Đề tài Xây dựng phần mềm hỗ trợ bầu cử và quản lý cổ đông, cổ tức cho công ty cổ phần Naphaco

PHÇN Më §ÇU Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua chính phủ đã đưa ra nhiều cơ chế, chính sách thích hợp, kịp thời nhằm đẩy mạnh hơn nữa quá trình cổ phần hóa tại các doanh nghiệp nhà nước với mục tiêu là đổi mới doanh nghiệp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của nhà nước tại doanh nghiệp. Tuy nhiên, quá trình cổ phần hóa cũng đặt ra nhiều thách thức như việc chuyển từ doanh nghiệp nhà nước sang công ty cổ phần đồng nghĩa với việc chuyển đổi hình thức pháp lý và môi trường kinh doanh của doanh nghiệp. Một số vấn đề nảy sinh là quản lý danh sách cổ đông sao cho chặt chẽ, chi trả cổ tức thật chính xác, phải tiến hành bầu cử Hội đồng quản trị theo định kỳ. Ở nhiều doanh nghiệp việc quản lý chưa khoa học sẽ dẫn đến hiện tượng chồng chéo, thông tin đưa ra không nhất quán và chính xác. Ngày nay, Công nghệ thông tin phát triển hết sức mạnh mẽ, các công tác quản lý ngày càng được tin học hoá nhiều để phù hợp với yêu cầu của công việc đặt ra. Xuất phát từ thực tiễn trên, tác giả tiến hành nghiên cứu và xây dựng phần mềm hỗ trợ bầu cử và quản lý cổ đông, cổ tức. Phần mềm này được chia làm hai mảng chính là: + Quản lý cổ đông, chi trả cổ tức + Hỗ trợ bầu cử Mục tiêu của đề tài: Đề tài: “Xây dựng phần mềm hỗ trợ bầu cử và quản lý cổ đông, cổ tức cho công ty cổ phần Naphaco” được chọn và nghiên cứu nhằm mục đích : Hỗ trợ cho việc tập hợp số liệu bầu cử một cách nhanh chóng và chính xác, đảm bảo tính minh bạch và khoa học của số liệu trong biên bản bầu cử. Theo dõi danh sách các cổ đông của công ty, các quá trình chia, tách, điều chuyển, tăng giảm cổ phần và chi trả cổ tức hàng năm của công ty. Lập báo cáo, tổng hợp các thông tin một cách nhanh chóng chính xác, dữ liệu được lưu dữ qua nhiều năm, dễ dàng truy cập, tìm kiếm. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu: + Các thành phần của hệ thống thông tin hỗ trợ bầu cử và quản lý cổ đông, cổ tức; + Luật chứng khoán và thị trường chứng khoán; + Lý thuyÕt xây dựng và phát triển phần mềm gồm các vấn đề về vòng đời phát triển phần mềm , thiết kế phần mềm, tổ chức đào tạo người sử dụng Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Phân tích hiện trạng của Công ty Naphaco, căn cứ vào cơ sở lý thuyết để tập trung xây dựng phần mềm hỗ trợ bầu cử và quản lý cổ đông, cổ tức Phương pháp nghiên cứu Sử dụng phương pháp duy vật- biện chứng trong phân tích thiết kế, t ừ phân tích chức năng đến mô hình hoá, xem xét vấn đề trong tổng hoà các mối quan hệ, đảm bảo tính toàn vẹn trong quan hệ kết hợp với các yếu tố lịch sử. Đồng thời áp dụng phương pháp điều tra, khảo sát thực tế. Đề tài sử dụng phương pháp thiết kế Top – Down. Sử dụng ngôn ngữ lập trình Visualbasic 6.0 kết nối CSDL Access Đóng góp khoa học của đề tài Khắc phục các nhược điểm của Hệ thống thông tin cũ, phần trung tâm của đề tài là xây dựng phần mềm hỗ trợ bầu cử (đối với công tác bầu cử ) và quản lý cổ đông, cổ tức nhằm tin học hoá các khâu của quá trình quản lý ban đầu. Đóng góp vào việc giảm sai sót trong quá trình chi trả cổ tức (một quá trình rất nhạy cảm với các cổ đông), luôn có thông tin cập nhật thường xuyên và đầy đủ về các cổ đông, hỗ trợ đắc lực cho các cán bộ lãnh đạo với nguồn thông tin nhanh chóng, chính xác. Kết cấu luận văn Mở đầu Chương 1: Tổng quan về công ty cổ phần dược phẩm Nam Hà và hiện trạng quản lý cổ đông, cổ tức, bầu cử . Chương 2: Phương pháp luận về quy trình xây dựng một phần mềm quản lý cổ đông, cổ tức. Chương 3: Xây dựng phần mềm hỗ trợ bầu cử và quản lý cổ đông, cổ tức Kết luận Tài liệu tham khảo Phụ lục CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN DƯỢC PHẨM NAM HÀ VÀ HIỆN TRẠNG QUẢN LÝ CỔ ĐÔNG, CỔ TỨC, B ẦU C Ử 1.1.Tổng quan về công ty cổ phần dược phẩm Nam Hà (Naphaco) 1.1.1. Lịch sử h×nh thành và lĩnh vực sản xuất - Lịch sử h×nh thành Công ty cổ phần dược phẩm Nam Hà đã trải qua một số mốc lịch sử như sau: * Năm 1960 Công ty được thành lập trên cơ sở tiền thân là công ty hợp doanh Ích Hoa Sinh. * Năm 1966 Sát nhập lấy tên là Xí nghiệp dược phẩm Nam Hà. Do xu thế phát triển kinh tế của cả nước là cổ phần hoá các doanh nghiệp quốc doanh nên Ngày 1/1/2000 Công ty được chuyển đổi thành công ty Cổ phần Dược Phẩm Nam Hà. Công ty dược phẩm Nam Hà là một trong những công ty hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh các mặt hàng dược phẩm. Vì vậy, khi Công ty tiến hành cổ phần hoá thì nhà nước tham gia nắm giữ một số lượng cổ phiếu và trở thành cổ đông lớn nhất. - Lĩnh vực sản xuất Công ty có đông đảo đội ngũ cán bộ đại học, sau đại học dày dạn kinh nghiệm quản lý kỹ thuật và nghiệp vụ. Đội ngũ tiếp thị rộng khắp các tỉnh thành trong cả nước, có nghiệp vụ năng động, sáng tạo và đội ngũ công nhân được đào tạo cơ bản, mức độ thành thạo tay nghề ngày một tăng trong các dây truyền sản xuất thuốc Đông dược, Tân dược với 110 sản phẩm được cấp số đăng ký lưu hành trên toàn quốc hết sức đa dạng và phong phú: Thuốc nước, thuốc viên nén, viên nén ép vỉ, viên nang (capsule), viên mềm (Soft-Gelatine), viên thuốc sủi bọt và cao đơn hoàn tán. Chất lượng hàng hóa luôn ổn định và được kiểm soát chặt chẽ, nhiều sản phẩm của công ty sản xuất được tặng Huân chương vàng, bạc tại nhiều hội chợ triển lãm thành tựu kinh tế kỹ thuật: năm 2000 và 2001 được người tiêu dùng bình chọn "Hàng Việt Nam chất lượng cao" do báo Sài gòn tiếp thị tổ chức. Mục tiêu của Công ty: Chất lượng luôn hướng tới người tiêu dùng, sản phẩm có sức cạnh tranh cao tiến tới hội nhập khu vực và thế giới. Công ty đã đầu tư gần 30 tỷ đồng xây dựng, lắp đặt thiết bị 2 dây truyền thuốc tân dược và Soft-Gelatine đạt tiêu chuẩn GMP-ASEAN, phòng kiểm tra chất lượng đạt tiêu chuẩn GLP cùng cảnh quan,môi sinh, môi trường toàn bộ khu vực sản xuất và trụ sở hành chính. Tiến tới công ty sẽ đạt được tiêu chuẩn thực hành tốt bảo quản thuốc GSP và Tiêu chuẩn quản lý chất lượng hàng hóa ISO-9002. Công ty luôn nỗ lực phấn đấu để xứng đáng là nơi tin cậy của người tiêu dùng, các bạn hàng trong và ngoài nước trên cả 3 lĩnh vực: Sản xuất - Lưu thông trong nước - Xuất nhập khẩu. 1.1.2. Sơ đồ tổ chức Naphaco với hệ thống phòng ban, các chi nhánh phối hợp chặt chẽ tạo nên hệ thống quản lý khá tốt. Mỗi phòng ban có một chức năng riêng như: + Phòng tổ chức hành chính có chức năng quản lý cán bộ công nhân viên, quản lý bảo hiểm, Quản lý danh sách cổ đông, hệ số lương, thực hiện các chính sách từ ban giám đốc và hội đồng quản trị + Phòng kế hoạch với chức năng chủ yếu là lập kế hoạch dài hạn và ngắn hạn phù hợp với tình hình phát triển của công ty. Kiểm tra tiến độ thực hiện, hoàn thành của các kế hoạch đang thực hiện. NA PHA CO Phòng Tổ chức hành chính Phòng Kinh doanh Phòng Nghiên cứu phát triển Phòng Kế toán Tài vụ Phòng Kế hoạch Phòng Marketing Phòng Kiểm tra Chất lượng Các Hiệu thuốc Các Chi nhánh H×nh 1.1: S¬ ®å tæ chøc C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ + Phßng Marketing: Nghiªn cøu vµ t×m hiÓu thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm do c«ng ty m×nh s¶n xuÊt còng nh­ nh÷ng mÆt hµng mµ c«ng ty nhËp khÈu. + Phßng kiÓm tra chÊt l­îng: Tr­íc khi tung s¶n phÈm ra thÞ tr­êng c¸c s¶n phÈm ®­îc kiÓm tra chÊt l­îng theo tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. + C¸c chi nh¸nh vµ hiÖu thuèc lµ m¹ng l­íi ph©n phèi s¶n phÈm cña c«ng ty. Naphaco cã c¸c chi nh¸nh t¹i §µ n½ng, Hµ néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, L¹ng S¬n M¹ng l­íi hiÖu thuèc ph©n bè kh¸ réng r·i trong c¶ n­íc. + Phßng kÕ to¸n tµi vô:cã nhiÒu chøc n¨ng trong ®ã cã chøc n¨ng tÝnh cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng, ph¸t cæ tøc ®ã b»ng tiÒn mÆt hoÆc chuyÓn kho¶n vµo tµi kho¶n cña cæ ®«ng. + Phßng kinh doanh + Phßng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. 1.2. Các thuật ngữ kinh tế được sử dụng Trong luận văn này, tác giả có đề cập đến một số khái niệm của thị trường chứng khoán như cổ đông, cổ tức, cổ phần, cổ phiếu và một số khái niệm khác. Vậy cổ đông, cổ tức, cổ phần, cổ phiếu là gì ?. Cổ đông (tiếng Anh: Shareholder) là người hay tổ chức nắm giữ quyền sở hữu một phần hay toàn bộ phần vốn góp (cổ phần) của một công ty cổ phần.Cổ đông có thể là một cá nhân cũng có thể là một tổ chức.Cổ đông được hiểu là một nhà đầu tư về cổ phiếu. Cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế được chia cho các cổ đông của một công ty cổ phần. Cổ tức có thể được trả bằng tiền hoặc bằng cổ phiếu. Cổ tức mà cổ đông được hưởng nhiều hay ít phụ thuộc vào số cổ phần và loại cổ phần mà cổ đông đó nắm giữ. Cổ phiếu là giấy chứng nhận số tiền nhà đầu tư đóng góp vào công ty phát hành. Cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành hoặc bút toán ghi sổ xác nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó.Cổ phiếu là loại giấy có giá trị có thể mua, bán, cho, tặng…Có một số loại cổ phiếu như: +Cổ phiếu phổ thông +Cổ phiếu ưu đãi + Cổ phiếu quỹ: + Cổ phiếu chưa phát hành + Cổ phiếu đã phát hành + Cổ phiếu đang lưu hành Cổ phiếu phổ thông: là loại cổ phiếu có thu nhập phụ̀ thuộc vào hoạt động kinh doanh của công ty. Người sở hữu cổ phiếu phổ thông được tham gia họp Đại hội đồng cổ đông và được bỏ phiếu quyết định những vấn đề quan trọng nhất của công ty, được quyền bầu cử và ứng cử vào Hội đồng quản trị của công ty. Cổ phiếu ưu đãi: tương tự như cổ phiếu phổ thông nhưng cổ đông sở hữu nó không được tham gia bầu cử và ứng cử vào Hội đồng quản trị, nhưng lại có quyền được hưởng thu nhập cố định hàng năm theo một tỷ lệ lãi suất cố định không phụ thuộc vào lợi nhuận của công ty, được ưu tiên chia lãi cổ phần trước cổ đông phổ thông và được ưu tiên chia tài sản còn lại của công ty khi công ty thanh lý, giải thể. Cổ phiếu quỹ: là cổ phiếu đã được giao dịch trên thị trường và được chính tổ chức phát hành mua lại bằng nguồn vốn của mình. Cổ phiếu chưa phát hành: là loại cổ phiếu mà công ty chưa bao giờ bán ra cho các nhà đầu tư trên thị trường. Cổ phiếu đã phát hành: là cổ phiếu mà công ty được bán ra cho các nhà đầu tư trên thị trường và công ty đã thu về được toàn bộ tiền bán số cổ phiếu đó. Cổ phiếu đang lưu hành: là cổ phiếu hiện đang lưu hành trên thị trường và do các cổ đông đang nắm giữ. 1.3. Hiện trạng quản lý cổ đông, cổ tức và bầu cử tại công ty cổ phần dược phẩm Nam Hà 1.3.1.Quản lý cổ đông, cổ tức Naphaco có hơn 300 cổ đông. Các cổ đông này nắm giữ số cổ phần khá phong phú, dao động từ 4 cho tới 13833 cổ phần. Số cổ phần ít nhất là 4 cổ phần do cá nhân nắm giữ, số cổ phần lớn nhất là 13833 cổ phần do Sở Tài chính nắm giữ. Các cổ đông là những nhà đầu tư quyền lợi họ được hưởng là: + Lợi nhuận thu được chính là cổ tức hay còn gọi là lãi suất của cổ phần +Lựa chọn người lãnh đạo của công ty mà họ tin tưởng rằng đó là người sẽ đem lại lợi nhuận cao cho nguồn vốn mà mình đóng góp. Quyền lựa chọn người lãnh đạo được thể hiện ở việc bỏ phiếu bầu cử tại đại hội cổ đông. +Quyền chuyển nhượng, mua, bán, cho, tặng số cổ phần mà mình nắm giữ. Mỗi cổ đông được cấp một sổ cổ đông chứng nhận số cổ phần cổ đông sở hữu. Khi cổ đông tiến hành các hình thức làm biến động số cổ phần như mua, bán… thì cổ đông đó sẽ được cấp một sổ cổ đông mới ứng với số cổ phần cổ đông đó nắm giữ. Hiện nay, việc quản lý danh sách cổ đông của công ty cổ phần Naphaco được phòng Tổ chức hành chính và phòng Kế toán tài vụ quản lý. Phßng tæ chøc hµnh chÝnh qu¶n lý danh sách cổ đông gồm các thông tin sau: + Họ tên + Ngày, tháng, năm sinh + Giới tính + CMND + Địa chỉ + Điện thoại + Người đại diện + Năm công tác (do cổ phần của công ty trước mắt chỉ do nội bộ các cán bộ công nhân viên nắm giữ) + Cổ phần ưu đãi + Cổ phần phổ thông + Cổ phần khác Quản lý cổ tức: Thông thường, các công ty cổ phần chia cổ tức khoảng hai lần trong một năm. Khi hội đồng quản trị ra quyết định chi trả cổ tức, Phòng kế toán sẽ căn cứ vào lợi nhuận thu được kể từ thời điểm đó trở về trước để tạm tính Lợi tức. Lợi tức đó được gọi là lợi tức kế hoạch, khi kết thúc một năm biết được lợi nhuận thực tế sẽ tính lại cổ tức (lợi tức), cổ tức đó được gọi là cổ tức thực tế. Lợi nhuận có thể tính theo % hoặc theo số tiền từ đó quy đổi ra lợi tức mà mỗi cổ đông được hưởng. +Tính theo % Lợi tức = Tổng số cổ phiếu x Mệnh giá cổ phiếu x Phần trăm lãi + Tính theo tiền Lợi tức = Tổng số tiền lãi/ Tổng số cổ phiếu x Mệnh giá cổ phiếu Một số công ty cổ phần mà tình hình chuyển nhượng cổ phần sôi động, để tránh việc không công bằng khi chi trả cổ tức theo năm (tính tại thời điểm chia người nắm giữ bao nhiêu cổ phần thì được hưởng toàn bộ lợi tức của cổ phần trong năm đó) họ sẽ chia lợi tức theo ngày. Đây là hình thức chia mà công ty cổ phần Naphaco đang hướng tới. Công ty cổ phần dược phẩm Nam Hà hiện chưa niêm yết giá tại sàn giao dịch chứng khoán nên tình trạng mua bán, chuyển nhượng, cho tặng, hay pha loãng cổ phần bằng cách trả lương, thưởng…bằng cổ phần khá phổ biến. Trong quá trình quản lý cổ đông, cổ tức thường xuyên hội đồng quản trị, ban giám đốc yêu cầu báo cáo như: + Thống kê số cổ đông theo lượng cổ phiếu nắm giữ + Báo cáo về cổ tức kế hoạch + Báo cáo về cổ tức thực tế + Báo cáo thanh toán đợt cuối của cổ tức Các báo cáo liên quan đến cổ phần như: + Tăng giảm cổ phần + Tổng hợp cổ phần + Cổ phần ưu đãi + Cổ phần phổ thông, cổ phần khác + Báo cáo về tình hình biến động vốn, biến động cổ phiếu. Từ những báo cáo này hội đồng quản trị, ban giám đốc có phương hướng cụ thể đến quá trình quản lý cổ đông, cổ tức. Hiện tại việc quản lý cổ đông, cổ tức được thực hiện bởi Microsoft Excel, một số hàm được dùng như: + Sum: tính tổng cổ phần của công ty để tính cổ tức + Filter : Lọc dữ liệu cần thiết + Sort: Sắp xếp cổ đông theo tiêu thức nào đó (tên, số cổ phần) … Danh sách được lưu giữ trong Excel, và báo cáo được thực hiện bởi Word. Vậy việc quản lý cổ đông cổ tức bằng microsoft office có thuận lợi và hạn chế sau: + Thuận lợi: Việc theo dõi cổ đông cổ tức vẫn thực hiện được bởi Excel và word. Đây là chương trình rất nhiều người biết sử dụng, không tốn chi phí + Hạn chế: Ta thử hình dung có hơn 300 cổ đông liên tục mua bán cổ phần. Một cá nhân có thể chuyển nhượng cho hàng trăm cá nhân, hoặc có thể thu gom mua lại của các cổ đông khác.C¸c giao dÞch chuyÓn nh­îng sÏ t¨ng lªn cÊp sè nh©n. V× vËy việc quản lý bằng Excel sẽ gÆp mét sè h¹n chÕ nh­ sau: + TÝnh kÞp thêi: không theo ®¸p øng ®­îc trong việc đưa ra báo cáo tại thời điểm tức thời nh­ có bao nhiêu cổ đông, bao nhiêu chuyển nhượng đã xảy ra, nhất là sự theo dõi chuyển nhượng trong khoảng một thời gian dài. + TÝnh chÝnh x¸c: ®iÒu tÊt yÕu gÆp ph¶i khi kh«ng theo kÞp viÖc chuyÓn nh­îng ®ã lµ tính toán cổ tức sẽ không chính xác dễ gây tranh cãi không đáng có. + TÝnh hiÖu qu¶: C«ng ty ph¶i cö mét sè c¸n bé ®Ó tiÕn hµnh qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ mang l¹i kh«ng cao, mÊt nhiÒu thêi gian c«ng søc mµ viÖc theo dâi kh«ng ®­îc chÝnh x¸c. 1.3.2. Bầu cử Hiện nay, tồn tại khá nhiều hình thức bầu cử trong các công ty cổ phần như: - Biểu quyết: mỗi cổ đông được phát cho một số lượng nhất định phiếu nào đó mà trên phiếu có ghi số cổ phần họ nắm giữ. Khi ủng hộ ai thì cổ đông đó sẽ giơ lá phiếu mà mình giữ lên, Ban kiểm soát sẽ thu lại để kiểm phiếu. - Gạch tên: Tương tự như bầu cử quốc hội hay hội đồng nhân dân . Trªn mçi l¸ phiÕu cã ghi tªn c¸c øng viªn, cæ ®«ng tiÕn hµnh g¹ch tªn nh÷ng øng viªn mµ m×nh cho lµ kh«ng xøng ®¸ng. - Dồn tích: Mỗi cổ đông cầm lá phiếu có ghi số cổ phần của mình và tiển hành bỏ cổ phần cho các ứng viên. Giả sử có ứng viên øng cö vµo Héi §ång Qu¶n TrÞ. Cæ ®«ng có thể chia cæ phÇn cña m×nh cho nh÷ng øng viªn mµ hä hµi lßng với điều kiện số cổ phần bỏ cho các ứng viên phải nhỏ hơn hoặc bằng số cổ phần mà họ nắm giữ thì lá phiếu đó mới được coi là hợp lệ. Tại một số công ty cổ phần không phải cổ đông nào cũng được tham gia vào đại hội cổ đông, muốn được tham gia thì số cổ phần phải lớn hơn một số l­îng cæ phÇn quy định nào đó. Nếu các cổ đông không đủ số cổ phần quy định thì phải gom các cổ đông đó lại sao cho đủ số cổ phần và cử đại diện là một trong số cổ đông đó đi bầu cử. Công ty cổ phần dược phẩm Nam Hà cách hai năm tiến hành đại hội cổ đông một lần. Toàn bộ cổ đông đều được tham gia bầu hội đồng quản trị và ban kiểm soát. Phương pháp bầu cử được tiến hành là phương pháp dồn tích. Vì vậy việc thực hiện kiểm phiếu bằng Excel gÆp mét sè h¹n chÕ sau: + Mất nhiÒu thêi gian + Khó tránh được các sai sót + C¸c b¸o c¸o trong qu¸ tr×nh bÇu cö nh­ kÕt qu¶ tróng tuyÓn, b¸o c¸o l­u phiÕu bÇu, b¸o c¸o chi tiÕt phiÕu ®· nhËp hiÖn ®Òu ph¶i lÊy kÕt qu¶ tõ Excel vµ lËp b¸o c¸o b»ng Word. 1.3.3 Gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña hÖ thèng th«ng tin hiÖn t¹i. Víi sè cæ ®«ng hiÖn t¹i cña c«ng ty cæ phÇn Naphaco viÖc qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, bÇu cö ®· gÆp rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, trong t­¬ng lai c«ng ty cæ phÇn Naphaco sÏ tiÕn hµnh niªm yÕt gi¸ t¹i sµn giao dÞch chøng kho¸n C¸ch thøc qu¶n lý nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn sÏ kh«ng ®¸p øng yªu cÇu cña cæ ®«ng, héi ®ång qu¶n trÞ, nh÷ng nhµ ®Çu t­ muèn ®Çu t­ vµo Naphaco. §Ó gi¶i quyÕt h¹n chÕ trªn viÖc sö dông phÇn mÒm hç trî lµ gi¶i ph¸p rÊt h÷u hiÖu. Song song víi viÖc sö dông phÇn mÒm, C«ng ty cÇn tiÕn hµnh ®µo t¹o mét ®éi ngò trÎ cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t tèt ®Ó sö dông phÇn mÒm còng nh­ n©ng cao tr×nh ®é tin häc ho¸ cho nh©n viªn. Ch­¬ng 2 Ph­¬ng ph¸p luËn vÒ quy tr×nh x©y dùng phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Sau khi ph©n tÝch hiÖn tr¹ng qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc vµ tiÕn tr×nh bÇu cö cña c«ng ty cæ phÇn Naphaco, gi¶i ph¸p x©y dùng mét phÇn mÒm nh»m kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn ®­îc ®­a ra. trong ch­¬ng nµy t¸c gi¶ sÏ tr×nh bµy ph­¬ng ph¸p luËn ®Ó x©y dùng mét phÇn mÒm. Néi dung chÝnh cña ch­¬ng gåm hai môc lín ®ã lµ: - Chu kú sèng cña phÇn mÒm - Quy tr×nh x©y dùng phÇn mÒm 2.1.§Æc tr­ng vµ chu kú sèng cña mét phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc 2.1.1. §Æc tr­ng cña mét phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc PhÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc ngoµi nh÷ng ®Æc tÝnh cña phÇn mÒm th«ng th­êng nã cßn cã nh÷ng ®iÓm riªng nh­ sau: Môc tiªu: Hç trî ®¾c lùc cho nh÷ng c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý trong c«ng ty cæ phÇn. PhÇn mÒm gióp t¹o lËp mét m«i tr­êng lµm viÖc tÝch hîp, phôc vô cã hiÖu qu¶ c¸c nhu cÇu nhËp liÖu, ho¹t ®éng t¸c nghiÖp, tra cøu, b¸o c¸o, tæng hîp, thèng kª c¸c th«ng tin cæ ®«ng, cæ tøc cña mäi ®èi t­îng trong ®¬n vÞ tõ cÊp l·nh ®¹o ®Õn c¸c cæ ®«ng. M«i tr­êng hÖ thèng: Sè l­îng ng­êi dïng kh¸ lín (bao gåm c¶ ban l·nh ®¹o vµ c¸c cæ ®«ng). Ng­êi dïng chñ yÕu truy vÊn d÷ liÖu trùc tiÕp tõ kho d÷ liÖu tæng hîp, ®ßi hái kh¶ n¨ng b¶o mËt cao, kh«ng cho phÐp th«ng tin bÞ thay ®æi tõ bªn ngoµi… Giao diÖn ng­êi dïng: DÔ hiÓu, tu©n thñ vµ t­¬ng thÝch víi nghiÖp vô b»ng tay ®ang ®­îc thùc hiÖn. Yªu cÇu vÒ chøc n¨ng: qu¶n lý cæ ®«ng theo cæ phÇn së h÷u hoÆc theo c¸c phßng ban, theo dâi chuyÓn nh­îng cæ phÇn, cæ tøc. Hç trî bÇu cö nh­ in phiÕu bÇu, nhËp phiÕu bÇu, b¸o c¸o kÕt qu¶ bÇu. C¸c ®Æc tÝnh cña øng dông D÷ liÖu ®Çu vµo ®­îc nhËp b»ng bµn phÝm, c«ng viÖc nµy th­êng ®­îc giao cho mét sè c¸n bé chuyªn tr¸ch ®¶m nhËn. D÷ liÖu ®Çu ra chñ yÕu d­íi d¹ng b¸o c¸o, mµn h×nh hiÓn thÞ khi truy vÊn th«ng tin. C¸c thuËt to¸n xö lý d÷ liÖu kh¸ ®¬n gi¶n. C¸c yªu cÇu kh¸c: hÖ thèng ph¶i ®¸ng tin cËy, ®­a ra c¸c b¸o c¸o, th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ ®­îc thiÕt kÕ më gióp n©ng cÊp ch­¬ng tr×nh trong t­¬ng lai ®Ó cã thÕ ®¸p øng sù thay ®æi vÒ yªu cÇu cña qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. 2.1.2. Chu kú sèng cña phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Chu kú sèng cña phÇn mÒm lµ cÊu tróc c¸c ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng phÇn mÒm vµ ®­a phÇn mÒm vµo sö dông bao gåm: §Æc t¶ yªu cÇu, thiÕt kÕ, ®¸nh gi¸ vµ n©ng cÊp. Theo Ian Sommerville, cã thÓ ph©n chia qu¸ tr×nh thiÕt kÕ lµm mét sè m« h×nh kh¸c nhau nh­: m« h×nh tuÇn tù (th¸c n­íc), m« h×nh t­¬ng t¸c vµ m« h×nh xo¸y èc. Hai m« h×nh t­¬ng t¸c vµ m« h×nh xo¸y èc th­êng ¸p dông cho c¸c dù ¸n phÇn mÒm t­¬ng ®èi phøc t¹p, cã nhiÒu rñi ro trong qóa tr×nh thùc hiÖn. Nh­ng víi c¸c phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc sè c¸c nghiÖp vô cÇn xö lý kh«ng nhiÒu, quy tr×nh t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu do vËy chóng ta cã thÓ øng dông m« h×nh th¸c n­íc nh­ ®­îc biÓu diÔn trong h×nh 2.1.[10],[17], [26]. C¸c giai ®o¹n cña m« h×nh nh­ trªn ®­îc gäi lµ m« h×nh th¸c n­íc v× ®Çu ra cña mét giai ®o¹n l¹i lµ ®Çu vµo cña giai ®o¹n tiÕp theo. §iÓm yÕu c¬ b¶n cña m« h×nh nµy lµ gÆp ph¶i khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi yªu cÇu cña kh¸ch hµng khi ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Do vËy, m« h×nh nµy chØ phï hîp khi yªu cÇu cña phÇn mÒm vµ hÖ thèng ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng vµ ®Çy ®ñ trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ. C¸c giai ®o¹n cña m« h×nh th¸c n­íc bao gåm:[22], [18], [26], [10] (1) X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch yªu cÇu: Nhu cÇu vÒ øng dông, sù cÇn thiÕt vµ môc tiªu cña hÖ thèng ®­îc tËp hîp th«ng qua trao ®æi víi nh÷ng ng­êi dïng hÖ thèng. Nh÷ng th«ng tin nµy ®­îc x¸c ®Þnh râ dùa trªn ý kiÕn cña c¶ nh÷ng ng­êi dïng vµ c¸c ph©n tÝch viªn (2) ThiÕt kÕ phÇn mÒm vµ hÖ thèng: Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ hÖ thèng cã thÓ ®­îc ph©n thµnh thiÕt kÕ phÇn cøng vµ phÇn mÒm. ThiÕt kÕ phÇn mÒm lµ c¸ch thÓ hiÖn c¸c chøc n¨ng cña phÇn mÒm ®Ó cã thÓ dÞch thµnh ng«n ng÷ m¸y mµ m¸y tÝnh cã thÓ ®äc vµ hiÓu ®­îc. X¸c ®Þnh vµ ph©n tÝch yªu cÇu ThiÕt kÕ phÇn mÒm vµ hÖ thèng TriÓn khai vµ kiÓm thö tõng phÇn TÝch hîp vµ kiÓm thö hÖ thèng VËn hµnh vµ B¶o tr× H×nh 2.1: M« h×nh th¸c n­íc cña vßng ®êi ph¸t triÓn phÇn mÒm (3) TriÓn khai vµ kiÓm thö tõng phÇn: Trong suèt giai ®o¹n nµy, c¸c thiÕt kÕ phÇn mÒm ®­îc m· ho¸ thµnh mét hoÆc nhiÒu ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh. KiÓm thö tõng phÇn ®¶m b¶o tõng ph©n hÖ ®¸p øng c¸c chøc n¨ng cÇn cã. (4) TÝch hîp vµ kiÓm thö hÖ thèng: C¸c ph©n hÖ ch­¬ng tr×nh ®­îc tÝch hîp vµ thùc hiÖn kiÓm thö toµn bé hÖ thèng ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c yªu cÇu ph©n tÝch cã ®­îc tho¶ m·n hay kh«ng. Sau qu¸ tr×nh kiÓm thö, hÖ thèng phÇn mÒm sÏ ®­îc bµn giao cho kh¸ch hµng. (5) VËn hµnh vµ b¶o tr×: Tuy kh«ng nhÊt thiÕt nh­ng ®©y th­êng lµ giai ®o¹n dµi nhÊt trong vßng ®êi ph¸t triÓn cña phÇn mÒm. HÖ thèng ®­îc cµi ®Æt vµ ®­a vµo øng dông trong thùc tÕ. Ho¹t ®éng b¶o tr× sÏ söa c¸c lçi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh sö dông ch­a ®­îc ph¸t hiÖn trong c¸c giai ®o¹n tr­íc, n©ng cÊp hÖ thèng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu míi ph¸t sinh. 2.2. Quy tr×nh x©y dùng mét phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc 2.2.1. Kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng vµ ®Æc t¶ yªu cÇu  §©y lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c dÞch vô hÖ thèng cÇn cung cÊp vµ c¸c rµng buéc ®èi víi hÖ thèng, lµ giai ®o¹n nÒn t¶ng ®Ó thiÕt kÕ mét phÇn mÒm nãi chung, phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc nãi riªng [14], [5], [12]. Qu¸ tr×nh thu thËp nµy ®­îc ®Þnh nghÜa lµ mét tËp hîp c¸c ho¹t ®éng nh»m x¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu cña phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc vµ ®Æc t¶ c¸c yªu cÇu ®ã. Trong ®ã, yªu cÇu lµ c¸c m« t¶ trõu t­îng ®Õn chi tiÕt vÒ dÞch vô mµ hÖ phÇn mÒm cung cÊp còng nh­ c¸c rµng buéc ®èi víi sù ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cña nã. C¸c yªu cÇu nµy sÏ gióp ng­êi dïng phÇn mÒm nªu râ c¸c dÞch vô hÖ thèng cung cÊp cïng c¸c rµng buéc trong ho¹t ®éng cña nã. Víi c¸c kü s­ phÇn mÒm, lµm râ c¸c yªu cÇu sÏ lµ c¬ së quan träng ®Ó x©y dùng phÇn mÒm míi. C¸c yªu cÇu cña phÇn mÒm cã thÓ ®­îc chia lµm 3 lo¹i sau [18] : C¸c yªu cÇu chøc n¨ng : M« t¶ c¸c chøc n¨ng hay c¸c dÞch vô mµ hÖ thèng phÇn mÒm cÇn cung cÊp. Nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi Ph©n tÝch yªu cÇu X¸c ®Þnh yªu cÇu §Æc t¶ yªu cÇu C¸c m« h×nh hÖ thèng B¸o c¸o kh¶ thi §Þnh nghÜa c¸c yªu cÇu Tµi liÖu yªu cÇu §Æc t¶ c¸c yªu cÇu H×nh 2.2: Qu¸ tr×nh thu thËp yªu cÇu C¸c yªu cÇu phi chøc n¨ng : M« t¶ c¸c rµng buéc tíi dÞch vô vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng (vÒ chÊt l­îng, vÒ m«i tr­êng, chuÈn sö dông, quy tr×nh ph¸t triÓn…) C¸c yªu cÇu miÒn/ lÜnh vùc : Nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra tõ miÒn øng dông, ph¶n øng nh÷ng ®Æc tr­ng cña miÒn ®ã. Mét sè th«ng tin kh¸c, nh­ b¸o c¸o vÒ tÝnh kh¶ thi cña hÖ thèng còng nh­ ®Æc t¶ phÇn mÒm còng nh­ ®­a ra trong giai ®o¹n nµy. KÕt qu¶ cña giai ®o¹n nµy lµ Dù ¸n kh¶ thi, M« h×nh hÖ thèng. C¸c ®Æc t¶ yªu cÇu vµ tµi liÖu yªu cÇu bao gåm c¸c ®Þnh nghÜa yªu cÇu vµ ®Æc t¶ c¸c yªu cÇu ®ã, kÕt luËn vÒ tÝnh kh¶ thi… Cã bèn b­íc c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh thu thËp yªu cÇu ®­îc m« t¶ trªn h×nh 2.2 bao gåm [18], [26], [19] : Nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi : Nh»m ®i ®Õn kÕt luËn "Cã nªn x©y dùng phÇn mÒm hay kh«ng ? ". §¸nh gi¸ xem phÇn mÒm x©y dùng cã tho¶ m·n c¸c yªu cÇu cña ng­êi dïng kh«ng vµ cã ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ®¬n vÞ còng nh­ n»m trong ng©n s¸ch cã thÓ chi kh«ng. Ph©n tÝch yªu cÇu : §©y lµ qu¸ tr×nh t×m ra c¸c yªu cÇu cña phÇn mÒm th«ng qua quan s¸t hÖ thèng hiÖn t¹i, t¹i c«ng ty cæ phÇn Naphaco, th¶o luËn víi ng­êi sö dông, ph©n tÝch c«ng viÖc. Nh÷ng ho¹t ®éng trong giai ®o¹n nµy ®­îc m« t¶ trong h×nh 2.3 bao gåm : HiÓu biÕt lÜnh vùc øng dông : Ph©n tÝch viªn hÖ thèng tr­íc khi ®i s©u ph©n tÝch chi tiÕt cÇn cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ lÜnh vùc øng dông. §Ó ph©n tÝch c¸c yªu cÇu cña phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, ph©n tÝch viªn cÇn t×m hiÓu th«ng tin vÒ ho¹t ®éng trong ®¬n vÞ cæ ®«ng, cæ tøc cµng nhiÒu cµng tèt. Thu thËp yªu cÇu : Trao ®æi víi ng­êi dïng ®Ó t×m hiÓu yªu cÇu cña phÇn mÒm míi th«ng qua c¸c ph­¬ng ph¸p pháng vÊn, quan s¸t, ®iÒu tra b»ng b¶ng c©u hái, nghiªn cøu tµi liÖu… Ph©n lo¹i yªu cÇu : Tõ c¸c yªu cÇu kh«ng cã cÊu tróc thu thËp ®­îc, ph©n tÝch viªn sÏ ph©n lo¹i c¸c yªu cÇu nµy. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn : gi÷a nh÷ng ng­êi dïng lu«n cã nh÷ng m©u thuÉn, do vËy ph©n tÝch viªn cÇn x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy. XÕp lo¹i ­u tiªn c¸c yªu cÇu : Trong sè c¸c yªu cÇu sÏ cã nh÷ng yªu cÇu quan träng h¬n nh÷ng yªu cÇu kh¸c. Giai ®o¹n nµy liªn quan ®Õn c«ng t¸c t×m vµ s¾p xÕp theo møc ®é ­u tiªn cña yªu cÇu. ThÈm ®Þnh yªu cÇu : KiÓm tra l¹i c¸c yªu cÇu cã ®ñ vµ ®¸p øng ®óng m« t¶ cña ng­êi dïng kh«ng ? ThÈm ®Þnh yªu cÇu liªn quan ®Õn viÖc kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n, tÝnh nhÊt qu¸n, tÝnh hiÖn thùc vµ kiÓm tra ®­îc cña yªu cÇu cô thÓ lµ : Cã tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu cña ng­êi dïng ? Yªu cÇu kh«ng m©u thuÉn nhau ? Yªu cÇu ph¶i ®Çy ®ñ chøc n¨ng vµ rµng buéc ? Yªu cÇu ph¶i lµ hiÖn thùc ? Yªu cÇu cã thÓ kiÓm tra ®­îc ? X¸c ®Þnh vµ ®Æc t¶ yªu cÇu 6.ThÈm ®Þnh yªu cÇu 1. HiÓu biÕt lÜnh vùc qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc 2. Thu thËp yªu cÇu cña ng­êi sö dông 5. XÕp h¹ng ­u tiªn c¸c yªu cÇu 4. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn 3. Ph©n lo¹i yªu cÇu H×nh 2.3: Quy tr×nh ph©n tÝch c¸c yªu cÇu Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch th­êng gÆp nh÷ng khã kh¨n sau [21], [18]: DÔ hiÓu lÇm do kh¸ch hµng sö dông c¸c thuËt ng÷ riªng. C¸c kh¸ch hµng th­êng m¬ hå vÒ yªu cÇu kh«ng biÕt m×nh muèn cô thÓ ®iÒu g×, dÔ lÉn lén gi÷a yªu cÇu vµ mong muèn. NhiÒu nhãm ng­êi dïng cã nh÷ng yªu cÇu m©u thuÉn nhau. Nh÷ng yÕu tè tæ chøc vµ chÝnh s¸ch cã thÓ lµm ¶nh h­ëng ®Õn yªu cÇu. Yªu cÇu th­êng mang tÝnh ®Æc thï, khã hiÓu, khã cã chuÈn chung. C¸c yªu cÇu th­êng thay ®æi trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch : m«i tr­êng nghiÖp vô thay ®æi, cã nhãm ng­êi ®èi t­îng liªn quan míi. th«ng tin Mét trong sè c¸c ®Çu ra cña qu¸ tr×nh ph©n tÝch yªu cÇu lµ tËp hîp c¸c m« h×nh biÓu diÔn c¸c m« t¶ tæng qu¸t hÖ thèng. Cã nhiÒu kiÓu m« h×nh kh¸c nhau vµ chóng cung cÊp c¸c c¸ch hiÓu biÕt hÖ thèng kh¸c nhau. §©y lµ cÇu nèi gi÷a c¸c ph©n tÝch viªn vµ thiÕt kÕ viªn. Tuú thuéc vµo b¶n chÊt cña hÖ thèng cÇn ph©n tÝch mµ ph©n tÝch viªn sÏ lùa chän mét hoÆc mét sè m« h×nh hÖ thèng phï hîp theo ®èi t­îng, luång d÷ liÖu, líp ®èi t­îng vµ thõa kÕ, ph©n r· chøc n¨ng… Hå s¬ sau khi cã m· D÷ liÖu hå s¬ Phßng kÕ to¸n §iÒn th«ng tin vµo sæ cæ ®«ng Kho d÷ liÖu sæ cæ ®«ng CÊp sæ cæ ®«ng L­u hå s¬ vµo kho d÷ liÖu D÷ liÖu chi tiÕt H×nh 2.4: VÝ dô vÒ s¬ ®å luång d÷ liÖu C¸c m« h×nh sÏ gióp lµm râ c¸c dÞch vô hÖ thèng cÇn cung cÊp vµ c¸c rµng buéc trong ho¹t ®éng cña nã. Nh­ ta ®· biÕt, s¬ ®å luång d÷ liÖu lµ m« h×nh kh¸ ®¬n gi¶n vµ trùc quan. Chóng ta cã thÓ sö dông lo¹i s¬ ®å nµy kÕt hîp víi c¸c c«ng cô kh¸c nh­ s¬ ®å chøc n¨ng, s¬ ®å quan hÖ thùc tÕ, tõ ®iÓn d÷ liÖu,… ®Ó m« t¶ c¸c qu¸ tr×nh xö lý d÷ liÖu trong phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. Minh ho¹ ë h×nh 2.4 thÓ hiÖn c¸c b­íc nhËp th«ng tin vÒ cæ ®«ng míi míi trong c«ng ty cæ phÇn. H×nh vÏ cho thÊy d÷ liÖu cæ ®«ng ®­îc hoµn thiÖn dÇn qua c¸c b­íc nh­ thÕ nµo cho ®Õn khi ®­îc ®­a vµo kho d÷ liÖu. Trong s¬ ®å luång d÷ liÖu, qu¸ tr×nh xö lý, kho d÷ liÖu… §Ó m« t¶ râ d÷ liÖu mµ hÖ thèng xö lý, c¸n bé ph©n tÝch th­êng dïng ®Õn tõ ®iÓn d÷ liÖu. Nã bao gåm c¸c ký ph¸p ®Ó m« t¶ c¸c d÷ liÖu ®iÒu khiÓn vµ miÒn gi¸ trÞ cña chóng, th«ng tin vÒ n¬i (module) vµ c¸ch thøc xö lý d÷ liÖu, cô thÓ bao gåm [18] : Tªn (Name) : Tªn d÷ liÖu BiÖt danh (Aliases) : Tªn gäi kh¸c. VÞ trÝ (Where) : Tªn module xö lý C¸ch thøc (How) : Vai trß cña d÷ liÖu, c¸ch thøc xö lý. Ký ph¸p (Description) : Ký ph¸p m« t¶ d÷ liÖu. Format : KiÓu d÷ liÖu, gi¸ trÞ mÆc ®Þnh… Môc tiªu cuèi cïng cña b­íc nµy lµ c¸n bé ph©n tÝch ph¶i x¸c ®Þnh ®óng, ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c tÊt c¶ c¸c yªu cÇu cña hÖ thèng lµm c¨n cø cho c¸c b­íc sau. X¸c ®Þnh yªu cÇu : Ho¹t ®éng chuyÓn c¸c th«ng tin ®­îc thu thËp trong ho¹t ®éng ph©n tÝch thµnh nh÷ng tµi liÖu ph¶n ¸nh chÝnh x¸c c¸c nhu cÇu cña ng­êi dïng. §Æc t¶ yªu cÇu : M« t¶ chi tiÕt vµ chÝnh x¸c c¸c yªu cÇu hÖ thèng, cô thÓ ho¸ c¸c yªu cÇu ®ã. §©y còng ®ång thêi lµ c¨n cø ®Ó nghiÖm thu phÇn mÒm sau nµy. Ngoµi ra, nÕu kh¸ch hµng ch­a x¸c ®Þnh ®­îc cô thÓ c¸c yÕu tè ®Çu vµo, quy tr×nh xö lý vµ c¸c yÕu tè ®Çu ra hoÆc ng­êi kü s­ phÇn mÒm còng cßn ch­a ch¾c ch¾n vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña mét gi¶i thuËt th× sÏ cÇn lµm b¶n mÉu phÇn mÒm. §iÒu nµy th­êng gÆp víi c¸c hÖ thèng lín vµ phøc t¹p. §©y lµ mét tiÕn tr×nh mµ kü s­ phÇn mÒm t¹o ra mét m« h×nh cho phÇn mÒm cÇn ph¶i x©y dùng. B¶n mÉu nµy sÏ lµ c¬ së ®Ó kü s­ phÇn mÒm cïng kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn ®i ®Õn s¶n phÈm cuèi cïng. 2.2.2. ThiÕt kÕ hÖ thèng  Mét thiÕt kÕ tèi ­u lµ ch×a kho¸ dÉn ®Õn thµnh c«ng cña dù ¸n. Nh­ng kh«ng thÓ chuÈn ho¸ qu¸ tr×nh thiÕt kÕ theo bÊt kú mét quy t¾c nhÊt ®Þnh nµo. ThiÕt kÕ lµ mét qu¸ tr×nh ®ßi hái tÝnh s¸ng t¹o, tinh tÕ vµ hiÓu biÕt s©u s¾c cña kü s­ thiÕt kÕ. Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ phÇn mÒm ®ßi hái c¸n bé ph©n tÝch thiÕt kÕ hÖ thèng hiÓu râ quy tr×nh, c¸ch thøc truyÒn d÷ liÖu trong tæ chøc, mèi quan hÖ gi÷a quy tr×nh ®ã víi c«ng t¸c ra quyÕt ®Þnh vµ quy tr×nh ®ã gióp thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña hÖ thèng nh­ thÕ nµo. §ã lµ lý do gi¶i thÝch mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng. ThiÕt kÕ phÇn mÒm cung cÊp c¸ch biÓu diÔn phÇn mÒm cã thÓ ®­îc x¸c nhËn vÒ chÊt l­îng, lµ c¸ch duy nhÊt mµ chóng ta cã thÓ chuyÓn ho¸ mét c¸ch chÝnh x¸c c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng thµnh s¶n phÈm hay hÖ thèng phÇn mÒm cuèi cïng. Kh«ng cã thiÕt kÕ cã nguy c¬ ®­a ra mét hÖ thèng kh«ng æn ®Þnh - mét hÖ thèng sÏ thÊt b¹i. ThiÕt kÕ tèt lµ b­íc quan träng ®Çu tiªn ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng phÇn mÒm. [3] 2.2.2.1. Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ  Môc tiªu cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ lµ x©y dùng mét b¶n s¬ ®å thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh. C¸c ®Çu mèi trong b¶n thiÕt kÕ thÓ hiÖn c¸c thùc thÓ nh­ qu¸ tr×nh xö lý, c¸c chøc n¨ng ch­¬ng tr×nh… C¸c ®­êng nèi kÕt thÓ hiÖn quan hÖ gi÷a c¸c thùc thÓ nh­ gäi ®Õn chøc n¨ng, sö dông ch­¬ng tr×nh con… Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ lµ mét d©y chuyÒn c¸c chuyÓn ®æi. C¸c kü s­ thiÕt kÕ kh«ng ®­a tíi kÕt qu¶ cuèi cïng ngay mµ ph¸t triÓn th«ng qua nhiÒu phiªn b¶n kh¸c nhau. Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ lµ sù hoµn thiÖn vµ chi tiÕt ho¸ c¸c thiÕt kÕ tr­íc. Qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ ®­îc minh ho¹ trong h×nh 2.5. Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cßn lµ sù ph¸t triÓn mét sè m« h×nh cña hÖ thèng theo nhiÒu møc ®é trõu t­îng kh¸c nhau. Khi mét hÖ thèng ®­îc ph©n tÝch, c¸c lçi vµ nh÷ng chç bÞ bá sãt trong c¸c giai ®o¹n tr­íc sÏ ®­îc ph¸t hiÖn vµ lµm hoµn thiÖn dÇn qua c¸c b¶n thiÕt kÕ. H×nh 2.6 minh ho¹ m« h×nh chung cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ c¸c m« t¶ thiÕt kÕ ®­îc viÕt trong c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ.[26] ThiÕt kÕ s¬ bé Dù th¶o thiÕt kÕ ThiÕt kÕ chi tiÕt B¶n thiÕt kÕ cuèi cïng H×nh 2.5: Qu¸ tr×nh hoµn thiÖn b¶n thiÕt kÕ §Æc t¶ yªu cÇu ThiÕt kÕ kiÕn tróc CÊu tróc hÖ thèng §Æc t¶ kh¸i qu¸t §Æc t¶ phÇn mÒm ThiÕt kÕ giao diÖn §Æc t¶ giao diÖn ThiÕt kÕ c¸c ph©n hÖ §Æc t¶ c¸c ph©n hÖ ThiÕt kÕ cÊu tróc DL §Æc t¶ cÊu tróc DL ThiÕt kÕ thuËt to¸n §Æc t¶ thuËt to¸n C¸c ho¹t ®éng thiÕt kÕ C¸c s¶n phÈm thiÕt kÕ H×nh 2.6: M« h×nh chung cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ Tµi liÖu ®Æc t¶ lµ kÕt qu¶ ®Çu ra cña c¸c ho¹t ®éng thiÕt kÕ. Nh÷ng ®Æc t¶ nµy cã thÓ lµ nh÷ng m« t¶ kh¸i qu¸t ®Ó lµm râ yªu cÇu ng­êi dïng hoÆc lµ nh÷ng diÔn gi¶i c¸ch thøc thùc hiÖn mét yªu cÇu nµo ®ã. Trong c¸c giai ®o¹n sau cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ, c¸c ®Æc t¶ sÏ cµng chi tiÕt h¬n. KÕt qu¶ cuèi cïng cña qu¸ tr×nh nµy lµ c¸c ®Æc t¶ chi tiÕt vÒ thuËt to¸n vµ cÊu tróc d÷ liÖu sÏ ®­îc cµi ®Æt. H×nh 2.6 m« t¶ c¸c qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cho thÊy c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ®­îc s¾p xÕp cã thø tù. Nh÷ng thùc tÕ, c¸c ho¹t ®éng thiÕt kÕ ®­îc thùc hiÖn song song víi nhau. Tuy vËy, c¸c ho¹t ®éng nµy còng lµ nh÷ng c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ mét phÇn mÒm, bao gåm : ThiÕt kÕ kiÕn tróc: Ph©n tÝch c¸c ch­¬ng tr×nh con cña phÇn mÒm vµ x¸c ®Þnh c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ph©n hÖ. §Æc t¶ kh¸i qu¸t : C¸c ch­¬ng tr×nh con sÏ ®­îc m« t¶ chung vÒ yªu cÇu chøc n¨ng còng nh­ c¸c rµng buéc ThiÕt kÕ giao diÖn : ThiÕt kÕ giao diÖn gi÷a c¸c ch­¬ng tr×nh con víi nhau, m« t¶ cÇn râ rµng, gióp ng­êi ®äc hiÓu c¸ch dïng c¸c ch­¬ng tr×nh con. ThiÕt kÕ c¸c ph©n hÖ : ThiÕt kÕ viÖc ph©n chia dÞch vô cña c¸c ch­¬ng tr×nh con vµ giao diÖn c¸c dÞch vô ®ã. ThiÕt kÕ cÊu tróc d÷ liÖu : ThiÕt kÕ vµ m« t¶ cÊu tróc d÷ liÖu cña hÖ thèng. ThiÕt kÕ thuËt to¸n : ThiÕt kÕ vµ m« t¶ c¸c thuËt to¸n ®­îc sö dông trong phÇn mÒm. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i víi mçi ch­¬ng tr×nh con ®Õn khi c¸c ph©n hÖ ch­¬ng tr×nh ®­îc thiÕt kÕ chi tiÕt ®Õn tõng module lËp tr×nh. Ph­¬ng ph¸p Top - down lµ c¸ch thøc tèi ­u ®Ó thùc hiÖn c¸c b­íc nµy. Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ nµy gióp kh¾c phôc hÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò x¶y ra trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ. C¸c ch­¬ng tr×nh con ®­îc thiÕt kÕ theo c¸c líp thø tù tõ cao ®Õn thÊp. Ph­¬ng ph¸p Top - down lµ ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ khoa häc, cã hÖ thèng, ®Æc biÖt phï hîp víi c¸c bµi to¸n x©y dùng tõ ®Çu nh­ phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc ®ang ®­îc ®Ò cËp. S¬ ®å HIPO (Hierarchy Plus Input, Process, and Output) lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ¸p dông ph­¬ng ph¸p Top - down, ®­îc sö dông ®Ó m« t¶ PHÇN MÒM. Khëi nguån tõ nh÷ng n¨m 1970, c«ng cô nµy ®­îc h·ng IBM ph¸t triÓn dïng lµm tµi liÖu m« t¶ chøc n¨ng ch­¬ng tr×nh. Ngµy nay, biÓu ®å HIPO lµ mét c«ng cô thiÕt kÕ ®­îc sö dông phæ biÕn trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c PHÇN MÒM. S¬ ®å th­êng do ph©n tÝch viªn lËp nªn thÓ hiÖn c¸c chøc n¨ng cña hÖ thèng b¾t ®Çu tõ nh÷ng c¸c biÓu ®å tæng qu¸t, dÇn dÇn ®­îc chi tiÕt ho¸ ®Õn tõng chøc n¨ng. Dùa trªn s¬ ®å h×nh c©y thÓ hiÖn c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña hÖ thèng, ph©n tÝch viªn sÏ tiÕp tôc ph©n r· c¸c chøc n¨ng ®ã thµnh c¸c chøc n¨ng nhá h¬n n»m trong c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n [28]. (H×nh 2.8). danh s¸ch D÷ liÖu B¸o c¸o Thªm th«ng tin cæ ®«ng Xo¸ th«ng tin cæ ®«ng Söa th«ng tin cæ ®«ng Thªm b¶n ghi trong danh s¸ch cæ ®«ng HiÓn thÞ c¸c b¶n ghi danh s¸ch T×m kiÕm trong danh s¸ch cæ ®«ng Xo¸ b¶n ghi trong danh s¸ch cæ ®«ng Söa b¶n ghi trong trong danh s¸ch cæ ®«ng H×nh 2.7: VÝ dô vÒ s¬ ®å HIPO  §Ó h×nh thµnh s¬ ®å HIPO, ph©n tÝch viªn cÇn thùc hiÖn nhiÒu cuéc nãi chuyÖn víi ng­êi sö dông hÖ thèng vÒ nh÷ng chøc n¨ng mong ®îi trong hÖ thèng míi, c¸c yªu cÇu vÒ th«ng tin ®Çu ra, c¸c xö lý cÇn cã trong mçi tr­êng hîp, c¸c d÷ liÖu ®­îc xö lý vµ ph©n phèi, mèi quan hÖ gi÷a c¸c chøc n¨ng. Khi s¬ ®å h×nh c©y HIPO ®­îc lËp, ph©n tÝch viªn sÏ so¸t xÐt hÖ thèng theo h­íng tõ trªn xuèng. Tõ chøc n¨ng c¬ b¶n cña hÖ thèng, ph©n tÝch viªn x¸c ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n khi ph©n r· c¸c chøc n¨ng kh¸c ë cÊp d­íi, cÊu tróc cña qu¸ tr×nh ph©n r· cã ®¸p øng yªu cÇu ng­êi dïng. Mét ®iÓm m¹nh cña s¬ ®å HIPO lµ tÝnh ®¬n gi¶n, mét c«ng cô th«ng tin hiÖu qu¶, dÔ hiÓu, dÔ sö dông c¸c ký hiÖu trong s¬ ®å. S¬ ®å m« t¶ trùc quan ®Çu vµo, c¸c chøc n¨ng trong hÖ thèng vµ ®Çu ra cho phÐp ng­êi xem dÔ dµng h×nh dung ®­îc cÊu tróc cña hÖ thèng. MÆc dï vËy, khã cã thÓ dïng s¬ ®å HIPO ®Ó m« t¶ mét hÖ thèng qu¸ phøc t¹p [29]. 2.2.2.2.Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ cã cÊu tróc [2] Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ cã cÊu tróc ®· ®­îc sö dông phæ biÕn vµ réng r·i trong ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng tõ nh÷ng n¨m 1970. MÆc dï, hiÖn nay, ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ h­íng ®èi t­îng ®· dÇn thay thÕ cho ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ cã cÊu tróc, song ph­¬ng ph¸p nµy vÉn cã mét chç ®øng nhÊt ®Þnh vµ vÉn lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt trong thùc tÕ. GÇn 40 n¨m ph¸t triÓn ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ cã cÊu tróc ®· ®­îc rÊt nhiÒu ng­êi c¶i tiÕn vµ ngµy cµng hoµn thiÖn.. Ph­¬ng ph¸p nµy lµ sù ®óc kÕt kinh nghiÖm ph¸t triÓn vµ triÓn khai cña nhiÒu phÇn mÒm trªn kh¾p thÕ giíi. Ph­¬ng ph¸p cã cÊu tróc lµ ph­¬ng ph¸p dÔ ¸p dông, nh­ng l¹i rÊt hiÖu qu¶ vµ cã thÓ sö dông trong c¸c hÖ thèng qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ cã cÊu tróc tËp trung vµo ph©n tÝch c¸c dßng d÷ liÖu vµ qu¸ tr×nh xö lý. ChÝnh v× vËy, c¸c c«ng cô hç trî thiÕt kÕ chñ yÕu lµ c¸c s¬ ®å dßng d÷ liÖu, s¬ ®å quan hÖ thùc thÓ, s¬ ®å cÊu tróc… Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ cã cÊu tróc bao gåm tËp hîp c¸c ho¹t ®éng, ký hiÖu, mÉu biÓu b¸o c¸o, c¸c nguyªn t¾c vµ nh÷ng h­íng dÉn thiÕt kÕ. Ph­¬ng ph¸p cã cÊu tróc th­êng hç trî mét vµi hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng cô sau [26]: S¬ ®å luång d÷ liÖu thÓ hiÖn sù ph©n r· chøc n¨ng ch­¬ng tr×nh, tËp trung vµo luång d÷ liÖu vµo ra, trao ®çi gi÷a c¸c ph©n hÖ. S¬ ®å quan hÖ thùc thÓ biÓu diÔn cÊu tróc kÕt hîp c¸c d÷ liÖu. S¬ ®å chøc n¨ng trong hÖ thèng cïng c¸c mèi quan hÖ t­¬ng t¸c gi÷a chóng. Kh«ng thÓ so s¸nh ®Ó x¸c ®Þnh c«ng cô nµo lµ tèt nhÊt, viÖc thµnh c«ng cña mét c«ng cô lµ phô thuéc vµo møc ®é phï hîp víi lÜnh vùc øng dông. Trong nh÷ng tr­êng hîp t­¬ng ®èi phøc t¹p nh­ víi mét hÖ thèng qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, chóng ta ph¶i kÕt hîp sö dông mét sè c«ng cô nµy víi nhau ®Ó cã h×nh dung râ nÐt vÒ hÖ thèng. 2.2.2.3.ThiÕt kÕ cÊu tróc  Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ®Ó x¸c ®Þnh c¸c ph©n hÖ trong mét hÖ thèng, cÊu tróc cña tõng ph©n hÖ vµ quan hÖ gi÷a chóng ®­îc gäi lµ thiÕt kÕ cÊu tróc hay cßn gäi lµ thiÕt kÕ chøc n¨ng. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy m« t¶ cÊu tróc cña phÇn mÒm. §©y lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh thiÕt kÕ phÇn mÒm, nèi kÕt gi÷a qu¸ tr×nh ®Æc t¶ yªu cÇu vµ giai ®o¹n thiÕt kÕ. Giai ®o¹n thiÕt kÕ cÊu tróc th­êng ®­îc tiÕn hµnh song song víi mét sè ho¹t ®éng ®Æc t¶ yªu cÇu. C¸c b­íc c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cÊu tróc bao gåm [18] : CÊu tróc hÖ thèng : hÖ thèng sÏ ®­îc cÊu tróc thµnh mét sè ph©n hÖ chÝnh vµ thiÕt lËp quan hÖ gi÷a chóng. M« h×nh ho¸ ®iÒu khiÓn : t¹o lËp m« h×nh chung ®Ó qu¶n lý c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c ph©n hÖ trong hÖ thèng Ph©n chia c¸c module : mçi ph©n hÖ trong ch­¬ng tr×nh l¹i ®­îc chia thµnh c¸c module nhá. 2.2.2.4.ThiÕt kÕ giao diÖn ThiÕt kÕ giao diÖn t­¬ng t¸c gi÷a ng­êi dïng víi m¸y tÝnh lµ mét b­íc quan träng trong thiÕt kÕ øng dông phÇn mÒm. Giao diÖn cÇn phï hîp víi tr×nh ®é, kinh nghiÖm vµ mong ®îi cña ng­êi dïng. Ng­êi dïng hÖ thèng th­êng ®¸nh gi¸ mét hÖ thèng th«ng qua giao diÖn h¬n lµ qua c¸c chøc n¨ng ch­¬ng tr×nh. Nh÷ng ch­¬ng tr×nh cã giao diÖn kh«ng ®¸p øng yªu cÇu ng­êi dïng th× sÏ kh«ng ®­îc chÊp nhËn. MÆc dï, giao diÖn v¨n b¶n (text - based) vÉn ®­îc sö dông trong mét sè ch­¬ng tr×nh, nh­ng c«ng nghÖ ngµy nay vµ cïng víi ph¹m vi ng­êi dïng phæ cËp cña mét phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc ®ang ®­îc xem xÐt, chóng ta sÏ tËp trung vµo lo¹i giao diÖn ®å ho¹ (Graphical User Interfaces - GUI). §©y lµ lo¹i giao diÖn th©n thiÖn ng­êi dïng víi mét sè ®Æc ®iÓm sau [26]: C¸c nguyªn t¾c thiÕt kÕ: Khi thiÕt kÕ giao diÖn cÇn chó ý ®Õn nhu cÇu, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng cña ng­êi sö dông. Kü s­ thiÕt kÕ cÇn l­u ý ®Õn nh÷ng yÕu tè con ng­êi trong thiÕt kÕ (h¹n chÕ ghi nhí trong thêi gian ng¾n, hay m¾c lçi…). D­íi ®©y lµ mét sè nguyªn t¾c khi thiÕt kÕ: Th©n thiÖn ng­êi dïng: Mµn h×nh giao diÖn nªn sö dông c¸c thuËt ng÷ vµ kh¸i niÖm quen thuéc víi ng­êi dïng vµ ®­îc thiÕt kÕ theo nh÷ng giÊy tê hä ®ang lµm viÖc. Thèng nhÊt: Giao diÖn nªn ®­îc thèng nhÊt trong thiÕt kÕ, c¸ch bè trÝ c¸c th«ng tin trªn c¸c cöa sæ ch­¬ng tr×nh. Gi¶m sù bÊt ngê: Ng­êi dïng kh«ng bÞ bÊt ngê víi nh÷ng ph¶n øng cña hÖ thèng. Kh«i phôc: Giao diÖn cho phÐp ng­êi dïng kh«i phôc l¹i khi cã lçi C¸c ®Æc ®iÓm cña giao diÖn ®å ho¹ C¸c cöa sæ: NhiÒu cöa sæ ch­¬ng tr×nh cho phÐp c¸c th«ng tin kh¸c nhau ®­îc hiÓn thÞ cïng lóc trªn mµn h×nh m¸y tÝnh. BiÓu t­îng: C¸c biÓu t­îng thÓ hiÖn c¸c tÝnh chÊt th«ng tin, ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau. Menu: C¸c lÖnh ch­¬ng tr×nh ®­îc lùa chän tõ menu vµ kh«ng cÇn nhËp qua cöa sæ lÖnh Trá chuét: Cho phÐp lùa chän c¸c ®èi t­îng trªn mµn h×nh trùc quan b»ng con chuét m¸y tÝnh. §å ho¹: C¸c ®å ho¹ ®­îc hiÓn thÞ trªn mµn h×nh cïng dßng v¨n b¶n. C¸c lo¹i giao diÖn ch­¬ng tr×nh Mµn h×nh trùc quan + ­u ®iÓm DÔ häc Ng­êi dïng cã thÓ thÊy ngay kÕt qu¶ cña t¸c vô C¸c lçi ®­îc ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a dÔ dµng. + Nh­îc ®iÓm Ph¹m vi øng dông h¹n chÕ Khã lËp tr×nh + Ph¹m vi øng dông C¸c ch­¬ng tr×nh xö lý v¨n b¶n, trß ch¬i ®iÖn tö… Lùa chän menu + ­u ®iÓm Tr¸nh lçi ng­êi dïng Kh«ng ph¶i nhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm + Nh­îc ®iÓm Thao t¸c chËm. Cã thÓ rÊt phøc t¹p nÕu th«ng tin nhiÒu + Ph¹m vi øng dông NhiÒu ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau §iÒn trªn mÉu biÓu + ­u ®iÓm D÷ liÖu ®Çu vµo ®¬n gi¶n DÔ häc vµ dÔ kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c + Nh­îc ®iÓm ChiÕm nhiÒu diÖn tÝch mµn h×nh Ph¸t sinh vÊn ®Ò khi lùa chän cña ng­êi dïng kh«ng phï hîp víi th«ng tin ®­îc chän + Ph¹m vi øng dông PhÇn nhËp chøng tõ, mÉu biÓu, hå s¬… Ng«n ng÷ lÖnh + ­u ®iÓm Ph¹m vi øng dông lín vµ linh ho¹t + Nh­îc ®iÓm Khã häc Khã qu¶n lý lçi + Ph¹m vi øng dông Ch­¬ng tr×nh hÖ thèng H­íng dÉn sö dông: Giao diÖn nªn cã phÇn trî gióp ng­êi dïng theo ng÷ c¶nh. Tr×nh bµy th«ng tin: §©y lµ c¸ch thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh cho ng­êi dïng. Th«ng tin cã thÓ ®­îc thÓ hiÖn trùc tiÕp b»ng b¶ng biÓu hoÆc ®­îc chuyÓn sang mét d¹ng kh¸c nh­ c¸c lo¹i biÓu ®å. Trong ®ã, c¸ch dïng mµu s¾c cña giao diÖn còng gióp ng­êi dïng dÔ hiÓu ch­¬ng tr×nh h¬n. Mét sè nguyªn t¾c khi sö dông mµu s¾c ®Ó thiÕt kÕ giao diÖn lµ: ChØ nªn sö dông tõ 4-5 mµu trong mét cöa sæ mµn h×nh, c¸c mµu nµy còng kh«ng nªn qu¸ gay g¾t. §æi mµu khi tr¹ng th¸i cña d÷ liÖu thay ®æi gióp ng­êi sö dông dÔ nhËn ra. H­íng dÉn ng­êi dïng: Ch­¬ng tr×nh cÇn cã chøc n¨ng trî gióp ng­êi dïng th«ng qua c¸c th«ng b¸o lçi, trî gióp ng÷ c¶nh vµ tµi liÖu h­íng dÉn sö dông. 2.2.3.LËp tr×nh vµ lùa chän ng«n ng÷ lËp tr×nh sö dông B­íc lËp tr×nh lµ mét tiÕn tr×nh dÞch thiÕt kÕ chi tiÕt thµnh ch­¬ng tr×nh bao gåm c¸c tËp hîp c¸c dßng m· lÖnh m¸y tÝnh cã thÓ hiÓu ®­îc. Mçi ng«n ng÷ lËp tr×nh cã nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh do vËy dùa trªn c¸c ®Æc tr­ng cña ng«n ng÷, chóng ta sÏ chän ng«n ng÷ lËp tr×nh phï hîp víi ch­¬ng tr×nh øng dông tr¸nh lùa chän sai dÉn ®Õn ph¶i hay ®æi ng«n ng÷ hoÆc söa ®æi thiÕt kÕ hÖ thèng. 2.2.3.1.KiÓu d÷ liÖu [14], [5]: Mçi ng«n ng÷ hç trî mét sè kiÓu d÷ liÖu. TÊt c¶ nh÷ng ng«n ng÷ ®Òu hç trî biÕn, h»ng sè dïng trong d÷ liÖu sè vµ d÷ liÖu ký tù. Mét sè Ýt ng«n ng÷ hç trî c¸c kiÓu d÷ liÖu logical, boolean, pointer, object, bit, ngµy hoÆc kiÓu d÷ liÖu tù ®Þnh nghÜa. Cã bèn møc kiÓm tra d÷ liÖu ®Ó ®¶m b¶o sù phï hîp cña d÷ liÖu ®­îc nhËp vµo víi kiÓu d÷ liÖu ®­îc ®Þnh nghÜa trong c¸c phÐp to¸n häc vµ to¸n tö logic, tõ kh«ng kiÓm tra ®Õn kiÓm tra chÆt. Møc ®é chÆt chÏ cña kiÓm tra kiÓu d÷ liÖu phô thuéc vµo d¹ng øng dông. Nãi chung, c¸c tiÕn tr×nh cµng cÇn sù chÝnh x¸c, nhÊt qu¸n vµ æn ®Þnh th× cµng ®ßi hái møc ®é kiÓm tra chÆt chÏ h¬n. ChuÈn m· hãa CÊu tróc d÷ liÖu Module ch­¬ng tr×nh M« h×nh th«ng tin M« h×nh chøc n¨ng C¸c yªu cÇu kh¸c ThiÕt kÕ LËp tr×nh ThiÕt kÕ thuËt to¸n ThiÕt kÕ kiÕn tróc H×nh 2.8: VÞ trÝ cña lËp tr×nh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm [10] 2.2.3.2.CÊu tróc ng«n ng÷ [14]: CÊu tróc cña ng«n ng÷ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh thao t¸c g× vµ thao t¸c nh­ thÕ nµo trªn d÷ liÖu. Chóng cung cÊp c¸c kh¶ n¨ng xö lý tuÇn tù, lÆp, c¸ch thøc lùa chän c¸c cÊu tróc d÷ liÖu. Nãi chung, ng«n ng÷ cµng phong phó th× nã cµng cã nhiÒu cÊu tróc. 2.2.3.3.Module ho¸ vµ qu¶n lý bé nhí Module ho¸ lµ c¸ch thøc t¹o ra ch­¬ng tr×nh con vµ hµm. C¸c ng«n ng÷ kh¸c nhau ë c¸ch hç trî ch­¬ng tr×nh con vµ d÷ liÖu cña nã. Tr­íc hÕt, kh¶ n¨ng ®Þnh nghÜa ch­¬ng tr×nh con, hµm lµ rÊt quan träng ®Ó cã ®­îc c¸c ®Æc tr­ng ch­¬ng tr×nh mong muèn. Thø hai, d÷ liÖu trong c¸c module ®­îc qu¶n lý nh­ thÕ nµo lµ ®iÒu rÊt quan träng. D÷ liÖu cã thÓ lµ côc bé hoÆc tæng thÓ. Kh¶ n¨ng cã ®­îc d÷ liÖu côc bé rÊt quan träng trong viÖc che giÊu th«ng tin vµ gi¶m thiÓu viÖc liªn kÕt. Ngoµi ra, qu¶n lý bé nhí cßn gióp ch­¬ng tr×nh ph©n bæ bé nhí m¸y tÝnh khi cÇn. Víi nh÷ng ng«n ng÷ kh«ng cung cÊp kh¶ n¨ng nµy, ch­¬ng tr×nh cã thÓ bÞ treo do kh«ng cã kh¶ n¨ng cung cÊp, ph¸t bé nhí lóc cÇn thiÕt. 2.2.3.4.Qu¶n lý lçi: Qu¶n lý lçi lµ møc ch­¬ng tr×nh ®­îc cµi ®Æt ®Ó ph¸t hiÖn vµ qu¶n lý lçi mµ kh«ng ph¶i dõng ch­¬ng tr×nh. Kh¶ n¨ng nµy sÏ lµm t¨ng ®é phøc t¹p vµ më réng ph¹m vi h÷u Ých cña ng«n ng÷. 2.2.3.5.Hç trî ®a ng­êi dïng Ph¹m vi cÊu tróc ng«n ng÷ trong qu¶n lý bé nhí, biÕn côc bé/ tæng thÓ, qu¶n lý ch­¬ng tr×nh con lµ s½n dïng, nã quyÕt ®Þnh tÝnh hç trî ®a ng­êi dïng. 2.2.3.6.§Æc tr­ng phi kü thuËt kh¸c C¸c ®Æc tr­ng nµy còng quan träng nh­ c¸c ®Æc tr­ng kü thuËt khi lùa chän ng«n ng÷ vµ bao gåm: TÝnh ®ång nhÊt: lµ c¸ch sö dông ký hiÖu nhÊt qu¸n trong c¶ ng«n ng÷. TÝnh s¸ng sña: ®Ò cËp ®Õn m©u thuÉn gi÷a ý nghÜ cña con ng­êi vµ ch­¬ng tr×nh dÞch. Lý t­ëng nhÊt lµ ý nghÜ cña con ng­êi t­¬ng tù víi sù biªn dÞch cña ch­¬ng tr×nh dÞch vµ ch­¬ng tr×nh dÞch ra gièng sù nhËn thøc cña con ng­êi. TÝnh c« ®äng: tÝnh c« ®äng cña ng«n ng÷ n»m ë sù ng¾n gän. C¸c ®Æc tr­ng cña ch­¬ng tr×nh bao gåm sù kÕt cÊu cã cÊu tróc, tõ kho¸ vµ viÕt t¾t, hµm cã s½n ®· ®¬n gi¶n ho¸ viÖc lËp tr×nh. TÝnh ®Þa ph­¬ng - côc bé: lµ sù cung cÊp sù ph©n ®o¹n tù nhiªn cña m· lÖnh, lµm ®¬n gi¶n ho¸ viÖc häc, trùc quan ho¸ tõng phÇn cña vÊn ®Ò vµ cã thÓ m« pháng c¸c gi¶i ph¸p. TÝnh tuyÕn tÝnh: ®Ò cËp tíi møc ®é cã thÓ ®äc m· mét c¸ch liªn tiÕp (tuÇn tù). Ng«n ng÷ cµng tuyÕn tÝnh th× cµng dÔ ph©n ®o¹n vµ hiÓu ®o¹n m·. DÔ lËp tr×nh TÝnh kh¶ chuyÓn: lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña m· trªn c¸c c¬ së thùc hiÖn kh¸c nhau. C¸c c¬ së thùc hiÖn bao gåm c¶ phÇn cøng, hÖ ®iÒu hµnh, hay m«i tr­êng thùc hiÖn phÇn mÒm. VÝ dô nh­ ch­¬ng tr×nh gèc cã thÓ ®­îc chuyÓn tõ bé xö lý nµy sang bé xö lý kh¸c vµ tõ ch­¬ng tr×nh biªn dÞch nµy sang ch­¬ng tr×nh biªn dÞch kh¸c víi rÊt Ýt hoÆc kh«ng cÇn söa ®æi g×, ch­¬ng tr×nh gèc vÉn kh«ng thay ®æi ngay c¶ khi m«i tr­êng cña nã thay ®æi nh­ viÖc cµi ®Æt míi hÖ ®iÒu hµnh… Ngoµi ra, c«ng nghÖ phÇn mÒm ngµy nay cßn ®­îc trî gióp bëi mét c«ng cô míi CASE - phÇn mÒm kü s­ trî gióp m¸y tÝnh. C«ng cô nµy kh«ng nh÷ng hç trî träng qu¸ tr×nh thiÕt kÕ mµ cßn hç trî lËp tr×nh, sinh m· vµ nhiÒu c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt phÇn mÒm. Tãm l¹i, nh­ chóng ta ®· biÕt ®Æc thï cña phÇn mÒm qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc lµ kiÓu øng dông thêi gian thùc vµ tËp trung vµo luång d÷ liÖu vµo ra. Do vËy nh÷ng yªu cÇu quan träng cña mét ng«n ng÷ trong ch­¬ng tr×nh qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc lµ ph¶i hç trî ®a ng­êi dïng, qu¶n lý ®­îc c¸c kiÓu d÷ liÖu nh­ d÷ liÖu sè, v¨n b¶n, memo, ngµy, logic… vµ hç trî nhiÒu cÊu tróc ng«n ng÷. 2.2.4. Phong c¸ch lËp tr×nh [3] Phong c¸ch lËp tr×nh bao hµm mét triÕt lý vÒ lËp tr×nh nhÊn m¹nh tíi tÝnh dÔ hiÓu cña ch­¬ng tr×nh nguån. C¸c yÕu tè cña phong c¸ch bao gåm: tµi liÖu bªn trong ch­¬ng tr×nh, ph­¬ng ph¸p khai b¸o d÷ liÖu, c¸ch x©y dùng c©u lÖnh vµ c¸c kü thuËt vµo/ ra. 2.2.4.1.Tµi liÖu ch­¬ng tr×nh: Tµi liÖu bªn trong cña ch­¬ng tr×nh gèc b¾t ®Çu víi viÖc chän lùa c¸c tªn gäi ®Þnh danh (biÕn vµ nh·n), tiÕp tôc víi vÞ trÝ vµ thµnh phÇn cña viÖc chó thÝch, vµ kÕt luËn víi c¸ch tæ chøc trùc quan cña ch­¬ng tr×nh. ViÖc lùa chän c¸c tªn gäi ®Þnh danh cã nghÜa lµ ®iÒu chñ chèt cho viÖc hiÓu ch­¬ng tr×nh. Nh÷ng ng«n ng÷ giíi h¹n ®é dµi tªn biÕn hay nh·n lµm c¸c tªn mang nghÜa m¬ hå. Cho dï mét ch­¬ng tr×nh nhá th× mét tªn cã ý nghÜa lµm “ ®¬n gi¶n ho¸ viÖc chuyÓn ®æi tõ có ph¸p ch­¬ng tr×nh sang cÊu tróc ng÷ nghÜa bªn trong”. Mét ®iÒu râ rµng lµ: phÇn mÒm ph¶i chøa tµi liÖu bªn trong. Lêi chó thÝch cung cÊp cho ng­êi ph¸t triÓn mét ý nghÜa truyÒn th«ng víi c¸c ®éc gi¶ kh¸c vÒ ch­¬ng tr×nh gèc. Lêi chó thÝch cã thÓ cung cÊp mét h­íng dÉn râ rÖt ®Ó hiÓu trong b­íc cuèi cïng cña kü nghÖ phÇn mÒm - b¶o tr×, nhÊt lµ nh÷ng phÇn mÒm qu¶n lý nh­ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc cÇn ®­îc n©ng cÊp b¶o tr× th­êng xuyªn ®Ó ®¸p øng sù thay ®æi cña thùc tÕ. Cã nhiÒu h­íng dÉn ®· ®­îc ®Ò nghÞ cho viÖc viÕt lêi chó thÝch. C¸c chó thÝch më ®Çu vµ chó thÝch chøc n¨ng lµ hai ph¹m trï ®ßi hái c¸ch tiÕp cËn cã h¬i kh¸c [14]. Lêi chó thÝch më ®Çu nªn xuÊt hiÖn ë ngay ®Çu cña mäi module. §Þnh d¹ng cho lêi chó thÝch nh­ thÕ lµ: 1. Mét ph¸t biÓu vÒ môc ®Ých chØ râ chøc n¨ng module. 2. M« t¶ giao diÖn bao gåm: Mét mÉu c¸ch gäi M« t¶ vÒ d÷ liÖu Danh s¸ch tÊt c¶ c¸c module thuéc cÊp. 3. Th¶o luËn vÒ d÷ liÖu thÝch hîp (nh­ c¸c biÕn quan träng vµ nh÷ng h¹n chÕ, giíi h¹n vÒ c¸ch dïng chóng) vµ c¸c th«ng tin quan träng kh¸c. 4. LÞch sö ph¸t triÓn module bao gåm: Tªn ng­êi thiÕt kÕ module (t¸c gi¶) Tªn ng­êi xÐt duyÖt vµ ngµy th¸ng. Ngµy th¸ng söa ®æi vµ m« t¶ söa ®æi. C¸c chó thÝch chøc n¨ng ®­îc nhóng vµo bªn trong th©n cña ch­¬ng tr×nh gèc vµ ®­îc dïng ®Ó m« t¶ cho c¸c khèi ch­¬ng tr×nh. 2.2.4.2.Khai b¸o d÷ liÖu Thø tù khai b¸o d÷ liÖu nªn ®­îc chuÈn ho¸ cho dï ng«n ng÷ lËp tr×nh kh«ng cã yªu cÇu b¾t buéc nµo vÒ ®iÒu ®ã. C¸c tªn biÕn ngoµi viÖc cã nghÜa cßn nªn mang th«ng tin vÒ kiÓu cña chóng. VÝ dô nªn thèng nhÊt c¸c tªn biÕn cho kiÓu sè nguyªn, kiÓu sè thùc… CÇn ph¶i chó gi¶i vÒ môc ®Ých ®èi víi c¸c biÕn quan träng, ®Æc biÖt lµ c¸c biÕn tæng thÓ. C¸c cÊu tróc d÷ liÖu nªn ®­îc chó gi¶i ®Çy ®ñ vÒ cÊu tróc vµ chøc n¨ng, vµ c¸c ®Æc thï vÒ sö dông. 2.2.4.3.X©y dùng c©u lÖnh ViÖc x©y dùng luång logic phÇn mÒm ®­îc thiÕt lËp trong khi thiÕt kÕ. ViÖc x©y dùng tõng c©u lÖnh tuy nhiªn l¹i lµ mét phÇn cña b­íc lËp tr×nh. ViÖc x©y dùng c©u lÖnh nªn tu©n theo mét quy t¾c quan träng h¬n c¶: mçi c©u lÖnh nªn ®¬n gi¶n vµ trùc tiÕp. C¸ch x©y dùng c©u lÖnh ®¬n vµ viÖc lïi trong lÒ minh ho¹ cho c¸c ®Æc tr­ng logic vµ chøc n¨ng cña ®o¹n nµy. C¸c c©u lÖnh ch­¬ng tr×nh gèc riªng lÎ cã thÓ ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ bëi: Tr¸nh dïng c¸c phÐp kiÓm tra ®iÒu kiÖn phøc t¹p. Khö bá c¸c phÐp kiÓm tra ®iÒu kiÖn phñ ®Þnh Tr¸nh lång nhau nhiÒu gi÷a c¸c ®iÒu kiÖn hay chu tr×nh. Dïng dÊu ngoÆc ®Ó lµm s¸ng tá c¸c biÓu thøc logic hay sè häc. Dïng dÊu c¸ch vµ/ hoÆc c¸c ký hiÖu dÔ ®äc ®Ó lµm s¸ng tá néi dung c©u lÖnh. ChØ dïng c¸c tÝnh n¨ng chuÈn cña ng«n ng÷ §Ó h­íng tíi ch­¬ng tr×nh dÔ hiÓu lu«n nªn ®Æt ra c©u hái: liÖu cã thÓ hiÓu ®­îc ®iÒu nµy nÕu ta kh«ng lµ ng­êi lËp tr×nh cho nã kh«ng? 2.2.4.4. Vµo/ ra Vµo ra cña c¸c module nªn tu©n thñ theo mét sè h­íng dÉn sau: Lµm hîp lÖ mäi th«ng tin vµo. Gi÷ cho ®Þnh d¹ng th«ng tin vµo ®¬n gi¶n. Gi÷ cho ®Þnh d¹ng th«ng tin vµo thèng nhÊt khi mét ng«n ng÷ lËp tr×nh cã c¸c yªu cÇu ®Þnh d¹ng nghiªm ngÆt. 2.2.5. KiÓm tra vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng phÇn mÒm KiÓm tra vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng phÇn mÒm lµ qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ xem ch­¬ng tr×nh cã phï hîp víi nh÷ng ®Æc t¶ yªu cÇu vµ ®¸p øng mong ®îi cña kh¸ch hµng kh«ng. C«ng viÖc nµy ®­îc tiÕn hµnh ë mäi c«ng ®o¹n ph¸t triÓn phÇn mÒm : giai ®o¹n ph©n tÝch - xÐt duyÖt ®Æc t¶ yªu cÇu, giai ®o¹n thiÕt kÕ - xÐt duyÖt ®Æc t¶ thiÕt kÕ, giai ®o¹n m· ho¸ - kiÓm thö ch­¬ng tr×nh. Qóa tr×nh nµy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn sau mçi giai ®o¹n s¶n xuÊt phÇn mÒm. KiÓm tra vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng phÇn mÒm b¾t ®Çu tõ khi ®¸nh gi¸ kh¶o s¸t yªu cÇu ng­êi dïng ®Õn khi thiÕt kÕ vµ lËp tr×nh vµ kÕt thóc khi kiÓm thö phÇn mÒm. Qu¸ tr×nh nµy liªn quan ®Õn hai môc ®Ých kh¸c nhau, ®ã lµ phÇn mÒm ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng cã sai sãt. Theo ®ã, giai ®o¹n nµy còng ®­îc chia thµnh hai ho¹t ®éng riªng lÎ lµ kiÓm thö phÇn mÒm (software testing) nh»m t×m c¸c sai sãt trong khi vËn hµnh ch­¬ng tr×nh. Trong mét sè tµi liÖu kh¸c, qu¸ tr×nh nµy ®­îc chia thµnh hai c«ng viÖc lµ x¸c ®Þnh (verification) ®¶m b¶o phÇn mÒm theo ®óng ®Æc t¶, thiÕt kÕ vµ t×m c¸c lçi lËp tr×nh vµ thÈm ®Þnh (validation) ®Ó ®¶m b¶o phÇn mÒm ®¸p øng nhu cÇu ng­êi dïng, ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ ph¸t hiÖn c¸c lçi ph©n tÝch, lçi thiÕt kÕ (lçi møc cao) [18]. KiÓm tra phÇn mÒm (software inspections) §Æc t¶ yªu cÇu ThiÕt kÕ møc cao §Æc t¶ chi tiÕt ThiÕt kÕ chi tiÕt LËp tr×nh Lµm b¶n mÉu KiÓm thö phÇn mÒm (software testing) H×nh 2.9: C«ng t¸c kiÓm tra vµ kiÓm thö phÇn mÒm. 2.2.5.1 Qu¸ tr×nh kiÓm tra[26] Qu¸ tr×nh kiÓm tra ®­îc tiÕn hµnh ë mäi c«ng ®o¹n ph¸t triÓn cña phÇn mÒm vµ kh«ng thùc hiÖn trªn ch­¬ng tr×nh. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn theo c¸c møc kh¸c nhau bao gåm: KiÓm tra ®¬n vÞ (Unit test): ®­îc tiÕn hµnh cho mçi ®¬n vÞ m· nhá nhÊt ®¶m b¶o chóng ho¹t ®éng tèt. KiÓm tra tÝch hîp (Subsystem integration test): kiÓm tra mÆt logic vµ xö lý phï hîp cña c¸c khèi, kiÓm tra viÖc truyÒn tin gi÷a chóng. KiÓm tra hÖ thèng (System test): ®¸nh gi¸ xem c¸c ®Æc t¶ chøc n¨ng cã ®­îc ®¸p øng kh«ng, c¸c thao t¸c giao diÖn cã gièng thiÕt kÕ kh«ng… KiÓm tra chÊp thuËn (Acceptance testing): ®©y lµ b­íc kiÓm tra cuèi cïng tr­íc khi phÇn mÒm ®­îc ®­a vµo sö dông vµ th­êng ®­îc tiÕn hµnh trªn d÷ liÖu thùc cña kh¸ch hµng. KiÓm tra chÊp thuËn cã thÓ ph¸t hiÖn ra c¸c lçi bÞ bá qua trong c¸c giai ®o¹n tr­íc do sù kh¸c nhau gi÷a d÷ liÖu thùc vµ d÷ liÖu kiÓm tra. Cã hai kiÓu chiÕn l­îc kiÓm tra ®­îc ¸p dông bao gåm: KiÓu thø nhÊt: liªn quan ®Õn logic ®­îc kiÓm tra nh­ thÕ nµo trong øng dông. ChiÕn l­îc kiÓm tra logic cã thÓ lµ black - box hoÆc white - box. ChiÕn l­îc kiÓm tra black - box cho r»ng module liªn quan ®Õn ®Çu vµo vµ ®Çu ra c¸c chi tiÕt logic chi tiÕt ®­îc che dÊu vµ kh«ng cÇn ph©n tÝch. ChiÕn l­îc black - box cã tÝnh h­íng d÷ liÖu. White - box h­íng tíi viÖc cho r»ng logic ®Æc tr­ng lµ quan träng vµ cÇn ph¶i kiÓm tra. White - box ®¸nh gi¸ mét vµi hoÆc tÊt c¶ mÆt logic ®Ó kiÓm tra ®­îc tÝnh ®óng ®¾n cña chøc n¨ng. White - box h­íng vÒ logic (gi¶i thuËt). KiÓu thø hai: liªn quan tíi viÖc kiÓm tra ®­îc tiÕn hµnh thÕ nµo, kh«ng quan t©m chiÕn l­îc kiÓm tra logic. Nã lµ top - down hoÆc bottom - up. Top - down coi ch­¬ng tr×nh chÝnh lµ quan träng nhÊt nªn cÇn ph¶i ph¸t triÓn vµ kiÓm tra tr­íc vµ tiÕp tôc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Bottom - up cho r»ng c¸c module vµ ch­¬ng tr×nh riªng rÏ cÇn ®­îc kiÓm tra tr­íc vµ sau ®ã ®­îc kÕt hîp l¹i ®Ó kiÓm tra tæ hîp. C¸c chiÕn l­îc kiÓm tra kÓ trªn kh«ng lo¹i trõ lÉn nhau, chóng cã thÓ ®­îc sö dông ®éc lËp ®ång thêi nh»m ph¸t hiÖn hÕt c¸c lçi tiÒm Èn. 2.2.5.2. Qu¸ tr×nh kiÓm thö [18] Qu¸ tr×nh kiÓm thö nµy ®­îc thùc hiÖn ngay trªn ch­¬ng tr×nh, cÇn cã m· nguån tõ ®ã sÏ x¸c ®Þnh ®­îc c¸c lçi lËp tr×nh, ®¸nh gi¸ ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña phÇn mÒm vµ ®©y còng lµ c¸ch duy nhÊt ®Ó kiÓm tra c¸c yªu cÇu phi chøc n¨ng. C«ng viÖc nµy th­êng do bé phËn kiÓm thö (test) thùc hiÖn bao gåm c¸c c«ng viÖc sau : Tham gia ph©n tÝch yªu cÇu cña kh¸ch hµng LËp kÕ ho¹ch test X©y dùng tiªu chuÈn nghiÖm thu X©y dùng h­íng dÉn test (b¶n thiÕt kÕ test, kÞch b¶n test) Thùc hiÖn test Hç trî c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn test B¸o c¸o vµ tæng hîp kÕt qu¶ test LËp vµ l­u c¸c hå s¬ liªn quan ®Õn test Thu thËp, kiÓm so¸t c¸c d÷ liÖu liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng test TÝnh to¸n, ph©n tÝch c¸c chi tiªu liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng test C¸c b­íc c«ng viÖc cña bé phËn Test ®­îc thùc hiÖn song song víi c¸c b­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm (h×nh 2.10). 2.2.6. TriÓn khai vµ ®µo t¹o sö dông Qu¸ tr×nh triÓn khai ®­îc xem nh­ mét giai ®o¹n quan träng tiÕp sau c¸c giai ®o¹n kh¶o s¸t, ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ ph¸t triÓn hÖ thèng ®· ®­îc ®Ò cËp trªn ®©y. NhiÒu ng­êi dïng vÉn coi triÓn khai lµ mét phÇn viÖc tÊt yÕu ®i kÌm khi chuyÓn giao phÇn mÒm, nªn khi ®¸nh gi¸ th­êng chØ quan t©m ®Õn c¸c chøc n¨ng vµ tÝnh n¨ng cña hÖ thèng mµ quªn mét ®iÒu quan träng r»ng ®ã lµ nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã trong hÖ thèng. §Ó ®­a hÖ thèng cïng toµn bé tÝnh n¨ng ­u viÖt cña nã vµo øng dông trong thùc tÕ th× chØ cã qu¸ tr×nh triÓn khai tèt míi cã thÓ biÕn c¸c tiÒm n¨ng ®ã thµnh hiÖn thùc. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c tÝnh n¨ng cã s½n trong phÇn mÒm chØ lµ ®iÒu kiÖn "cÇn", cßn quy tr×nh triÓn khai hîp lý, khoa häc míi lµ ®iÒu kiÖn "®ñ" ®Ó øng dông thµnh c«ng hÖ thèng. Tû lÖ thÊt b¹i cña c¸c phÇn mÒm do qu¸ tr×nh triÓn khai vÉn ®ang chiÕm mét tû lÖ rÊt cao mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do : N¨ng lùc cña ng­êi sö dông cßn h¹n chÕ. TruyÒn ®¹t vµ th«ng tin kh«ng tèt. Ph­¬ng ph¸p triÓn khai thiÕu tÝnh khoa häc vµ kh«ng râ rµng. Ph©n tÝch kÕt qu¶ B¾t ®Çu LËp kÕ ho¹ch test ThiÕt kÕ test Cµi ®Æt vµ chuÈn bÞ test Test module Test tÝch hîp Test hÖ thèng Xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ test Tæng hîp, b¸o c¸o KÕt thóc LËp kÕ ho¹ch ChuÈn bÞ Test C¸c b­íc kh¸c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm C¸c b­íc kh¸c trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm X¸c ®Þnh yªu cÇu ThiÕt kÕ kiÕn tróc LËp tr×nh Thö nghiÖm H×nh 2.10: C¸c ho¹t ®éng kiÓm thö phÇn mÒm §µo t¹o ng­êi sö dông lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh triÓn khai bÊt kú mét phÇn mÒm nµo. Môc tiªu cña c«ng t¸c nµy lµ ng­êi dïng ®­îc cæ ®«ng, cæ tøc ®Ó ®iÒu hµnh tr«i ch¶y hÖ thèng míi, th«ng b¸o mét sè t×nh huèng cã thÓ gÆp lçi khi vËn hµnh s¶n phÈm ®Ó ng­êi dïng biÕt c¸ch xö trÝ. §µo t¹o kh«ng chØ bao gåm c¸c ho¹t ®éng nhËp d÷ liÖu, lËp b¸o c¸o mµ cßn ph¶i gióp ng­êi dïng hiÓu ®­îc c¸ch thøc vËn hµnh cña phÇn mÒm. §èi víi c«ng t¸c tin häc ho¸ c¸c nghiÖp vô qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, ®©y kh«ng chØ lµ chuyÓn ®æi phÇn mÒm qu¶n lý trong c¸c phßng ban liªn quan tõ c¸c tµi liÖu thiÕu hÖ thèng, ph©n t¸n sang mét hÖ CSDL trong m¸y tÝnh mµ cßn lµ sù thay ®æi t­ duy cña ng­êi sö dông. Nh÷ng ng­êi sö dông cÇn ®­îc ®µo t¹o vÒ nh÷ng c¸ch thøc cô thÓ trong c«ng viÖc, gi¶i thÝch c¸c quy tr×nh nghiÖp vô thñ c«ng thay ®æi nh­ thÕ nµo khi ®­îc thùc hiÖn b»ng phÇn mÒm. Tuy vËy, ®µo t¹o còng lµ mét yÕu tè mang tÝnh chñ quan cao nªn ®ßi hái ph¶i cã mét ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc vµ dÔ hiÓu. 2.2.7. B¶o tr× phÇn mÒm Kh«ng thÓ thiÕt lËp mét hÖ thèng ®¸p øng mäi thay ®æi vÒ yªu cÇu. Theo thêi gian, c¸c yªu cÇu ng­êi dïng tr­íc ®©y ®· trë nªn lçi thêi vµ cÇn ph¶i thay ®æi ch­¬ng tr×nh ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu míi. M«i tr­êng hÖ thèng còng cã thÓ thay ®æi khi phÇn cøng míi ®­îc l¾p ®Æt, ph¸t sinh c¸c lçi míi trong qu¸ tr×nh sö dông. Qu¸ tr×nh thay ®æi hÖ thèng sau khi chuyÓn giao vµ sö dông ®­îc gäi lµ b¶o tr× phÇn mÒm. Sù thay ®æi cã thÓ chØ lµ söa lçi lËp tr×nh, nh­ng còng cã thÓ cÇn ph¶i thay ®æi l¹i thiÕt kÕ hÖ thèng. Cã 4 ho¹t ®éng trong giai ®o¹n b¶o tr× [18], [25]. B¶o tr× hiÖu chØnh : tõ c¸c th«ng b¸o lçi trong qu¸ tr×nh vËn hµnh ch­¬ng tr×nh, kü s­ phÇn mÒm sÏ ph©n tÝch vµ hiÖu chØnh c¸c lçi nµy. B¶o tr× tiÕp hîp : ph¸t sinh khi cã sù thay ®æi th­êng xuyªn cña mçi tr­êng nh­ phÇn cøng, hÖ ®iÒu hµnh hay c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi ®­îc n©ng cÊp vµ thay ®æi. §©y lµ ho¹t ®éng söa ®æi phÇn mÒm ®Ó thÝch øng ®­îc víi nh÷ng thay ®æi cña m«i tr­êng. B¶o tr× hoµn thiÖn : khi mét phÇn mÒm ®· hoµn thiÖn ®­îc ®­a vµo sö dông, c¸c yªu cÇu vÒ nh÷ng kh¶ n¨ng míi, c¸c thay ®æi nh÷ng chøc n¨ng ®· cã… ®­îc ng­êi dïng göi ®Õn. §Ó tho¶ m·n c¸c yªu cÇu kiÓu ®ã cÇn tiÕn hµnh b¶o tr× hoµn thiÖn. Ho¹t ®éng nµy chiÕm hÇu hÕt c¸c c«ng søc tiªu tèn cho viÖc b¶o tr× phÇn mÒm. B¶o tr× phßng ngõa : phÇn mÒm cÇn ®­îc thay ®æi ®Ó c¶i thiÖn tÝnh n¨ng b¶o tr× hay ®é tin cËy trong t­¬ng lai hoÆc ®Ó cung cÊp mét nÒn t¶ng tèt h¬n cho nh÷ng më réng sau nµy. Qu¸ tr×nh b¶o tr× th­êng xuÊt ph¸t tõ mét tËp hîp c¸c yªu cÇu thay ®æi cña ng­êi dïng hÖ thèng. Chi phÝ vµ ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi nµy ®­îc ®¸nh gi¸. Khi nh÷ng thay ®æi nµy ®­îc chÊp nhËn, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn hÖ thèng sÏ ®­îc x©y dùng. Qu¸ tr×nh b¶o tr× sÏ bao gåm c¸c b­íc sau [14] nh­ h×nh 2.11. Yªu cÇu thay ®æi Ph©n tÝch c¸c t¸c ®éng LËp kÕ ho¹ch söa ®æi TriÓn khai söa ®æi VËn hµnh hÖ thèng H×nh 2.11: Tæng quan vÒ qu¸ tr×nh b¶o tr× C«ng nghÖ b¶o tr× ®­a ra ch×a kho¸ ®Ó c¶i tiÕn n¨ng suÊt b¶o tr×. Víi nh÷ng thiÕt kÕ cÈn thËn, sù cung cÊp tµi liÖu kü l­ìng vµ mét lo¹t c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra hoµn thiÖn, c¸c lçi sÏ dÔ dµng ®­îc chuÈn ®o¸n vµ hiÖu chØnh khi chóng x¶y ra, phÇn mÒm sÏ dÔ söa. Thêi gian chi phÝ cho mçi yªu cÇu b¶o tr× sÏ Ýt h¬n. 2.2.8. Qu¶n lý thay ®æi phÇn mÒm Trong viÖc ph¸t triÓn c¸c phÇn mÒm, rÊt hiÕm khi gÆp mét øng dông kh«ng cã thay ®æi. Sù thay ®æi x¶y ra trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn øng dông. Do ®ã, c¸c thñ tôc ®Ó qu¶n lý sù thay ®æi lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó duy tr× tÝnh ®óng ®¾n vµ trËt tù trong nhãm dù ¸n. Cã 3 lo¹i thay ®æi chñ yÕu trong chu kú sèng cña mét phÇn mÒm bao gåm: Qu¶n lý thay ®æi øng dông: øng dông th­êng xuyªn ph¶i thiÕt kÕ l¹i v× c¸c lý do sau dù ¸n v­ît qu¸ ng©n s¸ch, øng dông chËm hoÆc cã nhiÒu lçi. Qu¶n lý cÊu h×nh: lµ sù ®Þnh danh, sù tæ chøc vµ kiÓm so¸t c¸c sù thay ®æi phÇn mÒm b»ng nhãm lËp tr×nh viªn do cã nhiÒu phiªn b¶n ch­¬ng tr×nh. Qu¶n lý tµi liÖu: do sù thay ®æi ch­¬ng tr×nh nªn c¸c tµi liÖu ®i kÌm còng cÇn ®­îc söa ®æi vµ qu¶n lý. Qu¶n lý thay ®æi gãp phÇn quan träng lµm t¨ng hiÖu suÊt trong vßng ®êi cña mét phÇn mÒm, gi¶m thêi gian t×m kiÕm lçi, b¶o hµnh vµ kiÓm tra. Ch­¬ng 3 X©y dùng phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Trong ch­¬ng nµy sÏ tr×nh bµy quy tr×nh x©y dùng phÇn mÒm hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc cña C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ trªn c¬ së ph©n tÝch hiÖn tr¹ng vµ nÒn t¶ng lý luËn ®· nªu ë hai ch­¬ng tr­íc. 3.1. Kh¶o s¸t hiÖn tr¹ng vµ ®Æc t¶ yªu cÇu Kh¶o s¸t vµ t×m hiÓu yªu cÇu Th«ng th­êng th× mét hÖ thèng míi ®­îc x©y dùng nh»m thay thÕ cho mét hÖ thèng cò ®· béc lé nhiÒu bÊt cËp. ChÝnh v× vËy viÖc t×m hiÓu nhu cÇu ®èi víi hÖ thèng th­êng b¾t nguån tõ viÖc kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ hÖ thèng cò. §Ó t×m hiÓu kü h¬n yªu cÇu vµ ®Ó ®­a ra ®­îc gi¶i ph¸p tèi ­u lµ phÇn mÒm hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc cña c«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ, t¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t chi tiÕt hÖ thèng hiÖn nay C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ th«ng qua mét sè ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra nh­ nghiªn cøu tµi liÖu viÕt, pháng vÊn (kh¶o s¸t b»ng lêi) vµ quan s¸t : - Nghiªn cøu tµi liÖu viÕt: Th«ng qua nghiªn cøu c¸c lo¹i ho¸ ®¬n thanh to¸n lîi tøc, sæ cæ ®«ng, biªn b¶n häp héi ®ång qu¶n trÞ, kÕt cÊu cña phiÕu bÇu cö ban kiÓm so¸t vµ héi ®ång qu¶n trÞ, kÕ ho¹ch …. - Pháng vÊn: TiÕn hµnh to¹ ®µm trong khu«n khæ nhá ®Ó l¾ng nghe c¸c nhu cÇu mµ thµnh viªn trong hÖ thèng ®ang muèn ®¹t ®­îc còng nh­ c¸c tån t¹i vµ nh­îc ®iÓm cÇn kh¾c phôc cña hÖ thèng - Quan s¸t: ghi chÐp tiÕn tr×nh c¸c c¸n bé qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc xö lý c«ng viÖc, tr×nh tù cña c«ng t¸c bÇu cö. Tõ c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra ®· t×m hiÓu ®­îc: - T×m hiÓu m«i tr­êng kinh tÕ x· héi cña hÖ thèng: M«i tr­êng kinh tÕ x· héi cña hÖ thèng nh­ c¬ cÊu tæ chøc, c¬ quan chñ qu¶n, chøc tr¸ch nhiÖm vô liªn quan ®Õn hÖ thèng ®· ®­îc tr×nh bµy chi tiÕt trong ch­¬ng mét cña luËn v¨n. - Xem xÐt c¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n ®­îc sö dông trong thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­ : Cæ ®«ng, cæ tøc, cæ phÇn, cæ phiÕu vµ nh÷ng thuËt ng÷ liªn quan - T×m hiÓu m« t¶ chi tiÕt c«ng viÖc cña c¸c bé phËn liªn quan. Thèng kª c¸c ph­¬ng tiÖn vµ tµi nguyªn ®· vµ cè thÓ sö dông nh­ : Phßng kÕ to¸n lµ n¬i theo dâi cæ ®«ng vµ tiÕn hµnh tÝnh lîi tøc cho c¸c cæ ®«ng theo yªu cÇu cña héi ®ång qu¶n trÞ. Phßng kÕ to¸n víi ­u ®iÓm lµ cã h¬n 20 c¸n bé trÎ nªn dÔ dµng tiÕp cËn nh÷ng thay ®æi cña hÖ thèng. §©y lµ c¸c b­íc c«ng viÖc nh»m gióp c¸n bé thiÕt kÕ hiÓu râ hÖ thèng hiÖn t¹i b»ng c¸ch tr¶ lêi c¸c c©u hái: c«ng nghÖ nµo ®ang ®­îc sö dông? D÷ liÖu xö lý lµ g×? Ai xö lý vµ ®iÒu hµnh? M« t¶ quy tr×nh qu¶n lý trong hÖ thèng. Sau khi pháng vÊn c¸c phßng ban cã liªn quan vµ so¸t xÐt tµi liÖu lµm viÖc, cã thÓ tãm t¾t vÒ ho¹t ®éng bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc cña c«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ nh­ sau: 3.1.1.1. Néi dung qu¶n lý cæ ®«ng vµ hç trî bÇu cö NhiÖm vô cña cæ ®«ng: cung cÊp c¸c th«ng tin cho bé phËn qu¶n lý nh­: Hä tªn, ®Þa chØ, sè cæ phÇn së h÷u,….Khi cã sù mua b¸n chuyÓn nh­îng cæ phÇn ph¶i tiÕn hµnh theo luËt chøng kho¸n, th«ng b¸o cho c«ng ty ®Ó nhËn sæ cæ ®«ng míi chøng nhËn sè cæ phÇn mµ m×nh ®ang së h÷u. NhiÖm vô cña phßng kÕ to¸n (ph¹m vi qu¶n lý cæ ®«ng):Theo dâi biÕn ®éng cæ ®«ng, cæ phÇn, tÝnh to¸n vµ ph©n chia lîi tøc. LËp c¸c b¸o c¸o mµ héi ®ång qu¶n trÞ, l·nh ®¹o c«ng ty yªu cÇu. Héi ®ång qu¶n trÞ: Dùa vµo t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty tiÕn hµnh ra c¸c quyÕt ®Þnh nh­: Chia lîi tøc vµo thêi ®iÓm nµo ®ã, ph¸t hµnh thªm, th­ëng cæ phiÕu, ®­a cæ phiÕu lªn sµn. §¹i héi cæ ®«ng: Sau hai n¨m ho¹t ®éng C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ tiÕn hµnh ®¹i héi cæ ®«ng. T¹i ®¹i héi bÇu ra ban kiÓm so¸t, héi ®ång qu¶n trÞ theo thÓ thøc dån tÝch (®· nªu râ trong ch­¬ng mét cña luËn v¨n). . T×m hiÓu LuËt chøng kho¸n LuËt chøng kho¸n cña Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam sè 70/2006 /QH11ra ®êi ngµy 29 th¸ng 06 n¨m 2006. C¨n cø vµo hiÕn ph¸p n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992, luËt nµy ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung theo nghÞ quyÕt sè 51/2001/QH10 ngµy 25 th¸ng 12 n¨m 2001 cña Quèc héi kho¸ 10, kú häp thø 10, quy ®Þnh vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Æc t¶ vµ ph©n tÝch yªu cÇu Yªu cÇu chung cña PhÇn mÒm hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng vµ cæ tøc baogåm c¸c c«ng viÖc sau: - Khai b¸o cæ ®«ng ban ®Çu: Cho phÐp nhËp danh s¸ch cæ ®«ng víi c¸c th«ng tin liªn quan. - CËp nhËt cæ ®«ng: Theo dâi sù biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cæ ®«ng - Theo dâi chuyÓn nh­îng cæ phÇn, t¨ng gi¶m cæ phÇn - T×m kiÕm, tra cøu cæ ®«ng: T×m kiÕm theo m· cæ ®«ng, hä tªn cæ ®«ng, theo sè cæ phÇn cæ ®«ng n¾m gi÷ - TÝnh lîi tøc: C¸c lo¹i lîi tøc ®­îc tÝnh lµ lîi tøc kÕ ho¹ch vµ lîi tøc thùc tÕ. Lîi tøc kÕ ho¹ch lµ lîi tøc dù tÝnh. Sau khi kÕt thóc n¨m, KÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh l¹i lîi tøc thùc tÕ ®Ó chia cho cæ ®«ng. - In phiÕu bÇu cö: Chøc n¨ng nµy ®­îc thùc hiÖn khi tiÕn hµnh bÇu cö, cho phÐp in phiÕu bÇu gåm cã bÇu ban kiÓm so¸t vµ bÇu héi ®ång qu¶n trÞ. Yªu cÇu danh s¸ch øng cö ban kiÓm so¸t vµ héi ®ång qu¶n trÞ trªn cïng mét phiÕu ®Ó cæ ®«ng thuËn tiÖn trong viÖc bÇu cö. Trªn phiÕu cã trÝch dÉn ng¾n gän vÒ thÓ lÖ bÇu. VÝ dô : chän n¨m ng­êi trë xuèng. - NhËp phiÕu bÇu: Cho phÐp nhËp phiÕu bÇu vµ l­u kÕt qu¶ phiÕu bÇu - LËp b¸o c¸o: Cho phÐp lËp ®­îc c¸c b¸o c¸o theo yªu cÇu ch¼ng h¹n nh­ b¸o c¸o kÕt qu¶ bÇu cö, b¸o c¸o t×nh h×nh së h÷u cæ phÇn cña cæ ®«ng, b¸o c¸o chuyÓn nh­îng, t¨ng gi¶m cæ phÇn Ngoµi ra, c¸c yªu cÇu phi chøc n¨ng cña c«ng t¸c tin häc ho¸ cña hÖ thèng qu¶n lý ®µo t¹o bao gåm: C¸c cöa sæ cËp nhËt th«ng tin cÇn dÔ dïng vµ thuËn tiÖn C¸c cung cÊp c«ng cô t×m kiÕm ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶ gióp nhËp liÖu nhanh chãng. HÖ thèng ®­îc thiÕt kÕ më s½n sµng ®¸p øng yªu cÇu më réng trong t­¬ng lai nh­ cho phÐp truy cËp tõ xa, truy vÊn thèng tin qua Webpages. Tõ c¸c th«ng tin vÒ yªu cÇu phÇn mÒm, chóng ta sÏ tiÕp tôc ph©n tÝch hÖ thèng hiÖn t¹i lµm c¬ së thiÕt kÕ phÇn mÒm sau nµy. B¶n chÊt cña giai ®o¹n nµy lµ lµm râ c¸c yªu cÇu phÇn mÒm th«ng qua s¬ ®å vÒ chøc n¨ng. Nh­ ®· ph©n tÝch trong ch­¬ng tr­íc, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ cã cÊu tróc lµ mét ph­¬ng ph¸p h÷u hiÖu ®­îc øng dông trong c¸c hÖ thèng qu¶n lý. Mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®ã lµ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch cã cÊu tróc – SA (Structured Analysis) do De Macro vµ nh÷ng ng­êi kh¸c nh­ Yourdon, Constantine… ®­a ra tõ nh÷ng n¨m 1970, nh­ng vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông cho ®Õn ngµy nay, ®Æc biÖt lµ víi c¸c phÇn mÒm qu¶n lý. Nã vÉn lµ nÒn t¶ng cña nh÷ng phÇn mÒm trî gióp ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ næi tiÕng nh­ Designer 2000 cña Oracle. §Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ ®¬n gi¶n, dÔ ¸p dông, kh«ng qu¸ s¬ l­îc. Môc ®Ých cña SA lµ tiÕn hµnh ph©n tÝch chøc n¨ng cña hÖ thèng ®Ó thµnh lËp mét m« h×nh logic vÒ chøc n¨ng cña hÖ thèng míi, d­íi d¹ng c¸c biÓu ®å luång d÷ liÖu. Ba kü thuËt ®­îc vËn dông bao gåm: kü n¨ng ph©n møc (hay ph©n tÝch tõ trªn xuèng); kü n¨ng chuyÓn ®æi s¬ ®å luång d÷ liÖu vËt lý thµnh s¬ ®å luång d÷ liÖu logic; kü thuËt chuyÓn ®æi s¬ ®å luång d÷ liÖu hÖ thèng cò thµnh s¬ ®å luång d÷ liÖu cña hÖ thèng míi. VËn dông lý thuyÕt vÒ s¬ ®å HIPO, kü thuËt ph©n møc hay cßn gäi lµ ph©n tÝch top - down tiÕn hµnh ph©n tÝch chøc n¨ng cña hÖ thèng b»ng c¸ch ®i dÇn tõ m« t¶ ®¹i thÓ ®Õn m« t¶ chi tiÕt th«ng qua nhiÒu møc, triÓn khai dÇn c©y ph©n cÊp tõ gèc ®Õn ngän, lÇn l­ît qua c¸c tÇng (mçi tÇng lµ mét møc m« t¶ cña hÖ thèng, bao gåm mét tËp hîp c¸c chøc n¨ng). §Ó triÓn khai tõ mét tÇng ®Õn mét tÇng tiÕp theo, ta xem xÐt tõng chøc n¨ng vµ ®Æt c©u hái: ®Ó hoµn thµnh c¸c chøc n¨ng ®ã th× ph¶i thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng con nµo. Nhê ®ã ta ph¸t hiÖn c¸c chøc n¨ng thuéc tÇng tiÕp theo cã mèi quan hÖ bao hµm (hay cha/ con) víi c¸c chøc n¨ng tÇng trªn. §Æc t¶ chøc n¨ng Cuèi cïng chóng ta sÏ x©y dùng tµi liÖu ®Æc t¶ chøc n¨ng cña hÖ thèng. §©y lµ tµi liÖu chi tiÕt m« t¶ c¸c ®Çu vµo, ®Çu ra, c¸c d÷ liÖu vµ c¸c xö lý d÷ liÖu trong tõng chøc n¨ng cña ch­¬ng tr×nh. PhÇn mÒm hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng cæ tøc gåm hai chøc n¨ng chÝnh: Hç trî bÇu cö Qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc C¸c chøc n¨ng ®ã ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ t¹i s¬ ®å chøc n¨ng (BFD)cña phÇn mÒm hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng cæ tøc (xem h×nh 3.1) Chøc n¨ng1: Chøc n¨ng qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Chøc n¨ng nµy gåm bèn chøc n¨ng con lµ: CËp nhËt cæ ®«ng, Theo dâi chuyÓn nh­îng cæ phÇn, lËp c¸c b¸o c¸o tr×nh héi ®ång qu¶n trÞ. Chøc n¨ng qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc lµ chøc n¨ng cho phÐp qu¶n lý c¸c th«ng tin vÒ cæ ®«ng nh­ cæ ®«ng ®ã n¾m gi÷ bao nhiªu cæ phÇn, thuéc bé phËn nµo qu¶n lý, theo dâi sù t¨ng gi¶m, chuyÓn nh­îng cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng, tÝnh lîi tøc cho c¸c cæ ®«ng. Hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc CËp nhËt cæ ®«ng Theo dâi chuyÓn nh­îng, t¨ng, gi¶m CP TÝnh cæ tøc LËp c¸c b¸o c¸o tr×nh H§QT Hç TRî BÇu cö NhËp phiÕu bÇu Th«ng b¸o kÕt qu¶ bÇu cö Tæng hîp phiÕu bÇu H×nh3.1: S¬ ®å chøc n¨ng phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc §Çu vµo: C¸c th«ng tin vÒ cæ ®«ng ban ®Çu, cËp nhËt cæ ®«ng, tû lÖ lîi tøc. §Çu ra: C¸c b¸o c¸o vÒ danh s¸ch cæ ®«ng, t×nh h×nh chuyÓn nh­îng t¨ng gi¶m cæ phÇn, cæ tøc cæ ®«ng ®­îc h­ëng. B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh t¨ng gi¶m cæ phÇn gåm cã c¸c th«ng tin nh­ tªn cæ ®«ng, cæ phÇn ban ®Çu, t¨ng, gi¶m cæ phÇn vµ thêi gian t¨ng gi¶m cæ phÇn, cæ ®«ng liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng gi¶m cæ phÇn ®ã. B¸o c¸o danh s¸ch cæ ®«ng n¾m c¸c lo¹i cæ phÇn nh­ cæ phÇn phæ th«ng, cæ phÇn ­u ®·i, cæ phÇn kh¸c. B¸o c¸o chi tr¶ cæ tøc: cæ tøc kÕ ho¹ch, cæ tøc thùc tÕ gåm c¸c th«ng tin nh­ hä tªn cæ ®«ng, sè cæ phÇn n¾m gi÷, sè cæ tøc ®­îc lÜnh, ký nhËn. Xö lý: NhËp l·i suÊt, theo dâi sù biÕn ®éng cæ ®«ng, cæ phÇn, lªn c¸c b¸o c¸o. C¸c kho d÷ liÖu: Kho d÷ liÖu hå s¬ cæ ®«ng. Chøc n¨ng 2: Hç trî bÇu cö Trong chøc n¨ng nµy ®­îc chia thµnh ba chøc n¨ng con: NhËp phiÕu bÇu, tæng hîp phiÕu bÇu, th«ng b¸o kÕt qu¶ bÇu cö. Chøc n¨ng hç trî bÇu cö : Lµ chøc n¨ng hç trî cho c¸c ®¹i héi cæ ®«ng tiÕn hµnh c«ng viÖc bÇu cö nhanh chãng vµ chÝnh x¸c h¬n víi c¸c chøc n¨ng trî gióp nh­ : in phiÕu bÇu, nhËp phiÕu ®· ®­îc bÇu, tæng hîp phiÕu bÇu vµ th«ng b¸o kÕt qu¶ bÇu cö. §Çu vµo:Danh s¸ch c¸c øng cö viªn bÇu vµo vÞ trÝ ban kiÓm so¸t, héi ®ång qu¶n trÞ, c¸c phiÕu bÇu. §Çu ra: C¸c b¸o c¸o nh­ kÕt qu¶ bÇu cö, thèng kª phiÕu ®· nhËp, kÕt qu¶ kiÓm phiÕu chi tiÕt. KÕt qu¶ bÇu cö gåm: KÕt qu¶ kiÓm phiÕu (sè phiÕu ph¸t ra, sè phiÕu thu vÒ, sè phiÕu hîp lÖ, sè phiÕu kh«ng hîp lÖ, sè cæ ®«ng ®i bÇu trùc tiÕp, sè cæ ®«ng uû quyÒn ®i bÇu, kÕt qu¶ kiÓm phiÕu theo % theo danh s¸ch trong phiÕu bÇu, kÕt qu¶ bÇu cö theo phÇn tr¨m phiÕu bÇu ®­îc s¾p xÕp theo thø tù cæ ®«ng cã phÇn tr¨m phiÕu bÇu gi¶m dÇn.) Thèng kª phiÕu ®· nhËp: KiÓm so¸t t×nh h×nh nhËp phiÕu bÇu, ch¼ng h¹n cã bao nhiªu phiÕu bÇu lo¹i 100 cæ phÇn, ®· nhËp ®­îc bao nhiªu phiÕu, cßn bao nhiªu phiÕu ch­a nhËp. KÕt qu¶ kiÓm phiÕu chi tiÕt: HiÓn thÞ chi tiÕt viÖc cæ ®«ng bÇu cho tõng øng cö viªn bao nhiªu phiÕu, phiÕu cã hîp lÖ hay kh«ng. Xö lý: NhËp phiÕu bÇu vµ lªn c¸c b¸o c¸o (kÕt qu¶ bÇu cö, thèng kª phiÕu ®· nhËp, kÕt qu¶ kiÓm phiÕu chi tiÕt) C¸c kho d÷ liÖu: kho d÷ liÖu hå s¬ cæ ®«ng vµ kho d÷ liÖu l­u kÕt qu¶ bÇu cö. S¬ ®å dßng d÷ liÖu B­íc tiÕp theo trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch, chóng ta sÏ xem xÐt chi tiÕt h¬n vÒ c¸c th«ng tin cÇn cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng ®· ®­îc nªu vµ nh÷ng th«ng tin cÇn cung cÊp ®Ó hoµn thiÖn chóng. C«ng cô m« h×nh ®­îc sö dông cho môc ®Ých nµy lµ s¬ ®å luång d÷ liÖu, ®­îc viÕt t¾t lµ (DFD - Data Flow Diagram). S¬ ®å luång d÷ liÖu ®­îc dïng ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ng­êi sö dông, v¹ch kÕ ho¹ch vµ minh ho¹ ph­¬ng ¸n cho ph©n tÝch viªn hÖ thèng vµ ng­êi dïng khi thiÕt kÕ hÖ thèng míi. DFD lµ c«ng cô biÓu diÔn ®¬n gi¶n vµ dÔ hiÓu ®èi víi ph©n tÝch viªn hÖ thèng vµ ng­êi dïng. Tµi liÖu DFD cho phÐp biÓu diÔn tµi liÖu ph©n tÝch hÖ thèng mét c¸ch ®Çy ®ñ, sóc tÝch, ng¾n gän. S¬ ®å luång d÷ liÖu nªu ra mét m« h×nh vÒ hÖ thèng cã quan ®iÓm c©n xøng cho c¶ d÷ liÖu vµ qu¸ tr×nh. Nã chØ ra c¸ch mµ th«ng tin chuyÓn vËn tõ mét qu¸ tr×nh hoÆc tõ chøc n¨ng nµy trong hÖ thèng sang mét qu¸ tr×nh hoÆc chøc n¨ng kh¸c. §iÒu quan träng nhÊt lµ nã chØ ra ph¶i cã s½n nh÷ng th«ng tin nµo cÇn ph¶i cã tr­íc khi cho thùc hiÖn mét hµm hay qu¸ tr×nh. Quy ­íc: Tªn tiÕn tr×nh xö lý TiÕn tr×nh xö lý Tªn ng­êi/bé phËn ph¸t nhËn tin Nguån hoÆc ®Ých TÖp d÷ liÖu Kho d÷ liÖu Tªn dßng d÷ liÖu Dßng d÷ liÖu Hç trî bÇu cö vµ Qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Héi ®ång qu¶n trÞ Cæ ®«ng QuyÕt ®Þnh chi tr¶ lîi tøc Th«ng tin cæ ®«ng Th«ng b¸o cæ tøc ®­îc h­ëng B¸o c¸o + KÕt qu¶ bÇu cö + T×nh h×nh qu¶n lý cæ ®«ng Héi ®ång qu¶n trÞ Cæ ®«ng H×nh 3.2: S¬ ®å ng÷ c¶nh cña phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc * S¬ ®å DFD møc 0 Th«ng b¸o 1.0 Qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Héi ®ång qu¶n trÞ Cæ ®«ng QuyÕt ®Þnh Th«ng b¸o Héi ®ång qu¶n trÞ 2.0 Hç trî bÇu cö Cæ ®«ng D1:Hå s¬ cæ ®«ng Danh s¸ch BÇu cö Cæ ®«ng Danh s¸ch B¸o c¸o B¸o c¸o PhiÕu bÇu Th«ng tin D2: PhiÕu bÇu H×nh 3.3: S¬ ®å DFD møc 0 cña phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc Th«ng tin chuyÓn nh­îng Cæ ®«ng D1: Hå s¬ cæ ®«ng D1: Hå s¬ cæ ®«ng Héi ®ång qu¶n trÞ D1: Hå s¬ cæ ®«ng Héi ®ång qu¶n trÞ Cæ ®«ng Th«ng tin cæ ®«ng QuyÕt ®Þnh B¸o c¸o Sæ cæ ®«ng Th«ng b¸o H×nh 3.4: S¬ ®å DFD møc 1 cña tiÕn tr×nh”1.0 qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc” 1.1 CËp nhËt Cæ ®«ng 1.3 TÝnh cæ Tøc 1.2 Theo dâi chuyÓn nh­îng,t¨ng, gi¶m cæ phÇn 1.4 LËp c¸c b¸o c¸o tr×nh H§QT S¬ ®å DFD møc 1 S¬ ®å DFD møc 1 Cæ ®«ng 2.1 NhËp phiÕu Cæ ®«ng PhiÕu BÇu cö 2.3 Th«ng b¸o kÕt qu¶ b¸o c¸o D2: PhiÕu bÇu cö 2.2 Tæng hîp phiÕu bÇu Th«ng b¸o D3:KÕt qu¶ bÇu cö D÷ liÖu bÇu cö Th«ng tin BÇu cö PhiÕu bÇu ®· tæng hîp KÕt qu¶ bÇu cö H×nh 3.5. S¬ ®å DFD møc 1 cña tiÕn tr×nh”2.0 Hç trî bÇu cö” 3.2.ThiÕt kÕ cÊu tróc d÷ liÖu vµ giao diÖn 3.2.1. C¸c nguyªn t¾c thiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu - TÝnh ®Õn kh¶ n¨ng b¶o tr×, tÝnh ®Õn c¸c thay ®æi trong qu¸ tr×nh b¶o tr× nh­ thay ®æi mét sè chØ tiªu b¸o c¸o do yªu cÇu qu¶n lý mang l¹i. Yªu cÇu l­u tr÷ d÷ liÖu cò, cho phÐp ng­êi sö dông cËp nhËt d÷ liÖu cña n¨m hiÖn t¹i vµ c¸c n¨m tr­íc ®ã. Cho phÐp tra cøu, in, tæng hîp d÷ liÖu trong vßng 5 n¨m (kÓ tõ n¨m cµi ®Æt øng dông). Sau 5 n¨m d÷ liÖu ®­îc ®­a sang m¶ng l­u tr÷ vµ cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p bæ xung khi xem/in c¸c sè liÖu nµy. Yªu cÇu vÒ an toµn, khi ng­êi sö dông chÊp nhËn sè liÖu, tr­íc khi ghi sè liÖu vµo hÖ thèng c¸c ®iÒu kiÖn cÇn ®­îc kiÓm tra ®­îc thùc hiÖn. Trong tr­êng hîp d÷ liÖu kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu, hÖ thèng sÏ b¸o lçi, bao gåm: +Giíi h¹n (Sè kh«ng ®­îc v­ît); +Sè hiÖn t¹i; +Lùa chän: Ng­êi sö dông quyÕt ®Þnh ghi sè liÖu ®ang cã lçi, söa lçi. 3.2.2 Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu X©y dùng c¬ së d÷ liÖu lµ mét c«ng viÖc quan träng ®Çu tiªn trong toµn bé quy tr×nh ph¸t triÓn mét øng dông nµo ®ã. NhiÖm vô cña phÇn thiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu lµ läc ra c¸c th«ng tin cÇn thiÕt tõ c¸c b¸o c¸o ®Çu ra, thiÕt kÕ thªm c¸c b¶ng d÷ liÖu hoÆc tÝch hîp vµo c¸c b¶ng d÷ liÖu s½n cã. M« h×nh CSDL quan hÖ lµ m« h×nh ®­îc dïng phæ biÕn réng r·i nhÊt hiÖn nay. Nã ®­îc tæ chøc bëi c¸c tr­êng, b¶n ghi vµ file. Mét tr­êng bao gåm mét mÉu th«ng tin ®¬n gi¶n nhÊt, mét b¶n ghi lµ tËp hîp hoµn chØnh c¸c tr­êng vµ mét file lµ tËp hîp c¸c b¶n ghi. M« h×nh CSDL ®èi t­îng ph¸t triÓn n¨m 1990, nh­ng kh«ng thÓ lµm lay chuyÓn vÞ trÝ thèng trÞ cña m« h×nh CSDL quan hÖ ®· chiÕm tíi 95% thÞ tr­êng. Do vËy, m« h×nh nµy ®· ®­îc t¸c gi¶ lùa chän ¸p dông cho phÇn mÒm qu¶n lý ®µo t¹o dùa trªn mét sè lý do: Phæ biÕn nhÊt hiÖn nay; ChuÈn quèc tÕ; Cã nhiÒu nhµ cung cÊp nh­ Oracle, Microsoft, IBM…; DÔ dµng chuyÓn d÷ liÖu gi÷a c¸c quan hÖ qu¶n trÞ; Xö lý truy vÊn d÷ liÖu ®¬n gi¶n; Cã kh¶ n¨ng tÝch hîp víi c¸c quan hÖ kh¸c vµ quen thuéc víi nhiÒu kü s­ trong ngµnh gióp hÖ thèng sÏ dÔ dµng ®­îc n©ng cÊp trong t­¬ng lai khi cã nhu cÇu. HÖ qu¶n trÞ c¬ së d÷ liÖu Access rÊt phï hîp cho c¸c bµi to¸n qu¶n lý võa vµ nhá. HiÖu n¨ng cao vµ ®Æc biÖt dÔ sö dông- bëi lÏ giao diÖn sö dông phÇn mÒm nµy gÇn gièng víi c¸c phÇn mÒm kh¸c trong bé MS Office. Cã hai ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ CSDL ®ã lµ thiÕt kÕ CSDL ®i tõ th«ng tin ®Çu ra vµ thiÕt kÕ CSDL nhê ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸. Trong khu«n khæ luËn v¨n nµy t¸c gi¶ tiÕn hµnh thiÕt kÕ CSDL b»ng ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸. ThiÕt kÕ CSDL b»ng ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ M« h×nh thùc thÓ liªn kÕt lµ m« h×nh d÷ liÖu do P.P.Chen ®­a ra vµo n¨m 1976 vµ sau ®ã ®­îc dïng kh¸ phæ biÕn trªn thÕ giíi. ¦u ®iÓm cña nã lµ kh¸ ®¬n gi¶n vµ gÇn víi t­ duy trùc quan. Khi xem xÐt c¸c t­ duy ng­êi ta th­êng gom côm chóng xung quanh c¸c thùc thÓ. M« h×nh nµy xuÊt ph¸t tõ mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n: thùc thÓ, liªn kÕt, thuéc tÝnh Thùc thÓ : Thùc thÓ trong m« h×nh logic d÷ liÖu ®­îc dïng ®Ó biÓu diÔn nh÷ng ®èi t­îng cô thÓ hoÆc trõ t­îng trong mét thÕ giíi thùc mµ ta muèn l­u tr÷ th«ng tin vÒ chóng. Ch¼ng h¹n nh­ thùc thÓ cæ ®«ng, cæ phiÕu, cæ tøc, phßng ban, lo¹i cæ phiÕu….Thùc thÓ ®­îc biÓu diÔn bëi mét h×nh ch÷ nhËt cã ghi tªn thùc thÓ bªn trong Thuéc tÝnh: dïng ®Ó m« t¶ c¸c ®Æc tr­ng cña mét thùc thÓ hoÆc mét quan hÖ nµo ®ã. VÝ dô nh­ thuéc tÝnh hä tªn cña thùc thÓ cæ ®«ng. Cã ba lo¹i thuéc tÝnh lµ thuéc tÝnh ®Þnh danh, thuéc tÝnh m« t¶ vµ thuéc tÝnh quan hÖ. Liªn kÕt: mét thùc thÓ trong thùc tÕ kh«ng tån t¹i ®éc lËp víi c¸c thùc thÓ kh¸c mµ chóng cã sù liªn kÕt qua l¹i víi nhau. VËy mét liªn kÕt lµ mét sù gom nhãm c¸c thùc thÓ trong ®ã mçi thùc thÓ cã mét vai trß nhÊt ®Þnh. X¸c ®Þnh c¸c quan hÖ thùc thÓ - ThiÕt lËp s¬ ®å quan hÖ cho c¸c kiÓu thùc thÓ ERD(Entity Relationship) Cæ ®«ng Cæ tøc Lo¹i cæ phiÕu Cæ phiÕu Quèc tÞch Phßng ban Cã Cã ®­îc chia Cã gi÷ M· quèc tÞch Tªn n­íc M· phßng ban Tªn phßng ban M· cæ tøc Cæ phÇn Ngµy tÝnh LÜnh ®ît 1 …….. M· cæ phiÕu T¨ng cæ phÇn Gi¶m cæ phÇn Ngµy thay ®æi ……. … M· lo¹i cæ phiÕu Tªn lo¹i cæ phiÕu MÖnh gi¸ ……… M· cæ ®«ng Hä tªn cæ ®«ng Giíi tÝnh Th©m niªn c«ng t¸c Chøc vô ……. 1 N 1 N N 1 1 N 1 N H×nh 3.6: S¬ ®å ERD H×nh 3.7: S¬ ®å DSD cña c¬ së d÷ liÖu cæ ®«ng DAnhsachcodong ID_Codong ID- LoaiCP ID-Phong TenCodong Namsinh Gioitinh hinhthucsohuu Diachi Dienthoai cmnd/khac nguoidaidien Chucvu namcongtac CoPhanUuDai CoPhanGhiDanh CoPhanVoDanh NamBatDau CoPhanBanDau NgayPhatSinh ID_Quoctich ghichu quoctich ID quoctich tennuoc loaicophieu ID_LoaiCP TenLoaiCoPhieu GhiChu MenhGia LOAICP Cophieu ID_CoPhieu ID_CoDong ID_CoDong_ChuyenCP VoDanh GhiDanh UuDai NamCoPhieu ChuaGiao GhiChu TangGiam TangCoPhan GiamCoPhan NgayThayDoi SoNgayTang SoNgayGiam SoTienTinhDuoc cotuc ID_CoTuc ID_ CoDong CoPhan Cotuc NgayTinh LinhDot1 NamCoTuc PHONGBAN ID- PHONG TENPHONG DAnhsachcodong ID_Codong ID- LoaiCP ID-Phong TenCodong Namsinh Gioitinh hinhthucsohuu Diachi Dienthoai cmnd/khac nguoidaidien Chucvu namcongtac CoPhanUuDai CoPhanGhiDanh CoPhanVoDanh NamBatDau CoPhanBanDau NgayPhatSinh ID_Quoctich ghichu donvibau ID_ DonViBau TenDonVi SoNguoiUngCu SoNguoiDuocBau tonghopphieubau ID_KetQua ID_UngCu ID_DonViBau GiaTriCP Bau HopLe TongGachBo GachBo danhsachungcu ID_Ungcu ID_DonViBau ID_codong Tieusu HoTenDayDu Ten ketquabaucu ID_Donvibau ID_UngCu TotalCP PhanTram H×nh 3.8: S¬ ®å quan hÖ cña d÷ liÖu bÇu cö ThiÕt kÕ cÊu tróc d÷ liÖu B¶ng 3.1: Danh s¸ch cæ ®«ng Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID- Codong AutoNumber M· cæ ®«ng, kho¸ chÝnh ID- LoaiCP Number M· cæ phiÕu ID-Phong Number M· Phßng Nguoidaidien Text Ng­êi ®¹i diÖn TenCodong Text Tªn cæ ®«ng Namsinh Date N¨m sinh Gioitinh Number 0 lµ nam, 1 lµ n÷ Diachi Text §Þa chØ Dienthoai Text §iÖn tho¹i CMND/khac Text Chøng minh nh©n d©n Namcongtac Number Th©m niªn c«ng t¸c CoPhanUuDai Number Cæ phÇn ­u ®·i CoPhanGhiDanh Number Cæ phÇn ghi danh CoPhanVoDanh Number Cæ phÇn v« danh NamBatDau Number N¨m b¾t ®Çu cæ phÇn CoPhanBanDau Number Cæ phÇn ban ®Çu= cæ phÇn ­u ®·i + cæ phÇn ghi danh+ cæ phÇn v« danh NgayPhatSinh Date Ngµy ph¸t sinh IDQuoctich Text Quèc tÞch B¶ng 3.2: Quèc tÞch Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID - Quoctich Text M· quèc tÞch Tennuoc Text Tªn n­íc B¶ng 3.3: Phßng ban Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID-Phong Text M· phßng Tenphong Text Tªn phßng B¶ng 3.4: Cæ phiÕu Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID_CoPhieu AutoNumber M· cæ phiÕu ID_CoDong Number M· cæ ®«ng ID_CoDong_ChuyenCP Number M· cæ ®«ng chuyÓn phßng VoDanh Number V« ®anh GhiDanh Number Ghi danh UuDai Number ¦u ®·i NamCoPhieu Number N¨m cæ phiÕu ChuaGiao Number cæ phÇn ch­a giao GhiChu Text Ghi chó TangGiam Number T¨ng gi¶m TangCoPhan Number T¨ng gi¶m cæ phÇn GiamCoPhan Number Gi¶m cæ phÇn NgayThayDoi Date/time Ngµy thay ®æi SoNgayTang Number Sè ngµy t¨ng SoNgayGiam Number Sè ngµy gi¶m SoTienTinhDuoc Number Sè tiÒn tÝnh ®­¬c B¶ng 3.5: Lo¹i cæ phiÕu Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID_LoaiCP AutoNumber M· lo¹i cæ phiÕu- Kho¸ chÝnh TenLoaiCoPhieu Text Tªn lo¹i cæ phiÕu: ¦u ®·i, phæ th«ng, ghi danh GhiChu Text Ghi chó MenhGia Number MÖnh gi¸ LOAICP Number Lo¹i cæ phiÕu B¶ng 3.6: Cæ tøc Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID_CoTuc AutoNumber M· Cæ tøc _kho¸ chÝnh ID_ CoDong Number M· Cæ ®«ng CoPhan Number Cæ phÇn Cotuc Number Cæ tøc NgayTinh Date/time Ngµy tÝnh LinhDot1 Number LÜnh ®ît 1 NamCoTuc Number N¨m cæ tøc B¶ng 3.7: §¬n vÞ bÇu Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID_ DonViBau AutoNumber M· ®¬n vÞ bÇu _ kho¸ chÝnh TenDonVi Text Tªn §¬n vÞ SoNguoiUngCu Number Sè ng­êi øng cö SoNguoiDuocBau Number Sè ng­êi ®­îc bÇu B¶ng 3.8: Danh s¸ch øng cö Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID_Ungcu AutoNumber M· øng cö- Kho¸ chÝnh ID_DonViBau Number M· ®¬n vÞ bÇu ID_NguoiUngCu Number M· ng­êi øng cö Tieusu Text TiÓu sö HoTenDayDu Text Hä tªn ®Çy ®ñ Ten Text Tªn B¶ng 3.9: Tæng hîp phiÕu bÇu Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID_KetQua AutoNumber M· kÕt qu¶- Kho¸ chÝnh ID_UngCu Number M· øng cö ID_DonViBau Number M· ®¬n vÞ bÇu GiaTriCP Number GÝa trÞ cæ phiÕu Bau Number BÇu HopLe Number Hîp lÖ TongGachBo Number Tæng g¹ch bá GachBo Number G¹ch bá B¶ng 3.10: KÕt qu¶ bÇu cö Tªn tr­êng KiÓu d÷ liÖu Ghi chó ID AutoNumber Kho¸ chÝnh ID_Donvi Number M· ®¬n vÞ ID_UngCu Number M· øng cö TotalCP Number Tæng cæ phÇn PhanTram Number PhÇn tr¨m 3.2.4 ThiÕt kÕ giao diÖn ch­¬ng tr×nh C¸c mµn h×nh giao diÖn cña ch­¬ng tr×nh ®­îc thiÕt kÕ ®¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, ®ång nhÊt, dÔ sö dông vµ th©n thiÖn ng­êi dïng. -ThiÕt kÕ ®Çu vµo: Môc tiªu cña giai ®o¹n thiÕt kÕ ®Çu vµo lµ thiÕt kÕ sao cho thao t¸c nhËp liÖu diÔn ra nhanh chãng, chuÈn x¸c, th«ng tin ®Çy ®ñ.ThiÕt kÕ ®Çu vµo bao gåm lùa chän ph­¬ng tiÖn ®Çu vµo, thiÕt kÕ tµi liÖu tµi nguyªn, lËp tr×nh xö lý d÷ liÖu vµ x¸c ®Þnh lçi nhËp liÖu C¸c yªu cÇu khi thiÕt kÕ mµn h×nh nhËp liÖu (form) + TÝnh duy nhÊt hoÆc cã ®Æc tr­ng: Hai form xuÊt hiÖn t­¬ng tù nhau hoÆc hai form ®­îc sö dông víi c¸c môc ®Ých t­¬ng tù nhau ®Òu rÊt dÔ g©y nhÇm lÉn. C¸c form nªn cã mµu s¾c kh¸c nhau, kiÓu thiÕt kÕ kh¸c nhau,… sÏ gióp ng­êi dïng dÔ dµng ph©n biÖt khi sö dông. + Sóc tÝch: ChØ hiÓn thÞ nh÷ng tr­êng thùc sù cÇn thiÕt trªn form. Cµng nhiÒu tr­êng trªn Form, cµng mÊt nhiÒu thêi gian xö lý trªn form. H¬n n÷a ng­êi nhËp liÖu cã nhiÒu kh¶ n¨ng g©y lçi. + DÔ sö dông, cã thÓ hç trî ng­êi dïng nhËp liÖu khi vµo m¸y + Cã thÓ më réng; mang tÝnh th«ng tin. + TÝnh kinh tÕ: ®©y lµ yªu cÇu cuèi cïng chø kh«ng ph¶i yªu cÇu ®Çu tiªn, tiÕt kiÖm chi phÝ khi ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu trªn. - ThiÕt kÕ ®Çu ra: ThiÕt kÕ ®Çu ra lµ yÕu tè then chèt. §Çu ra cña hÖ thèng th«ng tin lµ lý do chÝnh ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng. ThËm chÝ c¶ khi ®Çu vµo ®· ®­îc l­u tr÷ th× chóng còng ph¶i chÕ biÕn s½n sµng ®Ó t¹o ra ®Çu ra + Tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®Çu ra TÝnh chÝnh x¸c; cã thÓ ®¸p øng t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo TÝnh ®Çy ®ñ; tÝnh ®Æc tr­ng Chi phÝ tèi thiÓu; TÝnh thÈm mü + Ph­¬ng tiÖn ®Çu ra ThiÕt bÞ khã nh©n b¶n (®Çu ra vËt lý): M¸y in, vµ thiÕt bÞ thu nhá c¸c thiÕt bÞ ®Çu lµ c¸c thiÕt bÞ khã nh©n b¶n. HÇu hÕt c¸c ®Çu ra ®­îc xö lý b»ng c¸c dßng m¸y in. HiÓn thÞ ®iÖn tö: §¬n vÞ hiÓn thÞ ®iÖn tö ®¬n gi¶n nhÊt lµ mµn h×nh m¸y tÝnh + ThiÕt kÕ b¸o c¸o Khi thiÕt kÕ b¸o c¸o ph¶i x¸c ®Þnh râ cÊu tróc cña b¸o c¸o ®ã. CÊu tróc mét b¸o c¸o trong hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý gåm cã c¸c nÐt ®Æc tr­ng, kiÓu b¸o c¸o, cÊu tróc b¸o c¸o. §Æc trung cña b¸o c¸o gåm tÇn xuÊt, tÝnh ph©n phèi, ®Þnh d¹ng cña b¸o c¸o. TÝnh tÇn xuÊt cña b¸o c¸o quy ®Þnh b¸o c¸o lµ tøc thêi hay b¸o c¸o lµ ®Þnh kú. TÝnh ph©n phèi (ng­êi nhËn b¸o c¸o) x¸c ®Þnh ®èi t­îng ph©n phèi lµ bªn ngoµi hay néi bé, kÕt hîp c¶ bªn ngoµi vµ néi bé. §Þnh d¹ng (h×nh thøc cña b¸o c¸o) x¸c ®Þnh b¸o c¸o lµ cã cÊu tróc (cè ®Þnh) hay phi cÊu tróc () B¸o c¸o th­êng ®­îc t¹o thµnh theo 4 kiÓu: B¸o c¸o chi tiÕt, b¸o c¸o thèng kª, b¸o c¸o tæng hîp phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý, b¸o c¸o ph©n tÝch theo dßng thêi gian KiÓu b¸o c¸o TÇn xuÊt §èi t­îng ph©n phèi §Þnh d¹ng VÝ dô B¸o c¸o chi tiÕt §Þnh kú hµng ngµy hoÆc tuÇn Göi néi bé CÊu tróc ®Þnh s½n B¸o c¸o tæng hîp cæ phiÕu theo cæ ®«ng B¸o c¸o thèng kª theo thêi kú §Þnh kú hµng th¸ng hoÆc t¹o ra theo yªu cÇu tøc thêi Ph©n phèi néi bé hoÆc ra bªn ngoµi cho c¸c nhµ qu¶n lý Cã cÊu tróc hoÆc phi cÊu tróc B¸o c¸o thèng kª phiÕu bÇu KiÓu b¸o c¸o TÇn xuÊt §èi t­îng ph©n phèi §Þnh d¹ng VÝ dô B¸o c¸o tæng hîp (qu¶n lý )®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng cña doanh nghiÖp §Þnh kú hoÆc tøc thêi Ph©n phèi ra bªn ngoµi cho c¸c nhµ qu¶n lý Cã cÊu tróc, phi cÊu tróc B¸o c¸o tæng hîp t¨ng gi¶m cæ phÇn B¸o c¸o ph©n tÝch theo dßng thêi gian Tøc thêi Ph©n phèi ra bªn ngoµi cho c¸c nhµ qu¶n lý Cã cÊu tróc, phi cÊu tróc Danh s¸ch chi tiÐt t¨ng, gi¶m cæ phÇn + Mét sè mÉu b¸o c¸o C¸c mÉu b¸o c¸o hç trî bÇu cö MÉu B¸o c¸o kÕt qu¶ bÇu cö héi ®ång qu¶n trÞ 1. KÕt qu¶ kiÓm phiÕu - Tæng sè phiÕu ph¸t ra - Tæng sè phiÕu thu vÒ - Tæng sè ng­êi ®i bÇu trùc tiÕp trong ®ã - PhiÕu kh«ng hîp lÖ - PhiÕu hîp lÖ PhiÕu, t­¬ng ®­¬ng……cæ phiÕu PhiÕu, t­¬ng ®­¬ng……cæ phiÕu(%) Tæng sè ng­êi uû quyÒn ®i bÇu KÕt qu¶ kiÓm phiÕu STT Hä tªn Sè phiÕu bÇu Tû lÖ(%) Ghi chó 1 2 3 4 5 2. KÕt qu¶ bÇu cö STT Hä tªn Sè phiÕu bÇu Tû lÖ (%) Ghi chó 1 2 3 4 5 MÉu b¸o c¸o thèng kª phiÕu bÇu héi ®ång qu¶n trÞ KÕt qu¶ kiÓm phiÕu STT Sè cæ phÇn Sè l­îng phiÕu cã §· nhËp Chªnh lÖch 1 2 3 MÉu b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm phiÕu chi tiÕt STT Sè cæ phÇn øng cö 1 øng cö 2 .… Cæ phÇn bÇu Hîp lÖ/ kh«ng h¬p lÖ 1 2 3 Mét sè mÉu b¸o c¸o qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc MÉu b¸o c¸o tæng hîp t¨ng gi¶m cæ phÇn n¨m STT Hä tªn Cæ phÇn ban ®Çu n¨m Tæng cæ phÇn Ghi chó 1 2 3 MÉu b¸o c¸o tæng hîp mua cæ phÇn ban ®Çu STT Hä tªn M· sè CMND N¨m c«ng t¸c Cæ phÇn ­u ®·i Cæ phÇn phæ th«ng Cæ phÇn ch­a giao Cæ phÇn kh¸c Tæng hîp cæ phÇn 1 2 3 MÉu b¸o c¸o cæ tøc kÕ ho¹ch n¨m STT Hä tªn Cæ phÇn Cæ tøc §­îc lÜnh Ký nhËn 1 2 3 MÉu b¸o c¸o chi tr¶ cæ tøc n¨m STT Hä tªn Cæ phÇn Cæ tøc §· lÜnh Cßn l¹i Ký nhËn 1 2 3 MÉu b¸o c¸o chi tiÕt t¨ng gi¶m cæ phÇn STT Ngµy ph¸t sinh T¨ng cæ phÇn Gi¶m cæ phÇn Cæ ®«ng liªn quan 1 2 3 §Çu ra chñ yÕu lµ mµn h×nh vµ m¸y in, c¸c b¸o c¸o 3.3. ThiÕt kÕ gi¶i thuËt 3.3.1. Gi¶i thuËt cËp nhËt, t×m kiÕm Gi¶i thuËt nµy ®­îc øng dông trong chøc n¨ng qu¶n lý danh s¸ch cæ ®«ng, cæ tøc, phiÕu bÇu. Sau khi ng­êi sö dông chän danh môc cÇn cËp nhËt, ch­¬ng tr×nh sÏ hiÓn thÞ tÊt c¶ c¸c b¶n ghi cã trong danh môc. Ng­êi sö dông sÏ chän b¶n ghi cÇn cËp nhËt, t×m kiÕm. Chän thao t¸c cÇn thùc hiÖn nh­: Ên vµo c¸c nót Thªm, Söa, Xo¸, T×m kiÕm, L­u. Ch­¬ng tr×nh sÏ hiÖn ra c¸c giao diÖn t­¬ng øng. Sau khi ng­êi sö dông cËp nhËt th«ng tin vµo giao diÖn, phÇn mÒm sÏ kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n cña d÷ liÖu, nÕu ®óng sÏ l­u th«ng tin vµo CSDL vµ hiÓn thÞ l¹i danh môc c¸c b¶n ghi sau qu¸ tr×nh cËp nhËt, t×m kiÕm. H×nh 3.9: S¬ ®å cËp nhËt t×m kiÕm c¸c danh môc Gì bá giao diÖn L­u th«ng tin Cã söa kh«ng? Söa th«ng tin vµo mµn h×nh giao diÖn NhËp th«ng tin vµo mµn h×nh giao diªn Më giao diÖn th«ng tin b¶n ghi cÇn söa Më giao diÖn khai b¸o b¶n ghi míi Chän (khai b¸o) c¸c b¶n ghi cÇn cËp nhËt HiÓn thÞ c¸c b¶n ghi trong danh môc Chän danh môc cÇn cËp nhËt B T F F T T T F F Thªm Söa T×m kiÕm b¶n ghi Xo¸ T×m kiÕm Xo¸ b¶n ghi hiÖn thêi Cã xo¸ kh«ng? KiÓm tra tÝnh phï hîp th«ng tin Thªm míi kh«ng? KiÓm tra tÝnh phï hîp th«ng tin HiÓn thÞ tÊt c¶ c¸c b¶n ghi sau khi cËp nhËt, t×m kiÕm F E Chän thao t¸c thªm, söa, xo¸, t×m kiÕm Gi¶i thuËt cËp nhËt cæ ®«ng Trong b­íc cËp nhËt cæ ®«ng nµy ng­êi sö dông ph¶i thùc hiÖn lÇn l­ît c¸c b­íc nh­ sau: Lùa chän danh s¸ch cæ ®«ng Lùa chän cæ ®«ng (m· cæ ®«ng) cÇn cËp nhËt Lùa chän th«ng tin muèn cËp nhËt vµo cæ ®«ng ®ã Ên vµo c¸c chøc n¨ng Thªm, Söa, Xo¸, T×m kiÕm, L­u, Huû bá ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng t­¬ng øng. Khi Ên vµo chøc n¨ng Söa cho phÐp hiÖn Form nhËp danh s¸ch cæ ®«ng víi c¸c danh môc s½n cã ®Ó ng­êi sö dông cã thÓ söa. Khi Ên vµo chøc n¨ng Xãa cho phÐp xo¸ toµn bé th«ng tin vÒ cæ ®«ng ®ã trong c¬ së d÷ liÖu còng nh­ trªn b¶n ghi. Khi Ên nót Thªm, ng­êi sö dông sÏ ph¶i khai b¸o m· cæ ®«ng míi víi ®iÒu kiÖn m· cæ ®«ng ®ã ch­a cã trong danh môc cæ ®«ng. Sau khi ®ã cã thÓ tiÕn hµnh cËp nhËt th«ng tin cho cæ ®«ng ®ã. B Më danh s¸ch cæ ®«ng Thªm míi b¶n ghi NhËp m· cæ ®«ng cÇn thªm míi T NhËp l¹i kh«ng KiÓm tra cæ ®«ng cã trong danh s¸ch kh«ng? T F F NhËp m· cæ ®«ng cÇn thªm F Cã l­ut th«ng tin hay kh«ng? T L­u th«ng tin Gì bá giao diÖn HiÓn thÞ tÊt c¶ c¸c b¶n ghi sau khi cËp nhËt E H×nh 3.10: S¬ ®å gi¶i thuËt thùc hiÖn chøc n¨ng thªm míi cæ ®«ng T B Më danh s¸ch cæ ®«ng Lùa chän th«ng tin cÇn cËp nhËt NhËp m· cæ ®«ng cÇn söa, xãa th«ng tin KiÓm tra cæ ®«ng cã trong danh s¸ch kh«ng? T Cã cËp nhËt th«ng tin hay kh«ng? L­u th«ng tin Gì bá giao diÖn HiÓn thÞ tÊt c¶ c¸c b¶n ghi sau khi cËp nhËt E F F H×nh 3.11: S¬ ®å gi¶i thuËt söa, xo¸ th«ng tin cæ ®«ng B Më danh s¸ch cæ ®«ng Lùa chän th«ng tin cÇn t×m kiÕm (M· cæ ®«ng, hä tªn cæ ®«ng, sè cæ phÇn) KiÓm tra tÝnh hîp lý cña th«ng tin F T Söa, xo¸ TT L­u th«ng tin Gì bá giao diÖn HiÓn thÞ tÊt c¶ c¸c b¶n ghi sau khi cËp nhËt E H×nh 3.12: S¬ ®å gi¶i thuËt t×m kiÕm th«ng tin cæ ®«ng Gi¶i thuËt tÝnh cæ tøc T B Më chøc n¨ng tÝnh cæ tøc Lùa chän ®iÒu kiÖn tÝnh cæ tøc TÝnh theo % TÝnh theo sè tiÒn L­u th«ng tin KiÓm tra tÝnh hîp lý cña th«ng tin E F CT= TSCP*MGCP*%L CT=TSTL/TSCP*MGCP T F H×nh 3.13: S¬ ®å Gi¶i thuËt tÝnh cæ tøc Chøc n¨ng nµy cho phÐp tÝnh cæ tøc theo hai c¸ch, c¸ch mét lµ dùa vµo l·i suÊt, c¸ch hai dùa vµo tæng sè tiÒn l·i Cµi ®Æt vµ ®ãng gãi s¶n phÈm §ãng gãi s¶n phÈm Kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh viÕt phÇn mÒm lµ ®ãng gãi s¶n phÈm. Microsoft Visual Basic 6.0 cã ch­¬ng tr×nh ®ãng gãi riªng cña m×nh lµ Package and Deployment Wizard (h×nh 3.27). Khi hép tho¹i Package and Deployment Wizard xuÊt hiÖn, ng­êi sö dông nhÊn vµo nót Browse ®Ó lùa chän æ ®Üa, ®­êng dÉn tíi phÇn mÒm cÇn ®ãng gãi. Sau ®ã nhÊn vµo biÓu t­îng cã trªn hép tho¹i ®Ó thùc hiÖn viÖc ®ãng gãi s¶n phÈm. H×nh 3.13: Hép tho¹i Package and Deployment Wizard 3.4.2.Cµi ®Æt C¸c b­íc chuÈn bÞ cµi ®Æt Tr­íc khi cµi ®Æt phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, ®iÒu kiÖn lµ m¸y tÝnh ®· ®­îc cµi ®Æt vµ ®ang sö dông mét trong c¸c hÖ ®iÒu hµnh Windows 9x/2000/NT. Kh«ng thÓ cµi ®Æt phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ trong DOS hay Linux bëi v× ch­¬ng tr×nh ®­îc thiÕt kÕ ch¹y trong trong m«i tr­êng Windows 9x trë lªn. NÕu ch­a cµi ®Æt Windows, cÇn lµm c¸c b­íc sau: §­a ®Üa Windows 9x/2000/NT vµo æ ®Üa Ch¹y file Setup.exe trong th­ môc ch­¬ng tr×nh Ch¹y file winnt.exe trong th­ môc I386, nÕu lµ ch­¬ng tr×nh Windows 2000/NT. Thùc hiÖn c¸c b­íc theo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh cµi ®Æt Windows 9x/2000/NT. Trong phÇn nµy diÔn gi¶i chi tiÕt mçi b­íc thùc hiÖn, sau cµi ®Æt xong hÖ ®iÒu hµnh xong hÖ ®iÒu hµnh Windows9x/2000/NT, ta chuyÓn sang cµi ®Æt phÇn mÒm. Cµi ®Æt ch­¬ng tr×nh PhÇn mÒm cµi ®Æt ch­¬ng tr×nh sÏ kiÓm tra phÇn cøng vµ phÇn mÒm ®· ®­îc cµi ®Æt trong m¸y tÝnh nÕu m¸y tÝnh cÇn cµi kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu tèi thiÓu cña phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. PhÇn mÒm cµi ®Æt sÏ th«ng b¸o cho b¹n c¸c thµnh phÇn kh«ng tÝch hîp víi ch­¬ng tr×nh. §Ó cµi ®Æt phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, h·y thùc hiÖn c¸c b­íc sau: * Khëi ®éng m¸y tÝnh, vµo Windows. * §­a ®Üa CD cã chøa bé cµi * Tõ thanh menu “Start”, bÊm môc “Run...” * BÊm phÝm “Browse”, chän file “Setup.exe” trong æ ®Üa. * Mµn h×nh cµi ®Æt xuÊt hiÖn ph«ng chµo mõng ( Welcome ). B¹n bÊm “Next” ®Ó tiÕp tôc. * M¸y tÝnh yªu cÇu lùa chän th­ môc sÏ cµi ®Æt ch¬ng tr×nh vµ ®· mÆc ®Þnh s½n t¹i C:\Program Files\Stocks. B¹n tiÕp tôc bÊm “Next”. Trªn mµn h×nh hiÖn lªn b¶ng chän lùa thµnh phÇn cµi ®Æt. Trªn b¶ng nµy cã hai « tÝch: ¤ tÝch “Database” cho phÐp t¹o lËp mét c¬ së d÷ liÖu míi cho ch­¬ng tr×nh, trong khi « tÝch “Microsoft DataAccess Components” gióp ngêi sö dông t¹o lËp m«i tr­êng kÕt nèi d÷ liÖu víi c¬ së d÷ liÖu cña ch­¬ng tr×nh. NÕu lÇn ®Çu tiªn cµi ®Æt, b¹n h·y tÝch chän c¶ hai « tÝch nµy. Sau ®ã, b¹n bÊm “Next” ®Ó tiÕp tôc. * B¹n chän NEXT thùc hiÖn c¸c b­íc theo yªu cÇu cña phÇn mÒm * Cuèi cïng b¹n khëi ®éng l¹i m¸y tÝnh. H­íng dÉn sö dông H­íng dÉn sö dông phÇn mÒm hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc gióp ng­êi dïng cã thÓ thùc hiÖn c¸c thao t¸c trong phÇn mÒm cïng mét sè l­u ý trong qu¸ tr×nh sö dông. Néi dung cña tµi liÖu bao gåm c¸c phÇn: PhÇn 1: Giíi thiÖu chung vÒ phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. PhÇn 2: H­íng dÉn sö dông chi tiÕt PhÇn 1: PhÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc gåm cã c¸c t¸c vô vµ chøc n¨ng cña chóng ®­îc tr×nh bµy theo b¶ng sau: HÖ thèng Thao t¸c d÷ liÖu Danh s¸ch B¸o c¸o khai b¸o - Chän tÖp d÷ liÖu - Sao l­u d÷ liÖu - Th«ng sè hÖ thèng - Danh s¸chn g­êi sö dông - Thay ®æi mËt khÈu - KÕt thóc ch­¬ng tr×nh - Thªm míi - Söa - Xo¸ - T¨ng gi¶m cæ phÇn - ChuyÓn phßng - ChuyÓn nh­îng - Cæ tøc kÕ ho¹ch - Cæ tøc thùc tÕ - §iÒu kiÖn hiÓn thÞ - Cæ ®«ng -Cæ tøc - BÇu cö -Danh s¸ch - Cæ phÇn - Cæ tøc - B¸o c¸o -Vèn ban ®Çu -T¨ng gi¶m vèn hµng n¨m -Khai b¸o lo¹i cæ phiÕu -Khai b¸o h×nh thøc së h÷u -Cæ phiÕu tham gia bÇu -Khai b¸o ®¬n vÞ bÇu -Khai b¸o danh s¸ch øng cö PhÇn 2: H­íng dÉn sö dông chi tiÕt H­íng ph¸t triÓn cña phÇn mÒm Trong giai ®o¹n tiÕp theo, hÖ thèng phÇn mÒm sÏ ®­îc n©ng cÊp thªm mét sè c¸c chøc n¨ng míi nh»m n©ng cao chÊt l­îng phôc vô c«ng t¸c hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. Do xu h­íng tin häc ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn nªn c«ng nghÖ tin häc còng nh­ tr×nh ®é tin häc cña ng­êi d©n n©ng cao nªn t¸c gi¶ cã h­íng ph¸t triÓn phÇn mÒm theo khÝa c¹nh cæ ®«ng trùc tiÕp bá phiÕu b»ng m¸y tÝnh, c¸c m¸y nèi m¹ng néi bé víi nhau. Khi cuéc bá phiÕu kÕt thóc còng lµ thêi ®iÓm hiÖn kÕt qu¶ bÇu cö. Víi h­íng ph¸t triÓn nµy ®ì tèn thêi gian vµ c«ng søc cña tæ c¸n bé lµm nhiÖm vô nhËp phiÕu bÇu. Mét sè kÕt qu¶ cña ch­¬ng tr×nh C¸c mµn h×nh giao diÖn cña ch­¬ng tr×nh ®­îc thiÕt kÕ ®¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, ®ång nhÊt, dÔ sö dông vµ th©n thiÖn cho ng­êi dïng. H×nh.3.14: Mµn h×nh ®¨ng nhËp vµo ch­¬ng tr×nh H×nh 3.15: Mµn h×nh chÝnh cña ch­¬ng tr×nh HÖ thèng menu: lµ c«ng cô giao tiÕp ng­êi, m¸y h÷u hiÖu, th­êng ®­îc sö dông trong c¸c phÇn mÒm hiÖn nay. C¸c nót trªn menubar ®­îc chia theo c¸c chøc n¨ng cña PHÇN MÒM hç trî bÇu cö, qu¶n lý cæ ®«ng cæ tøc. Trªn hÖ thèng menu hiÓn thÞ n¨m modul cña ch­¬ng tr×nh: HÖ thèng: Chän tÖp d÷ liÖu, Saol­u d÷ liÖu, Th«ng sè hÖ thèng, Danh s¸ch ng­êi sö dung, Thay ®æi mËt khÈu, KÕt thóc ch­¬ng tr×nh Thao t¸c d÷ liÖu: CËp nhËt,Thªm míi, söa ®æi, xo¸, t¨ng gi¶m cæ phÇn, ChuyÓn phßng, Cæ tøc thùc tÕ, cæ tøc kÕ ho¹ch, Danh s¸ch: Cæ ®«ng, cæ tøc, bÇu cö B¸o c¸o: + Nhãm danh s¸ch ( Danh s¸ch phßng ban, danh s¸ch cæ ®«ng, cæ ®«ng theo tõng lo¹i cæ phiÕu, danh s¸ch øng cö) +Nhãm cæ phÇn (tæng hîp t¨ng, gi¶m cæ phÇn, Tæng hîp mua cæ phÇn, …) + Nhãm cæ tøc (Cæ tøc kÕ ho¹ch, cæ tøc thùc tÕ, thanh to¸n ®ît cuèi) + Nhãm bÇu cö (In phiÕu bÇu, KÕt qu¶ bÇu cö, ) Khai b¸o: Vèn ban ®Çu, T¨ng gi¶m vèn h»ng n¨m, Khai b¸o lo¹i cæ phiÕu, Khai b¸o phßng ban, Khai b¸o ®¬n vÞ bÇu Giao diÖn cña c¸c menu ®­îc c¾t bëi h×nh … H×nh 3.16 C¸c Menu cña phÇn mÒm H×nh 3.17 From nhËp cæ ®«ng H×nh 3.18: Form nhËp phiÕu bÇu H×nh 3.19: Form in phiÕu bÇu H×nh 3.20: Form nhËp khai b¸o t¨ng, gi¶m cæ phÇn H×nh 3.21: Form t×m kiÕm cæ ®«ng H×nh 3.22: Form chuyÓn nh­îng cæ ®«ng H×nh 3.23: B¸o c¸o chi tiÕt t¨ng gi¶m cæ phÇn H×nh 3.24: From in b¸o c¸o H×nh 3.25: B¸o c¸o cæ tøc kÕ ho¹ch n¨m 2007 H×nh 3.26: B¸o c¸o cæ ®«ng theo sè cæ phiÕu H×nh 3.27: From b¸o c¸o cæ ®«ng theo sè cæ phiÕu H×nh 3.28: B¸o c¸o kÕt qu¶ bÇu cö Héi ®ång qu¶n trÞ KÕt luËn Trªn ®©y lµ toµn bé néi dung cña qu¸ tr×nh x©y dùng phÇn mÒm "Hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc". KÕt thóc qu¸ tr×nh nµy phÇn mÒm ®· kh¾c phôc ®­îc c¸c nh­îc ®iÓm cña hÖ thèng qu¶n lý cò.Tin häc ho¸ c¸c kh©u qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc, tin häc ho¸ mét phÇn quy tr×nh bÇu cö, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý, tiÕt kiÖm nh©n lùc, thêi gian. LuËn v¨n ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ sau: - T¸c gi¶ ®· sö dông c¸c kiÕn thøc vÒ ph©n tÝch hÖ thèng th«ng tin ®Ó ph©n tÝch hÖ thèng qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc t¹i C«ng ty cæ phÇn d­îc phÈm Nam Hµ, nh»m ®¸nh gi¸ nh÷ng h¹n chÕ cña hÖ thèng nµy vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p hoµn thiÖn b»ng c¸ch x©y dùng phÇn mÒm qu¶n lý. - T¸c gi¶ ®· tiÕp cËn vµ t×m hiÓu LuËt chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó t×m hiÓu râ b¶n chÊt cña c«ng ty cæ phÇn vµ c¸c thuËt ng÷ liªn quan. - T¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh tõng b­íc x©y dùng phÇn mÒm tõ kh©u ph©n tÝch hiÖn tr¹ng, ®Æc t¶ c¸c yªu cÇu cña ng­êi sö dông, tiÕp ®ã thiÕt kÕ, lËp tr×nh kiÓm thö ®Ó t¹o ra ®­îc s¶n phÈm lµ phÇn mÒm hç trî bÇu cö vµ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc. - §©y lµ mét ®Ò tµi kh¸ míi mÎ, rÊt thùc tÕ cã thÓ triÓn khai t¹i c¸c C«ng ty cæ phÇn kh¸c. Tuy nhiªn do ph¹m vi vµ h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian còng nh­ kh¶ n¨ng cña t¸c gi¶ luËn v¨n cßn cã mét sè h¹n chÕ Giao diÖn thiÕt kÕ ch­a ®­îc ®Ñp Mét sè thao t¸c ®Ó thùc hiÖn t×m kiÕm ch­a nhanh. Dï cßn mét sè h¹n chÕ nh­ng t¸c gi¶ vÉn tin r»ng luËn v¨n nµy ®· cãnh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vÒ qu¶n lý cæ ®«ng, cæ tøc còng nh­ gãp phÇn ®¾c lùc trong c¸c ®¹i héi cæ ®«ng cña c«ng ty. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý tõ thÇy c« vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó luËn v¨n nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o TiÕng viÖt 1).NguyÔn Kim Anh (2004), Nguyªn lý cña c¸c hÖ c¬ së d÷ liÖu, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia Hµ Néi 2).PGS.TS NguyÔn V¨n Ba (2005), Ph©n tÝch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng th«ng tin c¸c ph¬ng ph¸p cã cÊu tróc, Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc Quèc gia, Hµ Néi. 3).TS NguyÔn ViÖt Hµ, Bµi gi¶ng Kü nghÖ phÇn mÒm. Bé m«n C«ng nghÖ phÇn mÒm, Tr­êng §¹i häc C«ng nghÖ. 4).L÷ §øc Hµo (2002), Thùc hµnh Qu¶n lý C¬ së d÷ liÖu víi Microsoft Access 2002, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª. 5).PGS.TSKH NguyÔn Xu©n Huy, C«ng nghÖ phÇn mÒm, Bµi gi¶ng cho cao häc vµ nghiªn cøu sinh. 6).NguyÔn ThÞ Ngäc Mai (2000), Microsoft Visual Basic 6.0 & LËp tr×nh híng ®èi tîng, NXB Gi¸o dôc. 7).Hoµng Trung S¬n (2004), ThiÕt kÕ c¬ së d÷ liÖu, Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng - X· héi. 8).NguyÔn §×nh Tª (2001), Tù häc lËp tr×nh CSDL víi Visual Basic 6.0, NXB Gi¸o dôc. 9).PGS.TS Hµn ViÕt ThuËn (1999), Gi¸o tr×nh CÊu tróc d÷ liÖu vµ gi¶i thuËt, NXB Thèng kª, Hµ Néi. 10).PGS.TS Hµn ViÕt ThuËn, Gi¸o tr×nh C«ng nghÖ phÇn mÒm (bµi gi¶ng cho cao häc vµ nghiªn cøu sinh). 11).Th.S NguyÔn Xu©n Tïng (2003), HÖ thèng c¬ së d÷ liÖu, T¹p chÝ Bu chÝnh, ViÔn th«ng vµ C«ng nghÖ th«ng tin, Sè th¸ng 7 - 2003. 12).TS Tr­¬ng V¨n Tó - T