Đề tài Vì sao có hiện tượng "Chảy máu chất xám" từ doanh nghiệp nhà nước sang các thành phần kinh tế khác

LÔØI NOÙI ÑAÀU Ngaøy 07/11/2006, Ñaïi hoäi ñoàng Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (WTO) ñaõ chính thöùc thoâng qua vieäc keát naïp Vieät Nam laø thaønh vieân thöù 150 cuûa toå chöùc naøy. Söï kieän naøy ñaùnh daáu moät böôùc tieán môùi treân con ñöôøng phaùt trieån vaø hoäi nhaäp cuûa nöôùc ta vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Ñoàng thôøi qua ñoù môû ra haøng loaït cô hoäi phaùt trieån vöôït baäc cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc, thoâng qua söï giao thöông vôùi caùc doanh nghieäp theá giôùi treân taát caû caùc lónh vöïc saûn xuaát, thöông maïi, dòch vuï… Tuy nhieân, ñi keøm vôùi nhöõng cô hoäi thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam phaûi ñoái maët vôùi khoâng ít nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc vaø nguy cô tieàm aån. Söï xuaát hieän cuûa caùc coâng ty, taäp ñoaøn kinh teá theá giôùi, nhöõng lieân doanh quoác teá chaéc chaén seõ laøm cho söï caïnh tranh treân thöông tröôøng caøng trôû neân khoác lieät hôn bao giôø heát. Chính vì vaäy, muoán giaønh chieán thaéng trong cuoäc caïnh tranh naøy ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp Vieät Nam phaûi coù nhöõng söï chuaån bò thöïc söï chu ñaùo vaø nghieâm tuùc. Trong ñoù, nhaân löïc coù theå xem laø yeáu toá soáng coøn ñoái vôùi moãi doanh nghieäp trong söï chuaån bò ñaáy. Nguoàn nhaân löïc Vieät Nam – ñaëc bieät laø nhaân löïc “chaát xaùm” – coù theå xem laø khaù toát vôùi nhöõng ñaëc ñieåm nhö thoâng minh, ham hoïc hoûi, tieáp thu nhanh vôùi nguoàn tri thöùc theá giôùi, löïc löôïng doài daøo vaø coù ñoä tuoåi khaù treû. Maëc duø vaäy, caùc doanh nghieäp trong nöôùc vaãn chöa thöïc söï ñaùnh giaù ñuùng vai troø vaø vò trí cuûa nguoàn nhaân löïc naøy, neân vieäc söû duïng hoï khoâng ñaït hieäu quaû nhö mong muoán. Chính vì vaäy, hieän töôïng “Chaûy maùu chaát xaùm” ñaõ vaø ñang dieãn ra ngaøy moät caùch maïnh meõ vaø nhanh choùng trong neàn kinh teá nöôùc ta hieän nay. Caùc doanh nghieäp thöïc söï ñoái maët vôùi nhöõng khoù khaên raát lôùn töø aûnh höôûng cuûa hieän töôïng treân. Cuøng vôùi moân hoïc “Haønh vi toå chöùc” do Th.s Nguyeãn Vaên Thuî giaûng daïy, chuùng toâi mong muoán thoâng qua ñeà taøi naøy coù theå tìm hieåu moät caùch cô baûn vaø thaáu ñaùo baûn chaát cuûa hieän töôïng “Chaûy maùu chaát xaùm” ôû caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Ñoàng thôøi, chuùng toâi coá gaéng ñeà ra nhöõng giaûi phaùp mang tính cô baûn ñeå giuùp caùc doanh nghieäp coù theå ngaên chaën vaø vaän duïng hieän töôïng naøy moät caùch chuû ñoäng trong söï phaùt trieån cuûa mình. I/ CAÙC KHAÙI NIEÄM 1. Chaát xaùm: laø nhöõng tri thöùc, kinh nghieäm, khaû naêng ñeå hoaøn thieän coâng vieäc moät caùch coù hieäu quaû cao nhaát. Hieåu roäng ra, chaát xaùm laø nguoàn nhaân löïc coù taøi naêng, tri thöùc vaø kinh nghieäm ñang laøm vieäc trong caùc toå chöùc, doanh nghieäp. 2. Hieän töôïng “Chaûy maùu chaát xaùm”: Hieän töôïng di chuyeån cuûa nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù trình ñoä, tay ngheà cao töø nôi naøy sang nôi khaùc (töø doanh nghieäp naøy, vuøng naøy, nöôùc naøy sang doanh nghieäp khaùc, vuøng khaùc, nöôùc khaùc) thöôøng ñöôïc goïi laø “Chaûy maùu chaát xaùm”. 3. Caùc hình thöùc chaûy maùu chaát xaùm: Chaûy maùu chaát xaùm “noäi” Nhaân vieân trong moät doanh nghieäp chöa laøm heát naêng löïc, khoâng coáng hieán nhieàu cho doanh nghieäp maëc duø coù naêng löïc chuyeân moân, nhöng vaãn höôûng löông vaø caùc cheá ñoä nhö nhöõng nhaân vieân khaùc. Chaûy maùu chaát xaùm “ngoaïi” Nhaân vieân trong doanh nghieäp ra khoûi doanh nghieäp ñeå laøm vieäc cho doanh nghieäp khaùc. Chaûy maùu chaát xaùm ra nöôùc ngoaøi: nhöõng ngöôøi Vieät Nam ra nöôùc ngoaøi hoïc taäp, nghieân cöùu (töï tuùc hay kinh phí Nhaø nöôùc) khoâng quay trôû laïi laøm vieäc trong nöôùc maø laøm vieäc ôû nöôùc ngoaøi. II/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA HIEÄN TÖÔÏNG “CHAÛY MAÙU CHAÁT XAÙM” 1. Tích cöïc: - Tröôùc heát, phaûi coi raèng ñaây laø keát quaû taát yeáu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng cuûa vieäc gia nhaäp WTO, vì duø người lao ñộng coù ñi ñaâu thì söùc lao ñoäng, chaát xaùm aáy vaãn ñöôïc bieán thaønh vaät chaát hieän höõu trong ñaát nöôùc naøy chöù khoâng phaûi laø maát haún.   ÔÛ khía caïnh caûi caùch haønh chính, laâu nay chuùng ta vaãn thaáy raèng ña phaàn caùn boä coâng chöùc khoâng soáng baèng löông maø chuû yeáu soáng baèng boång loäc do vò trí coâng taùc mang laïi. Nhöng nhieàu ngöôøi ñaõ saün saøng töø boû nhöõng boång loäc ñoù ñeå ñi laøm thueâ, kieám soáng baèng chính söùc lao ñoäng, trí tueä cuûa mình. Ñieàu ñoù chöùng toû neàn haønh chính ñaõ minh baïch hôn tröôùc, ñaïo ñöùc coâng vuï ñöôïc naâng cao hôn, khieán hoï töï caûm thaáy mình khoâng theå höôûng nhöõng thöù khoâng phaûi do mình laøm ra. Hoï ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng ñaõ ñeán luùc naêng löïc cuûa hoï phaûi ñöôïc phaùt huy moät caùch hieäu quaû hôn. Khi hoï laøm vieäc heát söùc mình thì giaù trò töø naêng löïc ñoù mang laïi coøn lôùn hôn nhöõng boång loäc töø vò trí cuõ mang laïi.  - Neáu Nhaø nöôùc, doanh nghieäp coù chính saùch cho ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi, xuaát khaåu lao ñoäng vaø sau ñoù ñaõi ngoä nhaân taøi thì seõ höôùng “doøng chaûy chaát xaùm” chaûy ngöôïc veà trong nöôùc. Chuùng ta coù nguoàn nhaân löïc hoïc taäp ôû nöôùc ngoaøi, laøm vieäc ôû nöôùc tieân tieán, phaùt trieån. Khi tích luõy ñöôïc kinh nghieäm, trí thöùc hoï seõ trôû veà nöôùc laøm vieäc. Ñaây laøm maët tích cöïc cuûa “chaûy maùu chaát xaùm” maø chuùng ta coù theå hoïc taäp ôû Philippin, Haøn Quoác, Malaysia,Trung Quoác… - Giaù trò ñöôïc taïo ra cuûa doanh nghieäp seõ lôùn hôn khi ngöôøi taøi coù moâi tröôøng phaùt trieån toát hôn, keùo theo giaù trò chung cuûa neàn kinh teá seõ taêng leân. - Hieän töôïng naøy buoäc nhöõng doanh nghieäp phaûi coù söï thay ñoåi veà cô cheá, chính saùch, moâi tröôøng laøm vieäc theo höôùng tích cöïc hôn ñeå giöõ chaân vaø thu huùt nhaân taøi. - Ñaûm baûo coâng baèng cho xaõ hoäi khi coù söï ñaùnh giaù ñuùng naêng löïc cuûa con ngöôøi trong coâng vieäc. Hay “ñaùnh giaù theo khaû naêng, khoâng ñaùnh giaù theo thaâm nieân”. - Ñaây laø moät hieän töôïng bình thöôøng vaø ngaøy caøng xaûy ra thöôøng xuyeân hôn trong thò tröôøng lao ñoäng. Neàn kinh teá caøng phaùt trieån, hieän töôïng naøy caøng phoå bieán vaø thöïc ra laø moät ñieàu kieän khoâng theå thieáu cuûa söï phaùt trieån laønh maïnh. Cuoäc caïnh tranh vì taøi naêng ñaõ ñöa ñeán raát nhieàu lôïi nhuaän – töø vieäc thuùc ñaåy naêng suaát lao ñoäng ñeán vieäc taêng theâm caùc cô hoäi, töø vieäc ñaåy maïnh söï thoûa ñaùng ngheà nghieäp ñeán vieäc taêng theâm nhöõng tieán boä khoa hoïc. Caøng nhieàu nöôùc vaø coâng ty caïnh tranh giaønh taøi naêng, caøng coù nhieàu cô hoäi ñeå caùc nhaân taøi xuaát hieän töø boùng toái. Noù laøm cho neàn tri thöùc nhaân loaïi caân baèng hôn, vaø kinh teá theá giôùi phaùt trieån ñoàng boä hôn: nöôùc leân seõ ñöa thuyeàn leân theo. 2. Tieâu cöïc Hieän töôïng “chaûy maùu chaát xaùm” taát yeáu seõ xaûy ra ñoái vôùi caùc doanh nghieäp khoâng ñuû baûn lónh vaø chieán löôïc ñeå giöõ nhöõng nhaân taøi cuûa mình. Ñoäi nguõ lao ñoäng tri thöùc laø nhöõng ngöôøi coù tính naêng ñoäng raát cao. Hoï laøm gì, ôû ñaâu, laøm theá naøo, phaàn lôùn laø do quyeát ñònh cuûa hoï. Ngöôøi söû duïng lao ñoäng caàn hoï hôn laø ngöôïc laïi. Chính vì theá, moät khi ñaõ maát ñi nguoàn nhaân löïc quan troïng naøy, caùc coâng ty seõ phaûi ñoái maët vôùi nhöõng khoù khaên baát lôïi. - Ñieàu naøy coù nguy cô daãn ñeán nguoàn nhaân löïc cuûa boä maùy cô quan Nhaø nöôùc seõ thieáu vaø yeáu. - Ñaèng sau vieäc nhaân vieân “nhaûy vieäc” laø vieäc doanh nghieäp bò aûnh höôûng khoâng nhoû, bôûi cuøng ra ñi vôùi nhaân vieân laø caùc khaùch haøng, ñoái taùc, cô hoäi laøm aên… - Chi phí ñaøo taïo 1 nhaân vieân coù naêng löïc coù theå keùo daøi vaøi naêm raát toán keùm, do ñoù khi hoï ra ñi laø 1 toån thaát raát lôùn ñoái vôùi doanh nghieäp. - Nhaø nöôùc caáp kinh phí du hoïc raát toán keùm; hoã trôï kinh phí ñaøo taïo taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc trong nöôùc cao. Nhöng khi tuyeån duïng nhaân vieân vaøo laøm trong caùc cô quan doanh nghieäp Nhaø nöôùc laø raát ít. - Veà laâu daøi thì chæ coøn nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi, nhöõng ngöôøi naêng löïc haïn cheá hoaëc coù trình ñoä nhöng khoâng coøn taâm huyeát ôû laïi doanh nghieäp. - Caùc doanh nghieäp ñang phaûi traû giaù raát cao ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp thu huùt nhaân taøi, khieán giaù cuûa thò tröôøng lao ñoäng taêng ñoät bieán. - Khoâng taän duïng ñöôïc nguoàn nhaân löïc trong nöôùc, doanh nghieäp phaûi boû ra moät nguoàn kinh phí lôùn ñeå traû löông cho caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi ñöôïc môøi sang nöôùc mình laøm vieäc. - Hieän töôïng caùc nhaø khoa hoïc döùt aùo ra ñi ñaõ taùc ñoäng xaáu ñeán ngöôøi daân cuõng nhö caùc giôùi trí thöùc khaùc nhöõng ngöôøi ñoùng goùp lôùn nhaát cho söï tieán hoùa cuûa nhaân loaïi. - Ngoaøi ra, do thieáu thoán nhaân taøi, raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc khoâng ñöôïc thöïc hieän, moät soá thaønh töïu khoa hoïc kó thuaät cuõng khoâng ñöôïc phoå bieán vaø öùng duïng vaøo thöïc tieãn. - Hieän töôïng “Caù lôùn nuoát caù beù” khi nhöõng doanh nghieäp coù tieàm löïc kinh teá lôùn deã daøng thu huùt nguoàn nhaân löïc cuûa nhöõng doanh nghieäp nhoû. - Nhöõng doanh nghieäp khoâng theå giöõ chaân ngöôøi taøi seõ gaëp khoù khaên vaø rôi vaøo voøng luaån quaån: tieàm löïc yeáu -> khoâng giöõ ñöôïc ngöôøi taøi -> tieàm löïc yeáu. Nguoàn nhaân löïc cuûa doanh nghieäp seõ tieáp tuïc yeáu vaø thieáu. III/ CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Coù 5 cô sôû lyù thuyeát ñeå thöïc hieän nghieân cöùu naøy goàm: a. Lyù thuyeát baäc thang nhu caàu cuûa Maslow. Maslow cho raèng: ngöôøi lao ñoäng coù 5 nhu caàu theo baäc thang töø thaáp ñeán cao laø: sinh hoïc, an ninh, xaõ hoäi, ñöôïc ñaùnh giaù cao vaø töï theå hieän. Theo oâng, nhöõng nhu caàu ôû möùc thaáp seõ phaûi ñöôïc thoûa maõn tröôùc khi xuaát hieän nhu caàu cuûa ngöôøi lao ñoäng ôû möùc cao hôn. b. Lyù thuyeát Hai yeáu toá cuûa Herzberg: Frederick Herzberg chia caùc yeáu toá taïo ñoäng löïc ngöôøi lao ñoäng thaønh hai loaïi: yeáu toá duy trì - thuoäc veà söï thoûa maõn beân ngoaøi vaø yeáu toá thuùc ñaåy - thoûa maõn baûn chaát beân trong. Lyù thuyeát hai yeáu toá Caùc yeáu toá duy trì (phaïm vi coâng vieäc) Caùc yeáu toá thuùc ñaåy (noäi dung coâng vieäc) Löông vaø caùc khoaûn phuùc lôïi phuï Coâng vieäc coù yù nghóa Söï giaùm saùt Caûm nhaän veà söï hoaøn thaønh Ñieàu kieän laøm vieäc Coù cô hoäi thaêng tieán Caùc chính saùch quaûn trò Söï coâng nhaän khi hoaøn thaønh coâng vieäc c. Lyù thuyeát Thoaû maõn coâng vieäc cuûa Wroom: Wroom cho raèng coá gaéng cuûa nhaân vieân ñeå coù ñöôïc keát quaû laøm vieäc toát. Keát quaû naøy seõ ñem ñeán nhöõng phaàn thöôûng hoï nhaän ñöôïc. Phaàn thöôûng naøy coù theå mang ñeán caû hai maët tích cöïc vaø tieâu cöïc. Thöôûng seõ laø tích cöïc neáu noù ñoäng vieân ñöôïc nhaân vieân vaø ngöôïc laïi thöôûng seõ laø tieâu cöïc neáu nhö phaàn thöôûng ñoù ñöôïc xem laø khoâng ñoäng vieân ñöôïc nhaân vieân. d. Lyù thuyeát Coâng baèng cuûa Adams: Adams laïi cho raèng tính hôïp lyù coâng baèng giöõa coâng vieäc cuûa chính nhaân vieân vôùi caùc nhaân vieân khaùc. Tính coâng baèng naøy coù ñöôïc khi coù söï so saùnh giöõa nhöõng tyû leä ñoùng goùp vaø nhöõng keát quaû nhaän ñöôïc cuûa hoï vôùi nhöõng nhaân vieân khaùc laø baèng nhau. e. Lyù thuyeát Quyeàn löïc cuûa Skinner: Skinner cho raèng haønh vi ngöôøi lao ñoäng seõ laëp laïi vôùi caùc hoaït ñoäng ñoùng goùp trong toå chuùc doanh nghieäp neáu hoï nhaän ñöôïc nhöõng giaù trò tích cöïc, vaø ngöôïc laïi caùc haønh vi ñoù seõ khoâng laëp laïi neáu hoï khoâng nhaän ñöôïc nhöõng giaù trò tích cöïc. Nhöõng nhaø quaûn trò seõ löu yù caû nhöõng giaù trò nhaän ñöôïc tích cöïc cuûa nhöõng lao ñoäng ñeå daãn ñeán nhöõng hoaït ñoäng ñoùng goùp cuûa nhaân vieân cuõng nhö traùnh nhöõng giaù trò nhaän ñöôïc khoâng ñuû/ khoâng tí ch cöïc ñeå haïn cheá nhaän ñöôïc nhöõng ñoùng goùp tieâu cöïc. IV/ THÖÏC TRAÏNG VAØ XU HÖÔÙNG: “Taøi nguyeân” luoân ñi tôùi nhöõng nôi noù ñöôïc chaøo ñoùn, vaø ôû laïi nôi noù ñöôïc ñoái xöû töû teá. Tình traïng chaûy maùu chaát xaùm khoâng chæ xaûy ra ôû caùc coâng ty thuoäc Nhaø nöôùc hay tö nhaân cuûa Vieät Nam noùi rieâng maø noù laø hieän töôïng chung cuûa toaøn theá giôùi, töø caùc nöôùc ngheøo sang nöôùc giaøu, töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån sang caùc nöôùc phaùt trieån. Löông cao, möùc soáng cao, neàn khoa hoïc coâng ngheä cao, moâi tröôøng hoïc taäp vaø laøm vieäc toát, cô cheá tuyeån duïng coâng baèng, coù chính saùch öu ñaõi laø nhöõng löïc huùt cuûa caùc nöôùc phaùt trieån ñoái vôùi nhöõng ngöôøi taøi naêng. Trong khi ñoù, nhöõng nöôùc ngheøo khoâng coù nhöõng ñieàu kieän ñoù, thaäm chí laø ngöôïc laïi hoaøn toaøn ñaõ taïo neân löïc ñaåy ñoái vôùi nhöõng ngöôøi taøi cuûa nöôùc mình. 1. Nhaø nöôùc vaø Doanh nghieäp Nhaø nöôùc: Vieät Nam ngaøy caøng hoaøn thieän neàn kinh teá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp saâu neàn kinh teá theá giôùi, neân ñaõ hieän töôïng “chaûy maùu chaát xaùm” dieãn ra ngaøy caøng maïnh meõ. Hieän nay, caû nöôùc coù khoaûng 1.779.000 coâng nhaân vieân chöùc haønh chính söï nghieäp. Trong ñoù, haønh chính quaûn lyù Nhaø nöôùc coù gaàn 544.000 ngöôøi, coøn laïi laø trong ngaønh y teá, giaùo duïc. Tuy nhieân, theo moät keát quaû thoáng keâ chính thöùc, trong 5 naêm qua ñaõ coù hôn 16.000 coâng chöùc ñöông chöùc (caû ôû caáp trung öông vaø caùc ñòa phöông) chuû ñoäng xin nghæ vieäc, chieám 0,8% toång soá coâng chöùc trong toaøn boä heä thoáng haønh chính. Maëc duø tyû leä soá ngöôøi ra ñi so vôùi soá ngöôøi ôû laïi laø raát nhoû. Nhöng, neáu phaân tích moät caùch saâu saéc ñeå thaáy ñöôïc baûn chaát thöïc söï cuûa tình traïng naøy laø haàu heát nhöõng ngöôøi ra ñi laø nhöõng coâng chöùc coù trình ñoä cao, kinh nghieäm chuyeân moân doài daøo, phaåm chaát toát. Xu höôùng di chuyeån chaát xaùm ra khoûi khu vöïc coâng, ñeå laïi moät loå hoång raát lôùn vaø laøm cho neàn kinh teá nöôùc nhaø ngaøy caøng trì treä, thieáu nhöõng ngöôøi ñuû khaû naêng vöïc daäy. Naêm 2007, Taäp ñoaøn Ñieän löïc Vieät Nam (EVN) ñaõ coù 260 ngöôøi ñi khoûi EVN vaø caùc coâng ty con ñeå sang nhöõng doanh nghieäp ñieän khaùc. Trung taâm ñieàu ñoä Heä thoáng ñieän quoác gia (A0), nôi vaãn ñöôïc xem laø coù nhieàu “boä oùc” thoâng thaùi trong coâng vieäc, trong naêm qua, coù caû chuïc “chaát xaùm” ra ñi vaø ñeàu nhaän ñöôïc nhöõng coâng vieäc coù möùc löông cao. ÔÛ Ngaân haøng Nhaø nöôùc, cô quan ñoùng vai troø chính trong kieàm toaû laïm phaùt, chæ trong moät naêm coù tôùi haøng traêm ñôn thö xin nghæ vieäc, trong ñoù coù caû caùc caùn boä caáp cao. Coøn taïi caùc ngaân haøng quoác doanh chaûy maùu chaát xaùm cuõng dieãn ra khaù gaây gaét. Trong giai ñoaïn 2004~2005, caùc ngaân haøng ñaàu tö phaùt trieån bình quaân moãi naêm bò “chaûy maùu chaát xaùm” khoaûng 100 caùn boä, chuyeân gia ngaân haøng gioûi. Naêm 2006 tình traïng gia taêng gaáp boäi tröôùc aûnh höôûng cuûa söï buøng noå vaø phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn vaø ngaân haøng thöông maïi coå phaàn. Trong moät baùo caùo göûi Boä Noäi vuï môùi ñaây, Phoù Chuû tòch Thöôøng tröïc UBND Thaønh phoá Hoà Chí Minh Nguyeãn Thaønh Taøi cho bieát: “Maëc duø thoáng keâ chöa ñaày ñuû, nhöng töø thaùng 07/2003 ñeán thaùng 12/2007, ñaõ coù 6.422 Caùn boä coâng chöùc, vieân chöùc thoâi vieäc, chieám tæ leä 6,15% treân toång soá caùn boä, coâng chöùc thaønh phoá. Trong soá ñoù, coâng chöùc coù trình ñoä ñaïi hoïc trôû leân chieám tæ leä 42,9% caùn boä xin nghæ vieäc”. Vieäc “chaûy maùu chaát xaùm” cuûa Nhaø nöôùc khoâng chæ dieãn ôû löïc löôïng caùn boä coâng chöùc ñôn thuaàn maø coøn xaûy ra ôû moät boä phaän nhöõng ngöôøi ñöôïc xem laø taøi naêng cuûa ñaát nöôùc. Töø naêm 2000 ñeán 2006, Boä Giaùo duïc – Ñaøo taïo ñaõ toå chöùc cho 2.684 nghieân cöùu sinh ra nöôùc ngoaøi du hoïc, trong ñoù coù 871 tieán só, 793 thaïc só vaø 814 cöû nhaân. Chi phí bình quaân cho moãi du hoïc sinh theo ñeà aùn 322 laø khoaûng 22.000 USD/naêm trong voøng 4 naêm. Nhö vaäy, chi phí cho moãi ngöôøi hôn 1,5 tyû ñoàng cho toaøn boä chöông trình hoïc. Theo soá lieäu môùi nhaát cuûa Boä Giaùo duïc - Ñaøo taïo, hieän soá löôïng du hoïc sinh cuûa ta ñaõ vaøo khoaûng 50.000 ngöôøi vaø ngaøy caøng taêng, nhöng coù ñeán 80% du hoïc sinh Vieät Nam sau khi hoïc xong khoâng muoán trôû veà nöôùc. Trong chöông trình ñaøo taïo 300 thaïc só, tieán só cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh (2001 - 2005), khoâng ít ngöôøi sau khi toát nghieäp ñaõ khoâng ñöôïc laøm vieäc ñuùng chuyeân moân cuûa mình. Ñoái vôùi caùc nhaân taøi trong nöôùc, keå töø naêm 1974, naêm ñaàu tieân Vieät Nam tham gia thi Olympic Toaùn quoác teá daønh cho trình ñoä phoå thoâng trung hoïc, ñeán nay ñaõ coù gaàn 450 hoïc sinh mang huy chöông veà cho ñaát nöôùc. Theá nhöng, 60% trong soá ñoù ñang soáng, laøm vieäc ôû nöôùc ngoaøi. Gaàn ñaây, nhöõng vaán ñeà baát caäp trong vieäc ñeå chaát xaùm ra ñi ñaõ ñöôïc caùc nhaø laõnh ñaïo ñaát nöôùc nhìn nhaän nhöng vieäc thöïc hieän vaãn chöa trieät ñeå, ñoàng boä do thieáu cô cheá, chính saùch roõ raøng. Vôùi söùc ì cuûa nhieàu cô quan coâng quyeàn, doanh nghieäp Nhaø nöôùc khi troâng chôø vaøo “baàu söõa” ngaân saùch cuûa Nhaø nöôùc. Thöïc teá, hieän töôïng nhöõng ngöôøi "hay aên moûng laøm" thì ñöôïc caát nhaéc coøn ngöôøi coù naêng löïc, daùm theo ñuoåi caùi môùi thì bò "chaàu rìa" dieãn ra nhieàu nôi. Chính vì vaäy, Cô quan coâng trôû thaønh "thaùp ngaø" ñoái vôùi moät soá ít ngöôøi, vaø ôû ñoù coù nhöõng ngöôøi "laøm thì ít maø chia beø keát caùnh thì nhieàu" khieán cho nhieät huyeát coâng hieán cuûa nhieàu ngöôøi tuït giaûm. Thuû töôùng Nguyeãn Taán Duõng cho raèng: "Ñeå ngöôøi coù taâm, taøi vaøo laøm vieäc trong boä maùy cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc khoâng coù caùch naøo khaùc laø phaûi thöïc hieän daân chuû...". Tuy nhieân, chính saùch traûi thaûm ñoû ñeå thu huùt nhaân taøi cuûa caùc cô quan coâng quyeàn, caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaãn chöa ñem laïi hieäu quaû do tính thieáu minh baïch, mang naëng tính hình thöùc neân chöa taïo ñöôïc nieàm tin cuûa hoï. Trong ñieàu kieän neàn kinh teá nhö hieän nay, tình traïng “chaûy maùu chaát xaùm” chaéc chaén seõ ngaøy caøng gaây gaét, vaø seõ nghieâm troïng ñeán neàn kinh teá nöôùc ta. Ñaëc bieät, khi nguoàn chaát xaùn ñoù laïi laø nhöõng ngöôøi ñoùng vai troø ñònh höôùng, quaûn lyù cho neàn kinh teá - xaõ hoäi. 2. Caùc Doanh nghieäp ngoaøi Nhaø nöôùc: Caùc naêm gaàn ñaây, söï "buøng noå" cuûa haøng loaït vaên phoøng ñaïi dieän, chi nhaùnh cuûa caùc taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi ñaõ ñaåy caùc doanh nghieäp trong nöôùc vaøo tình traïng "chaûy maùu chaát xaùm". Doanh nghieäp tìm ñuû moïi caùch ñeå giöõ ngöôøi. Theá nhöng, ngöôøi gioûi vaãn cöù ra ñi, nhaát laø trong lónh vöïc taøi chính, ngaân haøng. Theá nhöng, töø naêm 2007, hieän töôïng “chaát xaùm chaûy ngöôïc” ñaõ xaûy ra. Nhaân vieân gioûi cöù noái ñuoâi nhau, töø caùc ngaân haøng, taäp ñoaøn taøi chính cuûa nöôùc ngoaøi veà ñaàu quaân cho caùc coâng ty coå phaàn trong nöôùc. Coâng ty chöùng khoaùn quoác teá Hoaøng Gia môùi ñi vaøo hoaït ñoäng ñöôïc 6 thaùng nhöng coù tôùi gaàn 1/2 soá caùn boä ôû ñaây chuyeån töø caùc ngaân haøng, taäp ñoaøn taøi chính cuûa nöôùc ngoaøi veà. Trong ñoäi nguõ nhaân söï chuû choát taïi Coâng ty coå phaàn ñaàu tö IPA (coâng ty meï cuûa Coâng ty chöùng khoaùn VNDirect), thaáy ñöôïc coù raát nhieàu nhaân söï ngöôøi Vieät tröôùc ñaây töøng giöõ caùc vò trí quan troïng taïi caùc Taäp ñoaøn taøi chính lôùn cuûa nöôùc ngoaøi nhö Citibank, KPMG, Pricewaterhouse. Naêm 2007, coù moät caùi nhìn khaùch quan hôn laø caùc doanh nghieäp trong nöôùc cuõng söû duïng ñuùng caùch maø caùc coâng ty, taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi söû duïng tröôùc ñaây ñeå loâi keùo chaát xaùm cuûa hoï, töùc laø löông vaø thöôûng. Tuy nhieân, nhìn moät caùch toång theå thì söï caïnh tranh thu huùt lao ñoäng cao ñang dieãn ra ngaøy moät gay gaét maø phaàn thua ñang nghieâng veà caùc doanh nghieäp trong nöôùc. Caùc chuyeân gia cho raèng tình traïng chaûy maùu chaát xaùm dieãn ra ôû TP HCM laø xu höôùng toát ñeå caùc doanh nghieäp trong nöôùc sôùm thay ñoåi cung caùch laøm vieäc, cheá ñoä ñaõi ngoä phuø hôïp vôùi coâng nhaân vieân vaø ñöa ra phöông phaùp quaûn trì phuø hôïp. Qua ñaây ta thaáy ñöôïc, trong thôøi ñaïi toaøn caàu hoùa ngaøy nay ñaëc bieät laø toaøn caàu hoùa veà kinh teá, söï luaân chuyeån naøy khoâng chæ bò giôùi haïn trong phaïm vi cuûa moät quoác gia maø coøn vöôn ra phaïm vi khu vöïc vaø theá giôùi. Thuaät ngöõ “chaûy maùu chaát xaùm” ñang daàn ñöôïc thay theá bôûi thuaät ngöõ “Luaân chuyeån chaát xaùm”. Söï kieän ngaøy 07/11/2006, Vieät Nam chính thöùc trôû thaønh thaønh vieân thöù 150 cuûa WTO seõ baét ñaàu söï luaân chuyeån chaát xaùm giöõa caùc doanh nghieäp, toå chöùc vaø caùc nöôùc ngaøy caøng seõ gaây gaét hôn tröôùc caùc aùp löïc töø caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Xaõ hoäi muoán phaùt trieån phaûi coù söï caïnh tranh, nhaèm ñaøo thaûi nhöõng caùi laïc haäu, chaäm tieán, tieâu cöïc vaø giöõ laïi nhöõng caùi tieán boä tích cöïc phuø hôïp vôùi quy luaät phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Trong xu theá toaøn caàu hoùa hieän nay söï caïnh tranh chuû yeáu dieãn ra ôû khaû naêng chieám lónh tri thöùc thôøi ñaïi cuûa moãi ngöôøi, ñoù laø söï caïnh tranh veà “chaát xaùm”, veà trí tueä cuûa con ngöôøi. Maët khaùc, ñeå coù caùi nhìn khaùch quan hôn veà tình hình di chuyeån lao ñoäng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá nöôùc nhaø chuùng ta cuøng xem xeùt döõ lieäu töø Cuïc thoáng keâ sau: Soá löôïng vaø cô caáu lao ñoäng caû nöôùc phaân theo thaønh phaàn kinh teá Qua soá lieäu töø cuïc thoáng keâ veà cô caáu lao ñoäng caû nöôùc theo thaønh phaàn kinh teá töø 2000 ñeán 2007: - Ñoái vôùi kinh teá Nhaø nöôùc, tæ troïng ñang giaûm daàn trong khi neàn kinh teá ñang phaùt trieån vaø coâng vieäc cuûa coâng chöùc ngaøy caøng taêng ñieàu naøy ñaõ phaûn aùnh ñuùng thöïc traïng hieän taïi. - Kinh teá ngoaøi Nhaø nöôùc thì tæ troïng cuõng ñang giaûm daàn nhöng möùc ñoä bieán ñoäng giaûm khoâng nhieàu nhö Nhaø nöôùc. - Khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thì tæ troïng chieám ít hôn nhöng möùc ñoä bieán ñoäng taêng ñang ngaøy caøng roõ reät, ñieàu naøy phaûn aûnh ñuùng thöïc traïng hieän taïi neàn kinh teá nöôùc nhaø ñang daàn daàn chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng. 3. Doanh nghieäp nöôùc ngoaøi – Theá giôùi. a. Caùc quoác gia ñang phaùt tieån: + Trung Quoác: Theo baûn baùo caùo chính trò vaø an ninh toaøn caàu naêm 2007 cuûa Vieän khoa hoïc vaø xaõ hoäi Trung Quoác, hieän töôïng chaûy maùu chaát xaùm ôû ñaát nöôùc naøy ñang dieãn ra nghieâm troïng nhaát theá giôùi. Töø thaäp kyû 80 cuûa theá kyû XX ñeán nay, trong soá löu hoïc sinh cuûa nöôùc naøy ra nöôùc ngoaøi hoïc taäp, coù 2/3 soá ngöôøi khoâng quay trôû veà nöôùc laøm vieäc, 88% sinh vieân hoïc taïi Myõ ñaõ laøm vieäc laâu daøi nôi xöù ngöôøi. Tình traïng naøy khieán Trung Quoác thieáu nhaân taøi quaûn lyù vaø ñieàu haønh ñaát nöôùc. Trung Quoác hieän nay ñang coù moät loaït chuû tröông, chính saùch, ñaõi ngoä vaät chaát, öu ñaõi cheá ñoä laøm vieäc, khuyeán khích hoïc sinh ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi, tìm vieäc ôû nöôùc ngoaøi, thaäm chí keát hoân vaø nhaäp quoác tòch vôùi ngöôøi nöôùc ngoaøi. Ñoù laø chính saùch chaáp nhaän chaûy maùu chaát xaùm ban ñaàu. Chæ tieâu hoï ñaët ra laø trong 4 naêm tieáp theo, seõ coù 200.000 sinh vieân toát nghieäp ñaïi hoïc trôû veà nöôùc laøm vieäc. + Caùc quoác gia chaâu Phi: Trong thôøi kyø haäu thöïc daân, 40% tri thöùc chuyeân nghieäp cuûa Chaâu phi ñaõ rôøi khoûi luïc ñòa ñen ñeå kieám soáng. Theo thoáng keâ, taïi moät soá nöôùc ñang phaùt trieån nhö Gayana, Jamaica, Haiti,…coù khoûang ¾ nhaân vieân kyõ thuaät vôùi trình ñoä cao ñaõ di cö sang caùc nöôùc laø thaønh vieân cuûa Toå chöùc Hôïp taùc vaø Phaùt trieån kinh teá (OECD). Moãi naêm, coù tôùi 23.000 giaùo vieân ñaïi hoïc vaø 50.000 caùn boä trung vaø cao caáp cuûa chaâu Phi rôøi boû chaâu luïc ra nöôùc ngoaøi ñònh cö vaø laøm vieäc. Theo Toå chöùc y teá Nam Phi – laø moät toå chöùc phi chính phuû, moãi naêm coù 300 y taù chuyeân khoa nöôùc naøy ñi tìm “chaân trôøi môùi”, 80% baùc só Ghana rôøi boû nöôùc naøy sau khi toát nghieäp. Neàn kinh teá keùm phaùt trieån, khoâng phaûi laø ñaát duïng voõ cho nhöõng ngaønh lao ñoäng trí oùc, tình hình chính trò baát oån, chieán söï xaûy ra khaép caùc nöôùc, ngheøo ñoùi, beänh taät ñaõ laøm vieãn caûnh töông lai cuûa hoï trôû neân quaù môø nhaït. Ñeå laáp choã hoång caùc nhaân taøi ra ñi ñeå laïi, chaâu Phi ñaõ boû ra raát nhieàu chi phí ñeå thueâ ñoäi nguõ nhaân löïc laønh ngheà cuûa caùc nöôùc phöông Taây veà laøm vieäc. Tình töø naêm 1997 ñeán nay, Nam Phi ñaõ thieät haïi 7.8 tyû ñoàng do naïn chaûy maùu chaát xaùm. + Singapore: Theo thoáng keâ vaø nhaän ñònh cuûa Cöïu Thuû töôùng vaø laø Boä tröôûng coá vaán quoác gia Lyù Quang Dieäu, moãi naêm, Singapore maát khoaûng 1.000 nhaân taøi, chieám 4 -5% trong soá 30% ngöôøi taøi, con soá naøy ñang ngaøy moät taêng leân moät caùch ñaùng quan ngaïi. Nam chaâm chính huùt nhaân taøi cuûa Singapore laø caùc nöôùc söû duïng tieáng Anh. ÔÛ nöôùc naøy, ñang dieãn ra tình traïng caùc sinh vieân ñi du hoïc taïi Myõ vaø ñöôïc ñoùn ngay sau khi ra tröôøng. Nhöõng ngöôøi khoâng muoán caïnh tranh khoác lieät ôû Myõ thì tôùi Australia vaø Canaña. Ñeå ngaên chaën vieäc thaâm huït nhaân taøi, Singapore ñaõ tranh thuû söï hoã trôï cuûa caùc chuyeân gia haøng ñaâu ñeán töø Trung Quoác, AÁn Ñoä, nhöõng ngöôøi bò loâi cuoán bôûi vieãn caûnh vaø trieån voïng toát ñeïp ôû ñaát nöôùc naøy. b. Caùc nöôùc phaùt trieån: + Anh: Maëc duø ñöôïc ñaùnh giaù laø thaønh coâng trong vieäc thu huùt chaát xaùm töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhöng chính nöôùc Anh vaán ñeà chaûy maùu chaát xaùm cuõng ñang trôû neân traàm troïng, ñaêïc bieät trong lónh vöïc khoa hoïc. Hieän Anh coù khoaûng 3,3 trieäu ngöôøi di cö ra nöôùc ngoaøi, trong ñoù coù 1,1 trieäu ngöôøi coù baèng ñaïi hoïc, coù 28,3% soá ngöôøi coù baèng veà y döôïc, 28,5% nhaân taøi coâng taùc trong lónh vöïc coâng ngheä kyõ thuaät vaø nghieân cöùu khoa hoïc. Cöù 6 ngöôøi Anh sau khi toát nghieäp ñaïi hoïc thì coù 1 ngöôøi ñi ra nöôùc ngoaøi laøm vieäc, trong khi tyû leä naøy ôû Phaùp laø 1/30 vaø Myõ laø 1/2000. Nhöõng nôi ñeán khieán hoï kieám ñöôïc nhieàu tieàn hôn, chi phí sinh hoaït cuõng reû hôn laøm cho hoï deã daøng quyeát ñònh söï ra ñi cuûa mình. + Ñöùc: Neàn kinh teá Ñöùc ñang coù nguy cô thieáu huït nhaân löïc traàm troïng trong khi tình traïng “chaûy maùu chaát xaùm” laïi ngaøy moät gia taêng. Nhieàu caùn boä nghieân cöùu khoa hoïc, chuyeân gia caùc ngaønh ngheà cuûa Ñöùc, ñang coù xu höôùng rôøi boû queâ höông ra nöôùc ngoaøi sinh soáng vaø laøm vieäc. Theo soá lieäu cuûa phoøng Thöông maïi vaø coâng nghieäp Ñöùc, hieän thò tröôøng lao ñoäng thieáu khoaûng 440.000 ngöôøi lao ñoäng coù tay ngheà chuyeân moân cao, ñieàu naøy khieán neàn kinh teá Ñöùc thieät haïi 18 tyû euro/naêm. Cuõng theo keát quaû ñieàu tra cuûa Vieän Prognos (Thuïy Só) vaø Cuïc thoáng keâ lieân bang Ñöùc, naêm 2007, coù 165.000 ngöôøi Ñöùc chuyeån sang caùc quoác gia khaùc laøm vieäc vaø sinh soáng, 84% trong soá ñoù laø ngöôøi coù hoïc vò cao. Cô hoäi haønh ngheà haáp daãn, möùc löông cao, ñoùng thueá thaáp, vaø trieån voïng naém giöõ caùc vò trí laõnh ñaïo… laø nhöõng lyù do chuû yeáu khieán hoï di cö. + Nhaät Baûn: Nhieàu coâng ty Nhaät Baûn ñang khoù khaên trong vaán ñeà nhaân taøi ngay taïi queâ nhaø. Öôùc tính coù 2.500 kyõ sö trong lónh vöïc kyõ thuaät coâng nghieäp ñaõ sang Ñaøi Loan laøm vieäc. Baùo NewYork Times cho raèng “Khoâng phaûi laø video game, khoâng phaûi laø xe hôi thaân thieän maø laø kyõ sö laønh ngheà môùi chính laø maët haøng xuaát khaåu noåi tieáng nhaát cuûa Nhaät” Tình hình ñaåy maïnh taùi cô caáu, caét giaûm bieân cheá, cheá ñoä nghæ höu sôùm trong khi tuoåi thoï trung bình cuûa ngöôøi Nhaät ñang taêng leân, chi phí sinh hoaït vaøo loaïi ñaét ñoû nhaát theá giôùi, aùp löïc cuoäc soáng quaù lôùn khieán caùc nhaân taøi Nhaät saün saøng di chuyeån ñeán nôi coù nhieàu ñaõi ngoä vaø cuoäc soáng thoaûi maùi hôn. Hieän nay, caùc coâng ty cuûa Nhaät Baûn boû ngoû tieáp nhaän nguoàn nhaân löïc cao caáp, vì vaäy maø treân thò tröôøng lao ñoäng chaát xaùm, Nhaät chæ coù xuaát maø khoâng nhaäp, nguoàn chaát xaùm cöù chaûy ra nöôùc ngoaøi maø khoâng coù bôø caûn. V/ KHAÛO SAÙT: Thoâng qua vieäc khaûo saùt möùc ñoä haøi loøng veà caùc yeáu toá löông boång, moâi tröôøng laøm vieäc… cuûa caùc caùn boä coâng nhaân vieân chöùc trong heä thoáng caùc doanh nghieäp trong laãn ngoaøi quoác doanh. Vôùi moâ hình khaûo saùt nhö sau : Soá ngöôøi ñöôïc khaûo saùt : 50 ngöôøi Giôùi tính : Nam : 64 % Nöõ : 36% Ñoä tuoåi : Döôùi 30 :70% 31-40 :22% 41-50 :2% 51-60 : 6% Chöùc vuï : Giaùm ñoác/Phoù giaùm ñoác : 4% Tröôûng/Phoù phoøng : 20% Nhaân vieân : 66 % Khaùc : 10% Coâng ty : Nhaø nöôùc : 26% Ngoaøi Nhaø nöôùc : 58% Quoác teá : 16% Chuùng toâi coù ñöôïc keát quaû khaûo saùt nhö sau : Kết Quả Không Ít Bình Thường Nhiều Rất Nhiều Tổng ý kiến Tỉ lệ % không hài lòng 1 2 3 4 2 THU NHẬP 55 42 62 32 9 200 48.5 M/TRƯỜNG 23 60 192 105 20 400 20.8 ỔN ĐỊNH 27 39 83 41 10 200 33.0 CƠ HỘI 30 62 125 74 9 300 30.7 TC 135 203 462 252 48 1100 Döïa vaøo baûng thoáng keâ ñoù, chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc raèng: 48.5% ngöôøi lao ñoäng khoâng haøi loøng veà möùc thu nhaäp hieän taïi cuûa mình. 20.8% caûm thaáy moâi tröôøng laøm vieäc cuûa hoï khoâng ñöôïc thaân thieän, hôïp taùc vaø thoaûi maùi. 33% cho raèng ñaây chöa phaûi laø ñieåm döøng chaân laâu daøi; 30.7% nhaän thaáy hoï seõ khoâng coù nhieàu cô hoäi phaùt trieån söï nghieäp neáu hoï tieáp tuïc ôû laïi coáng hieán cho coâng ty. Caùc tyû leä naøy laø khaù cao trong tình hình laïm phaùt vaø giaù caû taêng nhö hieän nay. Ñieàu naøy cho thaáy ngöôøi lao ñoäng coù theå deã daøng “nhaûy vieäc” baát cöù luùc naøo khi hoï tìm ñöôïc moät coâng ty khaùc ñaùp öùng moät phaàn hay taát caû nhöõng nhu caàu cuûa hoï, ñaëc bieät laø thu nhaäp töông xöùng vôùi coâng söùc boû ra, töông lai toát ñeïp hôn, cuoäc soáng deã chòu hôn. Töø ñoù, hoï coù theâm ñoäng löïc ñeå vöôn tôùi trong coâng vieäc cuûa mình. VI/ CAÙC NGUYEÂN NHAÂN CHÍNH DAÃN ÑEÁN HIEÄN TÖÔÏNG “CHAÛY MAÙU CHAÁT XAÙM”: 1. Khaùch quan (chuû yeáu ôû Taàm vó moâ): a. Cô caáu ngaønh ngheà: Cô caáu ngaønh ngheà thay ñoåi seõ laøm taêng hoaëc giaûm löïc löôïng lao ñoäng trí oùc (neáu giaûm, khoâng coøn cô hoäi trong nöôùc, löïc löôïng naøy seõ thoaùt ly sang nöôùc khaùc). . m vó moan : N HIEÄN TÖÔÏNG “ à hieän nay, aøi.àu"hoaøn toaøn ñaõ taïo neân löïc ñaåy ñoái vôùi nhöõng ngöôøi taøi cuûa nöôù Ña phaàn ôû Vieät Nam, caùc nhoùm ngaønh ngheà nghieân cöùu khoâng ñöôïc ñaàu tö ñuùng möùc, chính vì theá löïc löôïng nghieân cöùu raát moûng. Traùi laïi ôû nöôùc ngoaøi (Thaùi Lan, Singapore, Malaisia…) nhöõng nöôùc gaàn chuùng ta nhaát, hoï ñaàu tö raát maïnh vaøo lónh vöïc naøy thu huùt nhieàu ngöôøi taøi töø khaép theá giôùi. Töø ñoù chuùng ta neân nhìn nhaän laïi vaø hoïc taäp caùch laøm vieäc cuûa hoï. b. Chính saùch: Chính saùch Nhaø nöôùc hieän ñang giaûm bieân cheá trong caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Do ñoù daãn ñeán tình traïng nhieàu löïc löôïng lao ñoäng sang laøm vieäc taïi caùc cô sôû ngoaøi Nhaø nöôùc. Chính saùch cuûa Nhaø nöôùc hieän nay ñang môû cöûa,taïo ñieàu kieän cho moät soá ngaønh ngheà töø nöôùc ngoøai du nhaäp vaøo Vieät Nam, taïo theâm nhieàu löïa choïn veà ngheà nghieäp cho löïc luôïng lao ñoäng trong nöôùc. 2. Chuû quan (Chuû yeáu ôû Taàm vi moâ) a. Löông vaø phuùc lôïi + Heä thoáng löông : Löông laø vaán ñeà raát nhaïy caûm trong moïi coâng ty vaø cuõng ñöôïc xem laø vaán ñeà quan troïng trong vieäc tìm vaø giöõ chaân nhöõng lao ñoäng coù naêng löïc trong baát kyø doanh nghieäp naøo. Theo moät khaûo saùt nhanh tieán haønh trong thaùng 06/2008 treân VietnamWorks.com, coù ñeán 4.479 ngöôøi (töông ñöông 44%) trong toång soá 10.215 ngöôøi traû lôøi cho bieát möùc löông haáp daãn laø yeáu toá quan troïng nhaát ñoái vôùi hoï khi choïn moät coâng vieäc môùi. Hieän nay, heä soá löông vaø möùc löông cô baûn Nhaø nöôùc coøn raát thaáp so vôùi möùc soáng cuûa moïi ngöôøi, khoâng ñaûm baûo ñöôïc möùc söùc soáng cô baûn cuûa hoï vaø gia ñình. Ñieàu naøy daãn ñeán tình traïng caùc caùn boä coâng chöùc coù kinh nghieäm vaø naêng löïc rôøi boû sang coâng ty khaùc vôùi möùc löông gaáp nhieàu laàn so vôùi möùc löông hieän taïi. Traû löông chöa ñuùng vôùi naêng löïc cuûa ngöôøi lao ñoäng, ñaëc bieät laø trong doanh nghieäp Nhaø nöôùc chæ traû löông theo caáp baäc chöù khoâng traû löông theo khoái löông vaø hieäu quaû coâng vieäc. Daãn ñeán hieän töôïng coù nhöõng ngöôøi laøm vieäc “ñaàu taét maët toái” maø löông thì thaáp, coøn nhöõng ngöôøi “ngoài chôi xôi nöôùc” löông laïi cao hôn nhieàu. Ñaây laø moät ñieàu raát böùc xuùc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù naêng löïc vaø traùch nhieäm. Söï cheânh leäch möùc löông giöõa nhöõng ngöôøi lao ñoäng vôùi nhau cuõng laø nguyeân nhaân gaây söï baát maõn. Cuøng tuyeån vaøo moät vò trí nhö nhau, maø möùc löông cuûa moãi ngöôøi laïi khaùc nhau, söï cheânh leäch naøy tuøy theo moãi ngöôøi bieát caùch yeâu caàu möùc löông tröôùc khi ñöôïc nhaän vaøo laøm vieäc. Khi ngöôøi lao ñoäng phaùt hieän ra söï cheânh leäch naøy seõ naûy sinh söï baát maõn, vaø neáu khoâng ñöôïc giaûi quyeát moät caùch thoûa ñaùng thì ngöôøi lao ñoäng seõ ra ñi. Hoaëc löông cuûa moät ngöôøi môùi vaøo laïi cao hôn möùc löông nhöõng ngöôøi laøm vieäc coù kinh nghieäm laâu naêm trong coâng ty, ñaây coù theå laø chính saùch thu huùt ngöôøi taøi cuûa coâng ty nhöng neáu khoâng giaûi thích roõ ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng thì cuõng gaây neân söï baát maõn. Hieän nay neàn kinh teá thò tröôøng Vieät Nam ñang môû cöûa vaø phaùt trieån maïnh meõ, caùc coâng ty môùi thaønh laäp tìm moïi caùch thu huùt nhöõng ngöôøi taøi veà coâng ty cuûa hoï baèng caùch traû möùc löông cao ngaát ngöôõng. Ñieàu naøy laø vaán ñeà khoù khaên ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc khi nguoàn taøi chính coøn haïn heïp. Maët khaùc, cô cheá löông cuûa Nhaø nöôùc chöa ñöôïc thoâng thoaùng vaø mang tính ñoät phaù, chöa coù qui ñònh naøo cho pheùp caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc traû löông nhaân vieân, ngöôøi taøi cao hôn caáp treân. Trì treã trong vieäc traû löông hoaëc giam löông ngöôøi lao ñoäng cuõng laø yeáu toá gaây baát maõn trong ngöôøi lao ñoäng. Vì 1 lyù do naøo ñoù (khoù khaên veà taøi chính,giao dòch giöõa ngaân haøng bò truïc traëc,…) maø 1 soá coâng ty thöôøng xuyeân traû löông treã löông cho nhaân vieän ñieàu naøy laøm cho ngöôøi lao ñoäng raát böïc boäi vaø lo laéng. Vì ngöôøi lao ñoäng ñaõ coù nhöõng tính toaùn döï ñònh vôùi soá tieàn löông seõ nhaän ñöôïc vaøo ngaøy coá ñònh haøng thaùng. + Phuùc lôïi: Beân caïnh möùc löông, yeáu toá maø ngöôøi lao ñoäng quan taâm laø phuùc lôïi cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi hoï. Ngoaøi nhöõng phuùc lôïi baét buoäc cuûa moät doanh nghieäp ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng laø Baûo hieåm y teá, Baûo hieåm xaõ hoäi, tieàn thöôûng cuoái naêm, thì ngöôøi lao ñoäng coøn quan taâm ñeán nhöõng phaàn khen thöôûng sau khi hoaøn thaønh toát coâng vieäc ñöôïc giao hoaëc nhöõng khoaûn thöôûng theo quyù, theo kyø, trôï caáp xaêng, nhaø ôû, côm tröa, khaùm chöõa beänh ñònh kyø, nhöõng khoaûn trôï caáp khi theâm vieäc, theâm giôø thích ñaùng ñeå naâng cao hieäu quaû saûn xuaát vaø lao ñoäng… Coù nhöõng doanh nghieäp nhaèm troán thueá neân chæ thueâ nhöõng lao ñoäng trong thôøi gian ngaén haïn nhaèm traùnh nhöõng khoaûn chi phí cho Baûo hieåm y teá, Baûo hieåm xaõ hoäi theo qui ñònh cuûa Nhaø nöôùc. Coù nhöõng doanh nghieäp mua Baûo hieåm xaõ hoäi cho ngöôøi lao ñoäng döïa theo möùc löông cô baûn. Trong khi ña soá doanh nghieäp nöôùc ngoaøi mua Baûo hieåm xaõ hoäi döïa treân thu nhaäp thöïc cuûa ngöôøi lao ñoäng. Söï khaùc bieät naøy seõ laøm cho ngöôøi lao ñoäng so saùnh vaø coù söï choïn löïa toát nhaát cho mình. Moät soá doanh nghieäp, coâng ty nhaèm haïn cheá nhöõng chi phí cho coâng ty ñaõ caét nhöõng khoaûn khen thöôûng, nghæ maùt, chi phí ñaøo taïo… cuûa ngöôøi lao ñoäng daãn ñeán söï baát maõn, phaûn ñoái trong coâng ty. Maët khaùc, moät soá doanh nghieäp duø ñaõ coù nhöõng khoaûn phuùc lôïi cöïc toát nhöng nhaân vieân vaãn baát maõn laø vieäc thöïc thi caùc ñieàu khoaûn phuùc lôïi chöa trieät ñeå vaø chöa mang tính coâng baèng. Khoâng traû löông vaø boài döôõng ngoaøi giôø cho ngöôøi lao ñoäng khi hoï phaûi laøm vieäc ngoaøi giôø do coâng vieäc phaùt sinh. Ngöôøi lao ñoäng coù traùch nhieäm seõ coù gaéng hoaøn taát coâng vieäc trong thôøi haïn ñöôïc giao, do ñoù hoï phaûi hy sinh thôøi gian sinh hoaït caù nhaân vaø gia ñình ñeå daønh thôøi gian cho coâng vieäc. Khoâng coù nhöõng khoaûn boài döôõng ñoù ñeå khuyeán khích söï ñam meâ vaø yeâu coâng vieäc, ngöôøi lao ñoäng seõ khoâng coøn söï nhieät tình trong coâng vieäc nöõa vaø daãn ñeán bieán moät ngöôøi lao ñoäng coù taøi, coù naêng löïc trôû thaønh moät ngöôøi lao ñoäng bình thöôøng. b. Coâng vieäc vaø cô hoäi + Möùc ñoä haáp daãn vaø thöû thaùch coâng vieäc : Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù taøi vaø naêng ñoäng. Ñieàu deã thaáy ôû nhöõng ngöôøi coù taøi vaø naêng ñoäng laø hoï thích khaùm phaù, tìm toøi nhöõng ñieàu môùi laï, saün saøng ñoái maët vôùi moïi thaùch thöùc. Chính nhöõng ñieàu naøy laøm cho coâng vieäc cuûa hoï trôû neân haáp daãn hôn vaø khoâng nhaøm chaùn. Theo moät chuyeân gia giaøu kinh nghieäm quaûn lyù cho raèng:"Tieàn quan troïng, khoâng ai phuû nhaän ñieàu ñoù, nhöng noù khoâng quyeát ñònh taát caû, ñaëc bieät vôùi nhöõng taàng lôùp ngöôøi höôùng tôùi moät moâi tröôøng ñeå coáng hieán nhieàu hôn chöù khoâng phaûi muoán thu lôïi ñöôïc nhieàu hôn". Ñaây laø moät trong nhöõng nhu caàu baäc cao cuûa moâ hình Maslow, ñoù laø nhu caàu töï theå hieän mình. Ví duï, ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñöôïc ñi tu nghieäp nöôùc ngoaøi, ñöôïc ñaøo taïo 1 caùch baøi baûn, do ñoù hoï khoâng muoán laøm nhöõng coâng vieäc nhaøm chaùn laëp ñi laëp laïi moãi ngaøy. + AÙp löïc coâng vieäc: Ñaây laø moät hieän traïng deã gaëp trong caùc cô quan Nhaø nöôùc. Khoái löôïng coâng vieäc naëng neà, caùc vaên baûn phaùp luaät choàng cheùo, baát caäp, chænh söûa thöôøng xuyeân nhöng khoâng coù höôùng daãn roõ raøng. Caùn boä coâng chöùc phaûi maát raát nhieàu thôøi gian, xöû lyù raát khoù khaên, nhaát laø caùn boä coâng taùc trong caùc ngaønh lieân quan ñeán nhaø ñaát, xaây döïng. + Laõnh ñaïo: Ngöôøi laõnh ñaïo naêng löïc yeáu keùm khoâng daùm thöû thaùch vaø ruûi ro khi ngöôøi lao ñoäng ñeà xuaát nhöõng saùng kieán mang tính ñoät phaù. Ñieàu naøy thöôøng thaáy trong doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaø moät soá doanh nghieäp nhoû. ÔÛ moät soá doanh nghieäp khaùc, ngöôøi ta traân troïng vaø khuyeán khích nhöõng yù kieán ñoùng goùp, saùng taïo töø ngöôøi lao ñoäng vì chính nhöõng ñieàu naøy coù theå laøm cho coâng caøng ngaøy toát hôn veà maët quaûn lyù cuõng nhö trong kinh doanh. + Cô hoäi thaêng tieán: Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng trong vieäc ngöôøi taøi chuyeån töø coâng töø coâng ty naøy sang coâng ty khaùc. Coù nhöõng ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo vaø tu nghieäp ôû nöôùc ngoaøi hoaëc nhöõng ngöôøi coù naêng löïc vaø taâm huyeát, mong öôùc lôùn nhaát cuûa hoï chính laø ñöôïc coáng hieán söùc mình cho coâng ty, doanh nghieäp. Nhöng thöïc teá, hoï caûm thaáy khoâng coù cô hoäi thöïc hieän mong öôùc ñoù vaø huït haãng khi vieäc ñeà baït khoâng döïa treân tieâu chí trình ñoä vaø ñaïo ñöùc. Ñaëc bieät laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi treû coù taøi, naêng ñoäng, hoï thích theå hieän vaø töï khaúng ñònh mình thì khi laøm vieäc trong moät moâi tröôøng maø ngöôøi laõnh ñaïo khoâng thaáy ñöïoc naêng löïc cuûa hoï thì hoï seõ sang coâng ty khaùc vôùi vò trí cao hôn tröôùc. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng ñoäng cô thuùc ñaåy hoï laøm vieäc toát hôn. + Cheá ñoä ñaøo taïo: Thieáu nhöõng chöông trình ñaøo taïo veà nghieäp vuï chuyeân moân vaø nhöõng kyõ naêng boå trôï khaùc daãn ñeán ngöôøi lao ñoäng. Ñaøo taïo thöïc söï caàn thieát khoâng chæ ñoái vôùi nhöõng sinh vieân môùi ra tröôøng “chöa coù kinh nghieäm seõ khoâng hoaøn thaønh toát nhöõng coâng vieäc ñöôïc giao”, maø coøn caû caùc caùn boä coâng chöùc laâu naêm “hoï ñaõ tuït haäu so vôùi theá heä ngaøy nay” do ñaøo taïo thieáu baøi baûn, laøm vieäc theo kinh nghieäm, khoù baét kòp neàn tri thöùc môùi, hieän ñaïi… Coâng vieäc ngaøy nay khoâng chæ caàn veà chuyeân moân maø coøn ñoøi hoûi cao veà caùc kyõ naêng boå trôï ñeå ñaûm baûo coâng vieäc hoaøn thaønh khoâng chæ ñuùng tieán ñoä, keá hoaïch maø coøn hieäu quaû trong vieäc söû duïng nguoàn löïc. Vieäc thieáu kieán thöùc chuyeân moân vaø caùc kó naêng caàn thieát, caùn boä coâng chöùc ñaõ gaëp nhieàu trôû ngaïi vaø bò suïp ñoå tröôùc aùp löïc cuûa coâng vieäc ngaøy caøng cao daãn ñeán chaùn naûn vaø tìm coâng vieäc khaùc. Maët khaùc, coâng taùc ñaøo taïo taïi caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaãn chöa xaùc ñònh ñuùng ñoái töôïng caàn ñöôïc ñaøo taïo. Coù nhieàu ngöôøi ñöôïc cho ñi ñaøo taïo nhöng khoâng lieân quan gì ñeán chuyeân moân. Beân caïnh ñoù, coâng taùc ñaùnh giaù hieäu quaû sau khi ñaøo taïo vaãn chöa ñöôïc quan taâm. Ñieàu naøy ñaõ tieâu toán bieát bao nhieâu ngaân saùch cuûa doanh nghieäp vaø Nhaø nöôùc. c. Moâi tröôøng laøm vieäc. + Moâi tröôøng laøm vieäc chöa chuyeân nghieäp. Trong thôøi ñaïi khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån raát maïnh nhö hieän nay, nhöõng ngöôøi taøi gioûi ñöôïc ñaøo taïo raát baøi baûn vaø coù kieán thöùc raát saâu trong lónh vöïc chuyeân moân cuûa mình, ñaëc bieät laø öùng duïng caùc khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi vaøo coâng vieäc. Do vaäy, ngöôøi taøi thích laøm vieäc ôû nhöõng nôi coù caùc trang thieát bò laøm vieäc hieän ñaïi nhaèm vaän duïng toái ña kieán thöùc mình ñaõ hoïc vaøo coâng vieäc, khoâng laõng phí kieán thöùc mình ñaõ daøy coâng nghieân cöùu, hoïc hoûi trong nhieàu naêm. Do ñoù, moät khi nhu caàu cuûa ngöôøi taøi khoâng ñöôïc thoûa maõn thì töï baûn thaân, hoï caûm thaáy baát maõn trong coâng vieäc vaø veà laâu daøi coù theå seõ phaûi nghæ vieäc. Beân caïnh ñoù, moâi tröôøng laøm vieäc khoâng chuyeân nghieäp coøn ñöôïc theå hieän qua vieäc phaân coâng coâng vieäc khoâng phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa ngöôøi taøi. Vieäc phaân tích ñaëc ñieåm, trình ñoä cuûa ngöôøi taøi ñeå boå nhieäm coâng vieäc cho ñuùng vôùi khaû naêng, sôû tröôøng cuûa moãi ngöôøi chöa ñöôïc quan taâm. Trong khí ñoù, taïi caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc thì haàu heát thieáu cô sôû vaät chaát; taùc phong laøm vieäc trì treä; ban beä vaø hoïp haønh nhieàu nhöng giaûi quyeát khoâng trieät ñeå vaø hieäu quaû; giaûi quyeát coâng vieäc phaûi xin, chôø yù kieán thoâng qua nhieàu caáp vaø nhieàu khi khoâng coù vaên baûn höôùng daãn roõ raøng; coâng vieäc khoâng roõ raøng, bò choàng cheùo vaø giao vieäc khoâng döïa treân naêng löïc maø döïa vaøo moái quan heä, vieäc gì cuõng phaûi thoâng qua soá ñoâng ñeán khi coù chuyeän khoâng theå qui traùch nhieäm cho ai ñöôïc. Chính vì vaäy, maø soá löôïng nhaân taøi töø caùc DNNN ñi tìm vuøng ñaát maøu môõ hôn dieãn ra ngaøy caøng maïnh meõ. + Möùc ñoä coâng nhaän veà thaønh quaû lao ñoäng cuûa ngöôøi taøi. Thaønh quaû laø moät quaù trình laøm vieäc laâu daøi. Do vaäy, phaûi coù caùi nhìn ñuùng veà thaønh quaû lao ñoäng cuûa nhaân vieân. Ngöôøi taøi gioûi coù loøng töï troïng veà ngheà nghieäp raát lôùn. Hoï thöïc söï laø nhöõng ngöôøi muoán laøm theo naêng löïc höôûng theo lao ñoäng. Moät khi caáp treân khoâng coi troïng thaønh quaû maø hoï thöïc söï laøm ra hay laø thaønh quaû cuûa hoï laøm ra maø caáp treân ñeå ngöôøi khaùc höôûng thuï thì ñoù laø moät xuùc phaïm raát lôùn ñeán loøng töï troïng ngheà nghieäp cuûa hoï. Trong khi ñoù, taïi caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc laïi coù xu höôùng bình quaân chuû nghóa vaø bò raøng buoäc raát nhieàu vaøo heä thoáng moái quan heä coâng quyeàn, thieáu caùc tieâu chí ñaùnh giaù hieäu quaû coâng vieäc cuûa caùn boä roõ raøng… Chính vì vaäy, vieäc khoâng ñaùnh giaù vaø coâng nhaän chính xaùc söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñaõ ñeå nhaân taøi ra ñi tìm vuøng ñaát môùi laø ñieàu taát yeáu. + Söï khoâng roõ raøng, minh baïch: Ñoái vôùi caùc cheá ñoä ñaõi ngoä chính saùch, söï khoâng roõ raøng, minh baïch cuõng laø moät nguyeân nhaân saâu xa laøm giaûm loøng tin cuûa ngöôøi taøi ñoái vôùi coâng ty, vaø hoï cuõng caûm thaáy mình bò xuùc phaïm veà loøng töï troïng moät caùch nghieâm troïng. Coù raát nhieàu coâng ty ñöa ra chính saùch raát toát nhöng hoï khoâng thöïc thi theo ñuùng nhö chính saùch maø hoï ñöa ra. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, löông thöôûng vaø thôøi gian laøm vieäc laø yeáu toá cöïc kyø nhaïy caûm ñoái vôùi nhaân vieân, neáu coâng ty khoâng chaáp haønh theo ñuùng chính saùch hoï ñöa ra ban ñaàu thì ngöôøi taøi gioûi ñang coáng hieán vaø laøm vieäc heát mình cho coâng ty cuõng bò lay ñoäng veà loøng trung thaønh cuûa hoï vôùi coâng ty bôûi leõ coâng ty thöïc söï khoâng toân troïng hoï. Ñoù cuõng laø nguyeân nhaân gaây neân vaán naïn chaûy maùu chaát xaùm. Ñoái vôùi vieäc phaân coâng coâng vieäc cho nhaân vieân, neáu caáp treân phaân coâng coâng vieäc cho nhaân vieân khoâng roõ raøng thì coù theå coù coâng vieäc seõ bò choàng cheùo giöõa caùc nhaân vieân trong nhoùm vaø daãn ñeán tình traïng laø coâng vieäc ñoù seõ ñöôïc hoaøn thaønh khoâng toát. Neáu söï phaân coâng trong coâng vieäc khoâng roõ raøng, ngöôøi lao ñoäng seõ khoâng hieåu roõ ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình, khoâng theå phaùt huy heát naêng löïc cuûa hoï. Hoï deã bò nhaøm chaùn vôùi coâng vieäc daãn tôùi tìm moät nôi laøm vieäc khaùc toát hôn. + Boä maùy quaûn lyù yeáu keùm: Theå hieän ôû söï toå chöùc coâng vieäc cuûa caáp laõnh ñaïo khoâng coù keá hoaïch, khoâng coù söï phoái hôïp toát giöõa caùc boä phaän trong coâng ty. Ñieàu naøy seõ daãn ñeán tình traïng coâng vieäc roái loaïn, hoái haû, ngöôøi lao ñoäng phaûi laøm vieäc trong ñieàu kieän caêng thaúng, meät moûi keùo daøi, daãn ñeán hoï seõ tìm caùch chuyeån vieäc. + Söï hôïp taùc keùm: Söï hôïp taùc laø moät yeáu toá khoâng keùm phaàn quan troïng aûnh höôûng ñeán vieäc chaûy maùu chaát xaùm. Söï hôïp taùc keùm giöõa caùc thaønh vieân trong nhoùm vaø giöõa caùc thaønh vieân vôùi seáp seõ saûn sinh ra nhöõng veát nöùt laâu daøi voâ hình trong ngöôøi taøi vaø ñeán moät luùc naøo ñoù noù ñuû lôùn ñeå laøm cho ngöôøi taøi phaûi choïn nôi laøm vieäc khaùc. Neáu nhieàu vaán ñeà baát caäp ngaøy caøng taêng trong moâi tröôøng laøm vieäc maø khoâng coù söï hoã trôï, chia seû hay caûi tieán töø phía caùc nhaø quaûn lyù vaø ñoàng nghieäp thì seõ laøm giaûm möùc ñoä haøi loøng veà coâng vieäc vaø coâng ty cuûa ngöôøi lao ñoäng. Ñieàu naøy caøng theå hieän roõ taïi caùc DNNN, nôi maø hieäu quaû coâng vieäc khoâng ñöôïc ñaët leân haøng ñaàu. Ñaây chính laø nguyeân nhaân laøm cho nhaân vieân khoâng taäp trung hoaøn thaønh toát coâng vieäc ñöôïc giao maø laïi taäp trung thaønh töøng nhoùm, chia beø phaùi, truø daäp laãn nhau, soá ñoâng seõ daønh phaàn thaéng, caùi ñuùng khoâng ñöôïc coâng nhaän…. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thöïc taøi thì hoï khoâng theå chaáp nhaäp caùch laøm vieäc vaø moâi tröôøng nhö vaäy, noù seõ boùp cheát khaû naêng, söï nhieät huyeát vaø töông lai cuûa hoï. Söï keùm toân troïng ñoái vôùi nhaân vieân . Theå hieän ôû ñaëc ñieåm khi caáp treân xem thöôøng yù kieán phaùt bieåu cuûa caáp döôùi. Hoaëc caùch cö xöû cuûa caáp treân ñoái vôùi nhaân vieân thieáu teá nhò, thoâ loã, coäc caèn…Nhöõng ngöôøi taøi gioûi raát nhaïy caûm vôùi vieäc mình ñöôïc toân troïng hay khoâng. Do vaäy, ñoù cuõng laø nguyeân nhaân cuûa vaán naïn chaûy maùu chaát xaùm. d. Coâng ty + Vieãn caûnh cuûa coâng ty: Vaán naïn chaûy maùu chaát xaùm cuõng laø keát quaû taát yeáu cuûa caùc coâng ty coù thöïc traïng vaø xu höôùng phaùt trieån khoâng laâu beàn. Phaàn lôùn ngöôøi taøi thöôøng mong muoán ñöôïc laøm vieäc cho moät coâng ty coù teân tuoåi lôùn treân thöông tröôøng. Ñoù laø nôi ñuû ñieàu kieän ñeå hoï phaùt huy heát naêng löïc vaø nhieät huyeát cuûa mình Chaát xaùm raát ít khi taäp trung ôû nhöõng coâng ty coù tình traïng kinh doanh khoâng oån ñònh vaø khoâng coù xu höôùng phaùt trieån laâu daøi. Ñaây laø ñieàu voâ cuøng hieån nhieân bôûi vì baát kyø ai cuõng caàn choã laøm vieäc laâu daøi, coù töông lai. Ngoaøi ra, hoï coøn phaûi ñaûm baûo cuoäc soáng oån ñònh cho ngöôøi thaân, gia ñình hoï. Do vaäy, neáu baát kyø coâng ty naøo coù vieãn caûnh khoâng toát ôû hieän taïi vaø töông lai thì baát kyø ngöôøi gioûi naøo laøm vieäc trong coâng ty hoï cuõng ñeàu phaûi suy nghó veà vieäc phaûi thay ñoåi nôi laøm vieäc môùi coù vieãn caûnh toát hôn. + Möùc ñoä chuû ñoäng trong coâng vieäc: Ngöôøi taøi gioûi bao giôø cuõng coù tính chuû ñoäng cao. Do vaäy, nhu caàu ñöôïc chuû ñoäng saép xeáp coâng vieäc ñöôïc giao vaø phaân chia thôøi gian cho coâng vieäc ñoù laø ñieàu heát söùc quan troïng ñoái vôùi hoï. Noùi chung laø hoï thích ñöôïc quaûn lyù theo muïc tieâu cuoái cuøng chöù khoâng phaûi laø thuï ñoäng chôø ñôïi söï saép xeáp veà moïi thöù cuûa caáp treân. Dó nhieân, söï chuû ñoäng cuûa nhaân vieân phaûi naèm trong giôùi haïn cho pheùp cuûa coâng ty. Tuy nhieân, coù raát ít coâng ty ôû nöôùc ta aùp duïng chính saùch töï chuû trong coâng vieäc. Vì vaäy, möùc ñoä töï chuû trong coâng vieäc laø moät yeáu toá quan troïng giuùp cho ngöôøi taøi ngaøy caøng tröôûng thaønh hôn vaø quyeát ñònh söï ra ñi hay ôû laïi laøm vieäc cuûa nhaân vieân cho coâng ty. + Ruûi ro ngheà nghieäp: Ranh giôùi giöõa söï sô yù vaø thieáu tinh thaàn traùch nhieäm trong coâng vieäc laø raát mong manh bôûi coù quaù nhieàu qui ñònh, thuû tuïc mang tính cöûa quyeàn, quan lieâu. Chaúng haïn nhö, khi moät tôø khai Haûi quan caàn coù quaù nhieàu chöõ kyù ñeå ñöôïc coi laø hôïp leä. Do ñoù coù moät soá ngöôøi chuyeån qua ngaønh khaùc coâng taùc ñeå ñaûm baûo an toaøn cho mình. VII. CAÙC GIAÛI PHAÙP KHAÉC PHUÏC. Con ngöôøi laø chuû theå cuûa vuõ truï, nhaân taøi laø chuû ñích laâu daøi cuûa moät coâng ty. Coù theå noùi nguoàn löïc laø ñoøn baåy baät coâng ty leân ñeán ñænh cao cuûa thaønh coâng. Nhö vaäy, moãi moät coâng ty, duø laø doanh nghieäp Nhaø nöôùc hay doanh nghieäp tö nhaân, coù quy moâ nhoû hay lôùn thì ñeàu phaûi coù nhöõng bí quyeát ñeå phaùt hieän, thu huùt vaø giöõ chaân nhöõng nhaân taøi coù ích cho coâng ty mình. Vaán ñeà ñaët ra vôùi caùc nhaø quaûn trò laø phaûi laøm sao ñeå caùc nhaân vieân thaät söï haøi loøng vôùi chính saùch vaø ñieàu kieän laøm vieäc cuaû coâng ty. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù caùc nhaø quaûn trò phaûi naém baét ñöôïc nhu caàu cuõng nhö nguyeän voïng cuûa caùc nhaân vieân caáp döôùi. Ñieàu ñoù ñoàng nghóa vôùi vieäc giaûm bôùt caùc yeáu toá baát maõn bao goàm löông boång, cheá ñoä ñaõi ngoä… 1. Chính saùch cuûa Nhaø nöôùc: - Caàn phaûi ñaåy maïnh coâng cuoäc caûi caùch haønh chaùnh, taïo ra moâi tröôøng kinh doanh coâng khai, minh baïch,... coøn caùc cô quan toå chöùc tuyeån duïng moät caùch minh baïch, coâng baèng thì thu huùt ñöôïc raát nhieàu nhaân taøi trong vaø ngoaøi nöôùc veà ñaàu quaân cho caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc. - Ñaåy maïnh coâng cuoäc coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc, taêng tæ leä coå phaàn baùn ra ñeå thu huùt caùc nguoàn löïc beân trong vaø ngoaøi doanh nghieäp. - Ñaåy maïnh coâng vieäc aùp duïng caùc heä thoáng quaûn lyù tieân tieán treân theá giôùi vaøo coâng taùc quaûn lyù coâng quyeàn (ISO, Kaizen, 5S….) 2. Löông vaø phuùc lôïi Caàn xaây döïng thang löông, baûng löông, phuï caáp löông, xaùc ñònh quyõ tieàn löông, tieàn thöôûng töông öùng naêng löïc thaät söï cuûa nhaân vieân moät caùch minh baïch, roõ raøng… ñuùng theo cô cheá thò tröôøng vaø töøng ngaønh ngheà. Vaø laäp moät boä phaän hay ñoäi nguõ coù chuyeân moân theo doõi vaø phaân tích tình hình bieán ñoäng vaø xu höôùng veà löông, thöôûng treân thò tröôøng vaø theo ngaønh. Töø ñoù, coù caùc ñieàu chænh kòp thôøi nhaèm ñaûm baûo söï oån ñònh taâm lyù cho caùn boä coâng chöùc taäp trung vaøo coâng vieäc ñeå gia taêng naêng suaát. * Moät soá bieän phaùp thöïc teá coù theå aùp duïng : - Tieàn thöôûng: Xaây döïng cheá ñoä thöôûng thöïc teá coù taùc duïng khuyeán khích cao nhö thöôûng theo saûn phaåm, döï aùn, theo kyø theo quyù coù nhö vaäy thì ngöôøi lao ñoäng seõ coù ñoäng löïc coáng hieán söùc mình cho doanh nghieäp. - Hoã trôï Coâng ñoaøn chaêm lo cho nhaân vieân trong caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät: nghæ thai saûn, keát hoân, tang ma, beänh taät, maát maùt... Theå hieän söï quan taâm cuûa laõnh ñaïo ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. - Caàn coù söï quan taâm thöôøng xuyeân ñeán ñôøi soáng khoâng chæ vaät chaát maø laø caû tinh thaàn cuûa ñoäi nguõ nhaân vieân. Moät lôøi khen cuûa caáp treân khi laøm toát nhieäm vuï cuõng coù theå laøm cho con ngöôøi ta caûm thaáy phaán khôûi vaø ham muoán laøm vieäc hôn khi thaáy mình ñöôïc quan taâm, ñöôïc ñaùnh giaù, ghi nhaän söï coá gaéng. - Cho pheùp nhaân vieân mua coå phieáu vôùi giaù öu ñaõi theo thaâm nieân coâng taùc (ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn): vöøa laø moät caùch öu ñaõi veà taøi chính vöøa laø moät caùch khuyeán khích nhaân vieân naâng cao naêng suaát laøm vieäc. - Traùnh tình traïng traû löông trì treä cho ngöôøi lao ñoäng baèng caùch chuaån bò tieàn maët hoaëc göûi tieàn löông cuûa ngöôøi lao ñoäng vaøo ngaân haøng tröôùc ngaøy traû löông moät hoaëc hai ngaøy . - Naâng cao heä soá löông vaø löông cô baûn: ñaây laø giaûi phaùp maø Nhaø nöôùc ñang coá gaéng thöïc hieän. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ töøng hoïc taäp vaø laøm vieäc ôû nöôùc ngoaøi thì khi veà nöôùc coâng taùc thì cuõng phaûi traû löông cho hoï ngang vôùi möùc löông tröôùc ñoù, ñieàu naøy ñöôïc Trung Quoác thöïc hieän raát toát vaø thaønh coâng. 3. Cô hoäi ñaøo taïo vaø phaùt trieån - Thöïc hieän coâng taùc ñaøo taïo vaø quaûn lyù nhaân taøi: cöû tham gia nhöõng khoaù ñaøo taïo chuyeân moân, tu nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc.... Hieän nay, coù nhieàu doanh nghieäp chæ söû duïng nhaân löïc chöù chöa coù chính saùch ñaøo taïo cho nhaân vieân cuûa mình. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp sau khi tuyeån duïng ñöôïc nhaân vieân gioûi vaø söû duïng hoï thì caàn phaûi coù chính saùch ñaøo taïo nhaèm giuùp hoï phaùt trieån khaû naêng trong töông lai, vôùi chính saùch hoã trôï ñaøo taïo thoûa ñaùng thì thieát nghó khoâng coù nhaân vieân naøo laïi coù theå boû coâng ty ra ñi ñöôïc. Coù theå cöû nhaân vieân tham gia nhöõng khoùa ñaøo taïo chuyeân moân, tham döï caùc hoäi thaûo, caùc khoùa tu nghieäp trong vaø ngoaøi nöôùc nhaèm cuõng coá vaø phaùt trieån chuyeân moân. Taïo cô hoäi cho nhaân vieân tieáp xuùc vôùi nhöõng kó thuaät, coâng ngheä môùi seõ giuùp hoï luoân caûm thaáy môùi meû trong coâng vieäc, naâng cao tinh thaàn hoïc hoûi. - Sau khi ñaøo taïo nhaân vieân caàn phaûi boá trí hoï vaøo nhöõng vò trí thích hôïp, ñeå hoï coù khaû naêng phaùt huy heát nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc taäp ñöôïc. Bieän phaùp naøy nhaèm taïo ñöôïc loøng tin cho nhaân vieân raèng doanh nghieäp ñaõ ñaùnh giaù ñuùng khaû naêng cuûa hoï. - Taïo cô hoäi thaêng tieán cho ngöôøi taøi: Ñoái vôùi nhöõng nhaân vieân coù thaønh tích xuaát saéc, doanh nghieäp caàn coù söï ñeà baït xöùng ñaùng nhaèm ñoäng vieân veà maët tinh thaàn ñeå hoï phaùt huy hôn nöõa naêng löïc cuûa mình. 4. Moâi tröôøng laøm vieäc: - Xaây döïng moâi tröôøng laøm vieäc chuyeân nghieäp: Ñoái vôùi ngöôøi taøi moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng baät nhaát laø moâi tröôøng laøm vieäc coù phaùt huy ñöôïc sôû tröôøng, naêng löïc cuûa mình hay khoâng vaø quan troïng hôn laø ñöôïc coáng hieán, ñöôïc laøm vieäc moät caùch thöïc thuï duø aùp löïc coâng vieäc naëng hôn. Bôûi hoï khoâng muoán laøm vieäc theo kieåu “saùng caép caëp ñi, chieàu caép caëp veà”. Caàn taïo ñieàu kieän laøm vieäc ñaày ñuû giuùp kieán thöùc cuûa ngöôøi taøi ñöôïc söû duïng heát. Ñieàu naøy khoâng chæ laø söï naêng ñoäng cuûa moät cô quan, ñôn vò maø coøn ñoøi hoûi söï böùt phaù cuûa caû heä thoáng. - Ngoaøi ra caàn loaïi boû nhöõng aùp löïc khoâng ñaùng coù nhö: caùc quy trình haønh chính roái raém, choàng cheùo, baát caäp, chænh söûa thöôøng xuyeân nhöng khoâng phuø hôïp thöïc teá… khieán nhaân vieân phaûi maát nhieàu thôøi gian xöû lyù khoù khaên. - Xaây döïng moät heä thoáng ñaùnh giaù nhaân vieân roõ raøng, mình baïch: Caàn coù tieâu chí roõ raøng ñeå ñaùnh giaù coâng baèng vaø khaùch quan hieäu quaû coâng vieäc vaø möùc ñoä thaønh thaïo cuûa nhaân vieân,vaø naêng löïc toaøn dieän cho töøng caáp baäc vaø töøng vò trí coâng. Khi ñaùnh giaù, quan taâm ñeán hai yeáu toá chính : söï ñoùng goùp vaø naêng löïc cuûa töøng nhaân vieân. - Toå chöùc ñoäi nhoùm, laøm vieäc theo Teamwork : ñaây laø moâ hình laøm vieäc raát hieäu quaû vaø ñöôïc ñaùnh giaù cao ôû nöôùc ngoaøi. Khi laøm vieäc theo moâ hình naøy thì seõ khaéc phuïc ñöôïc vieäc moät vaøi ngöôøi ñang theo moät döï aùn boû ngang, vì khi laøm vieäc teamwork thì haàu heát moïi ngöôøi ñeàu bieát coâng vieäc laãn nhau, vaø coù theå luaân chuyeån coâng vieäc cho nhau. Do ñoù khi moät ngöôøi nghæ thì seõ coù ngöôøi traùm choã troáng ñoù lieàn, khoâng laøm cho coâng vieäc bò giaùn ñoaïn. 5. Coâng ty - Taïo moïi ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng chuû ñoäng trong coâng vieäc : baèng caùch môû roäng vieäc phaân quyeàn, daàn daàn loaïi boû cô cheá taäp quyeàn, taïo ñieàu kieän ñeå cho nhaân vin coù cô hoäi theå hieän söï chuû ñoäng trong công vieäc v caûi thieän khaû naêng quaûn lyù, lnh ñaïo cuûa mình - Haøng quí, naêm, caàn phaûi thoâng baùo tình hình kinh doanh, taøi chính, muïc tieâu, quan ñieåm kinh doanh…. moät caùch roõ raøng, minh baïch vaøo ñeå nhaân vieân naém baét ñöôïc tình hình vaø xu höôùng hoaït ñoäng cuûa coâng ty - Thöôøng xuyeân tuyeån duïng nhaân taøi, - Khoâng ngöøng ñaøo taïo caùc caáp laõnh ñaïo coù khaû naêng veà chuyeân moân, kó naêng vaø ñaïo ñöùc ngheà nghieäp ñeå laøm göông vaø höôùng daãn cho CBNV, vaø thöôøng xuyeân taïo cô hoäi cho nhaân vieân trao ñoåi trong coâng vieäc moät caùch côûi môõ, thoaûi maùi, thaân thieän, khoâng bò moät aùp löïc naøo heát…, töø ñoù laõnh ñaïo môùi hieåu ñöôïc vaø baûy toû nhöõng mong muoán cuûa mình trong coâng vieäc ñoái vôùi caáp döôùi. Thoâng qua ñoù laõnh ñaïo cuøng nhaân vieân môùi xaùc ñònh laïi muïc tieâu, ñònh höôùng ngheà nghieäp cho nhaân vieân vaø khoâng bò loãi nhòp trong quan ñieåm. - Söû duïng ñuùng ngöôøi, ñuùng vieäc, ñuùng chuyeân moân: Ñeå söû duïng nguoàn nhaân löïc höõu hieäu, thì ngöôøi quaûn lyù caàn phaûi ñaùnh giaù ñuùng naêng löïc cuûa töøng nhaân vieân, töø ñoù coù chính saùch phaân coâng, phaân nhieäm hôïp lyù. Neáu khoâng ñöôïc phaùt huy heát khaû naêng hoaëc ñaùnh giaù chöa chính xaùc, ñoái vôùi 1 nhaân vieân gioûi seõ coù nhieàu phaûn öùng tieâu cöïc: baát ñaéc chí, sao laõng, thaäm chí coù theå laø thaùi ñoä baát hôïp taùc. Vì theá caàn ñaùnh giaù naêng löïc khaùch quan cuõng nhö tham khaûo yù kieán nhaân vieân ñeå coù theå boá trí ñuùng ngöôøi ñuùng vieäc, taïo naêng suaát lao ñoäng cao nhaát. KEÁT LUAÄN Treân ñaây laø nhöõng noäi dung nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Coù theå nhöõng noäi dung naøy laø chöa ñaày ñuû vaø coøn nhieàu thieáu soùt. Nhöng vôùi noã löïc tìm hieåu, nghieân cöùu cuûa töøng thaønh vieân trong nhoùm, chuùng toâi hi voïng ñaây laø moät ñoùng goùp coù ích cho vieäc khaéc phuïc nhöõng aûnh höôûng nghieâm troïng, ñoàng thôøi phaùt huy nhöõng lôïi ích do hieän töôïng “Chaûy maùu chaát xaùm” mang laïi. Neáu coù theå ñöôïc xem xeùt vaø aùp duïng vaøo trong moãi doanh nghieäp, chuùng toâi coù theå khaúng ñònh ñaây seõ laø nhöõng giaûi phaùp coù theå thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp noùi rieâng, neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung phaùt trieån leân moät taàm cao môùi, saùnh böôùc vôùi caùc cöôøng quoác khaùc.