Đề tài Vấn đề nghiên cứu sự hình thành và phát triển nền Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

A: lêi nãi ®Çu Trong thêi k× ®Çu cña x· héi loµi ng­êi tõ khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ cã nhiÒu thµnh tùu míi, con ng­êi dÇn tho¸t khái nÒn khinh tÕ tù nhiªn vµ chuyÓn sang nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng hãa. NÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn cµng m¹nh mÏ vµ ®Õn ®Ønh cao cña nã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng ­u viÖt cña nã , ®ã lµ sù tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu cña con ng­êi vãi mét khèi l­îng hµng ho¸ khæng lå. Tuy nhiªn nã còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ , nhÊt lµ trong chÕ ®é x· héi TBCN , mét chÕ ®é x· héi ë ®ã chØ cã lîi nhuËn ®­îc chó träng hµng ®Çu dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ x· héi s©u s¾c vµ quyÒn b×nh ®¼ng trong x· héi bÞ xem nhÑ. N­íc ta sau khi giµnh ®­îc ®éc lËp ë miÒn B¾c , §¶ng ®· x¸c ®Þnh ®­a ®Êt n­íc lªn tiÕn lªn CNXH bá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn TBCN. Khi miÒn B¾c hoµn toµn ®­îc gi¶i phãng th× c¶ n­íc b­íc vµo thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH. §¹i héi §¶ng VI (1986) lµ mét b­íc ngoÆt lÞch sö cña nÒn kinh tÕ víi ®­êng lèi míi cña §¶ng ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Theo ®ã ta x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. T­ t­ëng Êy cµng ®­îc nhÊn m¹nh trong c¸c k× ®¹i héi tiÕp theo cña §¶ng. Cho tíi nay, sau gÇn hai m­¬i n¨m ®æi míi ta ®· gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn cã kh¸ nhiÒu nh÷ng mÆt cÇn ®iªï chØnh. Qua nghiªn cøu vµ t×m hiÓu em chän ®Ò tµi:"Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam" B:néi dung I.Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: 1.Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng: Kinh tÕ thÞ tr­êng h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸.S¶n xuÊt hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ mµ ë ®ã s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra lµ ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng.Trong kiÓu tæ chøc kinh tÕ nµy, toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt_ph©n phèi_trao ®æi_tiªu dïng , s¶n xuÊt nh­ thÕ nµovµ cho ai ®Òu th«ng viÖc mua b¸n,th«ng qua hÖ thèng thÞ tr­êng vµ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. C¬ së kinh tÕ - x· héi cña sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ vÒ kinh tÕ gi÷a ng­êi s¶n xuÊt nµy víi ng­êi s¶n xuÊt kh¸c do c¸c quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt quy ®Þnh.Khi s¶n phÈm lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× ng­êi s¶n xuÊt trë thµnh ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸,lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ võa cã tÝnh chÊt t­ nh©n , c¸ biÖt , lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ bao hµm sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp lµ tÝnh chÊt x· héi vµ tÝnh chÊt t­ nh©n , c¸ biÖt lao ®éng cña s¶n xuÊt hµng ho¸.§èi víi mçi hµng ho¸ m©u thuÉn ®ã ®­îc gi¶i quyÕt trªn thÞ tr­êng. S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi . §Çu tiªn lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n . S¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng d©n , thî thñ c«ng dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng cña b¶n th©n hä. §©y lµ mét kiÓu s¶n xuÊt nhá , dùa trªn kÜ thuËt thñ c«ng vµ l¹c hËu khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao h¬n ,s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn thµnh s¶n xuÊt quy m« lín . Qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nµy diÔn ra trong mét thêi k× qu¸ ®é tõ x· héi phong kiÕn sang chÕ ®é t­ b¶n. Trong mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ th× ®ã lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ , khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× nÒn kinh tÕ nµy lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Nh­ vËy nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× nÒn kinh tÕ nµy lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.C¬ chÕ thÞ tr­êng lµ tæng thÓ c¸c nh©n tè, quan hÖ ,m«i tr­êng , ®éng lùc vµ quy luËt chi phèi sù vËn ®éng cña thÞ tr­êng . Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®éng lùc ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn lµ lîi nhuËn , lîi nhuËn cã t¸c dông l«i kÐo c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt mµ x· héi cÇn . C¬ chÕ thÞa tr­êng dïng lç, l·i ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n. §Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tù vËn ®éng tu©n theo nh÷ng quy luËt vèn cña nã, nh­ quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, c¸c quy luËt vÞ trÝ, vai trß ®éc lËp, song l¹i cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, vµ t¹o ra nh÷ng nguyªn t¾c vËn ®éng cña thÞ tr­êng. 2.C¸c quy luËt h×nh thµnh, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng 2.1. VÊn ®Ò ph©n c«ng lao ®éng x· héi : a. Kh¸i niÖm ph©n c«ng lao ®éng x· héi: Ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ viÖc chuyªn m«n ho¸ ng­êi s¶n xuÊt, mçi ng­êi chØ s¶n xuÊt mét hoÆc mét vµi s¶n phÈm nhÊt ®Þnh, hay nãi c¸ch kh¸c: Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ c¸ch ®iÒu chØnh h¹n chÕ mét c¸ch thÝch øng nh÷ng c¸ nh©n vµo nh÷ng lÜnh vùc nghÒ nghiÖp ®Æc thï. b. §Æc ®iÓm vµ t¸c dông cña viÖc ph©n c«ng lao ®éng x· héi * §Æc ®iÓm: TiÒn ®Ò vËt chÊt cña sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµ sè l­îng d©n c­ vµ mËt ®é d©n sè.ph¶i cã mét mËt ®é d©n sè nµo ®ã ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn nét c¸ch thuËn lîi cho nh÷ng giao dÞch x· héi, còng nh­ ®Ó phèi hîp c¸c lùc l­îng nhê thÕ mµ n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng lªn, khi sè l­îng c«ng nh©n t¨ng lªn( do d©n sè t¨ng lªn ) th× søc s¶n xuÊt cña x· héi cµng t¨ng lªn theo tû lÖ kÐp cña sù t¨ng lªn ®ã, nh©n víi hiÖu qu¶ cña sù ph©n c«ng lao ®éng. Sù ph©n c«ng lao ®éng ®­îc h×nh thµnh khi cã sù ph©n t¸n t­ liÖu s¶n xuÊt vµo tay nhiÒu ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp víi nhau. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi x©m nhËp vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña x· héi vµ ®¹t nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ ®éc lËp " ®èi diÖn " víi nhau, nh÷ng ng­êi nµy chÞu sù t¸c ®éng rÊt lín cña quy luËt c¹nh tranh. C¬ së cña mäi sù ph©n c«ng ao ®éng ph¸t triÓn lµ lÊy trao ®æi hµng ho¸ lµm mçt gi¸ vµ cã sù t¸ch rêi gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. §èi víi sù ph©n c«ng lao ®éng cã mét quy t¾c chung lµ :puyÒn lùc cµng Ýt chi phèi sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi bao nhiªu, th× sù ph©n sù ph©n c«ng lao ®éng trong xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn bÊy nhiªu, vµ ë ®Êy nã l¹i cµng phô thuéc vµo quyÒn lùc cña mét c¸ nh©n. *T¸c dông: Sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµm c¬ së chung cho mäi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, chÝnh sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi lµm cho søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸. Sù ph©n c«ng lao ®éng ®Æt c¬ së cho viÖc h×nh thµnh nh÷ng nghÒ nghiÖp chuyªn m«n, nh÷ng ngµnh chuyªn m«n nh»m n©ng cao søc s¶n xuÊt. Sù ph©n c«ng lao ®éng theo vïng víi ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«m ho¸ ®Æc tr­ng sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù khai th¸c cã hiÖu qu¶ vµ ph¸t huy thÕ m¹nh cña vïng. Sù ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi khi ®· ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nµo ®ã th× sÏ dÉn ®Õn sù ph©n c«ng lao ®éng ë tÇm vi m«- c¸c xÝ nghiÖp, c¸c h·ng s¶n xuÊt - ®iÒu nµy lµm cho c¸c giai ®o¹n s¶n xuÊt ra s¶n phÈm bÞ chia nhá,s¶n phÈm ®­îc hoµn thiÑn vÒ chÊt l­îng, dÔ dµng øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt .Sù ph©n c«ng lao ®éng ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt lµm viÖc s¶n xuÊt ®i vµo chuyªn m«n ho¸, n©ng cao tay ngÒ cña ng­êi s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. c. H­íng ph©n c«ng vµ viÖc thùc hiÖn ë n­íc ta: Khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, ph¸t triÓn ®Õn møc cao ®iÓn h×nh lµ ë x· héi t­ b¶n th× ®ßi hái sù ph©n c«ng lao ®éng s©u s¾c ®Ó ®i vµo chuyªn m«n ho¸ cao, ®¸p øng nhu cÇu, yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tõ tr­íc tíi nay trong x· héi ®· xuÊt hiÖn ba lÇn ph©n c«ng lao ®äng x· häi lín : Ch¨n nu«i t¸ch ra khái trång trät XuÊt hiªn nhiÒu ngµnh thñ c«ng nghiÖp XuÊt hiÖn th­¬ng nghiÖp ë n­íc ta muèn ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi c¶ trªn mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ trong n­íc. *§èi víi trong n­íc : tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh ph©n c«ng lao ®éng x· héi trªn ph¹m vi c¶ n­íc còng nh­ tõng ngµnh, tõng c¬ së. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cÇn chó träng c¸c quy luËt: - Tû lÖ vµ sè tuyÖt ®èi cña lao ®éng trong n«ng nghiÖp gi¶m xuèng, tû lÖ vµ sè tuyÖt ®èi cña lao ®éng trong c«ng nghiÖp t¨ng lªn . - Tû lÖ lao ®éng trÝ ãc ngµy cµng t¨ng lªn vµ chiÕm phÇn lín trong tæng lao ®éng x· héi . -Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt phi vËt chÊt ( dÞch vô, th­¬ng nghiÖp ....) t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt . Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, ë n­íc ta hiÖn nay viÖc ph©n c«ng lao ®éng x· héi cÇn ph¶i tiÕn hµnh trªn tÊt c¶ c¸c ®Þa bµn. TiÕn hµnh s¾p xÕp, ph©n bè l¹i chç hoÆc chuyÓn mét bé phËn tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c ®Ó x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ míi. Tuy nhiªn, chóng ta cÇn ®Æc biÖt chó träng ­u tiªn cho viÖc s¾p xÕp, ®iÒu chØnh l¹i chç v× ®iÒu ®ã cho phÐp tõng ®Þa ph­¬ng, tõng ®¬n vÞ c¬ së tù khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng ,nh÷ng thÕ m¹nh s½n cã cña ®¬n vÞ m×nh, ®ång thêi tõng b­íc h×nh thµnh c¸c côm kinh tÕ - kü thuËt - dÞch vô n«ng th«n còng nh­ ë thµnh thÞ. *§èi víi quèc tÕ : §Ó tham gia vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi c¶ trªn mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ chóng ta cÇn hiÓu râ nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ xu h­íng hiÖn ®¹i cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - NÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét thÓ thång nhÊt , bao gåm c¸c nÒn kinh tÕ khu vùc vµ quèc gia rÊt ®a d¹ng , ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu, chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn. -D­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i , ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ kinh tÕ , cô thÓ lµ : + §Èy m¹nh sù ph©n c«ng lao ®éng gi÷a c¸c khu vùc trªn thÕ giíi vµ gi÷a c¸c quèc gia trong tõng khu vùc . + T¨ng c­êng hîp t¸c vµ nhÊt thÓ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ph¹m vi tõng khu vùc Lµ mét quèc gia ph¸t triÓn , ViÖt Nam cã nh÷ng lîi thÕ can b¶n ®Ó cã thÓ tham gia tÝch cùc vµo ph©n c«ng lao ®éng khu vùc vµ quèc tÕ. Nh÷ng lîi thÕ ®ã tr­íc hÕt lµ : - VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi : N»m trong khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa , tù nhiªn ViÖt Nam rÊt phong phó vµ ®a d¹ng , kh¸c h¼n víi c¸c n­íc cã cïng vÜ ®é ë T©y ¸ , §«ng phi , T©y phi. §Æc ®iÓm nµy cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn c¬ cÊu, quy m« vµ h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam . ViÖt Nam n»m ë r×a ®«ng b¸n ®¶o §«ng D­¬ng , gÇn trung t©m §«ng Nam ¸ cã vïng biÓn chñ quyÒn réng lín vµ giµu tiÒm n¨ng, dÔ dµng ph¸t triÓn kinh tÕ - th­¬ng m¹i, v¨n ho¸ vµ khoa häc kü thuËt víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ViÖt Nam n»m trong khu vùc diÔn ra c¸c ho¹t ®éng s«i ®éng nhÊt thÕ giíi tr­íc thÕ kû 21, c¸c n­íc ASEAN mµ ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc kÓ tõ th¸ng 7/95 ®ang ngµy cµng chiÕm ®Þa vÞ cao trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi/ - ViÖt Nam cã nguån tµi nguyªn phong phó vµ ®a d¹ng. - Nguån tµi nguyªn nh©n v¨n phong phó bao gåm b¶n th©n con ng­êi vµ hÖ thèng gi¸ trÞ do con ng­êi s¸ng t¹o ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö d©n téc . §­êng lèi ®æi míi vµ chÝnh s¸ch më cöa do §¶ng ta ®Ò ra tõ ®¹i héi thø s¸u ®· mang l¹i kÕt qu¶ rÊt uan träng , t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ViÖt Nam tham gia ngµy cµng tÝch cùc vµo ph©n c«ng lao ®éng trong khu vùc vµ quèc tÕ , nhanh chãng hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. §Ó n©ng cao vai trß vµ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng khu vùc quèc tÕ , ®ßi hái ph¸t huy tinh thÇn tù lôc tù c­êng vµ nh÷ng lîi thÕ nãi trªn. 2.2. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ qua ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u * §a d¹ng ho¸ së h÷u- Nh©n tè c¬ b¶n h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng : Trung t©m cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ quy luËt së h÷u , së h÷u cña chÝnh m×nh , së h÷u vËt dông vµ së h÷u trÝ tuÖ, quyÒn ®­îc h­ëng thô Ých lîi tõ viÖc trång trät vµ c¶i t¹o ®Êt lµ ®éng lùc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . QuyÒn ®­îc h­ëng thô nh÷ng ®iÒu m×nh lµm lµ ®éng lùc ph¸t triÓn thÞ tr­êng lao ®éng. QuyÒn ®­îc h­ëng trùc tiÕp thµnh qu¶ cña vèn s¶n xuÊt thóc ®Èy ®Çu t­ vµo nhµ m¸y vµ trang thiÕt bÞ , quyÒn ®­îc b¶o ®¶m c­ tró mét ®Þa ®iÓm cè ®Þnh thóc ®Èy ®Çu t­ c¸ nh©n vµo nhµ ë. H¬n n÷a , quyÒn chuyÓn nh­îng tµi s¶n cã tÇm quan träng thiÕt yÕu ®ãi víi viÖc sö dông h÷u hiÖn ®¸t ®ai , lao ®äng vèn. ChØ cã th«ng qua chyÓn nh­îng th× cña c¶i c¸c lo¹i míi cã thÓ sö dông ®óng gi¸ trÞ cña nã. Khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng th× ¹nh tranh chÝnh lµ c¬ chÕ b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ sö dông c¸c nguån nh©n lùc cña x· héi cã hiÖu qu¶ . Nh­ng c¹nh tranh chØ n¶y sinh trong m«i tr­êng cã nh÷ng chñ së h÷u kh¸c nhau. V× vËy viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ tÊt yÕu phaØ x©y dùng c¸c quan hÖ h×nh thøc së h÷u . B¶n chÊt cña viÖc nµy lµ thay thÕ c¸c quan hÖ vµ c¸c h×nh thøc së h÷u chØ tån t¹i trªn danh nghi· b»ng c¸c quan hÖ vµ c¸c h×nh thøc cã ý nghÜa kinh tÕ thùc sù cã chñ thÓ cô thÓ , ®ã lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ tù do. §Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ,§¶ng vµ nhµ n­íc ta cÇn ®a d¹ng ho¸ vµ c¶i c¸ch l¹i chÕ ®é së h÷u , ®Æc biÖt lµ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ,®Ó tù do së h÷u nhµ n­íc ph¶i ban hµnh luËt ph¸p vÒ vÊn ®Ò së h÷u . Mét b­íc tiÕn quan träng trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· diÔn ra vµo th¸ng 4/92,khi Quèc héi th«ng qua hiÕn ph¸p míi c«ng khai choa phÐp së h÷u t­ nh©n vµ cßn t¨ng c­êng sù b¶o hé cña nhµ n­íc ®èi víi h×nh thøc së h÷u nµy .HiÕn ph¸p nµy x¸c ®Þnh cã 3 h×nh thøc rë h÷u :së h÷u toµn d©n , së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n. H¬n n÷a, c¶ ba h×nh thøc ®Òu ®­îc nhµ n­íc b¶o hé . Quèc h÷u ho¸ quyÒn së h÷u t­ nh©n ®Òu bÞ cÊm vµ viÖc tr­ng dông cÇn thiÕt tµi s¶n ph¶i ®­îc ®Òn bï , quyÒn thõa kÕ vµ quyÒn chuyÓn nh­îng còng ®f­îc b¶o hé . QuyÒn së h÷u t­ nh©n ,yÕu tè cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn rÊt l©u tr­íc khi hiÕn ph¸p ®­îc söa vµo n¨m 1992. Chóng ta cã thÓ thÊy râ b»ng chøng vÒ ho¹t ®éng cña khu vùc t­ nh©n t¨ng trong nh÷ng n¨m tr­íc , tuy nhiªn ®øng trªn gãc ®é hÖ thèng ph¸p lý mµ xÐt , viÖc t¹o c¬ së râ rµng cho së h÷u vµ chuyÓn nh­îng tµi s¶n cã tÇm quan träng v× hai lý do .Thø nhÊt ,luËt chÊp nhËn chÝnh thøc ®iÒu nµy sÏ lµ dÊu hiÖu cho nh÷ng ng­êi cã thÓ trë thµnh nhµ kinh doanh t­ nh©n vµ c¸c nhµ ®Çu t­ thÊy r»ng ho¹t ®éng kinh tÕ t­ nh©n lµ chÝnh thøc ®­îc phÐp vµ khuyÕn khÝch. Khi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , lo¹i khuyÕn khÝch chÝnh thøc nµy cã thÓ cã träng l­îng ®«i chót . Thø hai , nh÷ng c¸ nh©n khëi sù ho¹t ®éng kinh tÕ t­ nh©n trªn c¬ së chÝnh thøc ®­îc phÐp cã thÓ dùa vµo ph¸p luËt ®Ó b¶o vÖ ho¹t ®éng kinh doanh cña hä trong t­¬ng lai . §iÒu cÇn chó ý ë ®©y lµ hiÕn ph¸p cña Trung Quèc còng cã ®iÒu kho¶n vÒ së h÷u t­¬ng tù nh­ hiÕn ph¸p n¨m 1990 cña ViÖt Nam , nh­ng n¨m 1988 Trung Quèc ph¶i bvan hµnh nh÷ng ®iÓm bæ xung hiÕn ph¸p ®Ó b¶o vÖ quyÒn së h÷u t­ nh©n mét c¸ch réng r·i. Mét mÆt cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cÇn cã c¬ cÊu khung vÒ ph¸p lý cã hiÖu lùc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Ó thóc ®Èy viÖc t¹o ra mÆt hµng vµ nh÷ng quy tr×nh s¶n xuÊt míi lµ míi ë ViÖt nam vµ sö dông hµng ho¸ vµ quy tr×nh së h÷u cã chñ së h÷u ®­îc t¹o ra ë n¬i kh¸c ,khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ l­u hµnh nh·n hiÖu th­¬ng phÈm ®­îc thÞ tr­êng c«ng nhËn.§Èy m¹nh viÖc phæ biÕn ë ViÖt Nam phÇn mÒm tin häc còng nh­ t¸c phÈm v¨n häc cã chñ së h÷u tiÕn bé trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc nµy ph¶i dùa trªn quyÒn vµ biÖn ph¸p hîp ph¸p ®èi víi b»ng s¸ng chÕ , nh·n hiÖu th­¬ng hiÖu b¶n quyÒn . Ngoµi nh÷ng h×nh thøc së h÷u trªn cïng víi qu¸ tr×nh më cöa nÒn kih tÕ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ ®Çu t­ vµo n­íc ta d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ :liªn doan , mua cæ phiÕu , ®Çu t­ trùc tiÕp nªn sÏ xuÊt hiÖn nhiÒu h×nh thøc së h÷u n­íc ngoµ ë n­íc ta . Tãm l¹i ®Ó cho c¬ cÊu quan hÖ vÒ c¸c h×nh thøc së h÷u thÝch øng víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái §¶ng vµ nhµ n­íc ta ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé vÒ h×nh thøc së h÷u , h×nh thøc së h÷u ®a d¹ng , tù nguyÖn sÏ n¶y sinh ra c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt míi thÝch hîp , hiÖu qu¶ vµ s¸ng t¹o ë n­íc ta. Quan hÖ së h÷u ®a d¹ng sÏ lµm cho thÞ tr­êng ho¹t ®éng uyÓn chuyÓn trong mét thÓ thèng nhÊt , trong ®ã quèc doanh cÇn n¾m gi÷ nh÷ng ngµnh , nh÷ng lÜnh vùc then chèt t¸c dông thóc ®Èy sù æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ . 2.3. Ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt c«ng nghÖ : a. Mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a khoa häc c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta : * Sù t¸c ®éng cña khoa häc - c«ng nghÖ ®èi víi kinh tÕ thÞ tr­êng : N­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp víi ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt , vÒ tr×nh ®é x· héi ho¸ lao ®éng vµ x· héi ho¸ s¶n xuÊt .Sù thÊp kÐm nµy ®· k×m h·m qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ mang nÆng tÝnh tù cung tù cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng .ViÖc ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ chÝnh lµ ®Ó thay ®æi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt vµ n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cña n­íc ta nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nÒn kinh tÕ tõ chËm ph¸t triÓn sang ph¸t triÓn , chuyÓn nÒn kinh tÕ sang thÞ tr­êng . D­íi sù t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ lµm biÕn ®åi vÒ chÊt lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng thùc hiÖn tõng b­íc chiÕn l­îc ®ång bé ho¸ gi÷a t­ liÖu s¶n xuÊt hiÖn ®¹i víi con ng­êi hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt . §Õn l­ît nã , sù ®ång bé ho¸ nµy l¹i t¸c ®éng lµm biÕn ®æi së h÷u vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta theo h­íng ®éc quyÒn , ®éc t«n sang së h÷u hçn hîp ®a d¹ng , tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. D­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ theo h­íng ®· x¸c ®Þnh lµm cho nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta tõng b­íc thÝch nghi víi tèc ®é nhanh cña tÝnh chÊt míi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi. Thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ qua sù ph©n c«ng lao ®éng lµm thay ®æi tõng b­íc c¬ cÊu ngµnh vïng , thay ®æi chiÕn l­îc kinh doanh , thay ®æi c¬ cÊu gi¸ trÞ hµng ho¸ nhÊt lµ trong ngµnh c«ng nghÖ míi . Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ n©ng cao n¨ng lùc tÝch luü tõ néi bé nÒn kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thay ®æi chiÕn l­îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n sang ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u . *Sù t¸c ®éng cña kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghi· ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc- c«ng nghÖ ë n­íc ta . NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo h­íng x· héi chñ nghÜa sÏ t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ Kinh tÕ thÞ tr­êng sÏ thóc ®Èy sù thay ®æi trong c¬ cÊu cña lùc l­îng s¶n xuÊt , ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë chç c«ng nghÖ , ®èi t­îng lao ®éng , c¬ cÊu lao ®éng ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghÖ nhiÒu tr×nh ®é , nh÷ng c«ng nghÖ mòi nhän. D­íi t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , ®èi t­îng lao ®éng ®­îc khai th¸c ngµy cµng nhiÒu trong tù nhiªn kÕt hîp víi viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu tæng hîp mµ tr­íc hÕt nhËp tõ n­íc ngoµi vµ tiÕn ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , lao ®éng trÝ ãc sÏ ®­îc ®¸nh gi¸ vµ coi träng ®óng møc , do ®ã hµm l­îng lao ®éng trÝ tuÖ t¨ng lªn trong tæng lao ®éng x· héi . Sù thay ®æi c¬ cÊu cña lùc l­îng s¶n xuÊt theo h­íng c«ng nghÖ ho¸ vµ sù t¨ng lªn cña tû lÖ lao ®éng trÝ ãc trong tæng sè lao ®éng x· héi ®Õn l­ît nã sÏ t¸c ®éng mét c¸ch tÝch cùc tíi sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ . Nh­ vËy , d­íi sù t¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng ,sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tû lÖ lao ®éng trÝ ãc cã t¸c ®éng qua l¹i víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ. Kinh tÕ thÞ tr­êng víi t­ c¸ch lµ ®ßn bÈy , lµ ph­¬ng thøc sinh ho¹t kinh tÕ thÝch hîp , nªn t¸c ®éng tÝch cùc tíi sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ tr×nh ®é v¨n minh ë n­íc ta. ChÝnh nhê nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµm cho n­íc ta thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng c«ng- n«ng - dÞch vô hiÖn ®¹i vµ më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ . Vµ chÝnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nµy sÏ ®­a x· héi ta v­ît qua nhanh nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp vµ v¨n minh trÝ tuÖ. S¬ ®å: sù t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ ®èi víi kinh tÕ thÞ t­êng ë n­íc ta vµ s¬ ®å : Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kimh tÕ thÞ tr­êng x· héi theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi sù ph¸t triÓn khoa häc- c«ng nghÖ ®­îc thÓ hiÖn ë hai trang sau. b. H­íng ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta: - Trªn c¬ së ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ cña së h÷u ®èi víi viÖc thùc hiÖn môc tiªu kinh tÕ - x· héi , h×nh thµnh c¬ cÊu vµ xu h­íng vËn ®éng kh¸ch quan cña c¸c h×nh thøc së h÷u. -Trªn c¬ së vai trß then chèt cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ vai trß ®éng lùc cña nã ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt , Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ h÷u hiÖu : Nhµ n­íc cÇn cung cÊp nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho nghiªn cøu khoa häc , coi träng lao ®éng trÝ tuÖ - vèn quý nhÊt trong vèn quý lao ®éng,sím cã nh÷ng chÝnh s¸ch cã t¸c dông kÝch khÝch c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt , kinh doanh ë tÊt c¶ c¸c h×nh thøc së h÷u tring vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ søc ng­êi søc ng­êi søc cña vµo viÖc trang bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i . ViÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trªn thÕ giíi so víi tr­íc tuy cã nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh , song còng kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p . Do vËy , khi tiÕp nhËn c«ng nghÖ míi ph¶i thËn träng , tr¸nh nh÷ng sai lÇm ®¾t gi¸ võa qua , n©g cao n¨ng lùc tiÕp nhËn sao cho tr¸nh ®­îc hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh do nhËp c«ng nghÖ l¹c hËu vµ c¸c nguyªn nh©n kh¸c g©y ra. §ång thêi thùc hiÖn chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. - X©y dùng ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng , thùc hiÖn chiÕn l­îc thÞ tr­êng h­íng ngo¹i , dïng nã ®Ó kÝch thÝch sù ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng néi ®Þa. - §Èy m¹nh sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o trong sù g¾n bã khoa häc - c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng , coi ®ã lµ quèc s¸ch hµng ®Çu ®Ó ph¸t huy nh©n tè con ng­êi , ®éng lùc trùc tiÕp cña sù ph¸t triÓn. - T¹o lËp thÞ tr­êng cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ . Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lín cña nhµ n­íc ®æi míi c«ng nghÖ , thu hót lùc l­îng nghiªn cøu vµ triÓn khai vÒ c¸c doanh nghiÖp . - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a quy luËt ph¸t triÓn tuÇn tù vµ quy luËt ph¸t triÓn nh¶y vät , th«ng qua chÝnh s¸ch më cöa võa ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng. 3. C¸c b­íc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng 3.1. Tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n. MÆc dï cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, nh­ng tÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt tiÒn t­ b¶n chñ nghÜa ®Òu cã nÐt chung lµ nÒn kinh tÕ tù nhiªn. Trong nÒn kinh tÕ tù nhiªn, s¶n xuÊt nhá chiÕm ­u thÕ. NÒn kinh tÕ tù nhiªn do nhiÒu ®¬n vÞ kinh tÕ thuÇn nhÊt hîp thµnh vµ mçi ®¬n vÞ kinh tÕ Êy lµm ®ñ viÖc ®Ó t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cuèi cïng. Trong c¸c nÒn kinh tÕ tù nhiªn, ruéng ®Êt lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, n«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n, c«ng cô vµ kü thuËt canh t¸c l¹c hËu, dùa vµo lao ®éng ch©n tay lµ chñ yÕu, chØ cã trong mét sè trang tr¹i cña ®Þa chñ hoÆc ph­êng héi míi cã hiÖp t¸c lao ®éng gi¶n ®¬n. Trong nÒn kinh tÕ d­íi chÕ ®é phong kiÕn, ph©n c«ng lao ®éng kÐm ph¸t triÓn, c¬ cÊu ngµnh ®¬n ®iÖu, míi chØ cã mét sè ngµnh nghÒ thñ c«ng t¸ch khái n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt chñ yÕu h­íng vµo gi¸ trÞ sö dông, cã tÝnh chÊt tù cung, tù cÊp. B­íc ®i tÊt yÕu cña s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp lµ tiÕn lªn s¶n xuÊt hµng gi¶n ®¬n. ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nµy lµ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi. Ph©n c«ng x· héi lµ c¬ së cña kinh tÕ hµng ho¸. Xu h­íng ph¸t triÓn cña ph©n c«ng x· héi lµ biÕn viÖc s¶n xuÊt kh«ng nh÷ng tõng s¶n phÈm riªng biÖt, mµ viÖc s¶n xuÊt tõng bé phËn cña s¶n phÈm, tõng thao t¸c trong chÕ biÕn s¶n phÈm thµnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp riªng biÖt. C«ng nghiÖp chÕ biÕn t¸ch khái c«ng nghiÖp khai th¸c vµ mçi ngµnh c«ng nghiÖp ®ã l¹i chia thµnh nhiÒu lo¹i vµ ph©n lo¹i nhá. Chóng s¶n xuÊt ra d­íi h×nh thøc hµng ho¸ - nh÷ng s¶n phÈm riªng biÖt vµ ®em trao ®æi víi nh÷ng s¶n phÈm cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. ChÝnh sù ph¸t triÓn ngµy cµng s©u réng ®ã cña ph©n c«ng x· héi lµ nh©n tè chñ yÕu dÉn ®Õn h×nh thµnh thÞ tr­êng trong n­íc. H×nh thµnh nªn nh÷ng khu vùc nhµ n­íc chuyªn m«n ho¸ vµ dÉn ®Õn sù trao ®æi kh«ng nh÷ng gi÷a s¶n phÈm víi s¶n phÈm c«ng nghÖ, mµ c¶ gi÷a c¸c s¶n phÈm nhµ n­íc víi nhau. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, sù h×nh thµnh trung t©m c«ng nghiÖp, søc hót cña chóng ®èi víi d©n c­ ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng n«ng th«n, thóc ®Èy n«ng nghiÖp hµng ho¸ ph¸t triÓn. Nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ë nh÷ng vïng kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau, cã kh¶ n¨ng vµ ­u thÕ trong s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm kh¸c nhau cã hiÖu qu¶ h¬n. ngay trong mét vïng, mét ®Þa ph­¬ng, nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt còng cã nh÷ng kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt kh¸c nhau. Mçi ng­êi s¶n xuÊt chØ tËp trung s¶n xuÊt s¶n phÈm nµo mµ m×nh cã ­u thÕ, ®em s¶n phÈm cña m×nh trao ®æi (mua vµ b¸n) lÊy nh÷ng s¶n phÈm cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña m×nh. Hä trë thµnh nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Trao ®æi, mua b¸n, thÞ tr­êng, tiÒn tÖ ra ®êi vµ ph¸t triÓn . S¶n xuÊt hµng ho¸ ra ®êi, lóc ®Çu d­íi h×nh thøc s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá, gi¶n ®¬n, nh­ng lµ mét b­íc tiÕn lín trong lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. 3.2. Tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn. Qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ gi¶n ®¬n sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn ®­îc thùc hiÖn qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn c¶ vÒ lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶ vÒ quan hÖ s¶n xuÊt míi thÝch øng víi tõng b­íc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt . Kü thuËt thñ c«ng dùa trªn lao ®éng hiÖp t¸c gi¶n ®¬n: HiÖp t¸c gi¶n ®¬n t­ b¶n chñ nghÜa dùa trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, víi quy m« lín h¬n so víi tæ chøc s¶n xuÊt ph­êng héi vµ s¶n xuÊt nhá c¸ thÓ. Trong giai ®o¹n hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, c«ng nh©n phô thuéc vµo nhµ t­ b¶n vÒ kinh tÕ nh­ng vÉn cßn ®éc lËp vÒ mÆt kü thuËt. §Ó tæ chøc hiÖp t¸c lao ®éng, b­íc ®Çu tiªn ph¶i tËp trung t­ liÖu s¶n xuÊt, trªn c¬ së ®ã tËp trung søc lao ®éng.TËp trung hiÖp t¸c lao ®éng ®ßi hái ph¶i cã sù chØ ®¹o ®Ó ®iÒu hoµ nh÷ng ho¹t ®éng c¸ nh©n, b¶o ®¶m sù nhÞp nhµng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®¹t ®Õn môc ®Ých chung. Víi s¶n xuÊt quy m« lín, trong hiÖp t¸c gi¶n ®¬n, ph¶i mua c¶ ®èng nguyªn liÖu vµ bu«n b¸n hµng ho¸, do ®ã ®· lµm xuÊt hiÖn mét m¹ng l­íi mua gom nguyªn liÖu vµ b¸n lÎ hµng ho¸, tõ ®ã thóc ®Èy viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi s©u réng trong x· héi. HiÖp t¸c gi¶n ®¬n ®· b­íc ®Çu lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín t­ b¶n chñ nghÜa, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi lªn rÊt nhiÒu. ViÖc hiÖp t¸c gi¶n ®¬n lµm xuÊt hiÖn s¶n xuÊt lín vÒ mÆt quy m« lµ mét b­íc ngoÆt rÊt quan träng tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín. Ph©n c«ng c«ng tr­êng thñ c«ng T­ b¶n chñ nghÜa: Sù ph¸t triÓn cña hiÖp t¸c gi¶n ®¬n t­ b¶n chñ nghÜa tÊt yÕu dÉn tíi hiÖp t¸c cã ph©n c«ng, lµm xuÊt hiÖn c¸c c«ng tr­êng thñ c«ng t­ b¶n chñ nghÜa. C«ng tr­êng thñ c«ng lµ h×nh thøc xÝ nghiÖp t­ b¶n thùc hiÖn sù hiÖp t¸c cã ph©n c«ng dùa trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng. C«ng tr­êng thñ c«ng h×nh thµnh b»ng c¸ch tËp hîp nh÷ng thî thñ c«ng kh¸c nghÒ, hoÆc nh÷ng thî thñ c«ng cïng nghÒ vµo trong mét x­ëng ®Ó cïng s¶n xuÊt ra mét lo¹i hµng ho¸. §Æc ®iÓm vÒ tæ chøc vµ kü thuËt cña c«ng tr­êng thñ c«ng lµ: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc ph©n chia thµnh nh÷ng giai ®o¹n, nh÷ng c«ng viÖc bé phËn ®Ó cã s¶n phÈm hoµn chØnh, trªn c¬ së ®ã mçi c«ng nh©n chØ chuyªn lµm mét c«ng viÖc bé phËn. §Æc ®iÓm cña sù ph©n c«ng nµy lµ chuyªn m«n ho¸ hÑp. C¬ së kü thuËt vÉn lµ thñ c«ng víi c«ng cô chuyªn dïng, ph©n phèi s¶n xuÊt theo kinh nghiÖm cæ truyÒn nªn chñ yÕu dùa vµo tay nghÒ khÐo lÐo cña c«ng nh©n. C¬ cÊu tæ chøc cña c«ng tr­êng thñ c«ng lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng bé phËn, sö dông c«ng cô chuyªn dïng thÝch øng, hîp thµnh lao ®éng tËp thÓ. §¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ: Trªn c¬ së kü thuËt thñ c«ng, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng thÓ ®­îc x¸c lËp mét c¸ch hoµn chØnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chñ nghÜa t­ b¶n tù t¹o cho nã mét c¬ së kü thuËt t­¬ng øng lµ m¸y mãc, ®­a chñ nghÜa t­ b¶n tõ giai ®o¹n c«ng tr­êng thñ c«ng lªn giai ®o¹n ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ. M¸y mãc ®­îc sö dông phæ biÕn trong x· héi th«ng qua cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã lµ cuéc c¸c m¹ng kü thuËt thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng sö dông m¸y mãc. C«ng cuéc c¬ khÝ ho¸ ë mét ngµnh dÉn ®Õn viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¬ khÝ ho¸ ë mét ngµnh cã liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ë c¸c ngµnh liªn quan. C¬ khÝ ho¸ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp thóc ®Èy c¬ khÝ ho¸ ngµnh giao th«ng vËn t¶i… c¬ khÝ ho¸ b¾t ®Çu tõ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®Õn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nÆng. M¸y mãc vµ ®¹i c«ng nghiÖp cã t¸c dông chñ yÕu lµm n¨ng suÊt lao ®éng x· héi t¨ng vät, x· héi ho¸ lao ®éng vµ s¶n xuÊt ngµy cµng cao, më réng thÞ tr­êng, thóc ®Èy sù ra ®êi cña c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ nh÷ng thµnh thÞ lín; ®ång thêi, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt kü thuËt . 3.3. Tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hçn hîp. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng: Do ch¹y theo lîi nhuËn cho nªn c¸c doanh nghiÖp th­êng g©y « nhiÔm m«i tr­êng, th­êng khai th¸c tµi nguyªn mét c¸ch bõa b·i dÉn tíi lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i mµ doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ®Òn bï mét kho¶n thiÖt h¹i nµo. C¬ chÕ thÞ tr­êng dÔ lµm xuÊt hiÖn c¨n bÖnh: khñng ho¶ng kinh tÕ, thÊt nghiÖp, l¹m ph¸t vµ suy tho¸i. C¬ chÕ thÞ tr­êng dÉn tíi sù ph©n hãa giµu nghÌo, dÔ ph¸t sinh nh÷ng tiªu cùc x· héi . Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét b­íc ph¸t triÓn sau cña kinh tÕ tù nhiªn vµ khi kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn tíi tr×nh ®é cao th× ®ã chÝnh lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× do nh÷ng khuyÕt tËt cña nã dÉn ®Õn ph¸ vì c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ, g©y l·ng phÝ nhiÒu nguån lùc: t­ liÖu s¶n xuÊt, lao ®éng, t¹o ra sù ph©n hãa x· héi. V× vËy nhµ n­íc ph¶i cã vai trß nhÊt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn. Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n thêi k× tù do c¹nh tranh th× kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo t­ t­ëng lý thuyÕt bµn tay v« h×nh th× nhµ n­íc kh«ng can thiÖp kinh tÕ. ®iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc khñng ho¶ng kinh tÕ sau nµy (1929 - 1933). V× vËy ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt kinh tÕ cña Keyes yªu cÇu nhµ n­íc ph¶i can thiÖp kinh tÕ vµ ®Õn n¨m 1948 ®· xuÊt hiÖn lý thuyÕt vÒ nÒn kinh tÕ hçn hîp trong ®ã cã sù kÕt hîp cña hai nh©n tè: sù ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng (Bµn tay v« h×nh) vµ sù can thiÖp cña chÝnh phñ (Bµn tay h÷u h×nh) vµ c¶ hai nh©n tè nµy ®Òu t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc cã chøc n¨ng: §Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt . ThiÕt lËp vÒ mét khu«n khæ vÒ ph¸p luËt, x©y dùng hÖ thèng c¬ së nhÊt qu¸n t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ thuËn lîi cho kinh tÕ ph¸t triÓn . H¹n chÕ vµ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng . Trùc tiÕp ®Çu t­ mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ: nh÷ng ngµnh kinh tÕ c«ng céng, n¨ng l­îng, cÇu nhiÒu vèn…. Qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi s¶n c«ng, kiÓm kª, kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi Ph©n phèi hîp lý c¸c nguån lùc s¶n xuÊt . 4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ tr­êng Mét nÒn kinh tÕ muèn vËn hµnh ®­îc th× tr­íc tiªn ph¶i dùa vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nghÜa lµ ph¶i dùa vµo bé m¸y tù ®éng cña c¶ cung, cÇu, gi¸ c¶ hµng ho¸, víi m«i tr­êng c¹nh tranh, ®éng lùc lµ lîi nhuËn. C¸c bé phËn hîp thµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nh­ lµ nh÷ng kh©u trong guång m¸y. Gi¸ c¶ lµ c¸i nh©n cña thÞ tr­êng, cung cÇu lµ trung t©m vµ c¹nh tranh lµ linh hån lµ søc m¹nh cña thÞ tr­êng . 4.1. Cung - cÇu hµng ho¸: CÇu hµng hãa: lµ sè l­îng hµng ho¸ hay dÞch vô mµ ng­êi mua cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng mua ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong cïng mét thêi gian. Cung hµng ho¸: lµ sè l­îng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô mµ ng­êi b¸n cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë c¸c møc gi¸ kh¸c nhau trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Nh­ vËy ®Ó cã cÇu hµng ho¸ ph¶i cã ba ®iÒu kiÖn: mong muèn mua, cã kh¶ n¨ng mua vµ møc gi¸. §Ó cã cung hµng ho¸ còng ph¶i cã ba ®iÒu kiÖn: mong muèn s¶n xuÊt, cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ møc gi¸. Khi cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ cña hµng ho¸ gi¶m. Vµ ng­îc l¹i khi cÇu lín h¬n cung th× gi¸ c¶ cña hµng hãa sÏ t¨ng. Vµ ®Õn khi cung vÒ hµng ho¸ nµo ®ã trªn thÞ tr­êng võa ®óng b»ng cÇu cña hµng ho¸ th× lóc ®ã cung - cÇu ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, x¸c ®Þnh møc gi¸ c¶ lµ gi¸ c¶ c©n b»ng. Song v× cung vµ cÇu lu«n biÕn ®éng nªn c©n b»ng cung - cÇu lu«n biÕn ®éng theo. Gi¸ c¶ thÞ tr­êng cña hµng ho¸ lµ do t­¬ng quan cña cung vµ cÇu trªn thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. Nh­ng ®ång thêi khi gi¸ c¶ biÕn ®éng th× nã còng t¸c ®éng tíi viÖc thu hÑp hay më réng quy m« s¶n xuÊt. Nh÷ng t¸c ®éng cña cung - cÇu ®èi víi thÞ tr­êng: Quan hÖ cung cÇu gãp phÇn ®Ýnh chÝnh gi¸ c¶ thÞ tr­êng vµ lËp l¹i, kh«i phôc l¹i sù c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ Quan hÖ cung - cÇu cßn trùc tiÕp lµm ¶nh h­ëng tíi lîi Ých kinh tÕ cña ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng; ng­êi b¸n vµ ng­êi mua. 4.2. Gi¸ c¶: Gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng ph¶n ¸nh quan hÖ cung cÇu vÒ mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô nµo ®ã, sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ t¸c ®éng ®Õn ng­êi b¸n vµ ng­êi mua: Cô thÓ khi cÇu cao h¬n cung th× ng­êi b¸n sÏ t¨ng gi¸, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy cho ng­êi s¶n xuÊt më réng quy m« ®Ó lµm t¨ng cung. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i cung lín h¬n cÇu th× ng­êi b¸n ph¶i gi¶m gi¸ xuèng. Khi ®ã ng­êi s¶n xuÊt sÏ gi¶m quy m« ®Ó gi¶m cung vµ cuèi cïng c©n ®èi gi÷a quan hÖ cung - cÇu ®­îc t¸i lËp ®Ó lËp l¹i c©n b»ng míi. Chøc n¨ng cña gi¸ c¶: Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng th«ng tin (nghÜa lµ c¸c tin tøc vÒ gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng sÏ gióp cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, c¸c c¸ nh©n ng­êi lao ®éng ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng cña m×nh. Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng ph©n bè c¸c nguån lùc: khi gi¸ biÕn ®éng t¨ng gi¶m th× c¸c nguån lùc cña s¶n xuÊt sÏ dÞch chuyÓn gi÷a c¸c ngµnh. Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thóc ®Èy ®æi míi nh÷ng tiÕn bé kü thuËt c«ng nghÖ. Trong s¶n xuÊt, ng­êi ta lu«n lu«n t×m c¸ch gi¶m bít hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §Ó tõ ®ã dÉn tíi gi¶m gi¸ thµnh ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch (lµ phÇn gi¸ ng­êi s¶n xuÊt thu ®­îc nhiÒu h¬n ng­êi s¶n xuÊt kh¸c nhê tiÕn bé khoa häc - kü thuËt). Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n còng nh­ thu nhËp c¸ nh©n th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ c¶. Gi¸ c¶ cã chøc n¨ng thùc hiÖn viÖc l­u th«ng hµng ho¸. Khi gi¸ c¶ biÕn ®éng th× sÏ t¸c ®éng tíi hµnh vi ng­êi tiªu dïng vµ qua ®ã t¸c ®éng vµo l­u th«ng hµng ho¸ lµm thay ®æi nhu cÇu ng­êi tiªu dïng. 4.3. C¹nh tranh: C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ trong viÖc tiªu thô hµng ho¸ nh»m thu lîi nhuËn cao nhÊt. C¹nh tranh lµ mét tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . C¸c chøc n¨ng cña c¹nh tranh: C¹nh tranh cã thÓ ®iÒu chØnh mét c¸ch nhanh chãng c¸c hµnh vi s¶n xuÊt tiªu dïng cña x· héi . C¹nh tranh thóc ®Èy sù tiÕn bé cña kü thuËt . C¹nh tranh tho¶ m·n tèt nhÊt nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. C¹nh tranh t¹o chÝnh s¸ch cho viÖc ph©n phèi thu nhËp ban ®Çu nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp nµo th¾ng trong c¹nh tranh th× sÏ thu ®­îc lîi nhuËn h¬n ®èi ph­¬ng. .C¸c lo¹i c¹nh tranh gåm cã: C¹nh tranh trong n­íc vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nhau theo ba h­íng: gi¸ c¶, chÊt l­îng hµng ho¸ vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô tr­íc, trong vµ sau khi b¸n hµng. C¹nh tranh gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ng­êi b¸n vµ mét bªn lµ nh÷ng ng­êi mua. C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi mua víi nhau. Trªn th­¬ng tr­êng kh«ng cã chuyÖn "®¬n ph­¬ng ®éc m·" mµ lµ "bu«n cã b¹n, b¸n cã ph­êng". C¹nh tranh kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng, tÝnh tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp, v× thÕ nã lµm cho kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn rÊt n¨ng ®éng (hoµn toµn kh¸c víi nÒn kinh tÕ tù nhiªn, nÒn kinh tÕ trong thêi k× bao cÊp). C¹nh tranh huy ®éng ®­îc mäi nguån lùc cña x· héi vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ . C¹nh tranh thóc ®Èy ®­îc c¶i tiÕn kü thuËt vµ sö dông c«ng nghÖ míi. C¹nh tranh hiÖu qu¶ lµ c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ®¶m b¶o sù ph©n bæ tèi ­u c¸c nguån lùc vµ hÖ qu¶ mµ nã mang l¹i lµ n¨ng suÊt tèi ­u.C¹nh tranh thóc ®Èy c¸c nguån lùc di chuyÓn tíi n¬i nµo cã hiÖu qu¶ nhÊt bëi ng­êi s¶n xuÊt muèn sö dông chóng ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn cµng nhiÒu, cµng tèt. 4.4. TiÒn tÖ: TiÒn tÖ lµ mét lo¹i hµng hãa ®Æc biÖt ®­îc t¸ch ra lµm vËt ngang gi¸ chung cho c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c. Nã biÓu hiÖn chung cña gi¸ trÞ, nã biÓu hiÖn tÝnh chÊt x· héi cña lao ®éng vµ lµ quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. Chøc n¨ng cña tiÒn tÖ: Lµ th­íc ®o gi¸ trÞ (®©y lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiÒn tÖ): tiÒn dïng ®Ó ®o l­êng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña hµng ho¸, mäi hµng ho¸ ®Òu ®­îc biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña nã b»ng tiÒn. TiÒn tÖ ®­îc coi nh­ lµ s¶n phÈm cña lao ®éng . Lµ ph­¬ng tiÖn l­u th«ng: tiÒn lµ vËt m«i giíi trong quan hÖ l­u th«ng hµng ho¸. Lµ ph­¬ng tÞªn cÊt gi÷ gi¸ trÞ: tiÒn ®­îc rót khái lÜnh vùc l­u th«ng vµ mang vµo cÊt tr÷. Khi cÇn l¹i ®em mua hµng vµ tiÒn ®­îc xem nh­ mét thø cña c¶i cña x· héi . Lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n: tiÒn ®­îc dïng ®Ó chi tr¶ sau khi mét c«ng viÖc ®· hoµn thµnh hoÆc dïng ®Ó tr¶ nî. Chøc n¨ng tiÒn tÖ thÕ giíi: trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau vµ tiÒn lóc nµy ph¶i lµ vµng, b¹c, ngo¹i tÖ m¹nh…. 4.5. Lîi nhuËn: Trong kinh tÕ thÞ tr­êng, lîi nhuËn lµ ®éng lùc chi phèi ho¹t ®éng cña ng­êi kinh doanh. Lîi nhuËn ®­a c¸c doanh nghiÖp ®Õn c¸c khu vùc s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ mµ ng­êi tiªu dïng cÇn nhiÒu h¬n, bá qua c¸c khu vùc cã Ýt ng­êi tiªu dïng. Lîi nhuËn còng ®­a c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Õn viÖc sö dông kü thuËt s¶n xuÊt hiÖu qu¶ nhÊt. Nh­ vËy, hÖ thèng thÞ tr­êng lu«n ph¶i dïng l·i vµ lç ®Ó quyÕt ®Þnh ba vÊn ®Ó: s¶n xuÊt c¸i g×?, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo?, s¶n xuÊt cho ai? Lîi nhuËn chÝnh lµ môc tiªu kinh tÕ cao nhÊt, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ®Ó cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô cho thÞ tr­êng, c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Hä mong muèn chi phÝ cho c¸c ®Çu vµo Ýt nhÊt vµ b¸n hµng ho¸ víi gi¸ cao nhÊt ®Ó sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ cßn sè d­ d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ cßn t¸i s¶n xuÊt më réng, kh«ng ngõng tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng c­êng vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng . Lîi nhuËn lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh kinh doanh kÓ tõ lóc b¾t ®Çu t×m kiÕm nhu cÇu thÞ tr­êng, chuÈn bÞ vµ tæ chøc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Õn kh©u tæ chøc b¸n hµng vµ dÞch vô cho thÞ tr­êng. Nã ph¶n ¸nh c¶ vÒ mÆt l­îng vµ mÆt chÊt cña qu¸ tr×nh kinh doanh. Lîi nhuËn lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu vµ tæng chi phÝ Nh­ vËy, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. 5. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng 5.1 Quy luËt gi¸ trÞ Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸. ë ®©u cã s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ th× ë ®ã cã sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt chi phèi c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ chi phèi c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c, c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸c lµ biÓu hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ mµ th«i.. Quy luËt gi¸ trÞ quy.Õt ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô, mµ gi¸ c¶ lµ tÝn hiÖu nh¹y bÐn nhÊt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng . Quy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu viÖc s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña viÖc hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt: Trong s¶n xuÊt nã ®ßi hái ng­êi s¶n xuÊt lu«n lu«n cã ý thøc t×m c¸ch h¹ thÊp hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt xuèng nhá h¬n hoÆc b»ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt :§èi víi viÖc s¶n xuÊt mét thø hµng hãa riªng biÖt th× yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ ®­îc biÓu hiÖn ë chç: hµng ho¸ cña ng­êi s¶n xuÊt muèn b¸n ®­îc trªn thÞ tr­êng, muèn ®­îc x· héi thõa nhËn th× l­îng gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ c¸ biÖt ph¶i phï hîp víi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. §èi víi mét lo¹i hµng ho¸ th× yªu cÇu quy luËt gi¸ trÞ thÓ hiÖn lµ tæng gi¸ trÞ cña hµng hãa ph¶i phï hîp víi nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi . Trong lÜnh vùc trao ®æi : ViÖc trao ®æi ph¶i tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c ngang gi¸. Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn sù ho¹t ®éng cña m×nh th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ xung quanh gi¸ trÞ. Gi¸ c¶ phô thuéc vµo gi¸ trÞ, gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶, nh÷ng hµng ho¸ cã hao phÝ lao ®éng lín th× gi¸ trÞ cña nã lín dÉn ®Õn gi¸ c¶ cao vµ ng­îc l¹i. §èi víi mçi hµng ho¸ th× gi¸ c¶ hµng ho¸ cã thÓ b»ng hoÆc nhá h¬n hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ nh­ng ®èi víi toµn bé hµng hãa cña x· héi th× chóng ta lu«n lu«n cã tæng gi¸ c¶ hµng hãa b»ng tæng gi¸ trÞ. T¸c dông cña quy luËt gi¸ trÞ: quy luËt gi¸ trÞ tù ph¸t ®iÒu tiÕt viÖc s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa th«ng qua sù biÕn ®éng cña cung - cÇu thÓ hiÖn qua gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. 5.2. Quy luËt cung cÇu : Cung ph¶n ¸nh khèi l­îng s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt vµ ®­a ra thÞ tr­êng ®Ó thùc hiÖn (®Ó b¸n). cung do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, nã kh«ng ®ång nhÊt víi s¶n xuÊt . CÇu ph¶n ¸nh nhu cÇu tiªu dïng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi. Do ®ã, cÇu kh«ng ®ång nhÊt víi tiªu dïng, v× nã kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu tù nhiªn, nhu cÇu bÊt k× theo nguyÖn väng tiªu dïng chñ quan cña con ng­êi, mµ phô thuéc vµo kh¶ n¨ng thanh to¸n. Cung - CÇu cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, th­êng xuyªn t¸c ®éng lÉn nhau trªn thÞ tr­êng, ë ®©u cã thÞ tr­êng th× ë ®ã cã quy luËt cung - cÇu tån t¹i vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan. Cung - cÇu t¸c ®éng lÉn nhau: CÇu x¸c ®Þnh cung vµ ng­îc l¹i cung x¸c ®Þnh cÇu. CÇu x¸c ®Þnh khèi l­îng, chÊt l­îng vµ chñng lo¹i cung vÒ hµng ho¸. nh÷ng hµng ho¸ nµo ®­îc tiªu thô th× míi ®­îc t¸i s¶n xuÊt. Ng­îc l¹i, cung t¹o ra cÇu, kÝch thÝch t¨ng cÇu th«ng qua ph¸t triÓn sè l­îng, chÊt l­îng, chñng lo¹i hµng ho¸, h×nh thøc, quy c¸ch vµ gi¸ c¶ cña nã. Cung - cÇu t¸c ®éng lÉn nhau vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶. §©y lµ sù t¸c ®éng phøc t¹p theo nhiÒu h­íng vµ nhiÒu møc ®é kh¸c nhau. Quy luËt cung - cÇu t¸c ®éng kh¸ch quan vµ rÊt quan träng. NÕu nhËn thøc ®­îc chóng th× chóng ta vËn dông ®Ó t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo chiÒu h­íng cã lîi cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Nhµ n­íc cã thÓ vËn dông quy luËt cung - cÇu th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ nh­: gi¸ c¶, lîi nhuËn, tÝn dông, hîp ®ång kinh tÕ, thuÕ, thay ®æi c¬ cÊu tiªu dïng. §Ó t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ theo quy luËt cung - cÇu, duy tr× nh÷ng tû lÖ c©n ®èi cung - cÇu mét c¸ch lµnh m¹nh vµ hîp lý. 5.3. Quy luËt canh tranh: C¹nh tranh lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a c¸c nhãm ng­êi, gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n hay gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. Hai nhãm nµy t¸c ®éng lÉn nhau víi t­ c¸ch lµ mét thÓ thèng nhÊt, mét hîp lùc. ë ®©y c¸ nh©n chØ t¸c ®éng víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn, mét lùc l­îng x· héi, lµ mét nguyªn tö cña mét khèi. ChÝnh d­íi h×nh th¸i ®ã mµ c¹nh tranh ®· v¹ch râ c¸i tÝnh chÊt x· héi cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Bªn canh tranh yÕu h¬n c¶ còng ®ång thêi lµ c¸i bªn mµ ë ®ã mçi c¸ nh©n ®Òu ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp víi ®«ng ®¶o nh÷ng ng­êi c¹nh tranh víi m×nh vµ th­êng th­êng lµ trùc tiÕp chèng l¹i nh÷ng ng­êi ®ã. ChÝnh v× sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a mét ng­êi c¹nh tranh c¸ biÖt víi nh÷ng ng­êi kh¸c l¹i cµng thªm râ rµng. Tr¸i l¹i bªn m¹nh h¬n bao giê còng ®­¬ng ®Çu víi ®èi ph­¬ng víi t­ c¸ch lµ mét chØnh thÓ Ýt nhiÒu thèng nhÊt. Ng­êi mua lµm cho gi¸ thÞ tr­êng cµng thÊp, cµng tèt. Mçi ng­êi chØ quan t©m ®Õn ®ång nghiÖp trong chõng mùc thÊy ®i víi hä cã lîi h¬n viÖc chèng l¹i hä. Khi mét bªn yÕu h¬n bªn kia th× hµnh ®éng chung sÏ chÊm døt, mçi ng­êi sÏ tù lùc xoay së lÊy. NÕu mét bªn chiÕm ­u thÕ th× mçi ng­êi bªn ®ã ®Òu sÏ ®­îc lîi, tÊt c¶ diÔn ra nh­ lµ hä cïng nhau thùc hiÖn ®éc quyÒn chung vËy. C¹nh tranh nh­ mét tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸. C¹nh tranh cã t¸c dông san b»ng c¸c gi¸ c¶ mÊp m« ®Ó cã gi¸ c¶ trung b×nh, gi¸ trÞ thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt ®Òu h×nh thµnh tõ c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ gi÷a c¸c ngµnh. Tãm l¹i: Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, quy luËt c¹nh tranh nh­ mét c«ng cô, ph­¬ng tiÖn g©y ¸p lùc cùc m¹nh thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ, c¹nh tranh trong mét c¬ chÕ vËn ®éng chø kh«ng ph¶i c¹nh tranh nãi chung. 5.4. Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ : Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ lµ quy luËt x¸c ®Þnh l­îng tiÒn cÇn cho l­u th«ng. L­îng tiÒn cÇn cho l­u th«ng chÝnh b»ng tû sè gi÷a tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ víi tèc ®é l­u th«ng t­ b¶n . Trong thùc tÕ: l­îng tiÒn cÇn cho l­u th«ng b»ng tû sè gi÷a tæng gi¸ c¶ hµng hãa trõ ®i tæng tiÒn khÊu trõ, trõ ®i tæng gi¸ c¶ b¸n chÞu céng víi tæng tiÒn thanh to¸n víi tèc ®é l­u th«ng t­ b¶n. Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ tu©n theo c¸c nguyªn lý sau: L­u th«ng tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ l­u th«ng tiÒn tÖ do c¬ chÕ l­u th«ng hµng ho¸ quyÕt ®Þnh. TiÒn ®¹i diÖn cho ng­êi mua, hµng ®¹i diÖn cho ng­êi b¸n. L­u th«ng tiÒn tÖ cã quan hÖ chÆt chÏ víi tiÒn - hµng, mua - b¸n, gi¸ c¶ - tiÒn tÖ. Kinh tÕ hµng ho¸ trªn mét ý nghÜa nhÊt ®Þnh cã thÓ gäi lµ kinh tÕ tiÒn tÖ, quyÕt ®Þnh c¬ chÕ l­u th«ng tiÒn tÖ. MÆt kh¸c c¬ chÕ l­u th«ng tiÒn tÖ cßn phô thuéc vµo c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu, c¬ chÕ qu¶n lý kim lo¹i quý, c¬ chÕ kinh doanh tiÒn cña ng©n hµng. NÕu quy luËt canh tranh, quy luËt cung - cÇu lµm gi¸ hµng ho¸ vËn ®éng, san b»ng th× quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ gi÷a mèi liªn hÖ c©n b»ng gi÷a hµng vµ tiÒn. Ngoµi ra cßn mét sè lo¹i quy luËt kh¸c nh­: quy luËt tû suÊt lîi nhuËn cã xu h­íng gi¶m, quy luËt khñng ho¶ng kinh tÕ , quy luËt t©m lý… còng ¶nh h­ëng ®Õn c¬ chÕ thÞ tr­êng. II.Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜaë viÖt nam 1. TÝnh tÊt yÕu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta : NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam sÏ ®­îc ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. Sù ®Þnh h­íng cña x· héi hïng m¹nh lÊy c¬ së “nh©n d©n lao ®éng lµm chñ, con ng­êi ®­îc gi¶i phãng khái ¸p bøc bãc lét, bÊt c«ng, lµm theo n¨ng lùc, h­ëng theo lao ®éng, cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, cã ®IÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn c¸ nh©n”. X· héi cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao trªn c¬ së khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Sù ®Þnh h­íng XHCN cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ cÇn thiÕt vµ cã tÝnh kh¸ch quan. X©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cã g× m©u thuÉn víi ®Þnh h­íng XHCN. §¹i héi ®¶ng VIII ®· kh¼ng ®Þnh: “ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· ph¸t huy t¸c dông ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nã ch¼ng nh÷ng kh«ng ®èi lËp mµ cßn lµ mét nh©n tè kh¸ch quan cÇn thiÕt cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc theo con ®­êng XHCN ” Ngay tõ th¸ng 8 n¨m 1979, Nhµ n­íc ta ®· chñ tr­¬ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. ChØ thÞ 1000 cña ban bÝ th­ trung ­¬ng vµ quyÕt ®Þnh sè 25/CP cña chÝnh phñ n¨m 1981 ®· ®Ó cho c¸c hîp t¸c x· tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh. §¹i héi §¶ng VI, th¸ng 12 n¨m 1986 ®· kh¼ng ®Þnh qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín ë n­íc ta lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸. §iÒu quan träng lµ ë ®©y chóng ta kh«ng chØ thõa nhËn tõng kh©u, tõng phÇn s¶n phÈm lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ mµ lµ c¶ mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ coi ®ã lµ mét qu¸ tr×nh cã tÝnh quy luËt ®i lªn s¶n xuÊt lín XHCN ë n­íc ta. Tuy nhiªn, lóc nµy vÉn coi kÕ ho¹ch lµ ®Æc tr­ng sè mét, quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ ë vÞ trÝ sè hai. §¹i héi VII cña §¶ng ®· tiÕ xa h¬n, cho r»ng “ThÞ tr­êng cã vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän linh ho¹t c¸c mÆt hµng quy m«, c«ng nghÖ vµ h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt trong hîp t¸c vµ c¹nh tranh ”. Råi “C¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN ®ang trë thµnh c¬ chÕ vËn hµnh nÒn kinh tÕ. ” NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang b­íc sang mét trang míi, mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö míi. Do vËy viÖc lùa chän kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ®óng ®¾n v× nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm riªng cã cña chñ nghÜa t­ b¶n. Nã lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ hµng ho¸. Theo M¸c: “s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ lµ mét nÐt chung cho h×nh th¸i kinh tÕ x· héi hÕt søc kh¸c nhau ”. MÆt kh¸c ë n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc x©y dùng vµ ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸. Nªn viÖc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét ®IÒu ®­¬ng nhiªn. MÆt kh¸c, kinh tÕ thÞ tr­êng vµ chñ nghÜa x· héi cã thÓ dung hoµ. ChÕ ®é së h÷u kh«ng quyÕt ®Þnh trùc tiÕp thÓ chÕ kinh tÕ, th«ng qua c¬ cÊu quyÒn së h÷u tµi s¶n ®­îc h×nh thµnh bëi mét chÕ ®é së h÷u nµo ®ã, t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn thÓ che kinh tÕ. V× vËy, trong ®iÒu kiÖn chÕ ®é c«ng h÷u XHCN, x· héi cã thÓ thùc hiÖn ®­îcthÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, nÕu së h÷u nhµ n­íc ®­îc ph©n gi¶I thµnh c¸c quyÒn chiÕm h÷u, quyÒn sö dông, quyÒn ®Þnh ®o¹t ( Trong ®ã nhµ n­íc ®¹i diÖn cho chñ së h÷u n¾m gi÷ quyÒn chiÕm h÷u cßn quyÒn sö dông kinh doanh trao cho doanh nghiÖp ) sÏ h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy vËy, trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi c«ng b»ng x· héi, rót ng¾n kho¶ng c¸ch ph©n ho¸ giÇu nghÌo, gi¶m bít thÊt nghiÖp… 2- C¸c giai ®o¹n h×nh thµnh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta lµ mét quan hÖ phøc t¹p, nhiÒu khã kh¨n, kh«ng nªn quan niÖm gi¶n ®¬n vµ nãng véi cÇn ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy luËt cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinhtÕ thÞ tr­êng. Gåm c¸c giai ®o¹n sau: + Giai ®o¹n qu¸ ®é chuyÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇntheo ®Þnh h­íng XHCN: VÒ mÆt lÞch sö giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ n¨m 1979 víi mèc lÞch sö rÊt quan träng lµ nghÞ quyÕt BCHTW lÇn VI ( kho¸ IV ), th¸ng 9 n¨m 1979. VÒ mÆt logic th× b¾t ®Çu tõ viÖc h×nh thµnh vµ cñng cè nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ theo ®óng nghÜa nh»m t¹o ra mèi quan hÖ võa tù chñ võa lÖ thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt. Giai ®o¹n n»y mang néi dung chñ yÕu lµ kh¾c phôc tÝnh hiÖn vËt trong quan hÖ trao ®æi, h×nh thµnh quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. cïng víi néi dung Êy lµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau: - H×nh thµnh vµ cñng cè nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m chuyÓn quan hÖ trao ®æi cã tÝnh hiÖn vËt sang quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ. - ChuyÓn quan hÖ së h÷u cã tÝnh ®¬n nhÊt sang quan hÖ së h÷u cã tÝnh ®a d¹ng víi nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau. - §æi míi chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m chuyÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ theo chiÒu däc sang c¸c quan hÖ kinh tÕ theo chiÒu ngang. + Giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN: §¹i héi III cña §¶ng n¨m 1986 ®· ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho quan ®IÓm ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. Quan ®IÓm nµy ®· ®­îc t¸i kh¼ng ®Þnh râ h¬n ë §¹i héi lÇn thø VII, VIII cña §¶ng ta. G¾n víi giai ®o¹n nµy lµ néi dung : ph¸t triÓn vµ më réng quan hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ t¹o ®IÒu kiÖn cho kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn. Cïng nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu: - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ®Þnh h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §Ó ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn æn ®Þnh cña hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n còng nh­ æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi. Thóc ®Èy ngµnh träng ®IÓm mòi nhän t¹o sù tÝch luü ®ång bé ®Ó thu hót ®­îc nguån vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi vµo t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. - Chñ ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng ®ång bé c¸c yÕu tè cña thÞ tr­êng, ph¸t huy nh÷ng ­u thÕ vµ ®éng lùc cña thÞ tr­êng ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. HiÖn nay ë n­íc ta thÞ tr­êng ®Çu ra cña s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng néi ®Þa cßn kÐm nªn cÇn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ phÊn ®Êu gi¶m gi¸ c¶ hµng ho¸.cßn ë thÞ tr­êng ®Çu vµo cña s¶n xuÊt cÇn h×nh thµnh nhanh chãng thÞ tr­êng tiÒn vèn vµ thÞ tr­êng lao ®éng. Së dÜ cÇn nh­ vËy lµ v× tr×nh ®é thÞ tr­êng lµ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¬ chÕ hµng ho¸, thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn h¬n. Nã võa lµ ®IÒu kiÖn võa lµ m«i tr­êng cña s¶n xuÊt - Hoµn thÞªn vµ t¨ng cõng vËn dông c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ. - Båi d­ìng vµ ®µo t¹o cµn bé qu¶n lý doanh nghiÖp theo yªu cÇu cña kinh tÕ thÞ tr­êng. - T¨ng c­êng vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh»m ph¸t huy nh÷ng ­a thÕ kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. + Giai ®o¹n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN: Néi dung chñ yÕu cña giai ®o¹n nµy lµ tiÒn tÖ hoÆc c¸c quan hÖ kinh tÕ, t¹o lËp c¬ së kinh tÕ cho c¸c quy luËt kinh tÕ cña kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch ®Çy ®ñ, ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc vµ hoµ nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi v¬Ý c¸c gi¶i ph¸p lµ: - Ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ më nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n.§©y lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh thêi ®¹i.Dùa trªn lîi thÕ so s¸nh vµ chñ quyÒn n­íc ta. - Hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn, søc lao ®éng vµ c¸c ®IÒu kiÖn vËt chÊt kh¸c cho s¶n xuÊt. - ThiÕt lËp c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc-gi¶i ph¸p quyÕt ®Þnh ®Õn sù h×nh thanh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­ëng n­íc ta. - Lùa chän chÝnh s¸ch khoa häc, c«ng nghÖ v× môc tiªu ph¸t triÓn nh»m kh¾c phôc sù khan hiÕm c¸c nguån lùc ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, trong ®ãlao ®äng trÝ tuÖ trë thµnh ®Æc tr­ng næi bËt. Nh­ vËy ph¶i ®ßi hái cã mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ®«ng ®¶o vµ tµi n¨ng, tËn tuþ víi sù nghiÖp x©y dùng ®Êt n­íc. Nãi tãm l¹i,®Ó thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta cÇn theo ®óng tr×nh tù céng c¸c giai ®o¹n vµ gi¶i quyÕt tèt c¸c yªu cÇu ®Æt ra ®Ó ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn, tr¸nh nh÷ng thÊt b¹i kh«ng ®¸ng cã. 3. Nh÷ng ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta 3.1. §Æc tr­ng vÒ ®Þnh h­íng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ : §ã lµ thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy tr­íc hÕt ph¶i ph¸t triÓn m¹nh lùc l­îng s¶n xuÊt ®éng viªn mäi nguån lùc x· héi, ph¸t huy cao ®é tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña toµn d©n, khai th¸c mäi tiÒm n¨ng trong n­íc ®i ®«i víi sö dông cã chän läc thµnh qu¶ vµ kinh nghiÖm quèc tÕ thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nh»m sím x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ chÕ x· héi ë ViÖt Nam . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t tíi nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh nh»m môc tiªu "d©n giµu, n­íc m¹nh", gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, søc lùc trong x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi . §ång thêi víi viÖc khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng lîi thÕ cña kinh tÕ thÞ tr­êng chóng ta kh¾c phôc, ng¨n ngõa, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc ph¸t sinh tõ mÆt tr¸i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng; võa kÝch thÝch søc s¶n xuÊt gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, võa b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng, vËn dông c¸c quy luËt cña thÞ tr­êng ®Ó kiªn tr× thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n phï hîp víi tõng b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ng­êi. Ph¸t triÓn c«ng b»ng lµ sù ph¸t triÓn cho mäi tÇng líp nh©n d©n cã ®iÒu kiÖn ®Ó tham gia vµ ®­îc h­ëng nh÷ng thµnh qu¶ t­¬ng xøng víi søc lùc, kh¶ n¨ng vµ trÝ tuÖ cña hä bá ra, b¶o ®¶m c¬ b¶n c¬ héi cña ng­êi d©n tham gia c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi . 3.2. §Æc tr­ng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ : ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ thÓ chÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ tù do, tù chñ kinh doanh theo ph¸p luËt. Kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ võa c¹nh tranh, võa liªn kÕt, hîp t¸c víi nhau nh»m ph¸t triÓn ®¹t tr×nh ®é x· héi ho¸ cao. Trong ®ã khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc cã vai trß chñ ®¹o trong mét sè lÜnh vùc vµ mét sè kh©u quan träng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña ®Êt n­íc. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, mçi thµnh phÇn nh­ vËy cã xu h­íng ph¸t triÓn kh¸c nhau, lîi Ých kh¸c nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau. V× thÕ Nhµ n­íc ph¶i cã biÖn ph¸p h¹n chÕ xu h­íng ph¸t triÓn tù ph¸t, vµ ®Þnh h­íng cho nã ph¸t triÓn theo x· héi chñ nghÜa . C¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n. Tõ ba h×nh thøc së h÷u ®ã h×nh thµnh nªn nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng víi t­ c¸ch chñ thÓ thÞ tr­êng b×nh ®¼ng. 3.3. §Æc tr­ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý Trong qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ph¶i b¶o ®¶m cho c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng diÔn ra theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, tøc lµ phï hîp víi quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu, c¹nh tranh, h¹n chÕ tèi ®a c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh kh«ng cÇn thiÕt. MÆt kh¸c, ph¶i lµm tèt kÕ ho¹ch ho¸ ë tÇm vÜ m« vµ c¸c ho¹t ®éng ®Þnh h­íng cã hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hîp ®Ó ®iÒu tiÕt h­íng dÉn thÞ tr­êng theo c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®· chän. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i, Nhµ n­íc tham gia vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ lµ xu h­íng kh¸ch quan. Nh­ng kh¸c víi b¶n chÊt cña Nhµ n­íc t­ s¶n, Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n. NÒn kinh tÕ Êy ®¹t d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n, d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc X· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nh»m h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng thÊt b¹i cña thÞ tr­êng thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng lµm ®­îc . Sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng S¶n lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng nh­ toµn bé sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. ®¶ng ®Þnh h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng theo chñ nghÜa x· héi thÓ hiÖn ë sù l·nh ®¹o, viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ tr­êng víi môc tiªu v× lîi Ých cña nh©n d©n, v× mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Nhµ n­íc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tr­íc hÕt vµ chñ yÕu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, th«ng qua chiÕn l­îc kinh tÕ - x· héi, c¸c kÕ ho¹ch trung vµ ng¾n h¹n cïng víi c¸c chÝnh s¸ch thiÕt thùc ®Ó ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, bè trÝ l¹i c¬ cÊu kinh tÕ, bá, nu«i d­ìng vµ ph¸t triÓn c¸c nguån lùc. H­íng ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ thÞ tr­êng vµo c¸c môc tiªu ®­îc Nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh, t¹o m«i tr­êng kinh tÕ - x· héi, khung khæ ph¸p lý thuËn lîi vµ duy tr× m«i tr­êng hoµ b×nh æn ®Þnh cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, bï ®¾p sù bÊt lùc cña thÞ tr­êng b»ng c¸ch cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng céng, x©y dùng c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ. 3.4. §Æc tr­ng vÒ quan hÖ ph©n phèi: Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn chñ yÕu c¬ chÕ ph©n phèi theo lao ®éng vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ trÝ tuÖ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®Ó t¸i ph©n phèi hîp lý th«ng qua phóc lîi x· héi vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi theo ph­¬ng ch©m g¾n t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ . NÒn kinh tÕ n­íc ta tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c nhau do ®ã cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ t­¬ng øng víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ ®ã th× sÏ cã c¸c nguyªn t¾c vµ hÖ thèng ph©n phèi phï hîp. Cho nªn ë n­íc ta cã nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi. §Ó ®¹t tíi c«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp, chóng ta thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp: ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu suÊt c«ng t¸c, ph©n phèi theo møc ®ãng gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt kinh doanh, ph©n phèi th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi, trong ®ã h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch chªnh lÖch giµu - nghÌo, võa khuyÕn khÝch lao ®én, võa b¶o ®¶m nh÷ng phóc lîi x· héi c¬ b¶n. 3.5. §Æc tr­ng vÒ vai trß qu¶nlý cña Nhµ n­íc : NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®­îc qu¶n lý ( Tæ chøc, h­íng dÉn, nu«i d­ìng, gi¸m s¸t bëi Nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n) b¶o ®¶m sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nhÊt nh»m gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Muèn vËy, ph¶i x©y dùng nhµ n­íc m¹nh vµ trong s¹ch, cã kh¶ n¨ng th­êng xuyªn tù ®æi míi ®Ó h­íng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tíi v¨n minh, hiÖn ®¹i, kh«ng xa rêi c¸c môc tiªu ®Þnh h­íng ®· chän. X©y dùng vµ x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr­ng nªu trªn g¾n liÒn víi mét nhËn thøc hoµn toµn míi vÒ chñ nghÜa x· héi theo t­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµ " d©n giµu, n­íc m¹nh, tiÕn lªn hiÖn ®¹i ®i liÒn víi d©n chñ, tù do, tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi". Trong b­íc qu¸ ®é t­¬ng ®èi dµi ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cuèi cïng ®ã, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ con ®­êng duy nhÊt chóng ta kh«ng thÓ bá qua ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Kh¸c víi tr­íc ®©y trong c¬ chÕ cò th× nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn, kh«ng cã quan hÖ giao l­u víi bªn ngoµi, cßn hiÖn nay trong c¬ chÕ míi chóng ta chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ më cöa héi nhËp bªn ngoµi, tham gia vµo sù ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ, viÖc lµm ®ã nh»m tranh thñ nh÷ng nguån vèn vµ nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi ®Ó ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, chóng ta sö dông c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt, ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, gi¶i phãng søc s¶n xuÊt cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. §ång thêi chóng ta l·nh ®¹o, qu¶n lý nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®óng h­íng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ®Ó kh¾c phôc thÊt b¹i cña thÞ tr­êng, thùc hiÖn c¸c môc tiªu x· héi, nh©n ®¹o mµ b¶n th©n thÞ tr­êng kh«ng cã ®­îc. Nhµ n­íc ph¶i b»ng chÝnh s¸ch, c«ng cô qu¶n lý vÜ m« vµ tiÒm lùc kinh tÕ cña m×nh ®Ó duy tr× nh÷ng c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh»m kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña 4. Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó tiÕp tôc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN trong ph¸t triÓn kttt cña n­íc ta trong giai ®äan tíi: 4.1. C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN lµ mét tiÕn tr×nh phøc t¹p l©u dµi vµ khã kh¨n. khi h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¬ cÊu x· héi trë nªn phøc t¹p vµ khã n¾m b¾t, ®ång thêi nÕu nh­ kh«ng ®Þnh h­íng tèt th× c¬ chÕ thÞ tr­êng sÏ bÞ chÖch h­íng. Do ®ã ®Ó tiÕp tôc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN trong khi ®æi míi c¬ chÕ cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ®ång thêi phaØ gi÷ ®óng h­íng ®i cña nÒn kinh tÕ. Gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trªn chÝnh lµ viÖc ®Ò cao vai trß cña kinh tÕ nhµ n­íc, bªn c¹nh ®ã lµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, c¸ thÓ ®­îc ph¸t triÓn m¹nh, cÇn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc ®Þnh h­íng nÒn kinh tÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc. Muèn lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu Êy cÇn: Mét lµ: Gi÷ v÷ng quyÒn së h÷u trong tay nhµ n­íc- chØ nhµ n­íc lµ duy nhÊt cã chñ quyÒn së h÷u toµn bé l·nh thæ quèc gia. Hai lµ: Nhµ n­íc x¸c ®Þnh râ nh÷ng ngµnh kinh tÕ, nh÷ng lÜnh vùc mµ kinh tÕ quèc doanh cÇn d÷ vai trß chñ ®¹o. §ã lµ nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc ®¶m b¶o sù chi phèi ho¹t ®éng thèng nhÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¶m b¶o cho an ninh quèc gia vµ an toµn x· héi nh­: hÖ thèng c¶ng biÓn, s©n bay, ®­êng s¾t, qu¶n lý m¹ng l­íi ®­êng quèc lé, hÖ thèng ph©n phèi ®IÖn quèc gia, liªn l¹c viÔn th«ng, hÖ thèng quü dù tr÷ quèc gia, c¸c c¬ së kinh tÕ phôc vô quèc phßng an ninh, nh÷ng c¬ së phôc vô c«ng céng ®¶m b¶o nhu cÇu sinh ho¹t th­êng xuyªn cña nh©n d©n… Ba lµ: Nhµ n­íc ®Çu t­ x©y dùng m¹nh c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh kh¼ng ®Þnh cÇn tån t¹i ®Ó mau chãng v­ît lªn vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng, c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ, tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt cña c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh ®­îc ®Çu t­ xøng ®¸ng tõ ®ã ®øng v÷ng trong c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Bèn lµ: Hç trî viÖc x©y dùng vµ ho¹t ®éng cña kinh tÕ HTX trong c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc kinh tÕ víi ®a d¹ng h×nh thøc tæ chøc vµ ho¹t ®éng b¶o ®¶m ®óng víi c¸c nguyªn t¾c hîp t¸c v× lîi Ých tËp thÓ. N¨m lµ: Tæ chøc l¹i hÖ thèng th­¬ng nghiÖp quèc doanh vµ HTX mua b¸n nh»m cung øng hµng ho¸ vµ tiªu thô s¶n phÈm cho c¸c vïng miÒn nói vµ trung du, c¸c vïng ®ång bµo ®©n téc Ýt ng­êi, xa x«i hÎo lµnh, h¶i ®¶o…®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi vµ c¸c môc tiªu kinh tÕ – x· héi – chÝnh trÞ trong ph¸t triÓn, b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. S¸u lµ: Cã c¸c chÝnh s¸ch kÝch thÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ. Tõ ®ã n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô. §ång thêi cã nh÷ng chÝnh s¸ch ng¨n chÆn nh÷ng ho¹t ®éng lµm hµng gi¶, hµng kÐm phÈm chÊt cÊm nhËp thiÕt bÞ c«ng nghÖ cò – thuéc diÖn ®µo th¶i cña n­íc ngoµi. B¶y lµ: Thùc hiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch x· héi ®Ó h¹n chÕ bít nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Õn ®êi sèng cña c¸c tÇng líp nh©n d©n, ®¶m b¶o x· héi ®èi víi tõng ®èi t­îng lao ®éng, chÝnh s¸ch ­u ®·i víi nh÷ng ng­êi cã c«ng víi ®Êt n­íc, chÝnh s¸ch b¶o trî x· héi víi nh÷ng ng­êi cã nhiÒu khã kh¨n thua thiÖt v× tËt nguyÒn,c« ®¬n v« gia c­,nh÷ng d©n téc Ýt ng­êi… T¸m lµ: X©y d­ng vµ tuyªn truyÒn gi¸o dôc thù hiÖn c¸c hµnh vi vµ th¸i ®é øng xö cã v¨n ho¸, ®¹o ®øc lµnh m¹nh trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô, phôc vô, qu¶n lÝ ®êi sèng x· héi. Nh÷ng biÖn ph¸p võa ®¶m b¶o yªu cÇu trong ®­êng lèi l·nh ®¹o cña §¶ng, trong chøc n¨ng qu¶n lý cña nhµ n­íc võa ®¸p øng ®­îc mong muèn cña mäi ng­êi d©n ®­îc sèng ngµy cµng h¹nh phóc trong x· héi cã kinh tÕ ph¸t triÓn, d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh ®Þnh h­íng XHCN ®­îc gi÷ v÷ng. Tuy nhiªn ®Ó c¸c biÖn ph¸p nµy ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶ th× cÇn ®Ò cao vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Þnh h­íng XHCN. 4.2.Vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN: Tr­íc ®©y do sai lÇm vÒ nhËn thøc, ta g¾n kinh tÕ thÞ tr­êng víi CNTB lµ ®èi lËp víi kÕ ho¹ch ho¸ vµ ¸p dông m¸y mãc m« h×nh qu¶n lý kinh tÕ tËp trung, bá qua con ®­êng s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ duy tr× kh¸ dµi kiÓu s¶n xuÊt tù cung tù cÊp. ViÖc trao ®æi hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ trong ph¹m vi quèc gia vµ gi÷a c¸c n­íc XHCN víi nhau dÉn ®Õn khñng ho¶ng kinh tÕ. §ã chÝnh lµ lý do v× sao ta cÇn ph¶i ®æi míi vµ kÕt qu¶ ban ®Çu cña sù ®æi míi kh¼ng ®Þnh sù s¸ng t¹o cña toµn d©n ta vµ t­ duy cña §¶ng. CNXH lµ ­íc m¬ cña d©n ta tõ l©u vµ lµ ý t­ëng cña §¶ng, nã bao trïm trong cÊu tróc vÒ chÝnh trÞ – kinh tÕ – x· héi, kh«ng ®Ó t¸ch b¹ch nh÷ng ®Æc tr­ng cña nã trong hÖ thèng môc tiªu, c¬ cÊu vµ c¬ chÕ kinh tÕ mµ chóng ta h­íng tíi: ®ã lµ d©n giµu, n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng, v¨n minh vµ d©n chñ. Giai ®o¹n hiÖn nay ë n­íc ta võa ph¶i cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ võa ph¶i gi¶i quyÕt chèng nghÌo nµn vµ thÊt nghiÖp. Do ®ã c¸c nh©n tè x· héi ph¶i th­êng xuyªn gi¶i quyÕt ®i liÒn víi c¸c nh©n tè kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nguån gèc cña cho sù ph¸t triÓn x· héi vµ ng­îc l¹i, ph¸t triÓn x· héi chÝnh lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ n­íc cÇn ®IÒu chØnh c¸c h×nh thøc së h÷u vµ c¸ch ph©n phèi sÏ t¹o ra mét c¬ chÕ kinh tÕ míi trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. §ång thêi ph¶i ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp cïng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó hç trî, gi¶I quyÕt viÖc lµm gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ lµm ph¸t triÓn kinh tÕ. HTX ph¶i ®­îc ph¸t triÓn trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, céng ®ång d­íi d¹ng cæ phÇn vµ liªn doanh…, kinh tÕ t­ nh©n ®­îc ph¸t triÓn b×nh ®¼ng vµ cã thÓ ®an xen vµo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Qu¸ tr×nh vËn nÒn kinh tÕ ë n­íc ta sÏ t¹o mét c¬ cÊu kinh tÕ míi, c¬ cÊu ®ã cã mét phÇn do tù ®IÒu chØnh vµ mét phÇn do Nhµ N­íc ®IÒu tiÕt ®Ó cã sù æn ®Þnh vµ c©n b»ng míi. §Æc tÝnh cña c¬ cÊu kinh tÕ nµy lµ nã ph¶i thÓ hiÖn ®­îc tÝnh x· héi ho¸ ngµy cµng cao, tÝnh céng ®ång trong s¶n xuÊt, kinh doanh ngµy cµng më réng, quy m« c¸c lo¹i vµ c«ng tr×nh c«ng céng ngµy cµng lín vµ ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶ g¾n chÆt víi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ. Nhµ N­íc víi chøc n¨ng cña m×nh sÏ gãp phÇn tÝch cùc t¹o lËp, nu«i d­ìng vµ qu¶n lý nÒn kinh tÕ lµ ®Æc tr­ng quan träng trong c¬ chÕ thÞ kinh tÕ tr­êng ë n­íc ta, ®¶m b¶o c«ng b»ng, æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng. C¬ chÕ thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ng nã cã nh÷ng khuyÕt tËt lµ sù ph©n biÖt giµu nghÌo, m«i tr­êng vµ phóc lîi x· héi. Bëi vËy cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc ®Ó kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®óng h­íng cña nã. Nhµ n­íc ta ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta, nhµ n­íc ®ã ph¶i m­u cÇu h¹nh phóc cho d©n téc. Bëi vËy nã ph¶i ®ãng vai trß bµ ®ì gióp cho thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®óng h­íng b»ng hÖ thèng ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ,sù c«ng b»ng x· héi. Chóng ta ®i vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã nhiÒu thö th¸ch nh­ng còng cã nh÷ng thuËn lîi vµ c¬ héi tèt. HiÖn t¹i sù c¸ch biÖt trong nÒn kinh tÕ n­íc ta gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ lµ kh«ng qu¸ lín, kho¶ng ch¸ch gi÷a giµu vµ nghÌo lµ kh«ng qu¸ xa. CÇn khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu mét c¸ch ch©n chÝnh, cÊm sù phi ®¹o ®øc ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña toµn x· héi. Qu¸ tr×nh chuyÓn nÒn kinh tÕ ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ N­íc theo ®Þnh h­íng XHCN lµ kÕt qu¶ lao ®éng trÝ tuÖ do quÇn chóng nh©n d©n s¸ng t¹o d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ta. Con ®­êng ®I lªn cßn ph¶i tr¶i qua nhiÒu thö th¸ch vµ cam go nh­ng ®oµn kÕt trong céng ®ång ®©n téc sÏ t¹o ra sù ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh vÒ mäi mÆt. §ã lµ nh©n tè ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®Êt n­íc nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. C. kÕt luËn: ViÖt Nam hiÖn nay trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn CNXH ®ã lµ mét thêi kú phøc t¹p vµ ®Çy biÕn ®éng, mét thêi kú x©y dùng c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng cho CNXH ®Ó hoµn thµnh c¸ch m¹ng d©n d©n chñ. Víi ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp, ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n vµ cã nhiÒu trë ng¹i. Muèn ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng ta thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ mét tÊt yÕu vµ cÇn thiÕt. §Ó tiÕp tôc thùc hiÖn ta cÇn cã ®Þnh h­íng cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, nhÊt lµ nÒn KTTT buéc nã ph¶i ®i theo con ®­êng mµ chóng ta lùa chän ®ã lµ x©y dùng CNXH. ChÝnh v× vËy chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®Þnh h­íng XHCN lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt vµ hîp lý cña quy luËt ph¸t triÓn, nã thÓ hiÖn t­ t­ëng tiÕn bé, s¸ng suèt cña §¶ng. Trong khi thùc hiÖn tõng b­íc sù chuyÓn ®æi nµy chóng ta ph¶i gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN, ®øng ngang tÇm víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ. Muèn vËy cÇn ph¶i ngµy cµng hoµn chØnh bé m¸y Nhµ N­íc, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, ®¶m b¶o ®­a n­íc ta ®i theo con ®­êng XHCN nh­ ®· chän. d.Tµi liÖu tham kh¶o • Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin _ Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. • Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin _ NXB ChÝnh trÞ quèc gia 2002. • Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ häc M¸c - Lªnin_ NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1999. • V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VI, VII, VIII, IX. • Kinh tÕ häc _ Sammuelson. • C¸c M¸c: T­ b¶n quyÓn I phÇn I; quyÓn III tËp 2 _ NXB Sù thËt 1963 • C¸c M¸c: Phª ph¸n c­¬ng lÜnh G«ta _ NXB Sù thËt 1983 • Mét sè vÊn ®Ò lý luËn kinh tÕ chÝnh trÞ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam _ NXB ChÝnh trÞ quèc gia 1997. • Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa _ NXB Thèng kª 1995 Khoa häc c«ng nghÖ vµ kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam ( Phan Thanh Phè - Nhµ xuÊt b¶n khoa häc _ kü thuËt). Mai H÷u Thùc: VÒ ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam- T¹p chÝ cénh s¶n sè 4 th¸ng 2/ 2000 TrÇn Xu©n Tr­êng : §Þnh h­íng XHCN - mét sè vÊn ®Ò lý luËn cÊp b¸ch- Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh TrÞ Quèc Gia Hµ Néi 1996. T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn sè 11,13 n¨m 1996. môc lôc A. Lêi nãi ®Çu 1 B. Néi dung 2 I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 2 1. Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng 2 2. C¸c quy luËt h×nh thµnh, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng 2 2.1. VÊn ®Ò ph©n c«ng lao ®éng x· héi 2 2.2. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ qua ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u 5 2.3. Ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt c«ng nghÖ 6 3. C¸c b­íc ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng 8 3.1. Tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n 8 3.2. Tõ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tù do cæ ®iÓn 9 3.3 Tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hçn hîp 11 4. C¸c nh©n tè cña c¬ chÕ thÞ tr­êng 11 4.1. Cung - cÇu hµng ho¸ 12 4.2. Gi¸ c¶ 12 4.3. C¹nh tranh 13 4.4. TiÒn tÖ 13 4.5. Lîi nhuËn 14 5. C¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng 14 5.1. Quy luËt gi¸ trÞ 14 5.2. Quy luËt cung cÇu 15 5.3. Quy luËt canh tranh 16 5.4. Quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ 16 II. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam 17 1. TÝnh tÊt yÕu cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta 17 2. C¸c giai ®o¹n h×nh thµnh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam 18 3. Nh÷ng ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta 20 3.1. §Æc tr­ng vÒ ®Þnh h­íng môc tiªu cña nÒn kinh tÕ 20 3.2. §Æc tr­ng vÒ thÓ chÕ kinh tÕ 31 3.3. §Æc tr­ng vÒ c¬ chÕ qu¶n lý 21 3.4. §Æc tr­ng vÒ quan hÖ ph©n phèi 22 3.5. §Æc tr­ng vÒ vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc 22 4. Mét sè gi¶i ph¸p ®Ó tiÕp tôc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng cña n­íc ta trong giai ®o¹n tíi 23 4.1. C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o ®Þnh h­íng XHCN trong ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng 23 4.2. Vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN 24 KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o