Đề tài Triết học và con người

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NGAÂN HAØNG THAØNH THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH KHOA COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN – & — Teân ñeà taøi: TRIEÁT HOÏC VAØ CON NGÖÔØI Tieåu luaän trieát hoïc Giaûng vieân höôùng daãn: OÂng Vaên Naêm Sinh vieân thöïc hieän: Ngoâ Thanh Phong Maõ soá sinh vieân:030321050052 Lôùp: ÑH21HT2 THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH THAÙNG 4 NAÊM 2006 MUÏC LUÏC Trang Lôøi noùi ñaàu 3 Chöông I: Quan nieäm cuûa trieát hoïc Maùc_Leânin veà baûn chaát con ngöôøi 4 I _ Con ngöôøi laø moät thöïc theå thoáng nhaát giöõa maët sinh vaät vaø maët xaõ hoäi 4 II _ Trong tính hieän thöïc cuûa noù, baûn chaát con ngöôøi laø toång hoaø nhöõng quan heä xaõ hoäi 7 III_ Con ngöôøi laø chuû theå vaø laø saûn phaåm cuûa lòch söû 9 Chöông II: Caù nhaân vaø xaõ hoäi 9 Phaàn keát luaän 14 Taøi lieäu tham khaûo 15 LÔØI NOÙI ÑAÀU: Trong cuoäc soáng haèng ngaøy, con ngöôøi luoân luoân taùc ñoäng vaøo giôùi töï nhieân vaø caûi taïo chuùng theo nhu caàu cuûa mình. Vieäc lao ñoäng taïo ra cuûa caûi vaät chaát phuïc vuï cho cuoäc soáng cuûa mình laø khaû naêng ñaëc bieät cuûa con ngöôøi ñeå phaân bieät con ngöôøi vôùi caùc ñoäng vaät khaùc. Nhö vaäy vaán ñeà nghieân cöùu hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø söï phaùt trieån con ngöôøi laø moät vaán ñeà ñaùng quan taâm nhaát laø trong trieát hoïc. Cuõng chính töø ñoù trong baøi tieåu luaän naøy xin ñöa ra moät soá ñieåm cô baûn veà baûn chaát con ngöôøi vaø moái quan heä giöõa con ngöôøi vôùi xaõ hoäi treân cô sôû nghieân cöùu nhöõng taùc phaåm noùi veà noäi dung naøy vaø nhöõng taùc phaåm coù lieân quan. Tuy nhieân, do coøn nhöõng haïn cheá khaùch quan vaø chuû quan neân khoù traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt caàn ñöôïc boå sung, raát mong ñöôïc söï nhaän xeùt vaø ñoùng goùp chaân thaønh cuûa ngöôøi ñoïc ñeå baøi tieåu luaän ñöôïc hoaøn chænh hôn. Xin caûm ôn. CHÖÔNG I QUAN NIEÄM CUÛA TRIEÁT HOÏC MAÙC_LEÂNIN VEÀ BAÛN CHAÁT CON NGÖÔØI I_ CON NGÖÔØI LAØ MOÄT THÖÏC THEÅ THOÁNG NHAÁT GIÖÕA MAËT SINH VAÄT VAØ MAËT XAÕ HOÄI 1. Quan nieäm veà con ngöôøi trong trieát hoïc tröôùc Maùc Trong lòch söû tö töôûng, coù raát nhieàu caùch tieáp caän vaán ñeà con ngöôøi. Töø thôøi coå ñaïi, caùc tröôøng phaùi trieát hoïc ñeàu tìm caùch lyù giaûi vaán ñeà baûn chaát con ngöôøi, quan heä giöõa con ngöôøi ñoái vôùi theá giôùi xung quanh. “Caùc tröôøng phaùi trieát hoïc toân giaùo phöông Ñoâng nhö Phaät giaùo, Hoài giaùo nhaän thöùc baûn chaát con ngöôøi treân cô sôû theá giôùi quan duy taâm, thaàn bí hoaëc nhò nguyeân luaân. Trong trieát hoïc Phaät giaùo, con ngöôøi laø söï keát hôïp giöõa danh vaø saéc (vaät chaát vaø tinh thaàn). Vì vaäy, cuoäc ñôøi con ngöôøi khi coøn soáng chæ laø soáng göûi, laø taïm bôï. Cuoäc soáng vónh cöûu laø phaûi höôùng tôùi coõi Nieát baøn, nôi tinh thaàn con ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt ñeå trôû thaønh baát dieät.[1,463]. Coøn theo Nho giaùo, caùc nhaø tö töôûng Nho giaùo cho raèng baûn chaát con ngöôøi laø do trôøi sinh, khi vöøa môùi sinh ra con ngöôøi ñaõ mang saün baûn chaát thieän hoaëc aùc. Trong trieát phöông Taây tröôùc Maùc, caùc nhaø trieát hoïc cho raèng soá phaän con ngöôøi laø do thöôïng ñeá saép ñaët. Ñoù laø nhöõng quan nieäm theo chuû nghóa thaàn hoïc thôøi trung coå. Ñeán thôøi kyø Phuïc Höng trieát hoïc ñaõ phaùt trieån theâm moät böôùc khi ñeà cao vai troø trí tueä, lyù tính cuûa con ngöôøi. Coù theå thaáy raèng, trong trieát hoïc tröôùc Maùc duø laø tröôøng phaùi trieát hoïc naøo cuõng chöa coù nhöõng nhaän thöùc ñuùng ñaén veà baûn chaát con ngöôøi . 2. Quan ñieåm cuûa trieát hoïc Maùc_Leânin veà baûn chaát con ngöôøi Trieát hoïc Maùc khaúng ñònh con ngöôøi hieän thöïc laø söï thoáng nhaát giöõa yeáu toá sinh hoïc vaø yeáu toá xaõ hoäi Con ngöôøi toàn taïi tröôùc heát vôùi tö caùch laø saûn phaåm cuûa töï nhieân. Con ngöôøi töï nhieân laø con ngöôøi mang taát caû baûn tính sinh hoïc, tính loaøi. Yeáu toá sinh hoïc trong con ngöôøi laø ñieàu kieän ñaàu tieân quy ñònh söï toàn taïi cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi tröôùc heát laø moät toàn taïi cuûa daïng sinh vaät, bieåu hieän trong nhöõng caù nhaân con ngöôøi soáng, laø toå chöùc cô theå cuûa con ngöôøi vaø moái quan heä cuûa noù vôùi töï nhieân. Tuy nhieân, maët töï nhieân khoâng phaûi laø yeáu toá duy nhaát quyeát ñònh baûn chaát con ngöôøi. Con ngöôøi tröôùc heát laø moät ñoäng vaät, nhöng chæ döøng laïi ôû nhöõng thuoäc tính chung cuûa ñoäng vaät thì khoâng theå giaûi thích ñöôïc gì nhieàu veà con ngöôøi vôùi tính caùch laø con ngöôøi. Ngaøy nay nhöõng khoa hoïc veà cô theå con ngöôøi ñaõ ñaït ñeán trình ñoä raát cao trong nghieân cöùu veà caùc quaù trình hoaït ñoäng thaàn kinh cao caáp, di truyeàn, sinh hoaù, taâm- sinh lyù… Caùc keát quaû nghieân cöùu naøy ñaõ ñem laïi söï hieåu bieát saâu saéc veà nhöõng thuoäc tính sinh hoïc cuûa con ngöôøi, vaïch ra caùc cô sôû, quy luaät töï nhieân coù aûnh höôûng to lôùn ñeán haønh vi cuûa con ngöôøi. Töø ñaáy vaïch ra caùc phöông höôùng hoaøn thieän, phaùt trieån cô theå con ngöôøi, thích öùng hôn nöõa vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi nhö veà söùc khoûe, tuoåi thoï, hoaït ñoäng thaàn kinh, taïo tieàn ñeà sinh hoïc cho trí thoâng minh… Ñaây laø nhöõng giaù trò môùi cuûa vaên minh nhaân loaïi, môû ra moät giai ñoaïn ñi saâu vaøo bí maät töï nhieân trong cô theå con ngöôøi vaø taùc ñoäng chuû ñoäng ñeán noù ñeå taïo ra söùc soáng vaø hoaït ñoäng toái öu cuûa caùc caù nhaân ngöôøi. Nhöng töø ñaáy ñi ñeán sinh vaät hoaù toaøn boä con ngöôøi trong lòch söû xaõ hoäi seõ daãn ñeán nhaän thöùc sai laàm veà baûn chaát vaø chænh theå cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. Chaúng haïn nhö xem vaên hoaù laø saûn phaåm tính sinh hoïc, xem maâu thuaån trong cuoäc soáng cuûa con ngöôøi laø do taùc ñoäng qua laïi cuûa hoaøn caûnh vaø caùc thöïc theå sinh hoïc cuûa hoaøn caûnh aáy. Vaø coá giaûi thích lòch söû loaøi ngöôøi baèng nhöõng luaän giaûi veà sinh hoïc keå caû lyù töôûng, ñaïo ñöùc, haønh vi, trí thoâng minh, soá phaän cuûa moãi con ngöôøi ñeàu ñöôïc ñònh saün trong theå traïng con ngöôøi… Ñem nhöõng tính chaát rieâng bieät ñeå giaûi thích chænh theå con ngöôøi maø voán noù coù chaát löôïng hoaøn toaøn khaùc vôùi ñoäng vaät nhö quan ñieåm treân roõ raøng khoâng theå phaûn aùnh ñuùng con ngöôøi nhö noù ñang soáng. Con ngöôøi thôøi xa xöa vaø con ngöôøi ngaøy nay khaùc nhau bieát bao veà naêng löïc saùng taïo, veà loái soáng, veà hoaït ñoäng saûn xuaát,… nhöng veà maët cô theå, di truyeàn sinh vaät chöa coù bieán ñoåi gì ñaùng keå. Con ngöôøi soáng, hoaït ñoäng khoâng phaûi chæ theo nhöõng baûn naêng di truyeàn coù saün nhö caùc ñoäng vaät thoâng thöôøng maø chuû yeáu theo söï phaùt trieån cuûa vaên hoaù, cuûa tieán boä lòch söû - xaõ hoäi. Ngay moät ñöùa beù baét chöôùc gioïng noùi, nuï cöôøi, tieáng goïi cha, meï, tieáp theo laø tính hieáu kyø, so saùnh… khoâng theå chæ caét nghóa töø nguoàn goác sinh vaät thuaàn tuyù. Noùi moät caùch khaùc, ngay trong di truyeàn sinh vaät ôû con ngöôøi cuõng ñaõ chöùa noäi dung xaõ hoäi. Ñoù laø chöa noùi ñöùa beù coøn phaûi hoïc, phaûi laøm vieäc môùi trôû thaønh ngöôøi. Con ngöôøi khoâng phaûi laø ñoäng vaät thöôøng maø laø moät thöïc theå vaät chaát ñaëc bieät, hoaït ñoäng coù yù thöùc, coù khaû naêng saùng taïo laïi moïi ñoái töôïng khaùc theo nhu caàu cuûa mình. Noäi dung cuûa theá giôùi noäi taâm vaø chænh theå cuoäc soáng töøng con ngöôøi khoâng theå laø nhöõng gì chæ töï nhieân tröïc tieáp ñöa laïi maø chuû yeáu laø töø cuoäc soáng, töø quan heä xaõ hoäi, töø khoa hoïc,kyõ thuaät, kinh teá cho ñeán aâm nhaïc, thô ca,… Con ngöôøi ñaâu coù phaûi chæ laø söï tieán hoaù sinh vaät. Tieáp caän töø maët sinh vaät, nhieàu laém chæ daãn ñeán hoaøn thieän cô theå con ngöôøi chöù khoâng theå hoaøn thieän toaøn boä cuoäc soáng vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Vaø veà maët xaõ hoäi, caùch ñoù taát nhieân cuõng chæ daãn ñeán moät soá bieän phaùp “khai saùng” rieâng bieät maø khoâng daãn ñeán caûi bieán toaøn boä ñôøi soáng thaät cuûa con ngöôøi, ñoù laø chöa noùi ñeán nhöõng xu höôùng phaûn ñoäng, phaân bieät chuûng toäc, hay muoán taïo ra nhöõng caù nhaân öu vieät thoáng trò moïi ngöôøi khaùc.Taát caû hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñeàu phaûi qua cô theå sinh vaät cuûa mình, phuï khoâng ít vaøo chaát löôïng cuûa cô theå ñoù. Nhöng ñoù môùi chæ laø cô sôû töï nhieân chöù khoâng phaûi laø toaøn boä ngoïn nguoàn vaø noäi dung soáng cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi laø moät ñoäng vaät coù tính xaõ hoäi vôùi taát caû noäi dung vaên hoaù - lòch söû cuûa noù. Ñoù laø ñieåm xuaát phaùt ñeå tieáp caän con ngöôøi cuûa chuû nghóa Maùc_Leânin. Vôùi phöông phaùp bieän chöùng duy vaät, trieát hoïc Maùc nhaän thöùc vaán ñeà con ngöôøi moät caùch toaøn dieän, cuï theå, trong toaøn boä tính hieän thöïc xaõ hoäi cuûa noù, maø tröôùc heát laø vaán ñeà lao ñoäng saûn xuaát ra cuûa caûi vaät chaát. C.Maùc vaø Ph.Aêngghen ñaõ neâu vai troø cuûa lao ñoäng saûn xuaát ôû con ngöôøi: “Coù theå phaân bieât con ngöôøi vôùi suùc vaät baèng yù thöùc, baèng toân giaùo, noùi chung baèng baát cöù caùi gì cuõng ñöôïc.Baûn thaân con ngöôøi baét ñaàu baèng söï töï phaân bieät vôùi suùc vaät ngay khi con ngöôøi baét ñaàu saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu sinh hoaït cuûa mình – ñoù laø moät böôùc tieán do toå chöùc cuûa cô theå con ngöôøi quy ñònh. Saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu sinh hoaït cuûa mình, nhö theá con ngöôøi ñaõ giaùn tieáp saûn xuaát ra chính ñôøi soáng vaät chaát cuûa mình"[2,29]. “Tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi bieåu hieän trong hoaït ñoäng saûn xuaát vaät chaát; hoaït ñoäng saûn xuaát vaät chaát bieåu hieän moät caùch caên baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Thoâng qua hoaït ñoäng lao ñoäng saûn xuaát, con ngöôøi saûn xuaát ra cuûa caûi vaät chaát vaø tinh thaàn, phuïc vuï ñôøi soáng cuûa mình; hình thaønh vaø phaùt trieån ngoân ngöõ vaø tö duy; xaùc laäp quan heä xaõ hoäi. Bôûi vaäy, lao ñoäng laø yeáu toá quyeát ñònh hình thaønh baûn chaát xaõ hoäi cuûa con ngöôøi, ñoàng thôøi hình thaønh nhaân caùch caù nhaân trong coäng ñoàng xaõ hoäi.[1,469-470]. II_TRONG TÍNH HIEÄN THÖÏC CUÛA NOÙ, BAÛN CHAÁT CON NGÖÔØI LAØ TOÅNG HOAØ NHÖÕNG QUAN HEÄ XAÕ HOÄI Maùc thöïc hieän moät höôùng tìm toøi khaùc ñi saâu vaøo nghieân cöùu nhöõng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø nhöõng ñieàu kieän sinh hoaït vaät chaát cuûa hoï. Töø keát quaû nghieân cöùu naøy, Maùc ñaõ khaúng ñònh: “Trong tính hieän thöïc cuûa noù, baûn chaát con ngöôøi laø toång hoaø nhöõng quan heä xaõ hoäi”[2,11]. “Luaän ñeà treân khaúng ñònh raèng, khoâng coù con ngöôøi tröøu töôïng, thoaùt ly moïi ñieàu kieän, hoaøn caûnh lòch söû xaõ hoäi. Con ngöôøi luoân cuï theå, xaùc ñònh, soáng trong moät ñieàu kieän lòch söû cuï theå nhaát ñònh, moät thôøi ñaïi nhaát ñònh. Trong ñieàu kieän lòch söû ñoù, baèng hoaït ñoäng thöïc tieån cuûa mình, con ngöôøi taïo ra nhöõng giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån caû theå löïc vaø tö duy trí tueä. Chæ trong toaøn boä caùc moái quan heä xaõ hoäi ñoù (nhö quan heä giai caáp, daân toäc, thôøi ñaïi; quan heä chính trò, kinh teá; quan heä caù nhaân, gia ñình, xaõ hoäi…) con ngöôøi môùi boäc loä toaøn boä baûn chaát xaõ hoäi cuûa mình.” [1,471] Ñeå hieåu ñuùng quan ñieåm cuûa Maùc tröôùc heát caàn thaáy raèng, caùi baûn chaát khoâng phaûi laø caùi duy nhaát, maø laø caùi boä phaän chi phoái trong chænh theå phong phuù vaø ña daïng. ÔÛ ñaây, caùi phoå bieán toàn taïi vaø theå hieän qua caùi ñôn nhaát. Baûn chaát vaø theå hieän baûn chaát cuûa con ngöôøi coù khaùc bieät. Khoâng hieåu baûn chaát chung cuûa con ngöôøi hay quy taát caû nhöõng gì cuûa con ngöôøi vaøo baûn chaát ñeàu laø sai laàm. Nhöõng quan heä xaõ hoäi khoâng phaûi chæ xeùt ôû nhöõng quan heä xaõ hoäi cuûa töøng hình thaùi xaõ hoäi rieâng bieät maø coøn khaùi quaùt nhöõng quan heä xaõ hoäi chung theå hieän qua töøng cheá ñoä, thôøi ñaïi rieâng bieät. Quan heä xaõ hoäi vöøa dieãn ra theo chieàu ngang töùc laø ñöông ñaïi vöøa theo chieàu doïc lòch söû. Noùi moät caùch khaùc, ngoaøi baûn chaát giai caáp qua töøng giai ñoaïn lòch söû xaõ hoäi coù giai caáp coøn coù baûn chaát chung cuûa con ngöôøi qua moïi giai ñoaïn lòch söû xaõ hoäi. Khi baøn ñeán baûn chaát chung cuûa con ngöôøi khoâng theå gaït boû baûn chaát giai caáp cuûa caùc taàng lôùp ngöôøi khaùc nhau vaø ngöôïc laïi, khi noùi veà baûn chaát giai caáp cuûa caùc lôùp ngöôøi khoâng ñöôïc queân baûn chaát chung cuûa con ngöôøi. Ñaây laø moät quan heä khoâng theå taùch bieät cuûa caùc thöù baäc veà baûn chaát con ngöôøi. Söï theå hieän baûn chaát cuûa con ngöôøi khoâng phaûi theo ñöôøng thaúng, tröïc tieáp maø theo ñöôøng giaùn tieáp, quanh co qua haøng loaït quan heä maâu thuaån giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi; giöõa kinh nghieäm vaø nhaän thöùc khoa hoïc; giöõa lôïi ích tröôùc maét vaø laâu daøi; giöõa baûn naêng sinh vaät vaø hoaït ñoäng coù yù thöùc; giöõa di truyeàn töï nhieân vaø vaên hoaù xaõ hoäi… Trong dieãn bieán ñaày maâu thuaån ñoù, baûn chaát theå hieän ra nhö moät xu höôùng chung, xeùt ñeán cuøng môùi thaáy söï chi phoái cuûa xu höôùng ñoù. Trong töøng haønh vi rieâng bieät cuûa con ngöôøi caùi gì chi phoái tröïc tieáp laø coøn tuyø thuoäc ñieàu kieän cuï theå. III_ CON NGÖÔØI LAØ CHUÛ THEÅ VAØ LAØ SAÛN PHAÅM CUÛA LÒCH SÖÛ “Con ngöôøi vôùi tö caùch laø chuû theå cuûa caùc quan heä xaõ hoäi ñoàng thôøi coøn coù maët trong quan heä saûn xuaát gaén lieàn vôùi löïc löôïng saûn xuaát taïo ra moät phöông thöùc saûn xuaát nhaát ñònh thuoäc veà moät thôøi ñaïi lòch söû xaùc ñònh. Ñoù laø nhöõng con ngöôøi hieän thöïc, toàn taïi moät caùch hieän thöïc trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, tröôùc heát trong thöïc tieãn lao ñoäng saûn xuaát vaät chaát, chöù khoâng phaûi con ngöôøi yù nieäm, yù thöùc cuûa chuû nghóa duy taâm hay con ngöôøi sinh vaät, kinh teá thuaàn tuyù cuûa chuû nghóa duy vaät sieâu hình” [3,52] “Nhö vaäy, vôùi tö caùch laø thöïc theå xaõ hoäi, con ngöôøi hoaït ñoäng thöïc tieãn, taùc ñoäng vaøo töï nhieân, caûi bieán giôùi töï nhieân, ñoàng thôøi thuùc ñaåy söï vaän ñoäng phaùt trieån cuûa lòch söû xaõ hoäi. Theá giôùi loaøi vaät döïa vaøo nhöõng ñieàu kieän coù saün cuûa töï nhieân. Con ngöôøi thì traùi laïi, thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa mình ñeå laøm phong phuù theâm theá giôùi töï nhieân, taùi taïo laïi moät töï nhieân thöù hai theo muïc ñích cuûa mình. Trong quaù trình caûi bieán laïi töï nhieân, con ngöôøi cuõng laøm ra lòch söû cuûa mình. Con ngöôøi laø saûn phaåm cuûa lòch söû, ñoàng thôøi laø chuû theå saùng taïo ra lòch söû cuûa chính baûn thaân con ngöôøi. Hoaït ñoäng lao ñoäng saûn xuaát vöøa laø ñieàu kieän cho söï toàn taïi cuûa con ngöôøi, vöøa laø phöông thöùc ñeå laøm bieán ñoåi ñôøi soáng vaø boä maët xaõ hoäi. Treân cô sôû naém baét quy luaät cuûa lòch söû xaõ hoäi, con ngöôøi thoâng qua hoaït ñoäng vaät chaát vaø tinh thaàn, thuùc ñaåy xaõ hoäi phaùt trieån töø thaáp ñeán cao, phuø hôïp vôùi muïc tieâu vaø nhu caàu do con ngöôøi ñaët ra. Khoâng coù hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi thì cuõng khoâng caàn toàn taïi quy luaät xaõ hoäi, vaø do ñoù, khoâng coù söï toàn taïi cuûa toaøn boä lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi.” [1,473]. CHÖÔNG II CAÙ NHAÂN VAØ XAÕ HOÄI Con ngöôøi toàn taïi qua nhöõng caù nhaân ngöôøi, moãi caù nhaân ngöôøi laø moät chænh theå ñôn nhaát goàm caû moät heä thoáng nhöõng ñaëc ñieåm cuï theå, khoâng laëp laïi, khaùc bieät vôùi nhöõng caù nhaân khaùc veà cô theå, taâm lyù, trình ñoä… Nhöng ñoù môùi noùi söï khaùc bieät loä ra beân ngoaøi so vôùi nhöõng caù nhaân khaùc, coøn ñi vaøo chieàu saâu beân trong cuûa caù nhaân vôùi toaøn boä hoaït ñoàng soáng cuûa noù, ngöôøi ta söû duïng theâm phaïm truø nhaân caùch. Nhaân caùch laø noäi dung, traïng thaùi, tính chaát, xu höôùng beân trong rieâng bieät cuûa moãi caù nhaân. Ñoù laø theá giôùi cuûa caùi “toâi” do taùc ñoäng toång hôïp cuûa caùc yeáu toá cô theå vaø xaõ hoäi heát söùc rieâng bieät taïo neân. Vôùi ñaëc ñieåm rieâng veà di truyeàn, veà sinh lyù thaàn kinh, veà gia ñình, veà hoaøn caûnh soáng… moãi caù nhaân “daán thaân vaøo cuoäc soáng, tieáp thu vaø chuyeån nhöõng giaù trò vaên hoaù cuûa xaõ hoäi vaøo beân trong mình, thöïc hieän quaù trình so saùnh, loïc boû, töï ñaùnh giaù, töï giaùo duïc, töï taïo neân theá giôùi rieâng cho mình. Töø ñaáy hình thaønh neân nhöõng daïng rieâng bieät veà ñoäng löïc, lôïi ích, loøng tin, ñònh höôùng giaù trò… trong xuùc caûm, suy tö vaø haønh ñoäng. Ñaây laø quaù trình keùp, xaõ hoäi hoaù caù nhaân vaø caù nhaân hoaù xaõ hoäi, khoâng theå coù maët naøy maø khoâng coù maët kia ñeå taïo neân cuoäc soáng con ngöôøi. Caù nhaân xaõ hoäi vaø caù nhaân nhaân caùch laø thoáng nhaát. Vôùi nhaân caùch rieâng, moãi caù nhaân coù khaû naêng töï yù thöùc veà mình, laøm chuû cuoäc soáng cuûa mình, töï löïa choïn chöùc naêng, nieàm vui vaø traùch nhieäm hoaït ñoäng cuï theå trong xaõ hoäi. Moät trong nhöõng yeáu toá then choát cuûa nhaân caùch laø söï thoâi thuùc noäi taâm, laø yù chí caù nhaân vöôn ñeán nhöõng muïc ñích naøo ñoù maø mình muoán tham gia vaø hoaëc taïo laäp ra. Nhöõng muïc ñích xaõ hoäi neáu khoâng chuyeån ñöôïc thaønh söï thoâi thuùc noäi taâm, yù chí caù nhaân thì khoù maø ñöôïc thöïc hieän. Xaây döïng moät cheá ñoä xaõ hoäi tieán boä laø laøm giaøu ñöôïc theá giôùi beân trong cuûa caùc caù nhaân, laø ñieàu kieän ñeå taïo ra theá heä caùc caù nhaân coù theá giôùi noäi taâm phong phuù, soáng chuû ñoäng, saùng taïo, töï chòu traùch nhieäm. Coù theå noùi ñoù laø neàn taûng saâu xa ñeå xaõ hoäi phaùt trieån, nhaát laø xaõ hoäi chuû nghóa. “Moái quan heä giöõa lôïi ích caù nhaân vaø lôïi ích xaõ hoäi do söï quy ñònh cuûa maët khaùch quan vaø maët chuû quan. Maët khaùch quan bieåu hieän ôû trình ñoä phaùt trieån vaø naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi. Maët chuû quan bieåu hieän ôû khaû naêng nhaän thöùc vaø vaän duïng quy luaät xaõ hoäi phuø hôïp vôùi muïc ñích cuûa con ngöôøi.” [1,481] Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, ñaùnh giaù trình ñoä tieán boä xaõ hoäi khoâng chæ tröïc tieáp töø cô sôû vaät chaát – kyõ thuaät, naêng xuaát lao ñoäng noùi chung maø coøn phaûi xem xaõ hoäi ñoù coù laø moâi tröôøng toát cho phaùt trieån nhaân caùch, cho söï saùng taïo caù nhaân hay khoâng. Ñaây laø moät trong nhöõng maët raát cô baûn cuûa cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa, moät cheá ñoä xaõ hoäi thöïc söï nhaân ñaïo nhaèm giaûi phoùng con ngöôøi, laøm cho moïi caù nhaân ñeàu töï do, laøm chuû ñöôïc cuoäc soáng cuûa mình vaø tham gia laøm chuû cuoäc soáng chung xaõ hoäi. Chuû nghóa xaõ hoäi – moät cheá ñoä cuûa con ngöôøi vaø vì con ngöôøi khoâng phaûi ñöôïc xaây döïng moät caùch tröøu töôïng maø höôùng vaøo töøng caù nhaân con ngöôøi, phaùt trieån nhaân caùch, khuyeán khích tinh thaàn saùng taïo vaø traùch nhieäm caù nhaân. Nhö vaäy, chuû nghóa xaõ hoäi höôùng vaøo vaø ñeà cao caù nhaân khoâng phaûi laø nghòch lyù, maø ñoù laïi laø thöïc chaát cuûa vaán ñeà. Ñaáu tranh vì giai caáp, vì daân toäc, vì nhaân loaïi phaûi tröôùc heát vaø thoâng qua vieäc phaùt trieån töøng caù nhaân vôùi tö caùch laø chuû theå coù yù thöùc, coù thoâi thuùc noäi taâm theo chieàu saâu ñoái vôùi caùc quaù trình ñoù. Quan heä caù nhaân vaø xaõ hoäi bieán ñoåi vaø phaùt trieån tuyø thuoäc vaøo caùc cheá ñoä xaõ hoäi vôùi trình ñoä vaên minh khaùc nhau. Thôøi nguyeân thuyû, lôïi ích caù nhaân phuï thuoäc tröïc tieáp vaøo lôïi ích soáng coøn haèng ngaøy cuûa coäng ñoàng, do ñoù, caù nhaân baét buoäc phaûi thöïc hieän nghieâm ngaët meänh leänh vaø truyeàn thoáng cuûa coäng ñoàng. Noùi ñuùng ra, trong caùc coäng ñoàng ngöôøi nguyeân thuyû chöa coù ñuû ñieàu kieän ñeå moãi con ngöôøi trôû thaønh nhöõng caù nhaân theo ñuùng nghóa cuûa noù. Ñeán khi xaõ hoäi bò phaân chia thaønh caùc giai caáp ñoái khaùng, truyeàn thoáng soáng bình ñaúng giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi chuyeån thaønh cuoäc soáng ngöôøi thoáng trò ngöôøi, ngöôøi boùc loät ngöôøi. Trong xaõ hoäi chieám höõu noâ leä thuoäc veà chuû noâ; trong xaõ hoäi phong kieán ngöôøi noâng daân thuoäc veà chuùa ñaát. Trong xaõ hoäi tö baûn, ngöôøi coâng nhaân tuy coù quyeàn “töï do” khoâng phuï thuoäc vaøo moät oâng chuû cuï theå naøo, nhöng baét buoäc phaûi baùn söùc lao ñoäng cho moät oâng chuû naøo ñoù ñeå soáng. Veà thöïc chaát, ñoù vaãn laø ngöôøi “noâ leä” coù quyeàn löïa choïn oâng chuû ( ôû ñaây chæ laø oâng chuû veà maët söùc lao ñoäng chöù khoâng phaûi laø oâng chuû veà toaøn boä thaân theå vaø cuoäc soáng rieâng cuûa hoï). Ôû caùc xaõ hoäi ñoù ñeàu laø cheá ñoä ña soá ngöôøi baét buoäc phaûi soáng phuï thuoäc vaøo lôïi ích vaø quyeàn löïc cuûa thieåu soá ngöôøi; quan heä ñoù ñöôïc phaùp luaät vaø nhaø nöôùc baûo veä. Quaù trình phaùt trieån cuûa lòch söû quan heä ñoù daãn ñeán haøng loaït heä quaû ñaày nöôùc maét vaø maùu cuûa ña soá con ngöôøi vaø söï tha hoaù noùi chung cuûa ngöôøi lao ñoäng. Boû qua hieän thöïc xaõ hoäi ñoù seõ khoâng theå tieáp caän ñuùng ñôøi soáng cuûa con ngöôøi. Maêt khaùc, söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi, chieám höõu tö nhaân, caïnh tranh ….trong caùc xaõ hoäi coù ngöôøi boùc loät ngöôøi, nhaát laø xaõ hoäi tö baûn ñaõ daàn daàn töøng böôùc phaùt trieån caù nhaân cuûa con ngöôøi; ñoàng thôøi taïo tieàn ñeà caàn thieát ñeå ñi tôùi khaéc phuïc söï tha hoaù con ngöôøi. Lòch söû cuûa vaên minh thöïc sö baét ñaàu töø khi xaõ hoäi coù phaân chia giai caáp. Söï phaân coâng lao ñoäng daàn daàn daãn ñeán taùch lao ñoäng trí oùc ra khoûi lao ñoäng chaân tay, taïo neân moät boä phaän ngöôøi chuyeân nghieân cöùu vaø phaùt trieån trieát hoïc, khoa hoïc, ngheä thuaät, quaûn lyù nhaø nöôùc….taïo neân ñôøi soáng tinh thaàn tö töôûng ña daïng, phong phuù. Ñieàu ñoù taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi vaø khi xaõ hoäi phaùt trieån laïi ñoøi hoûi trình ñoä phaùt trieån cao hôn nöõa cuûa caùc caù nhaân. Trong quan heä ñoái khaùng giai caáp, moïi caù nhaân toàn taïi trong traïng thaùi ñaày nhöõng maâu thuaãn gay gaét giöõa öôùc muoán vaø thöïc taïi, giöõa töï do vaø aùp böùc, giöõa giaøu sang vaø cuøng khoå…. Buoäc moãi con ngöôøi phaûi ñaáu tranh, töï yù thöùc, töï ñònh höôùng trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Ngoaøi ra, trong quan heä chieám höõu tö nhaân cuøng vôùi neàn kinh teá saûn xuaát haøng hoaù buoäc moãi con ngöôøi muoán toàn taïi ñöôïc phaûi tham gia vaøo caïnh tranh, tìm toøi saùng taïo, vöôn leân töï khaúng ñònh mình. Trong quaù trình ñoù moãi caù nhaân khoâng bao giôø töï thoaû maõn vaø thoaû maõn vôùi hoaøn caûnh, moãi caù nhaân ñeàu chöùa ñöïng trong mình khuynh höôùng ñaáu tranh vôùi thöïc traïng ñang coù ñeå höôùng ñeán töông lai cao hôn. Phaân coâng lao ñoäng, caïnh tranh kinh teá, ñaáu tranh giai caáp chính laø quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån nhaân caùch caù nhaân con ngöôøi. Taát nhieân, taát caû ñieàu ñoù bò raøng buoäc trong giôùi haïn cuûa quan heä ngöôøi boùc loät ngöôøi, ngöôøi thoáng trò ngöôøi neân nhaân caùch caù nhaân cuûa ña soá con ngöôøi chöa trôû thaønh nhaân caùch thöïc söï töï do vaø phaùt trieån toái ña tieàm naêng coù theå coù cuûa moãi con ngöôøi. Song ñoù laïi laø giai ñoaïn lòch söû loaøi ngöôøi taát yeáu phaûi traûi qua ñeå ñi tôùi söï hoaøn thieän nhaân caùch con ngöôøi trong xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa. Xaây döïng thaønh coâng chuû nghóa xaõ hoäi trong hieän thöïc laø cuoäc caùch maïng toaøn dieän vaø saâu saéc veà toaøn boä nhöõng vaán ñeà con ngöôøi. Trong lòch söû chöa coù cuoäc caùch maïng xaõ hoäi naøo coù muïc ñích vöøa cô baûn vöøa tröïc tieáp laø giaûi phoùng con ngöôøi ,laøm cho söï phaùt trieån cuûa moãi ngöôøi laø ñieàu kieän cho “söï phaùt trieån töï do cuûa taát caû moïi ngöôøi “. ÔÛ ñaây, taát caû nhöõng vaán ñeà veà löïc löôïng saûn xuaát , quan heä kinh teá ,heä thoáng chính trò ,ñaáu tranh giai caáp… ñeàu ñöôïc thöïc hieän theo muïc ñích phaùt trieån toái ña naêng löïc con ngöôøi vaø vì con ngöôøi. Caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa tröôùc heát nhaèm xaây döïng ñöôïc moät heä thoáng chònh trò cuûa nhaân daân lao ñoäng laøm chuû, trong ñoù nhaân daân lao ñoäng söû duïng quyeàn löïc nhaø nöôùc ñeå möu caàu haïnh phuùc cho taát caû moïi ngöôøi. Hoaït ñoäng quaûn lí xaõ hoäi cuûa nhaø nöôùc ngaøy caøng trôû thaønh hoaït ñoäng taïo moâi tröôøng cuûa töï do saùng taïo vaø baûo ñaûm ñieàu kieän soáng khoâng ngöøng toát hôn cho moïi ngöôøi. Baûo veä vöõng chaéc heä thoáng chính trò khoûi söï taán coâng thuø ñòch töø beân ngoaøi cuõng nhö söï bieán daïng töø beân trong laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå coù theå thöïc hieän quaù trình giaûi phoùng con ngöôøi trong chuû nghóa xaõ hoäi . Taát nhieân, ñoù môùi chæ laø tieàn ñeà quan troïng, coøn ñieàu caên baûn hôn caû laø caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa phaûi taïo ra ñöôïc cheá ñoä kinh teá - xaõ hoäi coù trình ñoä cao vaø khoâng ngöøng phaùt trieån. Ñaây laø quaù trình khoâng phaûi chæ taïo ra cuûa caûi vaät chaát maø coøn laø quaù trình giaûi phoùng con ngöôøi lao ñoäng khoûi thaân phaän laøm thueâ, soáng khoâng phuï thuoäc vaøo caù nhaân khaùc coù quyeàn löïc vaø cuûa caûi. Chuû nghóa xaõ hoäi ñöôïc xaây döïng theo nguyeân taéc “taát caû töø con ngöôøi vaø vì con ngöôøi”, ôû ñaây vieäc khai thaùc yeáu toá con ngöôøi vaø traùnh laõng phí söùc ngöôøi, söùc cuûa ngoaøi muïc ñích vì con ngöôøi cuõng chính laø quaù trình nhaân ñaïo hoaù toaøn boä quan heä xaõ hoäi vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. PHAÀN KEÁT LUAÄN: Quan nieäm cuûa trieát hoïc Maùc_Leânin veà con ngöôøi laø hoaøn toaøn ñuùng ñaén. Trieát hoïc Maùc_Leânin ñaõ vaïch ra ñöôïc baûn chaát cuûa con ngöôøi vaø moái quan heä bieän chöùng giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi. Qua ñoù, giuùp chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc moät caùch ñuùng ñaén veà vai troø cuûa con ngöôøi trong cuoäc soáng. Ôû nöôùc ta hieän nay, döôùi söï taùc ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñaõ laøm cho boä maët cuûa nöôùc ta thay ñoåi roõ reät, ñôøi soáng nhaân daân ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Tuy nhieân, beân caïnh ñoù cuõng ñaõ xuaát hieän maët traùi cuûa neàn kinh teá thò tröôøng khi ñaõ du nhaäp vaøo nöôùc ta loái soáng caù nhaân, ích kyû, tuyeät ñoái hoaù lôïi ích caù nhaân, töùc laø ñi traùi laïi vôùi moái quan heä bieän chöùng giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi maø Maùc ñaõ vaïch ra. Do ñoù vieäc naém vöõng lyù luaän veà con ngöôøi trong trieát hoïc Maùc_Leânin laø ñieàu caàn thieát phaùt trieån con ngöôøi coù yù thöùc coäng ñoàng, tích cöïc xaây döïng cuoäc soáng vaø ñaát nöôùc. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1.Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo, Giaùo trình trieát hoïc Maùc_Leânin, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia, Haø Noäi , 2005. 2.C.Maùc vaø Ph.AÊngghen: taäp 3, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia, Haø Noäi, 1995. 3.Nguyeãn Vaên Huyeân, Trieát lyù phaùt trieån, Nhaø xuaát baûn Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 2002.