Đề tài Xác định tần suất HBsAg(+) và các yếu tố liên quan trên bà mẹ mang thai tại tỉnh Bạc Liêu từ 09/03/2003 đến 30/08/2003

Muïc luïc Trang tOÙM TAÉT DANH MUÏC VIEÁT TAÉT dANH MUÏC BAÛNG DANH MUÏC BIEÅU ÑOÀ CHÖÔNG 1: ñAËT VaáN ÑEÀ 1 CHÖÔNG 2: MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU 4 CHÖÔNG 3: TOÅNG QUAN Y VAÊN 3.1 Beänh nguyeân 5 3.2 Moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc cuûa VGSV B 8 3.3 Caùc ñöôøng laây truyeàn cuûa sieâu vi vieâm gan B 13 3.4 Dieãn tieán töï nhieân cuûa VGSV B 14 3.5 Moät soá ñaëc ñieåm cuûa beänh lyù vieâm gan sieâu vi B ôû baø meï mang thai 17 3.6 Nhöõng nghieân cöùu veà ñeà taøi “Vieâm gan sieâu vi B & baø meï mang thai” trong vaø ngoaøi nöôùc 21 3.7 Döï phoøng sieâu vi vieâm gan B 24 3.8 Moät soá xeùt nghieäm tìm HBsAg trong huyeát thanh 25 CHÖÔNG 4: PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Thieát keá nghieân cöùu 31 Daân soá nghieân cöùu 31 Côõ maãu 31 Phöông phaùp choïn maãu 32 Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu 32 Phöông phaùp phaân tích vaø xöû lyù soá lieäu 36 Vaán ñeà y ñöùc 36 cHÖÔNG 5: KEÁT QUAÛ 5.1 Taàn suaát HBsAg(+) treân baø meï mang thai 37 5.2 Taàn suaát HBeAg(+) treân baø meï mang thai coù HBsAg(+) 38 5.3 Ñaëc ñieåm dòch teã vaø töông quan vôùi tình traïng HBsAg(+) 38 5.4 Ñaëc ñieåm veà tieàn caên saûn khoa, tieàn caên beänh gan, yeáu toá nguy cô vaø töông quan vôùi tình traïng HBsAg(+) 44 CHÖÔNG 6: BAØN LUAÄN 6.1 Baøn luaän keát quaû 51 6.2 Nhöõng haïn cheá trong nghieân cöùu 62 CHÖÔNG 7: KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 7.1 Taàn suaát HBsAg(+) treân baø meï mang thai 63 7.2 Taàn suaát HBeAg(+) treân nhöõng baø meï mang thai coù HBsAg(+) 63 7.3 Caùc yeáu toá lieân quan 63 7.4 Ñeà xuaát 64 PHUÏ LUÏC Baûng caâu hoûi TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Resume objectifs: Déterminer la prévalence de HBsAg positif chez les femmes enceintes à la province de Bac Lieu de 09/03/2003 à 30/08/2003. Méthodologies: L’étude transversale, analytique portant sur 1.035 femmes enceintes dans 15 communes à la province de Bac Lieu de 09/03/2003 à 30/08/2003. Le « One-step HBsAg test » est utilisé pour détecter HBsAg. Les HBsAg positifs sont confirmés par le test Elisa pour le dépistage de HBeAg. Resultats: - La prévalence de HBsAg positif chez les femmes enceintes est de 6,9% (71/1.035). - La prévalence de HBeAg positif chez les femmes enceintes HBsAg(+) est de 49,2% (35/71). - Les facteurs de risque : + domicile (test c p=0,022 ; RR=1,76), + âge (test c p=0,02; RR=2,37), + niveau de vie socio-économique (test c p=0,002 ; RR=2,189), + antécédent de l’hépatite (Fisher’s exact test p<0,05 ; R=15,403), sont associées significativement. - Les autres facteurs: l’ethnie, l’éducation, la connaissance de l’hépatite B, les partenaires sexuels, l’antécédent d’interruption volontaire de grossesse, l’âge des premiers sexuels, l’utilisation de la drogue par voie intraveineuse...Il n’y a pas de différence significative statistiquement sur HBsAg positif et ces facteurs. Conclusions: Notre étude montre que la prévalence de HBsAg positif à la province de Bac Lieu est similaire aux autres sur les femmes enceintes de 6,5% à 12,7% au Viet Nam, la pays de forte prévalence. De ce fait, la vaccination systématique contre l’hépatite B des nouveau-nés et/ou des nourrissons constitue une priorité, surtout les nouveau-nés ayant les mères qui ont des risques élevés. TOÙM TAÉT Muïc tieâu nghieân cöùu: Xaùc ñònh taàn suaát HBsAg(+) vaø caùc yeáu toá lieân quan treân baø meï mang thai taïi tænh Baïc Lieâu töø 09/03/2003 ñeán 30/08/2003. Phöông phaùp nghieân cöùu: Thieát keá nghieân cöùu caét ngang vôùi maãu laø 1.035 baø meï mang thai ôû 15 xaõ/thò traán taïi tænh Baïc Lieâu töø 09/03/2003 ñeán 30/08/2003. Nhöõng baø meï naøy ñöôïc thöû HBsAg baèng One-step HBsAg test, sau ñoù thöû laïi baèng Elisa ñoàng thôøi tìm HBeAg ñoái vôùi tröôøng hôïp HBsAg(+). Keát quaû: - Taàn suaát HBsAg(+) treân baø meï mang thai laø 6,9% (71/1.035). - Taàn suaát HBeAg(+) treân baø meï mang thai coù HBsAg(+) laø 49,2% (35/71). - Coù 4 yeáu toá lieân quan ñeán tình traïng HBsAg(+): + Nôi ôû (test c p = 0,022; RR=1,76). + Tuoåi (test c p = 0,02; RR=2,37). + Möùc soáng (test c p = 0,002; RR=2,189). + Tieàn caên beänh gan (Fisher’s exact test p < 0,05; RR=15,403). - Nhöõng yeáu toá veà daân toäc, kieán thöùc veà beänh gan, soá baïn tình, tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân, naïo thai, tieàn caên truyeàn maùu, tieâm chích ma tuùy… khoâng coù lieân quan ñeán tình traïng HBsAg(+). Keát luaän: Taàn suaát HBsAg(+) laø 6,9% töông töï tæ leä nhieãm SVVG B treân baø meï mang thai trong caùc nghieân cöùu cuûa Vieät Nam töø 6,5% - 12,7%. Tæ leä naøy seõ coøn taêng neáu nhö khoâng coù chieán löôïc phoøng beänh sôùm. Vì vaäy, chuùng ta caàn ñaåy maïnh chieán dòch tieâm phoøng vacxin VGSV B cho treû roäng khaép treân toaøn tænh, ñaëc bieät treân treû coù meï thuoäc nhoùm coù lieân quan ñeán tình traïng HBsAg(+). danh muïc baûng: Trang Baûng 3.1: Tæ leä HBsAg(+) ôû baø meï mang thai 11 Baûng 3.2: Tæ leä HBsAg(+) phaân boá theo nhoùm tuoåi 11 Baûng 3.3: Tæ leä HBsAg(+) ôû caùc ñoái töôïng nguy cô 12 Baûng 5.1: Tæ leä HBsAg(+) döïa treân xeùt nghieäm One-Step HBsAg test 37 Baûng 5.2: Tæ leä HBsAg(+) qua xeùt nghieäm ELISA ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp HBsAg(+) treân One-Step HBsAg test 37 Baûng 5.3: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø HBeAg(+) 38 Baûng 5.4: Ñaëc ñieåm dòch teã cuûa baø meï mang thai 38 Baûng 5.5: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø nôi ôû 41 Baûng 5.6: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø nhoùm tuoåi 42 Baûng 5.7: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø möùc soáng 43 Baûng 5.8: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø daân toäc, hoïc vaán, kieán thöùc veà beänh gan 44 Baûng 5.9: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tieàn caên saûn phuï khoa 44 Baûng 5.10: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tieàn caên beänh gan 46 Baûng 5.11: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo yeáu toá nguy cô 47 Baûng 5.12: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø tieàn caên saûn phuï khoa 48 Baûng 5.13: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø tieàn caên beänh gan baûn thaân 48 Baûng 5.14: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø tieàn caên beänh gan cuûa choàng con 49 Baûng 5.15: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø caùc yeáu toá truyeàn maùu, tieâm chích ma tuùy, soá baïn tình, duøng chung baøn chaûi, laøm moùng ngoaøi tieäm 49 dANH MUÏC BIEÅU ÑOÀ Trang Bieåu ñoà 5.1: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) 37 Bieåu ñoà 5.2: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tuoåi 41 Bieåu ñoà 5.3: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) phaân boá theo nhoùm tuoåi 42 Bieåu ñoà 5.4: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) phaân boá theo möùc soáng 43 Bieåu ñoà 5.5: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân 46 chöông 1: ñaët vaán ñeà VGSV B vaãn coøn laø moät vaán ñeà quan troïng cuûa coäng ñoàng. Hieän nay, hai tæ ngöôøi treân theá giôùi ñaõ nhieãm SVVG B, trong ñoù khoaûng 400 trieäu ngöôøi trôû thaønh ngöôøi mang SVVG B maïn tính. Beänh seõ tieán trieån thaønh xô gan, ung thö teá baøo gan trong soá khoaûng 15%-40% tröôøng hôïp nhieãm beänh. Moãi naêm treân theá giôùi coù treân moät trieäu ngöôøi cheát vì bieán chöùng naøy. ÔÛ nhöõng ngöôøi nhieãm SVVG B maïn, nguy cô bò ung thö gan cao gaáp 200 laàn nhöõng ngöôøi khoâng bò nhieãm[20,53]. Taàn suaát HBsAg(+) thay ñoåi roäng khaép treân theá giôùi tuøy vaøo tuoåi vaø phöông thöùc laây truyeàn ngang hay doïc. Ba phaàn tö daân soá treân theá giôùi phaàn lôùn laø Chaâu AÙ soáng ôû vuøng dòch teã cao vôùi taàn suaát HBsAg(+) ≥ 8%. Daân soá coøn laïi soáng ôû vuøng dòch teã trung bình coù taàn suaát HBsAg(+) dao ñoäng töø 2% ñeán 7% vaø vuøng dòch teã thaáp coù taàn suaát HBsAg(+) döôùi 2%. Taàn suaát HBsAg(+) treân baø meï mang thai taïi Phaùp laø 0,75%, taïi Meâhicoâ laø 1,65%, taïi Mali laø 15,5% [50,26,48]. Ñoâng Nam AÙ laø vuøng dòch teã löu haønh cao cuûa VGSV B vôùi tæ leä nhieãm töø 6,5% – 16,5% trong ñoù nhieãm chu sinh laø kieåu laây truyeàn chieám öu theá [46]. Ôû Phi-lip-pin, tæ leä nhieãm SVVG B treân baø meï mang thai laø 9,2%; ôû Vieät Nam, tæ leä naøy laø 6,5%-12,7%[1,5,12,13,15,46]. Nhöõng ngöôøi nhieãm SVVG B maïn ít khi coù bieåu hieän laâm saøng roõ reät nhöng vaãn coù theå truyeàn cho ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø con cuûa caùc baø meï coù mang HBsAg. Khaû naêng laây truyeàn SVVG B sang con cuûa caùc baø meï coù HBsAg(+) ñôn thuaàn laø 20%, khaû naêng naøy taêng cao hôn khi coù keøm HBeAg(+) laø 95,6%[2]. VGSV B coù theå xaûy ra baát kì giai ñoaïn naøo cuûa quaù trình mang thai nhöng thöôøng nhaát vaøo tam caù nguyeät thöù 3. Haäu quaû cuûa beänh treân thai kì coù theå laø saåy thai, sanh non, thai cheát trong töû cung[7,50]. Ñoái vôùi treû 90%[24]. Khoaûng 25% nhöõng treû sô sinh nhieãm SVVG B khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh seõ cheát vì xô gan vaø ung thö gan gaây thieät haïi naëng cho gia ñình vaø xaõ hoäi[49]. Töø naêm 1991, caùc toå chöùc coá vaán toaøn caàu veà chöông trình tieâm chuûng môû roäng cuûa TCYTTG keâu goïi caùc nöôùc tieâm vacxin phoøng beänh VGSV B. Ñeán naêm 2002, moät phaàn hai caùc nöôùc treân theá giôùi goàm 215 quoác gia aùp duïng chöông trình naøy[41], Vieät Nam cuõng ñaõ aùp duïng töø naêm 1997. Hieäu quaû baûo veä cuûa vacxin ñôn thuaàn cho treû ñöôïc sanh töø nhöõng baø meï coù HBsAg (+) laø 75%, neáu phoái hôïp vacxin vaø globulin mieãn dòch choáng VGSV B thì tæ leä baûo veä leân ñeán 94% cho nhöõng treû laø con caùc baø meï coù HBsAg(+) vaø HBeAg(+), neáu beù ñöôïc chuûng vacxin ngöøa VGSV B sôùm ngay sau sanh hoaëc khoâng quaù 24 giôø ñaàu vaø tieáp theo lòch tieâm chuûng 1, 2, 12[20]. Baïc Lieâu laø moät tænh ôû vuøng baùn ñaûo Caø Mau, môùi ñöôïc taùi laäp 6 naêm, coù toång dieän tích töï nhieân laø 2.842 km. Daân soá chung : 774.395 ngöôøi. Tæ suaát sinh : 18,25‰. Tæ leä phaùt trieån daân soá laø 13,2‰. Soá phuï nöõ coù thai ñöôïc quaûn lí taïi tænh laø 11.832. Ñòa baøn tieáp giaùp vôùi nhieàu tænh nhö Caø Mau, Kieân Giang, Caàn Thô, Soùc Traêng, phía Ñoâng Nam giaùp vôùi bieån Ñoâng. Boä phaän haønh chaùnh goàm 5 huyeän; 1 thò xaõ; 55 xaõ/phöôøng/thò traán vaø 494 khoùm aáp. Giao thoâng noâng thoân chuû yeáu baèng ñöôøng thuûy, loä vaø nhöõng con loä nhoû chæ daønh cho xe hai baùnh, raát khoù khaên cho vieäc ñi laïi vaøo muøa möa nhaát laø vieäc chuyeån beänh nhaân. Do ñaëc thuø cuûa vuøng baùn ñaûo Caø Mau, daân cö soáng theo bôø keânh raïch chaèng chòt, coù 3 daân toäc chính: Kinh, Hoa vaø Khô-me, ngheà nghieäp chuû yeáu saûn xuaát noâng nghieäp, nuoâi troàng thuûy saûn, soá ít soáng ngheà tieåu thuû coâng nghieäp vaø mua baùn nhoû. Nhöõng naêm gaàn ñaây trong tình hình ñoâ thò hoùa noâng thoân, Baïc Lieâu ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng nôi môùi taùi laäp neân vieäc ñoâ thò hoùa noâng thoân ñaõ vaø ñang ñaåy maïnh chöông trình xaây döïng noâng thoân môùi. Song song vôùi quaù trình ñoâ thò hoùa noâng thoân, Baïc Lieâu coøn moät soá khoù khaên: tình hình y teá chöa caûi thieän toát coøn tæ leä maéc beänh laây lan cao: beänh lao, vieâm naõo, soát reùt…; beänh phuï khoa: vieâm coå töû cung, vieâm phaàn phuï. Trình ñoä daân trí coøn thaáp, nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà chaêm soùc söùc khoûe cho baø meï mang thai, thai nhi vaø treû em coøn nhieàu haïn cheá. Chieán löôïc ñöa tieâm phoøng VGSV B vaøo chöông trình TCMR môùi ñöôïc Baïc Lieâu trieån khai töø naêm 2002 cho 2 huyeän Phöôùc Long, Vónh Lôïi. Ñeán naêm 2003, chöông trình naøy môùi ñöôïc aùp duïng cho toaøn tænh. Ngöôøi daân Baïc Lieâu cuõng chöa tieáp caän thoâng tin veà tieâm ngöøa vacxin naøy cho treû [17]. Treân cô sôû ñoù cuøng vôùi haäu quaû VGSV B treân thai kì vaø cho treû sau naøy, chuùng toâi cuøng caùc caùn boä y teá taïi tænh Baïc Lieâu khaûo saùt tình hình nhieãm SVVG B taïi tænh Baïc Lieâu nhaèm phaùt hieän ra nhöõng baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø HBeAg(+) treân nhöõng baø meï mang thai coù HBsAg(+) töø ñoù ñeà xuaát chöông trình quaûn lyù chaët cheõ con cuûa nhöõng baø meï naøy ngay sau khi sanh goùp phaàn giaûm tæ leä vieâm gan B maïn vaø ngaên ngöøa haäu quaû cuûa beänh. Beân caïnh ñoù coù keá hoaïch tö vaán baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø choàng cuûa hoï ñeå ngaên ngöøa söï laây nhieãm cho nhöõng thaønh vieân trong gia ñình cuûa ngöôøi nhieãm beänh, cho coäng ñoàng. chöông 2: muïc tieâu nghieân cöùu Muïc tieâu toång quaùt: Xaùc ñònh taàn suaát HBsAg(+) vaø moät soá yeáu toá lieân quan treân baø meï mang thai taïi tænh Baïc Lieâu töø 09/03/2003 ñeán 30/08/2003. Muïc tieâu chuyeân bieät: Xaùc ñònh taàn suaát HBsAg(+), Xaùc ñònh taàn suaát HBeAg(+) ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp coù HBsAg(+), Xaùc ñònh moät soá ñaëc ñieåm dòch teã: nôi cö truù, tuoåi, daân toäc, ngheà nghieäp, trình ñoä hoïc vaán, nhaø ôû, möùc soáng, kieán thöùc veà beänh VGSV B vaø töông quan cuûa nhöõng ñaëc ñieåm naøy vôùi tình traïng HBsAg(+), Xaùc ñònh moät soá ñaëc ñieåm veà tieàn caên saûn khoa, tieàn caên coù beänh gan, moät soá yeáu toá nguy cô vaø töông quan cuûa nhöõng ñaëc ñieåm naøy vôùi tình traïng HBsAg(+), treân baø meï mang thai taïi tænh Baïc Lieâu töø 09/03/2003 ñeán 30/08/2003. cHÖÔNG 3: tOÅNG QUAN Y VAÊN Nhieàu loaïi sieâu vi höôùng gan coù muïc tieâu taán coâng teá baøo gan bao goàm: Picornavirus (HAV), Hepadnavirus (HBV), Flavirus (HCV), Viroid (HDV), Flavivirus (HGV), Calicivirus (HEV)… Sieâu vi vieâm gan B (SVVG B) laø sieâu vi gaây beänh quan troïng ôû ngöôøi vaø laø moái ñe doïa nghieâm troïng ñoái vôùi y teá coäng ñoàng. SVVG B coù phöông thöùc laây lan baèng ñöôøng maùu, tình duïc, meï laây cho con. Khaû naêng laây cuûa SVVG B raát maïnh khoaûng 100 laàn so vôùi HIV vaø 10 laàn so vôùi SVVG C[22,23,25]. SVVG B coù theå gaây ra beänh gan caáp tính hoaëc maïn tính. Nhieãm SVVG B coù theå khoâng bieåu hieän treân laâm saøng hoaëc coù trieäu chöùng cuûa tình traïng vieâm gan, ñoâi khi laø nhöõng ñôït vieâm gan toái caáp. Bieán chöùng laâu daøi cuûa nhieãm SVVG B laø xô gan vaø ung thö teá baøo gan. Nhöõng ngöôøi nhieãm trong giai ñoaïn chu sinh coù theå coù hoaëc khoâng coù trieâïu chöùng. Tuy nhieân, nhoùm ngöôøi naøy seõ coù nguy cô cao trôû thaønh maïn tính. Töø naêm 1982, treân theá giôùi ñaõ coù vacxin höõu hieäu vaø an toaøn ñeå phoøng beänh. 3.1 Beänh nguyeân[11] : 3.1.1 Lòch söû phaùt hieän beänh: Naêm 1964, taïi vieän nghieân cöùu Philadelphia, Baruch S.Blumberg laø ngöôøi ñaàu tieân ñaõ phaùt hieän ra khaùng nguyeân UÙc Chaâu khi nghieân cöùu moät soá protein trong huyeát thanh beänh nhaân bò beänh veà maùu vaø ñöôïc truyeàn maùu nhieàu laàn, ñaõ phaùt hieän ra khaùng theå phaûn öùng vôùi khaùng nguyeân coù trong maùu moät thoå daân UÙc Chaâu, neân luùc ñoù ñaët teân UÙc Chaâu. Ñeán naêm 1968, Blumberg xaùc ñònh ñoù laø khaùng nguyeân beà maët cuûa SVVG B (HBsAg). 3.1.2 Caáu truùc vaø caùc chaát ñaùnh daáu trong huyeát thanh [9]: SVVG B trong huyeát thanh beänh nhaân döôùi kính hieån vi ñieän töû ñöôïc thaáy ba daïng laø: Daïng caàu troøn ñöôøng kính 16-25nm. Daïng caáu truùc hình oáng cuõng coù ñöôøng kính nhö treân nhöng chieàu daøi thay ñoåi. Haït töû Dane hay virion hoaøn chænh, kích thöôùc vaø hình daïng oån ñònh, coù ñöôøng kính khoaûng 42nm. Caùc caáu truùc tieåu theå Dane töø ngoaøi vaøo trong goàm coù: voû boïc coøn goïi laø voû ngoaøi töông öùng vôùi khaùng nguyeân beà maët, voû trong coøn goïi laø capside bao boïc phaàn nhaân (core) coù chöùa moät voøng keùp DNA khoâng hoaøn toaøn vaø coù men DNA polymerase. Voû ngoaøi bao goàm 3 loaïi protein coù teân laø S, pre S1, pre S2. Khaùng nguyeân beà maët HBsAg coù maët caû 3 loaïi protein. Capside hay voû trong, caáu taïo boûi moät protein vöøa bao boïc vöøa töông taùc vôùi DNA cuûa sieâu vi. Voû trong mang khaùng nguyeân loõi HBcAg. Khi trong huyeát thanh coù nhöõng haït sieâu vi coù khaû naêng gaây nhieãm, seõ coù söï hieän dieän cuûa khaùng nguyeân khaùc trong huyeát thanh ñoù laø HBeAg. Khaùng nguyeân loõi HBcAg khoâng coù maët trong huyeát thanh, chæ tìm thaáy trong teá baøo gan. Do ñoù trong huyeát thanh ngöôøi ta coù theå tìm thaáy HBsAg, coøn HBeAg chæ tìm thaáy khi sieâu vi ñang nhaân leân. Trong huyeát thanh coøn coù hieän dieän cuûa SVVG B - DNA, ôû chuûng sieâu vi bieán dò precore, coù theå khoâng coù HBeAg maø chæ thaáy SVVG B - DNA. Ñieàu quan troïng coù öùng duïng baäc nhaát laø khaùng theå khaùng HBsAg (HBsAb) coù vai troø baûo veä cô theå choáng laïi nhieãm sieâu vi vieâm gan B, vì vaäy nguyeân lyù cheá taïo vacxin vieâm gan B laø laáy HBsAg laøm khaùng nguyeân. Khaùng theå khaùng HBcAg (HBcAb) khoâng coù khaû naêng baûo veä choáng taùi nhieãm SVVG B, vaø cuõng khoâng chöùng toû raèng beänh nhaân ñaõ heát khaû naêng laây lan. Ñaây laø daáu aán huyeát thanh quan troïng nhaát ñeå chöùng minh ngöôøi beänh ñaõ bò nhieãm SVVG B; noù khoâng ñöôïc taïo ra khi tieâm chuûng. Ngoaøi ra, HBcAb coøn laø daáu aán quyù giaù giuùp phaân bieät tình traïng nhieãm SVVG B trong giai ñoaïn caáp hay maïn. Trong giai ñoaïn caáp tính, IgM HBcAb (+) ôû noàng ñoä cao vaø seõ giaûm thaáp hoaëc bieán maát trong giai ñoaïn maïn. Luùc ñoù chæ coøn IgG HBcAb(+). Vì vaäy, HBcAb seõ cho bieát tình traïng ñaõ hoaëc ñang nhieãm SVVG B ngay caû khi khoâng coù maët nhöõng chaát daùnh daáu huyeát thanh khaùc. IgM HBcAb laø moät chaát ñaùnh daáu huyeát thanh höõu hieäu cho vieäc chaån ñoaùn nhieãm SVVG B caáp vaø IgG HBcAb höõu ích cho vieäc taàm soaùt beänh trong coäng ñoàng. Khaùng theå khaùng HBeAg (HBeAb) xuaát hieän sau khi HBeAg bieán maát chöùng toû tình traïng nhaân leân cuûa sieâu vi ñaõ bò öùc cheá. Nhö vaäy caùc daáu aán tröïc tieáp cuûa SVVG B coù theå phaùt hieän ñöôïc trong huyeát thanh bao goàm: HBsAg, HBeAg, SVVG B-DNA vaø caùc daáu aán do ñaùp öùng mieãn dòch cuûa cô theå: HBsAb, HBeAb, HBcAb. 3.2 Moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc cuûa SVVG B: 3.2.1 Tình hình nhieãm SVVG B treân theá giôùi : Tæ leä HBsAg hieän maéc >= 8%:Caoh 2_8%:Trung bình <<=2%:Thaáp <<< <2%< <- Low Nhieãm sieâu vi vieâm gan B laø moät vaán ñeà söùc khoûe toaøn caàu. Theo soá lieäu cuûa TCYTTG naêm 1999, khoaûng moät phaàn ba daân soá theá giôùi (2 tæ ngöôøi nhieãm SVVG B) vaø khoaûng 5% soá naøy ñaõ nhieãm maïn tính. Tình hình nhieãm SVVG B thay ñoåi theo töøng khu vöïc vaø tuøy theo tæ leä ngöôøi mang HBsAg maø TCYTTG chia laøm ba khu vöïc[8,28]: - Vuøng noäi dòch löu haønh beänh cao goàm caùc nöôùc: Trung Quoác, Ñoâng Nam AÙ, Caän Sahara, Chaâu Phi, khu vöïc soâng Amazon, vaønh ñai Ñaïi Taây Döông, Trung Ñoâng, moät soá nöôùc Ñoâng AÂu…Tæ leä HBsAg(+) töø 8- 20% (chieám > 45% daân soá toaøn caàu). Caùc quoác gia vuøng naøy laïi coù daân soá cao, neân soá ngöôøi nhieãm SVVG B raát lôùn. Ñaëc ñieåm ôû vuøng naøy laø tình traïng nhieãm sieâu vi thöôøng gaëp ôû treû em vaø laây nhieãm qua ñöôøng chu sinh. - Vuøng noäi dòch löu haønh beänh trung bình goàm caùc nöôùc: Trung Nam Myõ, Trung AÙ, moät soá nöôùc Ñoâng AÂu vaø Nam AÂu. Tæ leä HBsAg(+) töø 2 – 7%. Laây truyeàn theo chieàu ngang laø theå thöùc phoå bieán nhaát cuûa vuøng coù tæ leä löu haønh trung bình. - Vuøng noäi dòch löu haønh beänh thaáp goàm caùc nöôùc: Baéc Myõ, Taây, Baéc Aâu, UÙc... Tæ leä HBsAg(+) < 2% (chieám 12% daân soá toaøn caàu). Nhieãm beänh thöôøng xaûy ra ôû ngöôøi lôùn coù yeáu toá nguy cô chuû yeáu laø quan heä tình duïc vaø tieâm chích. Treû em hieám khi bò nhieãm SVVG B, tuy nhieân vaãn coøn khoaûng 30% laø khoâng roõ nguyeân nhaân. ÔÛ Hoa Kyø, öôùc tính khoaûng 5% daân soá töøng nhieãm SVVG B vaø 0,4%-0,5% laø nhieãm maïn tính vaø ñaây laø nguoàn laây nhieãm haøng ñaàu. Söï thònh haønh cuûa nhieãm SVVG B khaùc nhau giöõa nhöõng vuøng daân cö coù chuûng toäc khaùc nhau vaø cao nhaát laø nhöõng vuøng coù ngöôøi di cö töø nhöõng khu vöïc laø vuøng noäi dòch löu haønh beänh cao nhö: Chaâu AÙ, Chaâu Phi, Trung Ñoâng hay nhöõng ñaûo ôû Ñaïi Taây Döông. Khu vöïc chaââu AÂu thuoäc khu vöïc coù tæ leä löu haønh thaáp, naêm 1999 coù khoaûng 1 trieäu ngöôøi nhieãm beänh, moãi naêm coù 90.000 ngöôøi nhieãm beänh maïn tính. Tæ leä ngöôøi mang HBsAg(+) dao ñoäng töø 0,03% (Anh) ñeán 3,1% (YÙ), tröø Thoå Nhó Kyø (4%-10%). Taàn suaát mang beänh khaùc nhau giöõa caùc vuøng Chaâu AÙ –Thaùi Bình Döông. Ñaây laø khu vöïc roäng lôùn, daân soá ñoâng nhaát trong 6 khu vöïc gaàn 40 quoác gia, tæ leä nhieãm thay ñoåi theo töøng nöôùc: thaáp nhaát (<1%) ôû UÙc, Taân Taây Lan; 1%-5% ôû Nhaät Baûn, Singapore, Aán Ñoä, Thaùi Lan; 6%-10% ôû Bangladesh, Indonesia, mieàn Baéc Trung Quoác; cao nhaát (10%) ôû Ñaøi Loan, mieàn Nam Trung Quoác, Phil-lip-pin vaø Vieät Nam[40]. 3.2.2 Tình hình nhieãm SVVG B ôû ngöôøi Vieät Nam [3]: Vieät Nam cuûa chuùng ta ñöôïc TCYTTG xeáp vaøo khu vöïc löu haønh cao cuûa nhieãm SVVG B. Tuy chuùng ta chöa coù thoáng keâ naøo theo quy moâ lôùn nhöng coù nhieàu nghieân cöùu cuõng ñaõ cho thaáy ñieàu naøy. Taïi Haø Noäi, tæ leä ngöôøi mang HBsAg(+) vaøo khoaûng 15%-20%[15]. Taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh coù hai nghieân cöùu coù soá löôïng khaûo saùt töông ñoái lôùn: ôû Trung Taâm Truyeàn Maùu vaø Huyeát Hoïc TP. HCM (n = 32.300, 1992-1996) tæ leä HBsAg(+) laø 11,4%; ôû beäïnh vieän Chôï Raãy (n = 22.427,1996-1997) tæ leä HBsAg(+) laø 5,14%. Trong soá 1.020 beänh nhaân ñeán khaùm vaø ñieàu trò beänh gan taïi beänh vieän Chôï Raãy thì nguyeân nhaân do SVVG B chieám 47,64%. Coâng trình nghieân cöùu cuûa Chaâu Höõu Haàu tieán haønh taïi huyeän Taân Chaâu, tænh An Giang baèng phöông phaùp laáy maãu ngaãu nhieân theo cuïm vôùi 1.801 ngöôøi, taàn suaát mang HBsAg(+) chieám 11±2%[6]. Vieät Nam thuoäc vuøng noäi dòch löu haønh cao neân vaán ñeà laây truyeàn doïc töø meï sang con cuõng khaù quan troïng. Ñaây cuõng laø nguyeân nhaân thöôøng daãn ñeán caùc beänh gan maïn tính: xô gan vaø ung thö gan nguyeân phaùt ôû nöôùc ta. Phaïm Song vaø coäng söï ñaõ tieán haønh khaûo saùt tình hình HBsAg vaø HBeAg ôû 1865 caëp meï con trong thôøi kyø chu sinh cho keát quaû: 44,7% con cuûa caùc baø meï HBsAg (+) coù HBsAg (+) ôû maùu cuoáng roán nhöng tæ leä naøy taêng ñeán 96,5% con cuûa baø meï vöøa coù HBsAg vöøa coù HBeAg (+)[4]. Theo Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng, neáu phuï nöõ coù beänh vieâm gan sieâu vi caáp trong ba thaùng ñaàu thai kyø, nguy cô laây cho con raát thaáp. Nguy cô seõ laø 6% ôû ba thaùng giöõa thai kyø vaø seõ taêng leân ñeán 60-70% ôû ba thaùng cuoái thai kyø [13]. Theo doõi dieãn bieán cuûa caùc treû bò nhieãm SVVG B ôû giai ñoaïn chu sinh trong voøng moät naêm sau khi sanh, Traàn Thò Lôïi vaø coäng söï cho thaáy tæ leä chuyeån thaønh nhieãm SVVG B maïn tính laø 100%. Meï mang HBeAg(+) coù khaû naêng laây cho con trong thôøi kyø chu sinh töø 90-100%[12]. Baûng 3.1: Tæ leä HBsAg(+) ôû baø meï mang thai Taùc giaû Nôi thöïc hieän Maãu nghieân cöùu (ngöôøi) Tæ leä HBsAg(+) (%) BS Traàn Thò Lôïi & CS BS Phaïm Song & CS BS Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng & CS BS Traàn Vaên Beù & CS TP.HCM Haø Noäi TP.HCM TP.HCM 300 1.815 505 1.465 11,6 12,7 9,9 10,0 3.2.3 Tình hình nhieãm SVVG B theo tuoåi vaø ôû caùc ñoái töôïng nguy cô: Tình hình nhieãm SVVG B theo tuoåi: Theo nghieân cöùu thöïc hieän taïi Ñaïi hoïc Y Döôïc TP.HCM vaøo ñaàu naêm 1996 treân 9.078 ñoái töôïng töø 1 tuoåi trôû leân cho thaáy tæ leä HBsAg(+) thay ñoåi theo tuoåi nhö sau: Baûng 3.2: Tæ leä HBsAg(+) phaân boá theo nhoùm tuoåi. Tuoåi 1-3 4-6 7 -10 11 -15 16 -20 21 -30 30 -40 41 -50 51 -60 >60 %HBsAg(+) 7,3 10,3 12,2 13,3 13,3 16,3 16,3 18,7 13,6 13,4 Tæ leä HBsAg(+) taêng daàn theo löùa tuoåi ñaëc bieät laø löùa tuoåi 21-40 thuoäc nhoùm tuoåi sinh ñeû. ÔÛ caùc nöôùc coù tæ leä löu haønh thaáp, nhieãm SVVG B xaûy ra ôû löùa tuoåi thanh thieáu nieân vaø nhöõng ngöôøi treû tuoåi (15-35 tuoåi)[25]. Ngoaøi ra coù moät soá nghieân cöùu cho thaáy taàn suaát nhieãm SVVG B ôû nam nhieàu hôn nöõ, ôû treû em nhieàu hôn ngöôøi lôùn, ôû thaønh thò nhieàu hôn noâng thoân. Tæ leä treû mang SVVG B maïn caøng giaûm daàn khi nhieãm SVVG B ôû tuoåi caøng lôùn, töø 70%-90% treû nhieãm SVVG B luùc 7 tuoåi[52]. Tình hình nhieãm SVVG B ôû caùc ñoái töôïng nguy cô: Nhöõng ngöôøi coù nguy cô cao phuï thuoäc vaøo loái soáng, ngheà nghieäp hay beänh phoái hôïp bao goàm nhaân vieân y teá, ngöôøi tieâm chích ma tuùy, nhöõng ngöôøi coù quan heä tình duïc vôùi nhieàu ngöôøi vaø nhöõng ngöôøi phaûi truyeàn maùu nhieàu laàn do caùc beänh veà maùu. Tuy nhieân nhoùm ngöôøi naøy ít coù nguy cô trôû thaønh nhieãm SVVG B maïn. Theo moät soá baùo caùo taïi Hoa Kyø, naêm 1990-2000[23], lan truyeàn qua ñöôøng tình duïc chieám ña soá (17% tröôøng hôïp quan heä tình duïc vôùi nhieàu ngöôøi, 13% tröôøng hôïp quan heä vôùi ngöôøi nhieãm SVVG B, 6% quan heä cuøng phaùi); tieâm chích ma tuyù cuõng laø con ñöôøng quan troïng (14%). Ngoaøi ra cuõng coù moät soá löôïng khaù lôùn khoâng thuoäc ñoái töôïng nguy cô (32%). ÔÛ Vieät Nam, taïi TTTMHH, trong moät nghieân cöùu naêm 1995, 49.634 ngöôøi ñöôïc xeùt nghieäm tìm HBsAg trong huyeát thanh, vaø tæ leä HBsAg (+) nhö sau[1]: Baûng 3.3: Tæ leä HBsAg(+) ôû caùc ñoái töôïng nguy cô Nhoùm nguy cô Tæ leä HBsAg (+) (%) Ngöôøi cho maùu (n=32.300) 11,4 Ngöôøi chích xì ke (n=400) 16 Phuï nöõ maïi daâm (n=500) 10,4 Thuûy thuû taøu vieãn döông (n=205) 16,1 Baø meï mang thai (n=1.000) 10 Sinh vieân hoïc sinh (n=163) 11,6 Coâng nhaân (n=1.018) 11,4 3.3 Caùc ñöôøng laây truyeàn cuûa SVVG B : 3.3.1 Laây truyeàn qua ñöôøng maùu vaø dòch tieát: Truyeàn nhieãm sieâu vi chuû yeáu laø töø maùu hoaëc töø huyeát thanh cuûa nhöõng ngöôøi nhieãm SVVG B. Moät soá dòch khaùc nhö dòch tieát: dòch maøng phoåi, dòch maøng buïng, tinh dòch…ñeàu coù chöùa SVVG B. Caùc duïng cuï coù dính maùu vaø dòch tieát laø nhöõng phöông tieän laây lan quan troïng: chích ma tuùy, xaâm mình, chaâm cöùu, nhaân vieân y teá bò kim ñaâm… Ñöôøng laây naøy hay gaëp do tieáp xuùc vôùi caùc thaønh vieân trong gia ñình. Cuï theå laø vieäc söû duïng chung caùc vaät duïng nhö: dao caïo raâu, baøn chaûi ñaùnh raêng, caét moùng tay…Con ñöôøng naøy khaù quan troïng trong vieäc hình thaønh neân nhöõng ngöôøi mang maàm beänh maïn tính vì treû con seõ deã bò laây töø ngöôøi lôùn mang maàm beänh[38]. 3.3.2 Laây truyeàn qua ñöôøng laây tieáp xuùc tình duïc: Ñaây laø con ñöôøng laây truyeàn chuû yeáu ôû nhöõng nöôùc coù tæ leä beänh löu haønh thaáp nhö Hoa Kyø, UÙc … Ñoái vôùi caùc nöôùc coù tæ leä löu haønh cao, nguy cô nhieãm qua ñöôøng tình duïc khoâng khaùc bieät so vôùi caùc nhoùm nguy cô khaùc. Caùc ñöôøng laây SVVG B 3.3.3 Laây truyeàn töø meï sang con[7,12]: SVVG B ñöôïc laây truyeàn chuû yeáu luùc sanh hôn laø laây qua nhau. Möùc ñoä naëng vaø tieân löôïng cuûa tình traïng laây nhieãm naøy tuøy thuoäc vaøo hai yeáu toá : (1) Möùc ñoä nhaân ñoâi cuûa sieâu vi ôû ngöôøi meï: Meï coù HBeAg (+): nguy cô laây cho con laø 90-100%. Meï coù HBeAg (-): nguy cô laây cho con laø 5-20%. (2) Thôøi gian bò nhieãm SVVG B caáp tính ôû meï: Meï bò nhieãm ôû tam caù nguyeät thöù nhaát vaø thöù nhì: 10% seõ laây cho con. Meï bò nhieãm ôû tam caù nguyeät thöù ba vaø thôøi kyø haäu saûn: 90% seõ laây cho con. HBsAg coù trong söõa meï laây truyeàn sang con laø do trong luùc cho con buù, treû coù theå caén ñaàu vuù meï vaø laøm traày xöôùt ñaàu vuù. 3.4 Dieãn tieán töï nhieân cuûa VGSV B[9]: Dieãn tieán töï nhieân cuûa nhieãm SVVG B maïn tính ñöôïc quyeát ñònh bôûi söï taùc ñoäng qua laïi giöõa quaù trình nhaân ñoâi cuûa sieâu vi vaø söï ñaùp öùng mieãn dòch cuûa kí chuû. Nhöõng yeáu toá khaùc coù theå aûnh höôûng ñeán dieãn tieán töï nhieân cuûa beänh bao goàm: tuoåi, phaùi tính, uoáng röôïu vaø söï ñoàng nhieãm sieâu vi gaây vieâm gan khaùc. Keát quaû cuoái cuøng cuûa vieäc nhieãm SVVG B maïn tính tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä gan bò toån thöông sau khi hoaït ñoäng nhaân ñoâi cuûa sieâu vi ñaõ ngöøng laïi. Vieâm gan B caáp Dieãn tieán cuûa caùc daáu aán huyeát thanh trong vieâm gan sieâu vi caáp Vieâm gan B maïn Dieãn tieán cuûa caùc daáu aán huyeát thanh trong vieâm gan sieâu vi maïn Coù ba giai ñoaïn cuûa nhieãm SVVG B maïn tính ñöôïc moâ taû goàm[10,24]: - Giai ñoaïn dung naïp mieãn dòch trong ñoù sieâu vi nhaân ñoâi nhöng laïi khoâng coù baèng chöùng cuûa beänh gan hoaït ñoäng, noàng ñoä SVVG B-DNA cao vaø HBeAg(+). - Giai ñoaïn thaûi tröø mieãn dòch vaø chuyeån ñoåi huyeát thanh HBeAg, thöôøng ñi keøm vôùi söï gia taêng ñoät ngoät men gan trong huyeát thanh, moät soá beänh nhaân coù trieäu chöùng laâm saøng gioáng nhö vieâm gan caáp, coù theå töû vong do suy teá baøo gan traàm troïng, khoâng phaûi taát caû nhöõng ñôït kòch phaùt ñeàu daãn ñeán phaûn öùng chuyeån huyeát thanh vaø thaûi tröø thaønh coâng SVVG B-DNA. - Giai ñoaïn hoøa nhaäp DNA vaø dung naïp, giai ñoaïn naøy hoaït ñoäng nhaân ñoâi cuûa sieâu vi bò ngöng laïi cho neân beänh nhaân coù HBeAg(-) vaø men gan trôû veà bình thöôøng, SVVG B-DNA coù theå khoâng phaùt hieän trong huyeát thanh, ôû moät vaøi beänh nhaân sau cuøng thì HBsAg maát ñi vaø tæ leä thaûi HBsAg haøng naêm laø 0,5-2%. Tuy nhieân, tuoåi nhieãm beänh coù aûnh höôûng leân caùc giai ñoaïn cuûa beänh. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhieãm beänh ôû tuoåi thaønh nieân hoaëc tuoåi tröôûng thaønh khoâng coù giai ñoaïn dung naïp mieãn dòch, thay vaøo ñoù laø giai ñoaïn thaûi tröø. Nhöõng ñôït kòch phaùt thöôøng gaëp ôû phaùi nam hôn phaùi nöõ. Giai ñoaïn thaûi tröø coù theå xaûy ra nhanh, aâm thaàm, khoâng coù trieäu chöùng laâm saøng hoaëc coù theå keùo daøi vôùi nhöõng ñôït kòch phaùt taùi ñi taùi laïi nhieàu laàn. Moät soá ngöôøi coù söï chuyeån ñoåi huyeát thanh HBeAg vaø noàng ñoä SVVG B-DNA raát thaáp beänh khoâng tieán trieån, hoï seõ trôû thaønh ngöôøi laønh mang truøng. Traùi laïi, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhieãm beänh trong giai ñoaïn chu sinh, hay thôøi kyø sô sinh seõ coù moät giai ñoaïn dung naïp mieãn dòch taïo ñieàu kieän cho sieâu vi nhaân ñoâi raát maïnh. Giai ñoaïn naøy coù theå keùo daøi 10-30 naêm. Ngöôøi ta khoâng bieát chính xaùc taïi sao treû em laïi thaát baïi vôùi vieäc thaûi sieâu vi ra khoûi cô theå. Tæ leä thaûi tröø sieâu vi thaáp ôû tuoåi thanh thieáu nieân ñaõ giaûi thích taïi sao tæ leä laây nhieãm töø meï sang con ôû caùc quoác gia vuøng Chaâu AÙ raát cao. Cuoái cuøng, hai phaàn ba nhoùm beänh nhaân xô gan vaø ung thö teá baøo gan do SVVG B ôû chaâu AÙ ñeàu xaûy ra sau khi qua giai ñoaïn chuyeån ñoåi huyeát thanh. 3.5 Moät soá ñaëc ñieåm cuûa beänh lyù VGSV B ôû baø meï mang thai[7,50] 3.5.1 Laâm saøng: VGSV B ôû baø meï mang thai coù moät vaøi ñaëc ñieåm khaùc bieät so vôùi caùc nhoùm caù theå khaùc. Ngoaøi theå vieâm gan thoâng thöôøng chieám 90% caùc tröôøng hôïp, caàn thieát phaûi chuù yù ñeán caùc theå khaùc cuõng xaûy ra vôùi taàn soá khaù cao nhö theå vieâm gan taéc maät, theå naëng…VGSV B coù theå xaûy ra baát kyø giai ñoaïn naøo cuûa quaù trình mang thai, nhöng thöôøng nhaát vaøo tam caù nguyeät thöù ba (65-70%) trong caùc tröôøng hôïp. Trong vieâm gan theå thoâng thöôøng, caùc trieäïu chöùng ñau khôùp ít gaëp. Traùi laïi, trieäu chöùng ngöùa hieän dieän trong khoaûng 50% tröôøng hôïp, vôùi söï xuaát hieän cuûa vaøng da tröôùc ñoù, gôïi yù moät tình traïng taéc maät caàn ñöôïc chuù yù. Meät moûi cuõng laø moät trieäu chöùng thöôøng gaëp. 3.5.2 Caän laâm saøng: Keát quaû sinh hoïc: Taêng men gan treân 5 laàn giaù trò bình thöôøng. Taêng phosphatase kieàm töø 2-3 laàn giaù trò bình thöôøng. Taêng troäi Bilirubin tröïc tieáp. 3.5.3 Dieãn tieán beänh Beänh dieãn tieán thöôøng theo chieàu höôùng thuaän lôïi vôùi söï bình thöôøng hoùa caùc trieäu chöùng laâm saøng, caän laâm saøng trong voøng 6-8 tuaàn sau ñoù. Thöïc teá, ngöôøi ta theo doõi dieán tieán cuûa nhöõng keát quaû sinh hoaù (bilirubin tröïc tieáp, men gan, photphatase kieàm) cho thaáy nhöõng giaù trò naøy trôû veà bình thöôøng töø 10-15 ngaøy. Söï chuyeån sang maïn tính cuûa VGSV B trong thai kyø thöôøng ít gaëp hôn so vôùi nhöõng tröôøng hôïp maéc beänh khi khoâng mang thai. 3.5.4 Haäu quaû treân thai kyø: VGSV B gaây roái loaïn dieãn tieán thai kyø vaø haäu quaû thay ñoåi tuøy theo giai ñoaïn nhieãm sieâu vi: Nhieãm trong tam caù nguyeät ñaàu tieân: nguy cô lôùn nhaát laø saåy thai töï nhieân. Nhieãm trong tam caù nguyeät thöù hai vaø thöù ba: nguy cô cho thai raát lôùn. Sanh non ñöôïc quan saùt thaáy trong 25%-50% caùc tröôøng hôïp, trong ñoù töû vong khoaûng 5% tröôøng hôïp. Thai cheát trong töû cung 1%-3%. Töû vong chu sinh (sau sanh non) laø 1,3%-2,5%. Toång coäng treân 10% nhöõng ñöùa treû ñöôïc sinh ra töø nhöõng baø meï maéc vieâm gan B, cheát trong thôøi kyø chu sinh. Sô ñoà dieãn bieán töï nhieân cuûa nhieãm SVVG B ôû ngöôøi lôùn theo J.P.Benhamou, Bichat[50]. Nhieãm caáp tính SVVG B 100.000 Vieâm gan khoâng trieäu chöùng 90.000 Vieâm gan coù trieäu chöùng 10.000 Töû vong 85 Vieâm gan toái caáp 100 Nhieãm maïn tính 10.000 Laønh mieãn dòch 89.900 Vieâm gan maïn hoaït ñoäng 3.000 Vieâm gan maïn toàn taïi 4.000 Ngöôøi laønh mang maàm beänh 3.000 Ung thö gan 450 Xô gan 100.000 tröôøng hôïp nhieãm caáp tính SVVG B ôû ngöôøi lôùn coù 450 tröôøng hôïp trôû thaønh ung thö gan. Sô ñoà dieãn bieán töï nhieân cuûa nhieãm SVVG B ôû treû em theo J.P.Benhamou, Bichat, vaø caùc taùc giaû khaùc. [50] Nhieãm caáp tính SVVG B 100.000 Vieâm gan coù trieäu chöùng 10.000 Vieâm gan khoâng trieäu chöùng 90.000 Nhieãm maïn tính 90.000 Laønh mieãn dòch 9900 100.000 Vieâm gan toái caáp 100 Töû vong 85 Vieâm gan maïn toàn taïi 30.000 Vieâm gan maïn hoaït ñoäng 30.000 Gan bình thöôøng (laønh mang maàm beänh) 30.000 Xô gan Ung thö gan 4.500 100.000 tröôøng hôïp nhieãm caáp tính SVVG B ôû treû em coù 4.500 tröôøng hôïp trôû thaønh ung thö gan. 3.6 Nhöõng nghieân cöùu veà ñeà taøi “VGSV B vaø baø meï mang thai” trong vaø ngoaøi nöôùc: 3.6.1 Trong nöôùc: Naêm 1986, taïi beänh vieän Huøng Vöông, caùc taùc giaû Nguyeãn Thò Ñoaøn Höông, Phaïm Hoaøng Phieät, vaø coäng söï ñaõ xeùt nghieäm tìm HBsAg baèng phöông phaùp ELISA cho 194 baø meï mang thai. Keát quaû laø coù 22 tröôøng hôïp HBsAg(+), chieám tæ leä 11,3% (22/194). Naêm 1989, trong thôøi gian töø thaùng 5 ñeán thaùng 8/1989, taïi beänh vieän Töø Duõ, taùc giaû Traàn Thò Lôïi vaø coäng söï choïn ngaãu nhieân 300 trong soá hôn 4000 tröôøng hôïp khaùm thai taïi beänh vieän ñeå thöû maùu tìm HBsAg baèng phöông phaùp ELISA. Keát quaû laø coù 35 tröôøng hôïp HBsAg(+) chieám tæ leä 11,6% (35/300)ï[12]. Naêm 1990, caùc taùc giaû Phaïm Song vaø coäng söï ñaõ thöïc hieän moät coâng trình nghieân cöùu nhaèm tìm hieåu tình hình laây truyeàn SVVG B töø meï sang con taïi Vieän Baûo Veä Baø Meï Treû Em Haø Noäi, beänh vieän Phuï Saûn Haø Noäi vaø khoa saûn beänh vieän Baïch Mai. Keát quaû laø: - Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+): 12,7% (237/1.865). - Tæ leä baø meï mang thai coù HBeAg(+)/HBsAg(+): 36,3% tæ leä maùu cuoáng roán coù HBsAg(+) ôû nhöõng tröôøng hôïp meï cuõng bò HBsAg(+) laø: 44,7% (106/237). - Taát caû 1.628 tröôøng hôïp meï HBsAg(-), thöû maùu cuoáng roán ñeàu khoâng phaùt hieän ñöôïc HBsAg. - Trong 157 tröôøng hôïp meï coù HBsAg(+), ñöôïc tìm theâm HBeAg coù 57 tröôøng hôïp HBeAg(+). Vaäy tæ leä caùc baø meï mang thai coù ñoàng thôøi HBsAg(+) vaø HBeAg(+) treân toång soá ngöôøi coù HBsAg(+) laø 36,3% (57/157). Thöû maùu cuoáng roán caùc beù sô sinh coù meï bò HBsAg(+) vaø HBeAg(+) cho thaáy tæ leä maùu cuoáng roán coù HBsAg(+) leân tôùi 96,4% (55/57)[4]. Naêm 1991, taùc giaû Traàn Vaên Beù trong baøi “Khaûo saùt khaùng nguyeân beà maët SVVG B treân caùc ñoái töôïng taïi TP Hoà Chí Minh” ñaõ ghi nhaän tæ leä caùc baø meï mang thai coù HBsAg(+) laø 10% trong toång soá 1.465 tröôøng hôïp [1] . Naêm 1995, taùc giaû Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng vaø coäng söï [13] ñaõ baùo caùo caùc keát quaû cuûa coâng trình nghieân cöùu “ SVVG B ôû caùc baø meï vaø sô sinh”: Tæ leä caùc baø meï coù HBsAg(+) laø 9,9% (50/505). Tæ leä caùc baø meï coù HBsAg(+) vaø HBeAg(+) treân toång soá HBsAg(+) laø khoaûng 30% (15/50). Tæ leä laây truyeàn töø meï sang con trong baøo thai laø 10%. Naêm 1996, thôøi gian töø 15/9 ñeán 30/10, trong luaän vaên toát nghieäp baùc só, Nguyeãn Thò Song Haø ñaõ tieán haønh nghieân cöùu thöû HBsAg baèng boä kít xeùt nghieäm coù teân Hepanostika HBsAg, HBeAg, Anti-HBs cuûa haõng Organon, treân 504 caùc baø meï mang thai taïi huyeän Hoùc Moân cho keát quaû laø tæ leä caùc baø meï coù HBsAg(+) laø 6,5% (33/504), soá baø meï mang thai vöøa coù HBsAg(+) vöøa coù HBeAg(+) laø 18,18% (6/33)[5]. 3.6.2 Ngoaøi nöôùc: Naêm 2000, taïi Manila nöôùc Phi-lip-pin thuoäc vuøng Ñoâng Nam AÙ, taùc giaû Leovegido L.Comia cuøng coäng söï ñaõ tieán haønh thöû HBsAg baèng phöông phaùp mieãn dòch phoùng xaï treân 929 baø meï mang thai. Keát quaû laø coù 36 tröôøng hôïp HBsAg(+) chieám tæ leä 3,9% (36/929). ÔÛ nghieân cöùu naøy nhöõng yeáu toá nguy cô lieân quan ñeán HBsAg nhö: tuoåi, trình ñoä hoïc vaán, ngheà nghieäp, tieàn caên saûn khoa, tieàn caên truyeàn maùu, phaãu thuaät, xaêm mình… ñeàu xeùt thaáy khoâng coù yù nghóa. Tuy nhieân, ôû moät cuoäc khaûo saùt lôùn ôû baø meï mang thai taïi taát caû beänh vieän ña khoa ôû Phi-lip-pin thì tæ leä HBsAg(+) laø 9,2%. Moät vaøi nghieân cöùu khaùc taïi ñaây cho thaáy taàn suaát nhieãm SVVG B khaùc nhau ôû nhöõng nhoùm daân cö khaùc nhau[32] . Taïi khu vöïc Trung Ñoâng laø vuøng dòch teã löu haønh beänh trung bình vaø cao, tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) thay ñoåi töø 2,8%-18,5%. Caùc nghieân cöùu naøy ñeàu ñöôïc thöïc hieän tröôùc naêm 1996 cho thaáy tæ leä HBeAg(+) trong caùc baø meïï mang thai coù HBsAg(+) thay ñoåi töø 6,3% ñeán 32,1%. Laây truyeàn chu sinh vaãn ñöôïc ñaùnh giaù laø ñöôøng laây quan troïng. ÔÛ khu vöïc naøy cuõng ñaõ tieán haønh tieâm ngöøa SVVG B aùp duïng trong chöông trình TCMR. Keát quaû laø tæ leä nhieãm beänh ôû caùc nöôùc trong khu vöïc naøy ñang giaûm. Ví duï nhö nöôùc AÛ Raäp Sau-ñi khi aùp duïng chöông trình naøy, tæ leä nhieãm SVVG B cuûa treû em töø 6,7% naêm 1989 xuoáng coøn 0,6% naêm 1997 (p<0.0001). Trong khi ñoù, nöôùc Sudan vaãn chöa aùp duïng tieâm ngöøa SVVG B trong chöông trình TCMR nhaän thaáy HBsAg(+) trong coäng ñoàng dao ñoäng töø 16% - 20%[39]. Naèm trong vuøng khu vöïc löu haønh beänh cao, taïi Mali moät nghieân cöùu hoài cöùu veà taàn suaát HBsAg(+) vaø antiHBs treân caùc baø meï mang thai ñi khaùm tröôùc sanh ñöôïc trieån khai treân naêm naêm. Töø 16/04/1991 ñeán 31/05/1999, 829 caùc baø meï mang thai töø tam caù nguyeät thöù hai ñöôïc tìm hai daáu aán huyeát thanh treân baèng phöông phaùp RIA. Keát quaû laø tæ leä HBsAg(+), antiHBs(+) laàn löôït laø 15,5% vaø 16,9%. Taàn suaát HBsAg(+) naøy cao hôn tæ leä chung trong coäng ñoàng (7,8%). Theâm vaøo ñoù, raïch noâng da vaø vieäc xaêm mình ñöôïc phaùt hieän laø yeáu toá nguy cô cuûa nhieãm SVVG B. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích do phaàn lôùn phong tuïc taäp quaùn truyeàn thoáng phoå bieán trong coäng ñoàng ngöôøi Mali, vaøo thôøi ñieåm aáy ñieàu kieän veä sinh khoâng ñaûm baûo voâ truøng[54]. Töø thaùng naêm ñeán thaùng taùm naêm 2000, taïi Meâhicoâ, taùc giaû Joseù Luis Vaùzquez-Martínez vaø coäng söï ñaõ tieán haønh choïn ngaãu nhieân 9.992 trong soá 800.000 baø meï mang thai khi ñi khaùm söùc khoeû thai taïi 5 thaønh phoá cuûa Meâhicoâ ñeå xeùt nghieäm HBsAg baèng phöông phaùp ELISA. Keát quaû laø tæ leä HBsAg(+) chieám 1,65% (165/9.992). Ñoàng thôøi nghieân cöùu cuõng cho thaáy coù moät soá yeáu toá lieân quan ñeán HBsAg laø: tuoåi, tuoåi laàn ñaàu tieân quan heä tình duïc, thaønh phoá nôi cö nguï vaø tình traïng hoân nhaân [45] . Myõ laø moät nöôùc thuoäc vuøng löu haønh beänh thaáp. Trong khoaûng thôøi gian töø naêm 1990-1993, Gary L.Euler vaø coäng söï ñaõ tieán haønh nghieân cöùu tìm tæ leä HBsAg(+) ôû caùc baø meï mang thai thuoäc caùc chuûng toäc khaùc nhau ñang ñònh cö ôû Myõ. Nhoùm nghieân cöùu ñaõ choïn ngaãu nhieân ñöôïc 7.497 caùc baø meï mang thai ñöa vaøo nghieân cöùu vaø keát quaû nhö sau: tæ leä HBsAg(+) ôû nhoùm ngöôøi da traéng laø 0,6% (n=1.910), ôû nhoùm ngöôøi da ñen laø 0,97% (n=1.855), ôû nhoùm ngöôøi noùi tieáng Taây Ban Nha laø 0,14% (n=1.732), ôû nhoùm ngöôøi Chaâu AÙ laø 5,79% (n=2.000) - trong ñoù thaáp nhaát laø ngöôøi Nhaät (0,7%; n=120), cao nhaát laø ngöôøi Hmoâng (31,63%; n=11), ngöôøi Vieät Nam tæ leä HBsAg(+) laø 8,1%(n=260). Nhö vaäy, tæ leä HBsAg(+) cuûa caùc baø meï mang thai nhoùm ngöôøi Chaâu AÙ laø cao so vôùi caùc nhoùm khaùc ôû taïi nöôùc Myõ[27]. 3.7 Döï phoøng nhieãm SVVG B: 3.7.1 Tieâm ngöøa: Vaøo thaäp nieân 80, ngay sau khi thuoác chuûng ngöøa an toaøn vaø hieäu quaû ra ñôøi, nhieàu chuyeân gia mong muoán coù moät chieán löôïc aùp duïng thuoác chuûng ngöøa naøy treân phaïm vi toaøn caàu. Taïi nhöõng vuøng löu haønh cao vaø trung bình neân loàng gheùp chuûng ngöøa VGSV B vaøo chöông trình tieâm chuûng môû roäng, coøn ôû nhöõng vuøng coù tæ leä thaáp, neân coù chieán löôïc chuûng ngöøa cho caùc ñoái töôïng coù nguy cô cao. Kieåm tra ñònh kyø ñeå nhaän daïng nhöõng baø meï mang thai coù HBsAg (+) vaø nhôø vaøo ñoù coù theå can thieäp kòp thôøi cho con cuûa hoï. Tieâm ngöøa: duø tình traïng HBsAg cuûa ngöôøi meï döông tính hay aâm tính, vacxin ngöøa VGSV B ñeàu ñöôïc tieâm phoøng cho caùc ngay sau sinh vaø tröôùc khi beù ra khoûi beänh vieän. Muõi vacxin VGSV B ñaàu tieân ñöôïc tieâm ngay sau sinh ñeå ngaên ngöøa VGSV B cho treû neáu meï khoâng ñöôïc kieåm tra. Lòch tieâm ngöøa VGSV B theo ñeà nghò cuûa TCYTTG[23]. : AÙp duïng cho taát caû treû em trong chöông trình tieâm chuûng môû roäng Lieàu 1: ngay sau sinh, caøng sôùm caøng toát Lieàu 2: 4-12 tuaàn sau lieàu 1 Lieàu 3: 2-12 thaùng sau lieàu 2 Lòch tieâm ngöøa cho treû coù meï mang HBsAg (+) theo khuyeán caùo cuûa Hoa Kyø[22] HBIG 0.5 ml tieâm baép trong 12 giôø ñaàu sau sinh Lieàu 1 vacxin B tieâm trong voøng 12 giôø ñaàu sau sinh Lieàu 2 vacxin B tieâm vaøo 1-2 thaùng tuoåi Lieàu 3 vacxin B tieâm vaøo 6 thaùng tuoåi Kieåm tra anti HBs vaø HBsAg vaøo luùc 9-15 thaùng tuoåi neáu aâm tính caû hai thì laëp laïi caùc muõi tieâm vaø kieåm tra laïi caùch ñoù khoaûng 1- 2 thaùng. Lòch tieâm ngöøa cho treû coù meï mang HBsAg (-) theo khuyeán caùo cuûa Hoa Kyø [22] Lieàu 1 vacxin B tieâm sau sinh. Lieàu 2 vacxin B tieâm vaøo 1-4 thaùng tuoåi. Lieàu 3 vacxin B tieâm vaøo 6-18 thaùng tuoåi. Thôøi gian coù mieãn dòch baûo veä sau chuûng ngöøa öôùc tính vaøo khoaûng 15 naêm. Khaû naêng baûo veä phuï thuoäc vaøo noàng ñoä khaùng theå anti HBs. 3.7.2 Bieän phaùp chung: Kieåm soaùt nguoàn laây trong beänh vieän: tieät truøng ñuùng möùc caùc duïng cuï y khoa (phaãu thuaät, tieâm chích…) vaø kieåm tra SVVG B ôû ngöôøi cho maùu. Ñoái vôùi nhaân vieân y teá caàn tuaân thuû nghieâm ngaët caùc bieän phaùp vaø thao taùc khi thöïc hieän laáy beänh phaåm hay caùc thuû thuaät xaâm laán treân beänh nhaân nhieãm SVVG B. Kieåm soaùt nguoàn laây trong gia ñình: traùnh duøng chung caùc vaät duïng caù nhaân nhö dao caïo raâu, baøn chaûi, ñi tieäm caét moùng tay… Phoøng choáng caùc teä naïn xaõ hoäi nhö tieâm chích ma tuùy, maïi daâm. 3.8 Moät soá xeùt nghieäm tìm HBsAg vaø HBeAg trong huyeát thanh: 3.8.1 Nguyeân lyù cô baûn kyõ thuaät mieãn dòch phoùng xaï pha raén (SP RIA) Kit IMK-413 söû duïng nguyeân lyù baùnh keïp « Sandwich » : khaùng theå –khaùng nguyeân –khaùng theå ñeå ño möùc ñoä HBsAg trong huyeát thanh. - Khaùng theå thöù nhaát laø khaùng theå khaùng nguyeân beà maët SVVG B (anti-HBs) thu ñöôïc töø ngöïa sau khi gaây mieãn dòch cho ngöïa baèng HBs taùi toå hôïp. Khaùng theå thöù nhaát ñöôïc gaén vôùi caùc vieân bi polysterene laøm giaù ñôõ cho quaù trình lieân keát tieáp theo cuûa phaûn öùng khaùng nguyeân-khaùng theå. Ñöôïc goïi laø « pha raén » Minh hoïa: - Khaùng nguyeân : laø HBsAg caàn xaùc ñònh. Minh hoïa: - Khaùng theå thöù hai ôû daïng dung dòch laø khaùng theå ñôn doøng khaùng HBs ñöôïc gaéùn vôùi chaát ñaùnh daáu laø : 125 I goïi laø dung dòch « tracer ». Minh hoaï : huyeát thanh uû vôùi pha raén ôû nhieät ñoä 450c trong 2 giôø Neáu trong huyeát thanh coù hbsag seõ lieân keát vôùi khaùng theå coá ñònh treân pha raén khaùng theå coù gaén 125 I SEÕ LIEÂN KEÁT VÔÙI HBsAg. SAU KHI RÖÛA SAÏCH LOAÏI BOÛ PHAÀN KHOÂNG GAÉN, ÑEM ÑO TÍNH PHOÙNG XAÏ TREÂN MAÙY ÑEÁM GAMMA cho tracer uû vôùi pha raén ñaõ qua böôùc 1 Soá xung (cpm) ño ñöôïc ôû caùc maãu xeùt nghieäm vaø caùc chöùng (control) ñöôïc maùy tính xöû lyù theo chöông trình ñieän toaùn cuûa EAIA ñeå xaùc ñònh maãu xeùt nghieäm coù HBsAg hay khoâng. Phöông phaùp xeùt nghieäm HBsAg one – Step test: Nguyeân lí cuûa xeùt nghieäm HBsAg one – Step test: HBsAg test söû duïng phöông phaùp xeùt nghieäm mieãn dòch gaén men (EIA: Enzyme Immuno Assay) kieåu “keïp” (Sandwich) (1) Hoaù chaát boá trí treân maøng thaám cuûa que thöû ôû 3 vò trí: - Vò trí thöù nhaát gaàn nôi tieáp xuùc beänh phaåm. Nôi ñaây ñeå saün phöùc hôïp KT – CGP (Khaùng theå ña doøng gaén vôùi tieåu theå vaøng daïng keo (collodial gold particle) coù maøu hoàng. - Vò trí thöù 2 gaén coá ñònh khaùng theå ñôn doøng ñaëc hieäu cuûa ngöôøi, baét giöõ HBsAg. Khaùng theå ñöôïc gaén thaønh daûi heïp naèm suoát chieàu ngang que thöû goïi laø vaïch T (Test). - Vò trí thöù ba gaén coá ñònh khaùng theå ña doøng baét giöõ phöùc hôïp KT – CGP. Khaùng theå ña doøng ñöôïc gaén thaønh daûi ngang heïp goïi laø vaïch C (Control: chöùng). (2) Nguyeân lyù vaän haønh cuûa phöông phaùp xaûy ra nhö sau: Ñaàu que thöû tieáp xuùc vôùi beänh phaåm, theo löïc mao daãn, huyeát thanh seõ di chuyeån leân theo maøng thaám. Phöùc hôïp KT – CGP ñöôïc hoøa vaøo dung dòch huyeát thanh neáu beänh phaåm coù maët HBsAg thì taïi ñaây xaûy ra phaûn öùng keát hôïp khaùng nguyeân khaùng theå taïo ra phöùc hôïp HBsAg + KT-CGP. Phöùc hôïp naøy di chuyeån theo löïc thaåm thaáu. Ñeán vò trí thöù 2 taïi vuøng T, khaùng theå ñôn doøng ñaëc hieäu seõ baét giöõ HBsAg taïo ra phöùc hôïp keùp KT + HBsAg + KT-CGP. Vaïch maøu hoàng xuaát hieän taïi T. Löôïng phöùc hôïp maøu hoàng KT-CGP khoâng bò baét giöõ taïi T tieáp tuïc di chuyeån ñeán vò trí thöù 3. Taïi C xaûy ra phaûn öùng keát hôïp KT + CGP-KT, moät vaïch hoàng nöõa xuaát hieän taïi C. Nhö vaäy vaïch C luoân luoân xuaát hieän ñeå chöùng toû söï thaåm thaáu cuûa maøng, hoaït chaát sinh hoïc cuûa caùc phöùc hôïp gaén treân que thöû laø hoaøn toaøn. Caùc böôùc tieán haønh xeùt nghieäm: (1) Laáy beänh phaåm: - Beänh phaåm laø huyeát thanh hoaëc huyeát töông ñöôïc laáy theo phöông phaùp y hoïc. - Beänh phaåm phaûi trong, khoâng baån, khoâng coù chaát tuûa ñuïc vaø nhieãm khuaån. Khi chöa söû duïng ngay coù theå caát giöõ ôû 2-80 C hoaït laøm ñoâng laïnh. (2) Chuaån bò xeùt nghieäm: - Ñem toaøn boä beänh phaåm vaø que thöû coøn nguyeân trong bao kín ñeå ôû nhieät ñoä phoøng 20-300 C tröôùc khi xeùt nghieäm 30 phuùt. (3) Tieán haønh xeùt nghieäm: - Xeù bao nhoâm ôû choã quy ñònh, laáy que ra khoûi bao. Chöa laøm ngay neân chöa xeù bao ñeå traùnh taùc ñoäng ñoä aåm, aùnh saùng vaø nhieät ñoä. - Nhuùng ñaàu que töø töø theo chieàu muõi teân vaøo dung dòch huyeát thanh. Khoâng quaù vaïch muõi teân. Hoaëc coù theå ñeå que thöû leân maët phaúng, duøng pipette huùt beänh phaåm nhoû töøng gioït leân phaàøn que thöû daønh cho tieáp xuùc vôùi huyeát thanh (khoaûng 4 gioït – 200 ml). - Quan saùt söï thaám daàn cuûa huyeát thanh roài ñoïc keát quaû Ñoïc keát quaû: (1) Beänh phaåm döông tính vôùi HBsAg khi chæ coù moät vaïch hoàng taïi T vaø moät vaïch hoàng taïi C. (2) Beänh phaåm aâm tính vôùi HBsAg khi chæ coù moät vaïch hoàng xuaát hieän taïi C. (3) Keát quaû khoâng ñöôïc coâng nhaän khi khoâng coù vaïch hoàng xuaát hieän taïi C. Phaûi laøm laïi baèng que thöû khaùc . (4) Thôøi gian ñoïc keát quaû trong voøng 10 phuùt keå töø khi que thöû tieáp xuùc vôùi beänh phaåm . 3.8.3 Kyõ thuaät ELISA phaùt hieän HBsAg: Nguyeân taéc cuûa kyõ thuaät ELISA phaùt hieän HBsAg: Gaén khaùng theå ñôn cloân choáng HBsAg (HBsAb) vaøo oå traùng cuûa baûng chaát deûo. (1) Cho huyeát thanh cuûa beänh nhaân (coù HBsAg): HBsAg seõ keát hôïp vôùi HBsAb ñaõ coá ñònh treân baûng. (2) Sau khi röûa kyõ caùc oå traùng, cho vaøo khaùng theå ñaëc hieäu choáng HBsAg ñaõ ñöôïc gaén tröôùc chaát men, khaùng theå coäng hôïp men naøy seõ keát hôïp vôùi khaùng nguyeân vaø phaûn öùng ñöôïc phaùt hieän cô chaát sinh maøu cuûa men (subtrat chromogeøne) . Kyõ thuaät ELISA : - Cho 100µl huyeát thanh, 100µl chöùng vaøo moãi gieáng ñaõ ñöôïc choïn. - Theâm vaøo moãi gieáng 50µl dung dòch coäng hôïp ñaäy kín. - UÛ 60 phuùt ôû 37C trong tuû aám khoâ laéc. - Röûa 5 laàn vôùi dung dòch röûa. - Theâm 100µl dung dòch hieän maøu vaøo moãi gieáng, ñaët trong toái 30 phuùt ôû nhieät ñoä phoøng. - Theâm 100µl dung dòch ngöøng phaûn öùng HSO1N vaøo moãi gieáng, ñoïc keát quaû baèng maùy ôû böôùc soùng 450 / 620 nm trong voøng 30 phuùt. Ñoïc keát quaû: Ñoïc keát quaû baèng giaù trò ngöôõng tính theo coâng thöùc cut-off = CO = ODR3 + 0,04. Trong ñoù ODR3 laø giaù trò trung bình cuûa chöùng aâm. - Caùc maãu coù giaù trò quang nhoû hôn giaù trò ngöôõng laø aâm tính. - Caùc maãu coù giaù trò quang lôùn hôn giaù trò ngöôõng laø döông tính. 3.8.3 Kyõ thuaät ELISA phaùt hieän HBeAg: Nguyeân taéc cuûa kyõ thuaät ELISA phaùt hieän HBeAg: Nguyeân taéc töông töï kyõ thuaät ELISA phaùt hieän HBsAg. (1) Cho huyeát thanh cuûa beänh nhaân (coù HBeAg): HBeAg seõ keát hôïp vôùi HBsAb ñaõ coá ñònh treân baûng. (2) Sau khi röûa kyõ caùc oå traùng, cho vaøo khaùng theå ñaëc hieäu choáng HBeAg ñaõ ñöôïc gaén tröôùc chaát men, khaùng theå coäng hôïp men naøy seõ keát hôïp vôùi khaùng nguyeân vaø phaûn öùng ñöôïc phaùt hieän cô chaát sinh maøu cuûa men (subtrat chromogeøne) . Kyõ thuaät ELISA : - Laáy ra soá oå traùng caàn duøng, ñeå leân giaù ñôõ. Ghi soá lieäu leân gieáng ñeå nhaän daïng beänh phaåm. - Cho 100µl huyeát thanh, 100µl chöùng vaøo moãi gieáng ñaõ ñöôïc choïn. - UÛ 120±5 phuùt ôû 37±2C trong tuû aám khoâ laéc. - Röûa 4 laàn vôùi dung dòch röûa. - Theâm 100µl dung dòch hieän maøu vaøo moãi gieáng, ñaët trong toái 30 phuùt ôû nhieät ñoä phoøng. - Cho chaát taïo maøu 100µl vaøo moãi oå traùng. - UÛ ôû nhieät ñoä 18-25C trong 30 ± 2 phuùt - Theâm 100µl dung dòch ngöøng phaûn öùng HSO1N vaøo moãi gieáng, ñoïc keát quaû baèng maùy ôû böôùc soùng 450 / 620 nm trong voøng 2 giôø. Ñoïc keát quaû: Ñoïc keát quaû baèng giaù trò ngöôõng tính theo coâng thöùc COV=0,5(Ncx+LPCx) - Caùc maãu coù giaù trò quang nhoû hôn giaù trò ngöôõng laø aâm tính. - Caùc maãu coù giaù trò quang lôùn hôn giaù trò ngöôõng laø döông tính. CHÖÔNG 4 : PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 4.1 Thieát keá nghieân cöùu: Nghieân cöùu moâ taû caét ngang. 4.2 Daân soá nghieân cöùu: 4.2.1 Daân soá muïc tieâu: Nhöõng baø meï mang thai taïi tænh Baïc Lieâu. 4.2.2 Daân soá nghieân cöùu: Nhöõng baø meï mang thai taïi tænh Baïc Lieâu trong thôøi gian töø 09/03/2003 ñeán 30/08/2003. 4.3 Côõ maãu: Chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu theo thieát keá nghieân cöùu caét ngang, neân coâng thöùc ñöôïc duøng ñeå tính côõ maãu toái thieåu cho nghieân cöùu: N = Vôùi: a = 0,05 xaùc suaát cuûa sai laàm loaïi I d = 0,026 ñoä chính xaùc tuyeät ñoái Z1- a/2= 1,96 ôû möùc choïn = 0,05 p = 0,099 (tæ leä HBsAg(+) treân nhöõng baø meï mang thai theo taùc giaû Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng naêm 1995 laø 9,9% (n= 505)). Vaäy n = 505 ngöôøi Do chuùng toâi choïn maãu theo cuïm neân ñeå taêng tính ñaïi dieän cho côõ maãu, chuùng toâi seõ laáy 505x2 =1.010 ngöôøi. 4.4 Phöông phaùp choïn maãu: 4.4.1 Tieâu chuaån choïn: Nhöõng baø meï mang thai ≥16 tuaàn ñang sinh soáng taïi tænh Baïc Lieâu. Ñoàng yù tham gia vaøo nghieân cöùu. 4.4.2 Tieâu chuaån loaïi: Nhöõng baø meï mang thai khoâng ñoàng yù tham gia vaøo nghieân cöùu. Nhöõng baø meï mang thai <16 tuaàn 4.4.3 Caùch choïn maãu: Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi ñaõ söû duïng phöông phaùp choïn maãu ngaãu nhieân theo cuïm, vôùi ñôn vò cuïm laø xaõ/thò traán. Tænh Baïc Lieâu coù 55 xaõ/thò traán, giao thoâng chuû yeáu baèng ñöôøng thuûy. Do ñaëc thuø cuûa vuøng baùn ñaûo Caø Mau, daân cö soáng theo bôø keânh raïch chaèng chòt ; ñieàu kieän nhaân löïc, kinh teá, thôøi gian haïn cheá neân chuùng toâi chæ choïn 25% xaõ/thò traán trong 55 xaõ/thò traán töông ñöông khoaûng 14 xaõ/thò traán. Laäp danh saùch 55 xaõ/thò traán, boác thaêm ngaãu nhieân töøng xaõ/thò traán cho ñeán khi ñuû 14 xaõ/thò traán. Thöïc teá, soá baø meï mang thai trong 14 xaõ/thò traán khoâng ñuû côõ maãu neân chuùng toâi ñaõ boác thaêm ngaãu nhieân theâm 1 xaõ/thò traán, toång coäng chuùng toâi coù 15 xaõ/thò traán. 4.5 Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: 4.5.1 Bieán soá nghieân cöùu: Bieán soá veà caùc yeáu toá dòch teã: nôi cö nguï, tuoåi, daân toäc, ngheà nghieäp, hoïc vaán, nhaø ôû, möùc soáng, kieán thöùc veà beänh VGSV B. Bieán soá veà tieàân caên saûn phuï khoa: tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân, soá con, soá laàn naïo thai, bieän phaùp ngöøa thai baèng bao cao su, soá baïn tình. Bieán soá veà tieàân caên beänh gan baûn thaân, choàng vaø con. Bieán soá veà caùc yeáu toá nguy cô: truyeàn maùu, duøng chung kim chích ma tuùy, ñi tieäm laøm moùng, duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng. Bieán soá veà daáu aán huyeát thanh: HBsAg, HBeAg. 4.5.2 Caùch thu thaäp soá lieäu: Thôøi gian tieán haønh: Töø 09/03/2003 ñeán 30/08/2003 Nhaân löïc: Thöïc hieän: 2 baùc só, caùc tröôûng phoù traïm y teá vaø 4 nöõ hoä sinh, 2 sinh vieân Y6. Nguyeân vaät lieäu: Baûng caâu hoûi. Duïng cuï laáy maùu voâ truøng (gaêng tay, oáng tieâm voâ truøng, oáng xeùt nghieäm voâ truøng). Que thöû HBsAg, maùy quay li taâm. Tieán trình thu thaäp soá lieäu: Chuùng toâi seõ göûi thö môøi ñeán nhöõng baø meï mang thai ôû moãi xaõ/thò traán trong 15 xaõ/thò traán ñaõ choïn, môøi hoï ñeán traïm y teá ñuùng ngaøy. Beân caïnh ñoù, chuùng toâi cuõng phoái hôïp vôùi caùc chò trong hoäi phuï nöõ, ban vaän ñoäng keá hoaïch hoùa gia ñình keâu goïi hoï ñeán tham gia nghieân cöùu. Giaûi thích cho nhöõng baø meï mang thai söï caàn thieát vaø lôïi ích khi tham gia vaøo nghieân cöùu. Ñeå keát quaû thu ñöôïc khaùch quan, chính xaùc maø khoâng bò aûnh höôûng bôûi söï thieân leäch khi nhaän ñoái töôïng nghieân cöùu, nhaèm muïc ñích ñaït ñöôïc keát quaû toát nhaát vôùi soá ñoái töôïng ñeán vôùi nhoùm nghieân cöùu, caùc ñoái töôïng ñeán vôùi nhoùm nghieân cöùu seõ ñöôïc xeáp thaønh 2 loaïi: Loaïi thöù nhaát: goàm caùc ñoái töôïng hoäi ñuû caùc tieâu chuaån ñeå nhaän vaøo nghieân cöùu. Loaïi thöù hai: daønh cho caùc ñoái töôïng khoâng hoäi caùc tieâu chuaån choïn, nhöng ñeán vôùi nhoùm nghieân cöùu vì caàn ñöôïc khaùm thai. Caû hai nhoùm ñeàu ñöôïc khaùm, chaêm soùc söùc khoûe meï vaø thai ñaày ñuû. Phoûng vaán baèng baûng caâu hoûi: Taát caû caùc baø meï mang thai ñuû tieâu chuaån choïn ñeàu ñöôïc phoûng vaán baèng baûng caâu hoûi. Baûng caâu hoûi ñöôïc xaây döïng goàm caùc caâu hoûi môû vaø ñoùng ñeå nhaèm thu nhaäp caùc thoâng tin cuûa caùc baø meï mang thai. Moãi baø meï mang thai ñöôïc phoûng vaán taïi moät baøn rieâng ñaëït xa nhau ñaûm baûo söï rieâng tö khi hoï traû lôøi baûng caâu hoûi. Laáy maùu: Caùc baø meï mang thai sau khi ñaõ traû lôøi ñaày ñuû caùc caâu hoûi trong baûng caâu hoûi seõ ñöôïc höôùng daãn sang baøn laáy maùu xeùt nghieäm. Khi laáy maùu, chuùng toâi ñaûm baûo tuyeät ñoái nguyeân taéc voâ truøng (ñeo gaêng tay khi laáy maãu: kim, oáng tieâm duøng moät laàn; goøn, coàn 700,…). Cho baø meï mang thai ngoài thoaûi maùi, ñaët tay treân baøn khaùm beänh, tay ñeå thaúng. Tieán haønh laáy maùu tónh maïch noâng ôû khuyûu tay. Soá löôïng maùu laáy cho moãi maãu laø 2ml. Ngay sau khi laáy maùu xong, maãu maùu seõ cho ngay vaøo loï tieät truøng vaø ñöôïc ñaùnh soá maõ thöù töï töông öùng vôùi teân cuûa baø meï mang thai. Caùc maãu maùu seõ ñöôïc quay ly taâm 10 phuùt ñeå laáy phaàn huyeát thanh. Böôùc 1: söû duïng phöông phaùp xeùt nghieäm mieãn dòch gaén men EIA baèng que thöû One-Step HBsAg test , saøng loïc ra nhöõng baø meï mang thai coù HBsAg(+). Böôùc 2: Nhöõng baø meï mang thai coù maãu thöû HBsAg(+) ôû böôùc 1 ñöôïc giöõ laïi maãu huyeát thanh ñem veà BV Töø Duõ ñeå laøm tieáp xeùt nghieäm ELISA nhaèm kieåm tra laïi keát quaû HBsAg(+) cuûa que thöû One-Step HBsAg test, ñoàng thôøi cuõng laáy maãu maùu ñoù ñeå thöû theâm HBeAg baèng xeùt nghieäm ELISA . 4.5.3 Ñaùnh giaù caùc bieán: Ñaëc ñieåm chung cuûa nhoùm nghieân cöùu: Ñaëc ñieåm dòch teã: - Nôi ôû: xaõ vaø thò traán. - Tuoåi: phaân nhoùm tuoåi 16-22, 23-28, 29- 47. - Daân toäc: Kinh, Khô-me, Hoa. - Ngheà nghieäp: noâng daân, coâng nhaân, noäi trôï, buoân baùn, y, ngheà khaùc. - Hoïc vaán: muø chöõ, caáp 1, caáp 2, caáp 3, cao ñaúng. - Nhaø ôû: caáp 1: nhaø bieät thöï, caáp 2: nhaø ñuùc coù laàu; caáp 3:nhaø ñuùc khoâng laàu, caáp 4: nhaø tranh, nhaø laù. - Möùc soáng: + thieáu aên: döïa treân caâu traû lôøi thieáu aên, keøm theo caâu traû lôøi khoâng coù phöông tieän ñi laïi hoaëc khoâng coù tieän nghi sinh hoaït. + dö aên: döïa treân caâu traû lôøi dö aên, keøm theo caâu traû lôøi coù maùy giaët, maùy laïnh, hoaëc coù xe hôi. + ñuû aên: neáu khoâng thuoäc hai nhoùm treân. - Kieán thöùc veà beänh gan: + ñuùng: coù nghe noùi ñeán beänh gan, bieát beänh coù laây, bieát ñuùng ñöôøng laây + sai: khoâng nghe noùi ñeán beänh hay khoâng bieát beänh coù laây hay noùi bieát ñöôøng laây khoâng ñuùng. Tieàn caên saûn phuï khoa: - Tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân: 16-22, 23-28, 29-47. - Soá con: chöa coù con, coù 1 con, 2 con, ≥3 con. - Naïo thai: 0 laàn, 1 laàn, 2laàn, ≥3 laàn. - Aùp duïng bieän phaùp ngöøa thai baèng bao cao su: coù, khoâng. Tieàn caên beänh gan :coù - Baûn thaân, choàng, con. Yeáu toá nguy cô: (coù, khoâng): - Truyeàn maùu, duøng chung kim chích ma tuùy, quan heä tình duïc >1 ngöôøi, ñi tieäm laøm moùng, duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng. Xeùt nghieäm (döông tính, aâm tính): HBsAg, HBeAg. Töông quan giöõa caùc ñaëc ñieåm treân vôùi tình traïng HBsAg(+). 4.6 Phöông phaùp phaân tích vaø xöû lí soá lieäu: - Nhaäp vaø xöû lí soá lieäu baèng phaàn meàm SPSS for windows 10.0 - Söû duïng pheùp kieåm c; Fisher’s exact test ñoái vôùi nhöõng baûng 2x2 coù taàn soá mong ñôïi < 5 ñeå tìm moái lieân heä vaø RR. - Keát quaû tính baèng taàn soá, tæ leä % vaø trình baøy döôùi daïng baûng, bieåu. - Duøng phaàn meàm Word 2000, Excel 2000 ñeå trình baøy keát quaû. 4.7 Vaán ñeà y ñöùc: Nghieân cöùu naøy khoâng vi phaïm vaán ñeà y ñöùc, vì moãi baø meï mang thai tham gia vaøo nghieân cöùu ñeàu raát coù lôïi cho baûn thaân mình: ñöôïc khaùm thai vaø thöû HBsAg mieãn phí, coù höôùng chaêm soùc vaø theo doõi cho nhöõng ñoái töôïng nhieãm beänh vaø con cuûa nhöõng ñoái töôïng naøy khi chaøo ñôøi. Caùc chi tieát trong baûng caâu hoûi ñöôïc giöõ bí maät. Maãu göûi xeùt nghieäm ñöôïc maõ hoùa baèng soá. Ñaûm baûo nguyeân taéc voâ truøng khi laáy maùu, traùnh laây nhieãm cheùo. CHÖÔNG 5: KEÁT QUAÛ Toång coäng coù 1.035 baø meï mang thai ôû 15 xaõ/thò traán taïi tænh Baïc Lieâu thoûa caùc tieâu chuaån ñaõ choïn. Vôùi keát quaû thu ñöôïc nhö sau: 5.1 Taàn suaát HBsAg(+) treân baø meï mang thai: Baûng 5.1: Tæ leä HBsAg(+) döïa treân xeùt nghieäm One-Step HBsAg test. One-Step HBsAg test Taàn soá Tæ leä HBsAg(+) 71 6,9% HBsAg(-) 964 93,1% Nhaän xeùt: Tæ leä HBsAg(+) cuûa caùc baø meï mang thai xeùt nghieäm baèng One-Step HBsAg test laø 6,9%. Baûng 5.2: Tæ leä HBsAg(+) qua xeùt nghieäm ELISA ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp HBsAg(+) treân One-Step HBsAg test. ELISA Taàn soá Tæ leä HBsAg(+) 71 100% HBsAg(-) 0 0% Nhaän xeùt: Khi xeùt nghieäm caùc tröôøng hôïp HBsAg(+) qua xeùt nghieäm One-Step HBsAg test baèng ELISA,100% ñeàu döông tính. 6,9% 93,1% döông tính aâm tính Bieåu ñoà 5.1: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+). Nhaän xeùt: Tæ leä HBsAg(+) cuûa caùc baø meï mang thai laø 6,9%. 5.2 Taàn suaát HBeAg(+) treân baø meï mang thai coù HBsAg(+): Baûng 5.3: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø HBeAg(+). HBeAg/HBsAg(+) Taàn soá Tæ leä HBeAg(+) 35 49,2% HBeAg(-) 36 50,8% Nhaän xeùt: Trong 6,9% baø meï mang thai coù HBsAg(+) coù gaàn 50% ngöôøi coù HBeAg (+). 5.3 Ñaëc ñieåm dòch teã vaø töông quan vôùi tình traïng HBsAg(+): 5.3.1 Ñaëc ñieåm dòch teã cuûa baø meï mang thai: Baûng 5.4: Ñaëc ñieåm dòch teã cuûa baø meï mang thai. Ñaëc ñieåm Taàn soá Tæ leä Nôi ôû Thò traán 236 22,8% Xaõ 799 77,2% Tuoåi 16-22 231 22,3% 23-28 458 44,3% 29-47 346 33,4% Daân toäc Kinh 849 82,0% Khô-me 165 15,9% Hoa 21 2,1% Ñaëc ñieåm Taàn soá Tæ leä Ngheà nghieäp Noâng daân 316 30,5% Coâng nhaân 55 5,4% Buoân baùn 106 10,2% Noäi trôï 448 43,3% Ngheà y 0 0% Khaùc 110 10,6% Hoïc vaán Muø chöõ 91 8,8% Caáp 1 471 45,5% Caáp 2 388 7,5% Caáp 3 67 6,5% Cao ñaúng/Ñaïi hoïc 18 1,2% Möùc soáng Thieáu aên 249 24,1% Ñuû aên 733 70,8% Dö aên 53 5,1% Nhaø ôû Caáp 1 17 1,6% Caáp 2 27 2,6% Caáp 3 204 9,7% Caáp 4 786 5,9% Ñaëc ñieåm Taàn soá Tæ leä Kieán thöùc veà beänh gan Ñuùng 201 19,4% Sai 834 80,6% Nhaän xeùt: Nôi cö nguï: Baø meï mang thai ôû xaõ chieám ña soá (77,2%). Nhoùm tuoåi: Soá baø meï mang thai ôû ñoä tuoåi 23-28 chieám cao nhaát (44.3%). Daân toäc: Daân toäc Khô-me töông ñoái ñoâng (15,9%). Ngheà nghieäp: Noäi trôï chieám tæ leä cao nhaát (43,3%). Ngheà lieân quan ñeán y teá khoâng tröôøng hôïp naøo. Trình ñoä hoïc vaán: Caùc baø meï mang thai chuû yeáu coù trình ñoä hoïc vaán laø caáp 1 (45,5%) Kieán thöùc beänh gan: Caùc baø meï mang thai coù kieán thöùc sai chieám tæ leä cao (80,6%). Möùc soáng: Gaàn moät phaàn tö caùc baø meï mang thai coøn thieáu aên (24,1%). Nhaø ôû: Caùc baø meï mang thai soáng trong caùc caên nhaø caáp 4 chieám ña soá (75,9%). tuoåi 0 2 4 6 8 10 12 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 % Bieåu ñoà 5.2: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tuoåi. Nhaän xeùt: Tuoåi trung bình laø 27 tuoåi Tuoåi nhoû nhaát laø 16 tuoåi Tuoåi lôùn nhaát laø 47 tuoåi 5.3.2 Töông quan ñaëc ñieåm dòch teã vaø tình traïng HBsAg(+): Baûng 5.5: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø nôi ô.û Nôi ôû HBsAg Tæ leä HBsAg(+) Döông tính AÂm tính Thò traán Xaõ 30 41 283 681 9,6% 5,7% c=5,214 p=0,022 < 0,05 RR=1,76 KTC95%=1,078 -2,877 Nhaän xeùt: Pheùp kieåm ccho thaáy coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø nôi ôû . Nhöõng ngöôøi ôû thò traán nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 1,76 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai ôû xaõ. Baûng 5.6: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø nhoùm tuoåi. Nhoùm tuoåi HBsAg Tæ leä HBsAg(+) Döông tính AÂm tính > 22 ≤ 22 63 8 741 223 7,8% 3,5% c=5,37 p=0,02 <0,05 RR=2,37 KTC95%=1,119- 5,021 Nhaän xeùt: Pheùp kieåm ccho thaáy coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø nhoùm tuoåi. Nhöõng baø meï mang thai ôû nhoùm tuoåi >22 coù nguy cô HBsAg(+) gaáp 2,37 laàn baø meï mang thai ôû nhoùm tuoåi ≤ 22. 3,5% 7% 9% 0 20 40 60 80 100% 16-22 23-28 29-47 nhoùm tuoåi Döông tính AÂm tính 91,00% 93,00% 96,50% Bieåu ñoà 5.3: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) phaân boá theo nhoùm tuoåi. Nhaän xeùt: Tæ leä HBsAg(+) taêng daàn theo tuoåi. Baûng 5.7: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø möùc soáng. Möùc soáng HBsAg Tæ leä HBsAg(+) Döông tính AÂm tính Thieáu aên Ñuû aên, dö aên 28 43 221 743 11,2% 5,5% c=9,87 p=0,002 < 0,05 RR=2,189 KTC95%=1,329 - 3,606 Nhaän xeùt: Pheùp kieåm ccho thaáy coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø möùc soáng. Nhöõng baø meï mang thai coù möùc soáng thieáu aên coù nguy cô mang HBsAg(+) gaáp 2,189 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai coù möùc soáng ñuû aên vaø dö aên. Möùc soáng AÂm tính Döông tính 11,20% 88,80% 5,30% 7,50% 0 20 40 60 80 100 Thieáu aên Ñuû aên Dö aên 92,50% % 94,70% Bieåu ñoà 5.4: Tæ leä baø meï mang thai coù HBsAg(+) phaân boá theo möùc soáng. Nhaän xeùt: Tæ leä HBsAg(+) cao nhaát ôû nhoùm thieáu aên. Baûng 5.8: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø daân toäc, hoïc vaán, kieán thöùc veà beänh gan Ñaëc ñieåm HBsAg Tæ leä c p Döông tính Aâm tính HBsAg(+) Daân toäc Khô-me & Hoa 10 176 5,4% 0,781 >0,05 Kinh 61 788 7,2% Hoïc vaán 0,05 ≥ Caáp 2 30 443 6,3% Kieán thöùc veà beänh gan Sai 60 774 7,2% 0,75 >0,05 Ñuùng 11 190 5,2% Nhaän xeùt: Pheùp kieåm c cho thaáy khoâng coù moái töông quan giöõa tình traïng HBsAg(+) vaø yeáu toá daân toäc, trình ñoä hoïc vaán, kieán thöùc veà beänh gan. 5.4 Ñaëc ñieåm veà tieàn caên saûn khoa, tieàn caên beänh gan, yeáu toá nguy cô vaø töông quan vôùi tình traïng HBsAg(+): 5.4.1 Ñaëc ñieåm veà tieàn caên saûn phuï khoa, tieàn caên beänh gan cuûa baø meï mang thai: Baûng 5.9: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tieàn caên saûn phuï khoa. Ñaëc ñieåm Taàn soá Tæ leä Tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân 16-22 666 64,3% 23-28 312 30,1% 29-47 57 5,5% Ñaëc ñieåm Taàn soá Tæ leä Soá con Chöa coù con 456 44,1% Coù 1 con 389 37,6% Coù 2 con 146 14,1% Coù ³ 3 con 44 4,3% Naïo thai 0 laàn 702 67,8% 1 laàn 268 25,9% 2 laàn 48 4,6% ³ 3 laàn 17 1,6% Aùp duïng bieän phaùp ngöøa thai baèng bao cao su Coù 16 1,5% Khoâng 1019 98,5% Nhaän xeùt: Tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân : Nhoùm tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân cao nhaát laø 16-22 (64,3%). Soá con: Soá baø meï mang thai coù con laàn ñaàu chieám tæ leä khaù lôùn (44,1%). Soá laàn naïo thai: Hôn moät phaàn ba caùc baø meï mang thai ñaõ töøng naïo thai 1 hoaëc hai laàn trôû leân. AÙp duïng bieän phaùp ngöøa thai baèng bao cao su: Soá ngöôøi söû duïng bao cao su chieám tæ leä raát thaáp (1,5%) Ï tuoåi % 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 16 19 22 25 28 31 34 39 Bieåu ñoà 5.5: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân. Nhaän xeùt: Tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân trung bình laø 22 tuoåi Tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân nhoû nhaát laø 16 tuoåi Tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân lôùn nhaát laø 40 tuoåi Baûng 5.10: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo tieàn caên beänh gan. Tieàn caên Taàn soá Tæû leä Baûn thaân Coù 33 3,2% Khoâng 1002 96,8% Choàng Coù 15 1,4% Khoâng 1020 98,6% Con Coù 3 0,3% Khoâng 1032 99,7% Nhaän xeùt: Tieàn caên beänh gan cuûa baûn thaân, choàng, con cuûa nhöõng baø meï mang thai töông ñoái thaáp. Baûng 5.11: Tæ leä baø meï mang thai phaân boá theo yeáu toá nguy cô. Yeáu toá nguy cô Taàn soá Tæ leä Truyeàn maùu Coù 21 2% Khoâng 1014 98% Duøng chung kim chích ma tuùy Coù 19 1,8% Khoâng 1016 98,2% Quan heä tình duïc > 1 ngöôøi Coù 17 1,64% Khoâng 1018 98,36% Ñi tieäm caét moùng tay Coù 59 5,7% Khoâng 976 94,3% Duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng Coù 15 1,44% Khoâng 1020 98,56% Nhaän xeùt: Ôû nhoùm nghieân cöùu naøy tæ leä baø meï mang thai tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá nguy cô töông ñoái thaáp. Töông quan giöõa ñaëc ñieåm veà tieàn caên saûn khoa, tieàn caên beänh gan, yeáu toá nguy cô vôùi tình traïng HBsAg(+) cuûa baø meï mang thai: Baûng 5.12: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø tieàn caên saûn phuï khoa. Ñaëc ñieåm HBsAg Tæ leä c p Döông tính Aâm tính HBsAg(+) Nhoùm tuoåi quan heä tình duïc ñaàu tieân ≥ 22 34 461 6,9% 0 >0,05 < 22 37 503 6,9% Tieàn caên naïo thai Coù 44 652 6,3% 0,963 >0,05 Khoâng 27 312 8% Nhaän xeùt: Pheùp kieåm c cho thaáy khoâng coù moái töông quan giöõa tình traïng HBsAg(+) vaø tuoåi quan heä laàn ñaàu, tieàn caên naïo thai. Baûng 5.13: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø tieàn caên beänh gan baûn thaân. Tieàn caên beänh HBsAg Tæ leä HBsAg(+) Döông tính AÂm tính Coù Khoâng 9 62 9 955 50% 6% Fisher’s exact test p < 0,05 RR=15,403 KTC95%=5,904 – 40,187 Nhaän xeùt: Pheùp kieåm Fisher’s exact test cho thaáy coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø tieàn caên beänh gan baûn thaân. Nhöõng baø meï mang thai coù tieàn caên beänh gan nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 15,4 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai khoâng coù tieàn caên beänh gan. Baûng 5.14: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø tieàn caên beänh gan cuûa choàng con. Tieàn caên beänh gan HBsAg Tæ leä p Döông tính Aâm tính HBsAg(+) Choàng Coù 2 27 6,9% >0,05 Khoâng 69 937 6,9% Con Coù 1 16 5,9% >0,05 Khoâng 70 948 6,9% Nhaän xeùt: Pheùp kieåm Fisher’s exact test cho thaáy khoâng coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø tieàn caên beänh gan cuûa choàng, con. Baûng 5.15: Töông quan giöõa HBsAg(+) vaø caùc yeáu toá truyeàn maùu, tieâm chích ma tuùy, soá baïn tình, duøng chung baøn chaûi, laøm moùng ngoaøi tieäm. Ñaëc ñieåm HBsAg Tæ leä p Döông tính Aâm tính HBsAg(+) Tieàn caên truyeàn maùu Coù 1 20 4,8% >0,05 Khoâng 70 944 6,9% Tieàn caên duøng chung kim chích ma tuùy Coù 2 17 10,5% >0,05 Khoâng 69 947 6,8% Ñaëc ñieåm HBsAg Tæ leä p Döông tính Aâm tính HBsAg(+) Soá baïn tình > 1 ngöôøi 1 16 6,9% >0,05 1 ngöôøi 70 948 5,6% Duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng Coù 0 15 0% >0,05 Khoâng 71 949 7% Nhaän xeùt: Pheùp kieåm Fisher’s exact test cho thaáy khoâng coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø tieàn caên truyeàn maùu, tieâm chích ma tuùy chung, soá baïn tình, duøng baøn chaûi ñaùnh raêng chung, duøng ñoà caét moùng tay cuûa thôï laøm moùng. CHÖÔNG 6: BAØN LUAÄN Ba phaàn tö soá ngöôøi nhieãm SVVG B taäp trung ôû khu vöïc Chaâu AÙ. Nhieãm SVVG B coù theå coù bieán chöùng vieâm gan toái caáp, vieâm gan maïn theå hoaït ñoäng, xô gan, ung thö gan. Chuùng toâi tieán haønh khaûo saùt taàn suaát HBsAg(+) ôû baø meï mang thai vôùi mong muoán töø ñoù ñöa ra moät soá kieán nghò coù ích cho Baïc Lieâu. Trong chöông naøy, chuùng toâi seõ baøn luaän döïa treân nhöõng soá lieäu chuùng toâi thu thaäp ñöôïc, ñoàng thôøi so saùnh vôùi caùc soá lieäu ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong vaø ngoaøi nöôùc. 6.1 Baøn luaän keát quaû: 6.1.1 Taàn suaát HBsAg(+): Taïi Vieät Nam, nhöõng nghieân cöùu veà tình traïng mang daáu aán HBsAg ôû baø meï mang thai thay ñoåi töø 6,5%-12,7 % [1,5,12,13,15]. Tæ leä naøy töông ñöông vôùi nhöõng soá lieäu cuûa caùc taùc giaû ñaõ nghieân cöùu treân baø meï mang thai ôû vuøng dòch teã löu haønh beänh cao. Sau ñaây laø baûng so saùnh taàn suaát HBsAg (+) treân baø meï mang thai cuûa nghieân cöùu cuûa chuùng toâi so vôùi nghieân cöùu khaùc [5,13,39,51]: Taùc giaû HBsAg (+) Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng (n=505) taïi TP HCM naêm 1995. 9,9% Nguyeãn Thò Song Haø (n=504) taïi Hoùc Moân naêm 1996. 6,5% S.Sidibe, B.Youssoufi, I.Traoreù (n=829) taïi Mali naêm 1999. 15,5% N.Qirbi vaø A.J.Hall (n=150) taïi Ai Caäp naêm 1993. 8,0% Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi (n=1.035) taïi Baïc Lieâu naêm 2003. 6,9% Tæ leä nhieãm SVVG B thay ñoåi theo töøng laõnh thoå, töøng khu vöïc ñòa lyù daân cö, thôøi gian aùp duïng tieâm phoøng VGSV B. Vì vaäy, nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù söï khaùc bieät vôùi nghieân cöùu cuûa taùc giaû Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng. Ñoái töôïng baø meï mang thai ñöôïc taùc giaû choïn taïi beänh vieän vaøo thôøi ñieåm naêm 1995, khi chuùng ta chöa ñöa tieâm vacxin ngöøa VGSV B vaøo chöông trình TCMR. Moät soá trong nhöõng ngöôøi naøy coù theå tröôùc ñoù ñaõ phaùt hieän mình nhieãm SVVG B vaø ñöôïc tö vaán neân ñi khaùm thai taïi beänh vieän lôùn ñeå con cuûa hoï sau naøy ñöôïc chích vacxin ngöøa VGSV B keøm khaùng theå mieãn dòch choáng VGSV B. Vì vaäy seõ laøm taêng tæ leä HBsAg(+) hay coù söï khaùc bieät so vôùi nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Taïi Mali, nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh treân caùc baø meï mang thai thaáy coù söï tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô cao nhö phong tuïc xaêm mình trong ñieàu kieän veä sinh khoâng baûo ñaûm voâ truøng. Coøn so vôùi Nguyeãn Thò Song Haø, N.Qirbi(Ai Caäp), tæ leä cuûa chuùng toâi khoâng khaùc bieät laém. 6.1.2 Taàn suaát HBeAg(+) treân caùc baø meï coù HBsAg(+): SVVG B coù theå ñöôïc laây truyeàn trong giai ñoaïn chu sinh, giai ñoaïn treû con hoaëc luùc tröôûng thaønh. Ñöôøng laây chính ôû vuøng dòch teã löu haønh beänh cao laø laây töø meï sang con, ngoaøi ra coøn keå ñeán ñöôøng laây töø treû naøy sang treû khaùc, töø baïn tình… Ñeå ñaùnh giaù vai troø quan troïng cuûa vieäc laây truyeàn trong giai ñoaïn chu sinh, nhieàu nhaø nghieân cöùu ñaõ tìm tæ leä HBeAg(+) ôû caùc baø meï mang thai vaø tæ leä treû sinh ra töø nhöõng baø meï naøy bò nhieãm SVVG B. Moät soá nghieân cöùu taïi vuøng Trung Ñoâng thaáy raèng treû sinh ra töø baø meï coù HBsAg(+) bò nhieãm SVVG B maïn tính taêng khi meï coù HBeAg(+)[42]: - HBeAg(-): tæ leä con nhieãm SVVG B maïn laø 10% - HBeAg(+): tæ leä con nhieãm SVVG B maïn laø 94% ÔÛ Ñoâng Nam AÙ, treân 50% ngöôøi nhieãm SVVG B laø do laây truyeàn töø meï sang con trong giai ñoaïn chu sinh, trong luùc sanh vaø sau sinh[21,34,45]. Naêm 1990, taïi Vieän Baûo Veä Baø Meï Treû Em Haø Noäi, beänh vieän Phuï Saûn Haø Noäi vaø khoa saûn beänh vieän Baïch Mai, taùc giaû Phaïm Song ñaõ nghieân cöùu vaø cho thaáy: tæ leä baø meï mang thai coù HBeAg(+)/HBsAg(+) laø 36,3%, tæ leä maùu cuoáng roán coù HBsAg(+) ôû nhöõng tröôøng hôïp meï coù HBeAg(+) laø: 44,7% (106/237). Naêm 1995, caùc taùc giaû Nguyeãn Thò Ngoïc Phöôïng vaø coäng söï baùo caùo tæ leä caùc baø meï coù HBsAg(+) vaø HBeAg(+) treân toång soá HBsAg(+) laø khoaûng 30% (15/50) tröôøng hôïp[13]. Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi ñaõ xeùt nghieäm tìm HBeAg cho nhöõng baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø keát quaû coù 35/71 (49,2%) tröôøng hôïp coù HBeAg(+) vaø HBsAg(+). Neáu tính khaû naêng laây cho con ôû caùc baø meï mang thai naøy laø 94% coù nghóa laø coù 34 treû seõ bò nhieãm SVVG B töø meï. Ñaây laø ñieàu ñaùng ngaïi neáu nhö nhöõng treû naøy khoâng ñöôïc tieâm ngöøa vacxin VGSV B keøm khaùng theå mieãn dòch choáng VGSV B. 6.1.3 Moät soá ñaëc ñieåm dòch teã nôi cö truù, daân toäc, tuoåi-soá con, trình ñoä hoïc vaán, möùc soáng- nhaø ôû, ngheà nghieäp vaø töông quan giöõa nhöõng ñaëc ñieåm naøy vôùi tình traïng HBsAg(+): a. Nôi cö truù: Ñoái vôùi nhöõng vuøng dòch teã löu haønh beänh thaáp, con ñöôøng laây truyeàn do tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá nguy cô laø quan troïng. Nhöõng vuøng dòch teã löu haønh beänh cao nhö ôû Vieät Nam, laây truyeàn doïc chieám öu theá. Tuy nhieân vieäc tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá nguy cô cuõng coù theå laøm taêng nhieãm beänh. Taïi Myõ, taùc giaû Mc Quillan GM ñaõ cho thaáy raèng nhöõng phuï nöõ ôû ñoä tuoåi sanh ñeû maø soáng ôû thaønh thò khaû naêng phôi nhieãm vôùi SVVG B cao hôn ôû nhöõng ngöôøi soáng ôû noâng thoân[29]. Chuùng toâi ñaõ phaân chia maãu caùc baø meï mang thai ra thaønh hai nhoùm laø nhoùm soáng ôû thò traán vaø nhoùm soáng ôû xaõ roài xeùt töông quan vôùi tình traïng HBsAg(+). Trong nhoùm nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, soá baø meï mang thai soáng taïi thò traán chieám 22,8% vaø 77,2% coøn laïi soáng ôû xaõ. Keát quaû laø 9,6% (30/283) caùc baø meï mang thai ôû nhoùm thò traán coù HBsAg(+) vaø 5,7% (41/681) caùc baø meï mang thai ôû nhoùm xaõ coù HBsAg(+). Baûng 5.5 cho thaáy coù töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø nôi ôû. Nhöõng baø meï mang thai ôû thò traán coù nguy cô mang HBsAg(+) cao gaáp 1,76 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai ôû xaõ. Chuùng toâi cuõng ñaët giaû thieát do keát quaû cuûa loái soáng haèng ngaøy tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá nguy cô (caùc dòch vuï laøm moùng tay, duøng chung dao caïo, tieâm chích…) ôû thò traán nhieàu hôn ôû xaõ. Ñaây coù theå laø moät giaû thieát cho caùc nghieân cöùu saâu hôn sau naøy. b. Daân toäc: Veà daân toäc nhaän thaáy trong maãu nghieân cöùu cuûa chuùng toâi chieám ña soá laø daân toäc Kinh (82,0%), ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm daân cö cuûa tænh Baïc Lieâu laø 89%. Löu yù ôû ñaây soá baø meï mang thai laø ngöôøi daân toäc Khô-me chieám soá löôïng töông ñoái ñoâng laø 165 ngöôøi (15,9%) so vôùi ñaëc ñieåm daân cö cuûa tænh Baïc Lieâu laø 8%[47]. . Yeáu toá saéc toäc coù aûnh höôûng leân tình traïng HBsAg(+) taïi tænh Baïc Lieâu hay khoâng? Ñieàu naøy cuõng khieán chuùng toâi quan taâm vaø muoán nghieân cöùu theâm. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi maëc duø khoâng tìm thaáy söï khaùc bieät coù yù nghóa giöõa tình traïng HBsAg(+) vaø daân toäc nhöng ôû nghieân cöùu cuûa Gary L.Euler vaø coäng söï taïi 4 vuøng thaønh thò cuûa Myõ laïi ghi nhaän töông quan giöõa saéc toäc/daân toäc vaø taàn suaát HBsAg(+) nhö ngöôøi da traéng (0,6%), da ñen (0,97%), ngöôøi Taây Ban Nha (0,14%), ngöôøi Chaâu AÙ (5,79%). Sôû dó coù söï khaùc bieät nhö vaäy thöù nhaát laø do söï di daân töø nôi coù vuøng dòch teã beänh cao (chaâu AÙ) ñeán nôi coù vuøng dòch teã thaáp (Myõ), thöù hai laø do loái soáng söû duïng chung ñoà (baøn chaûi ñaùnh raêng, duøng chung dao caïo …) vôùi ngöôøi beänh. Ngoaøi ra, taùc giaû Gary L.Euler sau khi theo doõi 10.523 caùc baø meï mang thai trong ba naêm (1990-1993) ghi nhaän trong nhoùm baø meï mang thai ngöôøi chaâu AÙ, tæ leä HBsAg(+) cao nhaát laø ngöôøi Hmoâng 31,63%[27,32]. Taàn suaát HBsAg (+) cuõng cao ôû nhöõng ngöôøi daân toäc khoâng phaûi laø ngöôøi Kinh qua nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Thu Vaân vaø coäng söï taïi huyeän Ngoïc Laïc vaø Quaûng Xöông, Thanh Hoùa naêm 1998. Taùc giaû cho raèng ñoù laø do söï khaùc bieät veà trình ñoä vaên hoùa, kieán thöùc veà beänh gan, ít ñöôïc tieáp xuùc vôùi phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, phong tuïc kieâng cöû sau sanh cuûa caùc baø meï daân toäc thieåu soá. c. Tuoåi-soá con: Tuoåi laø moät vaán ñeà ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi phuï nöõ vì aûnh höôûng nhieàu ñeán khaû naêng sinh saûn. Trong nghieân cöùu naøy, soá baø meï mang thai ôû ñoä tuoåi 23-28 chieám cao nhaát laø 44,3% (458/1.035). Tuoåi trung bình cuûa caùc baø meï mang thai laø 27 tuoåi. Ñaây laø ñoä tuoåi coøn coù khaû naêng sinh saûn toát. Soá baø meï mang thai chöa coù con chieám tæ leä khaù lôùn laø 44,1% (456/1.035), soá baø meï mang thai môùi coù moät con chieám tæ leä laø 37,6% (389/1.035). Ñieàu naøy coù theå ñöôïc giaûi thích laø do khi môùi coù con laàn ñaàu caùc baø meï mang thai quan taâm vaø ñi khaùm thai nhieàu hôn nhöõng laàn sau. Nhö vaäy, xeùt veà tuoåi meï vaø soá con cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu, hoï seõ coøn muoán sanh theâm con. Nöôùc ta naèm trong khu vöïc dòch teã beänh VGSV B cao vôùi vieäc laây truyeàn doïc töø meï sang con laø ñöôøng laây truyeàn chính yeáu nhaát. Roõ raøng 389/1.035 phuï nöõ môùi coù 1 con vaø 456/1.035 phuï nöõ chöa coù con neáu hoï maéc beänh seõ coù bao nhieâu treû ra ñôøi mang maàm beänh chöa keå sau naøy seõ coøn laây cho anh chò cuûa mình vaø caùc baïn chung nhaø treû. Nhöng neáu kieåm soaùt toát vaán ñeà nhieãm SVVG B treân caùc baø meï mang thai naøy seõ laøm giaûm tæ leä sinh ra mang maàm beänh maïn. Theo phaân nhoùm tuoåi cuûa chuùng toâi, nhoùm baø meï mang thai döôùi 22 tuoåi coù tæ leä HBsAg(+) chieám 3,5% (8/231), nhoùm baø meï mang thai töø 23 ñeán 28 tuoåi tæ leä HBsAg(+) chieám tæ leä 7% (32/458), nhoùm tuoåi töø 29 ñeán 47 tuoåi chieám tæ leä cao nhaát laø 9% (31/346). Nghieân cöùu Tæ leä HBsAg(+) ≤22 tuoåi 23 - 28 tuoåi 29 - 47 tuoåi Meâhicoâ(n=9.992) 0,6% 2,3% 1,4% Mali(n=829) 15,8% 22,5% 22,5% Chuùng toâi(n=1.035) 3,5% 7,0% 9,0% Keát quaû cuûa chuùng toâi coù HBsAg(+) cao nhaát taäp trung vaøo ñoä tuoåi 29 – 47 töông töï caùc nghieân cöùu cuûa Meâhicoâ, ñaëc bieät laø Mali (vuøng dòch teã löu haønh cao). Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích trong thôøi gian maø baø meï mang thai coù khaû naêng tieáp xuùc vôùi maàm beänh laâu daøi nhö töø ngöôøi choàng, caùc yeáu toá nguy cô khaùc: phaãu thuaät, truyeàn maùu, chaâm cöùu, nhoå raêng, laøm moùng ôû tieäm… Soá lieäu chuùng toâi ñöa ra ñeå so saùnh coù söï khaùc nhau vôùi caùc nghieân cöùu khaùc laø do côõ maãu khaùc nhau. Meâhicoâ coù tæ leä thaáp laø do naèm trong vuøng dòch teã löu haønh beänh thaáp. Nhöng xeùt chung thì taàn suaát HBsAg(+) taäp trung ôû löùa tuoåi 29 – 47 vaãn laø cao nhaát. Trong baûng 5.6, chuùng toâi phaân nhoùm tuoåi caùc baø meï mang thai laøm 2 nhoùm: ≤22 tuoåi vaø >22 tuoåi. Xeùt töông quan giöõa baø meï mang thai coù HBsAg(+) vaø nhoùm tuoåi. Nhöõng baø meï mang thai ôû nhoùm tuoåi >22 coù nguy cô mang HBsAg(+) gaáp 2,37 laàn nhöõng baø meï mang thai ôû nhoùm tuoåi ≤ 22. d. Ngheà nghieäp: Trong nhoùm nghieân cöùu, caùc baø meï mang thai chuû yeáu laø noäi trôï vaø noâng daân. Trong ñoù noäi trôï chieám tæ leä cao nhaát laø 43,3%, keá ñeán laø noâng daân chieám 30,6%. Nhoùm coâng nhaân chieám tæ leä nhoû nhaát laø 5,4%. Ñieàu naøy cuõng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa tænh Baïc Lieâu laø soáng chuû yeáu baèng ngheà noâng. Ñoái vôùi nhöõng ngaønh ngheà lieân quan ñeán y teá: baùc só, y taù, nöõ hoä sinh… coù khaû naêng nhieãm SVVG B do thöôøng xuyeân tieáp xuùc vôùi maùu vaø dòch tieát, theo nghieân cöùu cuûa taùc giaû Traàn Thò Lôïi ghi nhaän 33,3% nhoùm ngheà Y bò nhieãm SVVG B [12]. Tuy nhieân trong thu thaäp soá lieäu chuùng toâi khoâng ghi nhaän ñöôïc tröôøng hôïp naøo laøm ngheà Y. e. Möùc soáng – nhaø ôû: Caùc baø meï mang thai ña soá soáng trong caùc caên nhaø caáp 4. Soá baø meï mang thai soáng ôû trong caên nhaø caáp 1 chieám tæ leä nhoû nhaát (1,6%). Veà möùc soáng, möùc sinh hoaït cuûa baø meï mang thai töông ñoái ñuû aên chieám tæ leä 70,8%. Beân caïnh ñoù, tæ leä thieáu aên 24,1% töông ñoái nhieàu vaø ñaùng quan taâm.Vì khi coøn ngheøo, ngöôøi daân thöôøng daønh phaàn lôùn chi tieâu cuûa mình ñeå ñaûm baûo nhu caàu aên uoáng. Hoï chæ lo kieám soáng neân khoâng quan taâm ñeán vaán ñeà söùc khoûe, beänh taät daãn ñeán thieáu kieán thöùc veà phoøng ngöøa beänh trong ñoù coù vaán ñeà nhieãm SVVG B. Vì vaäy, soá ngöôøi coù möùc soáng khoâng ñuû aên trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù tæ leä HBsAg (+) cao nhaát laø 11,2%. Caùc keát quaû naøy döïa treân nhöõng caâu traû lôøi chuû quan cuûa caùc baø meï mang thai, ngöôøi naém roõ tình hình kinh teá trong gia ñình, ngoaøi ra chuùng toâi cuõng keát hôïp hoûi theâm veà caùc phöông tieän trong gia ñình, phöông tieän ñi laïi. Do ñoù keát quaû naøy cuõng coù theå töông ñoái chaáp nhaän ñöôïc. Töông quan giöõa tình traïng HBsAg(+) vaø möùc soáng cuûa nghieân cöùu chuùng toâi laø coù yù nghóa (baûng 5.7) , nhöõng baø meï mang thai coù möùc soáng thieáu aên nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 2 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai coù möùc soáng ñuû aên vaø dö aên. Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi nghieân cöùu Kholoud M.N Saad ôû Baéc Jordan[38]. . Mohammad vaø coäng söï sau khi chia nhoùm nghieân cöùu ra thaønh ba möùc theo tình hình kinh teá trong gia ñình goàm: thaáp, trung bình, cao; tæ leä HBsAg(+) laàn löôït ôû caùc nhoùm laø 2,5%; 1,6%; 1,3% (p<0.0001) [38]. Nhieãm SVVG B ôû ñaây ñöôïc taùc giaû cho laø coù lieân quan ñeán tình traïng veä sinh keùm. f. Trình ñoä hoïc vaán vaø kieán thöùc veà beänh VGSV B: Trình ñoä hoïc vaán, kieán thöùc veà beänh cuõng laø moät yeáu toá coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán söùc khoeû con ngöôøi. Nhöng trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cho thaáy töông quan giöõa HBsAg(+) vaø trình ñoä hoïc vaán, kieán thöùc veà beänh VGSV B laø khoâng coù yù nghóa thoáng keâ (baûng 5.8). So vôùi nghieân cöùu Mohammad Reza Zali vaø coäng söï laïi coù töông quan coù yù nghóa vôùi tæ leä HBsAg(+) ôû ngöôøi muø chöõ laø cao nhaát 2,5% [38]. Chuùng toâi löu yù trình ñoä hoïc vaán cuûa caùc baø meï mang thai trong nghieân cöùu töông ñoái thaáp: caáp 1 (45,5%), soá muø chöõ (8,8%). Tuy khoâng phaûi laø yeáu toá nguy cô tröïc tieáp gaây beänh VGSV B nhöng khi trình ñoä daân trí thaáp phaàn naøo aûnh höôûng ñeán khaû naêng nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân veà beänh taät trong ñoù phaûi keå ñeán beänh VGSV B. Coù theå chính ñieàu naøy daãn ñeán löôïng lôùn caùc baø meï mang thai coù kieán thöùc sai laø 834 ngöôøi (80,6%). Neáu baø meï mang thai khoâng coù kieán thöùc ñuùng veà beänh coù khaû naêng laây nhieãm cho choàng, con cuûa hoï vì khoâng bieát caùch phoøng ngöøa beänh. Soá baø meï mang thai coù kieán thöùc sai caàn ñöôïc tham gia nhöõng buoåi giaùo duïc veà beänh VGSV B vôùi nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng baèng nhieàu hình thöùc deã tieáp thu nhö: hình aûnh, kòch, tranh aûnh… 6.1.4 Ñaëc ñieåm tieàn caên coù beänh gan, tieàn caên saûn khoa, moät soá yeáu toá nguy cô vaø töông quan cuûa nhöõng ñaëc ñieåm naøy vôùi tình traïng HBsAg(+) treân baø meï mang thai: a. Tieàn caên beänh VGSV B: Trong thu thaäp soá lieäu, chuùng toâi chæ ghi nhaän nhöõng ngöôøi coù beänh gan maø coù chaån ñoaùn cuûa baùc só: 3,2% baø meï mang thai coù beänh gan tröôùc ñoù. Nhöõng daáu hieäu nhö vaøng da, soát, noåi ban, aên uoáng keùm, ñau haï söôøn phaûi… thöôøng laø nhöõng trieäâu chöùng gôïi yù cho chuùng ta nghó ñeán moät beänh lieân quan ñeán gan. Ñaëc bieät vôùi vuøng dòch teã löu haønh beänh cao nhö Vieät Nam chuùng ta, chaån ñoaùn beänh vieâm gan B laø vaán ñeà khoâng khoù. Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi ñaõ tieán haønh khaûo saùt caùc baø meï mang thai coù tieàn caên beänh gan thaáy taàn suaát HBsAg(+) laø 50%, nhoùm khoâng coù beänh gan tæ leä laø 6,1%, baûng 5.13 cho thaáy coù söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ giöõa tình traïng HBsAg(+) vôùi tieàn caên beänh gan baûn thaân. Nhöõng baø meï mang thai coù tieàn caên beänh gan nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 15,4 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai khoâng coù tieàn caên beänh gan. Nhieàu nghieân cöùu nöôùc ngoaøi nhö ôû Meâ-hi-coâ[33], Phi-lip-pin[32]…cuõng coù nghieân cöùu veà söï töông quan naøy nhöng ñeàu khoâng coù yù nghóa thoáng keâ. Beân caïnh ñoù, nghieân cöùu chuùng toâi ghi nhaän coù 1,4% (15/1.035) ngöôøi choàng cuûa caùc baø meï mang thai coù tieàn caên beänh gan tröôùc ñoù, 0,3% (3/1.035) ngöôøi con cuûa caùc baø meï mang thai coù tieàn caên beänh gan tröôùc ñoù. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, tæ leä coù tieàn caên maéc beänh gan cuûa baø meï mang thai, choàng vaø con cuûa hoï thaáp cuõng coù theå ngöôøi daân ôû ñaây khoâng ñi khaùm vaø phaùt hieän beänh. Trong baûng 5.14 khi xeùt töông quan giöõa tieàn caên beänh gan choàng, con cuûa caùc baø meï mang thai coù HBsAg(+) thaáy khoâng coù töông quan. Raát tieác raèng chuùng toâi khoâng theå tieán haønh thöû HBsAg cho caùc ñoái töôïng naøy ñeå coù nhöõng keát luaän hôïp lí hôn. Vaán ñeà ñaùng löu yù ôû ñaây laø tieàn caên beänh gan vaø HBsAg(+) cuûa caùc baø meï mang thai, hoï ñaõ coù moät khoaûng thôøi gian daøi tieáp xuùc vôùi ngöôøi thaân trong gia ñình vaø coù theå laây nhieãm SVVG B cho caùc thaønh vieân khaùc. Nhieàu nghieân cöùu cho thaáy coù söï laây truyeàn töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc trong gia ñình. Taïi Trung Quoác, 27,2% gia ñình (5.305 /19.421) coù töø moät thaønh vieân trôû leân mang HBsAg(+). Söï laây nhieãâm naøy haàu heát lieân quan ñeán tình traïng mang HBsAg(+) cuûa cha meï[44] ï Theo nghieân cöùu tìm moái quan heä giöõa nhöõng ngöôøi mang maàm beänh trong gia ñình, Mohammad vaø coäng söï cho thaáy: anh em laây cho nhau chieám 54%, meï laây cho con 29%, cha laây cho con 20%, vôï hoaëc choàng laây cho nhau laø 14%[38]. Khaû naêng laây cho ñöùa treû khaùc cuøng nhaø[38]: Moät treû coù HBsAg(+) 10% Meï/Cha coù HBsAg(+) 6-8% Meï &ø cha coù HBsAg(+) 21% Hai anh em coù HBsAg(+) 28% Toùm laïi, vieäc thöû HBsAg cho nhoùm coù tieàn caên beänh gan thaät söï caàn thieát trong vieäc phoøng choáng laây lan cho caùc thaønh vieân khaùc trong gia ñình. b. Yeáu toá nguy cô: - Naïo phaù thai: Soá laàn naïo thai ôû maãu nghieân cöùu naøy coù gaàn 2/3 (702/1.035) baø meï mang thai khoâng naïo thai laàn naøo. Tuy nhieân cuõng coù hôn moät phaàn ba caùc baø meï mang thai ñaõ töøng naïo thai moät hoaëc hai laàn trôû leân (32,2%). Baûng 5.12 cho thaáy söï khaùc bieät khoâng coù yù nghóa giöõa naïo phaù thai vaø tình traïng HBsAg(+). - Soá baïn tình: Laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc laø ñöôøng laây chuû yeáu cuûa SVVG B ôû vuøng dòch teã löu haønh beänh thaáp. Ñoái vôùi vuøng dòch teã löu haønh cao nhö ôû nöôùc ta, duø ñöôøng laây chính laø töø meï sang con nhöng cuõng caàn quan taâm ñeán phöông thöùc laây truyeàn qua quan heä tình duïc khoâng an toaøn. Ñaëc bieät trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi nhaän thaáy baø meï mang thai söû duïng bao cao su thaáp 1,4%, coù nghóa laø khaû naêng baûo veä cho baûn thaân hoï vaø ngöôøi baïn tình tröôùc yeáu toá nguy cô veà beänh laây truyeàn qua ñöôøng tình duïc laø raát thaáp. Trong khi quan heä, lôùp nieâm maïc moûng deã bò toån thöông tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi tinh dòch, chaát tieát aâm ñaïo vaø maùu kinh cuûa ngöôøi coù maàm beänh. Söï laây truyeàn naøy seõ taêng leân theo soá baïn tình vaø soá naêm hoaït ñoäng tình duïc. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, soá baø meï mang thai coù moät baïn tình chieám ña soá laø 98,2%. Trong hai nhoùm baø meï mang thai coù soá baïn tình laø moät baïn tình vaø nhoùm coù nhieàu hôn moät baïn tình, taàn suaát HBsAg(+) laàn löôït laø 6,9% vaø 5,5%. Hai tæ leä khoâng coù söï khaùc bieät coù yù nghóa trong thoáng keâ (baûng 5.15). Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp vôùi nhieàu nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû trong khu vöïc.[32] - Tuoåi quan heä tình duïc laàn ñaàu tieân: Tuoåi quan heä tình duïc laàn ñaàu tieân sôùm laø moät yeáu toá quan troïng trong vieäc tieáp xuùc vôùi maàm beänh[36]. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi phaân nhoùm tuoåi quan heä tình duïc laàn ñaàu tieân ñöôïc chia goàm töø 16-22 tuoåi, 23-28 tuoåi, 39-47 tuoåi laàn löôït chieám tæ leä laø 64,3%; 30,1%; 5,5%. Vaø khi xeùt töông quan giöõa tuoåi quan heä tình duïc laàn ñaàu tieân vôùi HBsAg(+) chuùng toâi khoâng thaáy coù töông quan (baûng 5.12). Tuy vaäy, nhoùm tuoåi chieám ña soá laø 16-22 coù nghóa laø thôøi gian hoaït ñoäng tình duïc coøn daøi, khaû naêng tieáp xuùc vôùi beänh laø cao neáu hoï khoâng hoaït ñoäng tình duïc an toaøn. - Moät soá yeáu toá nguy cô khaùc: Ôû nhoùm nghieân cöùu naøy, tæ leä ngöôøi tieáp xuùc vôùi caùc yeáu toá nguy cô raát thaáp. Chæ coù 2% baø meï mang thai coù truyeàn maùu tröôùc ñoù, 1,8% ngöôøi coù söû duïng chung kim chích ma tuùy vaø 1,64% coù quan heä vôùi hai ngöôøi trôû leân. Soá baø meï mang thai duøng duïng cuï laøm moùng cuûa thôï caét moùng tay chieám tæ leä 5,7% vaø 1,44% ngöôøi söû duïng chung baøn chaûi ñaùnh raêng. Truyeàn maùu, söû duïng tieâm chích ma tuyù, duøng duïng cuï caét moùng tay cuûa thôï laøm moùng vaø duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng, duïng cuï phaãu thuaät khoâng ñaûm baûo veä sinh an toaøn… coù khaû naêng laây nhieãm cao cho nhieàu ñoái töôïng. ÔÛ Brazil, maëc duø ñaõ kieåm soaùt nghieâm ngaët nhöõng tröôøng hôïp cho maùu nhöng vaãn coøn toàn taïi moät soá ngöôøi sau khi nhaän maùu coù HBsAg(+), vaø moät soá khaùc coù anti-HBc[28]. Taïi Tp HCM, hôn 9% maãu maùu hieán nhieãm SVVG B vaø sieâu vi naøy chieám 79% caùc sieâu vi gaây beänh qua ñöôøng maùu[21]. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi khoâng tìm thaáy coù söï töông quan giöõa HBsAg(+) vôùi caùc yeáu toá nguy cô treân. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc giaûi thích laø do chuùng toâi khoâng coù ñieàu kieän ñeå thöû IgM- antiHBc ñeå phaân loaïi nhoùm ñaõ nhieãm laâu (nhieãm SVVG B maïn khi môùi sinh hoaëc nhieãm töø nhoû) vôùi nhoùm môùi nhieãm coù theå do tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô. Taïi thôøi ñieåm chuùng toâi khaûo saùt, baø meï mang thai coù theå ñaõ tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô tröôùc ñoù moät thôøi gian daøi. Keát quaû HBsAg(+) seõ khoâng theå khaúng ñònh ñöôïc laø baø meï mang thai nhieãm SVVG B do mang maàm beänh maïn töø nhoû hay do tieáp xuùc vôùi yeáu toá nguy cô. Ñaây cuõng laø haïn cheá trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. 6.2 Nhöõng haïn cheá trong nghieân cöùu: 6.2.1 Haïn cheá cuûa thieát keá nghieân cöùu: Giôùi haïn nghieân cöùu cuûa chuùng toâi cuõng laø giôùi haïn cuûa baát kì nghieân cöùu caét ngang khaùc: chæ thu thaäp thoâng tin veà tình traïng HBsAg(+) vaø tieáp xuùc yeáu toá nguy cô taïi moät thôøi ñieåm. Caùi chính vaãn laø khoâng theå thieát laäp ñöôïc nguyeân nhaân cuûa nhieãm beänh. Tuy nhieân veà maët laâu daøi ta coù theå ñöa ra nhöõng giaû thieát cho nhöõng nghieân cöùu sau naøy. 6.2.2 Haïn cheá trong caùch choïn maãu: Tænh Baïc Lieâu coù 55 xaõ/thò traán, do giao thoâng khoâng thuaän tieän, ñòa baøn daân cö roäng, nhaân löïc vaø chi phí cho nghieân cöùu haïn cheá neân chuùng toâi quyeát ñònh choïn maãu theo cuïm vaø choïn ñöôïc 15 cuïm. Vôùi phöông phaùp choïn maãu theo cuïm, vieäc taêng côõ maãu leân ñeå haïn cheá hieäu öùng cuïm, taêng tính ñaïi dieän cho quaàn theå laø caàn thieát vaø hy voïng caùch choïn treân vaãn cho moät côõ maãu coù giaù trò ñaïi dieän. 6.2.3 Haïn cheá trong thu thaäp soá lieäu: Coâng cuï thu thaäp soá lieäu cuûa chuùng toâi döïa treân baûng caâu hoûi, chuùng toâi cuõng ñaõ coá gaéng ñònh nghóa roõ nhöõng bieán soá vaø thöïc hieän vieäc thu thaäp soá lieäu khaùch quan. Tuy nhieân, chuùng toâi vaãn khoâng theå traùnh khoûi nhöõng haïn cheá daãn ñeán sai soá trong quaù trình thu thaäp soá lieäu nhö vôùi nhöõng caâu hoûi teá nhò veà soá baïn tình, veà tieàn caên tieâm chích ma tuùy hay tieàn caên beänh gan. CHÖÔNG 7: KEÁT LUAÄN - ÑEÀ XUAÁT Qua khaûo saùt 1.035 baø meï mang thai ñeán khaùm vaø xeùt nghieäm taàm soaùt HBsAg(+) trong thôøi gian töø thaùng 09/03/2003 ñeán thaùng 30/08/2003 taïi tænh Baïc Lieâu, chuùng toâi coù keát quaû nhö sau: 7.1 Taàn suaát HBsAg(+): Taàn suaát HBsAg(+) treân baø meï mang thai laø 6,9% (71/1035). 7.2 Taàn suaát HBeAg(+) treân baø meï mang thai coù HBsAg(+): : Taàn suaát HBeAg(+) ôû caùc baø meï mang thai coù HBsAg(+) laø 49,2% (35/71). 7.3 Caùc yeáu toá lieân quan: Thò traán/ xaõ nôi caùc baø meï mang thai ôû: Nhoùm baø meï mang thai ôû thò traán nguy cô coù HBsAg(+) cao gaáp 1,76 laàn so vôùi nhöõng baø meï mang thai ôû xaõ. Tuoåi: Nhoùm baø meï mang thai ôû nhoùm tuoåi >22 nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 2,37 laàn ôû nhoùm tuoåi ≤22. Möùc soáng: Nhoùm baø meï mang thai coù möùc soáng thieáu aên nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 2 laàn ôû nhoùm ñuû aên vaø dö aên. Tieàn caên coù beänh gan cuûa baø meï mang thai: Nhoùm baø meï mang thai coù tieàn caên beänh gan nguy cô coù HBsAg(+) gaáp 15,4 laàn ôû nhoùm khoâng coù tieàn caên beänh gan. 7.3.5 Nhöõng yeáu toá khaùc: Naïo thai, soá baïn tình treân moät ngöôøi, tieâm chích, söû duïng chung baøn chaûi ñaùnh raêng, daân toäc, trình ñoä hoïc vaán, söû duïng bao cao su, tuoåi quan heä tình duïc laàn ñaàu tieân khoâng coù lieân quan ñeán tình traïng HBsAg(+). 7.4 Ñeà xuaát: - SVVG B gaây neân beänh maïn tính vaø nhöõng bieán chöùng nguy hieåm, beänh khoâng coù nhöõng trieäu chöùng baùo hieäu, khi phaùt hieän thöôøng ôû giai ñoaïn treã, caùch duy nhaát phaùt hieän sôùm beänh laø xeùt nghieäm maùu. Sau khi laøm ñeà taøi naøy, chuùng toâi coù ñeà xuaát neân taàm soaùt nhieãm VGSV B treân baø meï mang thai ñaëc bieät laø ôû caùc tuyeán traïm y teá phöôøng/xaõ/thò traán baèng one step HBsAg(+), phöông phaùp ñôn giaûn, khoâng toán nhieàu chi phí vaø thôøi gian. Vieäc ngaên ngöøa phaùt hieän sôùm beänh seõ giaûm thieät haïi treân baø meï mang thai, treû vaø caû coäng ñoàng. - Vì laây truyeàn chu sinh raát quan troïng do ñoù khi caùc baø meï mang nhaäp vieän ñeå sinh maø tröôùc ñoù chöa xeùt nghieäm HBsAg neân xeùt nghieäm ngay HBsAg. Trong khi chôø ñôïi keát quaû, tieâm muõi vacxin ñaàu tieân cho treû trong 12 giôø ñaàu sau sinh. Neáu sau ñoù baø meï coù HBsAg(+): + Tieâm ngay cho treû HBIG sôùm trong voøng 7 ngaøy sau sinh vì ñoái vôùi baø meï coù HBsAg(+) duø treû ñöôïc chích ngöøa VGSV B hieäu quaû baûo veä chæ 75%, vaø ñieàu naøy thaät söï caàn thieát cho treû ñöôïc sinh töø meï coù theâm HBeAg(+). + Neáu khoâng coù HBIG thì tieâm ñuû 3 lieàu vacxin theo khuyeán caùo cuûa TCYTTG. + Ñoàng thôøi xeùt nghieäm HBsAb vaø HBsAg luùc treû ñöôïc 9-15 thaùng tuoåi. Neáu HBsAb(-) thì tieâm theâm moät lieàu vacxin B cho treû. + Tö vaán cho choàng cuûa caùc baø meï naøy ñi xeùt nghieäm HBsAg vaø HBsAb neáu HBsAg(-) vaø HBsAb(-) ngöôøi choàng neân chích ngöøa VGSV B. Neáu baø meï mang thai coù HBsAg(-): treû neân ñöôïc tieâm ngöøa VGSV B theo nhö thöôøng quy vaø caùc baø meï neân ñi xeùt nghieäm theâm HBsAb ñeå chích ngöøa. - Qua nghieân cöùu treân, chuùng toâi thaáy ñôøi soáng kinh teá vaø kieán thöùc veà beänh VGSV B coøn thaáp aûnh höôûng ñeán tình traïng nhieãm SVVG B. Vì vaäy, chuùng ta neân coù chöông trình truyeàn thoâng giaùo duïc cho caùc ñoái töôïng naøy ñeå caùc baø meï mang thai vaø choàng cuûa hoï coù theå trang bò toái thieåu kieán thöùc ngaên ngöøa vieäc laây nhieãm VGSV B cho baûn thaân hoï vaø caùc thaønh vieân trong gia ñình cuûa hoï. - Caùc yeáu toá nguy cô coù thaät söï lieân quan ñeán SVVG B ôû caùc baø meï mang thai hay khoâng, chuùng toâi khoâng theå xaùc ñònh, moät phaàn do khoâng theå phaân nhoùm môùi nhieãm vaø nhoùm nhieãm laâu. Ñaây cuõng laø höôùng nghieân cöùu tieáp theo cho ñeà taøi naøy baèng caùch xeùt nghieäm theâm IgM-anti HBc treân caùc baø meï mang thai. PHUÏ LUÏC: Baûng caâu hoûi: Baûng caâu hoûi: I/ Phaàn haønh chaùnh vaø kinh teá: 1. Soá thöù töï: …… 2. Xaõ/Thò traán: Xaõ Vónh Traïch ! Xaõ Vónh Traïch Ñoâng ! Xaõ Hieäp Thaønh ! Xaõ Ñònh Thaønh ! Xaõ Hoøa Bình ! Xaõ Vónh Phuù Long ! Xaõ Ninh Quôùi ! Xaõ Höng Hoäi ! Xaõ Phong Thaïnh Ñoâng A ! Xaõ Ninh Thaïnh Lôïi ! Thò traán Gaønh Haøo ! Thò traán Ngang Döøa ! Thò traán Phöôùc Long ! Thò traán Hoøa Bình ! Thò traán Giaù Rai ! 3. Tuoåi:………tuoåi 4. Daân toäc: Kinh ! Khô-me ! Hoa ! Khaùc ! 5. Ngheà nghieäp: a. Noâng daân ! b. Coâng nhaân ! c. Buoân baùn ! d. Noäi trôï ! e. Lieân quan ngheà y ! f. Ngheà khaùc (Ghi roõ:…) 6. Hoïc vaán: Muø chöõ ! Caáp 1 ! Caáp 2 ! Caáp 3 ! Cao ñaúng ! ÑH/ >ÑH ! 7. Nhaø ôû: Caáp 1 ! Caáp 2 ! Caáp 3 ! Caáp 4 ! 8. Phöông tieän ñi laïi: Khoâng coù ! Ghe/Xuoàng ! Xe ñaïp ! Xe gaén maùy ! Xe hôi ! 9. Tieän nghi sinh hoaït: a. Khoâng coù ! b. Radio/Cassette ! c. Tivi ! d. Ñaàu Video ! e. Tuû laïnh ! f. Maùy giaët ! g. Maùy laïnh ! II/ Tieàn caên saûn phuï khoa: 10. Toång soá con, keå caû soá con cheát: Chöa coù con ! Coù 1 con ! Coù 2 con ! Coù ³ 3 con ! 11. Naïo thai: 0 laàn ! 1 laàn ! 2 laàn ! ³ 3 laàn ! 12. Aùp duïng bieän phaùp ngöøa thai baèng bao cao su: Khoâng ! Coù ! 13. Aùp duïng bieän phaùp ngöøa thai baèng phöông phaùp khaùc: Khoâng ! Coù ! 14. Quan heä tình duïc laàn ñaàu tieân luùc……..tuoåi 15. Soá baïn tình: 1 ngöôøi ! 2 ngöôøi ! ³ 3 ngöôøi ! III/ Veà beänh vieâm gan: 16. Chò ñaõ töøng maéc beänh sau ñaây: Beänh gan ! Beänh khaùc ! 17. Choàng chò ñaõ töøng maéc caùc beänh sau ñaây: a. Beänh gan ! b. Beänh khaùc ! 18. Con chò ñaõ töøng maéc caùc beänh naøo sau ñaây: a. Beänh gan ! b. Beänh khaùc ! 19. Chò ñaõ nghe noùi ñeán beänh VGSV B chöa? Khoâng ! Coù ! 20. Theo chò beänh VGSV B coù laây khoâng? Khoâng ! Coù ! 21. Neáu beänh VGSV B coù laây, ñöôøng laây laø gì? (ghi roõ) 22. Anh chò ñaõ töøng: Truyeàn maùu ! Duøng kim chích ! Quan heä tình duïc > 1 ngöôøi ! Ñeán tieäm caét moùng tay ! Duøng chung baøn chaûi ñaùnh raêng ! IV/ Keát quaû xeùt nghieäm: 23. HBsAg (Que nhanh) Döông tính ! Aâm tính ! 24. HBsAg (Elisa) Döông tính ! b. AÂm tính ! 25. HBeAg (Elisa) Döông tính ! Aâm tính ! TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät Traàn Vaên Beù, Tình hình ngöôøi mang khaùng nguyeân viruùt vieâm gan B, Noäi san huyeát hoïc, 1991, 9-12. Tröông Thò Ngoïc Bích, Hieäu quaû baûo veä cuûa vaccine ngöøa VGSV B cho treû sô sinh töø meï sang con HBsAg döông tính, Tieåu luaän toát nghieäp baùc só Chuyeân khoa caáp I, 2002. Ñaøo Ñình Ñöùc vaø cs, Dòch teã hoïc Vieâm Gan do viruùt ôû Vieät Nam,Taïp chí Y döôïc hoïc thöïc haønh soá 9/1997,1-3. Phaïm Gia Ñöùc, Nguyeãn Troïng Hieáu, Ñaùp öùng mieãn dòch cuûa sô sinh ñoái vôùi Engerix B, Hoäi nghò khoa hoïc Y Döôïc Raêng Haøm Maët, Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Döôïc T.P Hoà CHí Minh 28,29.4.1995,56. Nguyeãn Thò Song Haø, Vieâm gan B ôû baø meï mang thai, Luaän vaên toát nghieäp baùc só ña khoa höôùng veà coäng ñoàng, Trung taâm Ñaøo Taïo Caùn Boä Y teá, 1996,2. Chaâu Höõu Haàu, Nghieân cöùu moät soá ñaëc ñieåm dòch teã hoïc nhieãm vieâm gan trong coäng ñoàng daân cö taïi huyeän Taân Chaâu, tænh An Giang, Luaän aùn phoù tieán só, Hoïc vieän Quaân Y, Haø Noäi, 1995. Buøi Ñoã Hieáu, Laây nhieãm HBV ôû baøo thai, Luaän vaên toát nghieäp baùc só ña khoa höôùng veà coäng ñoàng, Trung taâm Ñaøo Taïo Caùn Boä Y teá, 1996. Buøi Höõu Hoaøng, Ñinh Daï Lyù Höông, Dòch teã hoïc VGSV B, VGSV B, 2002, 39-48. Buøi Höõu Hoaøng, Ñinh Daï Lyù Höông, Chaån ñoaùn VGSV B, VGSV B, 2002, 53-70. Buøi Höõu Hoaøng, Ñinh Daï Lyù Höông, VGSV B maïn tính, VGSV B, 2002, 79-85. V