Đề tài Vai trò của que thử nước tiểu trong chẩn đoán nhiễm trùng tiểu ở trẻ em – Lê Thị Ngọc Dung

VAI TROØ CUÛA QUE THÖÛ NÖÔÙC TIEÅU TRONG CHAÅN ÑOAÙN NHIEÃM TRUØNG TIEÅU ÔÛ TREÛ EM Leâ Thò Ngoïc Dung*, Huyønh Thò Caåm Nhung* TOÙM TAÉT Muïc tieâu: xaùc ñònh giaù trò Dipstick (nitric, baïch caàu) trong chaån ñoaùn nhieãm truøng tieåu ôû treû em. Phöông phaùp: nghieân cöùu tieàn cöùu caùt ngang moâ taû, phaân tích 181 beänh nhi nghi ngôø nhieãm truøng tieåu töø 10/2003 tôùi 3/2004 taïi Beänh Vieän Nhi Ñoàng 2. Keát quaû: 45 tröôøng hôïp (24,86%) caáy nöôùc tieåu giöõa doøng döông tính. Vì nitrite coù ñoä nhaïy thaáp (71,1%) vaø giaù trò tieân ñoaùn aâm thaáp (89,9%), neân nitrite ít coù giaù trò trong taàm soaùt nhieãm truøng tieåu. Trong khi ñoù baïch caàu nieäu coù ñoä nhaïy cao (95,6%) vaø giaù trò tieân ñoaùn aâm cao (97,9%), neân baïch caàu coù giaù trò trong taàm soaùt nhieãm truøng tieåu. Ñaëc bieät söï keát hôïp giöõa nitrite vaø baïch caàu raát coù giaù trò, vôùi ñoä nhaïy cao (96,9%) vaø giaù trò tieân ñoaùn aâm cao (98,9%). Dipstick raát hieäu quaû trong taàm soaùt nhieãm truøng tieåu. Keát luaän: Dipstick hieäu quaû trong taàm soaùt nhieãm truøng tieåu. Dipstick test deã söû duïng, cho keát quaû nhanh vaø coù theå aùp duïng roäng raõi ôû tuyeán y teá cô sôû. SUMMARY THE ROLE OF DIPSTICK TEST IN DIAGNOSTIC THE URINARY TRACT INFECTIONS IN CHILDREN Le Thi Ngoc Dung, Huynh Thi Cam Nhung * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 78 – 82 Object: to determine value of Dipstck test (nitrite, leukocyte esterase) in diagnostic of urinary tract infections. Design: the prospective and analytical study include of 181 patients who were suspected of having urinary tract infections at Children′s hospital No 2 from October 2003 to March 2004. Result: 45 cases (24,86%) had midstream urine cultures found positive. Because the nitrite had low sensitivity(71,1%) and low negative predictive value (89,9%), thus nitrite alone was unsuitable for diagnostic of urinary tract infections. The leukocyte esterase had high sensitivity(95,6%) and high negative predictive value (97,9%), so it was useful in diagnostic of urinary tract infections. Especially, the combination between nitrite and leukocyte esterase increased sensitivity (96,9%) and negative predictive value (98,9%). Dipstick was very effective in diagnostic of urunary tract infections. Conclusion: dipstic was very efftive to screen urinay tract infections. In practice, dipstick test is simple, gives rapid results and can be widely used in the provinces. ÑAËT VAÁN ÑEÀ Nhieãm truøng tieåu laø moät beänh thöôøng gaëp vaø raát hay taùi phaùt ôû treû em, ñöùng haøng thöù ba sau caùc beänh veà hoâ haáp vaø tieâu hoùa(3). Neáu khoâng ñieàu trò trieät ñeå seõ gaây nhieàu bieán chöùng vaø di chöùng vónh vieån treân thaän. Chaån ñoaùn nhieãm truøng tieåu töông ñoái khoù vì trieäu chöùng laâm saøng thöôøng khoâng ñieån hình, mô hoà deã boû soùt(1). * Boä Moân Nhi, Ñaïi Hoïc Y Döôïc TP.HCM 78 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 - Tieâu chuaån vaøng ñeå chaån ñoaùn nhieãm truøng tieåu laø caáy nöôùc tieåu döông tính. Tuy nhieân vieäc caáy nöôùc tieåu gaëp nhieàu khoù khaên, ñaëc bieät ôû treû caøng nhoû tuoåi vaø ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian, kinh phí trang thieát bò hieän ñaïi. - Thöû nghieäm Dipstick laø loaïi xeùt nghieäm nhanh, tröïc tieáp treân nöôùc tieåu döïa treân neàn taûng leân men Esterase cuûa baïch caàu nieäu vaø khaû naêng chuyeån Nitrate thaønh Nitrite cuûa vi khuaån cho bieát coù hay khoâng coù Baïch caàu vaø vi khuaån trong nöôùc tieåu. Thöû nghieäm nhanh, cho keát quaû khaù chính xaùc trong vieäc xaùc ñònh coù nhieãm truøng tieåu hay khoâng. Ñaây laø ñoäng cô thuùc ñaåy chuùng toâi tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi naøy nhaèm xaùc ñònh möùc ñoä giaù trò cuûa Nitrite vaø Baïch caàu nieäu vaø yù nghóa söï keát hôïp hai thoâng soá treân cuûa que nhuùng Dipstick trong chaån ñoaùn saøng loïc nhieãm truøng tieåu. Muïc tieâu nghieân cöùu Xaùc ñònh giaù trò söï keát hôïp cuûa Nitrite vaø baïch caàu nieäu trong chaån ñoaùn nhieãm truøng tieåu ôû treû em baèng que nhuùng Dipstick. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu Daân soá nghieân cöùu Taát caû beänh nhi nhaäp vieän vaøo Khoa Noäi Toång Hôïp 4 Beänh vieän Nhi Ñoàng II töø thaùng 10 naêm 2003 ñeán thaùng 5 naêm 2004 coù trieäu chöùng nghi ngôø nhieãm truøng tieåu. Tieâu chí choïn beänh Taát caû beänh nhi < 15 tuoåi nhaäp vieän vaøo Khoa noäi Toång Hôïp 4, Beänh vieän Nhi Ñoàng II, coù trieäu chöùng nghi ngôø nhieãm truøng tieåu hoaëc chaån ñoaùn nhieãm truøng tieåu, töø thaùng 10/2003 ñeán thaùng 05/2004. Tieâu chí loaïi tröø - Caùc beänh nhi coù beänh lyù veà oáng thaän - Caùc beänh nhi coù beänh caàu thaän. - Caùc tröôøng hôïp tieåu maùu toaøn doøng. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Thieát keá nghieân cöùu Nghieân cöùu caét ngang moâ taû. Côõ maãu Ñöôïc tính theo coâng thöùc : 2 1 / 2 2 Z p(1 p N d −α )−= (2) Vôùi p = 0,82 laø giaù trò mong muoán cuûa Dipstick theo tham khaûo y vaên (6). D = ñoä chính xaùc 7% vaø Z = 1,96, neân ta coù : N = 116 Caùc böôùc tieán haønh Taát caû beänh nhi thoûa tieâu chí choïn beänh seõ ñöôïc khaùm ghi nhaän nhöõng daáu hieäu laâm saøng theo maãu beänh aùn soaïn saún. Tieáp theo thöïc hieän ñoàng thôøi 2 xeùt nghieäm ngay luùc nhaäp vieän : - Toång phaân tích nöôùc tieåu baèng que nhuùng Dipstick 10 thoâng soá. - Caáy nöôùc tieåu. Theo doõi keát quaû vaø ghi soá lieäu vaøo beänh aùn maãu. Töø keát quaû caáy ta seõ coù hai nhoùm nghieân cöùu : nhoùm keát quaû caáy nöôùc tieåu döông tính (nhoùm bònh) vaø nhoùm keát quaû caáy nöôùc tieåu aâm tính (nhoùm chöùng). Xöû lyù vaø phaân tích soá lieäu Döïa vaøo soá löôïng cuûa hai nhoùm, döïa vaøo coâng thöùc tính toaùn baûng 2x2 ta seõ tính ñöôïc ñoä nhaïy, ñoä ñaëc hieäu, giaù trò tieân ñoaùn döông, tieân ñoaùn aâm, cuûa töøng thoâng soá. Döïa vaøo tæ soá cheânh DOR ñeå bieát ñöôïc giaù trò cuûa töøng thöû nghieäm. Döïa vaøo phaàn meàm Stata ñeå veõ ñöôøng cong ROC vaø tính dieän tích döôùi ñöôøng cong. KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ BAØN LUAÄN Trong thôøi gian 8 thaùng töø 10/2003 ñeán thaùng 5/2004 chuùng toâi ñaõ tieán haønh nghieân cöùu treân 181 beänh nhi coù trieäu chöùng nghi ngôø nhieãm truøng tieåu ñöôïc nhaäp vieän vaøo Khoa Noäi Toång hôïp 4 Beänh vieän 79 Nhi Ñoàng II, vôùi keát quaû ghi nhaän nhö sau : Ñaëc ñieåm daân soá nghieân cöùu Tuoåi Trong 181 tröôøng hôïp nghieân cöùu cuûa chuùng toâi coù : - 56 beänh nhi < 1 tuoåi (31%), - 76 beänh nhi töø 1 - < 5tuoåi (42%), - 49 beänh nhi > 5 tuoåi (27%). Giôùi tính Nam : 102 tröôøng hôïp Nöõ : 79 tröôøng hôïp Tæ leä Nam. nöõ : 102 / 79 = 1,29 Lyù do vaøo vieän Trong loâ nghieân cöùu coù 149 tröôøng hôïp nhaäp vieän vì trieäu chöùng toaøn thaân (soát cao hoaëc soát keùo daøi...) (82,3%), 144 tröôøng hôïp vì trieäu chöùng ñöôøng tieát nieäu (80%), vaø 85 tröôøng hôïp vì trieäu chöùng tieâu hoaù (ñau buïng, noân oùi... (46%). Ñaëc bieät trong nhoùm coù keát quaû caáy nöôùc tieåu döông tính thì 42 tröôøng hôïp nhaäp vieän vì trieäu chöùng tieát nieäu (93,3%), 2 tröôøng hôïp vì soát keùo daøi (4,4%), 1 tröôøng hôïp vì trieäu chöùng tieâu hoaù (2,3%). Keát quaû caáy nöôùc tieåu Trong loâ nghieân cöùu coù 181 tröôøng hôïp thì coù 45 tröôøng hôïp caáy nöôùc tieåu döông tính, chieám tæ leä 24,86%, töông ñöông taùc giaû Hiraoka(4) (24%). Keát quaû vi truøng gaây beänh xaùc ñònh qua caáy nöôùc tieåu Trong 45 maåu nöôùc tieåu döông tính thì tæ leä E.coli chieám ña soá (73,3%). Ñieàu naøy cuõng phuø hôïp y vaên(1,9). Keát quaû thöû nghieäm nhanh Dipstick Nitrite Baûng1. Keát quaû cuûa Nitrite trong loâ beänh vaø loâ chöùng Caáy nöôùc tieåu Nitrite Döông tính Aâm tính Döông tính 32 20 52 AÂm tính 13 116 129 Toång coäng 45 136 181 Nhaän xeùt : Trong 181 maãu nöôùc tieåu nghieân cöùu coù 52 maãu Nitrite döông tính. Khi so vôùi keát quaû caáy nöôùc tieåu ta tính ñöôïc ñoä nhaïy, ñoä ñaëc hieäu, tieân ñoaùn döông, tieân ñoaùn aâm. Giaù trò DOR cuûa Nitrite : 14.3 Dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC cuûa Nitrite 78,20% Giaù trò DOR vaø dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC cuûa Nitrite thaáp Baûng 2. So saùnh keát quaû Nitrite vôùi caùc taùc giaû ÑN ÑÑH PV+ PV- S.V. dePaul 37 99,6 93,3 91,6 Hiraoka 55 89 60 86 Jacob A 37,3 100 100 90,2 * 71,1 85,3 61,5 89,9 (*) : Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Caùc giaù trò ñoä ñaëc hieäu, tieân ñoaùn aâm, tieân ñoaùn döông trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi töông ñöông vôùi caùc taùc giaû. Rieâng ñoä nhaïy cao hôn so vôùi caùc taùc giaû khaùc (71%) coù leõû do ña soá caùc maãu nöôùc tieåu ñeàu laáy giöõa doøng, laáy vaøo saùng sôùm, neân nöôùc tieåu löu laïi baøng quang laâu hôn, giuùp quaù trình bieán ñoåi Nitrate thaønh Nitrite trieät ñeå hôn. Maëc duø cao nhöng vaãn coøn thaáp, nghóa laø neáu duøng Nitrite laøm xeùt nghieäm saøng loïc chaån ñoaùn thì boû soùt ñi 30% tröôøng hôïp nhieãm truøng tieåu. Nhö vaäy rieâng thoâng soá Nitrite thì ít coù giaù trò trong chaån ñoaùn saøng loïc nhieãm truøng tieåu, nhaän ñònh naøy cuõng laø yù kieán cuûa caùc taùc giaû khaùc. Baïch caàu Baûng 3. Keát quaû cuûa Baïch caàu nieäu trong loâ beänh vaø loâ chöùng Caáy nöôùc tieåu Baïch caàu Döông tính Aâm tính Döông tính 43 39 82 AÂm tính 2 97 99 Toång coäng 45 136 181 Nhaän xeùt: Trong 181 maãu nöôùc tieåu nghieân cöùu coù 82 maãu Baïch caàu döông tính vaø 99 maãu aâm tính vaø ta tính ñöôïc ñoä nhaïy, ñoä ñaëc hieäu, giaù trò tieân ñoaùn döông, giaù trò tieân ñoaùn aâm. 80 Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 9 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2005 Giaù trò DOR cuûa baïch caàu nieäu : 53,91 Dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC cuûa baïch caàu nieäu: 83,44% Giaù trò DOR vaø dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC cuûa Baïch caàu taêng cao chöùng toûa xeùt nghieäm naøy coù giaù trò. Baûng 4. So saùnh keát quaû Baïch caàu nieäu vôùi caùc taùc giaû ÑN ÑÑH PV+ PV- S.V.dePaul 68 89 70 88 Hiraoka 86 81 59 95 Jacob A 79,4 72,7 33,6 95 * 95,5 71,3 52,4 97,9 (*) : Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Ñoä ñaëc hieäu vaø tieân ñoaùn döông cuûa Baïch caàu thaáp vaø töông ñöông vôùi caùc taùc giaû. Tuy nhieân xeùt nghieäm duøng ñeå saøng loïc thì ta neân chuù yù ñoä nhaïy vaø tieân ñoaùn aâm. Ñoä nhaïy vaø tieân ñoaùn aâm khaù cao vaø töông ñöông vôùi caùc taùc giaû. Ñieàu naøy noùi leân neáu xeùt nghieäm döông tính thì 95,5% tröôøng hôïp laø nhieãm truøng tieåu, ñoàng thôøi khaû naêng loaïi tröø nhieãm truøng tieåu ñeán 98,9% neáu nhö xeùt nghieäm aâm tính do ñoù trong chaån ñoaùn saøng loïc nhieãm truøng tieåu Baïch caàu nieäu raát coù giaù trò. Keát hôïp Nitrite vôùi baïch caàu nieäu (Dipstick) Thöû nghieäm “hoaëc”: döông tính khi Nitrite hoaëc Baïch caàu döông tính vaø aâm tính khi caû hai keát quaû cuøng aâm. Baûng 5: Tæ leä Nitrite “hoaëc” Baïch caàu nieäu döông trong nhoùm beänh vaø nhoùm chöùng. Caáy nöôùc tieåu Nitrite hoaëc Baïch caàu Döông tính AÂm tính Döông tính 44 40 84 AÂm tính 1 96 97 Toång coäng 45 136 181 Nhaän xeùt : Trong nhoùm beänh (45 tröôøng hôïp) thì chæ 1 tröôøng hôïp caû hai nitrite vaø baïch caàu cuøng aâm. Giaù trò DOR : 106,83 Dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC cuûa thöû nghieäm “hoaëc” 84,14%. Giaù trò DOR vaø dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC trong Dipstick “hoaëc” caøng taêng hôn nöõa chöùng toû xeùt nghieäm caøng coù giaù trò hôn. Baûng 6. So saùnh thöû nghieäm “hoaëc” vôùi caùc taùc giaû ÑN ÑÑH PV+ PV- S.V.dePaul 37 100 100 92 Hiraoka 100 74 55 100 Jacob A 83,3 72,4 34,4 96,2 * 97,7 70,6 52,4 98,9 (*) : Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Caû boán giaù trò ñoä nhaïy, ñoä ñaëc hieäu, tieân ñoaùn döông, tieân ñoaùn aâm trong loâ nghieân cöùu cuûa chuùng toâi phuø hôïp vôùi caùc taùc giaû. Ñoä nhaïy vaø tieân ñoaùn aâm taêng leân raát cao (97,7% vaø 98,95) nghóa laø khaû naêng phaùt hieän beänh vaø khaû naêng loaïi tröø beänh raát chính xaùc. Qua soá lieäu treân chuùng ta caøng thaáy roõ giaù trò tuyeät ñoái cuûa thöû nghieäm “hoaëc” trong saøng loïc nhieãm truøng tieåu. Thöû nghieäm “vaø” caû Nitrite vaø Baïch caàu nieäu cuøng aâm hoaëc cuøng döông. Baûng 7 :keát quaû thöû nghieäm “ vaø”trong nhoùm beänh vaø nhoùm chöùng Caáy nöôùc tieåu Nitrite vaø Baïch caàu Döông tính Aâm tính Döông tính 31 19 50 AÂm tính 1 96 97 Toång coäng 32 115 147 Nhaän xeùt : Trong tröôøng hôïp naøy, toång soá maãu chæ coøn 147, nhoùm beänh laø 32, coøn nhoùm chöùng laø 115 tröôøng hôïp. Giaù trò DOR caøng taêng hôn (156,9) vaø dieän tích döôùi ñöôøng cong ROC cuõng taêng raát cao (90,18%). Baûng 8. So saùnh thöû nghieäm “vaø” vôùi caùc taùc giaû ÑN ÑÑH PV+ PV- Yehezked 91,1 82,5 69,4 98,6 (*) 96,8 83,5 62 98,9 (*) : Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi. Trong thöû nghieäm “vaø“, caû boán giaù trò ñoä nhaïy, ñoä ñaëc hieäu, tieân ñoaùn döông, tieân ñoaùn aâm ñieàu töông ñöông vôùi taùc giaû Yehezked(8). Ñoä nhaïy vaø tieân ñoaùn aâm taêng raát cao (96,8% vaø 98,9%). Ñieàu naøy 81 caøng laøm noåi baät giaù trò cuûa thöû nghieäm “vaø” trong chaån ñoaùn saøng loïc nhieãm truøng tieåu. KEÁT LUAÄN Qua khaûo saùt 181 tröôøng hôïp beänh nhi coù trieäu chöùng nhieãm truøng tieåu, chuùng toâi keát luaän: Thöû nghieäm Nitrite : ít coù giaù trò trong saøng loïc nhieãm truøng tieåu Thöû nghieäm Baïch caàu nieäu : coù giaù trò trong saøng loïc nhieãm truøng tieåu. Thöû nghieäm “hoaëc” vaø thöû nghieäm “vaø”giöõa Nitrite vôùi Baïch caàu nieäu seõ taêng giaù trò trong chaån ñoaùn saøng loïc nhieãm truøng tieåu. Vaäy vieäc laáy que nhuùng Dipstick trong chaån ñoaùn saøng loïc nhieãm truøng tieåu laø coù giaù trò. KIEÁN NGHÒ Qua nghieân cöùu ñaõ thöïc hieän, chuùng toâi coù moät soá kieán nghò nhö sau: 1/ Ñoái vôùi taát caû caùc treû coù trieäu chöùng gôïi yù nhieãm truøng tieåu caàn tieán haønh thöû que nhuùng Dipstick. Neáu keát quaû caû Nitrite vaø leukocytes ñeàu aâm tính, thì chuùng ta caàn khaån tröông tìm nguyeân nhaân khaùc. Coøn ngöôïc laïi thì ta neân cho caáy nöôùc tieåu ngay vaø trong thôøi gian chôø keát quaû caáy nöôùc tieåu, chuùng ta coù theå ñieàu trò ñaëc hieäu ngay. 2/ Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp soát keùo daøi, hoaëc khoâng phaùt hieän oå nhieãm truøng roõ reät thì chuùng ta neân chuù yù nhieãm truøng ñöôøng tieát nieäu, vaø töø ñoù tieán haønh kieåm tra nöôùc tieåu ngay. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Voõ Coâng Ñoàng (1998). Nhieãm truøng tieåu. Baøi giaûng Nhi Khoa taäp II, 903 – 911. 2. Nguyeãn Ñoã Nguyeân (2003). Coâng thöùc tính côõ maãu. Phöông phaùp nghieân cöùu y hoïc 3. Leâ Nam Traø, Traàn Ñình Long (2003), Nhieãm khuaån ñöôøng tieåu. Baøi giaûng nhi khoa taäp 2 NXB Y Hoïc Haø Noäi, 169 – 176. 4. Hiraoka. M, Hida. Y, hori. C, Tuchida. S, Kuroda. M, Sudo. M (1994), Dipstick test for diagnosis of urinary tract infection. Acta paediatrica Japonica. 379 – 382. 5. Jacob A. Lohr. MD. Maria G. Porlilla. MD. Taml G. Geuder. Geuder.MT (ASCP). Melissa L. Dunn. SM (ASCP). and Sharon M.Dudley. MT (ASCP) (1998), Making a presumptive diagnosis of urinary tract infection by using a urinalysis performed in an on – site laboratory. Internet. 6. Kathy N. Shaw, Hexter. D, Karin L. Mcgowan, J. Sanford Schwartz (1991). Clinical evaluation of a rapid screening test for UTI in children. J. Pediatrics, 118 (5) : 733 – 736. 7. Saint-Vincent-de-Paul(1998), Diagnostic microbiologique des infections urinaires chez l' enfant. Inteùreât des test rapides. Archives de – peùdiatrie, p: 260 – 265. 8. Yehezked Waisman; Elisheva Zerem, Lisa Amir, MPH; and Marc Mimouni, (1999). The Validity of the Uriscreen test for Early Detection of Urinary tract infection in Children. Internet. 9. Winberg J (1986). Urinary tract infection in infants and children. Urology 5 th ed. philadelphia. WB Saunders company, 831 – 867. 82