Đề tài Ứng dụng kỹ thuật viễn thám đánh giá ô nhiễm sông Thị Vải do hoạt động hàng hải và công nghiệp

MUÏC LUÏC LÔØI CAÛM ÔN DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1. Dieän tích vaø daân soá caùc xaõ/thò traán ven soâng Thò Vaûi naêm 2006 10 Baûng 2. Toång hôïp tình hình nuoâi toâm vaø khai thaùc thuûy saûn treân LVS Thò Vaûi naêm 2006 13 Baûng 3. Toång hôïp hieän traïng cho thueâ ñaát taïi caùc KCN ven soâng Thò Vaûi ñeán naêm 2006 15 Baûng 4. Heä Thoáng Caûng Bieån Thuoäc Khu Vöïc Soâng Thò Vaûi Tænh Baø Ròa Vuõng Taøu 20 Baûng 5. Haøm löôïng COD ôû soâng Thò Vaûi naêm 2006 24 Baûng 6. So saùnh öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa hai phöông phaùp giaûi ñoaùn aûnh 36 Baûng 7. Heä thoáng phaân loaïi möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët 45 Baûng 8. Phaân loaïi oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët 46 Baûng 9. Phaân loaïi chaát löôïng nöôùc maët thuûy sinh 46 Baûng 10. Keát quaû phaân tích maãu treân löu vöïc soâng Thò Vaûi 51 Baûng 11. Ñaëc tröng chính cuûa sensor vaø ñoä phaân giaûi khoâng gian 53 Baûng 12. Ma traän töông quan 56 Baûng 13. Keát quaû laáy maãu vaø chia möùc oâ nhieãm COD vaø DO 58 Baûng14. Ñaùnh giaù keát quaû phaân loaïi döïa vaøo boä döõ lieäu kieåm tra oâ nhieãm höõu cô 63 Baûng15. Thoáng keâ phaân loaïi aûnh oâ nhieãm höõu cô 65 Baûng16. Keát quaû laáy maãu vaø chia möùc oâ nhieãm PO4 vaø NH4 67 Baûng17. Ñaùnh giaù keát quaû phaân loaïi döïa vaøo boä döõ lieäu kieåm tra oâ nhieãm dinh döôõng 72 Baûng18. Thoáng keâ phaân loaïi aûnh oâ nhieãm dinh döôõng 73 Baûng19. Keát quaû laáy maãu vaø chia möùc oâ nhieãm coliform 75 Baûng 20. Ñaùnh giaù keát quaû phaân loaïi döïa vaøo boä döõ lieäu kieåm tra oâ nhieãm vi sinh vaät 78 Baûng 21. Thoáng keâ phaân loaïi aûnh oâ nhieãm vi sinh vaät 79 Baûng 22. Theo keát quaû laáy maãu treân löu vöïc soâng, ta coù phaân loaïi möùc oâ nhieãm cho nguoàn nöôùc maët löu vöïc soâng Thò Vaûi 81 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 1. Caùc böôùc tieán haønh giaûi ñoaùn aûnh baèng maét 37 Hình 2. Aûnh tröôùc khi söû duïng Linear 2% 40 Hình 3. Aûnh sau khi söû duïng Linear 2% 40 Hình 4. Aûnh veä tinh SPOT soâng Thò Vaûi toå hôïp maøu 53 Hình 5. Aûnh toå hôïp maøu Red: NDVI; Green: Band2; Blue: Band1 55 Hình 6. Aûnh toå hôïp maøu R: NDVI; Green: Band 1; Blue: PC Band 60 Hình7. Aûnh toå hôïp maøu R: NDVI; G: Ratio(Band 3/ Band2); Blue: PCA 69 Hình 8. Keát quaû phaân loaïi oâ nhieãm dinh döôõng 71 Hình 9. Aûnh toå hôïp Red: NDVI; Green: Band1; Blue: Band4 76 Hình 10. Keát quaû phaân loaïi oâ nhieãm vi sinh vaät 77 DANH MUÏC CAÙC BAÛN ÑOÀ Baûn ñoà 1: Baûn ñoà vò trí laáy maãu treân löu vöïc soâng Thò Vaûi 50 Baûn ñoà 2 : Baûn ñoà phaân loaïi oâ nhieãm höõu cô 66 Baûn ñoà 3 : Baûn ñoà phaân loaïi oâ nhieãm dinh döôõng 74 Baûn ñoà 4 : Baûn ñoà phaân loaïi oâ nhieãm vi sinh vaät 79 Chöông 1 - PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Ñaët vaán ñeà Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng ñaõ trôû thaønh moái quan taâm cuûa nhaân loaïi, ñaëc bieät ôû nhöõng thaønh phoá coù hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp phaùt trieån. Caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp moät maët thuùc đẩy tăng trưởng kinh tế nhưng mặt khaùc lại laøm gia tăng caùc taùc động xấu đến moâi trường. Löu vöïc soâng Thò Vaûi naèm trong vuøng KTTÑPN thuoäc ñòa phaän caùc tænh Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuõng Taøu vaø Tp. HCM. Vuøng taû ngaïn soâng Thò Vaûi coù truïc quoác loä 51 laø tuyeán ñöôøng huyeát maïch noái lieàn thaønh phoá bieån Vuõng Taøu vôùi caùc trung taâm kinh teá lôùn nhö Tp.HCM, Tp. Bieân Hoøa (tænh Ñoàng Nai) cuøng vôùi heä thoáng caûng nöôùc saâu hieän ñang laø moät vuøng raát thuaän lôïi ñeå phaùt trieån, xaây döïng caùc KCN môùi vaø ñoâ thò môùi. Quaù trình phaùt trieån coâng nghieäp vaø hoaït ñoäng haøng haûi treân löu vöïc soâng Thò Vaûi laø ñieàu taát yeáu ñaõ mang laïi nhieàu lôïi ích kinh teá cho khu vöïc noùi rieâng vaø cho caû nöôùc noùi chung. Tuy nhieân, beân caïnh söï phaùt trieån ñoù ñaõ gaây ra nhieàu taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán moâi tröôøng töï nhieân vaø söùc khoûe coäng ñoàng, moät thöïc teá tröôùc maét laø soâng Thò Vaûi ñaõ vaø ñang ngaøy caøng oâ nhieãm nghieâm troïng do nöôùc thaûi ñoå ra töø caùc KCN vaø chaát thaûi ñoå ra töø hoïat ñoäng cuûa caùc caûng. Ñeå coù theå quan traéc vaø quaûn lyù oâ nhieãm, kyõ thuaät Vieãn Thaùm coù theå cung caáp nhöõng döõ lieäu vaø phöông phaùp xöû lyù nhaèm phaùt hieän vaø öôùc tính, döï baùo nhöõng khu vöïc bò oâ nhieãm treân löu vöïc soâng. Chính vì lyù do treân, ñeå goùp phaàn quaûn lyù vaø caûi thieän moâi tröôøng cho löu vöïc soâng Thò Vaûi toâi ñaõ maïnh daïn ñöa ra ñeà taøi “ÖÙng duïng kyõ thuaät vieãn thaùm ñaùnh giaù oâ nhieãm soâng Thò Vaûi do hoaït ñoäng haøng haûi vaø coâng nghieäp”. Nhaèm ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc treân soâng Thò Vaûi goùp phaàn cho coâng taùc quaûn lyù vaø khoáng cheá oâ nhieãm moâi tröôøng do hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø haøng haûi gaây neân. Muïc tieâu nghieân cöùu Ñeà taøi ñöa ra nhaèm giaûi quyeát caùc muïc tieâu: Tìm hieåu cô sôû khoa hoïc, caùch tieáp caän vaø öùng duïng kyõ thuaät Vieãn Thaùm trong coâng taùc ñaùnh giaù oâ nhieãm soâng Thò Vaûi do hoaït ñoäng coâng nghieäp vaø haøng haûi trong khu vöïc nghieân cöùu. Xaây döïng baûn ñoà hieän traïng caùc chaát gaây oâ nhieãm taàng nöôùc maët treân löu vöïc soâng Thò Vaûi cuûa vuøng nghieân cöùu töø vieäc giaûi ñoaùn aûnh veä tinh Spot. Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp hoã trôï nhaèm khoáng cheá ñöôïc caùc chaát oâ nhieãm, caûi thieän ñöôïc moâi tröôøng soâng Thò Vaûi döïa treân caùc soá lieäu thu thaäp ñöôïc. Noäi dung thöïc hieän Thu thaäp baûn ñoà neàn veà ñieàu kieän töï nhieân vaø kinh teá – xaõ hoäi trong vuøng nghieân cöùu laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng caùc lôùp thuoäc tính khoâng gian vaø phi khoâng gian ñoái vôùi caùc thoâng soá chaát löôïng nöôùc trong löu vöïc soâng Thò Vaûi. Thu thaäp vaø xaây döïng cô sôû döõ lieäu caùc KCN vaø caûng ven soâng Thò Vaûi. Nghieân cöùu ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng soâng Thò Vaûi qua caùc taøi lieäu thu thaäp ñöôïc. Tìm hieåu phöông phaùp xöû lyù vaø giaûi ñoaùn aûnh trong phaàn meàm ENVI vaø nhöõng öùng duïng cuûa noù trong ñaùnh giaù oâ nhieãm moâi tröôøng. Xaây döïng caùc lôùp chuyeân ñeà veà hieän traïng vaø theå hieän caùc möùc oâ nhieãm treân löu vöïc soâng. Ñaùnh giaù hieän traïng oâ nhieãm nöôùc maët vaø ñeà caùc giaûi phaùp moâi tröôøng cho Lvs Thò Vaûi. Phöông phaùp thöïc hieän ñeà taøi Phöông phaùp thu thaäp taøi lieäu. Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa, xaùc ñònh vò trí caùc nguoàn thaûi. Phöông phaùp toång hôïp vaø phaân tích taøi lieäu lieân quan ñeán hieän traïng, quy hoaïch ñaàu tö vaø baûo veä moâi tröôøng cuûa vuøng nghieân cöùu. Phöông phaùp vieãn thaùm ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù moâi tröôøng cuûa vuøng nghieân cöùu. Ñoái töôïng nghieân cöùu vaø Giôùi haïn – phaïm vi ñeà taøi Ñoái töôïng nghieân cöùu laø soâng Thò Vaûi. Do thôøi gian thöïc hieän ñeà taøi coù giôùi haïn neân ñeà taøi chæ taäp trung vaøo vieäc phaân tích ñaùnh giaù oâ nhieãm soâng Thò Vaûi do hoaït ñoäng coâng nghieäp treân löu vöïc soâng ôû tænh Ñoàng Nai vaø Baø Ròa – Vuõng Taøu vaø hoaït ñoäng haøng haûi thuoäc ñòa phaän Baø Ròa - Vuõng Taøu. Keát quaû ñaït ñöôïc Caùc baûn ñoà phaân vuøng chaát löôïng nöôùc Caùc giaûi phaùp quaûn lyù chaát löôïng nöôùc Chöông 2 – ÑAËC ÑIEÅM TÖÏ NHIEÂN - KINH TEÁ - XAÕ HOÄI - MOÂI TRÖÔØNG KHU VÖÏC NGHIEÂN CÖÙU Ñieàu kieän töï nhieân Ñòa hình Lvs Thò Vaûi coù ñòa hình töông ñoái baèng phaúng. Khu vöïc Ñoâng vaø Ñoâng Baéc coù ñòa hình töông ñoái cao (trung bình khoaûng 10 -100 m), cao nhaát 462m (nuùi Thò Vaûi) vaø ñòa hình thaáp daàn veà phía Taây Nam. Khu vöïc Nam vaø Taây Nam soâng Thò Vaûi laø vuøng ñaàm laày truõng thaáp bò ngaäp trieàu (röøng ngaäp maën) vôùi ñoä cao trung bình khoaûng 0 - 2 m. Khu vöïc Taây Baéc coù ñòa hình töông ñoái cao dao ñoäng trong khoaûng 10 - 30 m vaø giaûm daàn veà phía soâng Thò Vaûi. Ñaëc ñieåm khí haäu löu vöïc soâng Thò Vaûi Moâi tröôøng soâng Thò Vaûi hình thaønh vaø phaùt trieån treân neàn taûng caùc ñieàu kieän töï nhieân nhaát ñònh trong ñoù coù khí haäu. Soâng Thò Vaûi naèm trong vuøng vyõ tuyeán Baéc, coù vò trí ñòa lyù 10029’ vó ñoä Baéc vaø 107010’ kinh ñoä Ñoâng, khí haäu mang tính khí haäu ven bieån vôùi hai muøa gioù haøng naêm. Cô cheá gioù trong muøa gioù muøa Ñoâng Baéc luoân taïo doøng giaùng töø treân xuoáng vaø coù theå chuyeån taûi khoâng khí töø phía Baéc xuoáng. Do vaäy vieäc quy hoaïch caùc KCN coù thaûi nhieàu chaát oâ nhieãm khoâng khí caàn löu yù ñeán ñaëc ñieåm naøy trong muøa gioù Taây Nam cuõng ñoàng thôøi laø muøa möa cuûa khu vöïc naøy. Ngoaøi ra noù coøn chòu taùc ñoäng cuûa gioù Biz (gioù ñaát – bieån, coù chu kyø laø moät ngaøy). Töông öùng vôùi hai muøa gioù laø muøa khí haäu khoâ vaø möa. Muøa möa ôû khu vöïc soâng Thò Vaûi baét ñaàu vaøo cuoái thaùng 5 vaø keát thuùc vaøo tuaàn cuoái thaùng 10, chieám 90% löôïng möa caû naêm, thôøi gian coøn laïi laø muøa khoâ. Nhieät ñoä Nhieät ñoä khoâng khí trung bình quanh naêm cao, bieân ñoä nhieät ñoä nhoû. Nhieät ñoä toái ña trung bình thaùng töø 29-350C Nhieät ñoä toái thieåu trung bình thaùng töø 18-250C Ñoä aåm Muøa khoâ ñoä aåm trung bình töø 70-75% Muøa möa ñoä aåm trung bình töø 80-85% Möa Khu vöïc naèm trong khu vöïc coù löôïng möa töông ñoái cao; löôïng möa trung bình (khu laân caän) laø 1843 mm; vôùi soá ngaøy möa trung bình naêm töø 100-130 laàn nhöng löôïng möa chuû yeáu taäp trung vaøo muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 10 chieám 80% löôïng möa caû naêm, trung bình 1.606mm. Muøa khoâ (töø thaùng 11 ñeán thaùng 4 naêm sau) coù löôïng möa trung bình 273mm. Gioù Höôùng gioù chuû ñaïo taïi khu vöïc chòu söï chi phoái bôûi hai heä thoáng hoaøn löu gioù muøa: Muøa khoâ: Gioù Ñoâng – Ñoâng Nam. Muøa möa: Gioù Taây Nam – Taây. Giöõa hai muøa gioù coù moät khoaûng thôøi gian chuyeån tieáp ngaén. Toác ñoä gioù trung bình thaùng töø 1,5 – 2 m/s. Ñaëc ñieåm khí töôïng thuûy vaên Soâng Thò Vaûi laø moät nhaùnh soâng naèm ôû khu vöïc haï löu heä thoáng soâng Ñoàng Nai, thuoäc ñòa baøn caùc tænh Ñoàng Nai, Baø Ròa – Vuõng Taøu vaø Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Soâng Thò Vaûi baét nguoàn töø khu vöïc xaõ Nhôn Thoï, huyeän Long Thaønh, tænh Ñoàng Nai (noái tieáp suoái Caû) chaûy qua ñòa baøn huyeän Chaâu Thaønh (tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu) vaø huyeän Caàn Giôø (TPHCM) tröôùc khi ñoå ra bieån Ñoâng qua vònh Gaønh Raùi. Phía thöôïng löu soâng Thò Vaûi goàm suoái Caû (41Km), suoái Le (19KM) vaø nhieàu keânh, raïch, suoái nhoû xen keõ vôùi caùc khu röøng ngaäp maën ngheøo; phaàn chaûy qua ñòa phaän tænh Ñoàng Nai vaø Baø Ròa – Vuõng Taøu vôùi dieän tích löu vöïc ñeán ngaõ ba (hôïp löu) soâng Goø Gia – Thò Vaûi laø 494 km2, sau ñoù chaûy tieáp vaøo soâng Caùi Meùp (thuoäc ñòa baøn Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu) vaø ñoå ra Bieån Ñoâng taïi Vònh Gaønh Raùi. ÔÛ phía haï löu soâng coù caùc nhaùnh noái lieàn vôùi heä thoáng soâng Ñoàng Nai. Höôùng doøng chaûy cuûa soâng Thò Vaûi gaàn nhö song song vôùi quoác loä 51 töø Long Thaønh ñi Baø Ròa. Thuûy trieàu taïi khu vöïc vònh Gaønh Raùi, soâng Thò Vaûi – Goø Gia thuoäc loaïi baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu, ñöôïc bieåu hieän thaønh hai thaønh phaàn nhaät trieàu vaø baùn nhaät trieàu. Taïi Vuõng Taøu: Möïc nöôùc trung bình caû naêm trong giai ñoaïn 1979 – 1990 laø 14cm, möïc nöôùc cöïc ñaïi ñaõ quan traéc trong thôøi kyø noùi treân laø 153cm vaø möïc nöôùc cöïc tieåu quan traéc ñöôïc trong thôøi kyø naøy laø -309cm taïi Vuõng Taøu. Taïi Thò Vaûi: Caùc ñaëc tröng möïc nöôùc taïi traïm Thò Vaûi ñöôïc ñaùnh giaù theo keát quaû khaûo saùt trong giai ñoaïn 1988 – 1989, giaù trò trung bình laø -212cm. Taïi Phuù Myõ (treân soâng Thò Vaûi): Möïc nöôùc trung bình caû naêm laø -7cm, cöïc ñaïi laø 167cm vaø cöïc tieåu laø -327cm. Taïi Goø Daàu (soâng Thò Vaûi): Möïc nöôùc trung bình caû naêm laø -1cm, cöïc ñaïi laø 180cm vaø cöïc tieåu laø -329cm. Soâng Thò Vaûi daøi khoaûng 76km, chieàu roäng trung bình 400 – 650m, ñoä saâu trung bình 22m, nôi saâu nhaát khoaûng 60m. Vì theá, soâng Thò Vaûi mang tính chaát cuûa moät vuøng bieån hay moät phaàn vònh Gaønh Raùi aên saâu vaøo ñaát lieàn. Bieân ñoä trieàu treân soâng Thò Vaûi khaù cao, khoaûng 492 cm, löu toác doøng chaûy trung bình töø 50 – 100 cm/s. Möïc nöôùc soâng trung bình thay ñoåi töø 39 ÷ 35cm. Möïc nöôùc cao nhaát ñaõ quan traéc ñöôïc laø +180 cm, möïc nöôùc thaáp nhaát laø -329 cm. Giaù trò trung bình cuûa ñoä lôùn thuûy trieàu laø 310cm, ñoä lôùn thuûy trieàu lôùn nhaát laø 465 cm vaø ñoä lôùn thuûy trieàu nhoû nhaát laø 141 cm. Löu löôïng nöôùc cöïc ñaïi trong pha trieàu ruùt laø 3.400 m3/s vaø löu löôïng nöôùc cöïc ñaïi trong pha trieàu leân laø 2.300m3/s. Löu löôïng nöôùc soâng trung bình vaøo muøa khoâ vaøo khoaûng 200m3/s, thaáp nhaát 40 ÷ 50m3/s. Löu löôïng nöôùc muøa möa 350 ÷ 400 m3/s. Toác ñoä doøng chaûy lôùn nhaát coù theå ñaït tôùi 150 cm/s. Cheá ñoä thuûy trieàu bieån Ñoâng coù taùc ñoäng raát lôùn ñeán ñoä thuûy vaên cuûa soâng Thò Vaûi. Ñaây laø khu vöïc raát haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö do coù vò trí thuaän lôïi, coù heä thoáng caûng nöôùc saâu phaùt trieån vaø laø cöûa ngoõ giao thoâng thuûy cho caû vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam hieän taïi cuõng nhö veà laâu daøi. Soâng Thò Vaûi khoâng gioáng baát kyø con soâng naøo ôû Nam Boä Vieät Nam. Ñaëc ñieåm thuûy vaên cuûa noù coù nhöõng neùt hoaøn toaøn rieâng bieät nhö sau: Soâng Thò Vaûi coù nguoàn goác laø moät vònh bieån heïp Döïa vaøo soá lieäu bình ñoà tæ leä 1: 10000 (coâng ty Tö vaán Giao thoâng phía Nam ño ñaëc naêm 1990, 1994) vaø soá lieäu ñoä saâu gaàn ñaây nhaát ñaõ xaây döïng moät cô sôû döõ lieäu ñòa hình ñaùy soâng phuïc vuï caùc moâ hình thuûy löïc. Phaàn soâng ôû gaàn cöûa Caùi Meùp khaù saâu (ñoä saâu lôùn nhaát ñaït ñeán 55m taïi ngaõ ba soâng Goø Gia – Caùi Meùp – Thò Vaûi). Ñaùy soâng coù ñoä doác lôùn. Ñoä saâu soâng naøy giaûm daàn khi tieán leân huôùng Baéc. Khi ñaït ñeán ngaõ ba Ñoàng Kho - Thò Vaûi, ñoä saâu chæ coøn khoaûng 9 – 10m. Tuy nhieân ñoâi khi ñoä saâu taêng leân vaø giaûm xuoáng raát ñoät ngoät. Vôùi ñòa hình nhö vaäy, cheá ñoä vaän chuyeån cuûa nöôùc vaø vaät chaát taïi ñaây caøng trôû neân phöùc taïp. Soâng Thò Vaûi laø moät heä thoáng töông ñoái bieät laäp nhôø caùc giaùp nöôùc vaø noái vôùi vònh Gaønh Raùi. Vònh naøy laø moät vuøng bieån noâng vaø töông ñoái kheùp kín. Ñöôøng bôø soâng Thò Vaûi khaù quanh co. Ñaùy soâng laø seùt raén laãn san hoâ cheát vaø ít buøn so vôùi caùc soâng raïch cuûa huyeän Caàn Giôø thuoäc haï du soâng Ñoàng Nai beân caïnh. Theo soá lieäu khaûo saùt trong 30 naêm qua, loøng soâng Thò Vaûi ít thay ñoåi. Soâng Thò Vaûi roäng khoaûng 400 – 600m. Bôø phaûi cuûa phaàn phía Baéc soâng Thò Vaûi laø khu vöïc chöùa nöôùc roäng lôùn. Caøng ñi vaøo saâu, doøng soâng caøng trôû neân phöùc taïp vôùi voâ soá caùc cuø lao vaø baõi caïn Soâng Thò Vaûi coù phaàn thöôïng nguoàn raát nhoû beù vaø coù theå coi noù nhö laø moät soâng cuït neáu so saùnh aûnh höôûng phaàn thöôïng nguoàn naøy vôùi aûnh höôûng cuûa phaàn haï nguoàn. Soâng Thò Vaûi khoâng coù caùc muøa kieät vaø muøa luõ töông öùng vôùi hai muøa möa vaø muøa khoâ nhö caùc soâng khaùc trong vuøng Nam boä, ôû ñaây chæ coù theå caùc côn luõ queùt nhoû, thôøi gian ngaén hay söï ngaäp uùng do möa lôùn taïi choã, nhöng tuyeät ñoái khoâng coù luõ daøi ngaøy do nöôùc töø thöôïng nguoàn ñoå veà. Muøa trieàu kieät (thaùng 6 vaø thaùng7) vaø muøa trieàu cöôøng (thaùng 11 vaø thaùng 12) treân theàm luïc ñòa Nam boä ñoàng thôøi cuõng laø muøa nöôùc cöôøng vaø nöôùc keùm trong soâng Thò Vaûi. Ñoù laø thöïc teá veà thính chaát vaät lyù ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi vieäc tieáp caän vaø nghieân cöùu cheá ñoä thuûy vaên soâng Thò Vaûi. Cheá ñoä vaän chuyeån cuûa nöôùc vaø vaät chaát trong soâng naøy chuû yeáu chòu söï chi phoái cuûa thuûy trieàu bieån Ñoâng thoâng qua vònh Gaønh Raùi. Trieàu trong soâng Thò Vaûi coù cöôøng xuaát lôùn nhöng laïi laø baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu, neân doøng chaûy soâng coù ñeán 4 laàn ñoåi chieàu trong ngaøy. Vì vaäy, chaát löôïng nöôùc saâu trong vuøng Thò Vaûi raát khoù ñoåi môùi. Ñoù seõ laø neùt ñaëc bieät caàn ñöôïc moå xeû chi tieát. Phaàn phía trong caûng Goø Daàu töông töï nhö hoà nöôùc maën lôùn vaø gaàn bieät laäp. Chaát oâ nhieãm töø bieån khoù xaâm nhaäp vaøo, vaø ngöôïc laïi, caùc chaát baån thaûi ra caøng raát khoù thoaùt ra ngoaøi bieån ñeå coù theå pha loaõng. Toùm laïi: Vôùi neàn taûng ñòa hình, caáu truùc löu vöïc vaø vò trí ñòa lyù cuûa soâng Thò Vaûi nhö vaäy, neân thuûy trieàu laø cô cheá thuûy trieàu laø ñoäng löïc quan troïng baäc nhaát trong soá caùc yeáu toá thuûy vaên cuûa soâng Thò Vaûi. Noù coù vai troø quyeát ñònh ñoù vôùi quaù trình trao ñoåi vaät chaát trong caùc thuûy vöïc thuoäc soâng Thò Vaûi. Coù theå noùi, ñoái vôùi soâng Thò Vaûi, aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu cuõng chính laø aûnh höôûng cuûa cheá ñoä thuûy vaên noùi chung ñoái vôùi dieãn bieán moâi tröôøng taïi khu vöïc naøy. Aûnh höôûng naøy theå hieän ôû ba cô cheá chính: cô cheá ngaäp nöôùc vaø cô cheá vaän chuyeån cuûa nöôùc vaø vaät chaát theo pha truyeàn. Khoáng cheá vaø laøm chuû ñöôïc hai quaù trình naøy, chuùng ta môùi coù theå hình thaønh caùc phöông aùn thöïc thi nhaèm caûi taïo moâi tröôøng cuûa chính noù. Ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi Daân soá - lao ñoäng Theo soá lieäu thoáng keâ naêm 2006 cuûa Cuïc thoáng keâ tænh Ñoàng Nai, BR-VT vaø Tp.HCM, toång dieän tích caùc xaõ trong vuøng nghieân cöùu khoaûng 87.688 ha, toång daân soá 100.854 ngöôøi, maät ñoä daân soá trung bình khoaûng 118 ngöôøi/km2. Baûng 1. Dieän tích vaø daân soá caùc xaõ/thò traán ven soâng Thò Vaûi naêm 2006 STT Huyeän Xaõ/thò traán Dieän tích (ha) Daân soá (ngöôøi) 1 Long Thaønh Xaõ Long Phöôùc 4.420 12.933 2 Xaõ Phöôùc Thaùi 1.720 15.794 3 Nhôn Traïch Xaõ Phöôùc An 14.799 7.240 4 Xaõ Long Thoï 2.388 7.292 5 Taân Thaønh Xaõ Myõ Xuaân 37.059 19.544 6 Thò traán Phuù Myõ 3.100 14.687 7 Xaõ Taân Phöôùc 5.500 8.322 8 Xaõ Phöôùc Hoøa 5.540 10.896 9 Caàn Giôø Xaõ Thaïnh An 13.142 4.146 Toång soá 87.688 100.854 Nguoàn: Toång hôïp soá lieäu naêm 2006 Treân 50% daân soá soáng baèng ngheà noâng, chuû yeáu laø troàng luùa moät vuï vôùi naêng suaát thaáp trong muøa möa ôû caùc vuøng ñaát thaáp giaùp ranh giöõa vuøng trieàn goø vaø vuøng truõng thaáp cuûa LVS Thò Vaûi. Nhöõng naêm gaàn ñaây, kinh teá vöôøn khaù phaùt trieån vôùi nhieàu loaïi caây aên traùi, rau, ñaäu… Beân caïnh ñoù, ngöôøi daân coøn troàng ñieàu ôû caùc vuøng trieàn goø cuûa thò traán Phuù Myõ, Myõ Xuaân, Phöôùc Thaùi vaø khu vöïc naøy trôû thaønh vaønh ñai xanh phuïc vuï ñoâ thò. Ñaát noâng nghieäp bò thu heïp daàn do chuyeån sang ñaát xaây döïng. Phaàn ñoâng daân soáng ven soâng Thò Vaûi soáng chuû yeáu döïa vaøo ngheà noâng, laøm muoái, nuoâi toâm vaø ñaùnh baét thuûy saûn. Ngoaøi ra, moät soá lao ñoäng coù trình ñoä vaên hoùa cao ñöôïc tuyeån duïng vaøo laøm vieäc trong caùc KCN, nhöng do maët baèng trình ñoä hoïc vaán cuûa daân cö ôû ñaây coøn thaáp neân soá lao ñoäng naøy khoâng nhieàu, chuû yeáu laøm coâng nhaân trong caùc caùc KCN, coøn löïc löôïng lao ñoäng kyõ thuaät cao, trình ñoä ñaïi hoïc chuû yeáu töø nôi khaùc ñeán. Nhìn chung, phaàn ñoâng daân trong vuøng coøn ngheøo, chuû yeáu laøm ngheà noâng, laøm muoái, nuoâi toâm vaø ñaùnh baét thuûy saûn, khoâng coù trình ñoä chuyeân moân veà coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp vaø thöông maïi. Ñaây laø moät trôû ngaïi lôùn nhaát cho vieäc chuyeån ñoåi heä thoáng saûn xuaát trong vuøng. Vaên hoùa - giaùo duïc Nhìn chung maët baèng trình ñoä daân trí trong vuøng coøn thaáp. Ña soá caùc em hoïc heát caáp 1, caáp 2 ñaõ nghæ hoïc do gia ñình gaëp nhieàu khoù khaên vaø do caùc coâng vieäc thöïc teá chöa ñoøi hoûi cao veà trình ñoä vaên hoùa (nhö laøm ruoäng luùa, laøm muoái, ñaùnh baét thuûy saûn). Ñaây laø moät haïn cheá trong vieäc tuyeån löïa ñaøo taïo coâng nhaân kyõ thuaät ngöôøi ñòa phöông phuïc vuï cho caùc KCN ñang phaùt trieån ôû ñaây. Vì vaäy, caùc chính quyeàn ñòa phöông caàn coù chính saùch öu tieân ñaàu tö kinh phí phaùt trieån giaùo duïc vaø ñaøo taïo ngheà cho caùc xaõ ven soâng Thò Vaûi. Y teá - veä sinh moâi tröôøng Coâng taùc khaùm chöõa beänh ôû caùc xaõ trong vuøng nghieân cöùu töông ñoái toát, haàu heát caùc xaõ ñeàu coù traïm y teá vaø baùc syõ khaùm chöõa beänh cho ngöôøi daân. Nhìn chung, vaán ñeà chaêm soùc söùc khoûe nhaân daân trong vuøng töông ñoái toát. Veä sinh moâi tröôøng treân khu vöïc nghieân cöùu chöa toát: vaãn coøn nhieàu hoä gia ñình khoâng coù nhaø veä sinh rieâng, phaân vaø nöôùc thaûi cuûa caùc chuoàng chaên nuoâi heo, gaø coøn tuøy tieän neân laøm oâ nhieãm moâi tröôøng vaø phaùt trieån ruoài muoãi gaây beänh soát xuaát huyeát vaø caùc beänh khaùc ôû khu daân cö. Hieän nay, tröø caùc xaõ doïc theo caùc truïc ñöôøng chính (nhö quoác loä 51) coù dòch vuï thu gom raùc thaûi sinh hoaït taïi nhöõng nôi ñoâng daân cö nhö chôï, tröôøng hoïc thì haàu heát caùc xaõ coøn laïi vaãn chöa coù heä thoáng thu gom raùc thaûi sinh hoaït hoaøn chænh. Treân ñòa baøn caùc xaõ chöa coù heä thoáng thu gom nöôùc thaûi neân veà muøa möa thöôøng gaây ngaäp uùng. Giao thoâng thuûy, boä Soâng Thò Vaûi töông ñoái roäng vaø saâu keùo daøi treân toaøn chieàu daøi soâng, ít bò boài laéng, neân raát thuaän lôïi cho giao thoâng thuûy, ñaëc bieät laø xaây döïng caùc caûng nöôùc saâu. Hieän nay, ven soâng Thò Vaûi coù caùc caûng Goø Daàu, caûng Baø Ròa Serece, caûng Caùi Meùp, caûng nhaø maùy ñieän Phuù Myõ… ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng. Trong thôøi gian tôùi, caùc caûng ôû Tp.HCM seõ ñöôïc di dôøi veà khu vöïc Caùi Meùp (caûng Saøi Goøn, Taân Caûng, caûng Ba Son,…) seõ laøm cho hoaït ñoäng giao thoâng thuûy treân soâng Thò Vaûi ngaøy caøng phaùt trieån. Tuyeán quoác loä 51 naèm doïc phía Ñoâng soâng Thò Vaûi laø tuyeán ñöôøng huyeát maïch taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc ñi laïi vaø vaän chuyeån haøng hoùa töø BR-VT ñi veà Long Thaønh, Nhôn Traïch, Tp.HCM vaø ngöôïc laïi, thuùc ñaåy quaù trình ñoâ thò hoùa vaø coâng nghieäp hoùa treân ñòa baøn. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhieàu tuyeán ñöôøng noâng thoân ôû caùc xaõ treân ñòa baøn ñöôïc beâ toâng hoùa vaø xaây döïng môùi. Nhieàu ñöôøng noâng thoân ñöôïc traûi ñaù mi, hay traùng nhöïa raát khang trang, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc ñi laïi vaø thoâng thöông haøng hoùa. Tuy nhieân, moät soá ñöôøng lieân thoân vaãn coøn nhoû heïp vaø deã ngaäp uùng vaøo muøa möa. Hieän traïng nuoâi vaø ñaùnh baét thuûy saûn Ngheà khai thaùc thuûy saûn treân vuøng RNM laø ngheà sinh soáng mang tính truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa nhieàu hoä daân taïi ñaây. Tröôùc naêm 1994, ngheà khai thaùc thuûy saûn raát phaùt trieån, chuû yeáu laø khai thaùc toâm, caù treân soâng raïch. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, saûn löôïng khai thaùc ñang coù chieàu höôùng giaûm daàn do moâi tröôøng nöôùc bò oâ nhieãm vaø naïn söû duïng xung ñieän khai thaùc thuûy saûn ñaõ laøm huûy hoaïi nguoàn lôïi thuûy saûn. Ña soá ngöôøi daân laøm ngheà naøy ñeàu laø daân ngheøo ñòa phöông vaø moät soá ngö daân töø caùc tænh mieàn Taây ñeán ñaây sinh soáng. Theo keát quaû ñieàu tra 30 hoä trong toång soá 296 hoä ngö daân khai thaùc thuûy saûn treân ñòa baøn caùc xaõ Long Thoï, Phöôùc An, Long Phöôùc cuûa kyõ sö Phuøng Caåm Haø (Sôû NN&PTNT tænh Ñoàng Nai, 2004), 100% hoä ngö daân cho bieát saûn löôïng thuûy saûn khai thaùc hieän nay ñaõ suy giaûm raát nhieàu, ít hôn 50-60% saûn löôïng cuûa nhöõng naêm 90 trôû veà tröôùc do chaát thaûi cuûa caùc KCN laøm cho nöôùc soâng Thò Vaûi ngaøy caøng bò oâ nhieãm. Treân 50% hoä daân haønh ngheà khai thaùc tröôùc ñaây coù ñieàu kieän ñaõ chuyeån sang ngheà khaùc ñeå sinh soáng. Nhöõng hoä khoâng ñuû ñieàu kieän ñeå chuyeån ngheà khaùc do thu nhaäp khoâng ñuû trang traûi cho kinh teá gia ñình neân ñaõ coù nhieàu ngöôøi vaãn coá tình söû duïng nhöõng ngheà mang tính huûy dieät nhö te ñieän, caøo ñieän ñeå khai thaùc thuûy saûn trong khi Chính phuû ñaõ coù quy ñònh caám töø laâu vaø xöû phaït raát naëng. Baûng 2. Toång hôïp tình hình nuoâi toâm vaø khai thaùc thuûy saûn treân LVS Thò Vaûi naêm 2006 Huyeän Xaõ/thò traán Toång dieän tích caùc ao nuoâi toâm (ha) Toång soá hoä nuoâi toâm Toång soá hoä laøm ngheà khai thaùc thuûy saûn Long Thaønh Long Phöôùc 198,50 118 - Phöôùc Thaùi 34,52 18 91 Nhôn Traïch Phöôùc An 515,52 109 118 Long Thoï 79,12 52 87 Taân Thaønh Myõ Xuaân 205,52 - 98 Phuù Myõ 39,50 - 18 Phöôùc Hoøa 503,00 - 299 Toång Coäng 1.575,68 - 711 Nguoàn: Toång hôïp soá lieäu, 2006 Nhöõng naêm gaàn ñaây, vieäc phaù röøng ñeå laøm ao nuoâi toâm ñaõ laøm dieän tích RNM giaûm ñi ñaùng keå, coäng vôùi vieäc laïm thaùc nguoàn lôïi thuûy saûn cuûa ngö daân ñaõ laøm giaûm söùc saûn xuaát cuûa röøng vaø suy kieät nguoàn lôïi thuûy saûn cuûa RNM. Nhìn chung, khai thaùc vaø nuoâi thuûy saûn treân LVS Thò Vaûi ñaõ bò suy giaûm ñaùng keå veà chaát löôïng vaø soá löôïng toâm caù. Hieän traïng phaùt trieån Coâng Nghieäp vaø quaûn lyù moâi tröôøng treân LVS Thò Vaûi Hieän traïng vaø xu höôùng phaùt trieån CN ôû LVS Thò Vaûi Trong giai ñoaïn 2001 - 2006, toác ñoä taêng tröôûng GDP coâng nghieäp treân ñòa baøn caùc tænh trong khu vöïc nghieân cöùu khaù cao so vôùi caùc tænh thaønh khaùc trong caû nöôùc, trung bình khoaûng 14 - 16%. Toác ñoä taêng tröôûng veà kinh teá ñaït 9 - 12,8%. GDP bình quaân treân ñaàu ngöôøi naêm 2006 trong vuøng ñaït 785 - 6.000 USD. Xu höôùng phaùt trieån kinh teá hieän nay cuûa caùc tænh thaønh trong vuøng KTTÑPN noùi chung vaø LVS Thò Vaûi noùi rieâng laø taêng nhanh tyû troïng khu vöïc coâng nghieäp - xaây döïng vaø dòch vuï, giaûm daàn khu vöïc noâng - laâm - ngö nghieäp. Do thuaän lôïi veà cô sôû haï taàng, giao thoâng, naêng löôïng, thò tröôøng tieâu thuï, thò tröôøng nguyeân lieäu vaø ñoåi môùi caùc chính saùch neân quaù trình CN hoùa treân Lvs Thò Vaûi phaùt trieån raát nhanh. Ñeán naêm 2006, ven soâng Thò Vaûi coù 11 KCN ñaõ ñöôïc quy hoaïch vôùi toång dieän tích 4.594 ha, ñaõ cho thueâ ñöôïc khoaûng 1.429 ha (treân 180 döï aùn) ñaït tyû leä 45% dieän tích duøng cho thueâ, trong ñoù: 5 KCN thuoäc huyeän Nhôn Traïch, 1 KCN thuoäc huyeän Long Thaønh vaø 5 KCN thuoäc huyeän Taân Thaønh. Döï kieán ñeán naêm 2010, caùc KCN naøy seõ ñöôïc laáp ñaày 100% dieän tích. Baûng 3. Toång hôïp hieän traïng cho thueâ ñaát taïi caùc KCN ven soâng Thò Vaûi ñeán naêm 2006 STT Teân KCN Toång dieän tích (ha) Dieän tích duøng cho thueâ (ha) Dieän tích ñaõ cho thueâ (ha) Soá döï aùn Loaïi hình CN 1 Nhôn Traïch I 430 323 224 54 Naëng/nheï 2 Nhôn Traïch II 350 279 137 25 Nheï 3 Nhôn Traïch III 720 548 251 27 Naëng/nheï 4 Nhôn Traïch V 302 205 6 2 Nheï 5 Deät may N.Traïch 184 121 - 1 Nheï 6 Goø Daàu 184 137 116 19 Naëng/nheï 7 Myõ Xuaân A 270 177 83 15 Naëng/nheï 8 Myõ Xuaân A2 313 223 45 6 Naëng/nheï 9 Myõ Xuaân B1 226 - 21 4 Naëng/nheï 10 Phuù Myõ I 945 651 410 25 Naëng/nheï 11 Caùi Meùp 670 449 136 5 Naëng/nheï Toång soá 4.594 3.113 1.429 183 Ghi chuù: Coâng nghieäp nheï: caùc ngaønh deät may, da daøy, ñieän töû, cheá bieán thöïc phaåm. Coâng nghieäp naëng: caùc ngaønh naêng löôïng, hoùa chaát, luyeän kim, vaät lieäu xaây döïng, cô khí, ñoùng taøu… Nguoàn:Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai vaø BR-VT, 2006 Hieän traïng quaûn lyù moâi tröôøng ôû caùc KCN ven soâng Thò Vaûi Hieän nay, coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ôû caùc KCN ven soâng Thò Vaûi nhìn chung töông ñoái toát. Coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñoái vôùi caùc döï aùn ñaàu tö vaøo caùc KCN ven soâng Thò Vaûi ñeán nay ñaõ ñi vaøo neà neáp theo Luaät BVMT vaø caùc vaên baûn döôùi luaät töø khaâu thaåm ñònh döï aùn ñeán trieån khai thöïc hieän döï aùn. Coâng taùc BVMT luoân ñöôïc chuù yù, thöïc hieän toát vieäc ngaên ngöøa caùc taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng do phaùt trieån caùc KCN gaây ra, ñoàng thôøi coâng taùc BVMT taïi caùc KCN ñöôïc tieán haønh chaët cheõ vaø coù taùc duïng tích cöïc. Caùc KCN môùi xaây döïng coù cô sôû haï taàng toát, coù heä thoáng caáp thoaùt nöôùc, ñöôøng giao thoâng, heä thoáng ñieän, thoâng tin lieân laïc hoaøn chænh. Caùc döï aùn ñöôïc caáp giaáy pheùp ñaàu tö vaøo caùc KCN phuø hôïp vôùi nhöõng ngaønh ñöôïc ñaêng kyù trong baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng (ÑTM) ñöôïc pheâ duyeät vaø thöïc hieän ñaày ñuû thuû tuïc ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng theo caùc quy ñònh hieän haønh. Ña soá caùc doanh nghieäp trong caùc KCN ñeàu tuaân thuû Luaät BVMT vaø caùc quy ñònh hieän haønh veà BVMT trong vieäc ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng ñoái vôùi caùc döï aùn ñaàu tö vaø xaây döïng, vaän haønh heä thoáng xöû lyù chaát thaûi tröôùc khi ñi vaøo hoaït ñoäng chính thöùc vaø thöïc hieän giaùm saùt moâi tröôøng ñònh kyø. Tuy nhieân, hoaït ñoäng BVMT treân ñòa baøn Lvs Thò Vaûi vaãn coøn moät soá toàn taïi caàn ñöôïc giaûi quyeát sôùm nhö: Moät soá caùc coâng ty haï taàng chöa ñaàu tö thích ñaùng vaøo cô sôû haï taàng thieát yeáu nhö heä thoáng ñöôøng giao thoâng, heä thoáng thoaùt nöôùc möa, nöôùc thaûi, tyû leä caây xanh… Ñaëc bieät laø haïng muïc coâng trình xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung cuûa KCN. Ngoaøi ra, trong hoaït ñoäng BVMT chöa thöïc hieän ñaày ñuû caùc yeâu caàu theo Quyeát ñònh pheâ chuaån ÑTM nhö: phaân khu chöùc naêng, giaùm saùt moâi tröôøng ñònh kyø, chöa thöïc hieän thöôøng xuyeân theo doõi, kieåm tra, giaùm saùt vieäc thöïc hieän traùch nhieäm BVMT cuûa caùc doanh nghieäp trong KCN. Nhaän thöùc veà BVMT cuûa moät soá doanh nghieäp chöa ñaày ñuû, vaãn coøn doanh nghieäp trong caùc KCN chöa ñaàu tö ñuùng möùc vaø duy trì oån ñònh vieäc vaän haønh heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi ñaït yeâu caàu tröôùc khi xaû thaûi vaøo moâi tröôøng chung quanh. Beân caïnh ñoù, haàu heát caùc doanh nghieäp ñeàu chöa coù caùn boä chuyeân traùch cho hoaït ñoäng BVMT. Ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù moâi tröôøng cuûa caùc ngaønh caùc caáp ôû ñòa phöông vaãn coøn thieáu veà chaát löôïng laãn trình ñoä chuyeân moân ñeå thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc giao. Söï kieän gaàn ñaây nhaát laø töø thaùng 03/2006 ñeán thaùng 05/2006, Cuïc Moâi tröôøng phoái hôïp vôùi UÛy ban nhaân daân caùc tænh Ñoàng Nai vaø BR-VT, Vieän Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân thuoäc Ñaïi hoïc Quoác gia Tp.HCM, Vieän Hoùa hoïc thuoäc Vieän Khoa hoïc vaø Coâng ngheä toå chöùc kieåm tra 79 cô sôû saûn xuaát, kinh doanh vaø dòch vuï (goïi taét laø cô sôû), caùc KCN ñang hoaït ñoäng treân LVS Thò Vaûi, ñoàng thôøi tieán haønh quan traéc moâi tröôøng soâng Thò Vaûi, nhaèm xaùc ñònh nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm, ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù, BVMT soâng Thò Vaûi. Keát quaû kieåm tra cho thaáy: Coù 7 cô sôû thöïc hieän toát coâng taùc BVMT (ñöôïc xeáp loaïi xanh), trong ñoù tænh Ñoàng Nai coù 6 cô sôû vaø tænh BR-VT coù 1 cô sôû; Coù 21 cô sôû chöa thöïc hieän toát coâng taùc BVMT (ñöôïc xeáp loaïi vaøng), trong ñoù tænh Ñoàng Nai coù 16 cô sôû vaø tænh BR-VT coù 5 cô sôû; Coù 12 cô sôû gaây oâ nhieãm moâi tröôøng naëng, chöa thöïc hieän toát coâng taùc BVMT (ñöôïc xeáp loaïi naâu), trong ñoù tænh Ñoàng Nai coù 11 cô sôû vaø tænh BR-VT coù 1 cô sôû; Coù 20 cô sôû gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng, chöa thöïc hieän toát coâng taùc BVMT (ñöôïc xeáp loaïi ñen), trong ñoù tænh Ñoàng Nai coù 12 cô sôû vaø tænh BR-VT coù 8 cô sôû; 19 cô sôû chöa ñuû ñieàu kieän ñeå tieán haønh ñaùnh giaù, xeáp loaïi (do taïm ngöng hoaït ñoäng, do ñang trong quaù trình xaây döïng, do taïi thôøi ñieåm kieåm tra khoâng coù nöôùc thaûi…), trong ñoù tænh Ñoàng Nai coù 12 cô sôû vaø tænh BR-VT coù 7 cô sôû. Vieäc xöû lyù nöôùc thaûi taïi caùc KCN ven soâng Thò Vaûi nhìn chung chöa toát: chæ moät soá doanh nghieäp trong caùc KCN ñaõ xaây döïng vaø vaän haønh heä thoáng nöôùc thaûi cho doanh nghieäp mình nhö coâng ty coå phaàn höõu haïn Vedan, coâng ty phaân boùn Vieät Nhaät, coâng ty TNHH Höng Nghieäp Formosa, nhaø maùy Ñaïm Phuù Myõ, coâng ty lieân doanh DOP… Tuy nhieân, haàu heát caùc KCN ñeàu chöa coù heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi taäp trung. Tình hình hoaït ñoäng haøng haûi ven soâng Söï thuaän lôïi vaø quaù trình phaùt trieån heä thoáng caûng nöôùc saâu Thò Vaûi – Caùi Meùp Trong chieán löôïc phaùt trieån mình, nhieàu quoác gia treân theá giôùi ñaõ xaùc ñònh theá kyû 21 laø theá kyû cuûa ñaïi döông, höôùng maïnh söï phaùt trieån ra bieån ñaûo, ñaëc bieät chuù troïng ñeán vieäc khai thaùc bieån. Caùc nhaø nghieân cöùu ñaõ thoáng nhaát coi kinh teá bieån laø moät neàn kinh teá hoaøn chænh goàm 6 lónh vöïc kinh teá thaønh phaàn: kinh teá caûng, kinh teá ñoùng taøu, kinh teá du lòch bieån ñaûo, kinh teá thuûy saûn, kinh teá khai thaùc moû vaø kinh teá laán bieån. Trong ñoù kinh teá caûng giöõ vai troø chuû ñaïo. Baø Ròa – Vuõng Taøu laø moät tænh coù ñaày ñuû yeáu toá ñeå phaùt trieån moät neàn kinh teá bieån hoaøn chænh ñaëc bieät laø kinh teá caûng. Naèm trong Vuøng Kinh teá Ñoäng löïc phía Nam, vôùi nhoùm caûng bieån soá 5 ñaõ ñöôïc quy hoaïch, khu vöïc tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu hoäi ñuû moïi yeáu toá ñeå coù theå phaùt trieån moät heä thoáng caûng nöôùc saâu quy moâ lôùn, hieän ñaïi ngang taàm caùc quoác gia trong khu vöïc. Töø nhöõng naêm 80, do nhu caàu tìm kieám moät vò trí xaây döïng caûng phuïc vuï cho toå hôïp xöû lyù daàu thoâ ôû phía Nam, soâng Thò Vaûi ñöôïc tìm thaáy nhö laø moät vò trí lyù töôûng veà ñieàu kieän töï nhieân ñeå xaây döïng moät cuïm caûng cho pheùp caùc taøu coù troïng taûi lôùn vaø neo ñaäu. Coù theå so saùnh ñoä saâu chaïy taøu cuûa caùc tuyeán luoàng vaøo moät soá caûng chính cuûa Vieät Nam nhö: luoàng vaøo caûng Haûi Phoøng, ñoä saâu chaïy taøu 10,3 – 10,9m; luoàng vaøo caûng Caùi Laân (Quaûng Ninh), ñoä saâu chaïy taøu 9,8 – 11,0m; luoàng vaøo caûng Caùi Meùp Thò Vaûi, ñoä saâu chaïy taøu 13,0 – 14,6m; luoàng vaøo caûng Caàn Thô, ñoä saâu chaïy taøu 6,2 – 7,2m. Vieät Nam coù gaàn 3.000 km bôø bieån, nhöng ñeå tìm ra moät vò trí töï nhieân coù theå tieáp nhaän taøu troïng taûi 50.000 – 80.000 DTW, laïi gaàn caùc nguoàn haøng xuaát nhaäp khaåu lôùn thì chæ coù khu vöïc Thò Vaûi – Vuõng Taøu laø ñaùp öùng ñöôïc. Coù theå khaúng ñònh, Thò Vaûi – Vuõng Taøu laø khu vöïc vôùi taøi nguyeân thieân nhieân hoäi ñuû caùc yeáu toá thieân thôøi, ñòa lôïi, nhaân hoøa cho söï nghieäp phaùt trieån caûng maø ít nôi treân ñaát nöôùc ta coù ñöôïc. Chính vì ñieàu kieän töï nhieân vaø nhöõng yeáu toá thuaän lôïi treân maø nhieàu nhaø nghieân cöùu veà caûng nöôùc ta ñaõ goïi nôi ñaây laø vuøng taøi nguyeân caûng cuûa ñaát nöôùc. Tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu laø khu vöïc taäp trung chuû yeáu caùc döï aùn ñaàu tö vaø khai thaùc quan troïng cuûa ngaønh Daàu khí. Heä thoáng caûng Thò Vaûi – Vuõng Taøu coù chöùc naêng quan troïng laø phuïc vuï caùc nhu caàu khai thaùc cuûa ngaønh Daàu khí, ñaùp öùng caùc yeâu caàu xuaát nhaäp haøng cho caùc döï aùn thuoäc Ngaønh daàu khí trong khu vöïc vaø vuøng phuï caän goùp phaàn taêng cöôøng naêng löïc cuûa lónh vöïc dòch vuï Daàu khí, phuïc vuï nhu caàu xuaát nhaäp haøng hoùa cuûa caùc cô sôû kinh teá vaø caùc khu coâng nghieäp trong khu vöïc. Hieän coù 3 cuïm caûng doïc theo soâng Thò Vaûi, bao goàm khu vöïc caûng goø daàu C, khu vöïc caûng Phuù Myõ vaø khu vöïc caûng Caùi Meùp. Khu vöïc Phuù Myõ thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa caùc nhaø ñaàu tö sôùm nhaát trong caùc caûng doïc soâng Thò Vaûi, bôûi vì loøng soâng naøy coù loøng soâng saâu vaø coù khaû naêng tieáp nhaän taøu 30.000 DWT vôùi chi phí ñaàu tö thaáp hôn. Hieän taïi, khu vöïc naøy ñaõ coù 2 caûng hoaït ñoäng laø: caûng daàu nhaø maùy Ñieän Phuù Myõ coù 2 beán taøu chôû daàu10.000 DWT vaø caûng Phuù Myõ cuûa Coâng ty Lieân doanh Baria Serece goàm 300m beán coù khaû naêng tieáp nhaän taøu troïng taûi tôùi 60.000 DWT, ñaây laø caûng haøng rôøi lôùn nhaát trong khu vöïc. Khu vöïc Caùi Meùp coù bôø vôùi chieàu 4 km, loøng soâng coù chieàu roäng hôn 1000m vaø loøng soâng coù nhieàu ñoaïn soâng saâu 30m. Hieän taïi, caûng LPG Caùi Meùp ñaõ ñöôïc xaây döïng, caûng VINAFOOD vaø Vuõng Taøu Petro ñang ñöôïc xaây döïng. Baûng 4. Heä Thoáng Caûng Bieån Thuoäc Khu Vöïc Soâng Thò Vaûi Tænh Baø Ròa Vuõng Taøu STT Teân beán caûng Naêm coâng boá Loaïi caûng Soá löôïng caàu caûng Toång chieàu daøi (m) Naêng löïc thieát keá (taán/ naêm) Khaû naêng tieáp nhaän taøu (DWT) Doanh nghieäp caûng 1 Caûng Pv Gas Vuõng Taøu 09/2/2001 Chuyeân duøng 02 210 1.000.000 ≤ 20.000 Coâng ty cheá bieán & KDSP khí 2 Caûng Interflour Caùi Meùp 23/6/2003 Chuyeân duøng 01 270 2.000.000 ≤ 50.000 C.Ty TNHH Iterflour 3 Caûng BARIA SERECE 03/9/1996 Toång hôïp 07 651 2.000.000 ≤ 60.000 C.Ty LD BariaSerece 4 Caûng Daàu NM Ñieän Phuù Myõ 2-1 11/9/1997 Chuyeân duøng 01 175 150.000 ≤ 10.000 Nhaø maùy ñieän Phuù Myõ 5 Caûng Daàu Nhaø Maùy Ñieän Phuù Myõ 1 17/7/2002 Chuyeân duøng 01 190 150.000 ≤ 10.000 Nhaø maùy ñieän Phuù Myõ 6 Caûng Holcim 25/8/2005 Chuyeân duøng 01 246 1.500.000 ≤ 50.000 C.Ty Holcim Vieät Nam 7 Caûng Ñaïm & Dòch Vuï Daàu Khí 28/7/2004 Chuyeân duøng 02 385 3.000.000 ≤ 30.000 C.Ty kyõ thuaät DVDK 8 Caûng Nhaø Maùy Theùp Phuù Myõ 27/10/2006 Toång hôïp 01 230 900.000 ≤ 50.000 C.ty theùp Mieàn Nam 9 Caûng Container Caùi Meùp Thöôïng (ñang Xaây Döïng ) Chuyeân duøng 02 600 6.600.000 ≤ 50.000 Taân caûng Saøi Goøn 10 Caàu Caûng NM Ñoùng Taøu Ba Son (Ñang Xaây Döïng) Uï taøu 04 700 ≤ 150.000 Nhaø maùy ñoùng taøu Bason 11 Caûng Traïm Nghieàn Xm Caåm Phaû (Ñang Xaây Döïng) Chuyeân duøng 01 224 1.870.000 ≤ 15.000 Toång coâng ty XNK xaây döïng Vieät Nam 12 Caûng Quoác Teá Caùi Meùp – Thò Vaûi (Döï Kieán Xaây Döïng 2008) Chuyeân duøng 04 1.200 4.500.000 ≤ 50.000 Caûng Saøi Goøn 13 Caûng Saøi Goøn Môùi (Döï Kieán Xaây Döïng Naêm 2007) Toång hôïp 02 300 1.500.000 ≤ 30.000 14 Toång 29 5.381 25.170.000 Caùc hoaït ñoäng dòch vuï cuûa caûng Dòch vuï caûng: boác xeáp haøng hoùa, söû duïng baõi ñeå löu giöõ haøng hoùa, cho thueâ daøi haïn, ngaén haïn, baûo döôõng laép raùp caùc caáu kieän haøng hoùa, cho thueâ beán caäp taøu vaø caùc dòch vuï khaùc coù lieân quan ñeán beán taøu; Dòch vuï kho baõi: cho thueâ kho, baõi, cho thueâ vaên phoøng laøm vieäc; Dòch vuï cung öùng vaät tö thieát bò: cho thueâ thieát bò, phöông tieän vaän chuyeån, cung caáp nhieân lieäu, nöôùc, dung dòch vaø caùc loaïi vaät tö kyõ thuaät cho taøu thaêm doø, taøu khoan, giaøn khoan, taøu dòch vuï, taøu con thoi; Dòch vuï ñaïi lyù taøu bieån, thoâng tin lieân laïc: laøm ñaïi lyù cho caùc taøu theo yeâu caàu cuûa chuû taøu; Dòch vuï söûa chöõa: söûa chöõa caùc phöông tieän vaän taûi thuûy boä qua caûng, cheá taïo cung caáp heä thoáng thieát bò. Hieän traïng quaûn lyù moâi tröôøng ôû caùc caûng ven soâng Thò Vaûi Nhieàu caûng ñaõ chuù yù ñaàu tö heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân moät soá taøu thuyeàn ra vaøo caûng khoâng chaáp haønh quy ñònh veà moâi tröôøng, xaû daàu thaûi, daàu caën ra soâng, bieån gaây oâ nhieãm moâi tröôøng cuïc boä. Caùc söï coá traøn daàu do chìm taøu maëc duø vieäc trieån khai öùng cöùu söï coá ñöôïc trieån khai nhanh choùng vaø ñaõ thu hoài ñöôïc moät löôïng lôùn daàu traøn, nhöng daàu lan ñaõ aûnh höôûng nhieàu nôi. Haäu quaû cuûa caùc söï coá naøy ñoái vôùi moâi tröôøng bieån noùi chung vaø caùc löu vöïc soâng noùi rieâng ñeàu khoâng ñöôïc xöû lyù hoaëc xöû lyù khoâng kòp thôøi do ban quaûn lyù chöa coù phöông tieän vaø chöa coù vaên baûn phaùp quy höôùng daãn cuï theå ñeå caùc ñôn vò gaây ra söï coá coù traùch nhieäm giaûi quyeát haäu quaû. Hieän Traïng Chaát Löôïng Moâi Tröôøng Lvs Soâng Thò Vaûi Nhieät ñoä Caùc keát quaû phaân tích chaát löôïng nöôùc soâng Thò Vaûi cuûa Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai töø naêm 2001 ñeán naêm 2006 cho thaáy nhieät ñoä nöôùc soâng khoâng coù söï bieán ñoäng lôùn giöõa muøa khoâ vaø muøa möa vaø giöõa caùc naêm cuõng khoâng coù söï bieán ñoäng lôùn, dao ñoäng trong khoaûng 28,3oC - 32,7oC. Khu vöïc Phuù Myõ, maëc duø laø nôi tieáp nhaän moät löôïng nöôùc giaûi nhieät raát lôùn töø cuïm nhaø maùy nhieät ñieän Phuù Myõ nhöng nhieät ñoä nöôùc soâng ôû khu vöïc naøy nhìn chung khoâng taêng nhieàu so vôùi caùc khu vöïc khaùc, chæ dao ñoäng trong khoaûng 30,4oC - 32,7oC. Maøu vaø muøi Nöôùc soâng Thò Vaûi coù maøu ñoû naâu, ñuïc, muøi hoâi. Khi trieàu xuoáng, taïi khu vöïc Goø Daàu - Myõ Xuaân, nöôùc coù maøu ñen, muøi hoâi raát khoù chòu do bò oâ nhieãm bôûi nöôùc thaûi cuûa nhaø maùy Vedan vaø KCN Goø Daàu. Do cheá ñoä thuûy trieàu (trieàu ñoåi doøng 4 laàn/ngaøy) vaø hình thaùi soâng neân nöôùc baån ôû khu vöïc naøy haàu nhö khoâng ñöôïc pha loaõng. Haøm löôïng Oxy hoøa tan (DO) Keát quaû quan traéc soâng Thò Vaûi cuûa Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai giai ñoaïn 2001 - 2006 cho thaáy haøm löôïng DO töông ñoái thaáp vaø coù söï phaân hoùa giöõa caùc ñoaïn soâng: khu vöïc cöûa soâng nhôø ñöôïc pha loaõng toát neân haøm löôïng DO ôû khu vöïc naøy vaãn coøn ôû möùc cao, trung bình khoaûng 3,8-6,4 mg/l vaø vaãn coøn naèm trong giôùi haïn cho pheùp cuûa tieâu chuaån nöôùc maët ñoái vôùi nguoàn loaïi B. Rieâng khu vöïc caûng Goø Daàu coù haøm löôïng DO raát thaáp, trung bình khoaûng 0,8-4,2 mg/l (naêm 2003, giaù trò DO < 1 mg/l) do khu vöïc naøy tieáp nhaän nguoàn nöôùc thaûi raát lôùn töø cuïm nhaø maùy Vedan vaø KCN Goø Daàu. Nhu caàu oxy sinh hoùa (BOD5) Keát quaû quan traéc soâng Thò Vaûi cuûa Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai giai ñoaïn 2001 - 2006 cho thaáy haøm löôïng BOD5 coù söï bieán ñoäng maïnh qua caùc naêm, muøa khoâ thöôøng cao hôn muøa möa. Haøm löôïng BOD5 vaøo muøa khoâ trung bình khoaûng 2,1 - 15,2 mg/l vaø khoaûng 2,2 - 9,4 mg/l vaøo muøa möa, cao nhaát ôû khu vöïc Goø Daàu - Long Thoï vaø coù xu höôùng giaûm daàn veà phía cöûa soâng. Nhu caàu Oxy hoùa hoïc (COD) Keát quaû quan traéc cuûa Sôû TN&MT tænh BR-VT naêm 2006 vöøa qua cho thaáy haøm löôïng COD ôû soâng Thò Vaûi raát cao, dao ñoäng trong khoaûng 43 - 912 mg/l. Neáu so vôùi Tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc maët, loaïi B (COD < 35 mg/l), thì taát caû caùc vò trí khaûo saùt ñeàu vöôït tieâu chuaån cho pheùp töø 1,2 ñeán 26 laàn. Baûng 5. Haøm löôïng COD ôû soâng Thò Vaûi naêm 2006 Ñieåm thu maãu Ñôït khaûo saùt (mg/l) Ñôït 1 Ñôït 2 Ñôït 3 Ñôït 4 V1 258 120 773 247 V2 236 120 751 483 V3 107 90 408 569 V4 43 124 495 580 V5 537 90 453 333 V6 129 228 912 419 TCVN 5942 – 1995, loaïi B: COD < 35 mg/l Ghi chuù:Ñôït 1: 03/03-10.04.2006, Ñôït 2: 29.04-16.6.2006, Ñôït 3: 06.07-25.07.2006, Ñôït 4: 15.09-12.10.2006. V1: caûng Vedan, V2: caùch caûng Vedan 1 km veà phía haï löu, V3 caûng daàu Phuù Myõ, V4: cöûa xaû nhaø maùy ñieän Phuù Myõ, V5: caûng BaRia Serece, V6: giao vôùi soâng Goø Gia. Nguoàn: Sôû TN&MT tænh Baø Ròa - Vuõng Taøu, 2006 Độ pH pH cuõng laø moät yeáu toá quan troïng trong vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc, noù aûnh höôûng ñeán caùc quaù trình sinh hoïc, hoùa hoïc trong nöôùc. Nöôùc soâng Thò Vaûi laáy nguoàn töø bieån, do vaäy pH thuoäc loaïi kieàm yeáu. Tuy nhieân keát quaû ño ñaïc cho thaáy pH > 7,5 chæ coøn gaëp ôû cuûa bieån khi trieàu cöôøng vaø töø caây soá thöù 12 keå töø cöûa bieån pH giaûm coøn 7. Nhöng khi trieàu kieät thì pH > 7 chæ gaëp töø cöûa bieån töø caây soá 4, treân quaõng soâng coøn laïi pH <7. pH lieân tuïc giaûm veà phía thöôïng nguoàn, moâi tröôøng nöôùc chuyeån sang acid yeáu. Khi trieàu cöôøng, nöôùc ñaåy töø bieån vaøo, soâng Thò vaûi coù ñoä axit lôùn hôn khi trieàu kieät. Söï chuyeån hoùa töø kieàm yeáu sang axit yeáu khi ñi töø cöûa bieån vaøo chaéc chaén coù lieân quan ñeán nguoàn xaû thaûi khoâng nhöõng coù ñoä pH thaáp maø phaûi khoái löôïng raát lôùn. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, khu coâng nghieäp Vedan coù nguoàn thaûi höõu cô vôùi pH trong khoaûng 2,5 – 3,6 vaø töø nhaø maùy Superphosphate pH trong khoaûng 2 – 4. Hàm lượng chất lơ lửng Keát quaû quan traéc cuûa Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai giai ñoaïn 2001 – 2006 cho thaáy haøm löôïng TSS coù söï bieán ñoäng qua caùc naêm: Giai ñoaïn 2001 - 2003, vaøo muøa möa haøm löôïng TSS coù xu höôùng taêng daàn, dao ñoäng trung bình khoaûng 41 -104 mg/l; Giai ñoaïn 2004 - 2006, haøm löôïng TSS coù xu höôùng giaûm so vôùi caùc naêm tröôùc vaø giaûm daàn qua caùc naêm ôû caû hai muøa vaø ñoaïn töø caûng Phuù Myõ ra cöûa soâng haøm löôïng TSS thöôøng coù haøm löôïng TSS cao hôn caùc ñoaïn soâng coøn laïi. Rieâng naêm 2006, keát quaû quan traéc cuûa Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai cho thaáy haøm löôïng TSS trung bình ôû soâng Thò Vaûi vaøo muøa khoâ khoaûng 12 - 50 mg/l, muøa möa khoaûng 11 - 68 mg/l. Tuy nhieân, keát quaû giaùm saùt soâng Thò Vaûi cuûa Chi Cuïc BVMT Tp.HCM naêm 2006 cho thaáy haøm löôïng TSS cao hôn keát quaû quan traéc cuûa Sôû TN&MT tænh Ñoàng Nai, trung bình khoaûng 46 - 116 mg/l vaøo muøa khoâ vaø khoaûng 50 - 95 mg/l vaøo muøa möa. So vôùi tieâu chuaån nöôùc bieån ven bôø phuïc vuï nuoâi thuûy saûn TCVN 5943 – 1995 khoâng ñaït tieâu chuaån vaø theo nhaän xeùt caûm quan vaøo thôøi ñieåm khaûo saùt soâng cuõng cho thaáy nöôùc soâng Thò Vaûi ñuïc vaø coù nhieàu caën lô löûng chöùng toû hoaït ñoäng Coâng Nghieäp vaø caûng ven soâng laø nguyeân nhaân laøm gia taêng ñoä ñuïc vaø caën lô löûng trong nöôùc soâng Thò Vaûi. Hàm lượng chất dinh dưỡng Toång Nitô Keát quaû giaùm saùt khu vöïc soâng Thò Vaûi - Caùi Meùp naêm 2006 cuûa Chi Cuïc BVMT Tp.HCM cho thaáy haøm löôïng Nitô toång trong nöôùc soâng Thò Vaûi khaù cao: muøa khoâ trung bình khoaûng 1,54 - 11,1 mg/l; muøa möa khoaûng 0,87-2,1 mg/l. Khu vöïc Goø Daàu - Myõ Xuaân coù haøm löôïng Nitô toång cao nhaát (muøa khoâ trung bình khoaûng 6,72 - 11,1 mg/l, muøa möa khoaûng 1,49 - 1,79 mg/l) vaø giaûm daàn ra phía cöûa soâng. Nhìn chung, haøm löôïng N toång ôû soâng Thò Vaûi trong naêm 2006 vaøo muøa möa khoaûng 0,87-2,1 mg/l vaø muøa khoâ khoaûng 1,54 - 11,1 mg/l taêng 3 laàn so vôùi cuøng kyø naêm 2000 (khoaûng 1,3 - 3,2 mg/l)[12]. Khoaûng bieán thieân naøy vöôït ngöôõng giaøu dinh döôõng theo baûng phaân loaïi chaát löôïng nöôùc cuûa Vieän Chaát löôïng nöôùc Ñan Maïch - 1992 (khi noàng ñoä N > 0,5 mg/l: giaøu dinh döôõng). Toång Photpho Haøm löôïng P toång ôû soâng Thò Vaûi giai ñoaïn 2001-2006 khoaûng 0,008 - 0,72 mg/l vaøo muøa khoâ vaø khoaûng 0,013 - 0,449 mg/l vaøo muøa möa; cao nhaát laø vaøo muøa khoâ naêm 2002 (khoaûng 0,413 - 0,72 mg/l) vaø muøa khoâ naêm 2003 (khoaûng 0,08 - 0,534 mg/l). Các chỉ số về kim loại nặng: Hg, Pb, As, Cd,… Nguyeân toá chì Pb – taêng cao ôû vuøng caûng Goø Daàu, chæ baèng khoaûng 38,6% haøm löôïng giôùi haïn cho pheùp ñoái vôùi nöôùc bieån ven bôø cho nuoâi troàng thuûy saûn. Töông öùng nhö vaäy ôû haï löu khoaûng 22,8 – 30%. Trong khi ñoù gaáp töø 1250-1608 laàn so vôùi haøm löôïng phoå bieán nöôùc bieån ven bôø. Nguyeân toá Cadmi (Cd) cuõng taêng cao ôû Goø Daàu vaø cuoái soâng baèng 26-42% giaù trò cho pheùp vaø lôùn gaáp 10-70 laàn Nguyeân toá thuûy ngaân (Hg) taêng cao ôû khu vöïc Goø Daàu ñeán truõng thöôïng nguoàn vaø cöûa soâng trong khoaûng 60 – 76% giaù trò cho pheùp cuûa Vieät Nam vaø lôùn gaáp 100-126 laàn so Nguyeân toá Asen (As) khaùc vôùi caùc nguyeân toá neâu treân, As taêng cao ôû caùc raïch lôùn laø ñöôøng daãn thaûi cho caùc khu coâng nghieäp ôû Goø Daàu vaø Myõ Xuaân vaø vuøng caän cöûa soâng Boán nguyeân toá kim loaïi naëng neâu treân coù lieân quan tröïc tieáp vôùi caùc nguoàn xaû chuû yeáu treân löu vöïc soâng Thò Vaûi. Chuùng coù khaû naêng tích tuï lôùn trong moâi tröôøng ñaát vaø trong sinh vaät vaø coøn coù khaû naêng chuyeån hoùa, phaûn öùng trong moâi tröôøng ñeå hình thaønh caùc 2 chaát mang tính ñoäc haïi cao. Khoâng theå ngaãu nhieân khi haøm löôïng cuûa chuùng taêng cao taïi khu vöïc soâng coù caùc khu coâng nghieäp lôùn ngay treân bôø nhö khu Goø Daàu, Phuù Myõ, Myõ Xuaân vaø vuøng coù trao ñoåi nöôùc keùm nhö truõng thöôïng nguoàn Ñoàng Nai vaø vuøng cuûa soâng vôùi caùc yeáu toá vaät lyù taêng khaû naêng laéng ñoäng vaät chaát. Bùn lắng sông Thị Vải Haøm löôïng caùc nguyeân toá hoùa hoïc trong buøn ñaùy soâng Thò Vaûi Caùc chaát thaûi coù theå ñöôïc truy tìm qua vieäc phaân tích toàn ñoäng cuûa caùc nguyeân toá tieâu bieåu cho nguoàn thaûi: ví duï Vanadi (V) cho bieát traïng thaùi oâ nhieãm daàu, As cho bieát oâ nhieãm töø coâng ngheä goám söù, luyeän kim, Pd töø caùc nguoàn ñoát nhieân lieäu daàu moû. Phaân tích caùc maãu thu ñoàng thôøi vôùi caùc khaûo saùt khaùc, keát quaû haøm löôïng 32 nguyeân toá hoùa hoïc, trong ñoù coù nhieàu nguyeân toá kim loaïi naëng coù haïi ñoái vôùi moâi tröôøng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Nguyeân toá As coù gía trò taêng cao ôû cöûa soâng, döôùi Phuù Myõ, khu Goø Daàu vaø truõng thöôïng nguoàn, coù ñoä giaøu töø 3-8 laàn so vôùi haøm löôïng caùc nguyeân toá trong beà maët traùi ñaát. Nguyeân toá Pb coù giaù trò taêng cao ôû vuøng cöûa soâng, khu vöïc Goø Daàu vaø ñoä giaøu gaáp 3,5 – 4,5 laàn so vôùi haøm löôïng caùc nguyeân toá trong caën laéng ñaùy bieån khôi vaø treân beà maët traùi ñaát. Nguyeân toá Cd laø nguyeân toá coù ñoäc tính cao ñoái vôùi thuûy sinh. Caùc loaøi caù deã haáp thuï vaø tích luõy cadmi trong cô theå vaù caøng coù ñoäc tính cao ñoái vôùi con ngöôøi. haøm löôïng Cd trong nöôùc coøn töông ñoái thaáp 0,7-2,1 mg/l so vôùi tieâu chuaån Vieät Nam laø 5 mg/l. Cadmi ñöôïc phaùt thaûi töø coâng nghieäp maï, sôn vaø chaát deûo. Do vaäy caàn löu yù ñeán tình hình naøy. Haøm löôïng laéng ñoäng taêng cao ôû vuøng cöûa soâng. Nguyeân toá Br thöôøng ñöôïc xeùt ñoaùn lieân quan ñeán chaát thaûi xaêng daàu, haøm löôïng taêng cao ôû vuøng Phuù Myõ-Raïch Möông. Nhöõng soá lieäu ban ñaàu naøy coøn chöa ñaày ñuû nhöng laø nhöõng soá lieäu neàn cho pheùp hình dung toång theå hieän traïng oâ nhieãm moâi tröôøng soâng Thò Vaûi, keå caû moâi tröôøng nöôùc vaø neàn ñaùy soâng, ñoàng thôøi caûnh baùo veà söï tích luõy cuûa caùc kim loaïi naëng trong moái töông quan vôùi quaù trình phaùt trieån coâng nghieäp vaø haøng haûi toaøn vuøng. Haøm löôïng H2S Khaûo saùt haøm löôïng H2S trong maãu buøn ñaát cho thaáy haøm löôïng H2S trong khoaûng 78,84 ppm - 3095,17 ppm. H2S luoân coù haøm löôïng cao ôû khu vöïc caûng Goø Daàu, gaáp 5-10 laàn ôû nhöõng ñieåm thu maãu khaùc treân toaøn tuyeán soâng. H2S laø nguyeân nhaân do xaùc muøn baû höõu cô thoái röõa vaø töø nöôùc thaûi coù chöùa sulphite laøm cho ñaát muøn bò oâ nhieãm höõu cô, coù muøi hoâi khoù chòu. Khi haøm löôïng H2S taêng cao, khoâng moät sinh vaät naøo coù theå toàn taïi trong ñieàu kieän ñoù, nhaát laø caùc ñoäng vaät ñaùy. Vi sinh vaät chæ thò oâ nhieãm trong nöôùc soâng khu vöïc caûng Goø Daàu Vi sinh vaät chæ thò oâ nhieãm trong nöôùc soâng khu vöïc caûng Goø Daàu. Caùc nhaän xeùt caûm quan vaø keát quaû phaân tích haøm löôïng N, P cao cuûa khu vöïc caûng Goø Daàu cho thaáy nöôùc khu vöïc naøy ñaõ bò oâ nhieãm moät löôïng chaát höõu cô, voâ cô khaù lôùn. Ñaây chính laø nguoàn chaát dinh döôõng thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa vi sinh vaät khoång loà. Caùc khaûo saùt veà söï hieän dieän cuûa vi sinh vaät chæ thò oâ nhieãm trong nöôùc khu vöïc caûng Goø Daàu cho caùc keát quaû ñöôïc Vi khuaån: Toång löôïng Coliform hieän dieän taïi caùc khu vöïc naøy ñeàu raát cao, vöôït quaù ngöôõng cho pheùp cuûa nöôùc thaûi loaïi B töø 40 ñeán 7.550 laàn. Ngoaøi Coliform, nhieàu vi sinh vaät khaùc khi hieän dieän trong nöôùc cuõng chæ thò cho möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Caùc vi sinh vaät chæ thò naøy raát phong phuù nhö caùc vi khuaån hoaïi sinh gaây beänh Salmanella, Streptococci, Staphylococci, Shigella, Vibrio, Vi khuaån kî khí sinh H2S, vi khuaån bieán döôõng Sulfat, caùc vi khuaån taïo thaønh naám nöôùc taûi ( sewage fungus) nhö Sphaerotilus natans, Zoogloea ramigera, caùc nhoùm naám moác, naám men gaây beänh khaùc. Taïi khu vöïc caûng cuõng tìm thaáy söï hieän dieän cuûa nhoùm vi khuaån bieán döôõng löu huyønh, chuû yeáu laø nhoùm töï döôõng quang naêng vaø hoùa naêng, haàu heát soáng yeám khí, vôùi maät ñoä khaù lôùn. Nhö vaäy nöôùc taïi ñaây coù caùc hôïp chaát löu huyønh, coù nguoàn goác moät phaàn do vi khuaån kî khí taïo thaønh, phaàn khaùc coù theå do caùc nguoàn thaûi hoaëc coù saün trong nöôùc. Caùc khaûo saùt söï bieán thieân maät ñoä caùc vi sinh vaät chæ thò oâ nhieãm doïc theo soâng Thò Vaûi cho thaáy nguoàn oâ nhieãm taïi doøng thaûi nhaø maùy Vedan vaø khu vöïc caûng Goø Daàu ñaõ lan roäng ñeán khu vöïc caùch 20km veà phía haï löu vaø 7,5 km veà phía thöôïng löu. Noùi caùch khaùc söï oâ nhieãm coù qui moâ lôùn naøy xaûy ra lieân tuïc trong ngaøy, tuy möùc ñoä coù khaùc bieät khi nöôùc lôùn vaø nöôùc roøng, möùc ñoä oâ nhieãm ñaõ vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa doøng soâng. Caùc keát quaû khaûo saùt treân cho pheùp ruùt ra moät soá keát luaän nhö sau : Trong nöôùc soâng Thò Vaûi, ñaëc bieät taïi khu vöïc caûng Goø Daàu, coù söï hieän dieän phong phuù cuûa caùc vi sinh vaät chæ thò oâ nhieãm giaøu höõu cô vaø thieáu oxy hoøa tan trong nöôùc nhö Coliform, Salmonella, Shigella, Vibrio, vi khuaån kî khí sinh H2S, vi khuaån bieán döôõng löu huyønh, naám mem Candida vaø caùc naám men giaû. Maät ñoä hieän dieän caùc vi sinh vaät noùi treân trong nhieàu tröôøng hôïp laø raát cao, vöôït xa tieâu chuaån cho pheùp ( töø 7.550 ñeán 110.000 laàn ñoái vôùi Coliform) hoaëc lôùn hôn raát nhieàu laàn so vôùi taøi lieäu coâng boá ( 4.000 laàn trong tröôøng hôïp Salmonella). Ñieàu naøy goùp phaàn chöùng minh raèng nöôùc soâng Thò Vaûi, khu vöïc caûng Goø Daàu ñang bò oâ nhieãm höõu cô vaø thieáu oxy hoøa tan moät caùch raát nghieâm troïng. Nguoàn gaây oâ nhieãm chuû yeáu laø do nöôùc thaûi cuûa khu coâng nghieäp Vedan vaø moät phaàn sinh hoaït cuûa con ngöôøi taïi khu vöïc caûng Goø Daàu. Hieän traïng oâ nhieãm khu vöïc caûng Goø Daàu ñaõ lan roäng ñeán 20km veà phía haï löu vaø treân 7,5km veà phía thöôïng löu treân soâng. Taïi caùc vò trí naøy, nöôùc soâng chöùa nhieàu vi sinh vaät chæ thò oâ nhieãm ôû maät ñoä cao hôn möùc cho pheùp. Hieän traïng naøy xaûy ra khi nöôùc lôùn laãn nöôùc roøng vaø ñaõ vöôït quaù khaû naêng töï laøm saïch cuûa soâng Thò Vaûi. Ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm vaø taùc ñoäng ñeán söùc khoûe nhaân daân Theo ñaùnh giaù cuûa Vieän Nöôùc vaø coâng ngheä moâi tröôøng, qua quaù trình khaûo saùt hieän truôøng soâng cho thaáy möùc ñoä oâ nhieãm soâng Thò Vaûi ñaõ ñeán möùc baùo ñoäng vaø ñang bò oâ nhieãm raát naëng do caùc chaát höõu cô, chaát lô löûng, muøi hoâi vaø vi khuaån. Chaát löôïng nöôùc soâng ñaõ xuoáng caáp quaù nhanh, ít coù löu vöïc soâng naøo xuoáng caáp nhanh ñeán nhö vaäy. Coù ñoaïn coù theå coi laø soâng cheát do naèm trong khu vöïc tröïc tieáp tieáp nhaän nöôùc thaûi töø caùc KCN, caùc cô sôû saûn xuaát. Theo keát luaän cuûa giôùi chuyeân moân, möùc ñoä oâ nhieãm treân soâng Thò Vaûi hieän nay raát nghieâm troïng, vöôït qua khaû naêng “töï laøm saïch” cuûa doøng soâng. Söï aûnh höôûng cuûa oâ nhieãm soâng Thò Vaûi ñeán cuoäc soáng vaø söùc khoûe nhaân daân ven soâng Hieän nay soâng Thò Vaûi nhö moät tuùi thuoác khoång loà ñe doïa ñeán cuoäc soáng vaø sinh maïng cuûa nhieàu cö daân trong khu vöïc. Roõ raøng, vì lôïi ích tröôùc maét, caùc doanh nghieäp vaø KCN ñaõ laõng queân traùch nhieäm baûo veä moâi tröôøng cuûa mình, laøm cho soâng Thò Vaûi voán trong xanh ñaõ chuyeån maøu ñen saãm, toâm caù coù thôøi ñieåm cheát haøng loaït, moâi tröôøng sinh thaùi bò suy thoaùi, ngö daân maát vieäc laøm, söùc khoûe coäng ñoàng bò aûnh höôûng nghieâm troïng. Khaúng ñònh cuûa tieán syõ Lyù Thanh Loan, Giaùm Ñoác Trung Taâm Quan Traéc – Caûnh Baùo Moâi Tröôøng vaø Phoøng ngöøa dòch beänh thuûy saûn khu vöïc Nam boä(MCA), thuoäc vieän nghieân cöùu nuoâi troàng thuûy saûn II: “Moâi tröôøng nöôùc ôû khu vöïc soâng Thò Vaûi ñaõ bò oâ nhieãm quaù naëng, khoâng thích hôïp cho caù toâm soáng vaø phaùt trieån bình thöôøng”. Moät keát quaû baùo ñoäng vaø MCA tieán haønh khaûo saùt khi ñuôïc ngöôøi daân phaûn aùnh tình traïng caù cheát ñoù laø haøm löôïng khí ñoäc NH3 vaø H2S trong thuûy vöïc soâng raát cao so vôùi ngöôõng thích hôïp cho ñieàu kieän phaùt trieån bình thöôøng cuûa caùc loaøi thuûy saûn. Nguôøi daân ven soâng haèng ngaøy phaûi soáng chung vôùi muøi hoâi thoái töø nöôùc soâng boác leân. Nhieàu hoä daân nuoâi caù toâm ôû ñuøng ven soâng Thò vaûi, treân ñòa baøn xaõ Myõ Xuaân, huyeän Taân Thaønh (tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu) nhieàu laàn phaûi ñieâu ñöùng vì caù cuûa hoï cheát haøng loaït, noåi vaø daït traéng caû bôø. Caù khoâng baùn ñöôïc phaûi cho ngöôøi khaùc laøm phaân, phaûi ñoát. Vaø chæ sau moät ñeâm vaøi taán caù thaønh …nöôùc! Nhieàu gia ñình ñang soáng baèng ngheà nuoâi toâm caù ñuøng ven soâng ñang raát lo laéng vaø hieän töôïng caù cheát haøng loaït nhö vaäy ngöôøi daân nôi ñaây chæ bieát xoùt xa nhìn cuûa caûi maát ñi maø khoâng bieát keâu cöùu vôùi ai. Ngoaøi aûnh höôûng ñeán nuoâi troàng thuûy saûn vaø kinh teá cuûa ngöôøi daân, söùc khoûe con ngöôøi chaéc chaén cuõng ñang bò aûnh höôûng vì muøi hoâi thoái cuûa doøng soâng quaù noàng naëc, ñuôøng hoâ haáp cuûa con ngöôøi khoâng theå chòu ñuôïc. Vaø khi con ngöôøi aên phaûi sinh vaät soáng ôû nguoàn nöôùc coù kim loaïi naëng, bò oâ nhieãm cao laâu ngaøy tích tuï sinh hoïc vaø gaây ra haøng loaït beänh, khoâng ngoaïi tröø khaû naêng bò ung thö. Tröôøng hôïp neáu ñoäc toá quaù cao, coù theå gaây cheát nguôøi. Chöông 3 – CÔ SÔÛ KHOA HOÏC VIEÃN THAÙM ÑAÙNH GIAÙ OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC Toång quan veà kyõ thuaät vieãn thaùm Khaùi nieäm vieãn thaùm Vieãn thaùm laø phöông phaùp söû duïng böùc xaï ñieän töø nhö moät phöông tieän ñeå nghieân cöùu, ñieàu tra, ño ñaïc nhöõng thuoäc tính cô baûn cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu maø khoâng caàn tieáp xuùc tröïc tieáp tôùi ñoái töôïng. Toång quan veà vieãn thaùm Do caùc tính chaát cuûa vaät theå (nhaø, ñaát, caây, nöôùc…) coù theå ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua naêng löôïng böùc xaï hay phaûn xaï töø vaät theå neân vieãn thaùm laø moät coâng ngheä nhaèm xaùc ñònh vaø nhaän bieát ñoái töôïng hoaëc caùc ñieàu kieän moâi tröôøng thoâng qua veà söï phaûn xaï vaø böùc xaï. Soùng ñieän töø ñöôïc phaûn xaï hoaëc böùc xaï töø vaät theå laø nguoàn cung caáp thoâng tin chuû yeáu veà ñaëc tính cuûa ñoái töôïng caàn ñöôïc ño löôøng vaø phaân tích trong vieãn thaùm. Moät thieát bò ñeå caûm nhaän soùng ñieän töø phaûn xaï hay böùc xaï töø vaät theå ñöôïc goïi laø boä caûm bieán. Boä caûm bieán coù theå laø caùc maùy chuïp aûnh hoaëc maùy queùt. Phöông tieän mang caùc sensors ñöôïc goïi laø vaät mang. Vaät mang coù theå laø maùy bay, khinh khí caàu, taøu con thoi hoaëc veä tinh… Nguoàn naêng löôïng chính thöôøng ñöôïc söû duïng trong vieãn thaùm laø böùc xaï maët trôøi, naêng löôïng cuûa soùng ñieän töø do caùc vaät theå phaûn xaï hay böùc xaï ñöôïc thu nhaän bôûi sensors ñaët treân vaät mang. Thoâng tin veà ñoái töôïng coù theå nhaän bieát ñöôïc thoâng qua xöû lyù töï ñoäng treân maùy tính hoaëc giaûi ñoaùn tröïc tieáp töø aûnh cuûa ñoái töôïng döïa treân kinh nghieäm cuûa chuyeân gia. Cuoái cuøng caùc döõ lieäu hoaëc thoâng tin döôùi daïng aûnh soá seõ ñöôïc aùp duïng vaøo trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö trong laâm nghieäp, ñòa chaát, khí töôïng moâi tröôøng… Boä caûm bieán chæ thu nhaän naêng löôïng soùng ñieän töø phaûn xaï hay böùc xaï töø vaät theå theo töøng böôùc soùng xaùc ñònh. Naêng löôïng soùng ñieän töø sau khi tôùi ñöôïc boä caûm bieán ñöôïc chuyeån thaønh tín hieäu soá vaø truyeàn veà traïm thu treân maët ñaát. Sau khi ñöôïc xöû lyù, aûnh vieãn thaùm seõ cung caáp thoâng tin veà caùc vaät theå töông öùng vôùi naêng löôïng böùc xaï öùng vôùi töøng böôùc soùng do boä caûm bieán nhaän ñöôïc trong daõi phoå ñaõ xaùc ñònh (töø cöïc tím ñeán hoàng ngoaïi) neân ngöôøi ta coøn goïi laø döõ lieäu aûnh ña phoå hay ña keânh. Aûnh vieãn thaùm ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn töû nhoû thöôøng ñöôïc goïi laø pixel (phaàn töû aûnh). Moãi pixel töông öùng vôùi moät ñôn vò khoâng gian vaø coù giaù trò nguyeân höõu haïn öùng vôùi töøng caáp ñoä xaùm. Caùc pixel thöôøng coù hình daïng vuoâng vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng toïa ñoä laø chæ soá haøng (taêng daàn töø treân xuoáng) vaø chæ soá coät töø traùi sang phaûi. Neáu kích thöôùc pixel quaù lôùn thì chaát löôïng aûnh seõ keùm, coøn trong tröôøng hôïp ngöôïc laïi thì dung löôïng thoâng tin caàn löu tröõ laïi quaù lôùn. Dieän tích nhoû nhaát treân maët ñaát ñöôïc ghi nhaän töông öùng vôùi moät pixel ñöôïc goïi laø ñoä phaân giaûi cuûa aûnh. Tuøy theo loaïi veä tinh vaø lónh vöïc öùng duïng, aûnh vieãn thaùm ñöôïc cung caáp seõ coù ñoä phaân giaûi khaùc nhau. Phaân loaïi vieãn thaùm Vieãn thaùm coù theå ñöôïc phaân loaïi theo vuøng caùc böôùc soùng: vieãn thaùm hoàng ngoaïi phaûn xaï vaø nhìn thaáy, vieãn thaùm hoàng ngoaïi nhieät vaø vieãn thaùm soùng microwave. Vieãn thaùm trong daõi nhìn thaáy vaø hoàng ngoaïi phaûn xaï Nguoàn naêng löôïng chính laø böùc xaï maët trôøi. Maët trôøi cung caáp moät böùc xaï coù böôùc soùng öu theá ôû 0.5 micro meùt. Tö lieäu vieãn thaùm nhaän ñöôïc döïa vaøo söï phaûn xaï beà maët vaät theå vaø traùi ñaát. Vì vaäy caùc thoâng tin veà vaät theå coù theå ñöôïc xaùc ñònh chuû yeáu töø caùc phoå phaûn xaï. Tuy nhieân, rada laø tröôøng hôïp ngoaïi leä khoâng söû duïng naêng löôïng maët trôøi. Vieãn thaùm hoàng ngoaïi nhieät Nguoàn naêng löôïng söû duïng laø böùc xaï nhieät do chính vaät theå saûn sinh ra. Moãi vaät theå trong nhieät ñoä bình thöôøng ñeàu töï phaùt ra moät böùc xaï (öu theá taïi böôùc soùng 10 micro meùt). Vieãn thaùm sieâu cao taàn Trong Vieãn Thaùm sieâu cao taàn, hai loaïi kyõ thuaät chuû ñoäng vaø bò ñoäng ñeàu ñöôïc aùp duïng. Vieãn Thaùm bò ñoäng thoâng tin nhaän ñöôïc döïa vaøo böùc xaï sieâu cao taàn do chính vaät theå phaùt ra ñöôïc, trong khi Vieãn Thaùm sieâu cao taàn chuû ñoäng laïi thu nhöõng phaûn xaï soùng töø caùc vaät theå khi ñöôïc cung caáp naêng löôïng rieâng (Radar). Giaûi ñoaùn aûnh vieãn thaùm Khaùi quaùt veà giaûi ñoaùn aûnh Giaûi ñoaùn aûnh ñöôïc ruùt ra caùc thoâng tin ñònh tính, ñònh löôïng veà hình daïng, vò trí caáu truùc chöùc naêng chaát löôïng, ñieàu kieän, moái quan heä giöõa caùc ñoái töôïng,… phuïc vuï cho yeâu caàu ngöôøi giaûi ñoaùn baèng caùch söû duïng hieåu bieát vaø kinh nghieäm cuûa ngöôøi giaûi ñoaùn. Taùch thoâng tin trong vieãn thaùm: Phaân loaïi: laø quaù trình taùch, goäp thoâng tin döïa treân caùc tính chaát phoå, khoâng gian vaø thôøi gian cho bôûi aûnh cuûa ñoái töôïng caàn nghieân cöùu. Taùch caùc chæ soá: tính toaùn xaùc ñònh caùc chæ soá môùi (chæ soá thöïc vaät…). Xaùc ñònh caùc ñaëc ñieåm: xaùc ñònh möùc ñoä oâ nhieãm, caùc daáu hieäu phuïc vuï ñaùnh giaù oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc … Quaù trình taùch thoâng tin töø aûnh coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng maùy tính hay giaûi ñoaùn baèng maét cuûa ngöôøi giaûi ñoaùn. Moãi phöông phaùp ñeàu coù öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa noù, vieäc xöû lyù aûnh döïa treân caû ngöôøi vaø maùy ñöôïc thöïc hieän thoâng qua heä thoáng xöû lyù töông taùc ngöôøi - maùy. Baûng 6. So saùnh öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa hai phöông phaùp giaûi ñoaùn aûnh Phöông phaùp Thuaän lôïi Baát lôïi Giaûi ñoaùn baèng maét - Keát hôïp tri thöùc vaø kinh nghieäm cuûa chuyeân gia neân khoâng leä thuoäc vaøo phaàn meàm chuyeân duïng. - Taùch thoâng tin khoâng gian hieäu quaû vaø deã daøng tham khaûo caùc thoâng tin lieân quan - Toán nhieàu thôøi gian - Keát quaû giaûi ñoaùn khoâng ñoàng nhaát khi coù nhieàu ngöôøi tham gia - Khoâng theå taùch ñaïi löôïng vaät lyù Xöû lyù aûnh baèng maùy tính - Xöû lyù nhanh vôùi naêng suaát cao - Taùch ñaïi löôïng vaät lyù hieäu quaû - Ña daïng trong xöû lyù, phaân tích vaø hieån thò aûnh - Khoù keát hôïp kinh nghieäm cuûa chuyeân gia - Thoâng tin phaân boá khoâng gian keùm Quy trình giaûi ñoaùn aûnh Quy trình giaûi ñoaùn aûnh veä tinh ñöôïc theå hieän: Chuaån bò tö lieäu aûnh Caùc coâng vieäc cô sôû Ñoïc aûnh Ño ñaïc aûnh Phaân tích aûnh Thaønh laäp baûn ñoà chuyeân ñeà Hình 1. Caùc böôùc tieán haønh giaûi ñoaùn aûnh baèng maét Giaûi ñoaùn treân aûnh phaûi keát hôïp vôùi ñieàu tra ngoaøi thöïc ñòa. Ñieàu tra thöïc ñòa giuùp xaây döïng khoùa giaûi ñoaùn vaø giuùp kieåm tra ñoä chính xaùc cuûa baûn ñoà keát quaû. Caùc daáu hieäu thöôøng ñöôïc duøng trong giaûi ñoaùn aûnh: kích thöôùc, hình daïng, boùng, ñoä ñaäm nhaït, maøu, caáu truùc, kieåu maãu, vaø toå hôïp caùc yeáu toá giaûi ñoaùn. Caùc khoùa giaûi ñoaùn: Khoùa giaûi ñoaùn laø taäp hôïp caùc höôùng daãn giuùp ngöôøi giaûi ñoaùn nhaän bieát nhanh choùng caùc ñoái töôïng treân aûnh. Caùc khoùa giaûi ñoaùn ñöôïc thaønh laäp bôûi caùc chuyeân gia giaûi ñoaùn aûnh coù kinh nghieäm döïa treân caùc hieåu bieát ñaõ tích luõy vaø caùc nghieân cöùu veà aûnh ñieàu tra. Thöôøng caùc khoùa giaûi ñoaùn chuaån phaûi ñöôïc thaønh laäp ñeå loaïi tröø caùc keát quaû khaùc bieät coù theå nhaän ñöôïc töø caùc ngöôøi giaûi ñoaùn khaùc nhau. Caùc khoùa giaûi ñoaùn bao goàm caû chuù giaûi vaø hình aûnh. Chuyeån ñoåi aûnh Chuyeån ñoåi aûnh laø thao taùc ñöôïc aùp duïng thöôøng xuyeân trong quaù trình xöû lyù aûnh, thöïc chaát laø bieán ñoåi aûnh goác thaønh aûnh môùi nhaèm theå hieän aûnh ñöôïc roõ raøng hôn, hay taïo ñieåm nhaán ñoái vôùi caùc ñoái töôïng caàn quan taâm. Aûnh sau khi ñöôïc chuyeån ñoåi seõ giuùp cho coâng taùc giaûi ñoaùn baèng maét hoaëc xöû lyù baèng maùy hieäu quaû vaø chính xaùc hôn. Caùc thuaät toaùn xöû lyù nhö taêng cöôøng chaát löôïng aûnh, loïc khoâng gian, neùn aûnh, taïo aûnh tyû soá… coù theå ñöôïc thöïc hieän treân maùy tính caù nhaân cho pheùp khai thaùc vaø öùng duïng hieäu quaû aûnh veä tinh. Taêng cöôøng chaát löôïng aûnh: Moät khoù khaên thöôøng gaëp trong vieãn thaùm laø daõy caùc giaù trò phaûn xaï ghi nhaän bôûi caùc maùy queùt khoâng töông xöùng vôùi khaû naêng cuûa film hoaëc maøn hình. Do vaäy trong moät vaøi tröôøng hôïp aûnh raát khoù ñoaùn ñoïc neáu khoâng thöïc hieän caùc pheùp gia taêng chaát löôïng aûnh. Gia taêng chaát löôïng aûnh laø moät thao taùc chuyeån ñoåi aûnh sao cho deã ñoïc, deã nhaän bieát noäi dung hôn bôûi ngöôøi giaûi ñoaùn aûnh (phuïc vuï phaân tích ñònh tính). Trong khi taùch ñaëc tính laø moät thao taùc nhaèm phaân loaïi, saép xeáp caùc thoâng tin coù saün trong aûnh theo caùc yeâu caàu hoaëc chæ tieâu ñöa ra döôùi daïng haøm soá (phuïc vuï phaân tích ñònh löôïng). Phöông phaùp thöôøng söû duïng laø bieán ñoåi caáp ñoä xaùm, chuyeån ñoåi histogram, toå hôïp maøu, chuyeån ñoåi maøu giöõa hai heä RGB(Red, Green, Blue) vaø HIS (Hue – saéc, Intensity – cöôøng ñoä, Saturation – maät ñoä)… Bieán ñoåi caáp ñoä xaùm Laø moät kyõ thuaät taêng cöôøng chaát löïôïng aûnh ñôn giaûn. YÙù nghóa cuûa noù nhaèm bieán ñoåi khoaûng giaù trò caáp ñoä xaùm thöïc teá cuûa aûnh veà khoaûng caáp ñoä xaùm maø thieát bò hieån thò coù khaû naêng theå hieän ñöôïc. Baèng caùch naøy seõ cho hình aûnh roõ raøng hôn. Coù theå thöïc hieän pheùp bieán ñoåi naøy döïa theo haøm soá nhö sau: y = f (x) Trong ñoù y laø giaù trò caáp ñoä xaùm sau khi bieán ñoåi vaø x laø giaù trò caáp ñoä xaùm cuûa aûnh goác Hai pheùp bieán ñoåi cô baûn sau thöôøng ñöôïc söû duïng: Bieán ñoåi tuyeán tính: y = ax + b Giaù trò caáp ñoä xaùm ñöôïc tính theo coâng thöùc: y = [(ymax – ymin)/ (xmax – xmin)](x – xmin) + ymin Bieán ñoåi döïa treân giaù trò trung bình vaø ñoä leäch chuaån Haøm soá bieán ñoåi ñöôïc ñònh nghóa: y = [Sy / Sx ](x – xm) + ym Trong ñoù: xm: giaù trò trung bình cuûa aûnh goác Sx : Ñoä leäch chuaån cuûa aûnh goác ym: Giaù trò trung bình cuûa aûnh sau bieán ñoåi Sy: Ñoä leäch chuaån cuûa aûnh sau bieán ñoåi Caân baèng bieåu ñoà ( Histogram equalization) Laø kyõ thuaät bieán ñoåi histogram thöïc teá cuûa aûnh goác ñeå nhaän aûnh môùi maø coù histogram phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc teá. Thöïc chaát ñaây laø moät daïng cuûa bieán ñoåi caáp ñoä xaùm. Quaù trình bieán ñoåi ñöôïc thöïc hieän baèng caùch taïo ra histogram tích luõy cuûa aûnh goác, sau ñoù chia bieåu ñoà thaønh moät soá vuøng baèng nhau; cuoái cuøng caáp ñoä xaùm töông öùng cho töøng vuøng ñöôïc chæ ñònh ñeå bieán ñoåi caáp ñoä xaùm. Vôùi pheùp bieán ñoåi naøy, treân aûnh coù vuøng thay ñoåi lôùn seõ ñöôïc hieån thò roõ; ngöôïc laïi seõ boû qua. Hình 2. Aûnh tröôùc khi söû duïng Linear 2% Hình 3. Aûnh sau khi söû duïng Linear 2% Bieán ñoåi giöõa caùc keânh aûnh Bieán ñoåi giöõa caùc keânh cuûa aûnh ña phoå hoaëc caùc aûnh ña thôøi (chuïp ôû thôøi ñieåm khaùc nhau) raát höõu ích cho coâng vieäc taêng cöôøng chaát löôïng aûnh vaø chieát taùch ñaëc tính cuûa ñoái töôïng trong aûnh coù hai pheùp bieán ñoåi chính laø bieán ñoåi soá hoïc vaø bieán ñoåi logic. Bieán ñoåi soá hoïc Caùc pheùp bieán ñoåi soá hoïc (döïa treân caùc pheùp tính coäng, tröø , nhaân, chia vaø söï phoái hôïp giöõa chuùng) ñöôïc söû duïng cho nhieàu muïc ñích khaùc nhau goàm caû loaïi tröø nhieãu treân aûnh. Keát quaû cuûa pheùp bieán ñoåi seõ taïo ra aûnh môùi coù theå coù nhöõng pixels mang giaù trò khoâng coøn laø soá nguyeân maø laø soá thöïc (coù khi chæ nhaän giaù trò giöõa 0 vaø 1) neân laïi phaûi ñieàu chænh phaïm vi bieán ñoåi giaù trò cuûa piexel aûnh môùi veà khoâng gian soá nguyeân vaø phuø hôïp vôùi thieát bò hieån thò döïa treân caùc pheùp taêng cöôøng chaát löôïng aûnh. Bieán ñoåi aûnh taïo tyû soá: Pheùp chia ñöôïc söû duïng khaù roäng raõi trong vieäc taïo aûnh tyû soá nhaèm loaïi tröø aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá khaùc nhau trong moâi tröôøng nöôùc. Baèng caùch choïn 2 keânh thích hôïp trong aûnh ña phoå, chia giaù trò ñoä saùng töông öùng töøng pixel cuûa 2 keânh aûnh goác naøy ñeå nhaän ñöôïc trò ñoä saùng pixel cuûa aûnh tyû soá. BVij(Robo) = BVijK/ BVijL Trong ñoù: BVijK : Giaù trò ñoä saùng pixel (i, j) keânh K BVijL : Giaù trò ñoä saùng pixe (i, j) keânh L Bieán ñoåi taïo aûnh theå hieän chæ soá thöïc vaät NDVI: Taïo aûnh döïa treân chæ soá thöïc vaät NDVI laø daïng ñaëc bieät cuûa taïo aûnh tyû soá. Chæ soá thöïc vaät ñöôïc tính nhö sau: NDVI = (BVij7 - BVij5) / (BVij7 - BVij5) Trong ñoù: BVij7: Giaù trò ñoä saùng pixel (i,j) keânh 7 (soùng hoàng ngoaïi). BVij5: Giaù trò ñoä saùng pixel (i, j) keânh 5 (soùng aùnh saùng ñoû). Giaù trò NDVI caøng lôùn ñoái vôùi nhöõng vuøng coù ñoä che phuû thöïc vaät caøng cao vaø caøng beù ñoái vôùi nhöõng vuøng thöïc vaät thöa thôùt. Caùc pheùp bieán ñoåi logic Caùc toaùn töû Hoaëc (OR), Vaø (AND)… ñöôïc söû duïng trong vieäc phaân tích aûnh ña thôøi gian hoaëc ñeå choàng aûnh vieãn thaùm ñaõ phaân loaïi treân baûn ñoà chuyeân ñeà… Phaân tích thaønh phaàn chính PCA Phaân tích thaønh phaàn chính ñöôïc söû duïng ñeå giaûm soá löôïng caùc keânh phoå maø vaãn giöõ löôïng thoâng tin khoâng bò thay ñoåi ñaùng keå. Thöïc chaát laø thuaät toaùn taïo aûnh chöùa thoâng tin chuû yeáu deã nhaän bieát hôn so vôùi aûnh goác. Veà cô baûn ñaây laø toå hôïp tuyeán tính töø khoâng gian p chieàu (soá Band treân aûnh goác) veà moät khoâng gian m chieàu (soá Band treân aûnh thaønh phaàn chính) vôùi p > m maø vaãn baûo toaøn thoâng tin ôû möùc chaáp nhaän ñöôïc. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng trong vieãn thaùm treân cô sôû moät thöïc teá laø aûnh chuïp ôû caùc keânh phoå gaàn nhau coù ñoä töông quan raát cao, vì vaäy thoâng tin cuûa chuùng coù phaàn truøng laëp raát lôùn (aûnh ña phoå chöùa nhieãu cuõng nhö dö thöøa thoâng tin). Phöông phaùp phaân tích thaønh phaàn chính laø chieát taùch moät soá löôïng nhoû phöông sai toàn taïi giöõa hai keânh aûnh coù söï töông quan cao vaø loaïi boû hieäu quaû nhöõng thoâng tin truøng laép trong döõ lieäu aûnh. Giaû söû aûnh chuïp treân 2 keânh phoå coù caùc giaù trò ñoä saùng cuûa pixel theå hieän bôûi truïc toïa ñoä X1 & X2. Söï phaân taùn caùc ñoä saùng töông öùng töøng pixel cuûa moãi keânh cuøng vôùi vò trí trung bình giaù trò ñoä saùng µ1 & µ2 töông öùng treân 2 keânh phoå. Söï phaân taùn xung quanh giaù trò trung bình (phöông sai) moâ taû moái töông quan cuõng nhö chaát löôïng thoâng tin cho bôûi aûnh chuïp treân 2 keânh phoå. Muïc tieâu cuûa PCA laø loaïi thoâng tin thöøa (taïo aûnh chöùa thoâng tin khoâng lieân quan). Do ñoù tònh tieán (hay xoay) truïc toïa ñoä goác ñeå cho caùc giaù trò ñoä saùng cuûa pixel theå hieän bôûi X1 vaø X2 phaân boá taïi heä toïa ñoä môùi theå hieän bôûi X’1 & X’2 vôùi: X’1 = X1 - µ1 X’2 = X2 - µ2 Phaân loaïi aûnh Phaân loaïi aûnh laø quaù trình taùch hay goäp thoâng tin döïa treân caùc tính chaát phoå, khoâng gian vaø thôøi gian cho bôûi aûnh cuûa ñoái töôïng caàn nghieân cöùu. Phaân caùc ñoái töôïng naøo ñoù coù tính chaát töông ñoái ñoàng nhaát veà maët phoå thaønh caùc loaïi cô baûn ñöôïc quan taâm bôûi ngöôøi giaûi ñoaùn. Loaïi thoâng tin laø nhöõng loaïi hình söû duïng khaùc nhau cuûa beà maët ñaát maø ngöôøi giaûi ñoaùn coá gaéng xaùc ñònh noù trong aûnh. Loaïi phoå laø caùc nhoùm pixel ñoàng nhaát (gaàn gioáng nhau) veà giaù trò ñoä saùng trong caùc keânh phoå khaùc nhau cuûa aûnh veä tinh. Muïc ñích cuûa vieäc phaân loaïi aûnh laø laøm phuø hôïp loaïi phoå cuûa döõ lieäu aûnh vôùi loaïi thoâng tin ñöôïc yeâu caàu bôûi ngöôøi giaûi ñoaùn. Vai troø cuûa vieãn thaùm Sau khi hoaøn taát caùc khaâu xöû lyù, keát quaû nhaän ñöôïc coù theå xuaát döôùi daïng phim aûnh, copy maøu (töông töï)… caùc keát quaû xuaát daïng soá cho pheùp tích hôïp vôùi GIS (Heä thoâng tin ñòa lyù). Döõ lieäu vieãn thaùm laø nguoàn cung caáp cô sôû döõ lieäu cho GIS treân cô sôû caùc lôùp thoâng tin chuyeân ñeà khaùc nhau; söû duïng chöùc naêng choàng lôùp hoaëc phaân tích cuûa GIS ñeå taïo ra moät keát quaû phong phuù hôn. Do ñoù, vieäc phoái hôïp vieãn thaùm vaø GIS seõ trôû thaønh coâng ngheä tích hôïp raát hieäu quaû ñeå xaây döïng vaø caäp nhaät döõ lieäu khoâng gian phuïc cho nhieàu lónh vöïc khaùc nhau. ÖÙng duïng coâng ngheä vieãn thaùm ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà thöïc teá thöôøng yeâu caàu phaûi lieân keát caùc loaïi thoâng tin khaùc nhaèm phuïc vuï hieäu quaû coâng taùc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi theo höôùng vöôn tôùi söï phaùt trieån beàn vöõng treân côû sôû xöû duïng hôïp lyù taøi nguyeân, baûo veä moâi tröôøng vaø giaûm thieåu thieân tai. Hieän nay xu theá tích hôïp vieãn thaùm vaø GIS ñang trôû thaønh coâng ngheä raát hieäu quaû phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù, giaùm saùt vaø ñaùnh giaù oâ nhieãm moâi tröôøng. Giaùm saùt hieän töôïng saït lôû bôø bieån, bôø soâng, caùc tai bieán, ñòa chaát, chaùy röøng vaø ñieàu tra hieän traïng moâi tröôøng, giaùm saùt bieán ñoäng lôùp phuû maët ñaát, xoùi moøn ñaát, hoang maïc hoùa, giaùm saùt oâ nhieãm do chaát thaûi coâng nghieäp vaø traøn daàu… Caùc hieän töôïng naøy thöôøng dieãn ra treân phaïm vi roäng vaø bao goàm caû vuøng saâu vuøng xa, bieån khôi, haûi ñaûo. Maët khaùc, caùc hieän töôïng ñoù dieãn ra trong nhöõng khoaûng thôøi gian khoâng ñònh tröôùc neân chæ coù coâng ngheä vieãn thaùm vôùi khaû naêng bao quaùt caùc vuøng roäng lôùn vaø coù chu kyø quan saùt laëp laïi khaùc nhau cuõng nhö quan saùt trong baát kyø thôøi tieát naøo, môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc moät phaàn yeâu caàu veà giaùm saùt moâi tröôøng vaø thieân tai. Cô sôû khoa hoïc nghieân cöùu oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc Cô sôû phaân vuøng chaát löôïng nöôùc Trong caùc naêm 1989 – 1990, Leâ Trình vaø CTV ñaõ thöïc hieän “Phaân loaïi chaát löôïng nguoàn nöôùc vaø xaây döïng Atlas moâi tröôøng nöôùc TP Hoà Chí Minh”. Theo ñoù, chaát löôïng caùc soâng, raïch TP Hoà Chí Minh ñöôïc chia laøm 5 loaïi döïa theo vieäc toång hôïp caùc thoâng soá ñaëc tröng: pH, EC, DO, BOD, NH4+, PO43- vaø toång Coliform. Trong ñoù: DO, BOD : Theå hieän möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô NH4+, PO43- : Theå hieän oâ nhieãm dinh döôõng EC : Theå hieän xaâm nhaäp maën pH : Theå hieän oâ nhieãm do axit hoùa Toång coliform : Theå hieän oâ nhieãm do vi sinh Ñoái vôùi nhieàu löu vöïc soâng ôû Vieät nam, döïa vaøo ñaëc ñieûm caùc nguoàn oâ nhieãm chính, taùc giaû ñeà xuaát löïa choïn caùc thoâng soá DO, BOD, NH4+, PO43- vaø toång Coliform ñeå ñaùnh giaù vaø ñeå xaây döïng khoùa phaân loaïi chaát löôïng nöôùc caùc soâng chính. Rieâng veà xaâm nhaäp maën vaø axit hoùa (chua pheøn) ñöôïc ñaùnh giaù rieâng theo caùc thoâng soá töông öùng laø EC (ñoä maën) vaø pH. Baûng 7. Heä thoáng phaân loaïi möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët DO(mg/l) BOD5(mg/l) NH4+(mg/l) PO43-(mg/l) Toång Coliform (MPN/100ml) Ñieåm >7,0 6,1 – 7,0 4,5 – 6,0 2,5 – 4,5 <2,5 <4 4,0 – 6,0 6,1 – 10,0 10,1 – 20,0 >20,0 <0,1 0,1 – 0,2 0,2 - 0,5 0,5 – 1,0 >1,0 <0,02 0,02 – 0,05 0,05 – 0,1 0,1 – 0,2 >0,2 <100 100 – 1000 1000 – 5000 5000 – 50.000 >50.000 1 2 3 4 5 Baûng 8. Phaân loaïi oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët Loaïi nguoàn nöôùc Kí hieäu maøu Ñieåm trung bình Ñaùnh giaù chaát löôïng 1 2 3 4 5 Lam Luïc Vaøng Da cam Ñoû 5 – 7 8 – 11 12 – 17 18 – 22 >22 OÂ nhieãm raát nheï OÂ nhieãm nheï OÂ nhieãm trung bình OÂ nhieãm naëng OÂ nhieãm raát naëng Nguoàn baûng 8.3 vaø 8.4: Leâ trình – Ñeà taøi “ Nghieân cöùu khaû naêng tieáp nhaän chaát thaûi caùc soâng chính trong löu vöïc soâng Saøi Goøn – Ñoàng Nai, Boä Khoa hoïc Coâng ngheä Moâi tröôøng, 1996 Vieäc phaân loaïi chaát löôïng nöôùc döïa theo chæ thi sinh hoïc (bioindicator) cuõng ñaõ ñöôïc theå hieän ôû nhieàu quoác gia vaø ôû TP hoà Chí Minh. Döïa vaøo vieäc quan traéc söï coù maët vaø möùc ñoä cuûa caùc loaøi thuûy sinh (thöïc vaät noåi, ñoäng vaät phuø du) ñaëc tröng cho caùc nguoàn nöôùc maø ta coù theå chia caùc ñoaïn soâng trong löu vöïc thaønh caùc loaïi: Baûng 9. Phaân loaïi chaát löôïng nöôùc maët thuûy sinh Loaïi nguoàn Kyù hieäu Kyù hieäu (Saprobien Index) Möùc ñoä oâ nhieãm (saprobien State) Loaïi I Xanh döông Oligosaprobie Raát nheï Loaïi II Xanh luïc Betamesosaprobie Nheï Loaïi III Vaøng Alpha betamesosaprobie Trung bình Loaïi IV Da cam Alpha meosaprobie Naëng Loaïi V Ñoû polysaprobie Raát naëng Phaân loaïi chaát löôïng nöôùc vaø phaân vuøng chaát löôïng nöôùc Ñeå baûo veä chaát löôïng nöôùc soâng chia löu vöïc soâng thaønh 5 loaïi nguoàn nöôùc: Nguoàn loaïi I (nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm raát nheï, chôùm oâ nhieãm vaø khoâng nhieãm maën) Khaû naêng söû duïng Söû duïng cho caáp nöôùc (sau khi xöû lyù ñôn giaûn baèng phöông phaùp laéng loïc vaø saùt truøng) vaø söû duïng nöôùc cho caùc ngaønh thuûy saûn, thuûy lôïi, du lòch, baûo veä heä sinh thaùi nöôùc ngoït. Yeâu caàu veà chaát löôïng nöôùc Ñeå ñaït muïc ñích söû duïng nhö treân tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc loaïi I ñöôïc ñeà xuaát trong baûng 1 phu luïc 3, trong ñoù pH = 6,5 – 7,5 mg/l, DO ≥ 6,0 mg/l (≥ 80% baõo hoøa ôû 280C), BOD ≤ 4 mg/l, NH4+ ≤ 0,10 mg/l, Cl- ≤ 250 mg/l vaø toång Coliform 200 mg/l nhöng muøa khoâ thöôøng nhoû hôn 200mg/l. Ñaây laø thoâng soá khoâng ñoäc haïi ( tröø caùc tröôøng hôïp SS taïo ra do chaát thaûi coâng nghieäp), deã laéng loïc neân vieäc quy ñònh tieâu chuaån laø khoâng caàn thieát. Nguoàn loaïi II (oâ nhieãm nheï) Khaû naêng söû duïng Söû duïng cho caáp nöôùc sau khi söû lyù baèng caùc phöông phaùp vaät lyù, hoùa hoïc khöû truøng, söû duïng cho thuûy saûn (moät soá loaøi caù, toâm coù khaû chòu oâ nhieãm nheï), thuûy lôïi (neáu khoâng bò nhieãm maën), baûo toàn heä sinh thaùi nöôùc vaø cho coâng nghieäp. Yeâu caàu chaát löôïng Tieâu chuaån phaân loaïi chaát löôïng nguoàn nöôùc loaïi II ñöôïc neâu trong baûng 1 phuï luïc 3, trong ñoù pH = 6,5 – 8,0 mg/l, DO ≥ 5,0 - 6,0 mg/l (> 65 - 80% baõo hoøa ôû 280C), BOD > 4 – 8 mg/l, NH4+ = 0,10- 0,20 mg/l, Cl- ≤ 250 mg/l vaø toång Coliform > 5.000 – 24.000 MNP/100ml. Nguoàn loaïi III (oâ nhieãm trung bình) Khaû naêng söû duïng Coù theå cung caáp cho caùc nhaø maùy nöôùc neáu noàng ñoä Cl- < 250 mg/l nhöng caàn xöû lyù ñaëc bieät ñeå loaïi boû caùc taùc nhaân oâ nhieãm; coù theå duøng ñeå cung caáp nöôùc cho thuûy lôïi, thuûy saûn (moät soá loaøi caù chòu oâ nhieãm), coâng nghieäp. Yeâu caàu veà chaát löôïng Tieâu chuaån phaân loaïi chaát löôïng nguoàn nöôùc loaïi III ñöôïc neâu trong baûng 1 phuï luïc 3, trong ñoù pH > 5,0 – 6,0 hoaëc > 7,5 – 8,0 mg/l, DO >3,5 - 5,0 mg/l, BOD > 8 – 12 mg/l, NH4+ > 0,20 – 0,50 mg/l, Cl- ≤ (theo baûn chaát töï nhieân cuûa nguoàn nöôùc), toång Coliform > 24.000 – 100.000MNP/100ml. Nguoàn nöôùc loaïi IV (oâ nhieãm naëng) Khaû naêng söû duïng Laø nguoàn nöôùc khoâng ñaït tieâu chuaån nguoàn loaïi III, chæ söû duïng cho thuûy lôïi (neáu khoâng bò nhieãm maën vaø noàng ñoä daàu môõ, kim loaïi naëng, hoùa chaát ñoäc haïi ñaït TCVN veà nöôùc thuûy lôïi, caáp nöôùc cho coâng nghieäp (sau xöû lyù). Yeâu caàu veà chaát löôïng Tieâu chuaån phaân loaïi chaát löôïng nguoàn nöôùc loaïi IV ñöôïc neâu trong baûng 1 phuï luïc 3, trong ñoù pH > 5,0 – 6,0 hoaëc > 7,5 – 8,0 mg/l, DO >3,5 mg/l, BOD > 12 - 20mg/l, NH4+ > 0,20 – 0,50 mg/l, Cl- ≤ (theo baûn chaát töï nhieân cuûa nguoàn nöôùc), toång Coliform > 20.000 – 100.000MNP/100ml. Neáu möùc ñoä oâ nhieãm cao hôn, khoâng ñaït tieâu chuaån chaát löôïng nguoàn loaïi D, nguoàn nöôùc ñoù seõ ñöôïc xem laø loaïi V (oâ nhieãm raát naëng). Nguoàn nöôùc loaïi V chæ phuø hôïp cho giao thoâng thuûy. Chương 4 – KEÁT QUAÛ VAØ BAØN LUAÄN Baûn ñoà vò trí laáy maãu Baûng 10. Keát quaû phaân tích maãu treân löu vöïc soâng Thò Vaûi COLIFORM (MPN/100ml) PO4 (mg/l) NH4 (mg/l) BOD (mg/l) DO (mg/l) ÑIEÅM LAÁY MAÃU TOA ÏÑO ÄY TOÏA ÑOÄ X ÑIEÅM 54000 0.150 0.070 2.000 4.200 A1 1161257 719398 1 63000 0.520 0.780 2.900 3.800 A2 171624 721958 2 94000 1.560 3.800 9.200 0.600 A3 1176739 720603 3 16200 1.770 4.200 9.700 0.600 A4 1178711 721200 4 31000 0.050 0.050 0.400 6.600 A5 1148670 726103 5 9500 0.100 0.080 0.100 6.500 A6 1149565 727775 6 1500 0.470 0.060 1.400 6.500 A7 1149362 730096 7 4300 0.050 0.050 0.100 6.300 A8 1151233 731337 8 4300 0.260 0.030 0.800 6.500 A9 1151840 732976 9 4300 0.420 0.040 1.800 5.700 A10 1158484 725878 10 Ngaøy laáy maãu: 28/07/2006 Dữ liệu ảnh spot SPOT ñöôïc thieát keá, vaän haønh vaø khai thaùc phuïc vuï muïc ñích thöông maïi, nhaèm cung caáp döõ lieäu giaùm saùt taøi nguyeân vaø moâi tröôøng. Aûnh SPOT ñöôïc cung caáp ôû hai daïng khaùc nhau laø aûnh toaøn saéc panchoromatic coù ñoä phaân giaûi khoâng gian cao hôn so vôùi aûnh ña phoå (treân 3 keânh) vaø cuõng ñöôïc xöû lyù ôû caáp ñoä khaùc nhau. Caáp 1: Ñaõ hieäu chænh cô baûn veà phoå vaø hình hoïc Caáp 2: Söû duïng ñieåm khoáng cheá maët ñaát ñeå hieäu chænh hình hoïc Caáp 3: Hieäu chænh hình hoïc coù söû duïng moâ hình ñoä cao soá cuûa maët ñaát (DEM) Aûnh SPOT ñöôïc nhaän taïi 14 traïm thu treân maët ñaát, moãi caûnh ñöôïc xaùc ñònh theo soá coät vaø haøng trong heä thoáng quy chieáu löôùi toaøn caàu SPOT – GRS (Grid Reference System). Do aûnh SPOT phuû moät vuøng treân maët ñaát roäng 60 x 60km, ñoä phaân giaûi khoâng gian cao vaø cho pheùp taïo aûnh laäp theå neân ñöôïc öùng duïng khaù phoå bieán trong nghieân cöùu hieän traïng söû duïng ñaát, phaân tích bieán ñoäng vaø thaønh laäp baûn ñoà tyû leä 1:10000 vaø nhoû hôn. Baûng 11. Ñaëc tröng chính cuûa sensor vaø ñoä phaân giaûi khoâng gian Teân cuûa boä caûm bieán Keânh Böôùc soùng Loaïi Ñoä phaân giaûi khoâng gian SPOT-1-3HRV-XSKhaû kieán ñoä phaân giaûi caoÑa phoå Keânh1 Keânh 2Keânh 3 0.50 – 0.590.61 – 0.680.79 – 0.89 Luïc ñeán vaøngÑoûHoàng ngoaïi gaàn 20m20m20m HRV-PKhaû kieán ñoä phaân giaûi caoToaøn saéc P 0.51 – 0.73 Luïc ñeán ñoû 10m Hình 4. Aûnh veä tinh SPOT soâng Thò Vaûi toå hôïp maøu Red: band 3; Green: band 2; Blue: band 1 Theo phaûn xaï phoå: Keânh 1: Vuøng aùnh saùng khaû kieán maët nöôùc soâng trong haáp thu maïnh. Keânh 2: Vuøng khaû kieán aùnh saùng ñoû, thöïc vaät, nöôùc coù taïp chaát treân lôùp maët (phuø sa) seõ phaûn xaï raát toát, ñoâi luùc cuõng seõ deã bò nhaàm laãn ñoái vôùi vuøng caïn nhöng nöôùc trong. Keânh 3: Vuøng hoàng ngoaïi gaàn, thöïc vaät phaûn xaï maïnh ñoâi luùc cuõng seõ coù ñaát seùt buøn, nöôùc soâng ñuïc. Keânh 4: Laø keânh panchoromatic coù ñoä phaân giaûi khoâng gian cao. Giaù trò cuûa pixel theå hieän roõ hôn. Chuyeån ñoåi aûnh Taêng cöôøng chaát löôïng aûnh: Thao taùc raát caàn thieát laøm noåi baät hình aûnh ñeå quaù trình giaûi ñoaùn deã nhaän bieát ñoái töôïng ñaùnh giaù treân aûnh hôn aûnh goác. Taïo keânh tæ soá thöïc vaät NDVI: Nhaán maïnh vuøng thöïc phuû cho treân aûnh môùi, giaù trò NDVI caøng lôùn ñoái vôùi nhöõng vuøng coù ñoä che phuû thöïc vaät caøng cao vaø caøng beù ñoái vôùi nhuõng vuøng coù ñoä che phuû thöa thôùt. Ñoái vôùi vuøng nöôùc oâ nhieãm höõu cô naëng, keânh tæ soá thöïc vaät NDVI seõ phaûn xaï raát maïnh. NDVI = (Gaàn hoàng ngoaïi – Ñoû) / (Gaàn hoàng ngoaïi + Ñoû) Keânh phoå 3 (gaàn hoàng ngoaïi) vaø keânh phoå 2 (ñoû) laø hai keânh phoå phaûn xaï maïnh cuûa ñoái töôïng thöïc vaät. Hình 5. Aûnh toå hôïp maøu Red: NDVI; Green: Band2; Blue: Band1 NDVI = +1 (giaù trò hieån thò R: 256): khu vöïc coù söï hieän dieän maät ñoä thöïc vaät cao vaø daøy; NDVI = 0 (giaù trò hieån thò R: 127): khu vöïc khoâng coù hoaëc coù söï hieän dieän thöïc vaät raát ít; NDVI = -1 (giaù trò hieån thò R: 0): khu vöïc ñaát troáng, maët nöôùc Döïa vaøo aûnh toå hôïp treân: Nhöõng vuøng coù maøu caøng ñoû, giaù trò caáp ñoä xaùm NDVI caøng cao chính laø nhöõng vuøng coù ñoä che phuû thöïc vaät cao. Treân löu vöïc soâng Thò Vaûi, giaù trò NDVI theå hieän haøm löôïng höõu cô trong moâi tröôøng nöôùc. Taïo keânh aûnh thaønh phaàn chính PCA: Ñeå thaáy roõ söï töông quan giöõa caùc keânh aûnh. Phaân tích thaønh phaàn chính (PCA) giuùp chuyeån ñoåi caùc giaù trò cuûa pixel vaø söï chuyeån ñoåi naøy seõ neùn giöõ lieäu aûnh baèng caùch giöõ toái ña löôïng thoâng tin höõu ích vaø loaïi boû caùc thoâng tin truøng laép. Keát quaû laø döõ lieäu aûnh thu ñöôïc söû duïng raát hieäu quaû trong toå hôïp maøu vaø phaân loaïi aûnh. Baûng 12. Ma traän töông quan Correlation Band1 Band 2 Band3 Band 4 Band 1 1.000000 0.932438 0.392619 0.691663 Band 2 0.932438 1.000000 0.605337 0.865141 Band 3 0.392619 0.605337 1.000000 0.843632 Band 4 0.691663 0.865141 0.843632 1.000000 Ta thaáy giaù trò töông quan cuûa Band 2 vaø Band 1 raát cao (0.93); keânh 4 coù söï töông quan cao vôùi Band 3 vaø Band 2 (> 84%). Nhö vaäy nhöõng keânh coù giaù trò töông quan cao naøy seõ ít boå sung thoâng tin cho nhau coù nghóa laø hai keânh aûnh naøy cung caáp thoâng tin gaàn nhö nhau. Vaäy khi ta söû duïng keânh2, keânh3 hoaëc keânh 4, keânh1 , keânh2 ñoàng thôøi toå hôïp ñeå toå hôïp maøu hieån thò aûnh seõ coù söï dö thöøa thoâng tin vaø quaù trình giaûi ñoaùn khoù nhaän bieát caùc ñoái töôïng caàn khaûo saùt. Taïo aûnh tæ soá: Choïn hai keânh thích hôïp trong aûnh ña phoå, chia giaù trò ñoä saùng töông öùng töøng pixel cuûa hai keânh aûnh goác naøy ñeå nhaän ñöôïc trò ñoä saùng pixel cuûa aûnh môùi nhaèm loaïi boû caùc yeáu toá khoâng caàn thieát hoaëc caùc daïng nhieãu trong quaù trình xöû lyù aûnh. Taïo aûnh tæ soá töø döõ lieäu aûnh Spot Band2 / Band1: Ñoä trong cuûa nöôùc. Band 2/ Band3: Haøm löôïng höõu cô. Band 3 / Band 1: Sinh khoái thöïc vaät Band 3 / Band 2: Chæ soá chrophyl. Theå hieän aûnh: Theå hieän aûnh laø moät trong nhöõng öu ñieåm cuûa phöông phaùp xöû lyù aûnh soá, vieäc theå hieän caùc keânh aûnh theo caùc kieåu toå hôïp maøu khaùc nhau keát hôïp vôùi caùc vò trí laáy maãu cho pheùp xaùc ñònh sô boä caùc ñoái töôïng ñang khaûo saùt ñaùnh giaù treân beà maët cuõng nhö xaùc ñònh khu vöïc phaân boá cuûa caùc ñoái töôïng beà maët Giaûi ñoaùn aûnh vaø Phaân loaïi aûnh OÂ nhieãm höõu cô Möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô trong nguoàn nöôùc theå hieän qua thoâng soá BOD5 vaø DO. Söï coù maët höõu cô vôùi haøm löôïng cao daãn ñeán suy giaûm haøm löôïng DO trong nöôùc do vi sinh vaät söû duïng löôïng oxy naøy ñeå phaân huûy caùc chaát höõu cô. DO trong nöôùc giaûm seõ aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán quaù trình sinh soáng cuûa thuûy sinh vaät. Oxy hoøa tan trong nöôùc seõ tham gia vaøo quaù trình trao ñoåi chaát, duy trì naêng löôïng cho quaù trình cho quaù trình phaùt trieån, sinh saûn vaø taùi saûn xuaát cho caùc vi sinh vaät soáng döôùi nöôùc. DO caøng thaáp thì nöôùc oâ nhieãm caøng cao. BOD (nhu caàu oxy sinh hoaù) laø löôïng oxy caàn thieát ñeå vi sinh vaät tieâu thuï trong quaù trình oõy hoaù caùc chaát höõu cô trong nöôùc (ñaëc bieät laø nöôùc thaûi). Chæ soá BOD chæ ra löôïng oxy maø vi khuaån tieâu thuï trong phaûn öùng oxy hoaù caùc chaát höõu cô trong nöôùc oâ nhieãm, chæ soá BOD caøng cao chöùng toû löôïng chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc trong nöôùc caøng lôùn hay noùi caùch khaùc BOD caøng cao thì nöôùc oâ nhieãm caøng naëng. Phaân loaïi oâ nhieãm höõu cô theo vò trí laáy maãu Baûng 13. Keát quaû laáy maãu vaø chia möùc oâ nhieãm COD vaø DO ÑIEÅM LAÁY MAÃU NGAØY LAÁY MAÃU Chæ tieâu DO (mg/l) Ñieåm möùc ñoä oâ nhieãm DO Chæ tieâu BOD (mg/l) Ñieåm möùc ñoä oâ nhieãm BOD A1 20060728 4.200 4.000 2.000 1.000 A2 20060728 3.800 4.000 2.900 1.000 A3 20060728 0.600 5.000 9.200 3.000 A4 20060728 0.600 5.000 9.700 3.000 A5 20060728 6.600 2.000 0.400 1.000 A6 20060728 6.500 2.000 0.100 1.000 A7 20060728 6.500 2.000 1.400 1.000 A8 20060728 6.300 2.000 0.100 1.000 A9 20060728 6.500 2.000 0.800 1.000 A10 20060728 5.700 3.000 1.800 1.000 Theo khoùa phaân loaïi möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, chia möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô theo caùc vò trí laáy maãu: Chæ tieâu DO: Ñieåm oâ nhieãm DO raát naëng: A3, A4 Ñieåm oâ nhieãm DO naëng: A1, A2 - Ñieåm oâ nhieãm DO trung bình: A10 Ñieåm oâ nhieãm DO nheï: A5, A6, A7, A8, A9 Chæ tieâu BOD: OÂ nhieãm BOD trung bình: A3, A4 OÂ nhieãm BOD raát nheï: A1, A2, A5, A6, A7, A8, A9, A10 Qua phaân tích vaø ñaùnh giaù keát quaû chæ tieâu BOD vaø DO, thaáy raèng 2 chæ tieâu naøy coù moái lieân heä vôùi nhau. Khi haøm löôïng DO cao thì haøm löôïng BOD thaáp vaø ngöôïc laïi khi haøm löôïng BOD cao thì haøm löôïng DO thaáp. Toång hôïp caû hai chæ tieâu BOD vaø DO, möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô treân soâng Thò Vaûi theo caùc vò trí laáy maãu ñöôïc phaân loaïi: OÂ nhieãm höõu cô raát naëng: A3, A4 OÂ nhieãm höõu cô naëng: A1, A2 OÂ nhieãm höõu cô trung bình: A10 OÂ nhieãm höõu cô nheï: A5, A6, A7, A8, A9 OÂ nhieãm höõu cô raát nheï: khoâng coù Giaûi ñoaùn aûnh vaø phaân loaïi OÂ nhieãm höõu cô Theå hieän aûnh vaø taïo khoùa giaûi ñoaùn OÂ nhieãm höõu cô raát naëng OÂ nhieãm höõu cô naëng OÂ nhieãm höõu cô trung bình OÂ nhieãm höõu cô nheï Hình 6. Aûnh toå hôïp maøu R: NDVI; Green: Band 1; Blue: PC Band Nöôùc oâ nhieãm höõu cô trong nöôùc coù haøm löôïng chrophyl cao do ñoù giaù trò NDVI theå hieän cao, giaù trò Band1 khoâng theå hieän hoaëc theå hieän raát thaáp (yeáu toá nöôùc trong). Band PCA giuùp loaïi boû giaù trò truøng laép vôùi Band1. ÔÛ khu vöïc thöôïng nguoàn soâng Thò Vaûi, giaù trò NDVI cao nhaát, Band1 coù giaù trò baèng 0 hoaëc raát thaáp. Caøng daàn ra phía cöûa soâng, giaù trò NDVI thaáp daàn vaø Band1 cao daàn. Qua aûnh theå hieän vaø döïa vaøo keát quaû laáy maãu treân löu vöïc soâng Thò Vaûi ta coù theå giaûi ñoaùn toång quaùt möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô treân toaøn löu vöïc soâng. Nhöõng khu vöïc soâng coù maøu caøng ñen ñoû chöùng toû taïi ñoù caøng bò oâ nhieãm höõu cô naëng (do söï keát hôïp NDVI vaø Band1). Nhöõng khu vöïc soâng nöôùc coù maøu caøng trong xanh chöùng toû taïi ñoù ít oâ nhieãm höõu cô hôn (theå hieän giaù trò Band 1). Phaân loaïi aûnh Quaù trình phaân loaïi aûnh laø quaù trình taùch hoaëc goäp thoâng tin oâ nhieãm höõu cô döïa treân caùc tính chaát phoå cho bôûi aûnh toå hôïp treân vaø keát quaû phaân tích maãu. Phaân loaïi oâ nhieãm höõu cô cuûa löu vöïc soâng Thò Vaûi thaønh caùc möùc oâ nhieãm döïa vaøo tính töông ñoái ñoàng nhaát veà maët phoå. Loaïi thoâng tin laø möùc oâ nhieãm höõu cô. Loaïi phoå laø caùc nhoùm pixel coù phaûn xaï ñoàng nhaát (gaàn gioáng nhau) veà giaù trò ñoä saùng trong caùc keânh phoå khaùc nhau cuûa aûnh veä tinh. Muïc ñích cuûa vieäc phaân loaïi aûnh laø laøm phuø hôïp loaïi phoå cuûa döõ lieäu aûnh vôùi thoâng tin möùc oâ nhieãm. Phöông phaùp phaân loaïi ñöôïc söû duïng laø phaân loaïi coù giaùm ñònh phöông phaùp phaân loaïi gaàn ñuùng nhaát (Maximum Likehood Classifier – MLC). Caùc chæ tieâu oâ nhieãm höõu cô ñöôïc xaùc laäp döïa treân caùc ñieåm laáy maãu vaø duøng tieâu chuaån phaân loaïi oâ nhieãm quyeát ñònh döïa treân thuaät toaùn thích hôïp ñeå gaùn nhaõn pixels öùng vôùi töøng möùc ñoä oâ nhieãm. Hình7. Keát quaû phaân loaïi aûnh oâ nhieãm höõu cô löu vöïc soâng Thò Vaûi Ñaùnh giaù ñoä chính xaùc phaân loaïi aûnh: Keát quaû phaân loaïi möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô soâng Thò Vaûi vôùi 4 möùc ñoä oâ nhieãm neâu treân. Ñaùnh giaù ñoä chính xaùc phaân loaïi döïa vaøo ma traän sai soá nhaèm ñaùnh giaù thoáng keâ keát quaû phaân loaïi döïa treân boä döõ lieäu thaåm tra. Cho pheùp thaáy roõ ñoä chính xaùc toaøn cuïc vaø möùc ñoä phaân loaïi nhaàm ñoái vôùi töøng loaïi. Ñoä chính xaùc toaøn cuïc ñöôïc tính theo coâng thöùc: T = Tæ leä phaàn traêm cuûa sai soá boû soùt ñöôïc xaùc ñònh bôûi: ti+ = (Si+ - Oii) * 100/ Si Tæ leä phaàn traêm cuûa sai soá thöïc hieän ñöôïc xaùc ñònh bôûi: tj+ = (Sj+ - Ojj) * 100/ Sj Baûng14. Ñaùnh giaù keát quaû phaân loaïi döïa vaøo boä döõ lieäu kieåm tra phaân loaïi oâ nhieãm höõu cô Loaïi thöïc Onhc raát naëng Onhc naëng Onhc trungbình Onhc nheï Onhc raát naëng 102 0 0 0 Onhc naëng 0 104 3 0 Onhc trungbình 0 0 59 1 Onhc nheï 0 0 0 143 Toång 102 104 62 144 Phaàn traêm sai soá boû soùt (%) 0 2.80373832 1.66666667 0 Phaàn traêm sai soá thöïc hieän (%) 0 0 4.83870968 0.69444444 Ñoä chính xaùc toaøn cuïc T = (661/665) 99.3985% Ma traän sai soá treân cho thaáy: Onhc raát naëng ñöôïc giaûi ñoaùn ñuùng 100% Onhc naëng coù 2.80373832% bò boû xoùt trong quaù trình giaûi ñoaùn (3 pixel ñöôïc giaûi ñoaùn laø Onhc trung bình) Onhc trung bình coù 1.66666667% bò boû xoùt trong quaù trình giaûi ñoaùn (1 pixel ñöôïc giaûi ñoaùn laø Onhc nheï) vaø 4.83870968% bò phaân loaïi nhaàm (3 pixel thuoäc Onhc naëng) Onhc nheï coù 0.69444444% bò phaân loaïi nhaàm (1 pixel thuoäc Onhc trung bình). Tuy nhieân phöông phaùp naøy chöa ñuû ñeå cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát nhö : Tyû leä phaân loaïi chính xaùc trong quaù trình phaân loaïi thöïc söï cho toaøn aûnh veä tinh Thoâng tin veà söï phuø hôïp toái ña ñoái vôùi taát caû caùc loaïi Khi söû duïng hai thuaät toaùn khaùc nhau, laøm theá naøo ñeå xaùc ñònh thuaät toaùn toái öu treân cuøng boä döõ lieäu maãu. Vì theá caàn phaûi giaûi quyeát caùc vaán ñeà treân baèng caùch xaây döïng theâm moät chæ soá ñaùnh giaù. Moät trong nhöõng chæ soá ñôn giaûn thöôøng ñöôïc söû duïng laø chæ soá Kapa (K’) nhaèm thoáng keâ kieåm tra vaø ñaùnh giaù giöõa nhöõng nguoàn döõ lieäu khaùc nhau hoaëc khi aùp duïng caùc thuaät toaùn khaùc nhau. Chæ soá K’ ñöôïc xaùc ñònh: K’= (T – E) / (1 – E) : ñöôïc tính baèng toång caùc giaù trò ñöôøng cheùo trong ma traän sai soá n: toång soá pixel cuûa boä döõ lieäu E: ñaïi löôïng theå hieän söï mong muoán phaân loaïi chính xaùc coù theå döï ñoaùn tröôùc. Giaù trò E ñöôïc tính theo tích cuûa haøng vaø coät bieân cuûa ma traän sai soá (Si+ vaø S+j) nhaèm öôùc tính soá pixel ñöôïc chæ ñònh vaøo töøng vò trí (Oij ) trong ma traän sai soá hay theå hieän cô hoäi pixel ñöôïc phaân cho töøng loaïi. Töø ma traän sai soá vaø coâng thöùc treân ta coù : Heä soá K’ = 0.9926 Baûng15. Thoáng keâ phaân loaïi aûnh oâ nhieãm höõu cô Lôùp phaân loaïi Ñôn vò moâ taû Soá löôïng pixels Phaàn traêm Dieän tích (m2) 1 Onhc raát naëng 342,639 3.202% 34,263,900.0000 2 Onhc naëng 468,427 4.377% 46,842,700.0000 3 Onhc trungbình 2,390,058 22.332% 239,005,800.0000 4 Onhc nheï 2,111,178 19.726% 211,117,800.0000 Ñaùnh giaù oâ nhieãm höõu cô treân löu vöïc soâng Thò vaûi Lvs Thò Vaûi ñaõ bò oâ nhieãm höõu cô nghieâm troïng ôû khu vöïc thöôïng nguoàn nôi coù nhieàu nhaø maùy, khu coâng nghieäp nôi coù nhieàu chaát thaûi coâng nghieäp laø nhöõng chaát khoù phaân huûy sinh hoïc, ñaëc bieät laø khu vöïc Myõ Xuaân – Goø Daàu trôû leân Nhôn Traïch, do khu vöïc naøy phaûi tieáp nhaän caùc nguoàn nöôùc thaûi coâng nghieäp lôùn coù chöùa caùc chaát oâ nhieãm höõu cô töø caùc KCN Nhôn Traïch, KCN Goø Daàu, nhaát laø nhaø maùy Vedan vaø moät soá caûng lieân quan ñeán hoaït ñoäng coâng nghieäp (coâng nghieäp hoaù hoïc, xi maêng, daàu khí, cô khí, theùp xaây döïng vaø söõa chöõa taøu, coâng nghieäp ñieän). Möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô trong moâi tröôøng nöôùc maët giaûm daàn veà phía bieån vì khoaûng caùch ñeán nguoàn oâ nhieãm lôùn daàn veà phía bieån vaø taùc ñoäng pha loaõng cuûa caùc chaát oâ nhieãm do hoaït ñoäng cuûa thuyû trieàu vaø moät phaàn caùc chaát oâ nhieãm bò haáp thuï bôûi heä sinh thaùi töï nhieân (traàm tích, sinh vaät). OÂ nhieãm dinh döôõng N vaø P laø nguoàn dinh döôõng chuû yeáu cho thuyû sinh, ñaëc bieät laø taûo, neáu ôû möùc vöøa phaûi seõ laø ñieàu kieän toát cho caùc loaøi thöïc vaät phieâu sinh phaùt trieån, thuaän lôïi cho ngaønh thuyû saûn. Tuy nhieân, khi noàng ñoä N vaø P trong nöôùc cao gaây hieän töôïng phuù döôõng hoaù – söï phaùt trieån quaù möùc bình thöôøng cuûa rong vaø vi taûo. Nöôùc coù noàng ñoä P cao hôn 0.01 mg/l vaø N cao hôn 1 mg/l coù khaû naêng phuù döôõng hoaù. Hieän töôïng naøy seõ laøm giaûm suùt chaát löôïng nöôùc do gia taêng ñoä ñuïc, taêng haøm löôïng höõu cô vaø coù theå ñoäc toá do taûo tieát ra gaây caûn trôû ñôøi soáng thuyû sinh, aûnh höôûng ñeán naêng suaát sinh hoïc cuûa nguoàn nöôùc töø ñoù aûnh höôûng deán ngaønh thuyû sinh. N vaø P seõ gaây caïn kieät nguoàn oxy hoaø tan trong nöôùc do xaûy ra quaù trình oxy hoaù caùc hôïp chaát N vaø P trong nöôùc. Vì vaäy caùc chæ tieâu dinh döôõng vaø höõu cô coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Khi chæ tieâu naøy thay thay ñoåi keùo theo chæ tieâu kia thay ñoåi theo. Thoâng thöôøng N vaø P trong töï nhieân khoâng toàn taïi ôû daïng ñôn chaát maø thöôøng toàn taïi ôû döôùi daïng caùc ion nhö NH4+ (amoni), PO4+ (phossphate)… Phaân loaïi oâ nhieãm dinh döôõng theo vò trí laáy maãu Baûng16. Keát quaû laáy maãu vaø chia möùc oâ nhieãm PO4 vaø NH4 Ñieåm laáy maãu Ngaøy laáy maãu NH4 (mg/l) Ñieåm möùc ñoä oâ nhieãm NH4 PO4 (mg/l) Ñieåm möùc ñoä oâ nhieãm PO4 A1 20060728 0.070 1.000 0.150 4.000 A2 20060728 0.780 4.000 0.520 5.000 A3 20060728 3.800 5.000 1.560 5.000 A4 20060728 4.200 5.000 1.770 5.000 A5 20060728 0.050 1.000 0.050 2.000 A6 20060728 0.080 1.000 0.100 1.000 A7 20060728 0.060 1.000 0.470 2.000 A8 20060728 0.050 1.000 0.050 2.000 A9 20060728 0.030 1.000 0.260 2.000 A10 20060728 0.040 1.000 0.420 5.000 Theo khoùa phaân loaïi möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët, chia möùc ñoä oâ nhieãm dinh döôõng theo caùc vò trí laáy maãu: Chæ tieâu NH4: OÂ nhieãm raát NH4 naëng: A3, A4 OÂ nhieãm NH4 naëng: A2 OÂ nhieãm NH4 raát nheï: A1, A5, A6, A7, A8, A9, A10 Chæ tieâu PO4: OÂ nhieãm PO4 raát naëng: A2, A3, A4, A10 OÂ nhieãm PO4 naëng: A1 OÂ nhieãm PO4 nheï: A5, A7, A8, A9 OÂ nhieãm PO4 raát nheï: A6. Toång hôïp caû hai chæ tieâu NH4 vaø PO4 möùc ñoä oâ nhieãm dinh döôõng treân soâng Thò Vaûi theo caùc vò trí laáy maãu ñöôïc phaân loaïi: OÂ nhieãm dinh döôõng raát naëng: A2, A3, A4, A10 OÂ nhieãm dinh döôõng naëng: A1 OÂ nhieãm dinh döôõng trung bình: khoâng coù OÂ nhieãm dinh döôõng nheï: A5, A7, A8, A9 OÂ nhieãm dinh döôõng raát nheï: A6 . Giaûi ñoaùn aûnh Theå hieän aûnh vaø taïo khoùa giaûi ñoaùn OÂ nhieãm dinh döôõng raát nheï OÂ nhieãm dinh döôõng nheï OÂ nhieãm dinh döôõng naëng OÂ nhieãm dinh döôõng raát naëng Hình7. Aûnh toå hôïp maøu R: NDVI; G: Ratio(Band 3/ Band2); Blue: PCA Giaù trò NDVI theå hieän haøm löôïng höõu cô trong nöôùc, taïo keânh aûnh tæ soá Ratio(Band 3/ Band2) ñeå theå hieän haøm löôïng dinh döôõng trong nöôùc. Do ñoù nhöõng ñoaïn soâng coù giaù trò cuûa NDVI vaø Ratio(Band 3/ Band 2) cao thì chöùng toû haøm löôïng oâ nhieãm dinh döôõng cao. Ñoàng thôøi keát hôïp vôùi soá lieäu phaân tích maãu treân soâng ta coù theå giaûi ñoaùn ñöôïc möùc ñoä oâ nhieãm dinh döôõng treân toaøn löu vöïc soâng Thò Vaûi. Phaân loaïi aûnh Quaù trình phaân loaïi aûnh laø quaù trình taùch hoaëc goäp thoâng tin oâ nhieãm dinh döôõng döïa treân caùc tính chaát phoå cho bôûi aûnh toå hôïp treân vaø keát quaû phaân tích maãu. Phaân loaïi oâ nhieãm dinh döôõng cuûa löu vöïc soâng Thò Vaûi thaønh caùc möùc oâ nhieãm döïa vaøo tính töông ñoái ñoàng nhaát veà maët phoå. Loaïi thoâng tin laø möùc oâ nhieãm dinh döôõng. Loaïi phoå laø caùc nhoùm pixel coù phaûn xaï ñoàng nhaát (gaàn gioáng nhau) veà giaù trò ñoä saùng trong caùc keânh phoå khaùc nhau cuûa