi treân theá giôùi, naâng cao ñaùng keå hieäu quaû quaù trình keo tuï. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình keo tuï: pH. Baûn chaát cuûa heä keo. Söï coù maët cuûa caùc ion khaùc trong nöôùc. Thaønh phaàn cuûa caùc chaát höõu cô coù chöùa trong nöôùc. Nhieät ñoä. Caùc phöông phaùp keo tuï coù theå laø do keo tuï ñieän ly, keo tuï baèng heä keo ngöôïc daáu. Trong quaù trình xöû lyù baèng chaát keo tuï, sau khi keát thuùc giai ñoaïn thuûy phaân, giai ñoaïn hình thaønh boâng caën baét ñaàu dieãn ra. Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc hình thaønh boâng caën, ngöôøi ta xaây döïng döïng caùc beå phaûn öùng vôùi muïc ñích ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa cheá ñoä keo tuï toái öu, phuï thuoäc vaøo phöông phaùp khuaáy troän, beå phaûn öùng seõ ñöôïc phaân thaønh 2 loaïi thuyû löïc vaø cô khí. Coù theå laøm trong vaø khöû maøu nöôùc thaûi baèng caùch duøng caùc chaát keo tuï vaø caùc chaát trôï keo tuï ñeå lieân keát caùc chaát baån ôû daïng lô löûng vaø keo thaønh nhöõng boâng coù kích thöôùc lôùn hôn. Nhöõng boâng ñoù khi laéng xuoáng keùo theo caùc chaát phaân taùn khoâng tan. Tuyeån noåi Ñaây laø phöông phaùp aùp duïng töông ñoái roäng raõi nhaèm loaïi caùc chaát raén lô löûng mòn, daàu môû ra khoûi nöôùc thaûi. Baûn chaát cuûa quaù trình tuyeån noåi ngöôïc laïi vôùi quaù trình laéng vaø ñöôïc aùp duïng trong quaù trình laéng xaûy ra raát chaäm hoaëc raát khoù thöïc hieän. Caùc chaát lô löûng, môû seõ ñöôïc noåi leân treân beà maët cuûa nöôùc thaûi döôùi taùc duïng naâng cuûa caùc boït khí. Tuyeån noåi ñöôïc öùng duïng ñeå xöû lyù caùc chaát lô löûng trong nöôøc, xöû lyù buøn. Nöôùc thaûi ñöôïc neùn tôùi aùp suaát 40-60 psi vôùi khoái löôïng khoâng khí baõo hoaø. Khi aùp suaát cuûa hoãn hôïp khí-nöôùc naøy ñöôïc giaûm tôùi aùp suaát khí quyeån trong beå tuyeån noåi thì nhöõng boït khí nhoû beù ñöôïc giaûi phoùng. Caùc boâng buøn vaø caùc chaát lô löûng (daàu, sôïi, giaáy,…) ñöôïc noåi leân nhôø caùc boït khí naøy, boâng buøn vaø caùc boït khí keát dính vôùi nhau taïo thaønh maûng boâng lôùn. Hoãn hôïp khí caùc chaát raén noåi leân taïo thaønh vaùng treân beà maët, nöôùc seõ laøm saïch ñöôïc xaû ra töø ñaùy cuûa beå tuyeån noåi vaø moät phaàn nöôùc naøy ñöôïc tuaàn hoaøn trôû laïi beå. Phöông phaùp tuyeån noåi ñöôïc söû duïng phoå bieán ñeå xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït vaø nhieàu loaïi nöôùc thaûi coâng nghieäp nhö nöôùc thaûi nhieãm daàu, nöôùc thaûi deät nhuoäm, thuoäc da, cheá bieán thöïc phaåm, döôïc phaåm,…Trong nöôùc thaûi cheá bieán thuûy saûn, phöông phaùp tuyeån noåi thöôøng ñöôïc aùp duïng ñeå xöû lyù nöôùc thaûi coù chöùa caùc chaát lô löûng vaø môû thuyû saûn, ñaëc bieät laø cheá bieán caù basa, loaïi boû chaát beùo tröôùc khi qua giai ñoaïn xöû lyù khaùc. Tuyeån noåi coù theå laø giai ñoaïn xöû lyù sô boä tröôùc khi tieán haønh xöû lyù sinh hoïc, hoaù hoïc. Caùc phöông phaùp tuyeån noåi thöôøng ñöôïc aùp duïng: Tuyeån noåi khí tan. Tuyeån noåi khuyeách taùn ( trong ñoù tuyeån noåi khí tan thöôøng ñöôïc aùp duïng nhieàu hôn) Baûng 4.1 : ÖÙng duïng caùc coâng trình cô hoïc trong xöû lyù nöôùc thaûi Loaïi coâng trình Öùng duïng Löôùi chaén raùc Taùch caùc chaát raén thoâ vaø coù theå laéng Nghieàn raùc Nghieàn caùc chaát raén thoâ ñeán kích thöôùc nhoû hôn ñoàng nhaát Beå ñieàu hoaø Ñieàu hoaø löu löôïng vaø taûi troïng BOD vaø SS Khuaáy troän Khuaáy troän hoaù chaát vaø chaát khí vôùi nöôùc thaûi vaø giöõ caën ôû traïng thaùi lô löûng Taïo boâng Giuùp cho vieäc taäp hôïp caùc haït caën nhoû thaønh caùc haït lôùn hôn ñeå coù theå taùch ra baèng laéng troïng löïc Laéng Taùch caùc haït caën laéng vaø neùn buøn Tuyeån noåi Taùch caùc haït caën lô löûng nhoû vaø caùc haït caën coù tyû troïng saép xæ tyû troïng cuûa nöôùc, hay söû duïng ñeå neùn buøn sinh hoïc Loïc Taùch caùc haït caën lô löûng coøn laïi sau xöû lyù sinh hoïc hay hoaù hoïc. Maøng loïc Töông töï nhö quaù trình loïc, taùch taûo töø nöôùc thaûi sau hoà oån ñònh. Vaän chuyeån khí Boå sung vaø taùch khí. Bay hôi vaø bay khí Bay hôi caùc hôïp chaát höõu cô bay hôi töø nöôùc thaûi. (Nguoàn: Metcalf & Eddy, 1991) Xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp hoaù hoïc Quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp hoaù hoïc laø aùp duïng caùc phaûn öùng hoaù hoïc ñeå loaïi bôùt caùc chaát oâ nhieãm ra khoûi nöôùc thaûi. Caùc phöông phaùp hoùa hoïc nhö: phöông phaùp trung hoaø, phöông phaùp oxy hoaù khöû, keát tuûa hoaù hoïc. Phöông phaùp trung hoaø Moät soá ngaønh coâng nghieäp thaûi ra nöôùc thaûi chaát caùc oâxít hoaëc kieàm voâ cô, neân tröôùc khi thaûi vaøo nguoàn tieáp nhaän hoaëc tröôùc khi söû duïng trong caùc quaù trình coâng ngheä caàn phaûi ñöôïc trung hoaø. Nöôùc ñaït trung tính khi coù pH ñaït töø 6,5 – 8,5. Coù nhieàu caùch ñeå tieán haønh trung hoaø nhö: troän nöôùc thaûi chöùa axít vaø kieàm vôùi nhau, cho theâm xuùc taùc, loïc nöôùc axít ( kieàm), qua vaät lieäu trung hoaø,… Keát tuûa hoaù hoïc Phöông phaùp aùp duïng moät soá chaát nhö pheøn nhoâm, pheøn saét, polymer coù taùc duïng keát dính caùc chaát khueách taùn trong dung dòch thaønh caùc haït coù kích côõ vaø tyû troïng lôùn hôn roài laéng xuoáng ñeå loaïi bôùt caùc chaát oâ nhieãm ra khoûi nöôùc thaûi. Vieäc löïa choïn chaát taïo boâng hay keo tuï phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn vaø tính chaát nöôùc thaûi cuõng nhö chaát khueách taùn caàn loaïi. Trong moät soá tröôøng hôïp caùc chaát phuï trôï nhaèm ñieàu chænh giaù trò pH cuûa nöôùc thaûi toái öu cho quaù trình taïo boâng vaø keo tuï. Trong moät soá tröôøng hôïp phöông phaùp naøy cho pheùp loaïi bôùt maøu cuûa nöôùc thaûi neáu keát hôïp aùp duïng moät soá chaát phuï trôï khaùc. Baûng 4.2 : ÖÙng duïng caùc quaù trình hoaù hoïc trong xöû lyù nöôùc thaûi Quaù trình Öùng duïng Keát tuûa Taùch phospho vaø naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc taùch caën lô löûng ôû beå laéng baäc 1. Haáp thuï Taùch caùc chaát höõu cô khoâng ñöôïc xöû lyù baèng phöông phaùp hoaù hoïc thoâng thöôøng hoaëc baèng phöông phaùp sinh hoïc. Noù cuõng ñöôïc söû duïng ñeå taùch kim loaïi naëng, khöû Chlorine cuûa nöôùc thaûi tröôùc khi xaû vaøo nguoàn. Khöû truøng Phaù huyû choïn loïc caùc vi sinh vaät gaây beänh. Khöû truøng baèng Chlorine Phaù huyû choïn loïc caùc vi sinh vaät gaây beänh, Chlorine laø chaát ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát. Khöû Chlorine Taùch Clo coøn laïi sau quaù trình Clo hoaù. Khöû truøng baèng ClO2 Phaù huyû choïn loïc caùc vi sinh vaät gaây beänh. Khöû truøng baèng BrCl2 Phaù huyû choïn loïc caùc vi sinh vaät gaây beänh. Khöû truøng baèng O3 Phaù huyû choïn loïc caùc vi sinh vaät gaây beänh. Khöû truøng baèng tia UV Phaù huyû choïn loïc caùc vi sinh vaät gaây beänh. (Nguoàn: Metcalf & Eddy, 1991) Xöû lyù nöôùc thaûi baèng phöông phaùp sinh hoïc Phöông phaùp sinh hoïc ñöôïc öùng duïng ñeå xöû lyù nöôùc thaûi baèng vi sinh vaät ñeå phaân huûy caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi. Caùc vi sinh vaät söû duïng moät hôïp chaát höõu cô vaø moät soá chaát khoaùng laøm nguoàn dinh döôõng vaø taïo ra naêng löôïng. Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå laøm saïch hoaøn toaøn caùc loaïi nöôùc thaûi saûn xuaát coù chöùa caùc chaát phaân taùn nhoû, keo. Do vaäy, phöông phaùp naøy thöôøng duøng sau khi loaïi caùc chaát phaân taùn thoâ ra khoûi nöôùc thaûi. Ñoái vôùi caùc chaát voâ cô chöùa trong nöôùc thaûi thì phöông phaùp naøy duøng ñeå khöû chaát sunphít, muoái amo, nitrat (caùc chaát chöa bò oxy hoaù hoaø tan hoaøn toaøn). Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình phaân huyû sinh hoaù caùc chaát seõ laø: CO2, H2O, N2, SO4-2,… Cho ñeán ngaøy nay ngöôøi ta ñaõ bieát vi sinh vaät coù theå phaân huûy caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi. Caên cöù vaøo tính chaát hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät coù theå chia phöông phaùp sinh hoïc ra thaønh 3 nhoùm sau: caùc phöông phaùp kî khí (anaerobic), caùc phöông phaùp hieáu khí (aerobic), caùc phöông phaùp thieáu khí (anoxic). Phöông phaùp kî khí Phöông phaùp naøy thöôøng söû duïng ñeå loaïi boû caùc chaát höõu cô coù trong phaàn caën cuûa nöôùc thaûi baèng vi sinh vaät tuyø nghi vaø vi sinh vaät kî khí, trong ñoù öu theá laø vi sinh vaät kî khí. Quaù trình phaân huyû kî khí caùc hôïp chaát höõu cô thöôøng xaûy ra 2 quaù trình nhö sau: Quaù trình leân men axít: thuyû phaân vaø chuyeån hoaù caùc saûn phaåm thuyû nhö axít beùo, ñöôøng,… thaønh caùc axít vaø röïôu maïch ngaén hôn vaø cuoái cuøng thaønh khí cacbonic ( CO2). Quaù trình leân men meâtan: phaân huyû caùc chaát höõu cô thaønh khí meâtan (CH4) vaø khí CO2. Hieän nay, xu höôùng aùp duïng phaân huûy kî khí coù thu hoài naêng löôïng biogas ñang ñöôïc aùp duïng roäng raõi do caùc nguyeân nhaân sau: Theå tích coâng trình nhoû, ít chieám maët baèng. Chi phí vaän haønh thaáp. Coù khaû naêng thu hoài naêng löôïng. Caùc phöông phaùp kî khí thöôøng hay söû duïng: Kî khí kieåu tieáp xuùc (Aerobic Contactor). Beå phaûn öùng kî khí coù ñeäm daõn (Fluidized Bed). Kî khí kieåu ñeäm buøn doøng chaûy ngöôïc (Upflow Anaerobic Sludge Blanket). Phöông phaùp hieáu khí Phöông phaùp hieáu khí döïa treân caùc nguyeân taéc do caùc vi sinh vaät phaân huyû caùc chaát höõu cô trong ñieàu kieän coù oxy hoaø tan. CHC + O2 vi sinh H2O + CO2 + NH3 +.., Ôû ñieàu kieän hieáu khí NH4 cuõng bò loaïi nhôø quaù trình nitrat hoaù cuûa vi sinh vaät töï döôõng. NH4 + 2O2 vi sinh NO3- + 2H+ + naêng löôïng Caùc phöông phaùp xöû lyù thöôøng hay söû duïng Phöông phaùp buøn hoaït tính. (activated sludge) Moät soá daïng buøn hoaït tính caûi tieán nhö: suïc khí töøng caáp, suïc khí keùo daøi, möông oxy hoaù… Phöông phaùp phaân huyû sinh hoïc ñeäm coá ñònh (fixed bed bioreacotor) Phöông phaùp loïc sinh hoïc (trickling filter). Phöông phaùp ao oån ñònh (ao hieáu khí, ao tuyø nghi). Phöông phaùp thieáu khí Phöông phaùp thieáu khí thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå loaïi caùc chaát dinh döôõng nhö: N vaø P, caùc yeáu toá gaây hieän töôïng buøn noåi taûo trong nöôùc beà maët ra khoûi nöôùc thaûi. Nguyeân taéc laø trong ñieàu kieän laø thieáu oxy hoaø tan haøm löôïng oxy hoaø tan trong heä thoáng xöû lyù ñöôïc giöõ ôû möùc saép xæ mg/l, vieäc khöû nitrat hoaù seõ xaûy ra. NO3- vi sinh NO2 NO2 + CHC vi sinh N2 + CO2 + H2O Caùc phöông phaùp xöû lyù sinh hoïc thöôøng aùp duïng trong xöû lyù nöôùc thaûi thuyû saûn Nguyeân lyù chung cuûa quaù trình buøn hoaït tính (oxy hoaù sinh hoaù hieáu khí vôùi söï tham gia cuûa buøn hoaït tính) Buøn hoaït tính laø taäp hôïp nhöõng vi sinh vaät khoaùng hoaù coù khaû naêng haáp phuï treân beà maët vaø oxy hoaù caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi vôùi söï coù maët cuûa oxy. Ñeå buøn hoaït tính vaø nöôùc thaûi tieáp xuùc vôùi nhau ñöôïc toát vaø lieân tuïc, coù theå khuaáy troän baèng khí neùn hoaëc caùc thieát bò cô giôùi khaùc. Trong thöïc teá khí neùn ñöôïc öùng duïng vaøo muïc ñích naøy, vì vaäy seõ giaûi quyeát ñoàng thôøi hai nhieäm vuï laø vöøa khuaáy troän buøn hoaït tính vôùi nöôùc thaûi, vöøa ñaûm baûo cung caáp oxy caàn thieát cho quaù trình soáng vaø hoaït ñoäng vi sinh. Caùc chaát höõu cô hoaø tan, caùc chaát keo vaø phaân taùn nhoû seõ ñöôïc chuyeån hoaù baèng caùch haáp thuï vaø keo tuï sinh hoïc treân beà maët caùc teá baøo sinh vaät. Tieáp theo trong quaù trao ñoåi chaát, döôùi taùc duïng cuûa men noäi baøo, caùc chaát höõu cô seõ bò phaân huyû. Quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng buøn hoaït tính bao goàm 3 giai ñoaïn sau: Giai ñoaïn khuyeách taùn vaø chuyeån chaát töø dòch theå nöôùc thaûi tôùi beà maët caùc teá baøo vi sinh vaät. Haáp phuï khueách taùn vaø haáp phuï caùc chaát baån töø maët ngoaøi cuûa teá baøo qua maøng baùn thaám. Quaù trình chuyeån hoaù caùc chaát ñöôïc khuyeách taùn vaø haáp phuï ôû trong teá baøo vaø vi sinh vaät sinh ra naêng löôïng vaø toång hôïp caùc chaát môùi cuûa teá baøo. Theo Eckenfelder W.W vaø Conon D.J thì quaù trình xöû lyù hieáu khí nöôùc thaûi goàm 3 giai ñoaïn ñöôïc bieåu thò bôûi caùc phaûn öùng sau ñaây: Oxy hoaù chaát höõu cô: CXHYOZ + O2 enzym CO2 + H2O + DQ Toång hôïp ñeå xaây döïng teá baøo: CXHYOZ + O2 + NH3 enzym Teá baøo vi khuaån + CO2 + H2O + C5H7NO2 - DQ Phaân huyû noäi baøo: Teá baøo vi khuaån + CO2 + C5H7NO2 enzym CO2 + H2O + NH3 ± DQ Baûng 4.3 Caùc söï coá thöôøng gaëp trong quaù trình vaän haønh beå buøn hoaït tính vaø nguyeân nhaân Söï coá Nguyeân nhaân Hieäu suaát loaïi BOD hoaø tan thaáp 1. Thôøi gian cö truù cuûa vi khuaån trong beå quaù ngaén 2.  Thieáu N vaø P -       pH quaù cao hoaëc quaù thaáp -       Trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo coù chöùa ñoäc toá -       Suïc khí chöa ñuû -       Khuaáy ñaûo chöa ñuû hoaëc do hieän töôïng ngaén maïch Nöôùc thaûi chöùa nhieàu chaát raén 1. Thôøi gian cö truù cuûa vi khuaån trong beå quaù laâu 2. Quaù trình khöû nitô dieãn ra ôû beå laéng -       Do söï phaùt trieån cuûa caùc vi sinh vaät hình sôïi (trong ñieàu kieän thôøi gian cö truù cuûa vi khuaån ngaén, thieáu N vaø P, suïc khí khoâng ñuû) -       Tæ leä hoaøn löu buøn quaù thaáp Muøi 1. Suïc khí khoâng ñuû 2. Quaù trình yeám khí xaûy ra ôû beå laéng Baûng 4.4 Caùch hieäu chænh caùc söï coá Söï coá Caùch hieäu chænh Thôøi gian cö truù cuûa VK -       Quaù thaáp Giaûm bôùt löôïng buøn thaûi       Xaây theâm beå ñieàu löu -       Quaù cao Taêng löôïng buøn thaûi Thieáu döôõng chaát N vaø P Cung caáp theâm döôõng chaát cho nöôùc thaûi ñaàu vaøo pH quaù cao hoaëc quaù thaáp Xaây theâm beå ñieàu löu -       Trung hoøa nöôùc thaûi ñaàu vaøo Nöôùc thaûi ñaàu vaøo coù chöùa ñoäc toá Xaây theâm beå ñieàu löu -       Loaïi boû caùc chaát ñoäc trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo Suïc khí khoâng ñuû Taêng coâng suaát thieát bò suïc -       Phaân boá laïi caùc oáng phaân phoái khí trong beå Khuaáy ñaûo khoâng ñuû, "maïch ngaén" Taêng möùc ñoä suïc khí -       Gaén theâm caùc ñaäp phaân phoái nöôùc Quaù trình khöû nitô ôû beå laéng Giaûm thôøi gian giöõ buøn trong beå laéng baèng caùch taêng tæ leä hoaøn löu -       Gaén theâm gaøu muùc buøn -       Taêng löôïng buøn thaûi Quaù trình yeám khí ôû beå laéng Caùc phöông phaùp töông töï phöông phaùp aùp duïng ñeå traùnh quaù trình khöû nitô cuûa beå laéng (Nguồn: Wastewater Engineering: treatment, reuse, disposal, 1991) Xöû lyù nöôùc thaûi trong caùc beå hieáu khí (Beå Aerotank): Beå naøy söû duïng ñeå oxy hoaù caùc chaát höõu cô trong nöôùc thaûi, heä vi sinh vaät trong beå Aerotank döôùi daïng buøn hoaït tính. Buøn hoaït tính ñöôïc hình thaønh do söï taäp hôïp cuûa nhieàu vi sinh vaät hieáu khí, caùc loaïi vi sinh vaät nhö: vi khuaån, taûo, naám men, naám moác,… vaø caùc chaát raén, caùc caën raén khaùc nhau. Buøn hoaït tính laø heä keo voâ ñòa hình, khi pH = 4,9 thì noù coù ñieän tích aâm. Maëc duø nöôùc thaûi raát khaùc nhau nhöng thaønh phaàn buøn hoaït tính khaù gioáng nhau. Quaù trình xöû lyù buøn hoaït tính trong beå aerotank dieãn ra goàm 4 giai ñoaïn chính: Taùch sô boä caùc chaát lô löûng ñeå laéng ra khoûi nöôùc thaûi, nhaèm laøm giaûm haøm löôïng caùc chaát lô löûng, quaù trình naøy ñöôïc thöïc hieän trong beå laéng ñôït 1. Laøm thoaùng hoãn hôïp nöôùc thaûi vôùi buøn hoaït tính trong beå aerotank, ñaây laø giai ñoaïn quyeát ñònh hieäu quaû cuûa thieát bò. Ôû ñaây seõ coù söï tieáp xuùc giöõa nöôùc thaûi vôùi buøn hoaït tính vaø seõ dieãn ra quaù trình phaân huûy chaát höõu cô cuûa vi sinh vaät. Ñeå quaù trình ñöôïc thuaän lôïi caàn phaûi khuaáy troän cho buøn vaøo nöôùc thaûi tieáp xuùc vôùi nhau. Maët khaùc löôïng oxy treân maët thoaùng khoâng ñuû cho vi sinh vaät hoaït ñoäng neân caàn moät löôïng oxy boå sung. Trong quaù trình hoaït ñoäng ngöôøi ta thöôøng duøng caùc maùy neùn khí ñeå thöïc hieän vieäc cuøng moät luùc laø cung caáp oxy vaø khuaáy troän. Taùch nöôùc thaûi ñaõ ñöôïc laøm saïch ra khoûi buøn hoaït tính, sau moät thôøi gian tieáp xuùc giöõa nöôùc thaûi vôùi buøn hoaït tính, nöôùc saïch seõ chuyeån qua beå laéng II ñeå laéng caùc taïp chaát lô löûng cuõng nhö moät phaàn buøn hoaït tính. Tuaàn hoaøn buøn hoaït tính trôû veà beå aerotank, buøn hoaït tính ñöôïc laáy töø beå laéng II vaø tuaàn hoaøn vaøo beå aerotank. Vì trong quaù trình hoaït ñoäng beå aerotank seõ bò maát moät löôïng buøn vaø baûn thaân vi sinh vaät cuõng giaø vaø cheát neân caàn tuaàn hoaøn trôû laïi. Quaù trình xöû lyù baèng buøn hoaït tính vôùi vaät lieäu tieáp xuùc (Attached Growth Processes) Quaù trình xöû lyù sinh hoïc hieáu khí Attached Growth (AG) ñöôïc söû duïng ñeå loaïi boû chaát höõu cô trong nöôùc thaûi. Quaù trình AG bao goàm: loïc sinh hoïc, loïc thoâ, RBC (Rotating Biological Contactor), AGWSP (beå xöû lyù sinh hoïc coù vaät lieäu tieáp xuùc – Attached Growth Waste Stabilization Pond), beå phaûn öùng nitrat hoùa fixed – bed,... Beå loïc sinh hoïc (Biogical Filtration) Ñöïôc thieát keá ñaàu tieân taïi traïm thöïc nghieäm Lawrence ôû Matssachusetts naêm 1891. Beå loïc sinh hoïc hieän ñaïi goàm lôùp vaät lieäu tieáp xuùc coù khaû naêng thaám cao cho pheùp caùc vi sinh vaät dính baùm taïo maøng vi sinh vaät treân lôùp vaät lieäu naøy. Maøng vi sinh vaät seõ oxi hoaù heát chaát baån höõu cô, söû duïng chuùng laøm nguoàn dinh döôõng vaø naêng löôïng. Lôùp vaät lieäu tieáp xuùc phaûi coù ñoä xoáp cao, coù khoái löôïng rieâng nhoû vaø beà maët rieâng phaàn lôùn nhö: ñaù daêm, ñaù cuoäi, xæ, caùc voøng söù, caùc löôùi nhöïa hoaëc kim loaïi.... Maøng vi sinh vaät ñoùng vai troø nhö buøn hoaït tính. Ôû phaàn ngoaøi lôùp nhaày cuûa maøng vi sinh vaät (0.1 – 0.2 mm) chaát höõu cô seõ bò phaân huyû bôûi vi sinh vaät hieáu khí. Khi vi sinh vaät taêng tröôûng thì chieàu daøy lôùp maøng cuõng taêng leân vaø oxy khueách taùn cuõng ñöôïc tieâu thuï tröôùc khi noù coù theå thaám saâu vaøo trong toaøn boä lôùp maøng nhaày. Do ñoù moâi tröôøng kî khí seõ naèm gaàn beà maët cuûa loïc. Khi ñoä daøy cuûa lôùp maøng nhaày taêng leân thì chaát höõu cô seõ bò phaân huyû tröôùc khi noù tieáp xuùc vôùi vi sinh vaät ôû beà maët vaät lieäu loïc. Keát quaû laø caùc vi sinh vaät ôû gaàn beà maët vaät lieäu loïc phaûi hoâ haáp noäi baøo do khoâng coù nguoàn cacbon cuûa chaát baån höõu cô trong nöôùc thaûi vaø do ñoù maát daàn khaû naêng dính baùm, noù seõ bò röûa troâi ra khoûi thieát bò loïc cuøng vôùi nöôùc thaûi. Moät maøng nhaày vi sinh vaät môùi ñöôïc thieát laäp. Hieän töôïng röûa troâi cuûa maøng nhaày vi sinh vaät laø hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa caùc taûi troïng höõu cô (toác ñoä chuyeån hoaù maøng nhaày) vaø taûi troïng thuyû löïc (toác ñoä dòch chuyeån cuûa nöôùc thaûi) cuûa beå loïc. Cöôøng ñoä oxy hoaù trong thieát bò cuûa beå loïc thöôøng nhoû hôn beå Aerotank. Beå loïc sinh hoïc thoâ Ñaây laø beå loïc ñöôïc thieát keá ñaëc bieät ñeå vaän haønh ôû taûi troïng thuyû löïc cao. Loïc sinh hoïc thoâ chuû yeáu ñeå loaïi boû chaát baån höõu cô trong quaù trình xuoâi doøng. Caùc loaïi beå loïc ñaàu tieân söû duïng vaät lieäu loïc laø ñaù nhoû, noâng. Khuynh höôùng hieän nay laø söû duïng vaät lieäu toång hôïp hay goã ñoû (red wood) vôùi ñoä saâu trung bình laø 3.5 – 12 m. Loïc thoâ tieâu bieåu laø vaän haønh ôû taûi troïng thuyû löïc cao, thaäm chí phaûi tuaàn hoaøn cao. Taûi troïng thuyû löïc cao seõ laøm cho quaù trình röûa troâi cuûa maøng nhaày gaàn nhö lieân tuïc. Khaû naêng khöû baån trong nöôùc thaûi cuûa beå loïc sinh hoïc phuï thuoäc vaøo vieäc löïa choïn vaät lieäu loïc, heä sinh vaät dính baùm nhö sau Baûng 4.5: Caùc loaïi vaät lieäu loïc trong beå loïc sinh hoïc Vaät lieäu Kích thöôùc (mm) Tyû troïng (kg/m3) Dieän tích beà maët(m2/m3) Ñoä thoaùng (%) Ñaù Granit 25 – 75 1250 – 1750 50 – 70 40 – 50 Ñaù Granit 100 – 120 800 – 1000 40 – 50 50 – 60 Xæ 50 – 80 900 – 1200 55 – 70 40 – 50 Voøng goám 40 x 50 650 115 68 Goã ñoû 1200 x 1200 x 50 165 46 75 Nhöïa plastic 600 x 600 x1200 30 – 100 80 - 100 94 - 97 Ñóa quay sinh hoïc (Rotating Biological Contactor – RBC) Ñóa quay sinh hoïc goàm moät loaïi ñóa troøn xeáp lieàn nhau baèng Polystyren hay PVC, caùc ñóa naøy ñöôïc nhuùng chìm trong nöôùc thaûi vaø quay töø töø. Trong khi vaän haønh thì vi sinh vaät seõ baùm leân treân beà maët ñóa vaø hình thaønh moät lôùp maøng nhaày treân beà maët öôùt cuûa ñóa. Ñóa quay sinh hoïc laøm cho sinh khoái luoân luoân tieáp xuùc vôùi chaát baån höõu cô trong nöôùc thaûi vaø vôùi khoâng khí ñeå haáp thuï oxy ñoàng thôøi taïo söï trao ñoåi oxi vaø duy trì sinh khoái trong ñieàu kieän hieáu khí. Vi sinh vaät trong ñóa quay laø vi sinh vaät yeám khí tuyø tieän nhö: Pseudomonas, Flavosbacterium, Micrococus vaø caùc vi sinh vaät hieáu khí nhö: Bacillus thì thöôøng coù maët ôû lôùp treân cuûa maøng vi sinh vaät moûng chöùa caùc vi sinh vaät yeám khí nhö: Desulfovibro, vi khuaån sulfua. AGWSP (beå xöû lyù sinh hoïc coù vaät lieäu tieáp xuùc – Attached Growth Waste Stabilization Pond) Ñaây laø daïng hoà sinh hoïc keát hôïp vôùi beå loïc sinh hoïc. Nhöõng vaät lieäu tieáp xuùc ñöôïc boá trí doïc theo chieàu daøi hoà sinh hoïc taïo ñieàu kieän cho vi sinh vaät sinh tröôûng treân beà maët. Ôû taûi troïng cao coù theå suïc khí töøng phaàn hay toaøn boä theå tích beå. Thôøi gian löu nöôùc trong beå coù theå laø töø 4 giôø ñeán 3 ngaøy. Giaù theå sinh vaät baùm dính laø nhöõng sôïi nhöïa toång hôïp khaù cöùng ñöôïc quaán quanh moät loõi theùp traùng keõm. Kích thöôùc sôïi nhöïa toång hôïp tính töø loõi keõm daøi khoaûng 50 – 70 mm. Moãi loõi keõm ñöôïc quaán troøn coù ñöôøng kính khoaûng 80 – 100 mm. Heä thoáng phaân phoái khí laø caùc thanh ñaù boït (moâ hình lab Scale) hoaëc caùc ñöôøng oáng daãn khí (trong caùc coâng trình lôùn). Xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp baèng phöông phaùp sinh hoïc kî khí Ñeå sô boä giaûm BOD 5 cuûa nöôùc thaûi ñaäm ñaëc coù BOD5 > 10 -30g/l, ngöôøi ta coù theå duøng bieän phaùp pha loaõng nöôùc thaûi hoaëc leân men trong ñieàu kieän yeám khí nhö xöû lyù caën cuûa nöôùc thaûi. Quaù trình phaân giaûi chaát höõu cô trong ñieàu kieän yeám khí dieãn ra trong 2 giai ñoaïn chính. Ôû giai ñoaïn 1 ( giai ñoaïn thuyû phaân ) döôùi taùc duïng cuûa men do vi sinh vaät tieát ra, caùc chaát höõu cô trong nöôùc thaûi seõ bò thuyû phaân hydratcacbon phöùc taïp thaønh ñôn giaûm, protit thaáp phaân töû vaø axítamin, môû seõ thaønh glyxerin vaø axít beùo… Ôû giai ñoaïn 2 ( giai ñoaïn taïo khí): saûn phaåm cuûa quaù trình thuyû phaân seõ tieáp tuïc bò phaân giaûi vaø taïo thaønh saûn phaåm cuoái cuøng laø hoãn hôïp caùc khí chuû yeáu nhö: CO2 vaø CH4. Ngoaøi ra, coøn taïo thaønh moät ít muoái khoaùng, toác ñoä vaø möùc ñoä phaân huyû yeám khí caùc chaát höõu cô tuyø thuoäc vaøo baûn chaát hoaù hoïc cuûa chuùng. Phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi trong ñieàu kieän töï nhieân Hoà sinh hoïc laø moät trong nhöõng phöông phaùp xöû lyù ñôn giaûn nhaát, ít toán keùm nhaát vaø vaän haønh deã daøng nhaát laø xöû lyù nöùôc thaûi baèng hoà sinh hoïc. Tuy nhieân, phöông phaùp naøy chæ thích hôïp vôùi loaïi nöôùc thaûi coù löu löôïng nhoû vaø nôi coù dieän tích maët baèng lôùn. Trong quaù trình xöû lyù vai troø cuûa vi sinh vaät laø chuû yeáu coøn rong taûo chæ laø nguoàn cung caáp oxy cho vi sinh vaät hoaït ñoäng vaø vi sinh vaät phaân huûy chaát höõu cô. Nhìn chung, chuùng coù söï taùc ñoäng qua laïi laãn nhau, rong taûo thì cung caáp oxy cho vi sinh vaät hoaït ñoäng coøn vi sinh vaät thì phaân huûy chaát höõu cô taïo thaønh nguoàn dinh döôõng ( CO2, PO43-, caùc nitrat amin) cho rong taûo soáng. Ñeå hoà hoaït ñoäng bình thöôøng thì trong hoà nöôùc thaûi phaûi ñaït pH vaø nhieät ñoä toái öu khoâng < 60C. Maët khaùc, thieát keá sao cho hoà coù moät thôøi gian löu toái thieåu vaän toác oxy hoùa ñöôïc ñaùnh giaù theo BOD cuûa chaát phaân huyû chaäm nhaát. Hoà sinh hoïc coù theå söû duïng cho moät coâng trình ñoäc laäp ñeå xöû lyù trieät ñeå nöôùc thaûi sau caùc coâng trình xöû lyù sinh hoïc khaùc. Caùnh ñoàng loïc vaø caùnh ñoàng töôùi Giöõa caùnh ñoàng töôùi vaø caùnh ñoàng loïc chæ khaùc nhau ôû choå caùnh ñoàng töôùi coù troàng caây coâng nghieäp, coøn ñoàng loïc thì khoâng, nhöng chuùng coù chung moät muïc ñích laø xöû lyù nöôùc thaûi. Trong caùnh ñoàng töôùi coù vi khuaån, men, naám, reâu, taûo, ñoäng vaät nguyeân sinh. Nöôùc thaûi chöùa chuû yeáu laø vi khuaån, soá löôïng vi sinh vaät coù trong ñaát cuûa caùnh ñoàng töôùi phuï thuoäc vaøo thôøi tieát trong naêm, vaøo muøa ñoâng soá löôïng nhoû hôn so vôùi muøa heø. Nôi choïn laøm caùnh ñoàng töôùi phaûi laø khu ñaát rieâng bieät vaø ôû gaàn nhaø maùy, xí nghieäp saûn xuaát, treân caùnh ñoàng töôùi coù troàng moät soá caây coâng nghieäp thích hôïp vôùi nguoàn nöôùc thaûi. Trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi bò phaân huyû bôûi caùc yeáu toá töï nhieân nhö heä vi sinh vaät töï nhieân, aùnh saùng maët trôøi, khoâng khí vaø caû heä thöïc vaät. Quaù trình xöû lyù ñöôïc dieãn ra nhö sau: nöôùc thaûi ñi qua lôùp ñaát loïc, trong ñoù caùc haït lô löûng vaø keo ñöôïc giöõ laïi, taïo thaønh maøng trong loå xoáp cuûa ñaát. Sau ñoù caùc maøng ñöôïc taïo thaønh naøy haáp thuï caùc haït keo vaø caùc chaát tan trong nöôùc thaûi. Xöû lyù khoâng khí xaâm nhaäp vaøo caùc loå xoáp oxy hoaù caùc chaát höõu cô, chuyeån thaønh caùc hôïp chaát voâ cô. Oxy hoaù khoù xaâm nhaäp vaøo lôùp ñaát döôùi saâu, vì vaäy söï oxy hoaù maõnh lieät nhaát dieãn ra ôû lôùp ñaát phía treân (0,2-0,4m), neáu khoâng ñuû oxy seõ baét ñaàu xaûy ra quaù trình yeám khí. Öu ñieåm cuûa caùch ñoàng töôùi so vôùi beå aerotank: giaûm chi phí ñaàu tö vaøo vaän haønh, khoâng thaûi nöôùc ra ngoaøi phaïm vi töôùi, ñaûm baûo ñöôïc muøa caây coâng nghieäp, phuïc hoài ñaát baïc maøu. Nhöng beân caïnh ñoù cuõng coù nhöôïc ñieåm laø caàn dieän tích vaø phaûi laø khu ñaát rieâng bieät. Baûng 4.6: Quaù trình xöû lyù sinh hoïc chuû yeáu ñöôïc duøng ñeå xöû lyù nöôùc thaûi Loaïi Teân chung Aùp duïng QUAÙ TRÌNH HIEÁU KHÍ Sinh tröôûng lô löûng Quaù trình buøn hoaït tính Thoâng thöôøng (doøng ñaåy) Xaùo troän hoaøn toaøn Laøm thoaùng theo baäc Oxi nguyeân chaát Beå phaûn öùng hoaït ñoäng giaùn ñoaïn Oån ñònh tieáp xuùc Laøm thoaùng keùo daøi Keânh oxi hoaù Beå saâu Beå roäng – saâu Nitraùt hoaù sinh tröôûng lô löûng Hoà laøm thoaùng Phaân huyû hieáu khí: Khoâng khí thoâng thöôøng Oxi nguyeân chaát Khöû BOD chöùa carbon – nitrat hoaù. Nitrat hoaù Khöû BOD chöaù carbon – nitrat hoaù Oån ñònh, khöû BOD chöùa carbon Sinh tröôûng gaén keát Beå loïc sinh hoïc Thaáp taûi – nhoû gioït Cao taûi Loïc treân beà maët xuø xì (roughing filter) Ñóa tieáp xuùc sinh hoïc quay Beå phaûn öùng vôùi khoái vaät lieäu. Khöû BOD chöaù carbon – nitrat hoaù Khöû BOD chöaù carbon Khöû BOD chöaù carbon – nitrat hoaù Keát hôïp quaù trình sinh tröôûng lô löûng vaø gaén keát. Quaù trình loïc sinh hoïc hoaït tính. Loïc nhoû gioït vaät lieäu raén tieáp xuùc. Quaù trình buøn hoaït tính – loïc sinh hoïc. Quaù trình loïc sinh hoïc – buøn hoat tính noái tieáp nhieàu baäc. Khöû BOD chöaù carbon – nitrat hoaù QUAÙ TRÌNH TRUNG GIAN ANOXIC Sinh tröôûng lô löûng. Sinh tröôûng gaén keát. Sinh tröôûng lô löûng khöû nitrat hoaù. Maøng coá ñònh khöû nitrat hoaù Khöû nitrat hoaù. Khöû nitrat hoaù QUAÙ TRÌNH KÎ KHÍ Sinh tröôûng lô löûng Leân men phaân huyû kyû khí. Taùc ñoäng tieâu chuaån, 1 baäc Cao taûi, 1 baäc. Hai baäc Quaù trình tieáp xuùc kî khí Lôùp buøn lô löûng kî khí höôùng leân treân (UASB). Oån ñònh, khöû BOD chöùa carbon. Oån ñònh, khöû BOD chöùa carbon Khöû BOD chöùa carbon Sinh tröôûng gaén keát Quaù trình loïc kî khí Lôùp vaät lieäu loïc- thôøi gian keùo daøi Khöû BOD chöùa carbon. Oån ñònh chaát thaûi – khöû Nitrat hoaù. QUAÙ TRÌNH KEÁT HÔÏP HIEÁU KHÍ – TRUNG GIAN ANOXIC – KÎ KHÍ Sinh tröôûng lô löûng Quaù trình 1 baäc hoaëc nhieàu baäc, caùc quaù trình co tính chaát khaùc nhau. Khöû BOD chöùa caùcbon, nitrat hoaù. Khöû nitrat hoaù, khöû photpho. Keát hôïp sinh tröôûng lô löûng vaø sinh tröôûng gaén keát. Caùc quaù trình 1 baäc hoaëc nhieàu baäc. Khöû BOD chöùa caùcbon, nitrat hoaù. Khöû nitrat hoaù, khöû photpho. QUAÙ TRÌNH ÔÛ HOÀ Hoà hieáu khí Hoà baäc ba (xöû lyù trieät ñeå) Hoà tuyø tieän Hoà kî khí Khöû BOD chöùa caùcbon, nitrat hoaù. Khöû nitrat hoaù, khöû photpho. Khöû BOD chöùa caùcbon. Khöû BOD chöùa carbon (oån ñònh chaát thaûi – buøn). (Nguoàn Metcalf & Eddy,1991) Khöû truøng nöôùc thaûi Nhaèm muïc ñích phaù huyû, tieâu dieät caùc loaøi vi sinh vaät gaây beänh chöa ñöôïc hoaëc khoâng theå loaïi boû trong quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi. Sau xöû lyù sinh hoïc trong ñieàu kieän tö nhieân thì khöû truøng coù theå ñaït ñeán 99%, coøn trong ñieàu kieän nhaân taïo thì coù theå ñaït 91 – 98%. Ñaët bieät trong quaù trình xöû lyù kî khí ñaõ tieâu dieät ñöôïc nhieàu vi sinh vaät gaây beänh maø nguyeân nhaân chuû yeáu laø do söï coù maët cuûa caùc axit beùo baõo hoaø ñöôïc taïo ra töø phaûn öùng b - oxy hoaù trong dòch leân men naøy. Caùc axit beùo naøy thöôøng keát hôïp vôùi hydro taïo ra axit octanoic laø chaát khaùng khuaån raát maïnh. Baûng 4.7. So saùnh đặc điểm của một số hoaù chất sử dụng cho quaù trình khử truøng Đặc ñieåm Đặc điểm mong muốn đạt được Chlorine Sodium hypochloride Calcium hypochloride Chlorine dioxide Bromine chloride Ozone UV Độc tính đối với vi sinh vật Độc tính cao ở nồng độ cao Cao Cao Cao Cao Cao Cao Cao Độ hoaø tan Phải hoaø tan trong nước hoặc moâ Thấp Cao Cao Cao Thấp Cao N/A Độ bền Ít giảm tính diệt khuẩn theo thời gian Bền Hơi khoâng ổn định Tương đối bền Khoâng bền sx khi cần Hơi khoâng ổn định khoâng bền sx khi cần sx khi cần Khoâng độc đối với sv bậc cao Độc đối với vsv, khoâng độc với người vaø động vật Rất độc với sv bậc cao Độc Độc Độc Độc Độc Độc Tính đồng nhất trong dung dịch - Đồng nhất Đồng nhất Đồng nhất Đồng nhất Đồng nhất Đồng nhất N/A Taùc dụng với caùc chất khaùc Chỉ taùc dụng với vi khuẩn khoâng taùc dụng với chất hữu cơ Oxy hoaù chất hữu cơ Chất oxy hoaù mạnh Chất oxy hoaù mạnh Cao Oxy hoaù chất hữu cơ Oxy hoaù chất hữu cơ - Độc tính ở caùc nhiệt độ khaùc nhau Giữ được độ độc ở khoảng biến thieân của nhiệt độ moâi trường Cao Cao Cao Cao Cao Cao Cao Độ ăn moøn Khoâng ăn moøn kim loại Ăn moøn mạnh Ăn moøn Ăn moøn Ăn moøn mạnh Ăn moøn Ăn moøn mạnh N/A Khả năng khử muøi Coù khả năng khử muøi khi khử truøng Cao Trung bình Trung bình Cao Trung bình Cao - (Nguồn: Wastewater Engineering: treatment, reuse, disposal, 1991) Phöông phaùp khöû truøng thöôøng ñöôïc aùp duïng laø phöông phaùp Clo hoaù baèng Clorua voâi nhö sau: Khi cho Cl2 vaøo nöôùc thaûi thì Clo seõ phaûn öùng vôùi nöôùc theo phaûn öùng sau: Cl2 + H2O ® HClO + HCl Khi cho Clorua voâi vaøo nöôùc thaûi thì Clorua voâi seõ phaûn öùng vôùi nöôùc theo phaûn öùng sau: 2CaOCl2 + 2H2O ® Ca(OH)2 + CaCl2 + 2HClO Axit hypocloro HClO laø moät axit khoâng beàn, deã bò phaân huyû theo phaûn öùng: HClO ® HCl + [O] Vaø trong quaù trình ñieän ly: HClO + H2O ® H3O+ + ClO- HCl + H2O ® H3O+ + Cl- Nhö vaäy, trong nöôùc thaûi, HClO vaø HCl ñaõ taïo ra moâi tröôøng axit, ñoàng thôøi coù löôïng oxy nguyeân töû coù hoaït tính raát maïnh ñaõ oxy hoaù caùc chaát baån höõu cô coù trong nöôùc thaûi ñoàng thôøi tieâu dieät caùc vi sinh vaät gaây beänh. Maët khaùc, trong quaù trình Clo hoaù thì moät löôïng Clo ñaõ taùc duïng tröïc tieáp leân teá baøo vi sinh vaät, lieân keát vôùi nguyeân sinh chaát cuûa teá baøo vaø keát quaû laø vi sinh vaät bò tieâu dieät. GIÔÙI THIEÄU CAÙC COÂNG TRÌNH XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI THUYÛ SAÛN Moät soá nghieân cöùu ñaõ ñöôïc öùng duïng treân theá giôùi Giôùi thieäu coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi cheá bieán thuyû haûi saûn ôû Thaùi Lan Coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi taïi nhaø maùy L: L laø moät nhaø maùy cheá bieán caù hoài ôû Thaùi Lan, cho ra caùc saûn phaåm caù töôi, ñoâng laïnh töôi vaø hun khoùi. Theâm vaøo ñoù, nhaø maùy cuõng cheá bieán caù nuoâi, ñaëc bieät laø caù baûy maøu, caù hoài con. Muøa cheá bieán caù hoài keùo daøi trong 6 thaùng vaø cheá bieán caù nuoâi keùo daøi trong 6 thaùng coøn laïi cuûa naêm. Nhaø maùy hoaït ñoäng 6,5 h/ngaøy vaø 5 ngaøy/tuaàn. Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi Aerotank taêng cöôøng ñöôïc moâ taû trong sô ñoà hình: Tôùi hoà xöû lyù sinh hoïc boå sung Nöôùc thaûi coâng nghieäp Beå chöùa Buøn tuaàn hoaøn Beå laéng Beå Aerotank taêng cöôøng Nhaø maùy L Xöû lyù buøn Hình 4.1: Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi kieåu laøm thoaùng taêng cöôøng Nöôùc thaûi sinh ra töø quaù trình röûa caù vaø moi ruoät cuõng nhö nöôùc röûa saøn vaø röûa baøn moå. Trong muøa cheá bieán caù hoài, löu löôïng dao ñoäng töø 1,4 ñeán 4,5 m3/ngaøy vôùi löu löôïng trung bình 2,6 m3/ngaøy. Trong muøa cheá bieán caù nuoâi, con soá naøy taêng leân ñeán trung bình 13,6 m3/ngaøy. Nöôùc thaûi thoâ chaûy töø moät gieáng, ôû ñoù coù bôm ñaåy nöôùc vaøo beå laøm thoaùng. Quaù trình laøm thoaùng naøy do maùy laøm thoaùng beà maët cô hoïc 3.7 kW (5hp) ñaûm nhieäm. Nöôùc töø beå laøm thoaùng traøn vaøo moät beå laéng. Töø beå laéng naøy, buøn laéng ñöôïc bôm thoåi khí ñöa trôû veà beå laøm thoaùng. Coøn nöôùc ñaàu ra thì ñöôïc xaû vaøo beå ñaùnh boùng, beå naøy coù vai troø nhö beå loïc taêng cöôøng.. Baûng 4.8: Caùc tieâu chuaån thieát keá vaø hoaït ñoäng cuûa quaù trình laøm thoaùng môû roäng (nhaø maùy L) Caùc ñaëc ñieåm nöôùc thaûi Muøa cheá bieán caù hoài Muøa cheá bieán caù nuoâi Löu löôïng (m3/ngaøy) 1,4 – 4,5 7,7 – 18 Trung bình 2,6 13,6 BOD5, mg/l 690 480 COD, mg/l 2000 810 SS, mg/l 500 230 Quaù trình Aerotank taêng cöôøng. 28 ngaøy 5.5 ngaøy Thôøi gian löu nöôùc Taûi troïng theå tích 24g BOD5 /m3/d (1.5 lb BOD5) 86g BOD5/m3/d (5.4 lb BOD5) Naêng löôïng thoåi khí 1000 ft3/d 50 kW/1000 m3 cuûa dung tích boàn. 1000 ft3/d 50 kW/1000 m3 cuûa dung tích boàn Beå laéng 0.29 m3/m2/d (6 lgpd/ft2) 1.5 m3/m2/d (6 lgpd/ft2) Taûi troïng beà maët Thôøi gian löu nöôùc 4,3 ngaøy 20 giôø (Phan Thu Nga – Luaän vaên cao hoïc – 1997) Nhaän xeùt: hieäu quaû khöû SS 90%, vôùi thôøi gian löu nöôùc lôùn sinh ra boâng buøn nhoû, mòn neân khoù laéng. Tình hình xöû lyù nöôùc thaûi thuyû saûn ôû Vieät Nam Coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi cheá bieán thuyû haûi saûn ôû Baø Ròa – Vuõng Taøu ñöôïc giôùi thieäu toùm taét nhö sau: Phöông phaùp xöû lyù VI KHUAÅN KÎ KHÍ CAÙC CHAÁT DINH DÖÔÕNG CH4 + CO2 + Teá baøo vi khuaån môùi Caùc chaát höõu cô Duøng phöông phaùp kî khí – khoâng coù Oxy: Phöông phaùp kî khí ngaøy caøng ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp, ñaëc bieät laø vôùi caùc loaïi nöôùc thaûi coù haøm löôïng chaát höõu cô ñaäm ñaëc (strong waste) nhö nöôùc thaûi xí nghieäp cheá bieán thuyû haûi saûn xuaát khaåu II Baø Ròa – Vuõng Taøu. Vieäc löïa choïn phöông phaùp naøy cho xí nghieäp coù caùc ñieåm öu vieät nhö sau: Phöông phaùp naøy aùp duïng ñöôïc vôùi loaïi nöôùc thaûi ñaäm ñaëc. Nhu caàu naêng löôïng caáp cho heä thoáng xöû lyù ít do khoâng phaûi suïc khí. Tieát kieäm dieän tích maët baèng. Coù theå taän duïng Biogas thu ñöôïc trong quaù trình phaân huyû caùc chaát höõu cô. Quaù trình kín neân coù theå khoáng cheá ñöôïc muøi hoâi. Vaän haønh khaù ñôn giaûn. Heä thoáng naøy ñang ñöôïc aùp duïng taïi xí nghieäp trong naêm 1995 – 1996 vaø ñang trong giai ñoaïn giaùm saùt, oån ñònh hieäu quaû xöû lyù. Heä thoáng xöû lyù chaïy trong ñieàu kieän bình thöôøng laø 20 m3/giôø (400 – 450 m3/ngaøy). Coâng suaát thieát keá cuûa heä thoáng xöû lyù: 5 m3/giôø (100 m3/ngaøy). Keát quaû kieåm tra nöôùc thaûi tröôùc vaø sau khi xöû lyù trong caùc phieáu kieåm nghieäm taïi CEFINEA traû ngaøy 15/7/1995 keøm theo. Coù theå toùm taét döôùi ñaây: Baûng 4.9 : Keát quaû kieåm tra nöôùc thaûi tröôùc vaø sau xöû lyù STT Chæ tieâu xeùt nghieäm Nöôùc thaûi xöû lyù Nöôùc thaûi sau xöû lyù 1 pH 6,77 6,65 2 SS (mg/l) 139 6 3 BOD5 (mg O2/l) 1080 555 (khoâng ñaït tieâu chuaån xaû ra nguoàn) 4 COD (mg/l) 1138 662 (khoâng ñaït tieâu chuaån xaû ra nguoàn) 1 2 3 4 5 7 6 Nöôùc thaûi ñaõ xöû lyù Nöôùc thaûi Hình 4.2: sô ñoà coâng ngheä heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi xí nghieäp haûi saûn xuaát khaåu II Baø Ròa – Vuõng Taøu do CEFINEA thieát keá Heä thoáng xöû lyù 1 – Song chaén raùc, taùch loïc caën baõ. 2 – Beå trung gian vaø laéng (yeám khí) sô boä. 3 – Beå loïc yeám khí. 4 – Thieát bò taùch gas cho phaàn nöôùc thaûi hoài löu. 5 – Thieát bò taùch gas cho phaàn nöôùc thaûi ñaõ xöû lyù. 6 – Bôm nöôùc thaûi. 7 – Thieát bò chaâm hoaù chaát (chaâm suùt ñeå chænh pH). CHÖÔNG 5 ÑEÀ XUAÁT CAÙC PHÖÔNG AÙN VAØ TÍNH TOAÙN CAÙC COÂNG TRÌNH XÖÛ LYÙ NÖÔÙC THAÛI CUÛA COÂNG TY CAÙC THOÂNG SOÁ TÍNH TOAÙN Caùc thoâng soá ñaàu vaøo Löu löôïng trung bình trong ngaøy : 730 m3/ngaøy pH : 6 – 8.5 COD : 676 mg/l. BOD5 : 467 mg/l. SS : 197 mg/l. Toång Nitô : 37 mg/l. Coliform : 460.105 MPN / 100 ml Chaát löôïng nöôùc ñaàu ra (Theo loaïi B tieâu chuaån Vieät Nam TCVN 5945 -1995) - pH : 6 – 8.5 - COD £ 100 mg/l. - BOD5 £ 50 mg/l. - SS £ 100 mg/l. - Total Coliform < 10.000 MNP / 100 ml. CAÙC COÂNG NGHEÄ ÑEÀ XUAÁT Phöông aùn 1 Nöôùc thaûi Beå ñieàu hoaø Beå laéng II Beå khöû truøng Saân phôi buøn Buøn tuaàn hoaøn Thaûi ra nguoàn Beå laéng I Beå Aerotank Song chaén raùc Clo Sô ñoà coâng ngheä Hình 5.1. Sô ñoà daây chuyeàn coâng ngheä xöû lyù nöôùc thaûi coâng ty TNHH thöïc phaåm Amanda Vieät Nam phöông aùn 1 Thuyeát minh Song chaén raùc Nöôùc thaûi töø caùc phaân xöôûng cuûa nhaø maùy chaûy vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc cuûa coâng ty ñeán traïm xöû lyù, qua song chaén raùc vaø ñeán haàm tieáp nhaän. Song chaén raùc ñöôïc ñaët tröôùc haàm bôm nhaèm ngaên khoâng cho raùc vaøo bôm gaây taéc ngheõn vaø hoûng bôm, song chaén raùc vôùi heä thoáng laáy raùc baèng thuû coâng ñöôïc kieán nghò söû duïng, raùc sau khi laáy ra ôû song chaén ñöôïc taäp trung laïi ñöa ñeán baõi raùc vaø vaän chuyeån ñeán baõi xöû lyù raùc taäp trung. Haàm tieáp nhaän (haàm bôm) Haàm bôm laø nôi taäp trung nöôùc thaûi töø caùc coáng xaû khaùc nhau vaø ñeå baûo ñaûm löôïng nöôùc toái thieåu cho bôm hoaït ñoäng. Beå ñieàu hoaø Do tính chaát nöôùc thaûi thay ñoåi theo töøng giôø saûn xuaát vaø noù phuï thuoäc nhieàu vaøo loaïi nöôùc thaûi cuûa töøng coâng ñoaïn, vì vaäy caàn thieát xaây döïng beå ñieàu hoaø. Beå ñieàu hoaø coù nhieäm vuï ñieàu hoaø nöôùc thaûi veà löu löôïng vaø noàng ñoä. Beå ñieàu hoaø taïo cheá ñoä laøm vieäc oån ñònh cho caùc coâng trình phía sau, traùnh hieän töôïng quaù taûi. Beå laéng 1 Caën lô löûng trong nöôùc thaûi thöïc phaåm chuû yeáu ôû daïng höõu cô, beå laéng 1 coù taùc duïng taùch caùc taïp chaát lô löûng coù troïng löôïng rieâng lôùn hôn nöôùc, maët khaùc haøm löôïng COD giaûm töø 20 – 40%. Hieäu quaû cuûa beå laéng ñôït 1 ñaït töø 50 – 60 % theo SS. Caën ñöôïc xaû ra baèng phöông phaùp thuyû löïc. Beå Aerotank: Nöôùc thaûi sau khi qua beå laéng 1 ñöôïc daãn ñeán beå Aerotank. Trong beå Aerotank dieãn ra quaù trình oxy sinh hoaù caùc chaát höõu cô hoaø tan vaø daïng keo trong nöôùc thaûi döôùi söï tham gia cuûa caùc vi sinh vaät hieáu khí. Vi sinh vaät hieáu khí seõ tieâu thuï chaát höõu cô daïng keo vaø daïng hoaø tan trong nöôùc ñeå sinh tröôûng, sau ñoù phaùt trieån thaønh daïng boâng buøn ñeå laéng goïi laø buøn hoaït tính. Khi vi sinh vaät phaùt trieån maïnh sinh khoái taêng taïo buøn hoaït tính dö. Haøm löôïng buøn hoaït tính trong beå neân duy trì ôû noàng ñoä MLSS trong khoaûng 2500 – 4000 mg/l. Beå laéng ñôït 2 Hoãn hôïp nöôùc vaø buøn hoaït tính ñöôïc daãn ñeán beå laéng ñôït 2. Beå laéng II coù nhieäm vuï laéng vaø taùch buøn hoaït tính ra khoûi nöôùc thaûi. Buøn sau khi laéng 1 phaàn seõ tuaàn hoaøn laïi beå Aerotank ñeå taïo hoãn hôïp buøn vaø nöôùc noàng ñoä MLSS = 2500 – 4000 mg/l. Beå khöû truøng Sau khi qua beå laéng II, nöôùc thaûi ñaõ ñöôïc kieåm soaùt caùc chæ tieâu hoaù, lyù vaø giaûm ñöôïc phaàn lôùn caùc vi sinh vaät gaây beänh coù trong nöôùc thaûi nhöng vaãn chöa an toaøn cho nguoàn tieáp nhaän. Do ñoù, caàn coù böôùc khöû truøng tröôùc khi xaû ra ngoaøi. Beå khöû truøng coù nhieäm vuï troän ñeàu hoaù chaát vôùi nöôùc thaûi, taïo ñieàu kieän tieáp xuùc vaø thôøi gian ñuû ñeå oxy hoaù caùc teá baøo vi sinh vaät. Saân phôi buøn Buøn töø 2 beå vaø buøn dö ôû beå Aerotank ñöôïc ñöa tôùi ñaây ñeå phôi. Sau khi ñaõ laøm khoâ ôû saân phôi buøn thì caën coù ñoä aåm 75% hay thaáp hôn nöõa vaø theå tích giaûm xuoáng töø 2 – 5 laàn. Coâng duïng chính cuûa saân phôi buøn laø giaûm theå tích vaø khoái löôïng cuûa caën ñeå söû duïng laøm phaân boùn. Ñoä aåm cuûa caën ñöôïc giaûm xuoáng laø do moät phaàn nöôùc boác hôi vaø moät phaàn khaùc ngaám xuoáng ñaát. Tính toaùn chi tieát Caùc thoâng soá thieát keá Löu löôïng nöôùc thaûi trung bình ngaøy Löu löôïng nöôùc thaûi trung bình theo giôø Löu löôïng nöôùc thaûi theo giôø lôùn nhaát (Vôùi Kh laø heä soá vöôït taûi Kh = 1,5 – 3,5, choïn Kh = 2,5). BOD5 = 467 mg/l. COD = 676 mg/l. SS = 197 mg/l. Toång Nitô = 37 mg/l. Tính toaùn song chaén raùc Choïn toác ñoä doøng chaûy trong möông: vm = 0,5 (m/s) Chieàu roäng möông: Bm = 0,3 (m) Chieàu cao lôùp nöôùc trong möông tröôùc song chaén Trong ñoù: + vm: vaän toác chaûy trong möông (m/s) + Bm: chieàu roäng möông (m) (m) Soá löôïng khe hôû giöõa caùc thanh Trong ñoù: + : löu löôïng nöôùc thaûi theo giôø lôùn nhaát, m3/h. + b : Khoaûng caùch giöõa caùc thanh, m (b = 16 – 25 mm, choïn b = 16 mm). + h1 : chieàu saâu lôùp nöôùc tröôùc song chaén, m + v : vaän toác nöôùc chaûy qua song chaén. v = 0,7 – 1,0 m/s. Choïn v = 0,8 m/s. + Kz : heä soá tính ñeán möùc ñoä caûn trôû cuûa doøng chaûy. Kz = 1,05 Þ Choïn n = 13 (khe). Beà roäng thieát keá song chaén raùc Bs = d ( n – 1 ) + b*n Trong ñoù: + Bs : chieàu roäng song chaén raùc,m. + d : chieàu daøy song chaén raùc, m (d= 8 – 10 mm, choïn d = 10 mm). + n : soá khe + b : khoaûng caùch giöõa caùc thanh, m. Þ Bs = 10 * 10-3 *(13 – 1) + 16 * 10-3 * 13 = 0,328 (m) Choïn Bs = 0,4 (m). Chieàu daøi ñoaïn môû roäng tröôùc song chaén raùc l1 = Trong ñoù + Bm : beà roäng cuûa möông, m (choïn Bm = 0,3m). + y : goùc môû roäng cuûa buoàng ñaët song chaén raùc, y = 200. + Bs : chieàu roäng cuûa song chaén raùc, Bs = 0,4 m. Þ l1 = (m) Chieàu daøi ñoaïn thu heïp sau song chaén raùc l2 = (m) Toån thaát aùp löïc qua song chaén raùc Trong ñoù + v : vaän toác chaûy qua song chaén raùc, v = 0.8 m/s. + K: heä soá tính ñeán vieäc taêng toån thaát aùp löïc do raùc baùm,  K = 1.05 – 3, choïn K = 2. + x : heä soá toån thaát aùp löïc cuïc boä ñöôïc tính baèng coâng thöùc Vôùi + α : goùc nghieâng ñaët song chaén raùc so vôùi maët phaúng naèm ngang ( choïn α = 600). + Choïn loaïi hình song chaén loaïi 1® b heä soá phuï thuoäc hình daïng thanh ñan, b = 2.42. + g: gia toác troïng tröôøng g = 9,81 (m/s2). + d : chieàu daøy song chaén raùc, m (d = 10 mm). + b : khoaûng caùch giöõa caùc thanh, m (b = 16 mm). Þ Do ñoù (m) Chieàu cao xaây döïng möông ñaët song chaén raùc. H = h1 + hc + hbv Trong ñoù + h1 : chieàu cao cuûa lôùp nöôùc trong möông daãn. h1 = 0,14 m. + hc : toån thaát aùp löïc cuûa song chaén raùc, hc = 0,073 (m). + hbv: chieàu cao baûo veä, hbv = 0,5 (m). H = 0,14 + 0,073 + 0,5 = 0,713 (m) Chieàu daøi moãi thanh L = (m). - Chieàu daøi xaây döïng möông ñaët song chaén raùc l = l1 + l2 + ls Trong ñoù + l1 : chieàu daøi phaàn môû roäng tröôùc song chaén raùc, l1 = 0,137 (m) + l2 : chieàu daøi ñoaïn thu heïp sau song chaén raùc, l2 = 0,069 (m) + ls : chieàu daøi phaàn möông ñaët song chaén raùc, choïn ls = 2 (m) . ( ls ³ 1,0 (m), XLNT – PGSTS Hoaøng Hueä, trang 33 ). l = 0,137 + 0,069 + 2 = 2,206 (m). Baûng 5.1. Toùm taét caùc thoâng soá thieát keá song chaén raùc STT Teân thoâng soá (kyù hieäu) Ñôn vò Soá lieäu 1 Chieàu daøi möông (l) m 2,026 2 Beà roäng möông (Bm) m 0,3 3 Chieàu cao möông (H) m 0,713 4 Soá khe hôû giöõa caùc thanh (n) Khe 13 5 Chieàu roäng khe hôû (b) mm 16 6 Chieàu daøy dong chaén raùc (d) mm 10 7 Chieà