Đồ án Công tác biên tập bản đồ địa hình trong công nghệ đo ảnh số

§å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K481 më ®Çu Sù ra ®êi cña m¸y tÝnh ®iÖn tö cïng víi nh÷ng thµnh tùu cña c¸c ngµnh khoa häc mòi nhän ®· më ra nh÷ng triÓn väng hÕt søc to lín, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ®èi víi c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau trong x· héi. ViÖc ¸p dông thµnh c«ng nh÷ng thµnh tùu khoa häc còng nh­ sù hç trî ®Æc biÖt cña ®iÖn tö tin häc vµo c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å ®· gióp cho ngµnh ®o ®¹c b¶n ®å cã nhiÒu b­íc tiÕn quan träng. §ã lµ trong kho tµng cña b¶n ®å xuÊt hiÖn thªm mét s¶n phÈm míi lµ b¶n ®å sè. B¶n ®å sè ra ®êi ®· thÓ hiÖn ®­îc sù ­u viÖt h¬n nhiÒu so víi c¸c lo¹i b¶n ®å truyÒn thèng kh¸c nh­ ®· rót ng¾n ®­îc thêi gian lµm b¶n ®å ë trong mét sè c«ng ®o¹n, cho phÐp tù ®éng ho¸ qui tr×nh c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å tõ khi nhËp sè liÖu ®Õn khi in ra b¶n ®å. H¬n thÕ n÷a b¶n ®å sè cßn cã kh¶ n¨ng cËp nhËt, söa ®æi th«ng tin hay thªm th«ng tin mét c¸ch dÔ dµng vµ nhanh chãng vµ cho ta kh¶ n¨ng x©y dùng d÷ liÖu trong hÖ th«ng tin ®Þa lý. Trong c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å b»ng c«ng nghÖ sè th× mét trong nh÷ng kh©u quan träng nhÊt mang tÝnh quyÕt ®Þnh cho thÈm mü còng nh­ ®é chÝnh x¸c cña tê b¶n ®å ®ã lµ kh©u sè ho¸ vµ biªn tËp. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng vµ ®Ó cã thÓ bæ sung ®­îc mét sè kiÕn thøc vÒ øng dông c«ng nghÖ ®o ¶nh sè trong c«ng t¸c thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, em ®· thùc hiÖn ®å ¸n tèt nghiÖp víi tiªu ®Ò "C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh trong c«ng nghÖ ®o ¶nh sè". §å ¸n tèt nghiÖp ®­îc hoµn thµnh trªn 67 trang A4 vµ cã bè côc nh­ sau: Më ®Çu Ch­¬ng 1. B¶n ®å ®Þa h×nh Ch­¬ng 2. Giíi thiÖu vÒ Microstation vµ c«ng t¸c øng dông trong b¶n ®å ®Þa h×nh Ch­¬ng 3. C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å KÕt luËn Môc lôc §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K482 Ch­¬ng 1 b¶n ®å ®Þa h×nh 1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh 1.1.1. §Þnh nghÜa vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh 1. B¶n ®å ®i¹ h×nh B¶n ®å ®Þa h×nh thuéc lo¹i b¶n ®å ®Þa lý chung, nã thÓ hiÖn mét khu vùc trªn bÒ mÆt Tr¸i ®Êt. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh bao gåm c¸c yÕu tè sau: Thuû hÖ, d©n c­, ®­êng giao th«ng, d¸ng ®Êt, líp phñ thùc vËt, thæ nh­ìng. B¶n ®å ®Þa h×nh ®­îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt to¸n häc cã tÝnh kh¸i qu¸t ho¸ vµ b»ng hÖ thèng kÝ hiÖu nh»m ph¶n ¸nh sù ph©n bè, tr¹ng th¸i vµ c¸c mèi quan hÖ t­¬ng quan nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi víi ®é chÝnh x¸c vµ møc ®é tØ mØ t­¬ng ®èi nh­ nhau, c¸c yÕu tè nµy phÇn lín gi÷ ®­îc h×nh d¹ng, kÝch th­íc theo tû lÖ b¶n ®å, ®ång thêi gi÷ ®­îc tÝnh chÝnh x¸c h×nh häc cña kÝ hiÖu vµ tÝnh t­¬ng øng ®Þa lý cña yÕu tè néi dung. Tuy nhiªn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh kh«ng ®­a lªn tÊt c¶ mäi ®èi t­îng cã trªn mÆt ®Êt, mµ chØ bao gåm mét l­îng th«ng tin nhÊt ®Þnh phô thuéc bëi kh«ng gian, thêi gian vµ môc ®Ých sö dông. TÝnh kh«ng gian x¸c ®Þnh giíi h¹n khu vùc ®­îc tiÕn hµnh ®o vÏ vµ thµnh lËp b¶n ®å. TÝnh thêi gian qui ®Þnh ghi nhËn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh hiÖn tr¹ng cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt thêi ®iÓm tiÕn hµnh ®o vÏ. Môc ®Ých sö dông chi phèi néi dung vµ ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å, yÕu tè kh«ng gian vµ môc ®Ých sö dông cã ¶nh h­ëng víi viÖc chän tû lÖ cho b¶n ®å. 2. B¶n ®å ®Þa h×nh d¹ng sè Theo Pstetanovic: B¶n ®å sè lµ mét tËp hîp cã tæ chøc c¸c d÷ liÖu b¶n ®å trªn nh÷ng thiÕt bÞ cã kh¶ n¨ng ®äc b»ng m¸y tÝnh vµ ®­îc thÓ hiÖn d­íi d¹ng h×nh ¶nh b¶n ®å. Nh­ vËy th× b¶n ®å sè sÏ bao gåm nh÷ng thµnh phÇn chÝnh sau ®©y: D÷ liÖu b¶n ®å, thiÕt bÞ ghi d÷ liÖu cã kh¶ n¨ng ®äc b»ng m¸y tÝnh, m¸y tÝnh ®iÖn tö, c«ng cô thÓ hiÖn d÷ liÖu d­íi d¹ng h×nh ¶nh b¶n ®å. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K483 §Æc ®iÓm cña b¶n ®å sè: - B¶n ®å sè chøa ®ùng th«ng tin kh«ng gian ®­îc qui chiÕu vÒ mÆt ph¼ng vµ ®­îc thiÕt kÕ theo nh÷ng tiªu chuÈn cña b¶n ®å häc. + Møc ®é ®Çy ®ñ vÒ néi dung theo tû lÖ vµ môc ®Ých vµ yªu cÇu cña viÖc thµnh lËp b¶n ®å + §é chÝnh x¸c to¸n häc + Sö dông c¸c kÝ hiÖu - D÷ liÖu b¶n ®å ®­îc thÓ hiÖn d­íi d¹ng sè. Trong ®ã cã hai kiÓu cÊu tróc d÷ liÖu kh«ng gian lµ: CÊu tróc Raster vµ cÊu tróc Vestor. - B¶n ®å sè th«ng th­êng ®­îc l­u trong ®Üa cøng vµ m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó lµm viÖc trùc tiÕp, l­u trong ®Üa CD Rom ®Ó b¶o qu¶n hay l­u trong ®Üa mÒm vµ ®Üa CD Rom ®Ó chuyÓn giao ®i n¬i kh¸c. - B¶n ®å sè cã thÓ hiÓn thÞ d­íi d¹ng b¶n ®å t­¬ng ®ång hiÖn trªn mµn h×nh hoÆc in ra giÊy hay c¸c vËt liÖu ph¼ng nh­: Phim trong, mµng kh¾c, phim ©m b¶n... - TÝnh l­ìng ho¹t cña b¶n ®å rÊt cao nh­: + Th«ng tin th­êng xuyªn ®­îc cËp nhËt + Cã thÓ söa ®æi c¸c ký hiÖu vÒ mµu s¾c, lùc nÐt, kiÓu d¸ng hoÆc ®iÒu chØnh kÝch th­íc m¶nh b¶n ®å so víi thiÕt kÕ ban ®Çu. + Cã thÓ hiÖn chØnh líp th«ng tin nh­ t¸ch líp hay chèng xÕp c¸c líp th«ng tin. + Cã thÓ in ra c¸c b¶n ®å cã tû lÖ kh¸c nhau. - Cho phÐp tù ®éng ho¸ qui tr×nh c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å tõ khi nhËp sè liÖu ®Õn khi in ra b¶n ®å. - Cã qui t¾c b¶o vÖ d÷ liÖu ®Ó tr¸nh bÞ mÊt d÷ liÖu do sù cè kü thuËt. - Kh©u nhËp sè liÖu vµ biªn vÏ ban ®Çu cã nhiÒu khã kh¨n vµ phøc t¹p nh­ng kh©u sö dông vÒ sau l¹i thuËn lîi, mang l¹i hiÖu qu¶ cao vÒ thêi gian vµ chi phÝ. - §Ó thµnh lËp b¶n ®å sè th× cÇn nhiÒu vèn ®Ó ®Çu t­ trang thiÕt bÞ m¸y mãc vµ ng­êi sö dông... §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K484 1.1.2. Ph©n lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh 1. Ph©n lo¹i theo tû lÖ - Nhãm b¶n ®å tû lÖ lín (gåm 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000): nhãm b¶n ®å nµy ®­îc thµnh lËp chñ yÕu theo nh÷ng yªu cÇu cô thÓ cña mçi ngµnh khi cÇn cho thiÕt kÕ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng cô thÓ (®­êng x¸, cÇu cèng, hÇm má, qui ho¹ch ®« thÞ...). - Nhãm b¶n ®å tû lÖ trung b×nh (gåm 1:10000, 1:25000, 1:50000, 1:100000): nhãm b¶n ®å nµy ®­îc sö dông réng r·i trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®Æc biÖt ë c¸c c¬ quan thiÕt kÕ vµ qui ho¹ch. - Nhãm b¶n ®å tû lÖ nhá (gåm 1:200000, 1:500000, 1:1000000): nhãm b¶n ®å nµy ®­îc thµnh lËp chñ yÕu cã ý nghÜa trong viÖc nghiªn cøu l·nh thæ vïng vµ l·nh thæ toµn quèc ®Ó t×m hiÓu c¸c ®Æc tr­ng vÒ ®Þa lý tæng hîp vµ c¸c qui luËt ®Þa lý lín hoÆc nh»m gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chiÕn l­îc. 2. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông Cã thÓ ph©n theo thµnh 3 lo¹i: - B¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n. - B¶n ®å ®i¹ h×nh chuyªn dông. - B¶n ®å nÒn ®Þa h×nh. *B¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n: lµ lo¹i b¶n ®å ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, ®Þa vËt trªn bÒ mÆt l·nh thæ ë thêi ®iÓm ®o vÏ víi ®é chÝnh x¸c, ®é tin cËy cao, víi møc ®é chi tiÕt vµ t­¬ng ®èi ®ång ®Òu vµ c¬ b¶n nhÊt. C¸c b¶n ®å thuéc lo¹i nµy cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng môc ®Ých sö dông c¬ b¶n cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n, quèc phßng, nghiªn cøu khoa häc vµ nhiÒu mÆt ho¹t ®éng thùc tiÔn kh¸c. Víi ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt nµy, c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n chiÕm vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu so víi c¸c thÓ lo¹i b¶n ®å kh¸c cña mét nhµ n­íc. ViÖc thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n cã thÓ do tõng ngµnh hoÆc ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn trªn mét khu vùc nµo ®ã, xuÊt ph¸t tõ kÕ ho¹ch, nhiÖm vô cña riªng hä, nh­ng ®Òu ph¶i tu©n theo mét tiªu chuÈn chung vÒ kü thuËt (qui tr×nh, qui ph¹m vµ hÖ thèng c¸c ký hiÖu). ë c¸c n­íc t­ b¶n c«ng viÖc ®o vÏ vµ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K485 h×nh c¬ b¶n do c¸c c«ng ty ®o ®¹c thùc hiÖn theo hîp ®ång víi t­ nh©n, tËp thÓ hoÆc nhµ n­íc, hoÆc do qu©n ®éi ®¶m nhiÖm. ë n­íc ta c«ng viÖc nµy do Nhµ n­íc chØ ®¹o thùc hiÖn th«ng qua c¬ quan §o §¹c vµ B¶n §å Nhµ N­íc, do ®ã b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n cßn cã thÓ gäi lµ b¶n ®å ®Þa h×nh Nhµ N­íc. HÖ thèng b¶n ®å ®Þa h×nh Nhµ N­íc cã ®Æc ®iÓm chÝnh sau ®©y: - Toµn bé hÖ thèng b¶n ®å bao gåm mét d·y tû lÖ phñ kÝn hoÆc gÇn kÝn l·nh thæ cña mét quèc gia, nh­ng vÏ trªn tõng m¶nh ®éc lËp, tu©n theo mét bè côc thèng nhÊt. - Tu©n theo mét qui c¸ch vµ tiªu chuÈn thèng nhÊt vÒ ®é chÝnh x¸c, møc ®é ph¶n ¸nh néi dung, ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy vµ qui tr×nh c«ng nghÖ. - Phôc vô nh÷ng môc tiªu chung cña mét thêi kú ph t¸ triÓn ®Êt n­íc vµ ®¸p øng nh÷ng h×nh thøc sö dông gÇn gièng nhau c¶ nhiÒu ®èi t­îng sö dông kh¸c nhau. - Ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Þa lý c¬ b¶n nhÊt cña mét khu vùc vµ thÓ hiÖn nã qua c¸c yÕu tè ®Þa lý: c¸c ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa, d©n c­, c¸c ®èi t­îng kinh tÕ- v¨n ho -¸ x· héi, hÖ thèng c¸c ®­êng giao th«ng vµ c¸c ®èi t­îng liªn quan, thuû hÖ vµ c¸c ®èi t­îng liªn quan, d¸ng ®Êt vµ chÊt ®Êt, thùc vËt, ranh giíi t­êng rµo, ghi chó. - B¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n cßn ®­îc dïng lµm c¬ së ®Ó thµnh lËp nhiÒu thÓ lo¹i b¶n ®å kh¸c nh­: c¸c b¶n ®å ®Þa h×nh kü thuËt, c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò hoÆc nh»m môc ®Ých ®o ®¹c h×nh th¸i, tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu thèng kª. *B¶n ®å ®Þa h×nh chuyªn dông: ®­îc thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ cña mét ngµnh hoÆc mét sè ngµnh liªn quan hoÆc dïng cho môc ®Ých cô thÓ nµo ®ã. B¶n ®å nµy thÓ hiÖn c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt cña c¸c khu vùc ®o vÏ kh«ng ®ång ®Òu nh­ b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n mµ chó träng ph¶n ¸nh ë møc ®é chi tiÕt h¬n hoÆc chÝnh x¸c h¬n nh÷ng phÇn tö cÇn cho nh÷ng môc ®Ých chuyªn dông hoÆc chuyªn ngµnh, mÆt kh¸c ph¶n ¸nh ë møc ®é s¬ sµi h¬n nh÷ng phÇn tö Ýt cã t¸c dông sö dông. ë n­íc ta, c¸c c¬ quan lµm b¶n ®å ®Þa h×nh phôc vô môc ®Ých riªng cña c¸c chuyªn ngµnh ®Òu cã nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËt gièng nhau ë chç: sö dông qui ph¹m Nhµ n­íc lµ chñ yÕu (do Tæng Côc §Þa ChÝnh ban hµnh) cã kÌm theo mét v¨n b¶n kü thuËt cña chuyªn ngµnh nh»m bæ sung hoÆc söa ®æi mét sè ®iÓm §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K486 cÇn thiÕt. Xu h­íng nµy hoµn toµn ®óng ®¾n lµm cho viÖc sö dông b¶n ®å ®Þa h×nh ngµy cµng cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc. ThÓ lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh chuyªn ngµnh cña n­íc ta hiÖn hµnh cã thÓ kÓ ®Õn nh­: - B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:10000 vµ 1:25000 phôc vô ®iÒu tra qui ho¹ch rõng - B¶n ®å ®Þa h×nh ®ång ruéng tû lÖ 1:2000, 1:5000, phôc vô thiÕt kÕ qui ho¹ch ®ång ruéng. - B¶n ®å xÝ nghiÖp n«ng, l©m nghiÖp tû lÖ 1:5000, 1:10000, 1:25000 Ngoµi ra ch­a kÓ ®Õn mét sè lo¹i ®ang dÇn dÇn h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c ngµnh chuyªn s©u. *B¶n ®å nÒn ®Þa h×nh: §­îc biªn chÕ hoÆc t¸i b¶n tõ b¶n ®å gèc lµ b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n, nh­ng cã l­îc bít ®i mét sè ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt ®Ó gi¶m nhÑ mËt ®é th«ng tin (dung l­îng th«ng tin). VÒ b¶n chÊt cã thÓ coi nã lµ b¶n ®å ®Þa h×nh ®· ®­îc ®¬n gi¶n ho¸. VÒ h×nh thøc tr×nh bµy b¶n ®å nÒn ®Þa h×nh vÉn gi÷ nguyªn hÖ thèng ký hiÖu cña b¶n ®å ®Þa h×nh c¬ b¶n, nh­ng mµu s¾c th× chØ in mét hoÆc hai mµu, còng cã khi ba mµu. B¶n ®å nµy th­êng ®­îc dïng lµm c¬ së ®Þa h×nh ®Ó vÏ trùc tiÕp lªn ®ã khi tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc thiÕt kÕ hoÆc thµnh lËp c¸c b¶n ®å chuyªn m«n, chuyªn ®Ò. 1.1.3. Vai trß cña b¶n ®å ®Þa h×nh B¶n ®å ®Þa h×nh nãi chung cã ý nghÜa lµ mét m« h×nh ®å ho¹ vÒ mÆt ®Êt, cho ta kh¶ n¨ng nhËn thøc bÒ mÆt ®ã b»ng c¸i nh×n bao qu¸t, tæng qu¸t, ®äc chi tiÕt hoÆc ®o ®Õm chÝnh x¸c. Dùa vµo b¶n ®å ®Þa h×nh cã thÓ nhanh chãng x¸c ®Þnh to¹ ®é, ®é cao cña bÊt kú ®iÓm nµo trªn mÆt ®Êt, kho¶ng c¸ch vµ ph­¬ng h­íng gi÷a hai ®iÓm, chu vi, diÖn tÝch vµ khèi l­îng cña mét vïng, cïng hµng lo¹t c¸c th«ng sè kh¸c. B¶n ®å ®Þa h×nh cßn cho ta x¸c ®Þnh c¸c mÆt ®Þnh tÝnh, ®Þnh l­îng, ®Þnh h×nh, tr¹ng th¸i cña c¸c phÇn tö ®Þa lý vµ ®Þa danh. Khi nãi vÒ vai trß cña b¶n ®å cã nghÜa lµ nãi ®Õn ®Æc ®iÓm sö dông chóng. B¶n ®å ®Þa h×nh ®­îc thµnh lËp cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, v¨n ho¸, quèc phßng vµ mçi ngµnh l¹i ®­a ra nh÷ng yªu cÇu ®èi víi néi dung cña chóng. Do vËy cã thÓ nãi r»ng b¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i tho¶ m·n vÒ nhu cÇu còng nh­ yªu §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K487 cÇu cña rÊt nhiÒu ngµnh, ®ã còng lµ sù kh¸c biÖt ®èi víi c¸c b¶n ®å chuyªn ®Ò. Ch¼ng h¹n ®Ó x©y dùng tr¹m thuû ®iÖn, kªnh ®µo, hÖ thèng t­íi tiªu vµ khoanh vïng ®Êt ®ai cÇn ph¶i cã sè liÖu chÝnh x¸c vµ tØ mØ vÒ hÖ thuû v¨n, ®Þa h×nh, thùc vËt vµ vÒ c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau cña mÆt ®Êt, c¸c yÕu tè nµy cña néi dung b¶n ®å còng cÇn thiÕt cho c¸c ngµnh kh¸c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nh­ trªn ®· nªu, theo tû lÖ b¶n ®å ®Þa h×nh ph©n ra lµm 3 nhãm cô thÓ, mçi lo¹i l¹i cã nh÷ng môc ®Ých sö dông kh¸c nhau: *§èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ lín h¬n hoÆc b»ng 1:25000 Dïng ®Ó qui ho¹ch tû mØ vµ thiÕt kÕ chÝnh x¸c cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng nh­ thµnh phè, cÇu ®­êng, ®Ëp n­íc, nhµ m¸y, hÇm má... Th¨m dß khai th¸c kho¸ng s¶n. §iÒu tra vµ kh¶o s¸t ®­êng giao th«ng. Thèng kª ruéng ®Êt, lËp kÕ ho¹ch canh t¸c, qu¶n lý khu liªn hîp c«ng nghiÖp. LËp kÕ ho¹ch trång rõng, b¶o vÖ vµ qu¶n lý rõng. Chän vÞ trÝ ®Ó lËp c«ng sù chiÕn ®Êu. LËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ nhá h¬n vµ lµm c¬ së ®Þa lý cho b¶n ®å chuyªn ®Ò. *§èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ trung b×nh Dù tÝnh vµ thiÕt kÕ s¬ bé c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. X¸c ®Þnh c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng. Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt thuû v¨n. Th¨m dß kho¸ng s¶n. §iÒu tra vµ qu¶n lý rõng. ChuÈn bÞ môc tiªu cho c¸c binh chñng hîp ®ång t¸c chiÕn. LËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ nhá h¬n vµ lµm c¬ së ®Þa lý cho b¶n ®å chuyªn ®Ò. *§èi víi b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ nhá Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi cña khu vùc. LËp b¶n ®å chiÕn l­îc chiÕn thuËt cho c¸c ban tham m­u cÊp cao. LËp b¶n ®å kh¸i qu¸t tØ lÖ nhá h¬n vµ c¬ së ®Þa lý cho b¶n ®å chuyªn ®Ò. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K488 1.2. C¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ®Þa h×nh C¬ së to¸n häc nh»m ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®¸p øng yªu cÇu sö dông, ®ång thêi cã thÓ ghÐp nhiÒu m¶nh b¶n ®å l¹i víi nhau mµ vÉn gi÷ ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n cao. 1.2.1. PhÐp chiÕu b¶n ®å Lµ phÐp biÓu diÔn bÒ mÆt cong cña tr¸i ®Êt lªn mÆt ph¼ng cña b¶n ®å. Nãi chung c¸c lo¹i b¶n ®å ®Òu yªu cÇu ®Õn phÐp chiÕu nh­ sau: - H×nh d¹ng kinh vÜ tuyÕn ®¬n gi¶n ®Ó dÔ x¸c ®Þnh to¹ ®é cña c¸c ®iÓm trªn b¶n ®å. - Phï hîp víi phÐp chiÕu cña b¶n ®å tµi liÖu ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc chuyÓn vÏ c¸c yÕu tè néi dung. Riªng b¶n ®å ®Þa h×nh cßn cã thªm c¸c yªu cÇu vÒ phÐp chiÕu nh­ sau: Kh«ng cã ®é biÕn d¹ng gãc. DÔ chia m¶nh vµ ®¸nh sè m¶nh b¶n ®å. DÔ tÝnh to¸n. Sè mói trong phÐp chiÕu cµng Ýt cµng tèt, mçi mói cã tÝnh chÊt gièng nhau ®Ó gi¶m bít c«ng tÝnh to¸n. MÆt kh¸c c¨n cø vµo vÞ trÝ ®Þa lý h×nh d¹ng, kÝch th­íc cña l·nh thæ th× b¶n ®å ®Þa h×nh n­íc ta cã thÓ dïng c¸c phÐp chiÕu sau: 1. PhÐp chiÕu Gauss-Kruiger Elipxoid ®­îc chia thµnh 60 mói, mçi mói 60 (®Ó h¹n chÕ sai sè, còng cã thÓ chia elipxoid thµnh 120 mói, mçi mói 30) vµ ®­îc ®¸nh tõ 1 ®Õn 60, tõ kinh tuyÕn gèc Greenwich vÒ phÝa §«ng. L·nh thæ ViÖt Nam n»m gi÷a kinh tuyÕn 1020 ®Õn 1100 nªn thuéc hai mói 18 vµ 19. Mçi mói ®­îc chiÕu lªn bÒ mÆt h×nh trô ngang sao cho bÒ mÆt cña h×nh trô tiÕp xóc víi kinh tuyÕn gi÷a cña mói (kinh tuyÕn trôc). Kinh tuyÕn 1050 lµ kinh tuyÕn trôc cña mói 18. *§Æc ®iÓm cña phÐp chiÕu: - PhÐp chiÕu Gauss-Kruiger lµ phÐp chiÕu ®ång gãc. - Kinh tuyÕn gi÷a lµ ®­êng th¼ng hay trôc ®èi xøng. - Kinh tuyÕn gi÷a lµ ®­êng chuÈn kh«ng cã biÕn d¹ng ®é dµi, tû lÖ ®é dµi §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K489 kinh tuyÕn gi÷a m0=1 trªn ®­êng chuÈn kh«ng cã biÕn d¹ng cµng xa ®­êng chuÈn biÕn d¹ng cµng t¨ng. BiÕn d¹ng lín nhÊt lµ giao ®iÓm xÝch ®¹o víi kinh tuyÕn biªn. 2. PhÐp chiÕu UTM PhÐp chiÕu UTM t­¬ng tù nh­ phÐp chiÕu Gauss-Kruiger, chØ kh¸c lµ mÆt chiÕu h×nh kh«ng tiÕp xóc víi kinh tuyÕn trôc mµ c¾t Elipxoid ë hai kinh tuyÕn c¾t ®Òu kinh tuyÕn trôc 180km vÒ hai phÝa §«ng vµ T©y. Cho nªn tû lÖ ®é dµi trªn kinh tuyÕn gi÷a m0=0.9996, trªn kinh tuyÕn gi÷a vµ kinh tuyÕn ngoµi cïng ®Òu cã biÕn d¹ng, sù ph©n bè biÕn d¹ng ®Òu h¬n. *§Æc ®iÓm cña phÐp chiÕu UTM: - Cã biÕn d¹ng ®é dµi kinh tuyÕn gi÷a k0=0.9996 víi mói 60 vµ k0=0.9999 víi mói 30. - PhÐp chiÕu UTM lµ phÐp chiÕu ®ång gãc. - Kinh tuyÕn gi÷a lµ trôc ®èi xøng. - PhÐp chiÕu UTM cã hai ®­êng chuÈn n»m vÒ hai ®­êng kinh tuyÕn trôc. Trªn ®­êng chuÈn kh«ng cã biÕn d¹ng ®é dµi, cµng xa ®­êng chuÈn th× cã biÕn d¹ng ®é dµi vµ cã gi¸ trÞ lín nhÊt lµ giao ®iÓm cña xÝch ®¹o víi kinh tuyÕn biªn. *Tõ n¨m 2001, chóng ta b¾t ®Çu sö dông hÖ qui chiÕu vµ hÖ täa ®é quèc gia VN-2000 cã c¸c tham sè nh­ sau: - Elipxoid qui chiÕu quèc gia lµ Elipxoid WGS-84 toµn cÇu: Cã b¸n trôc lín: a= 6378137(m) Cã ®é dÑt : = 1:298257223563 Cã tèc ®é quay: srad1072921 11 Cã h»ng sè träng tr­êng tr¸i ®Êt : sm103986005GM 38  - VÞ trÝ Elipxoid qui chiÕu quèc gia WGS-84 toµn cÇu ®­îc x¸c ®Þnh vÞ trÝ phï hîp víi l·nh thæ ViÖt Nam, trªn c¬ së sö dông ®iÓm GPS c¹nh dµi cã ®é cao thuû chuÈn ph©n bè ®Òu trªn toµn bé l·nh thæ. - §iÓm gèc to¹ ®é quèc gia (®iÓm NC) ®Æt t¹i ViÖn Nghiªn Cøu §Þa ChÝnh ®­êng Hoµng Quèc ViÖt Hµ Néi. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4810 1.2.2. Tû lÖ b¶n ®å Tû lÖ b¶n ®å lµ x¸c ®Þnh møc ®é thu nhá cña bÒ mÆt Tr¸i §Êt khi biÓu thÞ lªn b¶n ®å, cô thÓ tû lÖ b¶n ®å lµ tû sè gi÷a chiÒu dµi mét ®o¹n th¼ng trªn b¶n ®å vµ chiÒu dµi thùc cña nã ngoµi thùc ®Þa. 1. Tû lÖ sè Tû lÖ sè thÓ hiÖn b»ng mét ph©n sè mµ tö sè b»ng 1 cßn mÉu sè lµ sè cho thÊy møc ®é thu nhá cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt. Tû lÖ nµy ®­îc viÕt d­íi d¹ng: vÝ dô nh­ tû lÖ b¶n ®å 1:25000 hoÆc lµ1/25000. 2. Tû lÖ ch÷ Nªu râ mét ®¬n vÞ chiÒu dµi trªn b¶n ®å t­¬ng øng víi kho¶ng c¸ch lµ bao nhiªu ë ngoµi thùc ®Þa. Tû lÖ nµy ®­îc ghi lµ "1cm trªn b¶n ®å t­¬ng øng 250m ngoµi thùc ®Þa". 3. Th­íc tû lÖ Th­íc tû lÖ lµ h×nh vÏ cã thÓ dïng ®Ó ®o trªn b¶n ®å. Th­íc tû lÖ cã thÓ th¼ng hay xiªn, nh­ng víi th­íc xiªn cho phÐp ®o víi ®é chÝnh x¸c cao h¬n. 1.2.3. Chia m¶nh vµ ®¸nh sè b¶n ®å ®Þa h×nh §Ó thuËn lîi cho viÖc sö dông b¶n ®å, mçi n­íc cã qui ­íc vÒ c¸ch chia m¶nh vµ ®¸nh sè c¸c b¶n ®å. Theo qui ph¹m ®o ®¹c nhµ n­íc c¸c m¶nh b¶n ®å bao phñ trªn l·nh thæ ViÖt Nam ®­îc chia m¶nh vµ ®¸nh sè t­¬ng øng víi mét lo¹i tû lÖ. Ng­êi ta chia tr¸i ®Êt thµnh 60 mói, mçi mói lµ 60, nh­ng mói sè 1 cã kinh tuyÕn biªn phÝa T©y lµ kinh tuyÕn gèc ®­îc ®¸nh sè 31 vµ vßng sang phÝa §«ng cã sè hiÖu mói t¨ng dÇn: 32, 33, 34,...60. Nh­ vËy mói sè 1 nhËn kinh tuyÕn 1800 lµm kinh tuyÕn biªn phÝa T©y. TÝnh ®óng vÒ hai cùc ng­êi ta chia qu¶ ®Êt thµnh tõng ®íi 40 ®¸nh sè ®íi theo thø tù vÇn ch÷ c¸i: A, B, C...C¸c ®ai vµ c¸c mói giao nhau t¹o thµnh khung cña m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000. VÝ dô nh­ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 cã chøc n¨ng Hµ Néi mang sè hiÖu F-48 (®ai F, mói 48). C¸ch ®¸nh sè c¸c m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 lµ c¬ së ®Ó ®¸nh c¸c m¶nh b¶n ®å tû lÖ kh¸c. C¸ch chia m¶nh vµ ®¸nh sè c¬ b¶n cña b¶n ®å ®Þa h×nh: §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4811 + M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 kÝch th­íc 40 60 lµ giao nhau cña mói 60 chia theo ®­êng kinh tuyÕn vµ ®ai 40 chia theo ®­êng vü tuyÕn. KÝ hiÖu ®­îc ®¸nh sè ARËp 1, 2, 3... + M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:500000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 ra lµm 4 m¶nh cã kÝch th­íc 20 30. phiªn hiÖu m¶nh ®Æt b»ng ch÷ c¸i A, B, C, D theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d­íi vµ cã phiªn hiÖu F-48-D(NF-48-C). + M¶nh b¶n ®å 1:250000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å 1:500000 ra lµm 4 m¶nh cã kÝch th­íc 10 1030' kÝ hiÖu b»ng sè ARËp 1, 2, 3, 4 theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d­íi vµ cã phiªn hiÖu F-48-D-1(NF-48-11). + M¶nh b¶n ®å 1:100000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:1000000 thµnh 96 m¶nh cã kÝch th­íc 30' 30' ký hiÖu b»ng sè ARËp tõ 1 ®Õn 96, cã phiªn hiÖu F-48-96(6151). + M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:50000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:100000 thµnh 4 m¶nh cã kÝch th­íc 15' 15' kÝ hiÖu b»ng A, B, C, D theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d­íi cã phiªn hiÖu F-48-96-D(615111). + M¶nh b¶n ®å 1:25000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:50000 thµnh 4 m¶nh cã kÝch th­íc 7'30" 7'30" kÝ hiÖu b»ng a, b, c, d theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d­íi cã phiªn hiÖu F-48-96-D-d. + M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:10000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:25000 ra lµm 4 m¶nh cã kÝch th­íc 3'45" 3'45" kÝ hiÖu b»ng 1, 2, 3, 4 theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d­íi cã phiªn hiÖu F-48-96-D-d-4. + M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:5000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å tû lÖ 100000 ra lµm 256 m¶nh cã kÝch th­íc 1'52.5" 1'52.5" kÝ hiÖu b»ng ch÷ sè tõ 1-256 vµ thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d­íi cã phiªn hiÖu F-48-96-(256). + M¶nh b¶n ®å tû lÖ 1:2000 ®­îc chia tõ m¶nh b¶n ®å 1:5000 ra lµm 9 m¶nh cã kÝch th­íc 37.5" 37.5" kÝ hiÖu b»ng ch÷ Latinh a, b, c, d ,e, g, h, k thø tù tõ tr¸i sang ph¶i tõ trªn xuèng d­íi cã phiªn hiÖu F-48-96-(256-k). §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4812 1.2.4. L­íi to¹ ®é 1. L­íi to¹ ®é ®Þa lý (l­íi kinh vÜ tuyÕn) L­íi nµy ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é ®Þa lý cña c¸c ®iÓm trªn b¶n ®å (,).H×nh d¸ng cña nã phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm l­íi chiÕu . 2. L­íi to¹ ®é vu«ng gãc Cßn gäi lµ l­íi « vu«ng hay l­íi kilomet dïng x¸c ®Þnh täa ®é cña c¸c ®iÓm. §Ó tr¸nh gi¸ trÞ ©m ng­êi ta lïi trôc x vÒ phÝa tr¸i 500 km cho nªn khi tÝnh ph¶i céng thªm 500km (y+500) km. 1.2.5. §iÓm khèng chÕ §iÓm khèng chÕ ®é cao : dïng ®Ó x¸c ®Þnh ®é cao cña c¸c ®iÓm trªn b¶n ®å so víi mÆt thuû chuÈn gèc . §iÓm khèng chÕ mÆt b»ng : x¸c ®Þnh vÞ trÝ mÆt b»ng c¸c ®iÓm trªn mÆt ®Êt so víi ®iÓm gèc täa ®é . 1.2.6. §Þnh h­íng b¶n ®å Th­êng khung kinh vÜ tuyÕn cã d¹ng h×nh thang . H­íng B¾c thùc lµ h­íng B¾c cña kinh tuyÕn thùc trªn mÆt ®Êt .Do kÕt qu¶ ®o cña thiªn v¨n trªn b¶n ®å chän h­íng B¾c cña kinh tuyÕn gi÷a hoÆc kinh tuyÕn kh¸c lµm h­íng B¾c thùc. H­íng B¾c tõ lµ h­íng B¾c cña kim ®Þa bµn chØ ,nh­ng do ¶nh h­ëng cña tõ tr­êng , nªn ë trªn mÆt ®Êt t¹i mçi vÞ trÝ kh¸c nhau h­íng B¾c thùc kh«ng trïng víi h­íng B¾c tõ. H­íng B¾c to¹ ®é lµ h­íng B¾c cña trôc täa ®é x. 1.2.7. Bè Côc b¶n ®å Khung b¶n ®å theo phÐp chiÕu Gauss hoÆc phÐp chiÕu UTM gåm: khung trong, khung gi÷a vµ khung ngoµi . Sù s¾p xÕp c¸c yÕu tè chÝnh phô: Trong khung b¶n ®å ®­îc biÓu thÞ c¸c yÕu tè chÝnh, c¬ së to¸n häc vµ néi dung cña b¶n ®å. Trªn khung b¶n ®å ghi chó kinh vÜ ®é, ®­êng km ,sè hiÖu m¶nh §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4813 b¶n ®å bªn c¹nh...Ngoµi khung b¶n ®å biÓu thÞ c¸c yÕu tè néi dung ghi chó cña b¶n ®å. 1.3. Néi dung vµ ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh 1.3.1. Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh 1. yÕu tè néi dung lµ yÕu tè biÓu ®¹t môc ®Ých sö dông b¶n ®å ViÖc x©y dùng néi dung cho b¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm: §èi t­îng cÇn ®­a lªn b¶n ®å ph¶i lµ c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt, chóng ®­îc ph¶n ¸nh theo ®óng c¸c ®Æc ®iÓm ph©n bè ®Þa lý, cã bæ xung nh÷ng thuéc tÝnh vµ ®­îc qui ®Þnh ë møc ®é phï hîp víi tû lÖ cña b¶n ®å. 2. C¬ së khoa häc cña sù ph©n lo¹i néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh ViÖc ph©n lo¹i cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. TÝnh khoa häc vµ tÝnh thèng nhÊt trong ph©n lo¹i cµng cao th× cµng ®¹t ®­îc møc ®é ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn vÒ néi dung. Néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh sÏ ®­îc ph©n lo¹i vµ x©y dùng theo quan ®iÓm hÖ thèng vµ theo c¸c nguyªn t¾c sau: Theo vËt thÓ: LÊy c¸c phÇn tö ®Þa h×nh, ®Þa vËt lµm ®èi t­îng biÓu thÞ, ph©n lo¹i chóng theo tiªu chuÈn ®Þa lý, vÝ dô ë møc ®é tæng qu¸t lµ ph©n chia chóng thµnh c¸c nh¸nh: thuû hÖ, d¸ng ®Êt, thùc phñ, chÊt ®Êt vµ giao th«ng, d©n c­, ®Þa vËt kinh tÕ x· héi, l­íi khèng chÕ tr¾c ®Þa, ranh giíi t­êng rµo, ë møc ®é ph©n chia chóng thµnh c¸c kiÓu lo¹i... ë nh÷ng cÊp nhá h¬n. Theo thuéc tÝnh: Mçi chñ thÓ cã nhiÒu thuéc tÝnh. Nh­ng tuú thuéc vµo môc ®Ých, ý nghÜa sö dông vµ kh¶ n¨ng cho phÐp cña tû lÖ b¶n ®å. Trªn b¶n ®å ®Þa h×nh biÓu thÞ c¸c thuéc tÝnh chñ yÕu sau: c¸c gi¸ trÞ ®Þnh l­îng, c¸c mÆt ®Þnh tÝnh, vÞ trÝ vµ tr¹ng th¸i trong kh«ng gian, ®Æc ®iÓm ph©n bè trªn l·nh thæ, mét sè ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi vµ ®Þa danh. Theo qui m«: C¸c phÇn tö ®Þa h×nh ®Þa vËt cïng thuéc tÝnh cña chóng sÏ ®­îc s¾p xÕp theo ng«i thø tõ lín ®Õn nhá chÝnh ®Õn phô, chung ®Õn riªng, tæng thÓ ®Õn côc bé... Víi ba nguyªn t¾c trªn, mét hÖ thèng néi dung vµ kÝ hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4814 t­ëng chõng phøc t¹p vµ lén xén sÏ ®­îc s¾p xÕp ®óng vÞ trÝ cña nã, ®¶m b¶o qui ®Þnh néi dung trong tõng lo¹i tû lÖ b¶n ®å cã hÖ thèng, ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ, do ®ã còng sÏ dÔ dµng h¬n trong c¸c c«ng viÖc biªn vÏ vµ tæng qu¸t ho¸ b¶n ®å. Ph©n lo¹i néi dung theo b¶n ®å ®Þa h×nh theo ph­¬ng ph¸p cÊu tróc c©y, sù ph©n nh¸nh ®i tõ cÊp cao ®Õn cÊp thÊp, gèc ®­îc coi lµ toµn bé mÆt ®Êt, líp ph©n nh¸nh thø nhÊt lµ yÕu tè tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi, tõ c¸c ph©n nh¸nh nµy ph©n ra c¸c yÕu tè. Ch¼ng h¹n nh­: - YÕu tè ®Þa lý tù nhiªn: Lµ yÕu tè c¬ b¶n cña c¶nh quan ®Þa lý, nã gåm hÖ thuû v¨n vµ c¸c c«ng tr×nh phô thuéc bao gåm: biÓn, s«ng, hå, hå nh©n t¹o, ®Çm, ao, suèi, kªnh r¹ch, m­¬ng m¸ng, giÕng n­íc, m¹ch n­íc...kÌm theo nh÷ng tÝnh chÊt cña chóng. Nh÷ng ®èi t­îng nµy kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm ®Þnh vÞ trªn mÆt ®Êt vµ còng kh¸c nhau vÒ nguån gèc ph¸t sinh dÉn ®Õn nh÷ng kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm bªn ngoµi. H×nh th¸i ®Þa h×nh ®­îc biÓu thÞ trªn b¶n ®å chñ yÕu b»ng c¸c ®­êng b×nh ®é vµ c¸c ®iÓm ®é cao.TËp hîp cña c¸c ®­êng b×nh ®é sÏ cho ta thÊy h×nh ¶nh cña c¸c kiÓu ®Þa h×nh kh¸c nhau vµ cho phÐp ph©n biÖt ®­îc chóng. Bªn c¹nh nh÷ng ®­êng b×nh ®é vµ c¸c ®iÓm ®é cao cßn cã nhiÒu ký hiÖu kh¸c m« t¶ ®Æc ®iÓm c¸c phÇn tö vµ d¹ng vi ®Þa h×nh nh­ ®Ìo, gß, v¸ch sôt, v¸ch ®¸, b·i ®¸... ViÖc x¸c ®Þnh néi dung biÓu thÞ d¸ng ®Êt dùa vµo ®Æc ®iÓm ph©n bè kh«ng gian vµ theo h×nh th¸i ®Þa h×nh. Theo nguyªn t¾c nµy néi dung thÓ hiÖn h×nh d¸ng ®Þa h×nh trªn b¶n ®å ®Þa h×nh gåm: §é cao (®­êng b×nh ®é, ®iÓm ®é cao), vi ®Þa h×nh (®Þa h×nh ®Çm lÇy, ®Þa h×nh c¸t, bÒ mÆt lâm, bÒ mÆt låi, hang ®éng khe, s­ên, ®Ønh). Thùc vËt: rõng rËm, bôi c©y, v­ên ¨n qu¶, c«ng viªn b·i cá... cïng chñng lo¹i vµ tÝnh chÊt cña chóng. Thùc vËt ®­îc ph©n lo¹i theo 2 nguyªn t¾c - ngo¹i m¹o tøc theo th©n c©y (th©n gç, th©n cá, th©n tre nøa, th©n bôi ...) vµ theo l¸ (l¸ kim, l¸ réng, l¸ kh«, l¸ ­ít). Ph©n theo môc ®Ých sö dông cã c©y tù nhiªn vµ c©y trång (c©y n«ng nghiÖp, c©y c«ng nghiÖp, d­îc liÖu, ¨n qu¶). - YÕu tè kinh tÕ x· héi: Lµ nh÷ng yÕu tè thuéc thµnh qu¶ lao ®éng cña con ng­êi D©n c­: D©n c­ ®­îc biÓu thÞ trªn b¶n ®å ®Þa h×nh chñ yÕu ph¶n ¸nh c¸c §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4815 ®Æc ®iÓm d©n c­ vµ c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸, lÞch sö, d©n dông, liªn quan chÆt chÏ tíi d©n c­. C¸c ®iÓm d©n c­ ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ 4 ®Æc tr­ng quan träng lµ: Ph©n bè kh«ng gian vµ tæ chøc mÆt b»ng, vai trß hµnh chÝnh cña mét sè ®iÓm d©n c­, cÊp ®« thÞ cña mét sè ®iÓm d©n c­ vµ sè d©n cña c¸c ®iÓm d©n c­. Trªn b¶n ®å ph¶i ph©n biÖt c¸c kiÓu ®iÓm d©n c­ thµnh thÞ vµ ®iÓm d©n c­ n«ng th«n qua viÖc thÓ hiÖn sù ph©n bè kh«ng gian vµ tæ chøc mÆt b»ng cña ®iÓm d©n c­. C¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸, lÞch sö, d©n dông liªn quan chÆt chÏ víi ®iÓm d©n c­, phÇn nµo ph¶n ¸nh ®­îc qui m« vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸ cña ®iÓm d©n c­. Bao gåm: c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸- lÞch sö, tr­êng häc, th­ viÖn, nhµ v¨n ho¸, c¸c c«ng tr×nh d©n dông, c¬ quan d©n dông, c¬ quan c«ng céng, c«ng së, uû ban nh©n d©n c¸c cÊp, ®¬n vÞ kinh tÕ, bÖnh viÖn, kh¸ch s¹n, nhµ nghØ, cöa hµng, nghÜa trang, nghÜa ®Þa... HÖ thèng giao th«ng: toµn bé m¹ng l­íi giao th«ng mÆt ®Êt - ®­êng s¾t, ®­êng bé vµ c¸c ph­¬ng tiÖn v­ît s«ng trªn tuyÕn ®­êng. §­êng s¾t ®­îc thÓ hiÖn theo c¸c tuyÕn ®­êng, c¸c ga, thiÕt bÞ trong ga, c¸c lo¹i tÝn hiÖu ®¶m b¶o giao th«ng. §­êng bé ®­îc thÓ hiÖn c¸c lo¹i ®­êng « t«, ®­êng ®Êt, bÕn « t«, c¸c tÝn hiÖu ®¶m b¶o an toµn giao th«ng ®­êng bé, c¸c ph­¬ng tiÖn v­ît s«ng nh­ cÇu phµ, cèng ®ß, ®­êng ngÇm, bÕn léi... §­êng kh«ng trªn b¶n ®å ®Þa h×nh kh«ng biÓu thÞ h­íng bay mµ chØ biÓu thÞ s©n bay d©n sù, cßn s©n bay qu©n sù kh«ng biÓu thÞ. §Þa giíi: ranh giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp nh­ ranh giíi quèc gia, tØnh, thµnh phè, quËn, huyÖn, thÞ x·, ph­êng, x·, thÞ trÊn... §Þa vËt kinh tÕ x· héi, t­êng rµo ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®i¹, c¸c lo¹i ®­êng èng, m¹ng l­íi c¸c ®­êng d©y ®iÖn, th«ng tin ... ranh giíi c¸c lo¹i ®Þa vËt cïng mét sè ranh giíi tù nhiªn, nh÷ng khu canh t¸c, khu vùc cÊm, ranh giíi sö dông ®Êt, thµnh luü, t­êng, hµng rµo...C¸c ®iÓm khèng chÕ nh­ l­íi khèng chÕ c¬ b¶n nhµ n­íc, l­íi khèng chÕ c¬ së, l­íi khèng chÕ ®o vÏ. §iÓm ®Þnh h­íng vµ ®iÓm c¬ së to¸n häc còng ®­îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh. Tõng yÕu tè trªn l¹i tiÕp tôc ph©n nh¸nh, trong ®ã sÏ ¸p dông cô thÓ c¸c §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4816 nguyªn t¾c ph©n lo¹i kh¸c nhau. Néi dung trªn tuú thuéc vµo tû lÖ mµ qui ®Þnh ®o vÏ, biªn chÕ víi ®é chÝnh x¸c vµ møc ®é chi tiÕt kh¸c nhau, ®­îc ghi râ trong c¸c chi tiÕt kh¸c nhau, ®­îc ghi râ trong c¸c qui t¾c ®o vÏ vµ biªn chÕ b¶n ®å ®Þa h×nh. Ngoµi ra ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc sö dông trªn b¶n ®å ®Þa h×nh cßn biÓu thÞ yÕu tè bæ sung. C¸c yÕu tè nµy ®­îc bè trÝ ë ngoµi khung b¶n ®å vµ bao gåm: c¸c ghi chó tªn, tØ lÖ b¶n ®å. C¸c ghi chó thêi gian vµ n¬i xuÊt b¶n. C¸c ghi chó møc ®é bÝ mËt cña b¶n ®å. Chó dÉn kÝ hiÖu. S¬ ®å gãc lÖch. Th­íc ®o ®é dèc. 1.3.2. §é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh Trong qui ph¹m hiÖn hµnh cña Tæng Côc §Þa ChÝnh qui ®Þnh nh­ sau: - Sai sè trung b×nh cña vÞ trÝ ®Þa vËt biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi vÞ trÝ ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ (hoÆc ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp) gÇn nhÊt (®iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng) kh«ng v­ît qu¸ qui ®Þnh: 0.5mm ë vïng ®ång b»ng, vïng ®åi nói vµ 0.7mm ë vïng nói cao, vïng Èn khuÊt. - Sai sè trung b×nh vÒ ®é cao cña ®­êng b×nh ®é, ®é cao cña ®iÓm ®Æc tr­ng ®Þa h×nh, ®é cao ®iÓm mùc n­íc (mÐp n­íc), ®é cao ®iÓm ghi chó ®é cao biÓu thÞ trªn b¶n ®å gèc so víi ®é cao ®iÓm khèng chÕ ®é cao ngo¹i nghiÖp gÇn nhÊt kh«ng qua 1/3 kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng ®ång b»ng vµ kh«ng qu¸ 1/2 kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n ë vïng ®åi nói, nói cao, vïng Èn khuÊt. - Sai sè trung ph­¬ng vÞ trÝ mÆt ph¼ng cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ mÆt ph¼ng sau b×nh sai so víi ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa nhµ n­íc gÇn nhÊt kh«ng qu¸ 0.10mm, ë vïng Èn khuÊt kh«ng qu¸ 0.15mm theo tû lÖ b¶n ®å. - Sai sè trung ph­¬ng vÒ ®é cao cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ®é cao sau b×nh sai so víi ®iÓm ®é cao nhµ n­íc gÇn nhÊt kh«ng qu¸ 1/10 kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n (®iÓm khèng chÕ ®o vÏ t­¬ng ®­¬ng ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp). §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4817 1.4. C¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh §Ó cã thÓ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh ta cã thÓ thµnh lËp theo c¸c ph­¬ng ph¸p nh­ s¬ ®å trªn. *Ph­¬ng ph¸p ®o vÏ ngoµi thùc ®Þa: Ph­¬ng ph¸p nµy cã ®é chÝnh x¸c cao ®èi víi tõng ®iÓm ®o, v× vËy thuËn tiÖn cho viÖc thµnh lËp b¶n ®å lín vµ cøc lín. §Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c th× mËt ®é ®o trùc tiÕp ph¶i lín kÐo theo thêi gian lµm viÖc ngoµi trêi l©u. Trong ph­¬ng ph¸p nµy th× thêi tiÕt vµ sù h¹n chÕ tÇm nh×n do ®Þa vËt g©y ra ¶nh h­ëng lín tíi c«ng viÖc, ngoµi ra ®Þa h×nh phøc t¹p còng g©y c¶n trë tíi n¨ng suÊt c«ng viÖc. Do vËy ph­¬ng ph¸p nµy cho hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao vµ cã mét sè h¹n chÕ kh¶ n¨ng øng dông cña c¸c thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy mµ ph­¬ng ph¸p ®o vÏ trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa th­êng ®­îc ¸p dông vµo ®Þa bµn kh«ng lín, chñ yÕu thµnh lËp b¶n ®å ®Þa chÝnh tû lÖ lín ë c¸c vïng d©n c­, ®Æc biÖt khu vùc ®« thÞ cã mËt ®é d©n c­ ®«ng, nhµ cöa, c«ng tr×nh nhiÒu. *Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh: ®­îc ¸p dông ë nh÷ng khu vùc réng lín. Trong ph­¬ng ph¸p nµy ph©n ra lµm hai ph­¬ng ph¸p nhá lµ ®o ¶nh ®¬n vµ ®o ¶nh lËp thÓ. - Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n ¸p dông ë vïng b»ng ph¼ng lµ chñ yÕu, nã ®­îc C¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å §o trùc tiÕp ngoµi thùc ®Þa Ph­¬ng ph¸p bµn ®¹c Ph­¬ng ph¸p toµn ®¹c Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh §o ¶nh ®¬n §o ¶nh lËp thÓ Biªn tËp tõ b¶n ®å tû lÖ lín h¬n §o ¶nh quang c¬ §o ¶nh gi¶i tÝch §o ¶nh sè §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4818 ¸p dông ®Ó ®o vÏ ®Þa h×nh khi mµ ®é chÝnh x¸c ®o ®é cao cña ph­¬ng ph¸p lËp thÓ khã tho¶ m·n. - §o ¶nh lËp thÓ cã kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t ®Þa h×nh tèt nhÊt so víi tÊt c¶ c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c. Ngµy nay nhê c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh­ ®o vÏ ¶nh toµn n¨ng gi¶i tÝch vµ tr¹m ®o ¶nh sè mµ ph­¬ng ph¸p lËp thÓ tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c lo¹i b¶n ®å cã tû lÖ 1:1000 trë xuèng. Do ®o vÏ trªn m« h×nh nªn ph­¬ng ph¸p lËp thÓ hÇu nh­ h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a ¶nh h­ëng cña thêi tiÕt vµ ®Þa h×nh. Cã thÓ nãi ph­¬ng ph¸p nµy lu«n ®­îc ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc míi vµo s¶n xuÊt ®Ó gi¶i phãng con ng­êi khái lao ®éng vÊt v¶, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4819 Ch­¬ng 2 Giíi thiÖu VÒ microstation vµ c«ng t¸c øng dông trong b¶n ®å ®Þa h×nh 2.1. Giíi thiÖu vÒ Microstation vµ mét sè phÇn mÒm Chuyªn dông biªn tËp b¶n ®å MicroStation là một phần mềm phát triển từ CAD với mục đích trợ giúp việc thành lập các bản đồ hoặc bản vẽ kỹ thuật. Ưu điểm cơ bản của MicroStation so với CAD là cho phép lưu các bản đồ và bản vẽ thiết kế theo nhiều hệ thống tọa độ khác nhau. Ngoài ra MicroStation có giao diện đồ họa bao gồm nhiều cửa sổ, menu, bảng công cụ và nhiều chức năng khác rất tiện lợi cho người sử dụng. Mapping Office lµ mét hÖ phÇm mÒm míi nhÊt cña tËp ®oµn Intergraph bao gåm c¸c phÇn mÒm c«ng cô phôc vô cho viÖc x©y dùng vµ duy tr× toµn bé c¸c ®èi t­îng ®Þa lý d­íi d¹ng ®å ho¹ bao gåm: IrasC, IrasB, MSFC, Geovec. C¸c file d÷ liÖu d¹ng nµy ®­îc sö dông lµm ®Çu vµo cho c¸c hÖ th«ng tin ®Þa lý hoÆc c¸c hÖ qu¶n trÞ d÷ liÖu b¶n ®å. C¸c phÇm mÒm øng dông cña Mapping Ofice ®­îc tÝch hîp trong m«i tr­êng ®å ho¹ thèng nhÊt Microstation ®Ó t¹o nªn mét bé c¸c thanh c«ng cô m¹nh vµ linh ho¹t phôc vô cho viÖc thu thËp vµ xö lý c¸c ®èi t­îng ®å ho¹. §Æc biÖt trong lÜnh vùc biªn tËp vµ tr×nh bµy b¶n ®å, dùa vµo rÊt nhiÒu c¸c tÝnh n¨ng më cña Microstation cho phÐp ng­êi sö dông tù thiÕt kÕ c¸c ký hiÖu d¹ng ®iÓm, d¹ng ®­êng, d¹ng pattern mµ rÊt nhiÒu c¸c ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy b¶n ®å ®­îc coi lµ rÊt khã sö dông ®èi víi mét sè phÇm mÒm kh¸c (Mapinfo, Autocad, Coreldraw, Freehand...) l¹i ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch dÔ dµng trong Microstation. Ngoµi ra c¸c file d÷ liÖu cña c¸c b¶n ®å cïng lo¹i ®­îc t¹o dùa trªn nÒn mét file chuÈn (seed file) ®­îc ®Þnh nghÜa ®Çy ®ñ c¸c th«ng sè to¸n häc b¶n ®å, hÖ ®¬n vÞ ®o ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ thËt ngoµi thùc ®Þa lµm t¨ng gi¸ trÞ chÝnh x¸c vµ thèng nhÊt gi÷a c¸c file b¶n ®å. Trong viÖc sè ho¸ vµ biªn tËp c¸c ®èi t­îng b¶n ®å dùa trªn c¬ së c¸c b¶n ®å ®· ®­îc thµnh lËp tr­íc ®©y (trªn giÊy, diamat...), c¸c phÇm mÒm ®­îc sö §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4820 dông chñ yÕu bao gåm: Microstation, IrasC, I/Geovec, MSFC, MRFclean, MRFflad, Iplot. Sau ®©y sÏ lµ kh¸i niÖm vµ c¸c øng dông cô thÓ cho tõng phÇm mÒm cho c¸c c«ng ®o¹n sè ho¸ vµ biªn tËp b¶n ®å. 2.1.1. Microstation Microstation lµ mét phÇn mÒm trî gióp thiÕt kÕ vµ lµ m«i tr­êng ®å ho¹ rÊt m¹nh cho phÐp x©y dùng, qu¶n lý c¸c ®èi t­îng ®å ho¹ thÓ hiÖn c¸c yÕu tè b¶n ®å. Microstation cßn ®­îc sö dông ®Ó lµm nÒn cho c¸c øng dông kh¸c nh­ Geovec, IrasC, MSFC, Mrfclean, Mrfflag ch¹y trªn ®ã C«ng cô cña Microstation ®­îc sö dông ®Ó sè ho¸ c¸c ®èi t­îng trªn nÒn ¶nh (raster), söa ch÷a, biªn tËp d÷ liÖu vµ tr×nh bµy b¶n ®å. Microstation cßn cung cÊp c«ng cô nhËp, xuÊt (import, export) d÷ liÖu ®å ho¹ tõ c¸c phÇn mÒm kh¸c qua c¸c file (.dxf) hoÆc (.dwg) 2.1.2. Iras C IrasC lµ hÖ phÇn mÒm xö lý ¶nh cao cÊp cña Intergraph (®èi víi c¸c ¶nh cã t«ng mµu liªn tôc). IrasC héi tô ®ñ toµn bé c¸c tÝnh n¨ng ph©n tÝch, xö lý tÊt c¶ c¸c phÇn mÒm kh¸c. Víi c¸c lÖnh c«ng cô rÊt thuËn tiÖn, IrasC cho phÐp ®iÒu khiÓn vµ söa ®æi toµn bé c¸c yÕu tè cña ¶nh nh­ ®iÒu chØnh møc ®é t­¬ng ph¶n vµ ®é s¸ng tèi, c¸c chøc n¨ng c¶i thiÖn chÊt l­îng ¶nh, t¾t më l­íi, c¾t ghÐp ¶nh, c¸c phÐp n¾n th«ng dông kh¸c trong xö lý ¶nh hµng kh«ng vµ rÊt nhiÒu chøc n¨ng h÷u dông kh¸c. 2.1.3. Geovec Geovec lµ mét phÇn mÒm ch¹y trªn nÒn cña Microstation cung cÊp c¸c c«ng cô sè ho¸ b¸n tù ®éng c¸c ®èi t­îng trªn nÒn ¶nh ®en tr¾ng víi ®Þnh d¹ng cña Intergraph. Mçi mét ®èi t­îng sè ho¸ b»ng Geovec ph¶i ®­îc ®Þnh nghÜa tr­íc c¸c th«ng sè ®å häa vÒ mµu s¾c, líp th«ng tin, khi ®ã ®èi t­îng nµy ®­îc gäi lµ mét Feature. Mçi mét Feature cã mét tªn gäi vµ m· sè riªng. Trong qu¸ tr×nh sè ho¸ c¸c ®èi t­îng b¶n ®å, Geovec ®­îc dïng nhiÒu trong viÖc sè hãa c¸c ®èi t­îng d¹ng ®­êng §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4821 2.1.4. MFSC MFSC (Microstation Feature Collection) Modul cho phÐp ng­êi khai b¸o vµ ®Æt c¸c ®Æc tÝnh ®å häa cho c¸c líp th«ng tin kh¸c nhau cña b¶n ®å phôc vô cho qu¸ tr×nh sè hãa, ®Æc biÖt lµ sè ho¸ trong Geovec. Ngoµi ra MFSC cßn cung cÊp mét lo¹t c¸c c«ng cô sè hãa b¶n ®å trªn nÒn Microstation, MFSC ®­îc sö dông: - §Ó t¹o b¶ng ph©n líp vµ ®Þnh nghÜa c¸c thuéc tÝnh ®å ho¹ cho ®èi t­îng - Qu¶n lý c¸c ®èi t­îng cho qu¸ tr×nh sè hãa - Läc ®iÓm vµ lµm tr¬n ®­êng ®èi víi tõng ®èi t­îng ®­êng riªng lÎ 2.1.5. MRFclean MRFclean ®­îc viÕt b»ng MDL (Microstation Development language) vµ ch¹y trªn nÒn cña Microstation. MRFclean dïng ®Ó: - KiÓm tra lçi tù ®éng, nhËn diÖn vµ ®¸nh dÊu vÞ trÝ c¸c ®iÓm cuèi tù do b»ng mét kÝ hiÖu (ch÷ D,X,S). - Xo¸ c¸c ®­êng, nh÷ng ®iÓm trïng nhau. - C¾t ®­êng: t¸ch mét ®­êng thµnh 2 ®­êng t¹i giao ®iÓm víi ®­êng kh¸c. - Tù ®éng lo¹i c¸c ®o¹n thõa cã ®é dµi nhá h¬n Dangle-factor nh©n víi tolerance 2.1.6. MRFflad MRFflad ®ùc thiÕt kÕ t­¬ng hîp víi MRFclean, dïng ®Ó tù ®éng hiÓn thÞ lªn mµn h×nh lÇn l­ît c¸c vÞ trÝ cã lçi mµ MRFclean ®· ®¸nh dÊu tr­íc ®ã vµ ng­êi dïng sÏ sö dông c¸c c«ng cô cña Microstation ®Ó söa. 2.1.7. Iplot Iplot gåm cã Iplot Client vµ Iplot Server ®­îc thiÕt kÕ riªng cho viÖc in Ên c¸c tÖp tin .dgn cña Microstation. Iplot Client nhËn c¸c yªu cÇu in trùc tiÕp t¹i c¸c tr¹m lµm viÖc, cßn Iplot Server nhËn c¸c yªu cÇu in qua m¹ng. Do vËy trªn m¸y tÝnh cña b¹n Ýt nhÊt ph¶i cµi ®Æt Iplot Client. Iplot cho phÐp ®Æt c¸c th«ng sè in nh­ lùc nÐt, thø tù in c¸c ®èi t­îng ... th«ng qua tÖp tin ®iÒu khiÓn lµ pen-tabbel. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4822 2.2 c¸c chøc n¨ng cña microstation 2.2.1.Giới thiệu chung về MicroStation MicroStation là một phần mềm phát triển từ CAD với mục đích trợ giúp việc thành lập các bản đồ hoặc bản vẽ kỹ thuật. Ưu điểm cơ bản của MicroStation so với CAD là cho phép lưu các bản đồ và bản vẽ thiết kế theo nhiều hệ thố ng tọa độ khác nhau. Ngoài ra MicroStation có giao diện đồ họa bao gồm nhiều cửa sổ, menu, bảng công cụ và nhiều chức năng khác rất tiện lợi cho người sử dụng. 1. Khởi động và thoát khỏi MicroStation * Khởi động MicroStation: Kích hoạt biểu tượng của MicroStation trên màn hình Program Manager. Cửa sổ MicroStation Manager xuất hiện, chọn tên file cần mở (hoặc tên file mới), sau đó chọn Ok. * Thoát khỏi MicroStation: Chọn menu file, sau đó chọn exit. Hoặc cũng có thể gõ vào từ exit trên cửa sổ lệnh của MicroStation. * Giao diện trong MicroStation. MicroStation cho phép giao diện với người dung thông qua cửa sổ lệnh Command Window, các cửa sổ quan sát, các menu, các hộp hội thoại và bảng công cụ.  Cửa sổ lệnh Command Window: hiển thị cho ta tên file mà ta đang mở, ngoài ra trên cửa sổ lệnh còn có sáu trường với nội dung sau: - Status: Hiển thị các thông báo về yếu tố chọn. - Message: Hiển thị các thuộc tính hiện thời của yếu tố. - Command: Hiển thị tên của lệnh đang được thực hiện. Input Field Command Field Status Field Error Field Fromp Message Field §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4823 - Frompt: Hiển thị thao tác tiếp theo cần thực hiện. - Input: Thường dùng để gỡ lệnh hoặc vào tham số cho lệnh từ bàn phím. - Error: Hiển thị các thông báo lỗi. Mỗi một công cụ nào đó trong MicroStation thường có thể thực hiện bằng nhiều phương pháp: Từ biểu tượng của của công cụ, từ menu, từ cửa sổ lệnh…tùy thuộc sự lựa chọn của người sử dụng. Nhưng dù sử dụng phương pháp nào thì thông tin về lệnh vừa thực hiện cũng được thể hiện trên cửa sổ lệnh Command Window. Các lệnh trong MicroStation nói chung thường gồm hai bước: Bước thứ nhất nhằm xác định yếu tố cần thao tác, bước thứ hai để khẳng định (hoặc hủy bỏ) lệnh cần thực hiện. Nếu bước thứ hai ta hủy bỏ lệnh thì lệnh đó sẽ không gây ra tác vụ gì. Việc quan sát cửa sổ lệnh thường xuyên trong quá trình thực hiện các lệnh sẽ giúp ta thao tác nhanh chóng và không mắc phải sai sót. * Menu chính của MicroStation được đặt trên cửa sổ lệnh. Từ menu chính có thể mở ra nhiều menu dọc trong đó chứa rất nhiều chức năng của MicroStation. Ngoài ra còn có nhiều menu được đặt ở các cửa sổ hội thoại xuất hiện khi ta thực hiện một chức năng nào đó của MicroStation. * Cửa sổ quan sát View: Là nơi để ta quan sát và thực hiện các thao tác đồ họa cần thiết. Có thể mở cùng một lúc tối đa 8 cửa sổ View. Có thể di chuyển vị trí hoặc thay đổi kích thước của các cửa sổ View như đối với các cửa sổ Window thông thường. * Bảng công cụ: Là tập hợp của các chức năng ta thường sử dụng trong quá trình thành lập bản đồ, bản vẽ. Bảng công cụ chính thường được tự động mở khi ta khởi động MicroStation. Trong trường hợp bảng công cụ chính không xuất hiện trên màn hình thì có thể nở lại nó. * Các thao tác điều khiển màn hình: Công cụ dùng để phóng to, thu nhỏ hoặc dịch chuyển màn hình được bố trí ở góc dưới bên trái của mỗi cửa sổ (Window). - Update: Vẽ lại nội dung của cửa sổ màn hình đó. - Zoom in: Phóng to nội dung. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4824 - Zoom out: Thu nhỏ nội dung. - Window ares: Phóng to nội dung trên một vùng. - Fit View: Thu toàn bộ bản vẽ vào trong màn hình. - Pan: Dịch chuyển nội dung theo một hướng nhất định. - View previous: Quay lại chế độ màn hình lúc trước. - View next: Quay lại màn hình lúc trước khi sử dụng lệnh View previous. * Bàn chuột chuẩn sử dụng trong MicroStation là bàn chuột 3 phím với các chức năng: - Phím bên trái là phím Data dùng để xác nhận một lệnh hay một yếu tố nào đó. - Phím bên phải là phím Reset dùng để hủy sự xác nhận một lệnh hay một yếu tố nào đó. - Phím giữa là phím Tentative dùng để đặt chuột vào đúng vị trí nào đó. Nếu bàn chuột đang sử dụng là bàn chuộ t hai phím thì phím Data và phím Reset giữ nguyên vị trí như trên còn phím Tentative được sử dụng bằng cách ấn đồng thời hai phím Data và Reset. Với bộ công cụ làm việc đầy đủ và mạnh, giao diện lại rất thuận tiện cho người sử dụng, MicroStation có ứng dụng rất lớn trong trắc địa bản đồ. Song nếu chỉ có MicroStation đứng độc lập thì khả năng ứng dụng của nó bị hạn chế rất nhiều. Chính vì thế MicroStation luôn được sử dụng để làm nền cho các phần mềm khác như IrasC (sử dụng để nắn ảnh, làm sạch ảnh và một s ố ứng dụng khác), Geovec ( chuyên để vector hóa bán tự động), MSFC (sử dụng để quản lý các lớp thông tin trên bản đồ bằng cách thiết lập các Feature)…Tạo nên một bộ công cụ linh hoạt phục vụ tốt cho việc số hóa và biên tập bản đồ. 2.2.2. Modul MicroStation Trong MicroStation các menu chính được đặt trên các cửa sổ lệnh. Từ menu chính có thể mở thêm nhiều menu dọc trong đó có chứa rất nhiều chức năng của MicroStation. Mỗi một menu dọc có một chức năng riêng, phần này cung cấp một số khái niệm và chức năng của các menu chính và menu dọc. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4825 1. File menu File menu gồm những mục cho sự tạo, mở, đóng file thiết kế và những thư viện cell, làm việc với những file tham khảo (reference file), nhập và xuất file, in và kết thúc một chương trình MicroStation. 1. New: Mở hộp hội thoại tạo mới một file thiết kế(Create Design file), sử dụng để tạo và mở file như file thiết kế đang hoạt động. 2. Open: Mở hộp hội thoại mở file (Open Design File) sử dụng để mở một file thiết kế đã tồn tại hoặc một file khác trong danh sách như hoạt động file đó. 3. Close: Đóng file thiết kế đang hoạt động và mở hộp hội thoại quản lý file của MicroStation (MicroStation Manager). 4. Save As: Mở hộp hội thoại ghi file sang tên khác (Save design as). Sử dụng để ghi file được chép sang tên khác như trong thư mục khác hoặc sang kiểu dữ liệu khác, nếu tên khác được chọn thì file đó được thành file hoạt động. 5. Compress Design: Nén file thiết đang hoạt động bỏ toàn bộ các yếu tố đã được xóa. 6. Save settings: Ghi lại các giá trị được đặt trong file thiết kế đang hoạt động. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4826 Lựa chọn này chỉ cho phép nếu (save setting on exit) được ưu tiên là off, lựa chọn này cũng cho phép ta ghi giá trị đặt tại ý định, nó không tự động ghi lại khi rời khỏi file đang thiết kế. Ghi lại các giá trị được đặt bao gồm giá trị điều khiển hộp hội thoại và cấu hình của cửa xem (View..). 7. Reference: Mở hộp hội thoại Referenss Files settings sử dụng để hiệu chỉnh giữa các file liên quan và chọn công cụ của nó. 2. Edit menu Edit menu gồm những mục cho sự hủy và làm lại những sự thay đổi tới file thiết kế hoặc một file text. Nó cũng có những mục cho sự cắt và dán text, định nghĩa và ngừng những nhóm, khóa và không khóa những đối tượng. 1. Undo: Undo là hủy bỏ thao tác vẽ trước đó. Công cụ này được sử dụng để khôi phục lại một thao tác sai. Undo other > to mark: hủy bỏ thao tác vẽ được thực hiện trước khi đánh dấu là một tập hợp. Undo other > all: hủy bỏ tất cả các thao tác bản vẽ ghi bên trong hủy bộ đệm. 2. Redo: Hủy bỏ thao tác vừa undo. 3. Set mark: Đặt một sự đánh dấu bên trong hủy bộ đệm, sau kế tiếp vẽ thao tác có thể phủ nhận. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4827 4. Cut: Chuyển hoặc cắt những đối tượng được lựa chọn và đặt chúng vào bộ nhớ từ đó gián kế tiếp. 5. Copy: Sao chép một đối tượng được lựa chọn tới bộ nhớ từ sự kế gián tiếp. 6. Paste: Sao chép nội dung từ bộ nhớ tới nơi thiết kế. 7. Paste Special: Áp dụng cho một khuôn dạng màn hình đặc biệt tới nội dung của clipboard. 8. Show clipboard/ Hide Clipboard: Trình diễn nội dung bộ nhớ hoặc đóng cửa sổ bộ nhớ hiện ra. 9. Group: Củng cố phần tử được chọn vào trong một nhóm cho sự thao tác như một thực thể đơn. 10.Ungroup: Không liên kết những nhóm đối tượng được chọn nữa. 11.Lock: Khóa những đối tượng được lựa chọn. 12.Unlock: Tháo những đối tượng được khóa. 13.Find/Replace Text (SE): Tìm chữ trong đối tượng chữ và thay thế nó bằng chữ khác 14.Select Select all: Lựa chọn tất cả các đối tượng trong file thiết kế. Select none: Hủy bỏ việc lựa chọn tất cả các đối tượng trong file thiết kế. Select by Attribute: Lựa chọn hoặc định vị những đối tượng dựa vào thuộc tính của đối tượng (kiểu, lớp, ký hiệu). 15.Links: Liên kết và bảo trì những mối liên kết DDE. 16.Edit > Insert Object: Mở một ứng dụng từ đó đặt những đối tượng vào trong file thiết kế hiện hành. Edit > Object Links: Cập nhật, bẻ gẫy hoặc thay đổi nguồn của một liên kết. Edit > Outline OLE Objects (SE): lin kết những điểm sáng và gắn vào đối tượng. Edit >Objeck > SE: Mở, soạn thảo, lựa chọn liên kết hoặc gắn vào đối tượng. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4828 3. Element Menu Menu Element gồm những mục cho phép điều khiển những thuộc tính, những phần tử được đặt trong thiết kế 1. Attribute: Mở hộp hội thoại Element Attibute sử dụng để điều khiển những thuộc tính của đối tượng đặt trong thiết kế (lớp, kiểu đường, màu, độ rộng…). 2. B-spline: Mở hộp thoại b-spline setting, được sử dụng để điều khiển thuộc tính B-spline đặc biệt của B-spline đặt trong thiết kế. 3. Cell: Mở hộp thư viện cell (cell library) sử dụng để tạo, duyệt và kích hoạt cell. 4. Dimensions: Mở hộp thoại Dimension Settings, từ đó có thể đặt các đặc tính sử dụng trong việc đo kích thước. 5. Multi-lines: Mở hộp thoại Multi-line để điều khiển hoặc định nghĩa các đối tượng multi-line được đặt trong thiết kế. 6. Tags > Define: Mở hộp thoại Tag Sets sử dụng để tạo, soạn thảo, chuyển rời những Tag đã được định nghĩa. Tags > Generate Templates: Phát sinh bảng báo cáo mẫu file của Tag. Tags > Generate Reports: Phát sinh một bảng báo cáo gán Tag từ phần tử và những thuộc tính của phần tử đồ họa. 7. Text: Mở hộp thoại Text sử dụng để đặt font chữ, chiều cao, độ rộng của chữ và điều khiển thuộc tính Text-specific của chữ được đặt trong thiết kế. 8. Information: Sử dụng để xem hoặc thay đổi những thông tin thuộc tính của một đối tượng và dữ liệu tổng quan liên quan đến phần tử đó. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4829 4. Setting menu Setting menu gồm những mục cho sự xem lại và thay đổi những sự thiết đặt đặc biệt của non-element. 1. Manage: Xuất hiện bảng select Settings (styles.stg) sử dụng để lựa chọn nhóm đối tượng và liên hệ với các thanh công cụ nếu có hoặc có thể sử dụng để định nghĩa, sửa chữa, xóa nhóm đối tượng. 2. AccuDraw: Sắp xếp hợp lý hóa quá trình bản vẽ. 3. Color Table: Xuất hiện bảng màu (color Table), sử dụng để duyệt và sửa đổi một “sao chép” của bảng màu hiện thời. bảng màu mà hiện thời được gắn với file thiết kế hoặc nếu không là gắn liền với bảng màu mặc định (bên trong). 4. Database > Dialog: Quản lý cơ sở dữ liệu của những nhóm liên quan đến sự liên kết. 5. Database > Connext: Mở hộp thoại Connext to Database sử dụng để nối tới kho dữ liệu từ bên trong MicroStation. - Database > Disconext: Sử dụng để tách rời từ kho dữ liệu bên trong MicroStation. - Database > Set up: Sử dụng để tạo, xem lại và sửa chữa MSCATALOG và cũng được sử dụng để tạo và thảo bảng trong kho dữ liệu được nối. - Dessign File: Mở ra hộp thoại Dessign File Setting sử dụng để thay đổi, sửa chữa file thiết kế. 6. Level > Manage: Mở hộp thoại Level Manage sử dụng để điều khiển các đối tượng bằng lớp từ file dữ liệu hiện hành và gán file tham khảo. Trong hộp §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4830 thoại này ta có thể: - Đặt lớp hiện hành. - Sửa đổi lớp ký hiệu từ file dữ liệu hiện hành hoặc gán file tham khảo. - Làm hữu hiệu hoặc vô hiệu hóa sự trình diễn của lớp ký hiệu. - Gán tên cho lớp và định nghĩa một cấu truc lớp. - Gán hoặc tách file tham khảo. Level > Display: Mở hộp thoại View Level gồm 63 lớp được sử dụng để điều khiển sự trình diễn của các đối tượng bằng lớp hoặc đặt lớp hiện hành. Level > Symbology: Sử dụng để thay đổi ký hiệu. Level > Names: Sử dụng để gán tên cho lớp và định nghĩa một cấu trúc lớp. Level > Usage: Xem lại cách dùng của lớp và kiểu đối tượng trong file thiết kế hiện hành. 7. Locks > Full: Đặt khóa và lựa chọn kiểu Fence. Lock > Toggles: mở hộp thoại Locks T…, sử dụng để bật hoặc tắt locks. 8. Camera > On: Bật Camera từ một cửa sổ view. Camera > Off: Tắt Camera từ một cửa sổ view. Camera > Setup: Đặt đích và vị trí cho một camera từ cửa sổ view và bật camera cho cửa sổ view đó. Camera > Move Camera: Di chuyển đích của came ra từ tụ tiêu của camera tại một đối tượng và di chuyển xung quanh từ cửa sổ view khác Đang tồn tại của đối tượng. Camera > Move Target: Di chuyển camera mà không di chuyển đích của camera- tương tự tới chỗ đứng trong một vị trí và đánh dấu camera tại những mục tiêu khác. Camera > Lens: Đặt góc và tiêu cự của thấu kính từ cửa sổ view. 9. Rendering > General: Mở hộp thoại Rendering setting, được sử dụng để điều chỉnh trả lại những sự thiết đặt. Rendering > View attributes: Đặt thuộc tính cho ảnh tạo ra. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4831 Rendering > Source Lighting: điều khiển sự sắp xếp đặt và cấu hình của những cell nguồn. Rendering > assign Materials: Gán số liệu cho những phần tử trên một level với một màu nhất định. Rendering > Define Materials: Tạo hoặc thay đổi số liệu từ Tool box. 10. Snaps > Button Bar: Xuất hiện thanh Snap Mode gồm những biểu tượng được sử dụng để bắt điểm (Snap to Element) nhằm làm tăng độ chính xác cho qúa trình số hóa trong trường hợp muốn bắt diểm Data vào đúng vị trí cần chọn. Snaps > Nearest: Con trỏ sẽ bắt vào điểm gần nhất trên element. Snaps > Eypoint: Con trỏ sẽ bắt vào điểm nút gần nhất element. Snaps > Midpoint: Con trỏ sẽ bắt vào điểm giữa của element. Snaps > Center: Con trỏ sẽ bắt vào tâm điểm của đối tượng. Snaps > Origin: Con trỏ sẽ bắt vào điểm gốc của cell. Snaps > Intersection: Con trỏ sẽ bắt vào điểm cắt nhau giữa hai đường giao nhau. Snaps > Tangent: Ép một phần tử tiếp xúc với một phần tử khác Snaps > Tangent From: Ép một phần tử tiếp xúc với một phần tử khác với điểm cố định tiếp giáp. Snaps > Perpendicular: ép một phần tử tiến thẳng tới một phần tử khác. Snaps > Perpendicular From: Ép một phần tử sao cho đường line mà bạn đang đặt thẳng góc tới phần tử ở tại điểm thử. Snaps > Parallel: Ép một phần tử song song tới một phần tử hiện hữu. Snaps > Through Point Ép một phần tử chuyển xuyên qua một điểm đặc §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4832 biệt về mặt thẳng thiết kế. Snaps > Point On: Ép một đối tượng để bắt đầu hoặc kết thúc trên một phần tử trong file thiết kế. 11. View attribute: Xem thuộc tính của một dôi tượng đã cho. 5. Tools Menu 1. Tools Boxes…: Mở hộp thoại và được sử dụng để mở và tạo ra nhữ ng hộp công cụ chuyên dụng. 2. Tools Settings: Được sử dụng để xem lại và điều chỉnh những sự thiết đặt cho công cụ được chọn. 3. Primary: Mở hộp hội thoại Primary Tools Bar. Hộp thoại này chứa các thanh công cụ được sử dụng và điều khiển thường xuyên và được mặ c định nó Standard: Mở hộp thoại Standard Tools bả. Hộp thoại này chứa đựng những biểu tượng mà cho phép truy cập nhanh từ những đơn chọn kéo. Tools menu gồm những mục để mở và đóng những hộp công cụ. 4. Main > Main: Để dễ dàng, thuận tiện trong thao tác. MicroStation cung cấp rất nhiều công cụ §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4833 (drawing tools) tương đương như các lệnh. Các công cụ này hiện trên màn hình dưới dạng các biểu tượng vẽ (icon) và được nhóm theo các chức năng có liên quan thành những thanh công cụ (tool box), các thanh công cụ thường dùng nhất trong MicroStation được đặt trong một thanh công cụ chính (Main tool box) và được rút gọn ở dạng các biểu tượng. Thanh công cụ chính tự động mở mỗi khi ta bật MicroStation và ta có thể thấy tất cả các chức năng của MicroStation trong đó. Ta có thể dùng chuột kéo các thanh công cụ con ra thành một Tool box hoàn chỉnh, hoặc chọn từng icon trong tool đó để thao tác. Khi ta sử dụng một công cụ nào đó thì tool sử dụng sẽ là hiện thời và chuyển thành màu sẫm. Ngoài ra đi kèm với mỗi công cụ được chọn là hộp Tool setting, hộp này hiển thị tên của công cụ và các phần đặt thông số đi kèm (nếu có). 5. 3D: Mở hộp thoại 3D-B-splines Tool Bar. 3D-B-splines Tool Bar trong MicroStation SE cung cấp khả năng truy cập tới tất cả các công cụ trong Curves tool box và 3D Tools box của MicroStation 95. (Trong hộp Curves tool box có những công cụ sử dụng để vẽ đường curves, 3D Tools box cung cấp công cụ có khả năng truy cập nhanh từ công cụ 3D và điều khiển tầm nhìn). 6. Annotate: Mở hộp Annotate Tool box, thanh công cụ trong hộp này được sử dụng đẻ đặt ký hiệu (biểu tượng). Annotation > Drafting Tools: Thanh công cụ này được sử dụng để đơn giản hóa và tiêu chuẩn hóa sự xếp đặt những tieu đề, phần tử… Annotation > XYZ text: Cho phép bạn nhập, xuất và gán nhãn những điểm tọa độ của file thiết kế 2D hoặc 3D. 7. Auxiliary Coordinates: Mở hộp Acs Tool box, thanh công cụ trong hộp này được sử dụng để định nghĩa và thao tác một hệ thống tọa độ phụ (ACS)- một hệ tọa độ bạn định nghĩa mà khác mặt phẳng thiết kế và tầm nhìn của những hệ thống tạo độ. 8. Database: Mở hộp Database Tool box, Thanh công cụ trong hộp này được sử §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4834 dụng để thiết lập, xem lại, báo cáo và những sự kết nối cơ sở dữ liệu loại bỏ và để trình bày những thuộc tính cơ sở dữ liệu trong.. 9. DD Design: Thanh công cụ trong DD Design box sử dụng để tạo kích thước cell. DD Design > Attach Element: thanh công cụ này được sử dụng để xây dựng một cung (arc), line string, shape. DD Design > Constraint: Được sử dụng để áp dụng những sự rằng buộc tới những xây dựng. DD Design > Model: Thanh công cụ trong hộp Model khi được sử dụng phối hợp với những công cụ trong Constaint tool box, sẽ tạo ra cell điều khiển kích thước gia tăng. DD Design > profile: Được sử dụng để phác thảo một mặt cắt và chuyển đổi một line string. 10. Drop: Bẻ gãy những phần tử phức tạp thành những phần tử đơn giản hơn và để loại bỏ những điểm liên kết giữa những phần tử. 11. Engineering Link: Cung cấp những công cụ để xuất bản khuôn dạng file MicroStation của nó đến những khuôn dạng file như khuôn dạng ngôn ngữ làm mô hình thực, ảo, khuôn dạng vectơ đơn giản (SVF), khuôn dạng file Meta đồ thị máy tính. 12. Isometric: Sử dụng để trình bày những mối quan hệ 3D trong thiết kế 2D. 13. Match: được sử dụng để đặt thuộc tính phần tử của một phần tử trong file thiết kế (hoặc 1 reference file), làm cho dễ dàng đặt nhiều phần tử với những phần tử có cùng thuộc tính như những phần tử hiện hữu. 14. Multi-line joints: Sử dụng để xây dựng những điểm nối tại những chỗ giao nhau, chỗ cắt nhaucủa multi-line và sửa đổi những thành phầncủa multi -line. 15. Redline: Sử dụng để gán và tách bằng tay file Redline. 16. Reference Files: được sử dụng để: - Gán file thiết kế tham khảo tới file thiết kế hiện thời. - Tách file thiết kế tham khảo từ file thiết kế hiện thời. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4835 - Điều khiển sự xây dựng vị trí, tỷ lệ, định hướng của việc gán file thiết kế tham khảo. 17. View Control: Sử dụng để điều khiển tầm nhìn. 18. Close Tool Boxes: sử dụng để đóng những hộp công cụ. 6.Utilities Menu 1. Key-in: Mở khóa trong Window, được sử dụng để duyệt, xây dựng và vào key-in. Nếu Key-in của một ứng dụng đơn (MicroStation hoặc lựa chọn MDL) là trình diễn thì thanh tiêu đề sẽ xác định ứng dụng. 2. MicroStation Link (SE): Duyệt mạng toàn cầu. 3. HTML Author (SE): Tạo một file HTML từ một thư viện cell, lưu trữ tầm nhìn file thiết kế, vĩ mô cơ bản hoặc ảnh chụp nhanh của file thiết kế. CellSelector: tìm và đặt một cell. 4. Text Glossary: Xây dựng và đặt Text sử dụng thông thường và những tổ hợp của text. 5. Image > Save…: Ghi nội dung của một vùng nhìn trong một file ảnh raster. Image > Capture: Bắt một ảnh hoặc một phần của ảnh của màn hình. Image > Convert: Chuyển đổi một file Raster từ một khuôn dạng mà trực tiếp được hỗ trợ bởi MicroStation đến một khuôn dạng mà chưa được hỗ trợ trực tiếp bằng MicroStation. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4836 Image > Display: Trình diễn nội dung của một file raster trong một cửa sổ. Image > Movies: Dịch chuyển một vùng ảnh. 6. Render > Wiremesh: mô phỏng, trình diễn một Wiremesh. Render > Hidden Line Mô phỏng, trình diễn một đường ẩn nấp. Render > Filled Hidden Line: Mô phỏng, trình diễn một đường ẩn nấp đầy. Render >Constant: Mô phỏng, trình diễn một mô hình bóng không đổi. Render > Smooth: Mô phỏng, trình diễn một mô hình bóng trơn. Render > Phong: Mô phỏng, trình diễn một mô hình bóng 3D (Phong). 7. Auxiliary Coordinates: Đặt tên, ghi, gán hoặc xóa một hệ thống tọa độ phụ (ACS) hoặc lựa chọn những công cụ ACS. 8. Saved Views: Đặt tên, ghi, gán hoặc xóa views. 9. Archive: Lưu trữ file hoặc mở và sọan thảo file lưu trữ. 10.Generate Section: Tạo mặt cắt (section). 11.Install Fonts…: Những font được chèn từ t hư viện font hoặc đổi tên và đánh lại số font. 12.MDL Application: Load hoặc không load một ngôn ngữ phát triển ứng dụng của MicroStation. 13.User Command > Run…: Kích hoạt một lệnh sử dụng. User Command > Edit UCM Index File: Soạn thảo chỉ số file sử dụng một lệnh. 14.Creat Macro…: Tạo vĩ mô cơ bản của MicroStation bằng thao tác đặt vào trong capturing. 15. End Macro: Dừng việc ghi một chỉ thị vĩ mô cơ bản MicroStation. 16. Macros: Chạy, soạn thảo hoặc sửa lỗi một vĩ mô cơ bản MicroStation. 7. Workspace Menu Workspace menu gồm những mục để đặt chế độ ưu tiên, nút tùy biến và những hàm khóa giao việc. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4837 1. Prefernces: Cho người dùng một sự hoàn hảo từ thao tác chương trình, bộ nhớ sử dụng, xuất hiện màn hình. 2. Configuration: Mở hộp thoại để thay đổi biến số. 3. Customize: Mở hộp thoại sử dụng để tùy biến những hộp công cụ và menu. 4. Function Keys: Mở hộp thoại sử dụng để soạn thảo và ghi hàm khóa menu. 5. Button assignments: Những nút Reassigh cũng giống như nút Data, Tentative và Reset. 6. Digitizing: Đặt sự điều khiển từ bảng digitizing. 7. About Workspace: Xác định thành phần trang làm việc hiện thời. 8. Window menu Window menu gồm những mục để mở và đóng view, điều khiển sự sắp đặt của view và những cửa sổ khác trên màn hình. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4838 1. Open/Close > dialog: Mở hộp thoại mà từ đó ta có thể mở hoặc đóngmột cửa sổ view. 2. Open/Close > : Mở hoặc đóng một cửa sổ view. 3. Cascade: Chồng xếp những cửa sổ view lên nhau sao cho it nhất thanh tiêu đề được rõ ràng. 4. Tile: Thu xếp những cửa sổ view mở mà không gối lên nhau. 5. Arrange: Thu xếp những cửa sổ view mở bất cứ nơi nào và bất kỳ hình dạng nào. 6. Groups: Chỉ định những nhóm của những cửa sổ view cho hiệu quả hơn mở và sự sắp đặt. 7. : Tìm cửa sổ đang dùng. 9.Help Menu Help Menu gồm những mục để sử dụng những trợ giúp trực tuyến ( một trình tiện ích trợ giúp sẵn có trên màn hình khi đang dùng mạng máy tính hoặc một chương trình ứng dụng). 1. Contents: Lựa chọn những mục cần giúp đỡ từ Lists của Topics. 2. Search for Help on...: Tìm kiếm sự giúp đỡ trên bất cứ chủ đề nào hoặc tìm kiếm những chủ đề mà chứa đựng văn bản xác định. 3. How to Use Help: Đọc những chỉ dẫn để sử dụng sự giúp đỡ… 4. Tool Tips: Thanh công cụ cho phép hoặc vô hiệu hóa những tool tip. 5. Tracking: Cho phép hoặc vô hiệu hóa. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4839 6. Product Support: Lựa chọn một tài liệu cần giúp đỡ từ một danh sách sẵn có. 7. Key-in Browser: Đọc hướng dẫn từ sự hỗ trợ của MicroStation. 8. About MicroStation: Kiểm tra số phiên bản của MicroStation và tên của những file thiết kế. 2.3. tæ chøc d÷ liÖu trong Microstation Tæ chøc d÷ liÖu trong Microstation ®­îc ghi d­íi d¹ng c¸c file *.dgn. Mçi file b¶n vÏ ®Òu ®­îc ®Þnh vÞ trong mét hÖ thèng to¹ ®é nhÊt ®Þnh víi c¸c tham sè vÒ to¹ ®é, ®¬n vÞ ®o to¹ ®é, ph¹m vi lµm viÖc, sè chiÒu cña kh«ng gian lµm viÖc… NÕu kh«ng gian lµm viÖc lµ Täa ®é XY víi file hai chiÒu th× ta cã file 2D. NÕu kh«ng gian lµm viÖc lµ ba chiÒu th× ta cã file 3D. §Ó cho nhanh chãng khi t¹o file, c¸c tham sè nµy th­êng ®­îc x¸c ®Þnh trong mét file chuÈn (file seed) vµ khi t¹o file míi ng­êi sö dông chØ viÖc chän file seed phï hîp ®Ó sao chÐp c¸c tham sè nµy tõ file seed sang file cÇn t¹o. Seed file thùc chÊt lµ mét Design file tr¾ng (kh«ng chøa d÷ liÖu) nh­ng nã chøa ®Çy ®ñ c¸c th«ng sè quy ®Þnh chÕ ®é lµm viÖc víi MicroStation. §Æc biÖt víi c¸c file b¶n ®å, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt vÒ c¬ së to¸n häc gi÷a c¸c file d÷ liÖu, ph¶i t¹o c¸c file chøa c¸c tham sè vÒ hÖ to¹ ®é, phÐp chiÕu, ®¬n vÞ ®o.... Sau ®ã c¸c file b¶n ®å cã cïng c¬ së to¸n häc sÏ ®­îc t¹o dùa trªn nÒn seed file nµy. Mçi mét c¬ së to¸n häc cña b¶n ®å sÏ cã mét seed file nµy riªng. (trong hÖ thèng MGE cña Intergraph, modul MGE Nucleus cho phÐp ®Þnh nghÜa file chuÈn nµy). Trong mçi file d÷ liÖu ®­îc ph©n biÖt theo c¸c thuéc tÝnh: - Täa ®é XY víi file 2D (Täa ®é XYZ víi file 3D). - Tªn líp (level) cã tÊt c¶ 63 líp ®¸nh sè tõ 1 ®Õn 63. - Mµu s¾c (colour): b¶ng mµu cã 256 mµu ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 255. - KiÓu nÐt (line style): cã 8 lo¹i nÐt c¬ b¶n ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 7. - Lùc nÐt (line weight): cã 16 lo¹i nÐt c¬ b¶n ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 15 §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4840 Ch­¬ng 3 c«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh 3.1. môc ®Ých vµ nhiÖm vô c«ng t¸c biªn tËp 3.1.1. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô c«ng t¸c biªn tËp Môc ®Ých cña c«ng t¸c biªn tËp trong thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh lµ ®¶m b¶o sù thèng nhÊt cña néi dung b¶n ®å, biÓu thÞ ®óng, chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ râ rµng ®Þa vËt vµ ®Þa h×nh b»ng c¸c ký hiÖu ®· qui ®Þnh trong "Ký hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/5000 vµ 1/10000" Côc §o §¹c vµ B¶n §å Nhµ N­íc - Hµ Néi 1991, ®¶m b¶o tÝnh nhÊt qu¸n cña c¸c yÕu tè néi dung (®Þa vËt còng nh­ ®Þa h×nh) cïng lo¹i trªn c¸c tê b¶n ®å kh¸c nhau trong khu vùc ®o vÏ. C«ng t¸c biªn tËp ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh. Yªu cÇu cña c«ng t¸c biªn tËp: Biªn tËp viªn cã tr¸ch nhiÖm phæ biÕn, gi¶i thÝch c¸c v¨n b¶n kü thuËt, theo dâi thùc hiÖn, kiÓm tra, nghiÖm thu vµ b¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña ®¬n vÞ hay c¸ nh©n do m×nh phô tr¸ch. Trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o vµ theo dâi thùc hiÖn nhiÖm vô, biªn tËp viªn ph¶i chØ râ cho ng­êi s¶n xuÊt ph­¬ng ph¸p ®iÒu vÏ trªn ¶nh, trªn b×nh ®å ¶nh, ph¶i chØ râ c¸ch tæng hîp, lÊy bá ®óng ®¾n c¸c yÕu tè néi dung b¶n ®å. Biªn tËp viªn ph¶i gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò vËn dông ký hiÖu thÝch hîp ®Ó biÓu thÞ c¸c yÕu tè néi dung cïng nhãm, cïng chñng lo¹i. §Æc biÖt ph¶i chó ý xem xÐt ng­êi s¶n xuÊt biÓu thÞ cïng mét yÕu tè néi dung cã gièng nhau trªn cïng mét tê b¶n ®å vµ trªn c¶ khu ®o hay kh«ng. C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å trong giai ®o¹n chuÈn bÞ biªn tËp b¶n ®å ngoµi thiÕt kÕ bao gåm: - Lµm s¸ng tá, thu thËp, ph©n tÝch c¸c t­ liÖu b¶n ®å - Nghiªn cøu vïng l·nh thæ, ®èi t­îng, hiÖn t­îng b¶n ®å thÓ hiÖn - So¹n th¶o kÕ ho¹ch biªn tËp Môc ®Ých chÝnh cña thu thËp, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c t­ liÖu b¶n ®å vµ c¸c t­ liÖu kh¸c lµ lùa chän, x¸c ®Þnh nguån t­ liÖu chÝnh, phô cÇn thiÕt cho §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4841 chuÈn bÞ biªn tËp vµ thµnh lËp b¶n ®å. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Þa lý l·nh thæ vµ ®èi t­îng theo ®Ò tµi b¶n ®å, theo c¸c chØ dÉn ®· x¸c ®Þnh vµ khu«n khæ ®· x¸c ®Þnh. 3.1.2. C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh 1. Biªn tËp c¸c ký hiÖu d¹ng ®iÓm C¸c ký hiÖu d¹ng ®iÓm nh­ ký hiÖu nhµ, ®Òn, chïa, bÖnh viÖn, tr­êng häc, c¸c nhµ m¸y...Tr×nh bµy theo ®óng ký hiÖu qui ®Þnh. CÇn l­u ý ®Õn träng t©m cña c¸c ký hiÖu ph¶i ®­îc ®Æt ®óng vÞ trÝ . 2. Biªn tËp ký hiÖu d¹ng ®­êng §èi víi c¸c ®èi t­îng d¹ng ®­êng th× ph¶i biªn tËp c¸c yÕu tè ®ã ®óng vÞ trÝ, kÝch th­íc h×nh d¹ng vµ ®óng kiÓu ®­êng (line hay line style). Khi ®èi t­îng d¹ng ®­êng tån t¹i ë d¹ng d÷ liÖu th× nã ph¶i gÆp nhau t¹i c¸c ®iÓm nót vµ nã lµ mét ®èi t­îng ®­êng duy nhÊt. Nh­ng khi thÓ hiÖn nã d­íi d¹ng ký hiÖu b¶n ®å th× cã thÓ thÓ hiÖn nã b»ng hai hoÆc ba kiÓu ®­êng. Khi biªn tËp c¸c yÕu tè d¹ng ®­êng mµ ë ®ã c¸c ®­êng chång ®Ì lªn nhau th× ph¶i yªu tiªn nh÷ng yÕu tè quan träng, cßn nh÷ng yÕu tè kh¸c cã thÓ xª dÞch vÞ trÝ nÕu trong qui ph¹m cho phÐp xª dÞch. NÕu kh«ng cã thÓ xª dÞch ®­îc th× ­u tiªn c¸c yÕu tè quan träng, cßn c¸c yÕu tè cßn l¹i cã thÓ xo¸ bá. 3. Biªn tËp c¸c ®èi t­îng d¹ng vïng C¸c ®èi t­îng d¹ng vïng th× cÇn ph¶i t¹o vïng, t« mµu hoÆc tr¶i ký hiÖu, c¸c ®èi t­îng ®ã tån t¹i d­íi d¹ng shape hoÆc complex shape. V× vËy cÇn ph¶i t¹o vïng tõ nh÷ng ®­êng bao kÝn. Gi÷a hai ph¹m vi thùc vËt kh«ng in mµu nÒn (ruéng lóa víi ®Êt mµu) hoÆc cã in mµu nh­ng in mµu nÒn gièng nhau (rõng lim cao víi rõng th«ng cao, rõng non víi rõng bôi rËm) nhÊt thiÕt ph¶i vÏ ranh giíi chÝnh x¸c. §èi víi s«ng hai nÐt th× biÓu thÞ ®­êng bê vµ nÒn s«ng, cßn s«ng mét nÐt th× biÓu thÞ ®óng ký hiÖu qui ®Þnh tr­íc. §èi víi ao, hå th× nh÷ng ao hå nµo cã kÝch th­íc lín th× biÓu thÞ c¶ ®­êng bê vµ nÒn cßn nh÷ng ao, hå nhá th× biÓu thÞ nÒn mµu. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4842 Các đối tượng bản đồ khi được thể hiện bằng màu sắc và ký hiệu phải đảm bảo ®­îc tính tương quan về vị trí địa lý cũng như tính thẩm mỹ của bản đồ. Các đối tượng dạng vùng cần tô màu hoặc trải ký hiệu, các đối tượng đó phải tồn tại dưới dạng shape hoặc complex shape. Đối với các đối tượng dạng đường, các dữ liệu sau khi số hoá, chỉnh sửa và làm đẹp được thay đổi ký hiệu và biên tập lại. Sau ®©y lµ ph­¬ng ph¸p đóng vùng, tô màu, trải ký hiệu, cách thay đổi ký hiệu dạng đường và cách sử dụng một số các công cụ có thể sử dụng kèm theo khi biên tập các ký hiệu dạng đường. 3.2. C¸c c«ng cô biªn tËp trong microstation 3.2.1. Đóng vùng tô màu, trải ký hiệu 1. Cách tạo vùng trực tiếp từ các công cụ vẽ shape của MicroStation Cách vẽ các vùng vuông góc. 1. Chọn công cụ Place Block. 2. Chọn method trong hộp Place Block. 3. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). 4. Chọn màu nền. 5. Bấm phím Data chọn góc thứ nhất. 6. Nếu Method là Rotate, bấm phím Data chọn góc tiếp theo để chọn hướng quay. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4843 7. Bấm phím Data chọn góc đối diện với góc thứ nhất.  Cách vẽ các vùng có hình dạng bất kỳ. 1. Chọn công cụ Place Shape. 2. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). 3. Chọn màu nền. 4. Bấm phím Data vẽ điểm đầu tiên của vùng. 5. Tiếp tục bấm phím Data để vẽ các điểm tiếp theo. 6. Để đóng vùng, snap và bấm phím Data vào điểm đầu tiên. 2. Cách tạo vùng gián tiếp từ các đường bao của vùng Dữ liệu dùng để tạo vùng phải đảm bảo các yêu cầu sau: - Đường bao các đối tượng vùng phải khép kín. - Không tồn tại các điểm cuối tự do (đường bắt quá hoặc bắt chưa tới). - Phải tồn tại những điểm nút tại những chỗ giao nhau. Để đảm bảo các yêu cầu trên của dữ liệu, sử dụng các công cụ hoàn thiện dữ liệu sửa hết các lỗi khép kín vùng, điểm cuối tự do sau đó dùng MrfClean để cắt đường tự động tại những điểm giao. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4844 Cách tạo vùng bằng công cụ Create complex shape 1. Chọn công cụ Create Complex Shape. 2. Chọn Method tạo vùng trong hộp Place Complex Shape. 3. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). 4. Chọn màu nền. 5. Bấm phím Data chọn đường bao đầu tiên của vùng. 6. (Nếu method là Manual) bấm phím Data chọn vào đường bao tiếp theo. (Nếu method là Automatic) bấm phím Data con trỏ sẽ tự động chọn đường bao tiếp theo. Trong các trường hợp tại ngã ba hoặc ngã tư của những đường giao nhau, nếu con trỏ chọn đúng  bấm phím Data, nếu con trỏ chọn sai  bấm phím Reset. 7. Tiếp tục làm giống như 6. 8. Vùng sẽ tự động được tạo khi đường bao cuối cùng đóng kín vùng được chọn. Cách tạo vùng bằng công cụ Create Region 1. Chọn công cụ Create Region. 2. Chọn Method tạo vùng là Flood. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4845 3. Chọn chế độ Keep Original nếu muốn giữ lại đường bao vùng. 4. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). 5. Chọn màu nền. 6. Bấm phím Data vào một điểm bất kỳ bên trong vùng cần tạo. 7. Con trỏ sẽ tự động tìm kiếm và chọn các đường bao xung quanh vùng. 8. Khi con trỏ đã chọn hết các đường bao tạo vùng, bấm phím Data để chấp nhận vùng cần tạo. 3. Cách tạo một vùng từ những vùng thành phần Cách gộp vùng. 1. Chọn công cụ Create Region. 2. Chọn Method tạo vùng là Union 3. Chọn chế độ Keep Original nếu muốn giữ lại các vùng thành phần. 4. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). 5. Chọn màu nền. 6. Bấm phím Data chọn vùng thứ nhất. 7. Bấm phím Data tiếp tục chọn các vùng tiếp theo. 8. Sau khi đã chọn hết các vùng cần chọn, bấm phím Data để chấp nhận vùng cần tạo. Cách trừ vùng. 1. Chọn công cụ Create Region. 2. Chọn Method tạo vùng là Difference 3. Chọn chế độ Keep Original nếu muốn giữ lại các vùng thành phần. 4. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4846 5. Chọn màu nền. 6. Bấm phím Data chọn vùng thứ nhất. 7. Bấm phím Data tiếp tục chọn các vùng tiếp theo. 8. Sau khi đã chọn hết các vùng cần chọn, bấm phím Data để chấp nhận vùng cần tạo. Cách tạo một vùng là phần giao nhau giữa 2 hoặc nhiều vùng. 1. Chọn công cụ Create Region. 2. Chọn Method tạo vùng là Intersection 3. Chọn chế độ Keep Original nếu muốn giữ lại các vùng thành phần. 4. Chọn kiểu tô màu (Fill Type). 5. Chọn màu nền. 6. Bấm phím Data chọn vùng thứ nhất. 7. Bấm phím Data tiếp tục chọn các vùng tiếp theo. 8. Sau khi đã chọn hết các vùng cần chọn, bấm phím Data để chấp nhận vùng cần tạo. Cách tạo các vùng thủng 1. Chọn công cụ Group Holes. 2. Bấm phím Data chọn vùng bao bên ngoài. 3. Bấm phím Data lần lượt chọn các vùng con bên trong. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4847 4. Vùng thủng sẽ được tạo sau khi các vùng con bên trong đã được chọn hết. 4. Cách thay đổi kiểu màu của vùng. 1. Chọn công cụ Change Element to Active Fill Type. 2. Đặt lại kiểu màu tô cho vùng trong hộp Change Element to Active Fill Type. 3. Bấm phím Data chọn vùng cần đổi màu. 4. Bấm phím Data tiếp theo để chấp nhận màu đổi. 5. Cách trải ký hiệu Đối tượng dùng để trải ký hiệu phải là các đối tượng vùng. Các ký hiệu này tồn tại dưới dạng các nét gạch (line) hoặc các ký hiệu nhỏ (cell) được đặt cách nhau theo một khoảng cách và góc quay xác định. Trải ký hiệu dưới dạng các nét gạch. 1. Chọn công cụ Hatch Area. 2. Đặt các thông số cho nét trải trong hộp Hatch area. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4848 - Spacing: Khoảng cách giữa các nét gạch. - Angle: Góc nghiêng của các nét gạch. - Chọn Associative Pattern khi đó các nét gạch và đường bao sẽ trở thành 1 đối tượng. Nghĩa là khi đối tượng bị thay đổi các nét gạch cũng thay đổi theo. - Chọn Method là Element 3. Chọn màu sắc và kiểu đường cho các nét gạch (các nét gạch luôn nằm trên level của đối tượng vùng đó). 4. Bấm phím Data chọn đối tượng. 5. Bấm phím Data tiếp theo để chấp nhận trải nét. Trải ký hiệu dưới dạng các nét gạch chéo nhau. 1. Chọn công cụ Crosshatch Area. 2. Đặt các thông số cho nét trải trong hộp Crosshatch Area. (Tương tự như Hatch Area - Xem phần trên). §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4849 3. Chọn màu sắc và kiểu đường cho các nét gạch (các nét gạch luôn nằm trên level của đối tượng vùng đó). 4. Bấm phím Data chọn đối tượng. 5. Bấm phím Data tiếp theo để chấp nhận trải nét. Trải ký hiệu dưới dạng các ký hiệu nhỏ. 1. Mở thư viện chứa ký hiệu (cell) cần trải. (Xem phần 2,3 - Chương 3). 2. Chọn ký hiệu cần trải, bấm phím Pattern. (Xem phần 2,3 - Chương 3). 3. Chọn công cụ Pattern Area. 4. Đặt các thông số cho ký hiệu trong hộp Pattern area. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4850 - Pattern Cell: Tên ký hiệu. - Scale: Tỷ lệ ký hiệu. - Row Spacing: Khoảng cách giữa các ký hiệu theo chiều ngang. - Column Spacing: Khoảng cách giữa các ký hiệu theo chiều dọc. - Angle: Góc quay giữa các ký hiệu. 5. Đặt thông số về màu sắc và lực nét cho ký hiệu (level đặt ký hiệu sẽ cùng với level của vùng). 6. Bấm phím Data chọn vùng cần trải. 7. Bấm phím Data để chấp nhận trải ký hiệu. 3.2.2. Biên tập ký hiệu dạng đường Đối với các đối tượng dạng đường, khi tồn tại ở dạng dữ liệu thì nó phải gặp nhau tại các điểm nút và nó là một đối tượng đường duy nhất. Nhưng để thể hiện nó dưới dạng ký hiệu bản đồ thì có thể phải thể hiện nó bằng hai hoặc ba kiểu đường.Vì vậy muốn thể hiện các đối tượng bản đồ dạng tuyến bằng ký hiệu bạn nên làm theo trình tự các bước sau: - Xác định các kiểu ký hiệu dạng đường cần sử dụng để thể hiện. Bạn phải dựa vào thư viện kiểu đường mà bạn có để lựa chọn các kiểu đường bạn sẽ dùng. Ví dụ: để thể hiện kiểu đường nhựa trong bản đồ địa hình, bạn sẽ phải sử dụng hai kiểu đường: một kiểu đường viền màu đen và một kiểu đường nền màu nâu. Bạn sẽ không chọn được kiểu đường đơn thể hiện hai màu khác nhau. Hoặc có thể bạn sẽ phải sử dụng thêm một kiểu đường nữa để thể hiện đoạn đường đắp cao. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4851 - Nếu cần từ hai kiểu đường trở lên người sử dụng phải copy đường đã số hoá với lệnh copy giữ vị trí. - Thay đổi kiểu đường. - Sửa chữa và biên tập lại theo yêu cầu. Các công cụ được sử dụng chủ yếu nằm trong thanh Modify. Cách sử dụng các công cụ này đã trình bày trong Phần 7 - Chương 3. Đối với những kiểu đường compound (Đường được tạo gồm nhiều đường thành phần), nếu bạn gặp khó khăn khi sửa chữa thì bạn có thể sử dụng công cụ Drop Line Style để phá vỡ mối liên kết đó. 1. Cách copy 1 đối tượng cần giữ nguyên vị trí 1. Chọn công cụ copy đối tượng 2. Bấm phím Data chọn đối tượng cần copy. 3. Trên của sổ lệnh của MicroStation đánh lệnh Dx=0,0 sau đó bấm phím Enter trên bàn phím. 2. Cách thay đổi kiểu đường 1. Chọn công cụ Change Element Attribute. 2. Chọn kiểu đường cần đổi bằng cách: Từ thanh công cụ Primary  bấm vào hộp Linestyle  Custom, xuất hiện hộp LineStyle. Bấm vào nút Show Detail để hiển thị kiểu đường được chọn. Nhấp đôi phím trái chuột vào tên kiểu đường cần chọn hoặc nhấp chuột vào đường sample ở dưới. 3. Khi thấy xuất hiện tên kiểu đường cần đổi trong hộp text Style của hộp §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4852 công cụ Change Element Attribute, bấm phím Data vào đường cần đổi. 3. Cách sử dụng công cụ Drop Line Style 1. Từ thanh Menu của MicroStation chọn ToolsDrop, xuất hiện thanh công cụ Drop. Chọn công cụ Drop Linestyle. 2. Bấm phím Data chọn đường cần drop. 3. Bấm phím Data lần thứ hai để chấp nhận drop đường. 3.2.3. In b¶n ®å Trong giai ®o¹n in b¶n ®å, biªn tËp viªn cïng víi biªn tËp viªn kü thuËt gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña c«ng viÖc in Ên - Biªn tËp viªn xem xÐt cÈn thËn b¶n thö mµu vµ c¸c ghi chó, nhËn xÐt cña biªn tËp viªn kü thuËt, cña ng­êi kiÓm tra sau ®ã duyÖt lªn b¶n thö mµu - Biªn tËp viªn còng xem xÐt c¸c tê in trong qu¸ tr×nh in Ên xuÊt b¶n b¶n ®å vµ ký duyÖt c¸c ph¸t hµnh b¶n ®å Tõ c¸c sè liÖu ®· ®­îc sè ho ¸vµ biªn tËp ta ®­a b¶n vÏ ra m¸y in. C¸c chøc n¨ng cña modul in cho phÐp ta kiÓm tra trªn mµn h×nh ®Ó hiÖn chØnh c¸c ®èi t­îng vÒ mµu s¾c, ®­êng nÐt, sù chång xÕp cña c¸c ®èi t­îng cÇn in. §èi víi m¸y in, ta cã thÓ sö dông c¸c m¸y in phun mµu nh­ Plotter HP-800P hoÆc m¸y HD Disign Jet 750 Plotter lµ c¸c lo¹i m¸y t­¬ng ®èi míi ®ang ®­îc sö dông hiÖn nay. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4853 3.3. thùc nghiÖm 3.3.1. Môc ®Ých thùc nghiÖm Môc ®Ých quan träng nhÊt cña ®å ¸n tèt nghiÖp " C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh trong c«ng nghÖ ®o ¶nh sè " lµ viÖc n¾m b¾t ®­îc qui tr×nh biªn tËp mét tê b¶n ®å ®Ó cã thÓ hiÓu ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò x¶y ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thùc tÕ hiÖn nay tõ ®ã cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Trong thêi gian thùc tËp ®å ¸n, em ®· tiÕn hµnh thùc nghiÖm phÇn biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh khu vùc §ak N«ng. 3.3.2. T­ liÖu thùc nghiÖm 1.XuÊt xø tµi liÖu * B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/2.000 khu vùc c¸c má Bauxit tØnh §¾c N«ng ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së c¸c tµi liÖu: - ¶nh hµng kh«ng mµu tû lÖ 1/12.000 chôp n¨m 2006. - §iÒu tra bæ sung thùc ®Þa th¸ng n¨m 2007 . - B¶n ®å ®Þa giíi hµnh chÝnh 364/CT cña ChÝnh phñ. * C¬ së to¸n häc cña b¶n ®å: - HÖ to¹ ®é nhµ n­íc VN2000, hÖ ®é cao Hßn DÊu – H¶i Phßng. - L­íi chiÕu ®ång gãc UTM (Transveser Mercator), mói chiÕu 30. - Kinh tuyÕn trung ­¬ng 1080. - Tû lÖ b¶n ®å: 1/2.000. - Chia m¶nh, ®¸nh sè theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ sö dông hÖ qui chiÕu vµ hÖ to¹ ®é quèc gia VN-2000. - Kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n lµ 2,5m. * Ph­¬ng ph¸p thµnh lËp: - B¶n ®å ®­îc thµnh lËp b»ng ph­¬ng ph¸p ®o vÏ trªn tr¹m ¶nh sè. - C¸c yÕu tè néi dung kh¸c míi xuÊt hiÖn hoÆc bÞ che khuÊt th× ®­îc ®o bï vµ ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp. 2. C¸c v¨n b¶n sö dông 1. Th«ng t­ h­íng dÉn ¸p dông HÖ quy chiÕu vµ HÖ täa ®é quèc gia VN- 2000 sè 973/2001/TT-TC§C ngµy 20/6/2001. 2. Qui ®Þnh kü thuËt thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/2.000 - 1/5.000 b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 17/ 2005/ Q§ - BTNMT ngµy 21/12/2005 §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4854 cña Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng. 3. Ph­¬ng ¸n kinh tÕ kü thuËt “Bay chôp ¶nh hµng kh«ng mµu tû lÖ 1/12.000 vµ thµnh lËp b¶n ®å b×nh ®å ¶nh mµu tû lÖ 1/2.000 khu vùc c¸c má Bauxit tØnh §¾c N«ng” 4. Ký hiÖu b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/500 - 1/5.000, Tæng côc §Þa chÝnh xuÊt b¶n n¨m 1995. 5. H­íng dÉn kiÓm tra kü thuËt, nghiÖm thu c«ng tr×nh-s¶n phÈm ®o ®¹c-b¶n ®å ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 658 Q§/§C ngµy 04/11/1997 cña Tæng côc tr­ëng Tæng côc §Þa chÝnh. 3.3.3. Qui ®Þnh kü thuËt biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/2.000 1. S¬ ®å quy tr×nh c«ng nghÖ - KÕt qu¶ ®o vÏ trªn tr¹m - KÕt qu¶ ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp vµ ®o bæ sung Biªn tËp b¶n ®å sè gèc B i ª n t Ë p b ¶ n ® å g è c s è Biªn tËp b¶n ®å in B i ª n t Ë p b ¶ n ® å i n KiÓm tra, söa ch÷a a c h ÷ a k k k k k k k k k k i Ó m In thö vµ kiÓm tra I n t h ö , k i Ó m t r a Söa ch÷a In b¶n ®å Ghi CD Giao nép s¶n phÈm §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4855 2. Biªn tËp néi dung b¶n ®å gèc sè Néi dung cña b¶n ®å ®Þa h×nh ®­îc chia thµnh 7 nhãm líp: - Nhãm líp 1: Nhãm líp c¬ së to¸n häc: Tªn file (phiªn hiÖu) cs.Dgn - Nhãm líp 2: Nhãm líp thuû hÖ: Tªn file (phiªn hiÖu)th. Dgn - Nhãm líp 3: Nhãm líp ®Þa h×nh: Tªn file (phiªn hiÖu)dh. Dgn - Nhãm líp 4: Nhãm líp giao th«ng: Tªn file (phiªn hiÖu)gt. Dgn - Nhãm líp 5: Nhãm líp d©n c­: Tªn file (phiªn hiÖu)dc. Dgn - Nhãm líp 6: Nhãm líp ranh giíi: Tªn file (phiªn hiÖu)rg. Dgn - Nhãm líp 7: Nhãm líp thùc vËt: Tªn file (phiªn hiÖu)tv. Dgn VD: D48-95Dc3_cs.dgn B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/2.000 ®­îc biªn tËp theo qui ®Þnh t¹i Phô lôc 10 “Quy ®Þnh thuéc tÝnh néi dung b¶n ®å sè tû lÖ 1/2.000” trong ph­¬ng ¸n kinh tÕ kü thuËt (cã phÇn mÒm hç trî kÌm theo) a. C¬ së to¸n häc: - C¸c yÕu tè thuéc nhãm c¬ së to¸n häc ®­îc thÓ hiÖn ®óng kÝ hiÖu vµ b¶ng ph©n líp th«ng tin quy ®Þnh. - Khung b¶n ®å ®­îc t¹o b»ng phÇn mÒm t¹o khung cña Bé TN&MT theo ®óng seed file hÖ to¹ ®é VN2000, kinh tuyÕn trôc 1080, mói chiÕu 30. - VÞ trÝ ®iÓm khèng chÕ Nhµ n­íc sö dông lµm ®iÓm khëi tÝnh ®­îc ®­a b»ng täa ®é thùc lªn b¶n ®å. b. §Þa h×nh: - D¸ng ®Êt ®­îc chuÈn hãa theo ®óng ký hiÖu vµ b¶ng líp th«ng tin qui ®Þnh (phô lôc 10) tõ file ®Þa h×nh 3D vÏ trªn tr¹m ¶nh sè. - KiÓm tra vµ chØnh söa b×nh ®é víi m¹ng l­íi thuû v¨n. c. D©n c­: - Tõ kÕt qu¶ ®o vÏ trªn tr¹m tiÕn hµnh chØnh söa theo nÒn b×nh ®å ¶nh trùc giao vµ chuÈn hãa theo ®óng ký hiÖu vµ b¶ng líp th«ng tin qui ®Þnh. - KÕt qu¶ ®o vÏ, bæ sung thùc ®Þa ®­îc cËp nhËt ®Çy ®ñ lªn b¶n ®å: + C¸c kÝ hiÖu nhµ vÏ theo tû lÖ, nöa tû lÖ, nhµ ®ét xuÊt thÓ hiÖn ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c theo ®å h×nh thùc tÕ. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4856 + C¸c ®Þa vËt ®éc lËp cã ®å h×nh, kiÕn tróc ®Æc biÖt, næi bËt trong c¶ khu vùc hoÆc c¸c c«ng tr×nh næi danh dïng kÝ hiÖu nhµ ®ét xuÊt ®Ó biÓu thÞ (mçi m¶nh kh«ng qu¸ 5 kÝ hiÖu). + Nhµ theo tû lÖ, nöa tû lÖ 5 tÇng trë lªn biÓu thÞ mµu ®en. + BiÓu thÞ ®Çy ®ñ nhµ chÞu löa vµ kh«ng chÞu löa. + C¸c kÝ hiÖu nhµ ®éc lËp, nhµ r¶i r¸c biÓu thÞ mµu ®en. d. §Þa vËt ®éc lËp: - C¸c ®Þa vËt ®éc lËp vÏ phi tû lÖ ph¶i ®Æt ký hiÖu t­îng tr­ng vµo ®óng vÞ trÝ trung t©m cña ®èi t­îng. - C¸c ghi chó biÓu thÞ theo kÝ hiÖu quy ®Þnh, mét sè khu vùc néi dung lín ghi chó d¹ng ®¸nh sè nh÷ng th«ng tin quan träng vµ ghi chó ë gi¶i thÝch ngoµi khung. - Ghi chó thuyÕt minh, ghi chó tªn riªng biÓu thÞ ®óng kÝch th­íc vµ kiÓu ch÷ quy ®Þnh. - C¸c khu vùc d©n c­ míi xuÊt hiÖn ®­îc ®o vÏ ngoµi thùc ®Þa vµ chuyÓn kÕt qu¶ lªn b¶n ®å theo ®óng qui ®Þnh. e. §­êng giao th«ng vµ c¸c ®èi t­îng liªn quan: - C¸c yÕu tè giao th«ng thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ®Þa h×nh bao gåm c¸c lo¹i ®­êng s¾t, ®­êng « t« cã r¶i mÆt, ®­êng ®Êt, ®­êng mßn, c¸c lo¹i ®­êng kh¸c vµ c¸c c«ng tr×nh ®èi t­îng liªn quan. - Toµn bé c¸c tuyÕn ®­êng s¾t hiÖn cã hoÆc ®ang lµm, ®­êng s¾t trong ga vµ c¸c c«ng tr×nh, ®èi t­îng liªn quan cña ®­êng s¾t ®­îc ph©n biÖt vµ biÓu thÞ theo qui ®Þnh cña kÝ hiÖu. - §­êng ®Êt lín ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ trªn b¶n ®å. §­êng ®Êt nhá vµ ®­êng mßn biÓu thÞ cã lùa chän vµ ph¶i ®¶m b¶o thÓ hiÖn ®Æc tr­ng cña hÖ thèng giao th«ng. - C¸c ®èi t­îng cã liªn quan cña ®­êng giao th«ng gåm s©n bay, bÕn c¶ng, ©u thuyÒn, nhµ ga, s©n bèc dì hµng ho¸, bÕn « t«, cÇu, cèng, bÕn ®ß, phµ, ngÇm, ®Ìo, hÇm, ®­êng ®¾p cao, xÎ s©u vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau: §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4857 + C¸c ®èi t­îng liªn quan cña ®­êng s¾t, ®­êng « t« cã r¶i mÆt ph¶i biÓu thÞ ®Çy ®ñ theo kh¶ n¨ng dung n¹p cña b¶n ®å vµ h­íng dÉn cña kÝ hiÖu. + C¸c lo¹i cÇu, phµ lín ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ. §èi víi c¸c cÇu « t« qua ®­îc vµ cÇu qua s«ng vÏ hai nÐt ph¶i ghi chó tªn cÇu, chiÒu dµi, chiÒu réng, träng t¶i vµ vËt liÖu lµm cÇu. C¸c cÇu ®­êng s¾t kh«ng cÇn ghi chó th«ng sè kü thuËt. + BiÓu thÞ c¸c lo¹i ®­êng ®¾p cao dµi tõ 5mm trªn b¶n ®å trë lªn vµ cã tû cao hoÆc tû s©u lín h¬n 1/2 kho¶ng cao ®Òu ®­êng b×nh ®é c¬ b¶n. NÕu ®o¹n ®­êng ®¾p cao hoÆc xÎ s©u dµi tõ 8mm trë lªn th× ph¶i ghi chó tû cao hoÆc tû s©u. Khi tû cao hoÆc tû s©u tõ 2m trë lªn ph¶i ph©n biÖt cã gia cè hay kh«ng cã gia cè. f. Thñy hÖ vµ c¸c ®èi t­îng liªn quan: - C¸c yÕu tè thuû hÖ ph¶i thÓ hiÖn trªn b¶n ®å gåm: hå, ao, s«ng, ngßi, suèi, m­¬ng, m¸ng, kªnh, r¹ch, m¹ch n­íc kho¸ng thiªn nhiªn, giÕng n­íc vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c cã liªn quan. - C¸c s«ng, suèi cã chiÒu dµi trªn b¶n ®å lín h¬n 1cm; kªnh m­¬ng cã ®é réng thùc tÕ tõ 1m trë lªn vµ cã chiÒu dµi trªn b¶n ®å lín h¬n 1cm ®Òu ph¶i thÓ hiÖn. Khi s«ng, suèi, kªnh, m­¬ng trªn b¶n ®å cã ®é réng tõ 0,5 mm trë lªn ph¶i biÓu thÞ b»ng hai nÐt, d­íi 0,5mm biÓu thÞ b»ng mét nÐt theo h­íng dÉn cña kÝ hiÖu t­¬ng øng. Nh÷ng s«ng, suèi, kªnh, m­¬ng cã chiÒu dµi ng¾n h¬n qui ®Þnh trªn nh­ng cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng vÉn ph¶i thÓ hiÖn. - C¸c ao hå cã diÖn tÝch trªn b¶n ®å tõ 1mm2 trë lªn th× ph¶i biÓu thÞ. §èi víi nh÷ng vïng hiÕm n­íc, d©n c­ th­a thít th× ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ao hå, giÕng n­íc. Vïng cã mËt ®é ao hå dµy ®Æc ®­îc lùa chän biÓu thÞ theo nguyªn t¾c ­u tiªn c¸c ®èi t­îng cã ý nghÜa quan träng vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi ®èi víi vïng d©n c­ hoÆc cã ý nghÜa ®Þnh h­íng. - C¸c lo¹i s«ng suèi cã n­íc theo mïa hoÆc kh« c¹n, ®o¹n s«ng suèi khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c, ®o¹n s«ng suèi mÊt tÝch, ch¶y ngÇm ph¶i ph©n biÖt ®Ó biÓu thÞ theo qui ®Þnh cña ký hiÖu. - §èi víi c¸c ®o¹n s«ng suèi, kªnh r¹ch mµ khã nhËn biÕt h­íng dßng ch¶y th× ®Òu ph¶i thÓ hiÖn h­íng dßng ch¶y b»ng ký hiÖu riªng ®· ®­îc quy ®Þnh. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4858 - C¸c lo¹i bê, b·i, ®ª, ®Ëp vµ c¸c ®èi t­îng liªn quan kh¸c cña thuû hÖ biÓu thÞ theo h­íng dÉn cña kÝ hiÖu. g. Ranh giíi vµ t­êng v©y: - Trªn b¶n ®å ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ ®­êng biªn giíi quèc gia, ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp theo ®óng vµ thèng nhÊt víi c¸c tµi liÖu ph¸p lÝ cña nhµ n­íc vÒ biªn giíi vµ ®Þa giíi hµnh chÝnh. Tr­êng hîp c¸c cÊp ®Þa giíi trïng nhau th× thÓ hiÖn ®Þa giíi hµnh chÝnh cÊp cao nhÊt. - Mèc biªn giíi quèc gia ph¶i thÓ hiÖn ®Çy ®ñ. Mèc ®Þa giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp thÓ hiÖn trªn b¶n ®å cã chän läc thÓ hiÖn c¸c mèc ®Æc tr­ng. h. Thùc vËt: - Trªn b¶n ®å ph¶i thÓ hiÖn c¸c lo¹i thùc vËt tù nhiªn vµ c©y trång theo ph©n lo¹i vµ qui ®Þnh cña kÝ hiÖu. - C¸c vïng thùc vËt cã diÖn tÝch tõ 15mm2 trªn b¶n ®å ph¶i ph©n biÖt ®Ó biÓu thÞ theo qui ®Þnh cña kÝ hiÖu. - Tr­êng hîp cã nhiÒu lo¹i thùc vËt cÇn ph¶i phèi hîp ®Ó biÓu thÞ th× cho phÐp phèi hîp kh«ng qu¸ 3 lo¹i thùc vËt ®Æc tr­ng nhÊt. §èi víi rõng hçn hîp chØ biÓu thÞ hai lo¹i c©y chÝnh mµ mçi lo¹i chiÕm tû lÖ tõ 40% trë lªn. - C¸c c©y vµ côm c©y ®éc lËp chØ ®­îc biÓu thÞ khi cã ý nghÜa ®Þnh h­íng. - Khi biÓu thÞ ranh giíi thùc vËt ph¶i c¨n cø theo thùc tÕ ®Ó ph©n biÖt ranh giíi chÝnh x¸c víi ranh giíi kh«ng chÝnh x¸c. 3. Biªn tËp b¶n ®å in - KiÓm tra c¬ së to¸n häc cña tÊt c¶ c¸c m¶nh b¶n ®å theo ®óng yªu cÇu kü thuËt. - KiÓm tra tiÕp biªn vµ xö lý biªn tÊt c¶ c¸c m¶nh trong cïng khu vùc - KiÓm tra viÖc chuÈn ho¸ d÷ liÖu theo b¶ng ph©n líp th«ng tin vµ bé kÝ hiÖu ®Ó phôc vô c«ng t¸c thiÕt kÕ c¸c file ®iÒu khiÓn in. a. File c¬ së : - Lµm mÆt n¹ cho nh÷ng ®iÓm khèng chÕ cã ruét rçng vµ nh÷ng ®iÓm khèng chÕ g¾n trªn c¸c vËt kiÕn tróc hoÆc nh÷ng ®Þa vËt cïng mµu kh¸c. Kho¶ng c¸ch tõ mÐp ngoµi cña ®iÓm khèng chÕ ®Õn c¸c ®Þa vËt kh¸c kho¶ng 0,2mmtrªn b¶n ®å. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4859 - C¾t l­íi Km t¹o kho¶ng c¸ch 0,2mm trªn b¶n ®å khi ®­êng l­íi ®i c¾t qua c¸c ®iÓm khèng chÕ, ®iÓm ®é cao, c¸c yÕu tè ®Þa vËt, c¸c ghi chó cïng mµu kh¸c (trõ c¸c ký hiÖu d©n c­ trong tr­êng hîp kh«ng thÓ xª dÞch vÞ trÝ trong ph¹m vi cho phÐp). b. File thñy v¨n: - Vuèt s«ng, suèi tõ lùc nÐt 0,1mm ®Õn 0,45mm tïy thuéc vµo ®é lín cña ®èi t­îng vµ ph¶i tiÕn hµnh trªn c¶ khèi nh»m t¹o sù thèng nhÊt, b¶o ®¶m tiÕp biªn, lµm næi bËt nh÷ng s«ng suèi chÝnh cña hÖ thèng thuû v¨n . - Lµm mÆt n¹ cho c¸c ký hiÖu rçng cã liªn quan nh­: ®Ëp, ®ß... - Biªn tËp, ph©n cÊp vµ tr×nh bµy c¸c ghi chó phï hîp tr¸nh chång ®Ì. §èi víi con s«ng lín ch¹y dµi trªn m¶nh b¶n ®å th× cø kho¶ng 20cm chän vÞ trÝ ghi chó nh¾c l¹i mét lÇn. - TiÕp biªn hÖ thèng thuû v¨n trªn toµn khèi. c. File giao th«ng: - C¸c yÕu tè giao th«ng ®­îc biÓu thÞ theo ®óng møc ®é ­u tiªn cña ®èi t­îng ®­îc ph©n theo cÊp ®­êng (®­êng s¾t, ®­êng nhùa, ®­êng cÊp phèi, ®­êng trong phè, ®­êng ®Êt, ®­êng mßn). - C¾t bá phÇn thõa hoÆc lµm mÆt n¹ che chç giao nhau gi÷a c¸c ®­êng hai nÐt. - C¸c ®­êng mét nÐt dõng t¹i mÐp cña ®­êng 2 nÐt (sö dông ord in). - C¾t bá ®­êng, mÐp ®­êng khi ch¹y qua c¸c yÕu tè ®Þa vËt cïng mµu, c¸c ®iÓm ®é cao khèng chÕ vµ c¾t mÐp ®­êng t¹i vÞ trÝ ghi chó tÝnh chÊt ®­êng, t¹o kho¶ng 0,2mm so víi yÕu tè ®ã. - Ng¾t ®èi t­îng ®­êng hai nÐt (gåm c¶ mÐp ®­êng vµ ruét ®­êng) 0,2mm tr­íc khi tiÕp xóc víi khu vùc d©n c­ ®« thÞ, c¸c mÊu cÇu. - MÐp ®­êng giao th«ng kh«ng c¾t qua khuyªn sè ®­êng, ghi chó tÝnh chÊt ®­êng. Sè ®­êng quèc lé trong khuyªn sè ®­êng ph¶i ®Æt theo h­íng B¾c Nam. - §èi víi nh÷ng con ®­êng dµi cïng tÝnh chÊt th× kho¶ng 20cm chän vÞ trÝ ghi chó nh¾c l¹i mét lÇn. - §èi víi nh÷ng mÐp ®­êng 2 nÐt trïng víi mÐp nhµ th× lÊy mÐp nhµ lµm mÐp ®­êng vµ ng¾t mÐp ®­êng ®ã c¸ch nhµ 0,2 mm theo tû lÖ b¶n ®å. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4860 - C¸c ®­êng ®Êt nhá, ®­êng mßn ®­îc biÓu thÞ ®èt ®Æc t¹i vÞ trÝ giao nhau víi c¸c ®­êng giao th«ng kh¸c. d. File ®Þa h×nh: - ChuÈn ho¸ c¸c ®èi t­îng thuéc nhãm ®Þa h×nh. - BiÓu thÞ vµ tr×nh bµy l¹i c¸c ghi chó sao cho phï hîp. - C¾t bá b×nh ®é ë vÞ trÝ cã nh·n. e. File ®Þa giíi: - Biªn tËp biÓu thÞ ®­êng ®Þa giíi theo nguyªn t¾c sau: + §Þa giíi trïng víi ®èi t­îng h×nh tuyÕn mét nÐt hoÆc 2 nÐt cã ®é réng nhá th× vÏ ®Þa giíi so le hai bªn ®èi t­îng ®ã, sè l­îng ®èt ®Þa giíi ®Òu nhau víi chiÒu dµi phï hîp. + NÕu ®Þa giíi trïng víi t©m cña ®èi t­îng h×nh tuyÕn 2 nÐt cã ®é réng ®ñ lín th× vÏ ®Þa giíi ®óng gi÷a t©m ®èi t­îng ®ã. + NÕu ®Þa giíi trïng víi mÐp cña ®èi t­îng h×nh tuyÕn 2 nÐt th× vÏ phÝa ngoµi vµ c¸ch mÐp ®èi t­îng ®ã 0,2 mm trªn b¶n ®å. - Lµm mÆt n¹ cho c¸c ký hiÖu mèc ®Þa giíi rçng. - Xª dÞch ®èt ®Þa giíi sao cho t¹i vÞ trÝ giao nhau ®Þa giíi lµ chÊm hoÆc ®èt ®en dµi. - Ng¾t ®­êng ®Þa giíi kho¶ng 0,2mm trªn b¶n ®å khi gÆp c¸c ®iÓm to¹ ®é nhµ n­íc, ®iÓm mèc ®Þa giíi. - NÕu ®­êng ®Þa giíi ®i qua ®iÓm ®é cao th× ph¶i xª dÞch ®èt chÊm trßn cña ®Þa giíi trïng víi ®iÓm ®é cao. f. File d©n c­ vµ ®Þa vËt ®éc lËp: - NÕu ®­êng viÒn khu d©n c­ trïng hoÆc c¸ch mÐp cña c¸c ®èi t­îng h×nh tuyÕn (giao th«ng, thuû hÖ) bÐ h¬n 0,2mm trªn b¶n ®å th× lÊy mÐp ®èi t­îng ®ã thay thÕ viÒn d©n c­. NÕu ®­êng viÒn khu d©n c­ vµ mÐp cña c¸c ®èi t­îng h×nh tuyÕn (giao th«ng, thuû hÖ) cã kho¶ng c¸ch lín h¬n 0,2mm trªn b¶n ®å th× vÏ viÒn d©n c­ theo ®óng ®å h×nh. - Trªn b¶n ®å thÓ hiÖn ®­îc hÖ thèng ®­êng phè trong néi thµnh vµ thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a hÖ thèng ®­êng trong khu d©n c­ ®« thÞ víi hÖ thèng ®­êng ngoµi khu d©n c­ ®« thÞ. §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4861 - ThÓ hiÖn ®Çy ®ñ trô së UBND c¸c cÊp. - C¸c ghi chó ®­îc thÓ hiÖn theo thø tù ­u tiªn vÞ trÝ (tõ 1 ®Õn 8) vµ ®­îc tr×nh bµy cã hÖ thèng tr¸nh hiÖn t­îng hiÓu nhÇm hoÆc rèi th«ng tin trªn b¶n ®å. - Tªn c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®Æt gÇn vÞ trÝ trô uû ban, nÕu ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®ã cßn n»m trªn c¸c m¶nh b¶n ®å kh¸c th× ghi chó tiÕp biªn ngoµi khung. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt trô së uû ban n»m trªn phÇn diÖn tÝch rÊt nhá kh«ng thÓ ®Æt ch÷ ghi chó trong ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®ã th× biÓu thÞ ghi chó ra ngoµi vµ cã mòi tªn chØ vµo trong hoÆc ghi chó sang m¶nh tiÕp biªn cã diÖn tÝch réng nhÊt. - Ghi chó tªn th«n, xãm, b¶n, lµng biÓu thÞ theo quy ®Þnh kÝ hiÖu. NÕu th«n n»m trªn hai m¶nh b¶n ®å th× biÓu thÞ ghi chó ë m¶nh tËp trung nhiÒu d©n c­ hoÆc cã ®å h×nh réng h¬n. Cßn ë m¶nh kh¸c biÓu thÞ ngoµi khung. - Khi thÓ hiÖn ghi chó trªn b¶n ®å ®· ph©n biÖt danh tõ chung vµ danh tõ riªng. Danh tõ chung kh«ng viÕt hoa, danh tõ riªng viÕt hoa c¸c ch÷ c¸i ®Çu. - Tr×nh bµy c¸c ®èi t­îng d©n c­ vµ ®Þa vËt ®éc lËp phï hîp b¶o ®¶m tÝnh thÈm mü cña b¶n ®å. Trong mét sè tr­êng hîp cã thÓ xª dÞch vÞ trÝ trong ph¹m vi cho phÐp (0,2mm) theo tû lÖ b¶n ®å ®Ó b¶o ®¶m quan hÖ yÕu tè gi÷a c¸c ®èi t­îng. - Xö lý ®­êng d©y ®iÖn, d©y th«ng tin khi gÆp khung b¶n ®å sao cho lµm mÊt khuyªn trßn ®Ó tr¸nh hiÓu nhÇm lµ cét t¹i vÞ trÝ ®ã. - Ng¾t c¸c kÝ hiÖu mµu ®en d¹ng h×nh tuyÕn khi c¾t qua c¸c kÝ hiÖu ®éc lËp, c¸c ghi chó cïng mµu kh¸c t¹o kho¶ng c¸ch 0,2mm trªn b¶n ®å. - Ng¾t c¸c mÐp nhµ, khèi nhµ chÞu löa khi c¾t qua c¸c ghi chó vµ c¸c ®Þa vËt ®éc lËp t¹o kho¶ng c¸ch 0,2mm trªn b¶n ®å. - Lµm mÆt n¹ cho c¸c kÝ hiÖu ®Þa vËt rçng. - Ph©n biÖt ghi chó thuyÕt minh vµ ghi chó tªn riªng, danh tõ chung vµ danh tõ riªng. C¸c ch÷ viÕt t¾t tu©n thñ quyÓn kÝ hiÖu ®· ban hµnh, kh«ng viÕt t¾t tuú tiÖn. g. Thùc vËt: - C¸c yÕu tè thùc vËt ®­îc tr×nh bµy b¶o ®¶m tÝnh thÈm mü, h¹n chÕ chång ®Ì víi c¸c ®èi t­îng kh¸c. - C¸c kÝ hiÖu thùc vËt ®­îc biÓu thÞ ë c¸c vÞ trÝ ®Æc tr­ng, trong khu vùc ®­îc §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4862 giíi h¹n bëi c¸c yÕu tè h×nh tuyÕn nÕu ®ñ diÖn tÝch th× nªn cÊy c¸c kÝ hiÖu thùc vËt. -Ng¾t ranh giíi thùc vËt c¸ch 0,2mm khi trïng víi ®èi t­îng ®Þa vËt hoÆc c¸c ghi chó cïng mµu kh¸c. KÕt qu¶ thùc nghiÖm - D÷ liÖu vÐctor b¶n ®å gèc phiªn hiÖu D48-95Bc4.doc - D÷ liÖu vÐctor b¶n ®å in phiªn hiÖu D48-95Bc4.doc §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4863 KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh lµm ®å ¸n tèt nghiÖp víi ®Ò tµi "C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh trong c«ng nghÖ ®o ¶nh sè" em cã mét sè kÕt luËn sau: - B¶n ®å víi t­ liÖu ®Çu vµo còng nh­ t­ liÖu ®Çu ra ®Òu d­íi d¹ng sè nªn rÊt dÔ dµng cho viÖc l­u tr÷ vµ xö lý cËp nhËt c¸c th«ng tin. S¶n phÈm b¶n ®å l­u tr÷ d­íi d¹ng sè nªn cã thÓ ®­îc kÕt nèi, truyÒn t¶i th«ng qua m¹ng tíi nh÷ng ®èi t­îng sö dông mét c¸ch nhanh chãng vµ ®¸p øng nh÷ng nhiÖm vô mµ kinh tÕ còng nh­ qu©n sù ®Ò ra. - HiÖn nay cã rÊt nhiÒu phÇn mÒm trî gióp cho viÖc thµnh lËp b¶n ®å nh­ng chØ cã hÖ thèng phÇn mÒm Microstation vµ Maping Office lµ ­u viÖt vµ ®­îc dïng phæ biÕn h¬n c¶. HÖ thèng phÇn mÒm nµy cho phÐp ng­êi sö dông cã thÓ thiÕt kÕ c¸c ký hiÖu kh¸c nhau nh»m n©ng cao tÝnh thÈm mü cña b¶n ®å, cung cÊp c¸c c«ng cô rÊt thuËn tiÖn trong qu¸ tr×nh sö dông vµ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c vÞ trÝ ®iÓm. Ngoµi nh÷ng ­u ®iÓm nh­ trªn th× c«ng nghÖ ®o ¶nh sè cßn cã nh÷ng nh­îc ®iÓm cÇn ph¶i gi¶i quyÕt: - M¸y mãc trang thiÕt bÞ gän nhÑ tuy nhiªn gi ¸thµnh mua phÇn mÒm vµ thiÕt bÞ phôc vô cho s¶n xuÊt cßn rÊt ®¾t ®ßi hái chi phÝ ®Çu t­ cho c«ng nghÖ lµ rÊt cao. - Víi qui tr×nh c«ng nghÖ nµy ®ßi hái c¸c kü s­ b¶n ®å ph¶i n¾m v÷ng ®­îc c«ng nghÖ m¸y tÝnh còng nh­ sö dông c¸c phÇn mÒm mét c¸ch thµnh th¹o. Dï ®· cè g¾ng t×m tßi häc hái nh­ng víi tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cã h¹n nªn trong ®å ¸n em tr×nh bµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc chØ b¶o cña c¸c thÇy c« trong bé m«n vµ sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp. Hµ Néi, ngµy 15/6/2008 Sinh viªn thùc hiÖn NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4864 Môc lôc Më ®Çu ……………………………………………………….....1 Ch­¬ng 1: B¶n ®å ®Þa h×nh……………………………………………....2 1.1. Kh¸i niÖm vÒ b¶n ®å ®Þa h×nh……………………………….2 1.2. C¬ së to¸n häc cña b¶n ®å ®Þa h×nh ………………………......8 1.3. Néi dung vµ ®é chÝnh x¸c cña b¶n ®å ®Þa h×nh……………….13 1.4. C¸c ph­¬ng ph¸p thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh………………….17 Ch­¬ng 2: Giíi thiÖu vÒ Microstation vµ c«ng t¸c øng dông trong b¶n ®å ®Þa h×nh……………………..19 2.1. giíi thiÖu vÒ Microstation vµ mét sè phÇn mÒm chuyªn dông biªn tËp b¶n ®å……………...19 2.2. C¸c chøc n¨ng cña Microstation………………………………22 2.3. Tæ chøc d÷ liÖu trong Microsation…………………………….39 Ch­¬ng 3: C«ng t¸c biªn tËp b¶n ®å ®Þa h×nh……………………………..41 3.1. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô c«ng t¸c biªn tËp………………………41 3.2. C¸c c«ng cô biªn tËp trong Microstation………………………43 3.3. Thùc nghiÖm…………………………………………………..54 KÕt luËn……………………………………………………………65 §å ¸n tèt nghiÖp Tr­êng §¹i häc Má - §Þa ChÊt NguyÔn ThÞ Tróc Quúnh Líp Tr¾c ®Þa B - K4865 Tµi liÖu tham kh¶o 1. Tr­¬ng Anh KiÖt – Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh(phÇn t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh). NXB Giao th«ng vËn t¶i - HN 2004 2. Phan V¨n Léc – Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh – Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh lËp thÓ. NXB Giao th«ng vËn t¶i 2000 3. Tr­¬ng Anh KiÖt – Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh – Ph­¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n. NXB Giao th«ng vËn t¶i 2000 4. Ph¹m Väng Thµnh – Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh – PhÇn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh. NXB Giao th«ng vËn t¶i – HN2003 5. Tµi liÖu h­íng dÉn sö dông phÇn mÒm Microstation – NXB B¶n ®å – HN2000 6. Bµi gi¶ng Microstation – Khoa C«ng nghÖ th«ng tin – Tr­êng §H Má - §Þa chÊt 7. Qui ph¹m thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:500, 1:1000, 1:2000, 1:5000, 1:10.000, 1:25.000 – HN2002 8. Ph­¬ng ¸n thi c«ng biªn tËp B§§H tû lÖ 1/2.000 khu vùc c¸c má Bauxit – TØnh §¾cN«ng – XÝ nghiÖp Chôp ¶nh Hµng kh«ng – Th¸ng 01/2007 9. www.monre.gov.vn