Điều tra thực trạng sức khỏe và nhu cầu chăm sóc sức khỏe người cao tuổi phường Đức Nghĩa - Thành phố Phan Thiết

Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 R R** Ña ÑIEÀU TRA THÖÏC TRAÏNG SÖÙC KHOÛE VAØ NHU CAÀU CHAÊM SOÙC SÖÙC KHOÛE NGÖÔØI CAO TUOÅI PHÖÔØNG ÑÖÙC NGHÓA – THAØNH PHOÁ PHAN THIEÁT Dieäp Thò Minh Phuùc*, Quaùch Toaøn Thaéng*, Buøi Ñaïi Lòch** Böôùc ñaàu ñieàu tra thöïc traïng söùc khoûe vaø nhu caàu chaêm soùc söùc khoûe ngöôøi cao tuoåi ôû phöôøng Ñöùc Nghóa (1 phöôøng trung taâm thaønh phoá Phan Thieát) cho thaáy: Nhöõng beänh thöôøng gaëp ôû ngöôøi giaø trong nhoùm ñöôïc nghieân cöùu laø: cao huyeát aùp, tieåu ñöôøng, beänh veà khôùp, cöôøm maét, taùo boùn. Veà kieán thöùc chaêm soùc söùc khoûe, moät soá ngöôøi bieát caùch aên uoáng, luyeän taäp ñeå giöû gìn söùc khoûe nhöng chöa nhieàu vaø chöa ñuû, ñaëc bieät laø vaán ñeà töï duøng thuoác khoâng coù söï höôùng daãn cuûa thaày thuoác. Hoï khoâng ñoïc baùo giaùo duïc söùc khoûe vì khoâng ñoïc roõ, moät soá ngöôøi khoâng bieát chöõ. Hoï muoán soáng hoaø thuaän, vui veõ vôùi con chaùu, coù dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe toát hôn. Hoï muoán tham gia Hoäi ngöôøi cao tuoåi, nhaát laø hoaït ñoäng taäp theå duïc reøn luyeän söùc khoûe. Coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc söùc khoûe caàn phaûi thieát thöïc vaø ñaït hieäu quaû cao giuùp ngöôøi cao tuoåi coù ñöôïc kieán thöùc töï chaêm soùc mình ñuùng caùch, haïn cheá tyû leä beänh taät vaø tai bieán do beänh taät gaây ra. SUMMARY INVESTIGATING HEALTH SITUATION AND HEALTH CARE NEED FOR THE ELDERS IN DUC NGHIA WARD - PHAN THIET CITY Diep Thi Minh Phuc, Quach Toan Thang, Bui Ñai Lich. * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 143 – 146 As a first step, investigating health situation and health care need for the elders in Duc Nghia Ward (a Ward in center of Phan Thiet City) show that: The elders live with their descendants and depend on their descendant’s economy condition. They are taken care by descendants when they are sick. They don’t like to live in the old people’ s home care. The usual diseases of the elders in investigated group are: high blood pressure, diabetes, cataract, arthral problem, constipation. They don’t go for a medical examination regularly, some of them are not interseted. Their largest worry are economy and diseases. About health care knowledge, some of them know the way eating and drinking, exercise but not enough, especial take themselves medicine without the guide of doctor. They don’t read the health newspaper because they read not clearly, some of them can not read. Their desire are to live with their descendants happyly, good economy condition, good health care service. They are also interested in The eldes’ club, especial is to exercise to train their health. Caùc beänh tim maïch laø moät vaán ñeà söùc khoûe coäng ñoàng vaø laø gaùnh naëng beänh taät haøng ñaàu ôû caùc nöôùc treân theá giôùi cuõng nhö ôû Vieät Nam ôû löùa tuoåi treân 60 tuoåi, trong ñoù quan troïng nhaát laø beänh maïch vaønh, cao huyeát aùp vaø suy tim. Caùc beänh lyù tim maïch laø nguyeân nhaân haøng ñaàu ôû ngöôøi lôùn tuoåi, gaây haïn cheá chöùc naêng vaø gaây gaùnh naëng quan troïng veà ñieàu trò. Theo ñaø phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc trong coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, caùc beänh tim maïch seõ ngaøy caøng trôû thaønh moät vaán ñeà söùc khoûe coäng ñoàng öu tieân. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Tuoåi giaø thöôøng phaùt sinh nhieàu beänh taät do söùc khoeû ngaøy caøng suy giaûm, khaû naêng ñeà khaùng vôùi taùc nhaân gaây beänh vaø moâi tröôøng soáng keùm, khi bò beänh söùc khoûe cuõng phuïc hoài chaäm hôn. Do vaäy, hoï caàn ñöôïc cung caáp kieán thöùc phoøng beänh toát hôn vaø chaêm soùc chu ñaùo hôn. * Tröôøng Trung hoïc Y teá tænh Bình Thuaän ïi hoïc Y Döôïc Tp.Hoà Chí Minh 143 Beân caïnh ñoù nhöõng beänh do aûnh höôûng tuoåi giaø nhö vaán ñeà dinh döôõng, söï haáp thu thöùc aên vaø nhöõng roái loaïn veà bieán döôõng khi tuoåi giaø ñeán seõ khoâng theå traùnh khoûi laøm taêng gaùnh naëng beänh taät ôû ngöôøi giaø vaø ñoøi hoûi phaûi coù moät cheá ñoä chaêm soùc, nuoâi döôõng toát ñeå haïn cheá nhöõng beänh vaø bieán chöùng cuûa noù gaây ra, giaûm chi phí chaêm soùc vaø ñieàu trò, giaûm gaùnh naëng xaõ hoäi. Thöïc teá, khoâng phaûi ngöôøi giaø naøo cuõng coù ñöôïc ñieàu kieän chaêm soùc toát, vì hoï khoâng nhöõng thieáu veà kieán thöùc maø coøn haïn cheá veà taøi chính cuõng nhö ngöôøi chaêm soùc nuoâi döôõng. Vaäy laøm theá naøo ñeå giuùp cho ngöôøi cao tuoåi coù nhöõng kieán thöùc veà phoøng beänh vaø töï chaêm soùc mình laø vaán ñeà caàn thieát. Ñaây cuõng chính laø nhöõng haïn cheá ôû xaõ hoäi chuùng ta hieän nay, nhaát laø nhöõng nôi ñieàu kieän kinh teá thaáp, trình ñoä hoïc vaán keùm, ít coù cô hoäi tieáp caän vôùi nhöõng thoâng tin y teá. Phöôøng Ñöùc Nghóa-Thaønh phoá Phan Thieát laø moät phöôøng trung taâm thaønh phoá Phan Thieát, daân soá hieän nay laø 12.200, trong ñoù ngöôøi cao tuoåi coù 1000 ngöôøi. Cuõng nhö moät soá phöôøng noäi thaønh khaùc,thu nhaäp ngöôøi daân ôû ñaây khoâng ñoàng ñeàu vôùi nhieàu ngaønh ngheà khaùc nhau. Ngoaøi CBCNV soáng nhôø löông, soá coøn laïi soáng vôùi ngheà buoân baùn, laøm noâng, laøm bieån Vieäc xaùc ñònh cô caáu beänh taät cuõng nhö tyû leä maéc beänh ôû ngöôøi giaø taïi thaønh phoá Phan Thieát töø tröôùc ñeán nay chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu naøo. Do ñoù ñeå coù ñöôïc moät chieán löôïc chaêm soùc söùc khoeû cho ngöôøi cao tuoåi, tröôùc maét chuùng ta caàn phaûi naém ñöôïc cô caáu beänh taät hieän höõu ôû ngöôøi cao tuoåi vaø xaùc ñònh tyû leä maéc beänh trong daân soá laø bao nhieâu ñeå coù bieän phaùp phoøng choáng höõu hieäu. Muïc tieâu nghieân cöùu Muïc tieâu toång quaùt Muïc tieâu cuï theå - Xaùc ñònh tyû leä maéc beänh ngöôøi giaø taïi phöôøng Ñöùc Nghóa-Thaønh phoá Phan Thieát. - Xaùc ñònh tæ leä nhöõng hieåu bieát cô baûn veà vaán ñeà chaêm soùc söùc khoûe ngöôøi giaø. - - Tìm hieåu nhu caàu chaêm soùc söùc khoûe ôû ngöôøi giaø. - Ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp naâng cao söï hieåu bieát cuûa ngöôøi cao tuoåi giuùp hoï coù theå töï chaêm soùc - söùc khoeû ñeå phoøng caùc beänh taät thöôøng gaëp ôû ngöôøi cao tuoåi. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Thieát keá nghieân cöùu Moâ taû caét ngang Ñoái töôïng nghieân cöùu Daân soá muïc tieâu Phöôøng Ñöùc Nghóa – Phan Thieát Daân soá choïn maãu 200 ngöôøi tuoåi töø 60 ñeán 80 tuoåi ñang cö truù taïi phöôøng Ñöùc Nghóa-Thaønh phoá Phan Thieát ít nhaát laø töø moät naêm trôû leân. Loaïi tröø Ñoái töôïng khoâng nghe ñöôïc - Khoâng noùi ñöôïc - Khoâng hieåu caâu hoûi. Côõ maãu Côû maãu nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh nhaèm ñaùp öùng hai muïc tieâu: xaùc ñònh tyû leä beänh taät vaø nhu caàu chaêm soùc söùc khoûe ôû ngöôøi giaø, ñöôïc tính theo coâng thöùc: ( ) ( )222 11 d ppZn −−= α Vôùi d = 0,05 ( 21 α− )P: tyû leä beänh ôû ngöôøi giaø: Z = 20,975 = 1,96; n = 138 choïn n = 200 Khaûo saùt thöïc traïng söùc khoûe vaø nhu caàu chaêm soùc ngöôøi giaø ôû phöôøng Ñöùc Nghóa - Thaønh phoá Phan Thieát nhaèm ñöa ra nhöõng giaûi phaùp giuùp hoï naâng cao kieán thöùc töï chaêm soùc söùc khoeû cho chính mình vaø coäng ñoàng KEÁT QUAÛ Trong soá 200 cuï trong nhoùm khaûo saùt, 144 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Trình ñoä hoïc vaán Baäc tieåu hoïc (103 = 51,5%); Khoâng bieát chöõ (66 = 33 %); trung hoïc cô sôû: 22; trung hoïc phoå thoâng: 9. Ñang soáng cuøng con chaùu (128 = 64%). Veà kinh teá Tyû leä ñuû aên (99) / thieáu aên (100): = 1/1 Chæ soá beùo (BMI) Gaày 37 = 18,5 % - Trung bình (78 = 39 %) ; Beùo (85 = 42,5 %) Tình traïng söùc khoûe Toát: 8= 6%; trung bình 83= 41,5%, tình traïng söùc khoûe keùm 109= 54,5%. Nhöõng beänh thöôøng gaëp + Cao huyeát aùp: 85 = 42.5 % + Vaán ñeà khôùp: 92 = 46% + Tieåu ñöôøng: 11 = 5,5% + Beänh veà maét: 89 = 44,5% (Cöôøm maét) + Taùo boùn: 49 = 24,5% - Moái lo laéng cuûa caùc cuï laø tình hình kinh teá (49.5 %) vaø beänh taät (23 %) KHACCON CHAUKINH TEBENH TATKHONG Fr eq ue nc y 120 100 80 60 40 20 0 14 99 46 37 Tìm hieåu veà söï hieåu bieát cuûa caùc cuï veà vaán ñeà chaêm soùc söùc khoûe vaø nhu caàu chaêm soùc cho thaáy: Khi oám ñau caùc cuï ñöôïc con chaùu chaêm soùc (52%). Moät soá do con chaùu coù khoù khaên neân phaûi töï chaêm soùc vaø soá ít phaûi soáng coâ ñôn khoâng con chaùu (48 %). Caùc cuï cuõng muoán ñöôïc soáng vôùi con chaùu (91,5%) vaø caàn coù dòch vuï chaêm soùc y teá toát (34,5%), khoâng muoán soáng taäp trung trong vieän döôõng laõo (98,5%). Nhieàu cuï hieåu ñöôïc raèng aên maën, chaát beùo, huùt thuoác laù, uoáng röôïu laø coù haïi cho söùc khoûe, ñaëc bieät laø söï lieân quan giöõa aên maën vaø cao huyeát aùp. Vieäc ño huyeát aùp ñònh kì chöa coù thoùi quen (chæ coù 17%), phaàn lôùn laø ñaõ bieát mình cao huyeát aùp môùi ño ñònh kì ñeå kieåm tra. Do vaäy khi hoûi caùc cuï coù cao huyeát aùp khoâng thì chæ coù 37,5 % bieát mình cao huyeát aùp, trong khi ño kieåm tra thöïc teá coù 42,5 % laø ñang cao huyeát aùp (caù bieät coù cuï HA toái ña > 200 mmHg). Moät soá vaãn coøn thoùi quen töï mua thuoác uoáng khi maéc beänh, trong ñoù coù caû thuoác khaùng sinh (79%). Khoâng coù ñieàu kieän ñeå khaùm söùc khoûe ñònh kyø (83%). Taát caû ñeàu muoán boû röôïu nhöng muoán boû huùt thuoác chæ chieám 64.9 % Caùc cuï chöa quan taâm ñeán vieäc uoáng ñuû nöôùc (chæ chieám 47%) vaø aên nhieàu rau quaû (65,5%), ñieàu naøy coù lieân quan ñeán tyû leä maéc beänh taùo boùn ôû caùc cu ï(xem phuï luïc). Ña soá caùc cuï ñeàu quan taâm ñeán vaán ñeà taäp theå duïc (40,5%), caùc cuï khoâng taäp theå duïc thöôøng xuyeân laø do khoâng coù thôøi gian roãi vì phaûi laøm vieäc phuï giuùp con chaùu, ngaïi taäp vì cho raèng tình traïng söùc khoûe yeáu, aûnh höôûng cuûa caùc beänh khôùp laøm haïn cheá vaän ñoäng. Raát ít cuï quan taâm ñeán vaán ñeà ñoïc saùch baùo tìm hieåu veà vaán ñeà söùc khoûe vì maét keùm, khoâng bieát ñoïc (12,5%). Mong muoán cuûa caùc cuï laø ñöôïc soáng hoaø thuaän, vui veõ vôùi con chaùu, coù ñieàu kieän kinh teá vaø chaêm soùc söùc khoûe toát hôn.Caùc cuï cuõng quan taâm ñeán hoaït ñoäng cuûa Hoäi ngöôøi cao tuoåi (71,5%), nhaát laø taäp theå duïc döôõng sinh ñeå reøn luyeän söùc khoûe (59%). Veà cô sôû vaät chaát ôû ñòa phöông phuïc vuï cho vieäc chaêm soùc söùc khoûe cuûa ngöôøi cao tuoåi hieän nay haàu nhö chöa coù gì ngoaøi nhöõng trang thieát bò y teá phuïc vuï coâng taùc khaùm ñieàu trò, chaêm soùc söùc khoûe chung cho moïi ngöôøi. Caùc duïng cuï giuùp caùc cuï ñi laïi, maùy taäp vaän ñoäng chöa ñöôïc trang bò traïm giam y teá phöôøng, chæ coù ôû moät 145 soá cuï do gia ñình töï trang bò. Ñaëc bieät laø heä thoáng tö vaán söùc khoûe, chaêm soùc söùc khoûe taïi nhaø, caáp cöùu taïi nhaø, nhaân vieân chaêm soùc gia ñình, dòch vuï hoã trôï hoâ haáp taïi nhaø ... chöa ñöôïc hình thaønh. - Beänh veà khôùp: 46% - Tieåu ñöôøng: 5,5% (so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån laø 10-16%, ôû phöông ñoâng laø 4,7%). - Cöôøm maét: 44,5%. BAØN LUAÄN - Taùo boùn: 24,5% 1 Do trình ñoä hoïc vaán thaáp, khoâng coù ñieàu kieän tieáp caän vôùi thoâng tin y teá nhö khoâng ñoïc saùch baùo lieân quan ñeán giaùo duïc söùc khoûe, vieäc giaùo duïc söùc khoûe taïi ñòa phöông daønh cho ngöôøi giaø chöa ñöôïc môû roäng neân hoï thieáu kieán thöùc veà vaán ñeà töï chaêm soùc söùc khoûe cho chính hoï. Ñieàu naøy theå hieän qua söï lieân quan giöõa beänh cao huyeát aùp vôùi cheá ñoä maën, tình traïng taùo boùn vôùi cheá ñoä aên ít rau quaû, uoáng ít nöôùc, vieäc ít taäp luyeän daãn ñeán tình traïng söùc khoûe keùm. Caùc beänh lyù hay daãn ñeán tai bieán cho ngöôøi giaø nhö cao huyeát aùp vaø tieåu ñöôøng coù tyû leä gaàn töông ñöông vôùi cô caáu beänh taät chung theo nhöõng nghieân cöùu tröôùc ñaây. 3 Nhu caàu chaêm soùc cuûa ngöôøi giaø laø caàn ñöôïc soáng chung vôùi con chaùu ñeå coù ngöôøi giuùp ñôõ khi oám ñau beänh taät, coù dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe toát hôn nhaát laø dòch vuï chaêm soùc taïi nhaø. Ñeà xuaát 2 Ñieàu kieän kinh teá cuûa ña soá ngöôøi giaø thaáp, phuï thuoäc vaøo con chaùu, hoï khoâng coù ñieàu kieän khaùm söùc khoûe ñònh kyø, cuõng nhö khaùm beänh ñieàu trò khi maéc beänh, tình traïng töï ñieàu trò coøn raát phoå bieán neân khoâng phaùt hieän kòp thôøi mình maéc beänh, beänh taät keùo daøi vì ñieàu trò khoâng ñuùng caùch. 1 Quan taâm ñeán vieäc thöïc hieän baûo hieåm y teá daønh cho ngöôøi ngheøo, nhaát laø ngöôøi cao tuoåi ñeå hoï coù ñieàu kieän ñi khaùm beänh vaø ñieàu trò khi coù beänh, khaùm söùc khoûe ñònh kyø 2 Môû roäng hình thöùc giaùo duïc söùc khoûe baèng hình thöùc tuyeân truyeàn, giaûi thích tröïc tieáp vì ngöôøi cao tuoåi khoù coù theå ñoïc ñöôïc saùch baùo. 3 Söï chaêm soùc söùc khoûe cuûa con chaùu ñoái vôùi ngöôøi cao tuoåi chöa ñaày ñuû, dòch vuï chaêm soùc cuûa xaõ hoäi chöa ñöôïc môû roäng, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi soáng ñoäc thaân khoâng coù ngöôøi giuùp ñôõ khi oám ñau beänh taät. Toå chöùc nhöõng hoaït ñoäng boå ích cho ngöôøi cao tuoåi thoâng qua “Hoäi ngöôøi cao tuoåi” ñeå tuyeân truyeàn giaùo duïc söùc khoûe, höôùng daãn vaø giuùp ñôû caùc cuï trong vaán ñeà taäp theå duïc duy trì söùc khoûe, tham quan du lòch ñeå môû roäng söï hieåu bieát vaø ñoaøn keát nhau hôn, saün saøng giuùp ñôû nhau khi oám ñau beänh taät, hoaøn caûnh khoù khaên. KEÁT LUAÄN 1 Trong maãu nghieân cöùu ngöôøi giaø töø 60 ñeán 80 tuoåi coù 84,5% trình ñoä hoïc vaán thaáp, ñieàu naøy laøm haïn cheá khaû naêng hieåu bieát veà vaán ñeà töï chaêm soùc söùc khoûe ôû caùc cuï. 4 Toå chöùc toát hôn nöõa caùc moâ hình dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe cho ngöôøi cao tuoåi taïi ñòa phöông ñeå giuùp caùc cuï sôùm phaùt hieän beänh taät vaø ñöôïc chaêm soùc kòp thôøi khi coù beänh, traùnh nhöõng tai bieán do beänh taät gaây ra. 2 Cô caáu beänh taät ngöôøi giaø trong nhoùm nghieân cöùu goàm coù: - Cao huyeát aùp: 42,5% (theo ñònh nghóa taêng huyeát aùp cuûa TCYTTG thì coù 60% ngöôøi cao tuoåi bò taêng huyeát aùp). 146