Đề tài Tổng quan về hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp

- 1 - CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG CHEÁ ÑOÄ KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 1.1/- Toång quan veà keá toaùn 1.1.1- Ñònh nghóa keá toaùn: Töø khi ñöôïc phoâi thai hình thaønh cho ñeán nay ñaõ coù raát nhieàu ñònh nghóa veà keá toaùn tuøy theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa lòch söû kinh teá xaõ hoäi, tuøy theo ñieàu kieän moâi tröôøng phaùp lyù cuûa töøng quoác gia. Tham khaûo veà keá toaùn, ñaõ coù nhieàu taùc giaû hay toå chöùc ñeà caäp ñeán ñònh nghóa veà keá toaùn nhö sau: • Trong thôøi kyø coøn phoâi thai, ngöôøi ta quan nieäm keá toaùn laø moät phöông tieän tính toaùn vaø phaân tích keát quaû veà nhöõng söï giao dòch lieân quan ñeán tieàn baïc cuûa tö nhaân, taäp theå vaø caùc phöông phaùp theo doõi dieãn bieán cuûa giao dòch aáy. • Moät soá ñònh nghóa hieän ñaïi veà keá toaùn ñöôïc hieåu roäng hôn : ß Theo ñònh nghóa cuûa Vieän keá toaùn coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA) naêm 1970: "Keá toaùn laø quaù trình nhaän dieän, ño löôøng vaø truyeàn ñaït thoâng tin kinh teá ñeå cho pheùp ngöôøi söû duïng thoâng tin ñoù ñaùnh giaù vaø ra quyeát ñònh". Ñònh nghóa naøy höôùng vaøo ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn vaø chöùc naêng cuûa keá toaùn. Nhìn chung, quan ñieåm hieän ñaïi treân cho raèng khoâng neân nhaàm laãn giöõa vieäc ghi soå keá toaùn vôùi keá toaùn. Ghi soå vôùi coâng vieäc kyõ thuaät ñôn thuaàn laø vieäc ghi cheùp caùc thoâng tin veà quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò. Keá toaùn ngoaøi coâng vieäc ghi soå coøn bao goàm caùc chöùc naêng khaùc, ngöôøi laøm coâng vieäc keá toaùn coøn phaûi phaân tích, dieãn giaûi caùc thoâng tin taøi chính, laäp caùc baùo caùo taøi chính, thöïc hieän kieåm toaùn, thieát laäp heä thoáng keá toaùn, laäp keá hoaïch döï baùo vaø cung caáp caùc dòch vuï veà keá toaùn- kieåm toaùn- thueá. - 2 - ß Theo ñònh nghóa cuûa Vieät Nam: ; Theo Ñieàu leä Toå chöùc keá toaùn nhaø nöôùc ban haønh theo quyeát ñònh soá 25/HÑBT ngaøy 18/03/1989 cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng (nay laø Chính phuû) : "Ñoái vôùi Nhaø nöôùc, keá toaùn laø coâng cuï quan troïng ñeå tính toaùn xaây döïng vaø kieåm tra vieäc chaáp haønh ngaân saùch Nhaø nöôùc, ñeå ñieàu haønh vaø quaûn lyù neàn kinh teá quoác daân. Ñoái vôùi caùc toå chöùc, xí nghieäp, keá toaùn laø coâng cuï quan troïng ñeå ñieàu haønh, quaûn lyù caùc hoaït ñoäng, tính toaùn kinh teá vaø kieåm tra vieäc baûo veä, söû duïng taøi saûn, vaät tö tieàn voán nhaèm baûo ñaûm quyeàn chuû ñoäng trong saûn xuaát, kinh doanh vaø töï chuû taøi chính cuûa toå chöùc, xí nghieäp" ; Theo Luaät Keá toaùn ñaõ ñöôïc Chuû tòch nöôùc coâng boá theo Leänh soá 12/L- CTN ngaøy 26/06/2003: "Keá toaùn laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, kieåm tra, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin kinh teá, taøi chính döôùi hình thöùc giaù trò, hieän vaät vaø thôøi gian lao ñoäng". Nhö vaäy, qua 15 naêm ñoåi môùi keå töø naêm 1989 ñeán nay, Vieät Nam ñaõ hoaøn thieän vaø phaùt trieån nhaän thöùc, quan ñieåm, tö duy môùi veà keá toaùn trong cô cheá môùi- cô cheá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Keá toaùn khoâng ñôn thuaàn laø coâng vieäc ghi cheùp caùc hoaït ñoäng kinh teá moät caùch thuï ñoäng, maø thöïc söï laø vieäc toå chöùc heä thoáng thoâng tin kinh teá, taøi chính, thoâng tin toaøn dieän, tin caäy cho vieäc ñieàu haønh vaø ñeà ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Keá toaùn khoâng chæ laø coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính cuûa nhaø nöôùc, maø coøn laø coâng cuï, phuïc vuï cho vieäc ñeà ra quyeát ñònh kinh doanh cuûa caùc nhaø sôû höõu, chuû ñaàu tö vaø caùc beân thöù ba. 1.1.2- Vai troø cuûa haïch toaùn keá toaùn: Keá toaùn laø moät coâng cuï quaûn lyù quan troïng, coù vai troø tích cöïc trong quaûn lyù vaø ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû töøng doanh nghieäp. Thoâng tin do keá toaùn cung caáp laø cô sôû tin caäy ñeå Nhaø nöôùc ñieàu haønh neàn kinh teá vó moâ, kieåm tra, kieåm - 3 - soaùt hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp, cuûa caùc ngaønh, caùc khu vöïc, thaønh phaàn kinh teá. Vai troø keá toaùn coù theå ñöôïc toùm goïn trong caùc noäi dung sau: 1.1.2.1- Keá toaùn laø coâng cuï saéc beùn, tin caäy ñeå ñieàu haønh vaø quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû. Ñeå ñieàu haønh vaø chæ ñaïo saûn xuaát, kinh doanh hay hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc trong ñieàu kieän cuûa cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi baûn thaân caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc vaø nhöõng ñoái töôïng coù lôïi ích kinh teá lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò naøy phaûi naém ñöôïc caùc thoâng tin kinh teá caàn thieát veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp (tình hình saûn nghieäp, coâng nôï, voán chuû sôû höõu, doanh thu, chi phí, keát quaû kinh doanh . . . ); caùc thoâng tin kinh teá lieân quan chaët cheõ ñeán lôïi ích kinh teá cuûa doanh nghieäp (thoâng tin thò tröôøng, giaù caû, khaû naêng cung caáp nguyeân vaät lieäu, vaät tö, haøng hoùa, söùc mua cuûa thò tröôøng veà saûn phaåm, haøng hoùa maø doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh . . .); hoaëc caùc thoâng tin veà hoaït ñoäng kinh teá taøi chính cuûa moät soá toå chöùc ñeå coù nhöõng quyeát ñònh kinh teá ñuùng ñaén vaø coù hieäu quaû. Nhöõng thoâng tin noùi treân do nhieàu nguoàn cung caáp, nhöng khaû naêng cung caáp nhöõng thoâng tin naøy moät caùch ñaày ñuû nhaát, toaøn dieän, kòp thôøi, ñaùng tin caäy ñoù laø thoâng tin cuûa keá toaùn. Ñoái vôùi doanh nghieäp, thoâng tin keá toaùn giuùp cho ñieàu haønh, chæ ñaïo saûn xuaát, kinh doanh moät caùch nhanh nhaïy, ñaït hieäu quaû kinh teá cao nhaèm thöïc hieän toát nguyeân taéc töï chuû taøi chính vaø töï trang traõi, naâng cao doanh lôïi hôïp lyù, ñaûm baûo taêng tích luõy. Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng thoâng tin khaùc naèm ngoaøi toå chöùc, ñôn vò, thoâng tin kinh teá, taøi chính do keá toaùn cung caáp laø nhöõng caên cöù quan troïng ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá nhö: Mua hay baùn haøng hoùa, dòch vuï naøy cuûa ai? Coù neân cho vay voán ñoái vôùi doanh nghieäp naøy hay khoâng? Coù neân ñaàu tö voán vaøo doanh nghieäp naøy hay khoâng? . . . 1.1.2.2- Keá toaùn laø coâng cuï coù hieäu löïc ñeå baûo veä taøi saûn, taêng cöôøng vaø phaùt trieån taøi saûn cuûa doanh nghieäp, cuûa toå chöùc. - 4 - Ñoái vôùi doanh nghieäp, taøi saûn bao goàm: taøi saûn löu ñoäng vaø taøi saûn coá ñònh. Trong quaù trình saûn xuaát, kinh doanh caùc taøi saûn naøy luoân coù söï vaän ñoäng, chuyeån hoùa lieân tuïc vôùi muïc ñích sinh lôøi. Maëc khaùc, noùi veà nguoàn hình thaønh caùc taøi saûn naøy ñöôïc hình thaønh bôûi nhieàu nguoàn voán khaùc nhau: Voán cuûa chuû sôû höõu (Nhaø nöôùc, coå phaàn, lieân doanh, caù nhaân . . .), khoaûn nôï chieám duïng, khoaûn vay tín duïng ngaén haïn, daøi haïn . . . Nhö vaäy, ñoái vôùi nhieäm vuï saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp: Moät maët, phaûi söû duïng vaø khai thaùc caùc loaïi taøi saûn, vaät tö, tieàn voán, nguoàn löïc ñeå chuû ñoäng phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû nhaát treân cô sôû naêng suaát, chaát löôïng, lôïi nhuaän. Maët khaùc, phaûi coù traùch nhieäm baûo toaøn nguoàn voán chuû sôû huõu, cuõng nhö coù traùch nhieäm vôùi caùc ñoái töôïng coù lieân quan veà caùc khoaûn coâng nôï. Ñoái vôùi moät toå chöùc, taøi saûn bao goàm moïi nhaân toá taïo cô sôû vaät chaát cho hoaït ñoäng cuûa toå chöùc ñoù. Ñeå baûo veä taøi saûn cuûa doanh nghieäp hay cuûa toå chöùc coù nhieàu bieän phaùp khaùc nhau, nhöng hieäu quaû nhaát ñoù laø söû duïng coâng cuï haïch toaùn keá toaùn. Keá toaùn vôùi phöông phaùp rieâng coù cuûa noù (chöùng töø, taøi khoaûn, baùo caùo keá toaùn, phaân tích baùo caùo taøi chính. . .) coù khaû naêng taêng cöôøng cheá ñoä haïch toaùn keá toaùn kinh teá töøng boä phaän; taêng cöôøng traùch nhieäm vaät chaát cuûa töøng caù nhaân, töøng boä phaän lieân quan ñeán söû duïng, baûo veä taøi saûn; ngaên ngöøa nhöõng haønh vi laõng phí, xaâm phaïm, bieån thuû taøi saûn; ñöa ra caùc bieän phaùp höõu hieäu nhaát naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc taøi saûn. 1.1.2.3- Keá toaùn laø coâng cuï thöïc hieän khuyeán khích vaät chaát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Keá toaùn vôùi caùc phöông phaùp hieäu quaû noù coù theå phaûn aùnh chính xaùc ñöôïc keát quaû lao ñoäng cuûa töøng caù nhaân, cuõng nhö cuûa taäp theå ngöôøi lao ñoäng ôû töøng boä phaän saûn xuaát, hoaëc treân caùc coâng vieäc maø ngöôøi lao ñoäng tham gia. Döïa vaøo keát quaû lao ñoäng do keá toaùn phaûn aûnh, doanh nghieäp, hoaëc moät toå chöùc coù theå xaùc ñònh traùch nhieäm vaät chaát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng moät caùch roõ raøng khi thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñöôïc giao. Treân cô sôû ñoù doanh nghieäp, hoaëc toå chöùc coù theå thöïc hieän caùc bieän phaùp khuyeán khích - 5 - vaät chaát ñuùng ñaén cho caùc caù nhaân, taäp theå ngöôøi lao ñoäng khi ñaït ñöôïc caùc thaønh tích trong lao ñoäng nhaèm naâng cao naêng suaát lao ñoäng phuïc vuï ñöôïc muïc tieâu quaûn lyù lao ñoäng. 1.1.2.4- Keá toaùn laø coâng cuï thieát yeáu ñeå thöïc hieän haïch toaùn kinh doanh ôû doanh nghieäp. Keá toaùn phaûn aûnh toaøn boä quaù trình vaän ñoäng cuûa caùc loaïi taøi saûn, quaù trình thöïc hieän saûn xuaát, kinh doanh: keá toaùn chuû yeáu söû duïng thöôùc ño giaù trò ñeå phaûn aùnh toaøn boä caùc chi phí boû ra cuõng nhö keát quaû cuûa quaù trình saûn xuaát kinh doanh. Nhaèm kieåm tra vieäc thöïc hieän nguyeân taéc töï buø ñaép chi phí vaø coù tích luõy ñeå ñaûm baûo cho taùi saûn xuaát môû roäng trong kinh doanh ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp; kieåm tra vieäc thöïc hieän ñuùng ñaén quyeàn töï chuû saûn xuaát kinh doanh vaø nghóa vuï thueá cuõng nhö caùc khoaûn ñoùng goùp khaùc vôùi Nhaø nöôùc. 1.1.3- Ñaëc ñieåm cuûa haïch toaùn keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng: • Muïc ñích cuûa keá toaùn ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh laø moät hoaït ñoäng ñöôïc hoaïch ñònh ñeå phuïc vuï thu thaäp, ño löôøng vaø truyeàn ñaït nhöõng thoâng tin kinh teá nhaèm cung caáp nhöõng thoâng tin ñeå coù ñöôïc quyeát ñònh saùng suoát veà vieäc söû duïng moïi nguoàn nhaân, taøi, vaät löïc moät caùch höõu hieäu trong hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc, hoaëc trong caùc giao dòch kinh teá coù lieân quan, hoaëc töông hoã nhau. • Ñoái töôïng vaø phaïm vi maø keá toaùn phaûn aûnh laø caùc hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính cuûa caùc thöïc theå kinh teá laø caùc doanh nghieäp. . . • Tính chaát cuûa thoâng tin haïch toaùn keá toaùn: Phaûi coù tính toång hôïp vaø heä thoáng hoùa; tính toái öu, ñaày ñuû vaø chính xaùc; tính kòp thôøi vaø linh hoaït; tính coù ích vaø coù giaù trò môùi meû. Thoâng tin kinh teá taøi chính phaûi coù tính so saùnh khoâng nhöõng trong phaïm vi quoác gia, khu vöïc maø coøn phaûi coù khaû naêng so saùnh mang tính toaøn caàu. Vaán ñeà naøy, - 6 - ñoøi hoûi thoâng tin kinh teá taøi chính naøy phaûi ñöôïc xaây döïng treân caùc chuaån möïc keá toaùn mang tính thoáng nhaát, haøi hoøa trong khu vöïc vaø phaïm vi quoác teá. • Trình baøy vaø coâng boá thoâng tin kinh teá taøi chính do keá toaùn cung caáp: Baùo caùo keá toaùn laø saûn phaåm quan troïng nhaát cuûa quaù trình keá toaùn. Baùo caùo keá toaùn cung caáp thoâng tin kinh teá taøi chính ñaùng tin caäy veà hoaït ñoäng cuûa moät thöïc theå kinh teá vaø phuïc vuï roäng raõi caùc ñoái töôïng söû duïng caùc thoâng tin naøy ôû beân trong vaø beân ngoaøi cuûa thöïc theå kinh teá. Vieäc trình baøy vaø coâng boá caùc thoâng tin kinh teá taøi chính phaûi tuaân thuû nguyeân taéc: Trình baøy moät caùch chính xaùc, khaùch quan, voâ tö nhaát veà tình hình taøi chính cuûa moät toå chöùc ñeå phuïc vuï cho vieäc ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù cuûa nhaø quaûn lyù beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa toå chöùc ñoù. Ñoái vôùi thoâng tin kinh teá taøi chính cung caáp cho caùc ñoái töôïng söû duïng beân ngoaøi thöïc theå kinh teá ñöôïc trình baøy vaø coâng boá theo caùc chuaån möïc cuûa quoác gia ngaøy caøng ñöôïc xaây döïng haøi hoøa vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. 1.1.4- Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn: Thoâng tin keá toaùn laø moät trong nhöõng nguoàn thoâng tin kinh teá quan troïng nhaát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn. Nhöõng thoâng tin ñoù seõ quyeát ñònh ñeán vieäc thaønh hay baïi cuûa moät doanh nghieäp, moät toå chöùc hoaëc moät caù nhaân, thaäm chí ôû taàm cuûa moät quoác gia. 1.1.4.1- Caên cöù vaøo moái quan heä traùch nhieäm vaø lôïi ích: ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia thaønh 3 nhoùm nhö sau: • Nhöõng nhaø quaûn lyù, ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû doanh nghieäp: Chuû doanh nghieäp, Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban Giaùm ñoác. Hoï söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå hoaïch ñònh muïc tieâu cho doanh nghieäp, kieåm tra ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän caùc muïc tieâu ñoù vaø ra nhöõng quyeát ñònh ñieàu chænh, quaûn lyù kòp thôøi nhaèm giuùp hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñaït hieäu quaû kinh teá cao nhaát. Nhöõng ngöôøi chuû vaø - 7 - nhöõng nhaø quaûn lyù doanh nghieäp phaûi bieát ñöôïc tieàm löïc cuûa doanh nghieäp nhö theá naøo? Giaù trò taøi saûn laø bao nhieâu? Tình hình coâng nôï nhö theá naøo? Doanh nghieäp laøm aên coù laõi khoâng? Coù theå môû roäng quy moâ kinh doanh khoâng? . . . • Nhöõng ngöôøi coù lôïi ích tröïc tieáp: Nhaø ñaàu tö, ngaân haøng, chuû nôï . . . Hoï quan taâm ñeán thoâng tin keá toaùn, vì thoâng tin keá toaùn cung caáp cho hoï hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, tình hình coâng nôï vaø khaû naêng thanh toaùn, khaû naêng vaø thu nhaäp tieàm taøng trong töông lai ñeå laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö, cho vay voán hay baùn chòu haøng hoùa . . . • Nhöõng ngöôøi coù lôïi ích giaùn tieáp: Hoï söû duïng thoâng tin theo muïc ñích rieâng: ß Cô quan thueá: söû duïng thoâng tin keá toaùn nhaèm theo doõi tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi Ngaân saùch nhaø nöôùc. ß Caùc cô quan thoáng keâ, keá hoaïch: söû duïng thoâng tin keá toaùn nhaèm muïc ñích thu thaäp thoâng tin phuïc vuï cho yeâu caàu quaûn lyù vaø phaùt trieån neàn kinh teá quoác daân. ß Caùc cô quan chính phuû: söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng neàn kinh teá töø ñoù coù hoaïch ñònh nhöõng chính saùch, chieán löôïc phaùt trieån neàn kinh teá quoác gia. 1.1.4.2- Caên cöù vaøo vò trí vaø khaû naêng aûnh höôûng ñeán heä thoáng keá toaùn: ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia thaønh 2 nhoùm: • Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ôû beân trong doanh nghieäp: goàm caùc nhaø quaûn lyù, chuû doanh nghieäp, hoï caàn thoâng tin ñeå ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù doanh nghieäp. • Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ôû beân ngoaøi doanh nghieäp: goàm caùc ñoái töôïng coøn laïi nhö coå ñoâng, chuû nôï, nhaø nöôùc . . . hoï caàn thoâng tin laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö, cho vay . . . lieân quan ñeán lôïi ích kinh teá cuûa hoï. - 8 - 1.2/- Moâi tröôøng keá toaùn: Moâi tröôøng keá toaùn laø taäp hôïp caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng quoác teá vaø moâi tröôøng quoác gia aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi vaø phaùt trieån cuûa keá toaùn, chuùng taùc ñoäng maïnh meõ ñeán vieäc hình thaønh caùc quan ñieåm, chuaån möïc, nguyeân taéc vaø phöông thöùc thöïc haønh keá toaùn. Taùc ñoäng cuûa 2 loaïi moâi tröôøng naøy ñoái vôùi keá toaùn nhö sau: 1.2.1- Moâi tröôøng quoác teá: Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng quoác teá nhö: xu höôùng hoäi nhaäp, söï phaùt trieån thò tröôøng taøi chính quoác teá; söï môû roäng caùc dòch vuï taøi chính vaø kinh doanh quoác teá, söï phaùt trieån keá toaùn treân theá giôùi. . . daãn ñeán nhu caàu caàn haøi hoøa caùc chuaån möïc, nguyeân taéc keá toaùn quoác teá. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. Lieân Xoâ, caùc nöôùc Ñoâng Aâu, Trung Quoác vaø Vieät Nam ñaõ vaø ñang thay ñoåi theo höôùng tieáp caän vôùi kinh teá thò tröôøng, ñaåy maïnh xu höôùng coå phaàn hoùa doanh nghieäp ñaõ môû ra nhieàu cô hoäi môùi cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi, lieân doanh, lieân keát. Do ñoù, cuõng phaàn naøo taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. Maëc khaùc, söï toaøn caàu hoùa thò tröôøng voán ñoøi hoûi caàn coù ngoân ngöõ keá toaùn chung cho söï keát noái caùc thoâng tin taøi chính, taïo thuaän lôïi cho khaû naêng hôïp taùc quoác teá vaø ñaùnh giaù hieäu quaû kinh doanh, ñaõ daãn ñeán xu höôùng caùc quoác gia chuù troïng vieäc hoaøn thieän khuoân khoå phaùp lyù cho keá toaùn trong nöôùc, ñieàu ñoù cuõng aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. 1.2.2- Moâi tröôøng quoác gia: Chuû yeáu laø söï raøng buoäc veà kinh teá- chính trò: yeáu toá naøy aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån keá toaùn cuûa moãi quoác gia, thoâng qua vieäc chi phoái ñeán vaán ñeà xaùc laäp caùc kieåu maãu keá toaùn cuûa moãi nöôùc. Noùi ñeán taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh teá- chính trò ñoái vôùi keá toaùn laø noùi ñeán taùc ñoäng caùc yeáu toá sau: • Neàn kinh teá- cô cheá quaûn lyù kinh teá: - 9 - Neàn kinh teá laø heä thoáng caùc quan heä kinh teá vaø ñeå kieåm soaùt neàn kinh teá phaûi döïa treân cô sôû cuûa moät cô cheá quaûn lyù kinh teá thích hôïp. ß Neàn kinh teá thò tröôøng: Laø neàn kinh teá trong ñoù quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå ñöôïc bieåu hieän qua mua baùn haøng hoùa-dòch vuï treân thò tröôøng. Thaùi ñoä öùng xöû cuûa töøng chuû theå kinh teá höôùng vaøo lôïi nhuaän theo söï daãn daét cuûa giaù caû thò tröôøng. Caùc quan heä kinh teá ñöôïc tieàn teä hoùa, töï do sôû höõu, töï do kinh doanh, töï do caïnh tranh trong khuoân khoå cuûa luaät phaùp, saûn xuaát vaø baùn saûn phaåm theo quan heä cung caàu, khaùch haøng laø thöôïng ñeá. Vôùi nhöõng ñaëc tröng treân, yeâu caàu quaûn lyù trong cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi keá toaùn phaûi ñöôïc toå chöùc treân cô sôû nguyeân taéc linh hoaït, kòp thôøi, trung thöïc vaø ñaày ñuû, thoâng tin do keá toaùn cung caáp phaûi höõu ích, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. ß Neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc Laø neàn kinh teá hoãn hôïp vöøa coù cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng thöïc hieän thoâng qua giaù caû thò tröôøng, cung caàu haøng hoùa vaø caïnh tranh; vöøa coù cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc (theå hieän thoâng qua heä thoáng phaùp luaät, baèng ñoøn baåy taøi chính, tieàn teä, tín duïng, giaù caû, thueá . . .) Keá toaùn phaûi ñaùp öùng vaø thoûa maõn yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp theo yeâu caàu töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng, yeâu caàu quaûn lyù Nhaø nöôùc treân nguyeân taéc deã laøm, deã hieåu, minh baïch, coâng khai, deã kieåm tra, kieåm soaùt. • Thueá: Thueá laø moät coâng cuï cuûa Nhaø nöôùc duøng quaûn lyù neàn kinh teá, tham gia ñieàu tieát thu nhaäp caùc doanh nghieäp vaø moïi taàng lôùp daân cö. Nhöõng bieán ñoåi veà thueá coù aûnh höôûng ñeán coâng taùc keá toaùn. Ví duï: söï thay ñoåi thueá ôû Vieät Nam töø thueá doanh thu sang thueá giaù trò gia taêng daãn ñeán söï thay ñoåi veà thuû tuïc chöùng töø, veà caùch haïch toaùn. . . - 10 - Hieän nay ñang coù 2 khuynh höôùng: + Khuynh höôùng phaù vôõ moái quan heä giöõa keá toaùn vaø thueá: phaùt sinh ôû caùc nöôùc trong ñoù thò tröôøng chöùng khoaùn giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá, coù keá hoaïch chính thoáng, coù keá toaùn thueá taùch bieät. + Khuynh höôùng lieân keát caùc quy ñònh veà thueá vaø keá toaùn: phaùt sinh taïi caùc nöôùc maø thò tröôøng chöùng khoaùn giöõ vai troø khieâm toán, coù keá toaùn chính thoáng coù theå trôû thaønh keá toaùn thueá. • Ngoaøi ra coøn coù moät soá caùc yeáu toá khaùc: thò tröôøng chöùng khoaùn, laïm phaùt, giaûi theå, caùc loaïi hình kinh doanh . . . 1.3/- Toång quan veà heä thoáng cheá ñoä keá toaùn: 1.3.1- Heä thoáng khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn: Ñeå hoaït ñoäng keá toaùn ñöôïc laønh maïnh vaø phaùt huy hieäu quaû thöïc teá cuûa noù thì moät yeâu caàu caàn thieát phaûi ñaët ra ñoù laø moät moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh, phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn. Moâi tröôøng phaùp lyù laø toång hôïp caùc quy phaïm phaùp luaät do Nhaø nöôùc ban haønh, ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính thuoäc veà lónh vöïc keá toaùn, giöõa caùc ñôn vò keá toaùn hoaëc giöõa ñôn vò keá toaùn vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà kinh teá taøi chính. Moâi tröôøng phaùp lyù naøy xaùc ñònh ñòa vò phaùp lyù cho caùc ñôn vò keá toaùn vaø naâng cao tính phaùp lyù (hay taïo ra cô sôû phaùp lyù) cho hoaït ñoäng keá toaùn ôû caùc ñôn vò keá toaùn. Moâi tröôøng phaùp lyù seõ ñieàu chænh moïi haønh vi lieân quan ñeán coâng taùc keá toaùn cuûa ñôn vò keá toaùn vaø nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn. Moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh seõ ñaûm baûo nguyeân taéc phaùp cheá trong coâng taùc keá toaùn, kieåm toaùn, naâng cao vò trí, vai troø cuûa keá toaùn trong quaûn lyù kinh teá. Nhôø ñoù Nhaø nöôùc ñaûm baûo ñöôïc kyû luaät, traät töï trong hoaït ñoäng kinh teá taøi chính. Nhìn chung ôû caùc quoác gia nhöõng quy ñònh phaùp lyù veà keá toaùn ñöôïc theå hieän ôû nhöõng vaên baûn phaùp quy, ñoù laø nhöõng quy ñònh - 11 - mang tính baét buoäc, cöôõng böùc cuûa nhaø nöôùc ñöôïc theå hieän trong caùc boä luaät hoaëc vaên baûn phaùp quy. Vaên baûn phaùp quy cao nhaát veà keá toaùn laø Luaät Keá toaùn. Trong Luaät Keá toaùn bao goàm taát caû nhöõng quy ñònh cô baûn coù tính phaùp lyù cao nhaát, ñöôïc dieãn ra coâ ñoïng, toång quaùt, bao truøm nhaát, vaø cuõng roõ raøng nhaát veà nhöõng vaán ñeà quan troïng maø caên cöù vaøo ñoù ñeå Nhaø nöôùc quaûn lyù thoáng nhaát lónh vöïc keá toaùn ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng phaûi thöïc hieän coâng taùc keá toaùn. Heä thoáng vaên baûn phaùp quy seõ laø moät haønh lang phaùp lyù ñaûm baûo cho hoaït ñoäng keá toaùn vaø kieåm toaùn phaùt trieån, ñaûm baûo oån ñònh vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng keá toaùn, kieåm toaùn theo ñònh höôùng cuûa nhaø nöôùc. Thoâng qua heä thoáng nhöõng quy ñònh phaùp qui nhaø nöôùc seõ quaûn lyù thoáng nhaát vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, kieåm toaùn trong toaøn boä quoác gia. 1.3.1.1- Luaät keá toaùn: Vaên baûn phaùp lyù cao nhaát veà keá toaùn ôû taát caû caùc nöôùc bao goàm Luaät keá toaùn, Nghò ñònh döôùi luaät, Thoâng tö höôùng daãn, Quyeát ñònh . . . do caùc cô quan coù thaåm quyeàn ban haønh. ÔÛ moãi nöôùc khaùc nhau, hình thöùc vaên baûn khaùc nhau, ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån Luaät keá toaùn thöôøng ñöôïc ban haønh chung ôû trong Luaät coâng ty hoaëc Luaät thöông maïi, coù taùch rieâng moät hoaëc vaøi chöông veà keá toaùn, kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. Ví duï: - ÔÛ Anh, Luaät keá toaùn ñöôïc ban haønh trong Luaät coâng ty. - ÔÛ Bæ coù Luaät keá toaùn ban haønh trong Nghò ñònh Hoaøng gia naêm 1973. - ÔÛ Haø Lan coù Luaät keá toaùn. - ÔÛ caùc nöôùc thuoäc khoái XHCN cuõ, Luaät keá toaùn ñöôïc ban haønh thaønh moät vaên baûn rieâng nhö ôû Coäng hoøa Lieân bang Nga,Coäng hoøa Belaruscia, Trung Quoác. - 12 - - ÔÛ Vieät Nam coù Luaät keá toaùn [Luaät soá 03/2003/QH11] ñöôïc Quoác hoäi ban haønh ngaøy 17/06/2003 1.3.1.2- Heä thoáng caùc chuaån möïc keá toaùn: Chuaån möïc keá toaùn laø nhöõng quy ñònh mang tính möïc thöôùc, tieâu chuaån cho vieäc ghi nhaän, xaùc ñònh giaù trò vaø trình baøy caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính, ñoù laø nhöõng quy ñònh mang tính nguyeân taéc vaø nhöõng quy ñònh mang tính höôùng daãn nhöng trong moät khuoân khoå nhaát ñònh. Chuaån möïc ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù taøi saûn, trình baøy thoâng tin kinh teá, taøi chính cuûa doanh nghieäp. Caùc nghieäp vuï kinh teá lieân quan, taøi saûn, nôï phaûi traû, voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp ñöôïc ñaùnh giaù, xöû lyù vaø trình baøy theo nhöõng nguyeân taéc keá toaùn phoå bieán, ñöôïc chaáp nhaän trong chuaån möïc keá toaùn seõ ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính, tình hình vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp, ñaûm baûo söï trung thöïc, hôïp lyù, coâng khai vaø lôïi ích kinh teá cho caùc beân lieân quan. Söï thoáng nhaát trong caùch ñaùnh giaù, trình baøy caùc khoaûn muïc seõ cung caáp thoâng tin coù theå so saùnh ñöôïc veà tình hình taøi chính cuûa moät doanh nghieäp giöõa caùc giai ñoaïn vôùi nhau, cuõng nhö giöõa caùc doanh nghieäp khaùc nhau, ñoàng thôøi taïo thuaän lôïi cho vieäc toång hôïp caùc chæ tieâu kinh teá taøi chính phuïc vuï cho quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc. Chuaån möïc keá toaùn seõ ñaûm baûo ñoä tin caäy vaø söï an taâm cho nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn, thoâng tin keá toaùn cung caáp khoâng chæ quan troïng ñoái vôùi nhaø nöôùc, ñoái vôùi doanh nghieäp, maø coøn voâ cuøng caàn thieát ñoái vôùi moïi ñoái töôïng coù quan heä kinh teá vôùi doanh nghieäp. Chuaån möïc keá toaùn ñöa ra caùc nguyeân taéc ñaùnh giaù, nhöõng khuoân maãu veà phöông phaùp keá toaùn ñeå thieát laäp baùo caùo taøi chính hôïp lyù vaø coù caên cöù khoa hoïc, chæ coù treân cô sôû ñoù, caùc thoâng tin keá toaùn ñöa ra môùi ñaûm baûo khaùch quan, - 13 - ñaày ñuû, tin caäy. Vaø nhö vaäy, ngöôøi söû duïng thoâng tin coù theå tin töôûng vaø ñöa ra caùc quyeát ñònh ñuùng ñaén. Chuaån möïc keá toaùn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùn boä keá toaùn thöïc hieän coâng taùc keá toaùn moät caùch thuaän tieän, coù caên cöù, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa doanh nghieäp trong moâi tröôøng phaùp lyù chung. Maët khaùc, thuaän lôïi cho coâng taùc ñaøo taïo, huaán luyeän caùn boä keá toaùn trong phaïm vi töøng quoác gia, cuõng nhö khu vöïc hoaëc toaøn theá giôùi. Coù theåà noùi, chuaån möïc keá toaùn laø voâ cuøng caàn thieát cho vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, laø yeâu caàu khoâng theå thieáu trong vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh thoáng nhaát coâng taùc keá toaùn ôû moãi quoác gia, cuõng nhö trong tieán trình hoäi nhaäp theá giôùi. Hieän nay, treân theá giôùi khuoân khoå chung nhaát trong hoaït ñoäng keá toaùn laø “heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác teá veà keá toaùn”. Chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn ñöôïc soaïn thaûo vaø coâng boá bôûi UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASC), bao goàm 38 chuaån möïc ñaõ ban haønh vaø thöïc hieän. Hieän nay ñang tieáp tuïc soaïn thaûo caùc chuaån möïc môùi hoaëc söûa ñoåi caùc chuaån möïc ñaõ ban haønh. Heä thoáng chuaån möïc naøy ñöa ra nhöõng thoâng leä chung nhaát, nhöõng ñaïo lyù cô baûn mang tính möïc thöôùc veà keá toaùn ñöôïc chaáp nhaän chung, treân cô sôû chuaån möïc quoác teá caùc nöôùc seõ vaän duïng ñeå taïo döïng moät heä thoáng chuaån möïc keá toaùn ôû töøng quoác gia, phuø hôïp vôùi cô cheá vaø chính saùch keá toaùn ôû töøng nöôùc do caùc toå chöùc ngheà nghieäp veà keá toaùn, taøi chính soaïn thaûo vaø coâng boá. Do chuaån möïc mang tính höôùng daãn cho neân vieäc tieáp thu vaø aùp duïng chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaøo töøng nöôùc coù khaùc nhau. Ví duï ôû Myõ khoâng aùp duïng chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn maø coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác gia do Vieän keá toaùn vieân coâng chöùng ban haønh. ÔÛ Singapore vaø Malaysia thöøa nhaän vaø aùp duïng toaøn boä caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn vaø ban haønh theâm caùc chuaån möïc keá toaùn quoác gia. Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam tính ñeán ngaøy 31.05.2005 ñaõ ban haønh 22 Chuaån möïc keá toaùn , goàm: - 14 - • Chuaån möïc soá 01: “Chuaån möïc chung”. • Chuaån möïc soá 02: “Toàn kho”. • Chuaån möïc soá 03: “Taøi saûn coá ñònh höõu hình”. • Chuaån möïc soá 04: “Taøi saûn coá ñònh voâ hình”. • Chuaån möïc soá 05: “Baát ñoäng saûn ñaàu tö”. • Chuaån möïc soá 06: “Thueâ taøi saûn”. • Chuaån möïc soá 07: “Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát”. • Chuaån möïc soá 08:“Thoâng tin taøi chính veà khoaûn voán goùp lieân doanh”. • Chuaån möïc soá 10: “Aûnh höôûng cuûa vieäc thay ñoåi tyû giaù hoái ñoaùi”. • Chuaån möïc soá 15: “Hôïp ñoàng xaây döïng”. • Chuaån möïc soá 16: “Chi phí ñi vay”. • Chuaån möïc soá 17: “Thueá thu nhaäp doanh nghieäp”. • Chuaån möïc soá 21: “Trình baøy baùo caùo taøi chính”. • Chuaån möïc soá 22: “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï”. • Chuaån möïc soá 23: “Caùc söï kieän phaùt sinh sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm” • Chuaån möïc soá 24: “Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä”. • Chuaån möïc soá 25: “Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con”. • Chuaån möïc soá 26: “Thoâng tin veà caùc beân lieân quan”. • Chuaån möïc soá 27: “Baùo caùo taøi chính giöõa nieân ñoä”. • Chuaån möïc soá 28: “Baùo caùo boä phaän”. • Chuaån möïc soá 29: “Thay ñoåi chính saùch keá toaùn, öôùc tính keá toaùn vaø caùc sai soùt”. - 15 - 1.3.2- Hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp Hệ thống cheá ñoä kế toán là hệ thống các phương pháp kế toán trong công tác hạch toán kế toán, hệ thoáng cheá ñoä kế toán thường bao gồm: chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Điểm khác biệt rất lớn giữa các nước trên thế giới là có ban hành thống nhất hệ thống chế độ kế toán cụ thể làm căn cứ để các đơn vị kế toán thực hiện hoặc không ban hành hệ thống chế độ kế toán cụ thể. Ở đại bộ phận các nước trên thế giới chỉ có Luật, Chuẩn mực kế toán; Ở các nước này Nhà nước và các tổ chức nghể nghiệp không ban hành các chế độ kế toán cụ thể như chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Các đơn vị căn cứ vào các quy định của Luật, các chuẩn mực kế toán tự thiết lập hệ thống kế toán của mình nhằm mục đích quản lý được quá trình hoạt động và lập các báo cáo tài chính theo đúng yêu cầu của luật pháp. Nhưng ở một số ít nước, Nhà nước có ban hành các chế độ thể lệ kế toán cụ thể để đảm bảo sự quản lý thống nhất của nhà nước và là căn cứ để các đơn vị tổ chức thực hiện công tác kế toán của mình. • Ở Pháp, Tiệp khắc, Cộng hòa Liên bang Nga đều ban hành hệ thống tài khoản kế toán áp dụng thống nhất trong nền kinh tế. • Ở Việt Nam, Luật kế toán đã định nghĩa: Cheá ñoä keá toaùn laø nhöõng quy ñònh vaø höôùng daãn veà keá toaùn trong moät lónh vöïc hoaëc moät soá coâng vieäc cuï theå do cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà keá toaùn hoaëc toå chöùc ñöôïc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà keá toaùn uûy quyeàn ban haønh. Hệ thống chế độ kế toán bao gồm 4 bộ phận: Chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Trong từng chế độ được quy định khái niệm, nội dung các chỉ tiêu kinh tế, tài chính, cấu trúc biểu mẫu, nội dung và phương pháp chi chép, phản ảnh lập các báo cáo tài chính. 1.3.2.1- Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn chính thöùc ñöôïc ban haønh aùp duïng cho doanh nghieäp theo Quyeát ñònh soá 1141TC/QÑ/CÑKT ngaøy 01.11.1995, sau ñoù ñöôïc chænh söûa, boå - 16 - sung theo Thoâng tö soá 10/TC/CÑKT ngaøy 20.03.1997 vaø Quyeát ñònh soá 167/2000/QÑ- BTC ngaøy 25.10.2000 vaø gaàn ñaây nhaát laø Luaät Keá toaùn. • Chöùng töø keá toaùn laø nhöõng giaáy tôø vaø vaät mang tin phaûn aùnh nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh vaø ñaõ hoaøn thaønh, noù ñöôïc duøng laøm caên cöù ghi soå keá toaùn. • Noäi dung cuûa chöùng töø keá toaùn theo quy ñònh: Teân vaø soá hieäu; Ngaøy, thaùng, naêm laäp; Teân, ñòa chæ cuûa ñôn vò hoaëc caù nhaân laäp chöùng töø; Teân, ñòa chæ cuûa ñôn vò hoaëc caù nhaân nhaän chöùng töø; Noäi dung nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh; Soá löôïng, ñôn giaù vaø soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính ghi baèng soá; Toång soá tieàn cuûa chöùng töø keá toaùn duøng ñeå thu, chi tieàn ghi baèng soá vaø baèng chöõ; Chöõ kyù, hoï vaø teân cuûa ngöôøi laäp, ngöôøi duyeät vaø nhöõng ngöôøi coù lieân quan. Ngoaøi nhöõng noäi dung chuû yeáu cuûa chöùng töø keá toaùn quy ñònh treân, chöùng töø keá toaùn coù theå coù theâm nhöõng noäi dung khaùc theo töøng loaïi chöùng töø. • Caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa ñôn vò keá toaùn ñeàu phaûi laäp chöùng töø keá toaùn. Chöùng töø keá toaùn phaûi ñöôïc laäp roõ raøng, ñaày ñuû, kòp thôøi, chính xaùc. Trong tröôøng hôïp chöùng töø keá toaùn chöa coù qui ñònh maãu thì ñôn vò ñöôïc töï laäp chöùng töø keá toaùn nhöng phaûi coù ñaày ñuû caùc noäi dung theo qui ñònh cuûa Luaät. • Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn doanh nghieäp hieän nay bao goàm hai heä thoáng chöùng töø: chöùng töø keá toaùn baét buoäc vaø chöùng töø keá toaùn höôùng daãn. ß Chöùng töø baét buoäc laø chöùng töø phaûn aùnh quan heä kinh teá giöõa caùc phaùp nhaân hoaëc coù yeâu caàu quaûn lyù chaët cheõ, mang tính chaát phoå bieán roäng raõi vaø do Nhaø nöôùc tieâu chuaån hoùa veà qui caùch, bieåu maãu, caùch ghi cheùp, phöông phaùp laäp vaø aùp duïng thoáng nhaát cho taát caû caùc doanh nghieäp. ß Chöùng töø höôùng daãn chuû yeáu laø chöùng töø aùp duïng trong noäi boä ñôn vò, Nhaø nöôùc chæ höôùng daãn caùc chæ tieâu ñaëc tröng ñeå doanh nghieäp vaän duïng, hieän nay ñaõ ñöôïc quy ñònh roõ theo Luaät keá toaùn. - 17 - Chöùng töø keá toaùn hieän nay bao goàm 5 chæ tieâu, trong moãi chæ tieâu coù quy ñònh soá loaïi chöùng töø vaø ñöôïc baét buoäc hoaëc höôùng daãn cuøng vôùi phaïm vi aùp duïng daønh cho doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp khaùc {Xem phuï luïc soá 1.1} Toång hôïp heä thoáng chöùng töø nhö sau: SOÁ TT TEÂN GOÏI CHÆ TIEÂU Soá löôïng chöùng töø DNNN Baét buoäc DNNN Höôùng daãn DN khaùc Baét buoäc DN khaùc Höôùng daãn I Lao ñoäng tieàn löông 09 05 04 09 II Haøng toàn kho 06 04 02 04 02 III Baùn haøng 09 07 02 07 02 IV Tieàn teä 08 05 03 05 03 V Taøi saûn coá ñònh 05 03 02 03 02 1.3.2.2- Cheá ñoä soå keá toaùn Hình thöùc soå keá toaùn laø caùc maãu soå keá toaùn, trình töï, phöông phaùp ghi soå vaø lieân quan giöõa caùc soå keá toaùn. Soå keá toaùn duøng ñeå ghi cheùp, heä thoáng vaø löu giöõ toaøn boä caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính ñaõ phaùt sinh coù lieân quan ñeán ñôn vò keá toaùn. • Soå keá toaùn phaûi ghi roõ teân ñôn vò keá toaùn; teân soå; ngaøy, thaùng, naêm laäp soå; ngaøy, thaùng, naêm khoùa soå; chöõ kyù cuûa ngöôøi laäp soå, keá toaùn tröôûng vaø ngöôøi ñaïi dieän theo phaùp luaät cuûa ñôn vò keá toaùn; soá trang; ñoùng daáu giaùp lai. • Soå keá toaùn phaûi coù caùc noäi dung chuû yeáu sau ñaây: Ngaøy, thaùng ghi soå; Soá hieäu, ngaøy, thaùng cuûa chöùng töø keá toaùn duøng laøm caên cöù ghi soå; Toùm taét noäi dung cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh; Soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh ghi vaøo caùc taøi khoaûn keá toaùn; Soá dö ñaàu kyø, soá tieàn phaùt sinh trong kyø, soá dö cuoái kyø. • Soå keá toaùn goàm soå keá toaùn toång hôïp vaø soå keá toaùn chi tieát. Boä Taøi chính quy ñònh veà hình thöùc keá toaùn, cheá ñoä soå keá toaùn. Caùc hình thöùc soå keá toaùn bao goàm : - 18 - ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù chung. Hình thöùc naøy bao goàm soå nhaät kyù chung, caùc soå nhaät kyù ñaëc bieät (soå nhaät kyù mua haøng, soå nhaät kyù baùn haøng, soå nhaät kyù thu tieàn, soå nhaät kyù chi tieàn), soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø roõ raøng, deã hieåu, maãu soå ñôn giaûn, thuaän tieän cho vieäc phaân coâng lao ñoäng keá toaùn vaø phuø hôïp vôùi quy trình xöû lyù cô giôùi hoùa. Hình thöùc nhaät kyù chung coù theå aùp duïng thích hôïp cho moïi loaïi hình doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp aùp duïng maùy vi tính. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø khoái löôïng ghi soå nhieàu, neáu toå chöùc khoâng kheùo seõ deã bò truøng laép veà noäi dung cuûa nghieäp vuï giöõa caùc soå nhaät kyù. Nhöôïc ñieåm naøy coù theå ñöôïc khaéc phuïc ñöôïc nhôø khaû naêng xöû lyù cuûa maùy tính. ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù soå caùi Hình thöùc naøy bao goàm soå nhaät kyù-soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø ghi cheùp ñôn giaûn, roõ raøng, deã ñoái chieáu vaø kieåm tra nhöng khoù phaân coâng lao ñoäng keá toaùn, khoâng thích hôïp cho caùc doanh nghieäp lôùn, keát caáu soå saùch khoâng thích hôïp cho vieäc cô giôùi hoùa keá toaùn. Do vaäy, hình thöùc naøy chæ thích hôïp cho caùc doanh nghieäp qui moâ nhoû. ß Hình thöùc keá toaùn Chöùng töø ghi soå Hình thöùc naøy bao goàm soå ñaêng kyù chöùng töø ghi soå, soå caùi vaø caùc soå chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc chöùng töø ghi soå laø goïn nheï, keát caáu maãu soå ñôn giaûn, roõ raøng, deã laøm, deã phaân coâng coâng vieäc keá toaùn, thuaän lôïi cho vieäc söû duïng caùc phöông tieän tính toaùn hieän ñaïi vôùi qui moâ nhoû. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø vieäc ghi cheùp deã bò truøng laáp, vieäc ñoái chieáu vaø kieåm tra gaëp khoù khaên, coâng vieäc keá toaùn thöôøng taäp trung vaøo moät soá thôøi ñieåm laøm cho vieäc cung caáp thoâng tin khoâng kòp thôøi, moái lieân heä giöõa haïch toaùn chi tieát vaø haïch toaùn toång hôïp khoâng roõ raøng. Hình thöùc naøy coù theå phuø hôïp vôùi nhieàu loaïi hình doanh nghieäp. - 19 - ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù chöùng töø Hình thöùc naøy bao goàm caùc nhaät kyù chöùng töø, caùc baûng keâ, baûng phaân boå, soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Hình thöùc naøy coù öu ñieåm laø giaûm nheï khoái löôïng ghi cheùp, khaéc phuïc ñöôïc vieäc ghi cheùp truøng laép, deã phaân coâng vaø chuyeân moân hoùa coâng vieäc keá toaùn, vieäc kieåm tra vaø ñoái chieáu thöïc hieän thöôøng xuyeân vaø thuaän lôïi neân coù khaû naêng cung caáp thoâng tin nhanh. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø soá löôïng soå nhieàu, keát caáu kieåu baøn côø phöùc taïp neân ñoøi hoûi trình ñoä chuyeân moân cuûa nhaân vieân keá toaùn cao vaø khoù aùp duïng maùy tính trong xöû lyù soá lieäu. Do ñoù, hình thöùc naøy chæ thích hôïp vôùi caùc doanh nghieäp coù qui moâ lôùn, nhaân vieân keá toaùn coù trình ñoä, heä thoáng keá toaùn toå chöùc theo quy moâ thuû coâng. {Xem phuï luïc soá 2.1 veà cheá ñoä soå keá toaùn} 1.3.2.3- Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: Taøi khoaûn keá toaùn duøng ñeå phaân loaïi vaø heä thoáng hoùa caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính theo noäi dung kinh teá. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn goàm caùc taøi khoaûn keá toaùn caàn söû duïng. Moãi ñôn vò keá toaùn phaûi söû duïng moät heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Boä Taøi chính quy ñònh cuï theå veà taøi khoaûn keá toaùn vaø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Doanh nghieäp phaûi caên cöù vaøo heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do Boä Taøi chính quy ñònh ñeå choïn heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng taïi doanh nghieäp. Doanh nghieäp ñöôïc chi tieát caùc taøi khoaûn keá toaùn ñaõ choïn phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát quy ñònh noäi dung cô baûn sau: • Soá löôïng, teân goïi vaø soá hieäu cuûa caùc taøi khoaûn ñöôïc söû duïng trong neàn kinh teá ñeå phaûn aùnh caùc ñoái töôïng keá toaùn cuï theå. • Noäi dung kinh teá, coâng duïng kinh teá cuûa töøng taøi khoaûn caáp 1, 2, 3. • Keát caáu cuûa töøng taøi khoaûn. • Moät soá quan heä ñoái öùng chuû yeáu cuûa caùc taøi khoaûn. - 20 - Heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát ñöôïc quy ñònh aùp duïng cho nöôùc ta bao goàm 10 loaïi, trong töøng loaïi bao goàm nhieàu taøi khoaûn caáp 1, tuøy theo yeâu caàu quaûn lyù moät taøi khoaûn caáp 1 coù theå chia nhieàu taøi khoaûn caáp 2, moät soá taøi khoaûn caáp 2 coù theâm taøi khoaûn caáp 3. Caùc ngaønh hoaëc doanh nghieäp döïa vaøo ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù cuûa ñôn vò mình coù theå môû theâm caùc taøi khoaûn chi tieát caáp 4, 5. . . Soá hieäu taøi khoaûn quy ñònh trong heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát laø heä thoáng 3 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 1; 4 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 2; 5 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 3. Ngoaøi 9 loaïi taøi khoaûn ñöôïc duøng ñeå phaûn aùnh taøi saûn, nguoàn voán, tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñöôïc ghi cheùp theo phöông phaùp ghi keùp. Trong heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát coøn coù taøi khoaûn loaïi 0 duøng ñeå phaûn aùnh moät soá ñoái töôïng ñaëc bieät lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù, söû duïng trong doanh nghieäp vaø caàn ñöôïc theo doõi rieâng. Ñaëc ñieåm ghi cheùp vaøo taøi khoaûn naøy laø ghi ñôn. [Xem Phuï luïc 3.1] 1.3.2.4- Cheá ñoä baùo caùo taøi chính: Theo ñieàu 29-Luaät keá toaùn vaø Chuaån möïc keá toaùn soá 21: Baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp theo chuaån möïc keá toaùn vaø cheá ñoä keá toaùn duøng ñeå toång hôïp vaø thuyeát minh veà tình hình kinh teá, taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn. • Muïc ñích cuûa baùo caùo taøi chính laø phaûn aùnh theo moät caáu truùc chaët cheõ vaø cung caáp caùc thoâng tin veà tình hình taøi chính, keát quaû kinh doanh vaø caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp; ñaùp öùng nhu caàu höõu ích cho soá ñoâng nhöõng ngöôøi söû duïng trong vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Ñeå ñaït muïc ñích naøy baùo caùo taøi chính phaûi cung caáp nhöõng thoâng tin cho doanh nghieäp veà: taøi saûn, nôï phaûi traû, voán chuû sôû höõu, doanh thu, thu nhaäp khaùc, chi phí, laõi vaø loã, caùc luoàng tieàn. • Vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính phaûi tuaân thuû caùc yeâu caàu ñaõ ñöôïc quy ñònh taïi Chuaån möïc keá toaùn soá 21 “Trình baøy baùo caùo taøi chính”, goàm: - 21 - ß Trung thöïc vaø hôïp lyù, ß Löïa choïn vaø aùp duïng caùc chính saùch keá toaùn phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa töøng chuaån möïc keá toaùn nhaèm ñaûm baûo cung caáp thoâng tin thích hôïp vôùi nhu caàu ra caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng vaø cung caáp caùc thoâng tin ñaùng tin caäy, khi: ; Trình baøy trung thöïc, hôïp lyù tình hình taøi chính, tình hình vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp. ; Phaûn aùnh ñuùng baûn chaát kinh teá cuûa caùc giao dòch vaø söï kieän khoâng chæ ñôn thuaàn phaûn aùnh hình thöùc hôïp phaùp cuûa chuùng. ; Trình baøy khaùch quan, khoâng thieân vò. ; Tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng. ; Trình baøy ñaày ñuû treân moïi khía caïnh troïng yeáu. • Vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc sau: Cô sôû doàn tích - Nhaát quaùn - Troïng yeáu vaø Taäp hôïp - Buø tröø - Coù theå so saùnh ñöôïc. • Heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh aùp duïng cho doanh nghieäp {Xem Phuï luïc soá 4.1} ß Baûng caân ñoái keá toaùn {Maãu soá B01-DN} ; Baûng caân ñoái keá toaùn laø baùo caùo taøi chính toång hôïp, phaûn aùnh toång quaùt toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn ñoù cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Caên cöù vaøo baûng caân ñoái keá toaùn coù theå nhaän xeùt, ñaùnh giaù khaùi quaùt tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. ; Baûng caân ñoái keá toaùn thöôøng coù keát caáu hai phaàn: - Phaàn taøi saûn: Phaûn aûnh toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo theo cô caáu taøi saûn vaø hình thöùc toàn taïi trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Taøi saûn ñöôïc chia thaønh hai phaàn: taøi saûn ngaén haïn vaø taøi saûn daøi haïn. - 22 - - Phaàn nguoàn voán: Phaûn aûnh nguoàn hình thaønh taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo. Caùc chæ tieâu nguoàn voán theå hieän traùch nhieäm phaùp lyù cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi taøi saûn ñang quaûn lyù vaø söû duïng taïi doanh nghieäp. Nguoàn voán ñöôïc chia thaønh : Nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu. - Ngoaøi ra, baûng caân ñoái keá toaùn coøn coù phaàn taøi saûn ngoaøi baûng. ; Vieäc laäp vaø trình baøy Baûng caân ñoái keá toaùn phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc chung veà laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính, nhöng khoâng ñöôïc aùp duïng “Nguyeân taéc buø tröø” ; Trong Baûng caân ñoái keá toaùn ñöôïc trình baøy rieâng bieät caùc taøi saûn vaø nôï phaûi traû thaønh ngaén haïn vaø daøi haïn. Tröôøng hôïp do tính chaát hoaït ñoäng doanh nghieäp khoâng theå phaân bieät ñöôïc giöõa ngaén haïn vaø daøi haïn, thì caùc taøi saûn vaø nôï phaûi traû phaûi ñöôïc trình baøy thöù töï theo tính thanh khoaûn giaûm daàn. • Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh {Maãu soá B02-DN} Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø baùo caùo taøi chính toång hôïp, phaûn aùnh toång quaùt tình hình vaø keát quaû kinh doanh trong moät kyø keá toaùn cuûa doanh nghieäp, chi tieát theo hoaït ñoäng kinh doanh chính vaø hoaït ñoäng taøi chính. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cho bieát toaøn boä keát quaû hoaït ñoäng trong kinh doanh cuûa doanh nghieäp sau moät thôøi kyø nhaát ñònh. Ñoàng thôøi baûng baùo caùo coøn cho bieát ñöôïc caùc yeáu toá lieân quan ñeán vieäc tính toaùn xaùc ñònh keát quaû kinh doanh cuûa töøng loaïi hoaït ñoäng. • Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä {Maãu soá B03-DN} Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø baùo caùo taøi chính phaûn aùnh caùc khoaûn thu vaø chi tieàn trong kyø cuûa doanh nghieäp theo caùc hoaït ñoäng kinh doanh, hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chính. Döïa vaøo baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, ngöôøi söû duïng coù theå ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng taïo ra tieàn, söï bieán ñoäng taøi saûn thuaàn, khaû naêng thanh toaùn vaø döï toaùn ñöôïc luoàng tieàn trong kyø tieáp theo cuûa doanh nghieäp. - 23 - ; Keát caáu baùo caùo löu chuyeån tieàn teä goàm 3 phaàn : - Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng kinh doanh. - Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng ñaàu tö. - Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng taøi chính. ; Coù hai phöông phaùp laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä : - Phöông phaùp giaùn tieáp: baùo caùo ñöôïc laäp baèng caùch ñieàu chænh lôïi nhuaän tröôùc thueá cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh khoûi aûnh höôûng cuûa caùc nghieäp vuï khoâng tröïc tieáp lieân quan ñeán thu hoaëc chi tieàn ñaõ laøm taêng, giaûm lôïi töùc nhö khaáu hao TSCÑ, laõi vay ngaân haøng chöa thanh toaùn, loaïi tröø caùc khoaûn laõi-loã cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chính ñaõ tính vaøo lôïi nhuaän tröôùc thueá, ñieàu chænh caùc khoaûn muïc thuoäc voán löu ñoäng. ß Phöông phaùp tröïc tieáp: baùo caùo ñöôïc laäp baèng caùch xaùc ñònh vaø phaân tích caùc khoaûn thöïc thu, chi baèng tieàn treân caùc soå keá toaùn voán baèng tieàn theo töøng hoaït ñoäng vaø theo noäi dung thu chi. • Thuyeát minh baùo caùo taøi chính {Maãu soá B09-DN} Thuyeát minh baùo caùo taøi chính laø moät boä phaän hôïp thaønh heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp bao goàm caùc phaàn moâ taû mang tính töôøng thuaät hoaëc nhöõng phaân tích chi tieát hôn caùc soá lieäu ñaõ ñöôïc theå hieän trong Baûng caân ñoái keá toaùn, Baùo caùo keát quaû kinh doanh, Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä cuõng nhö caùc thoâng tin boå sung caàn thieát khaùc. Cuï theå nhö trình baøy khaùi quaùt ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp; noäi dung moät soá cheá ñoä keáù toaùn ñöôïc doanh nghieäp löïa choïn ñeå aùp duïng; cung caáp soá lieäu, thoâng tin, ñaùnh giaù chi tieát veà chi phí, thu nhaäp, keát quaû hoaït ñoäng, veà tình hình taêng giaûm taøi saûn coá ñònh, voán chuû sôû höõu, phaân boå voán, khaû naêng thanh toaùn; kieåm tra vieäc chaáp haønh cheá ñoä keá toaùn. . . cuûa doanh nghieäp. - 24 - CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG CHEÁ ÑOÄ KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 2.1/- Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp. 2.1.1- Giai ñoaïn tröôùc naêm 1970: Naêm 1945, cuøng vôùi söï khai sinh ra nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, keá toaùn ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Vaøo nhöõng naêm khaùng chieán choáng Phaùp, keá toaùn ñöôïc nhaø nöôùc söû duïng chuû yeáu trong vieäc thu, chi ngaân saùch sô khai. Ñeán naêm 1948, laàn ñaàu tieân trong lòch söû keá toaùn cuûa nöôùc Vieät Nam môùi, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh “Theå leä thu, chi vaø keá toaùn ñaïi cöông cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa” theo Nghò ñònh soá 1535 VP/TÑQ ngaøy 25.9.1948. Sau khi hoøa bình laäp laïi, cuøng vôùi vieäc tieáp quaûn caùc cô sôû kinh teá do cheá ñoä cuõ ñeå laïi, nhaø nöôùc ñaõ thaønh laäp caùc xí nghieäp vaø toå chöùc kinh teá môùi, töø ñoù, daàn daàn hình thaønh heä thoáng kinh teá quoác doanh vaø ngaøy caøng giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi caáp thieát phaûi coù moät heä thoáng cheá ñoä keá toaùn ñaày ñuû vaø ñoàng boä hôn. Ngaøy 11.10.1956, Vuï Cheá ñoä keá toaùn thuoäc Boä Taøi chính ñöôïc thaønh laäp theo Nghò ñònh soá 1076 - TTg. Töø naêm 1957, ñeå ñaùp öùng nhu caàu cho quaù trình chuyeån caùc xí nghieäp quoác doanh sang cheá ñoä haïch toaùn kinh teá, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh hai cheá ñoä keá toaùn cô baûn laø “Cheá ñoä keá toaùn xí nghieäp coâng nghieäp” vaø “Cheá ñoä keá toaùn kieán thieát cô baûn”. Caùc cheá ñoä naøy ñaõ goùp phaàn quan troïng ñöa coâng taùc keá toaùn ñi vaøo neà neáp vaø laø tieàn ñeà cho vieäc xaây döïng heä thoáng keá toaùn Vieät Nam sau naøy. Ñeán naêm 1961, cuøng vôùi vieäc Chính phuû ban haønh Ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Nhaø nöôùc theo Nghò ñònh 175/CP ngaøy 28.10.1961, caùc cheá ñoä keá toaùn cho caùc xí nghieäp ngaønh xaây döïng, noâng nghieäp... cuõng ñöôïc tieáp tuïc ban haønh. Caùc cheá ñoä keá toaùn noùi treân ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc quaûn lyù, kieåm soaùt tình hình chaáp haønh keá hoaïch vaø baûo veä - 25 - taøi saûn xaõ hoäi chuû nghóa, taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù kinh teá, taøi chính cuûa Nhaø nöôùc, ñoàng thôøi ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ñôn vò quoác doanh böôùc ñaàu ñi vaøo thöïc hieän cheá ñoä haïch toaùn kinh teá. 2.1.2- Giai ñoaïn töø naêm 1970-1994: Naêm 1970 heä thoáng cheá ñoä keá toaùn thoáng nhaát laàn ñaàu tieân trong lòch söû ra ñôøi, bao goàm: cheá ñoä ghi cheùp ban ñaàu [Quyeát ñònh soá 583/LBTC-TK], heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát [Quyeát ñònh soá 425/TC-CÑKT ngaøy 14.12.1970], cheá ñoä soå keá toaùn theo hình thöùc Nhaät kyù - Chöùng töø [Quyeát ñònh soá 426/TC-CÑKT ngaøy 14.12.1970]ø, cheá ñoä baùo caùo keá toaùn - thoáng keâ xí nghieäp coâng nghieäp [Quyeát ñònh soá 233/CP ngaøy 01.12.1970]. . . Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn naøy ñöôïc aùp duïng chung cho taát caû caùc ñôn vò thuoäc ngaønh saûn xuaát kinh doanh do trung öông quaûn lyù, khoâng phaân bieät quy moâ cuûa ñôn vò, ñaõ taïo neân moät neàn taûng phaùp lyù vöõng chaéc cho coâng taùc keá toaùn aùp duïng taïi caùc doanh nghieäp ôû taát caû caùc lónh vöïc hoaït ñoäng kinh doanh, goùp phaàn ñaéc löïc vaøo vieäc quaûn lyù taøi chính trong ñieàu kieän cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung. Sau khi giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc, chuùng ta böôùc vaøo giai ñoaïn phuïc hoài vaø xaây döïng neàn kinh teá sau chieán tranh, thöïc hieän coâng nghieäp hoùa xaõ hoäi chuû nghóa, tieán haønh coâng cuoäc caûi taïo kinh teá, xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi treân phaïm vi caû nöôùc. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi phaûi coù moät cheá ñoä keá toaùn thoáng nhaát, phuø hôïp, aùp duïng toaøn quoác. Chính vì vaäy, ngaøy 24.10.1975, Boä Taøi chính ban haønh Quyeát ñònh soá 34 TC/CÑKT veà söûa ñoåi, boå sung “Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát”. Thöïc hieän Nghò quyeát Ñaïi hoäi toaøn quoác Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam laàn thöù 6 (1986) veà chuyeån ñoåi cô cheá quaûn lyù sang cô cheá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa, xuaát phaùt töø ñoøi hoûi böùc thieát cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi cô cheá hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc, theo höôùng môû roäng quyeàn töï chuû saûn xuaát kinh doanh, ngaøy 11.07.1986, Boä Taøi chính ban haønh “Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát”. Tieáp theo treân cô sôû tinh thaàn - 26 - cuûa Nghò quyeát Hoäi nghò Trung öông 3 khoaù VI, naêm 1987 vaø Quyeát ñònh 217/HÑBT ñöôïc trieån khai ñaàu naêm 1988, Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh “Phaùp leänh keá toaùn vaø thoáng keâ” [Leänh 06/LCP-HÑNN ngaøy 20.05.1988], Hoäi ñoàng Boä tröôûng ñaõ ban haønh “Ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Nhaø nöôùc” [Nghò ñònh soá 25/HÑBT ngaøy 18.03.1989], “Ñieàu leä keá toaùn tröôûng xí nghieäp quoác doanh” [Nghò ñònh soá 26/HÑBT ngaøy 18.03.1989], “Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát” [Quyeát ñònh soá 212/QÑ-CÑKT ngaøy 15.02.1989] . . . Nhöõng vaên baûn treân ñöôïc trieån khai thöïc hieän nhaèm chaán chænh coâng taùc keá toaùn, thoáng keâ, thoâng tin kinh teá ôû caùc ngaønh, caùc caáp, goùp phaàn laäp laïi kyû cöông trong coâng taùc quaûn lyù kinh teá, taøi chính vaø laøm laønh maïnh hoùa caùc quan heä kinh teá xaõ hoäi, taêng cöôøng quaûn lyù kinh teá - taøi chính caùc caáp, caùc ngaønh, thöïc hieän vieäc kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá, ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá, baûo ñaûm cung caáp thoâng tin baèng soá lieäu moät caùch ñaày ñuû, kòp thôøi, chính xaùc vaø thoáng nhaát ôû moãi caáp, moãi ngaønh vaø trong caû nöôùc. Phaùp leänh Keá toaùn vaø Thoáng keâ ñöôïc ban haønh naêm 1988 chính laø neàn taûng vaø cô sôû phaùp lyù ñeå ñoåi môùi vaø toå chöùc laïi heä thoáng keá toaùn vaø thoáng keâ trong neàn kinh teá quoác daân thích öùng vôùi cô cheá quaûn lyù môùi. Coù theå coi ñaây chính laø thôøi ñieåm baét ñaàu tieán trình ñoåi môùi heä thoáng cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam theo kinh teá thò tröôøng, theo thoâng leä quoác teá, höôùng tôùi moät neàn kinh teá môû vôùi xu theá hoäi nhaäp. Ñeå ñaùp öùng söï phaùt trieån neàn kinh teá vaø khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa cheá ñoä keá toaùn ñaõ ban haønh vaøo thôøi gian tröôùc, trong naêm 1990, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh haøng loaït cheá ñoä keá toaùn môùi nhö “Cheá ñoä Baùo caùo keá toaùn ñònh kyø aùp duïng cho xí nghieäp coâng nghieäp quoác doanh” [Quyeát ñònh soá 224/QÑ-CÑKT ngaøy 18.04.1990], “Heä thoáng cheá ñoä ghi cheùp ban ñaàu” [Quyeát ñònh soá 90/QÑ-CÑKT ngaøy 19.05.1990]. Treân tinh thaàn keá thöøa caùc cheá ñoä keá toaùn tröôùc ñaây, cheá ñoä keá toaùn môùi ban haønh laø - 27 - moät böôùc phaùt trieån ôû möùc cao hôn, vöøa baûo ñaûm tính thoáng nhaát thoâng tin taøi chính doanh nghieäp cung caáp cho caùc ñoái töôïng, vöøa baûo ñaûm tính linh hoaït phuïc vuï cho yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp cuûa moïi thaønh phaàn kinh teá hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng. 2.1.3- Töø naêm 1994 ñeán nay: Cheá ñoä keá toaùn ban haønh trong nhöõng naêm 1989 - 1990 maëc duø ñaõ ñöôïc caûi tieán nhöng vaãn coøn nhöõng nhöôïc ñieåm, chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng, phaïm vi cung caáp thoâng tin vaø ñoái töôïng keá toaùn chöa ñöôïc ñaày ñuû vaø toaøn dieän, ñoàng thôøi khoâng phuø hôïp vôùi thoâng leä keá toaùn quoác teá. Tröôùc tình hình ñoù, vaøo thaùng 12/1994, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp theo Quyeát ñònh soá 1141-TC/QÑ/CÑ keá toaùn ngaøy 1.11.1995. Cheá ñoä keá toaùn ban haønh theo Quyeát ñònh naøy bao goàm 4 noäi dung, ñoù laø: • Heä thoáng taøi khoaûn vaø noäi dung, keát caáu, phöông phaùp phaûn aùnh cuûa taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng cho doanh nghieäp. • Cheá ñoä baùo caùo taøi chính vaø noäi dung, phöông phaùp laäp baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. • Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn. • Cheá ñoä soå keá toaùn. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû keá toaùn, cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñöôïc ban haønh cuøng moät luùc ñaày ñuû caû 4 cheá ñoä nhö treân. Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn naøy ñaõ thoûa maõn ñöôïc yeâu caàu cô cheá quaûn lyù môùi ôû nöôùc ta, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu deã laøm, deã hieåu, minh baïch, coâng khai, deã kieåm tra, deã kieåm soaùt trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng. Trong giai ñoaïn ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam, haøng loaït vaên baûn veà cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñaõ ñöôïc ban haønh, ñoù laø söï coâng boá Luaät Keá toaùn, 22 Chuaån möïc keá toaùn. Caùc chuaån möïc keá toaùn coøn laïi theo döï kieán seõ coâng boá vaøo cuoái - 28 - naêm 2005 vaø töø naêm 2006 ñeán 2010 seõ hoaøn chænh vaø coâng boá laïi toaøn boä caùc Chuaån möïc keá toaùn ñaõ coâng boá [Theo Hoäi nghò keá toaùn laàn thöù 10-2003]. Qua nghieân cöùu lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa keá toaùn Vieät nam, coù theå nhaän thaáy raèng: trong töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, heä thoáng cheá ñoä keá toaùn ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån phuø hôïp, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cung caáp thoâng tin cho caùc ñoái töôïng söû duïng trong töøng thôøi kyø vaø phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cô cheá quaûn lyù kinh teá ñoái vôùi caùc doanh nghieäp ôû nöôùc ta. Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn cuûa giai ñoaïn sau luoân coù söï caûi tieán ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa giai ñoaïn tröôùc, nhaèm baûo ñaûm söï phuø hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù doanh nghieäp cuûa töøng thôøi kyø, phaùt huy vai troø laø coâng cuï cung caáp thoâng tin höõu ích nhaát cho quaûn lyù doanh nghieäp noùi rieâng vaø quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá quoác daân noùi chung. 2.2/- Thöïc traïng cuûa heä thoáng cheá ñoä keá toaùn hieän haønh. Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp hieän nay ñöôïc nghieân cöùu, soaïn thaûo, ban haønh xuaát phaùt töø quan ñieåm chæ ñaïo cuûa Chính phuû vaø Boä Taøi chính phaûi caûi caùch moät caùch trieät ñeå, caên baûn. Keá toaùn doanh nghieäp phaûi keá caän vaø hoøa nhaäp vôùi nhöõng thoâng leä phoå bieán veà keá toaùn cuûa caùc nöôùc, phaûi trôû thaønh coâng cuï höõu hieäu cho quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp, keá toaùn phaûi goùp phaàn thuùc ñaåy tieán trình môû cöûa, hoäi nhaäp, thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi . . . Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp sau 10 naêm caûi caùch chöùng toû coù nhieàu öu ñieåm: • Laàn ñaàu tieân ôû Vieät Nam heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñöôïc ban haønh ñoàng boä vaø ñöôïc aùp duïng thoáng nhaát cho moïi loaïi hình doanh nghieäp thuoäc moïi lónh vöïc, moïi thaønh phaàn kinh teá, bao goàm 4 boä phaän cô baûn: Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn, Cheá ñoä soå keá toaùn, Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn, Cheá ñoä baùo caùo taøi chính. • Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñaõ xaây döïng treân cô sôû tuaân thuû moät soá nguyeân taéc keá toaùn chung ñöôïc thöøa nhaän treân theá giôùi, ñaûm baûo cho heä thoáng keá toaùn - 29 - doanh nghieäp Vieät Nam coù khaû naêng hoøa nhaäp vôùi keá toaùn cuûa caùc nöôùc, nhö : cô sôû keá toaùn doàn tích, nguyeân taéc giaù goác, nguyeân taéc phuø hôïp, nguyeân taéc thaän troïng . . • Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñaõ qui ñònh noäi dung phaûn aùnh caùc nghieäp vuï kinh teá trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng vaø döï kieán caû nhöõng nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong töông lai gaàn nhö taøi saûn coá ñònh voâ hình, caùc loaïi cho thueâ taøi saûn (thueâ hoaït ñoäng, thueâ taøi chính), caùc loaïi döï phoøng, haïch toaùn vaø xöû lyù cheânh leäch tyû giaù ngoaïi teä, haïch toaùn caùc khoaûn chieát khaáu, giaûm giaù . . . • Töø khi ban haønh laàn löôït caùc chuaån möïc keá toaùn tôùi nay, cöù sau moãi ñôït ban haønh chuaån möïc keá toaùn, Boä Taøi chính laïi ban haønh caùc thoâng tö höôùng daãn keá toaùn thöïc hieän chuaån möïc keá toaùn. Trong caùc thoâng tö naøy heä thoáng cheá ñoä keá toaùn laïi ñöôïc söûa ñoåi boå sung theo quy ñònh cuûa töøng chuaån möïc. Noäi dung söûa ñoåi tröôùc heát laø vieäc söûa ñoåi vaø boå sung caùc taøi khoaûn keá toaùn, noäi dung vaø phöông phaùp ghi cheùp caùc taøi khoaûn ñeå ghi nhaän caùc giao dòch vaø söï kieän kinh teá theo quy ñònh cuûa chuaån möïc, phuïc vuï vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính. Noäi dung söûa ñoåi tieáp theo laø söûa ñoåi, boå sung bieåu maãu caùc baùo caùo taøi chính (Baûng caân ñoái keá toaùn, Baùo caùo keát quaû kinh doanh, Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, Thuyeát minh baùo caùo taøi chính). Maãu bieåu baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc söûa ñoåi boå sung theo yeâu caàu, nguyeân taéc trình baøy baùo caùo taøi chính, giaù trò cuûa töøng khoaûn muïc, chæ tieâu phaûn aùnh treân baùo caùo ñoái vôùi töøng giao dòch. • Nhaèm ñaùnh giaù thöïc traïng vaän duïng heä thoáng cheá ñoä chöùng töø keá toaùn, cheá ñoä soå keá toaùn doanh nghieäp, taùc giaû khaûo saùt thöïc teá taïi caùc doanh nghieäp laø: Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät, Coâng ty TNHH Thöông maïi vaän taûi Song Kim vaø Lieân minh hôïp taùc xaõ Quaän 3. Do cheá ñoä chöùng töø keá toaùn vaø cheá ñoä soå keá toaùn doanh nghieäp ñaõ ñöôïc luaät hoùa theo Luaät Keá toaùn, neân taùc giaû xin chæ trình baøy toùm löôïc caùc noäi dung cô baûn vaø lieân quan ñeán cheá ñoä chöùng töø keá toaùn taùc giaû cuõng chæ ñeà caäp ñeán vieäc vaän duïng caùc chöùng töø baét buoäc ôû caùc doanh nghieäp. Ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng vaän duïng heä thoáng - 30 - taøi khoaûn keá toaùn, cheá ñoä baùo caùo taøi chính doanh nghieäp, taùc giaû khaûo saùt thöïc teá taïi caùc doanh nghieäp laø: Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät- REXCO, Coâng ty TNHH Theùp Phöông Nam vaø Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ. 2.2.1- Veà cheá ñoä chöùng töø keá toaùn 2.2.1.1- Thöïc traïng vaän duïng cheá ñoä chöùng töø keá toaùn: • Veà heä thoáng bieåu maãu chöùng töø: Caùc doanh nghieäp ñeàu söû duïng ñuû caùc chöùng töø theo naêm chæ tieâu quy ñònh laø: Lao ñoäng tieàn löông, Haøng toàn kho, Baùn haøng, Tieàn teä, Taøi saûn coá ñònh. ß Ñoái vôùi chæ tieâu Lao ñoäng tieàn löông, Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät laø doanh nghieäp nhaø nöôùc neân theo quy ñònh phaûi söû duïng naêm maãu chöùng töø baét buoäc laø: Baûng chaám coâng [01-LÑTL]- Baûng thanh toaùn tieàn löông [02-LÑTL]- Giaáy chöùng nhaän nghæ vieäc höôûng trôï caáp BHXH [03-LÑTL]- Danh saùch ngöôøi lao ñoäng höôûng trôï caáp BHXH [04-LÑTL]- Baûng thanh toaùn tieàn thöôûng [05-LÑTL]. Thöïc teá, Coâng ty chæ söû duïng ñuùng theo maãu quy ñònh ñoái vôùi bieåu maãu veà BHXH; coøn Baûng chaám coâng, Baûng thanh toaùn tieàn löông, tieàn thöôûng thì Coâng ty thieát keá maãu rieâng: ñôn giaûn hôn vaø theo ñaëc ñieåm cuûa Coâng ty . ß Ñoái vôùi chæ tieâu Haøng toàn kho: Coù boán bieåu maãu baét buoäc laø: Phieáu nhaäp kho [01-VT]- Phieáu xuaát kho [02-VT]- Theû kho [06-VT]- Bieân baûn kieåm keâ vaät tö, saûn phaåm - haøng hoùa [08-VT], caùc doanh nghieäp coù thöïc hieän ñuùng theo maãu quy ñònh; nhöng Coâng ty TNHH Song Kim, Lieân minh HTX Quaän 3 khoâng söû duïng bieåu maãu Phieáu xuaát kho maø duøng Hoùa ñôn baùn haøng (hoùa ñôn giaù trò gia taêng) ñeå haïch toaùn ñoái vôùi caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan. ß Ñoái vôùi chæ tieâu Baùn haøng: coù baûy bieåu maãu baét buoäc laø Hoùa ñôn giaù trò gia taêng (01GTKT-3LL)- Hoùa ñôn baùn haøng thoâng thöôøng (02GTTT-3LL)-Hoùa ñôn thu mua haøng (06TMH-3LL)-Hoùa ñôn dòch vuï thueâ taøi chính (05TTC-LL)-Hoùa ñôn xuaát - 31 - kho kieâm vaän chuyeån noäi boä (03PXK-3LL)- Phieáu xuaát kho haøng göûi ñaïi lyù baùn (04HDL-3LL)- Hoùa ñôn baùn leû (07-MTT). Caùc doanh nghieäp söû duïng ñuùng hoaøn toaøn theo maãu quy ñònh laø Hoùa ñôn giaù trò gia taêng, Hoùa ñôn thu mua haøng, Hoùa ñôn xuaát kho kieâm vaän chuyeån noäi boä, Phieáu xuaát kho haøng göûi ñaïi lyù baùn . . . coøn caùc bieåu maãu coøn laïi doanh nghieäp khoâng söû duïng. ß Ñoái vôùi chæ tieâu Tieàn teä: coù naêm bieåu maãu baét buoäc laø Phieáu thu (01-TT)- Phieáu chi (02-TT)- Giaáy thanh toaùn tieàn taïm öùng (04-TT)- Baûng kieåm keâ quyõ (07a-TT vaø 07b-TT), Caùc doanh nghieäp coù söû duïng phieáu thu, phieáu chi nhöng phieáu thanh toaùn tieàn taïm öùng thì khoâng doanh nghieäp naøo duøng ñeán, Coâng ty TNHH Song Kim khoâng coù bieân baûn kieåm keâ quyõ. ß Ñoái vôùi chæ tieâu Taøi saûn coá ñònh: Bieân baûn giao nhaän taøi saûn coá ñònh (01- TSCÑ)- Theû taøi saûn coá ñònh (02-TSCÑ)- Bieân baûn thanh lyù taøi saûn coá ñònh (03-TSCÑ), chæ coù Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät coù thöïc hieän ñaày ñuû caùc bieåu maãu treân, caùc doanh nghieäp coøn laïi khoâng söû duïng ñaày ñuû, nhö Coâng ty TNHH Song Kim thieáu Theû taøi saûn coá ñònh, Lieân minh HTX Quaän 3 thì khoâng coù söû duïng bieåu maãu naøo. • Veà vieäc laäp chöùng töø, coâng taùc baûo quaûn löu tröõ: ß Nhìn chung, caùc doanh nghieäp tuaân thuû quy ñònh veà vieäc laäp chöùng töø, nhöng cuõng coøn moät vaøi sai soùt nhö Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät coù tình traïng ngöôøi kyù teân treân hoùa ñôn giaù trò gia taêng laø tröôûng phoù phoøng kinh doanh ñöôïc uûy quyeàn cuûa giaùm ñoác nhöng vieäc kyù teân, ñoùng daáu khoâng tuaân thuû theo quy ñònh cuûa cô quan thueá (chæ ñöôïc ñoùng daáu treo treân hoùa ñôn). Hay vieäc laäp phieáu thu, phieáu chi ñöôïc in treân loaïi giaáy in coù cacbon nhieàu lieân thì theo quy ñònh phaûi kyù teân treân töøng lieân nhöng coâng ty khoâng thöïc hieän ñuùng quy ñònh naøy. Coâng ty TNHH Song Kim, Lieân minh HTX Quaän 3 treân phieáu thu, phieáu chi ñoâi khi chöa ñaày ñuû chöõ kyù cuûa ngöôøi phuï traùch caùc - 32 - khaâu nhö thuû quyõ, keá toaùn laäp phieáu. . . hoaëc khi laäp phieáu nhaäp kho coøn thieáu chöõ kyù cuûa ngöôøi phuï traùch boä phaän. ß Veà coâng taùc löu tröõ taøi lieäu keá toaùn, caùc doanh nghieäp coù thöïc hieän coâng vieäc naøy nhöng chöa coù söï quan taâm ñuùng möùc cuûa ngöôøi laõnh ñaïo coâng ty trong vieäc boá trí nôi löu tröõ, caùch saép xeáp taøi lieäu khoa hoïc sao cho deã laáy, deã tìm. 2.2.1.2- Ñaùnh giaù heä thoáng cheá ñoä chöùng töø keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh: • Öu ñieåm: ß Nhìn chung heä thoáng chöùng töø keá toaùn ñaõ töông ñoái ñaày ñuû, bao quaùt ñöôïc caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong giai ñoaïn hieän nay, ñaûm baûo ñöôïc yeâu caàu quaûn lyù coâng taùc keá toaùn cuûa Nhaø nöôùc. ß Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn ñaõ ñöôïc tinh goïn, coù höôùng daãn roõ raøng caùch thöùc söû duïng, ghi soå, söï lieân keát giöõa caùc chöùng töø neân caùc doanh nghieäp thöïc hieän deã daøng thuaän lôïi. ß Ña soá caùc doanh nghieäp thöïc hieän ñaày ñuû caùc chöùng töø keá toaùn cuûa nhöõng nhoùm chæ tieâu cô baûn töông ñoái ñaày ñuû nhö veà haøng toàn kho, baùn haøng, tieàn teä. ß Vaän duïng Luaät keá toaùn moät soá doanh nghieäp coù söû duïng theâm moät soá bieåu maãu chöùng töø khaùc nhaèm phuø hôïp vôùi ñaëc thuø rieâng vaø phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù taøi chính. {Xem Phuï luïc soá 1.2} • Haïn cheá: ß Heä thoáng bieåu maãu chöùng töø: ; Heä thoáng bieåu maãu chöùng töø baét buoäc tuy ñaõ ñöôïc tinh goïn nhöng vaãn coù nhöõng bieåu maãu khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá neân nhieàu doanh nghieäp khoâng laøm ñuùng theo maãu bieåu quy ñònh. Cuï theå laø baûng chaám coâng, baûng thanh toaùn tieàn löông, baûng thanh toaùn tieàn thöôûng. . . Trong thöïc teá caùc doanh nghieäp thöôøng töï thieát keá bieåu maãu - 33 - cho phuø hôïp vôùi vieäc quaûn lyù lao ñoäng vaø quy cheá chi traû löông, thöôûng cuûa töøng doanh nghieäp. Vaø chöùng töø Phieáu xuaát kho [02-VT] duøng xaùc ñònh haøng ñaõ xuaát kho ñeå haïch toaùn keá toaùn. Thöïc teá moät soá caùc doanh nghieäp thöông maïi thöôøng caên cöù hoùa ñôn baùn haøng theo quy ñònh cuûa cô quan thueá laøm caên cöù haïch toaùn, theo doõi haøng toàn kho. . . Vieäc löu thoâng haøng hoùa noäi boä treân ñöôøng ñoâi khi caùc doanh nghieäp chöa söû duïng ñaày ñuû hoùa ñôn xuaát kho kieâm vaän chuyeån noäi boä [03 PXK-3LL] ; Caáu truùc cuûa moät soá chöùng töø hieän haønh chöa thích hôïp trong vieäc ñaùp öùng yeâu caàu cung caáp döõ lieäu cho maùy vi tính moät caùch nhanh choùng, chính xaùc, vì trong caáu truùc chöùng töø khoâng coù phaàn daønh ñeå ghi maõ khaùch haøng, maõ kho, maõ vaät tö haøng hoùa. . . ñeå phuïc vuï cho coâng taùc keá toaùn baèng maùy. Thöôøng caùc doanh nghieäp seõ töï ghi chuù vaøo tröôùc khi nhaäp döõ lieäu vaøo maùy. Ñoái vôùi nhöõng doanh nghieäp söû duïng phaàn meàm keá toaùn thì khi thieát keá bieåu maãu trong phaàn meàm keá toaùn ña soá doanh nghieäp ñeàu coù yeâu caàu thieát keá theâm caùc kyù hieäu maõ nhö ñaõ neâu ôû treân. ß Vieäc laäp chöùng töø: noäi dung ghi cheùp, baûo quaûn, löu tröõ chöùng töø. ; Moät soá doanh nghieäp coøn boû qua chöa söû duïng moät soá chöùng töø keá toaùn caàn thieát vaø ñöôïc quy ñònh baét buoäc thöïc hieän nhö: Theû Taøi saûn coá ñònh, Bieân baûn giao nhaän taøi saûn coá ñònh. ; Chöùng töø ñöôïc laäp ñoâi khi chöa roõ raøng, thieáu tính phaùp lyù ví duï: ƒ Chöùng töø laäp coøn thieáu chöõ kyù cuûa ngöôøi coù traùch nhieäm lieân quan do ñoù thieáu tính phaùp lyù cuûa chöùng töø nhaát laø phieáu thu, chi tieàn ôû caùc coâng ty TNHH, doanh nghieäp tö nhaân thöôøng thieáu chöõ kyù cuûa thuû quyõ (do kieâm nhieäm), keá toaùn tröôûng vaø thuû tröôûng ñôn vò. ƒ Theo muïc 3-ñieàu 20 cuûa Luaät Keá toaùn qui ñònh chöõ kyù treân chöùng töø keá toaùn duøng ñeå chi tieàn phaûi kyù theo töøng lieân, nhöng hieän nay caùc doanh nghieäp aùp - 34 - duïng theo chöông trình keá toaùn neân in phieáu treân caùc loaïi giaáy in coù cacbon nhieàu lieân neân thöôøng khoâng löu yù qui ñònh naøy maø chæ kyù teân treân lieân goác. ƒ Chöõ kyù cuûa ngöôøi ñaïi dieän khoâng ñuùng quy ñònh, ví duï hoùa ñôn baùn haøng kyù teân choã Thuû tröôûng ñôn vò phaûi do ngöôøi ñaïi dieän phaùp luaät kyù, moät soá doanh nghieäp chöa thöïc hieän ñuùng theo quy ñònh cuûa cô quan thueá. Vaãn coù doanh nghieäp coøn xaûy ra tình traïng kyù teân treân chöùng töø traéng nhö seùc, hoùa ñôn baùn haøng. . . ; Ñieàu quan troïng laø coâng taùc baûo quaûn, löu tröõ chöùng töø chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc, caùc doanh nghieäp chöa saép xeáp vieäc löu tröõ taøi lieäu khoa hoïc. Moät phaàn do aûnh höôûng töø vieäc keùo daøi thôøi gian kieåm tra cuûa cô quan thueá, moät phaàn do boä phaän keá toaùn caùc doanh nghieäp thieáu quan taâm ñeán coâng vieäc naøy. 2.2.2- Cheá ñoä soå saùch keá toaùn 2.2.2.1- Thöïc traïng vaän duïng cheá ñoä soå keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh: • Taïi Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät, coâng ty coù chöông trình keá toaùn baèng maùy do Coâng ty FPT thieát laäp theo yeâu caàu cuûa doanh nghieäp, thöïc hieän theo hình thöùc nhaät kyù chung. Nhìn chung, caùc maãu soå cuûa coâng ty coù caùc chæ tieâu chính ñöôïc thieát keá ñuùng theo maãu quy ñònh, chæ coù khaùc nhau moät ít veà caùch thöùc trình baøy cuõng nhö moät vaøi tieâu ñeà khoâng quan troïng nhö ña soá caùc soå khoâng coù coät ngaøy thaùng ghi soå nhö maãu quy ñònh maø ngaøy thaùng ghi soå thöôøng laø ngaøy treân chöùng töø; Soå nhaät kyù chung vaø Soå caùi ñöôïc thieát laäp chung thaønh soå Nhaät kyù- soå caùi; Caùc soå chi tieát nhö thanh toaùn ngöôøi mua, ngöôøi baùn, chi tieát tieàn vay, chi tieát baùn haøng, chi tieát thueá noäp ngaân saùch . . . ñöôïc söû duïng theo maãu soå chi tieát taøi khoaûn; caùc maãu soå khaùc cô baûn ñöôïc laäp theo quy ñònh. • Coâng ty TNHH Song Kim thöïc hieän soå keá toaùn theo hình thöùc chöùng töø ghi soå, laøm baèng thuû coâng vôùi soå saùch mua taïi cô quan thueá. Lieân minh HTX Quaän 3 thöïc hieän soå keá toaùn theo hình thöùc nhaät kyù chöùng töø, öùng duïng baûng tính Excel theo maãu - 35 - bieåu ñöôïc quy ñònh. Nhìn chung, caùc doanh nghieäp ñaõ thöïc hieän ñuùng theo caùc maãu bieåu quy ñònh. {Xem Phuï luïc 2.2:Cheá ñoä soå keá toaùn hieän haønh} 2.2.2.2- Ñaùnh giaù cheá ñoä soå keá toaùn hieän haønh: • Öu ñieåm Vieät Nam laø quoác gia vaän duïng nhieàu hình thöùc soå saùch keá toaùn trong cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp nhö ñaõ neâu ôû {muïc 1.3.2.2}. Moãi hình thöùc phuø hôïp vôùi quy moâ, ñaëc ñieåm hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, trình ñoä quaûn lyù, trình ñoä nghieäp vuï cuûa nhaân vieân keá toaùn theo xu höôùng tính phöùc taïp taêng daàn. Öu ñieåm naøy seõ giaûm daàn khi caùc doanh nghieäp thöïc hieän vi tính hoùa coâng taùc keá toaùn thì hình thöùc nhaät kyù chung seõ ñöôïc nhieàu doanh nghieäp thöïc hieän hôn. • Haïn cheá ß Do ñöôïc vaän duïng nhieàu hình thöùc soå keá toaùn trong cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp vaø buoäc phaûi söû duïng ñuùng maãu soå theo hình thöùc soå keá toaùn ñaõ löïa choïn neân laøm gia taêng tính phöùc taïp cuûa heä thoáng soå keá toaùn. ß Vieäc coù nhieàu hình thöùc soå keá toaùn ñaõ gaây khoâng ít khoù khaên cho nhaân vieân keá toaùn trong vieäc tìm hieåu, hoïc taäp vaø thöïc haønh nghieäp vuï keá toaùn cuûa mình. Ñoàng thôøi coù doanh nghieäp coøn vi phaïm khi xaây döïng theâm moät heä thoáng soå keá toaùn khaùc beân ngoaøi. 2.2.3- Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn 2.2.3.1- Thöïc traïng vaän duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn taïi doanh nghieäp: • Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät (teân goïi taét laø Coâng ty REXCO ) Coâng ty REXCO ñöôïc thaønh laäp theo quyeát ñònh soá 171/QÑ-VKH ngaøy 20.05.1993 cuûa Vieän Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Vieät Nam, coù truï sôû ñaët taïi 158/1 Xoâ Vieát Ngheä Tónh, Phöôøng 21, Quaän Bình Thaïnh, TP.Hoà Chí Minh. Laø doanh nghieäp nhaø nöôùc - 36 - khu vöïc phía Nam tröïc thuoäc Vieän Khoa hoïc vaø Coâng ngheä Vieät Nam, vôùi voán chuû sôû höõu ñeán 30.06.2005 laø 9.812.704.972 ñoàng. Lónh vöïc kinh doanh: xuaát nhaäp khaåu toång hôïp; kinh doanh xaêng daàu; saûn xuaát phaân boùn höõu cô; xaây döïng thuûy lôïi, daân duïng. Heä thoáng taøi khoaûn maø coâng ty vaän duïng laø heä thoáng taøi khoaûn doanh nghieäp theo Quyeát ñònh 1141/TC/QÑ/CÑ. Theo ñoù, heä thoáng taøi khoaûn cuûa coâng ty chia laøm 9 loaïi vaø 8 taøi khoaûn ngoaøi baûng. Teân goïi vaø soá hieäu taøi khoaûn caáp 1 vaø caáp 2 cô baûn thoáng nhaát theo cheá ñoä keá toaùn hieän haønh, tuy nhieân cuõng coù moät vaøi taøi khoaûn bò thieáu, ghi chöa ñuùng soá hieäu vaø do quy moâ, lónh vöïc hoaït ñoäng, ngaønh ngheà kinh doanh cuûa coâng ty khaù roäng lôùn neân ñeå phuø hôïp vôùi yeâu caàu coâng taùc keá toaùn taïi doanh nghieäp, coâng ty ñaõ môû theâm raát nhieàu taøi khoaûn caáp 2 , caáp 3, caáp 4 . Cuï theå: Coâng ty ñaët ra 4 taøi khoaûn caáp 2 cuûa taøi khoaûn 111 “Tieàn maët” goàm: Taøi khoaûn 1111 “Tieàn maët taïi coâng ty”, Taøi khoaûn 1112 “Tieàn maët taïi xöôûng Soâng lam”, Taøi khoaûn 1113 “Tieàn maët taïi xöôûng Topon”, Taøi khoaûn 1114 “Tieàn maët taïi cöûa haøng y teá”, neáu so vôùi cheá ñoä keá toaùn hieän haønh thì soá hieäu taøi khoaûn 1112 laø “taøi khoaûn tieàn maët ngoaïi teä”, soá hieäu taøi khoaûn 1113 laø “Tieàn maët vaøng baïc, kim khí quyù, ñaù quyù”. Coâng ty ñaët soá hieäu taøi khoaûn 1531 “Coâng cuï duïng cuï ôû coâng ty”, taøi khoaûn 1532 “Coâng cuï duïng cuï ôû xöôûng Soâng lam”, taøi khoaûn 1533 “Coâng cuï duïng cuï ôû xöôûng Topon” cuõng bò sai soá hieäu do theo cheá ñoä hieän haønh thì caùc soá hieäu treân laø taøi khoaûn 1531 “Coâng cuï, duïng cuï”, taøi khoaûn 1532 “Bao bì luaân chuyeån”, taøi khoaûn 1533 “Ñoà duøng cho thueâ”. Coâng ty ñaët soá hieäu taøi khoaûn 2111 “TSCÑ thuoäc voán ngaân saùch, töï boå sung”, taøi khoaûn 2112 “TSCÑ thuoäc voán vay” bò sai soá hieäu do theo cheá ñoä hieän haønh thì caùc soá hieäu treân laø taøi khoaûn 2112 “Nhaø cöûa, vaät kieán truùc”. Coâng ty vaãn coøn ghi teân Taøi khoaûn 221 “Ñaàu tö chöùng khoaùn daøi haïn” trong khi cheá ñoä hieän haønh ñaõ söûa ñoåi laø taøi khoaûn 221 “Ñaàu tö vaøo coâng ty con”. Treân heä thoáng taøi khoaûn coâng ty vaãn coøn ñeå teân taøi khoaûn 721 vaø taøi khoaûn 821 ñaõ ñöôïc quy ñònh boû theo Thoâng tö soá 82. - 37 - Caùc taøi khoaûn 1122 “Tieàn gôûi ngaân haøng-tieàn Vieät Nam”, taøi khoaûn 131 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng”, taøi khoaûn 1368 “Phaûi thu noäi boä khaùc”, taøi khoaûn 144 “Caàm coá, kyù quyõ, kyù cöôïc ngaén haïn”, taøi khoaûn 152 “Nguyeân lieäu, vaät lieäu”, taøi khoaûn 154 “Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang”, taøi khoaûn 155 “Thaønh phaåm”, taøi khoaûn 311 “Vay ngaén haïn”, taøi khoaûn 331 “Phaûi traû ngöôøi baùn”, taøi khoaûn 334 “Phaûi traû coâng nhaân vieân”, taøi khoaûn 3368 “Phaûi traû noäi boä”, taøi khoaûn 411 “Nguoàn voán kinh doanh”, taøi khoaûn 5111 “Doanh thu baùn haøng hoùa”, taøi khoaûn 521 “Chieát khaáu haøng baùn”, taøi khoaûn 621 “Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp”, taøi khoaûn 622 “Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp”, taøi khoaûn 627 “Chi phí saûn xuaát chung”, taøi khoaûn 632 “Giaù voán haøng baùn”, taøi khoaûn 911 “Xaùc ñònh keát quaû kinh doanh” ñöôïc chia thaønh nhieàu taøi khoaûn caáp 2, caáp 3, caáp 4 vaø theâm kyù hieäu nhaèm chi tieát hoùa theo ñoái töôïng vaø lónh vöïc hoaït ñoäng. Ví duï: Taøi khoaûn 144 “Theá chaáp, kyù cöôïc, kyù quyõ” ñöôïc chia thaønh taøi khoaûn 144BTEUR “Kyù quyõ tieàn EUR ôû Vietcombank Bình Taây”, ñöôïc chia thaønh taøi khoaûn 144DABLU “Kyù quyõ baûo laõnh ôû Ngaân haøng Ñoâng AÙ- USD”. . . Taøi khoaûn 511 “Doanh thu baùn haøng” ñöôïc chia thaønh taøi khoaûn 51118GIA “Doanh thu cuûa maët haøng giaáy vaø boät giaáy”, taøi khoaûn 51117DOC “Doanh thu baùn daàu DO chaát löôïng cao”. . . Taøi khoaûn 331 “Phaûi traû cho ngöôøi baùn” ñöôïc chia thaønh taøi khoaûn 33121 “Phaûi traû cho ngöôøi baùn –coâng ty”, taøi khoaûn 3313 “Phaûi traû ngöôøi baùn thuûy lôïi” . . . Ngoaøi ra, Coâng ty coù söû duïng theâm moät taøi khoaûn trung gian laø taøi khoaûn 137 ñeå xöû lyù caùc buùt toaùn nhaäp truøng treân chöông trình maùy. {Xem chi tieát ôû Phuï luïc 3.2a} • Coâng ty TNHH Theùp Phöông Nam (sau ñaây goïi taét laø Coâng ty Phöông Nam) Coâng ty TNHH Theùp Phöông Nam ñöôïc thaønh laäp theo Giaáy pheùp soá 15/GP-TLDN cuûa Ban Quaûn lyù caùc khu coâng nghieäp Bình Döông, coù truï sôû ñaët taïi Khu coâng nghieäp Soùng Thaàn, tænh Bình Döông. Laø doanh nghieäp thuoäc sôû höõu tö nhaân, hoaït - 38 - ñoäng theo Luaät doanh nghieäp, vôùi voán ñieàu leä laø 77 tyû ñoàng. Lónh vöïc kinh doanh: saûn xuaát kinh doanh theùp thaønh phaåm. Heä thoáng taøi khoaûn maø coâng ty vaän duïng laø heä thoáng taøi khoaûn doanh nghieäp theo Quyeát ñònh 1141/TC/QÑ/CÑ. Theo ñoù, heä thoáng taøi khoaûn cuûa coâng ty cuõng chia laøm 9 loaïi vaø 7 taøi khoaûn ngoaøi baûng. Teân goïi vaø soá hieäu taøi khoaûn caáp 1 vaø caáp 2 cô baûn thoáng nhaát theo cheá ñoä keá toaùn hieän haønh. Do ñaëc ñieåm kinh doanh vaø yeâu caàu quaûn lyù, coâng ty ñaõ môû theâm raát nhieàu taøi khoaûn caáp 2, caáp 3, caáp 4 . . . ñeå haïch toaùn chi tieát nhöõng ñoái töôïng keá toaùn thuoäc caùc chæ tieâu söû duïng cho quaûn trò doanh nghieäp. Cuï theå: Caùc taøi khoaûn 131 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng”, taøi khoaûn 151 “Haøng mua ñang ñi ñöôøng”, taøi khoaûn 152 “Nguyeân lieäu, vaät lieäu”, taøi khoaûn 154 “Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang”, taøi khoaûn 311 “Vay ngaén haïn”, taøi khoaûn 331 “Phaûi traû ngöôøi baùn”, taøi khoaûn 411 “Nguoàn voán kinh doanh” chia ra chi tieát voán goùp cuûa töøng thaønh vieân, taøi khoaûn 621 “Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp”, taøi khoaûn 151 “Haøng mua ñang ñi ñöôøng” ñöôïc chia ra taøi khoaûn 1511 “Chi phí vaän chuyeån, xeáp dôõ”, taøi khoaûn 1512 “Chi phí giaùm ñònh”. Coâng ty chöa söûa ñoåi boå sung kòp thôøi moät soá taøi khoaûn trong heä thoáng taøi khoaûn cuûa doanh nghieäp theo Thoâng tö 82, ñoù laø vieäc coâng ty vaãn coøn söû duïng: taøi khoaûn 711 “Thu nhaäp hoaït ñoäng taøi chính”, theâm taøi khoaûn caáp 2 laø 7111 “Laõi tieàn gôûi” (cheá ñoä hieän haønh laø taøi khoaûn 515); taøi khoaûn 721 “Thu nhaäp baát thöôøng” (cheá ñoä hieän haønh khoâng coøn söû duïng nöõa); taøi khoaûn 811 “Chi phí hoaït ñoäng taøi chính”, theâm taøi khoaûn caáp 2 laø 8111 “Loã tyû giaù” (cheá ñoä hieän haønh laø taøi khoaûn 635) {Xem Phuï luïc soá 3.2b} • Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ (sau ñaây goïi laø Coâng ty Kinh Ñoâ) Coâng ty coå phaàn Kinh Ñoâ tieàn thaân laø Coâng ty TNHH xaây döïng vaø cheá bieán thöïc phaåm Kinh Ñoâ, ñöôïc thaønh laäp naêm 1993 theo Quyeát ñònh soá 216/GP-UB - 39 - ngaøy 27.02.1993 cuûa Chuû Tòch Uûy Ban Nhaân daân TP. Hoà Chí Minh, voán ñieàu leä 150 tyû ñoàng, truï sôû taïi 6/134 Quoác loä 13, Phöôøng Hieäp Bình Phöôùc, Quaän Thuû Ñöùc. Ngaønh ngheà kinh doanh: Cheá bieán noâng saûn thöïc phaåm, saûn xuaát kinh doanh baùnh keïo, thöïc phaåm, kinh doanh ngaønh haøng toång hôïp khaùc. Heä thoáng taøi khoaûn maø coâng ty vaän duïng laø heä thoáng taøi khoaûn doanh nghieäp theo Quyeát ñònh 1141/TC/QÑ/CÑ. Theo ñoù, heä thoáng taøi khoaûn cuûa coâng ty cuõng chia laøm 9 loaïi vaø 7 taøi khoaûn ngoaøi baûng. Teân goïi vaø soá hieäu taøi khoaûn caáp 1 vaø caáp 2 cô baûn thoáng nhaát theo cheá ñoä keá toaùn hieän haønh. Do quy moâ khaù lôùn, lónh vöïc kinh doanh roäng neân coâng ty ñaõ môû theâm raát nhieàu taøi khoaûn caáp 2 , caáp 3, caáp 4 nhaèm chi tieát hoùa caùc taøi khoaûn phuï thuoäc ñeå phuïc vuï cho yeâu caàu söû duïng vaø khaû naêng coâng ngheä hoùa thoâng tin keá toaùn cuûa doanh nghieäp. Cuï theå: Coâng ty ñaët ra nhieàu taøi khoaûn caáp 2, caáp 3, caáp 4 cuûa taøi khoaûn 111 “Tieàn maët”; Caùc taøi khoaûn 1122 “Tieàn gôûi ngaân haøng” ñöôïc môû chi tieát thaønh töøng ngaân haøng coâng ty coù giao dòch; taøi khoaûn 131 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng”; taøi khoaûn 141 “Taïm öùng” ñöôïc môû chi tieát theo töøng ñoái töôïng, töøng nhoùm ngaønh haøng; taøi khoaûn 152 “Nguyeân lieäu, vaät lieäu”, taøi khoaûn 154 “Chi phí saûn xuaát kinh doanh dôû dang”, taøi khoaûn 155 “Thaønh phaåm” cuõng ñöôïc môû raát chi tieát theo töøng nhoùm ngaønh haøng, maët haøng; taøi khoaûn 311 “Vay ngaén haïn”, taøi khoaûn 331 “Phaûi traû ngöôøi baùn” ñöôïc môû chi tieát theo töøng ñoái töôïng; caùc taøi khoaûn chi phí nhö taøi khoaûn 621 “Chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp”, taøi khoaûn 622 “Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp”, taøi khoaûn 627 “Chi phí saûn xuaát chung”, taøi khoaûn 632 “Giaù voán haøng baùn” ñöôïc chi tieát hoùa nhieàu do coâng ty laø doanh nghieäp cheá bieán thöïc phaåm caùc loaïi neân coù raát nhieàu maët haøng. Cuï theå taøi khoaûn 131 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng” ñöôïc chia ra taøi khoaûn 1311 “Phaûi thu khaùch haøng trong nöôùc”, taøi khoaûn 1312 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng ngoaøi nöôùc”, taøi khoaûn 1313 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng tieàn öùng tröôùc”; taøi khoaûn 242 “Chi phiaù traû tröôùc daøi haïn” ñöôïc chia - 40 - ra taøi khoaûn 242101 “Chi phí traû tröôùc – CCDC xöôûng”, taøi khoaûn 242108 “Chi phí traû tröôùc – CCDC vaên phoøng” {Xem Phuï luïc soá 3.2c} 2.2.3.2- Ñaùnh giaù thöïc traïng • Öu ñieåm Sau gaàn 10 naêm aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát theo Quyeát ñònh 1141 vaøo caùc doanh nghieäp, cuøng vôùi vieäc söûa ñoåi, boå sung, caäp nhaät nhöõng thay ñoåi cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, phuø hôïp vôùi trình ñoä quaûn lyù. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát hieän haønh ñaõ theå hieän ñöôïc nhöõng öu vieät vaø tính hôn haún cuûa mình so vôùi caùc heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn tröôùc ñaây. ß Thöù nhaát, veà tính phuø hôïp cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: ; Heä thoáng taøi khoaûn hieän haønh phuø hôïp vôùi doanh nghieäp theo cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá. Tính phuø hôïp theå hieän caû veà soá löôïng taøi khoaûn, teân goïi, noäi dung phaûn aùnh, traät töï saép xeáp. . . ; Soá löôïng taøi khoaûn toång hôïp hieän nay ñaõ taêng leân ñaùng keå so vôùi tröôùc. Ñieàu naøy giuùp cho coâng taùc keá toaùn ôû caùc doanh nghieäp ñöôïc thuaän lôïi, deã daøng hôn, thoâng tin cung caáp ñöôïc ñaày ñuû, chính xaùc, roõ raøng, chi tieát vaø minh baïch hôn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc kieåm tra, kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. + Veà kyù hieäu vaø teân goïi cuûa taøi khoaûn: kyù hieäu (maõ soá) vaø teân goïi cuûa taøi khoaûn ñöôïc söû duïng ñeå phaûn aùnh toång quaùt noäi dung kinh teá maø taøi khoaûn theå hieän. Ñieàu naøy cho pheùp ngöôøi laøm keá toaùn vaø caùn boä quaûn lyù löïa choïn ñöôïc caùc nghieäp vuï theo töøng chæ tieâu vaø chi tieát cuûa chæ tieâu, taïo ñieàu kieän deã daøng cho vieäc taäp hôïp caùc muïc, khoaûn muïc caàn thieát ñeå laäp caùc baùo caùo taøi chính. + Veà traät töï saép xeáp cuûa taøi khoaûn: heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñöôïc saép xeáp theo nguyeân taéc caân ñoái giöõa giaù trò taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn, phuø - 41 - hôïp vôùi caùc chæ tieâu phaûn aùnh treân caùc baùo caùo taøi chính. Caùc taøi khoaûn ñöôïc maõ hoùa thuaän lôïi cho vieäc haïch toaùn vaø xöû lyù thoâng tin cuõng nhö thu thaäp thoâng tin. + Quan ñieåm voán chuû sôû höõu cuõng phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá: khoâng phaân bieät voán coá ñònh vaø voán löu ñoäng, voán chuû sôû höõu ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc: Voán chuû sôû höõu = Taøi saûn cuûa doanh nghieäp - Nôï phaûi traû + Phaân bieät roõ nôï daøi haïn chöa ñeán haïn traû vôùi nôï daøi haïn ñeán haïn traû nhaèm cung caáp ñaày ñuû thoâng tin ñeå phaân tích tình hình vaø khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp, phaân chia keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp theo hai loaïi hoaït ñoäng (hoaït ñoäng kinh doanh vaø hoaït ñoäng khaùc) laø phuø hôïp vôùi nhu caàu thoâng tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö, nhaø cung caáp tín duïng hieän taïi vaø töông lai. ß Thöù hai, veà tính thoáng nhaát cuûa heä thoáng taøi khoaûn: ; Tính thoáng nhaát cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng trong caùc doanh nghieäp ñöôïc theå hieän roõ trong caùc quy ñònh cuûa cheá ñoä. Cô quan xaây döïng vaø ban haønh cheá ñoä: Boä Taøi chính laø ñôn vò chòu traùch nhieäm xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát, quy ñònh soá löôïng, teân goïi, soá hieäu, noäi dung, phöông phaùp ghi cheùp cuûa caùc taøi khoaûn keá toaùn. ; Ñoái töôïng aùp duïng: Heä thoáng taøi khoaûn naøy ñöôïc aùp duïng cho taát caû caùc doanh nghieäp thuoäc moïi lónh vöïc, moïi thaønh phaàn kinh teá. Toùm laïi, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän nay coù tính thoáng nhaát cao, ñoù laø ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc thoáng nhaát caùc chæ tieâu cuûa baùo caùo taøi chính. ß Thöù ba, veà tính logic cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ; Tính logic cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñöôïc theå hieän qua soá hieäu cuûa caùc taøi khoaûn, noù theå hieän ñöôïc vò trí cuûa töøng taøi khoaûn trong heä thoáng vaø söï lieân keát caùc taøi khoaûn thaønh loaïi, nhoùm, boä. Tính logic cuûa heä thoáng taøi khoaûn taïo ñieàu kieän - 42 - thuaän lôïi cho vieäc nhôù noäi dung, keát caáu cuûa töøng taøi khoaûn noùi rieâng vaø phöông phaùp ghi cheùp caùc loaïi nghieäp vuï phoå bieán noùi chung, töø ñoù, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn trong doanh nghieäp. Cuï theå laø: Ñoái vôùi nhöõng taøi khoaûn caáp 1, heä thoáng taøi khoaûn duøng ba chöõ soá töï nhieân ñeå phaûn aùnh, trong ñoù, soá haøng traêm chæ loaïi taøi khoaûn, soá haøng chuïc chæ nhoùm taøi khoaûn, soá haøng ñôn vò laø teân cuûa taøi khoaûn. Ví duï: taøi khoaûn 152 “Nguyeân lieäu, vaät lieäu” thì soá 1 haøng traêm cho bieát taøi khoaûn naøy thuoäc loaïi 1 (taøi saûn ngaén haïn), soá 5 haøng chuïc cho bieát taøi khoaûn naøy thuoäc nhoùm 5 cuûa loaïi 1 (nhoùm haøng toàn kho) vaø soá 2 öùng vôùi teân taøi khoaûn “Nguyeân lieäu, vaät lieäu”. ; Heä thoáng taøi khoaûn coøn söû duïng soá haøng ñôn vò coá ñònh ñeå chæ söï gioáng nhau veà vò trí cuûa moät soá taøi khoaûn trong nhoùm, chaúng haïn, nhöõng taøi khoaûn coù soá cuoái cuøng laø 8 thì phaûn aùnh caùc noäi dung khaùc cuûa moät nhoùm (taøi khoaûn 138 “Phaûi thu khaùc”, taøi khoaûn 338 “Phaûi traû, phaûi noäp khaùc”, . . .) coøn caùc taøi khoaûn coù soá haøng ñôn vò laø 9 thì phaûn aùnh nghieäp vuï döï phoøng (taøi khoaûn 129 “Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö ngaén haïn”, taøi khoaûn 139 “Döï phoøng phaûi thu khoù ñoøi, taøi khoaûn 159 “Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho”. . .). ; Heä thoáng taøi khoaûn coøn söû duïng chöõ soá ñoàng daïng ñeå phaûn aùnh caùc nhoùm taøi khoaûn ñoái laäp nhau hoaëc coù lieân heä chaët cheõ vôùi nhau, nhö: nhoùm 13 chæ caùc taøi khoaûn phaûi thu ngaén haïn ñoái laäp vôùi nhoùm 33 ñeå phaûn aùnh phaûi traû ngaén haïn; nhoùm taøi khoaûn lieân quan ñeán hoaït ñoäng xaây döïng cô baûn: taøi khoaûn 241 “Xaây döïng cô baûn dôû dang”, taøi khoaûn 441 “Nguoàn voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn”; nhoùm taøi khoaûn lieân quan ñeán kyù quyõ, kyù cöôïc: taøi khoaûn 144 “Caàm coá, kyù quyõ, kyù cöôïc ngaén haïn”, taøi khoaûn 244 “Kyù quyõ, kyù cöôïc daøi haïn”, taøi khoaûn 344 “Nhaän kyù quyõ, kyù cöôïc daøi haïn”. - 43 - ; Ñoái vôùi caùc taøi khoaûn caáp 2, heä thoáng taøi khoaûn hieän haønh ñöôïc söû duïng 4 chöõ soá ñeå kyù hieäu, trong ñoù 3 chöõ soá ñaàu laø kyù hieäu cuûa taøi khoaûn caáp 1. Ñoái vôùi caùc taøi khoaûn caáp 3, heä thoáng taøi khoaûn hieän haønh kyù hieäu baèng naêm chöõ soá. . . ß Thöù tö, veà tính môû cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta ñang treân ñaø phaùt trieån, theâm vaøo ñoù, heä thoáng phaùp luaät trong lónh vöïc kinh teá ñang ñöôïc xaây döïng, boå sung, hoaøn thieän, quaù trình hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi ngaøy caøng saâu roäng thì nhöõng khaùi nieäm, loaïi nghieäp vuï môùi... ngaøy caøng phong phuù. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chöùng minh trong quaù trình söûa ñoåi, boå sung heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn, nhö: thueâ taøi chính taøi saûn coá ñònh, doanh thu ñöôïc trôï caáp, trôï giaù, traùi phieáu phaùt haønh, thöông phieáu. . . Baèng vieäc söû duïng heä thoáng taøi khoaûn ñöôïc kyù hieäu baèng 3 chöõ soá trôû leân, söï phaân loaïi, phaân nhoùm taøi khoaûn ñöôïc thöïc hieän theo cô cheá thoaùng neân heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän haønh coù khaû naêng thích öùng vôùi söï thay ñoåi cuûa caùc khaùi nieäm, caùc quaù trình kinh teá, hoaït ñoäng kinh doanh môùi trong töông lai. Heä thoáng taøi khoaûn hieän haønh ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cung caáp thoâng tin veà tình hình saûn xuaát - kinh doanh, tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp cho caùc ñoái töôïng trong vaø ngoaøi doanh nghieäp. • Haïn cheá Moät soá caùc doanh nghieäp aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp ban haønh theo Quyeát ñònh 1141 TC/QÑ/CÑKT ngaøy 1.11.1995 (ñaõ söûa ñoåi, boå sung) cuûa Boä tröôûng Boä Taøi chính cuõng coøn tuøy tieän vaø khoâng thoáng nhaát. Moät ñieàu phoå bieán laø do heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp ban haønh theo caùc quyeát ñònh noùi treân laø heä thoáng taøi khoaûn mang tính “cöùng”, chöa döï ñoaùn heát ñöôïc caùc ñoái töôïng caàn phaûn aùnh vaø thöôøng xuyeân thay ñoåi, boå sung neân raát nhieàu doanh nghieäp khoâng caäp nhaät ñöôïc nhöõng thay ñoåi naøy, nhaát laø thôøi gian gaàn ñaây, khi caùc chuaån möïc keá toaùn ñöôïc - 44 - ban haønh. ß Tuy heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän haønh ñöôïc thieát keá laø heä thoáng môû, doanh nghieäp ñöôïc quyeàn môû theâm caùc taøi khoaûn caáp 2, 3 (neáu Boä Taøi chính chöa qui ñònh), nhöng nhìn chung heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn vaãn coøn cöùng, chöa linh hoaït, chöa phuø hôïp vôùi ñieàu kieän keá toaùn baèng maùy vi tính vaø tính ña daïng trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Moät soá doanh nghieäp söû duïng coøn laãn loän giöõa caùc taøi khoaûn caáp 2, caáp 3; hoaëc khi vaän duïng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn cuûa doanh nghieäp mình vaãn coøn duøng sai kyù hieäu taøi khoaûn do Nhaø nöôùc ban haønh, daãn ñeán tình traïng cuøng moät kyù hieäu nhöng khaùc nhau caû veà teân goïi, caû veà noäi dung phaûn aùnh, thaäm chí traùi ngöôïc nhau. ß Trong vaøi naêm gaàn ñaây, cöù sau moät ñôït ban haønh chuaån möïc keá toaùn laïi coù söï söûa ñoåi boå sung heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñeå thöïc hieän keá toaùn theo qui ñònh cuûa chuaån möïc keá toaùn. Ñieàu naøy laø caàn thieát vaø khoâng theå traùnh khoûi. Nhöng do boå sung söûa ñoåi nhieàu laàn daãn ñeán caáu truùc ban ñaàu cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp thoáng nhaát bò phaù vôõ. Heä thoáng taøi khoaûn doanh nghieäp coù söï chaép vaù lieân tuïc vaø thieáu tính oån ñònh laâu daøi. ß Tính thích öùng cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: Moät trong nhöõng yeâu caàu cô baûn cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn noùi rieâng vaø heä thoáng cheá ñoä keá toaùn noùi chung laø phaûi cung caáp ñöôïc nhöõng thoâng tin caàn thieát cho vieäc ñeà ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù. Ñoàng thôøi, heä thoáng cheá ñoä keá toaùn phaûi coù tính oån ñònh cao, deã vaän duïng, deã thích öùng vôùi söï thay ñoåi cuûa cô cheá quaûn lyù kinh teá, cô cheá taøi chính vaø xu theá hoäi nhaäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän haønh maëc daàu khaù phuø hôïp vaø coù tính “môû”, tuy nhieân tính thích öùng chöa cao, do vaäy heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thöôøng xuyeân phaûi thay ñoåi, boå sung khieán nhieàu caùn boä keá toaùn doanh nghieäp khoâng caäp nhaät kòp thôøi. Thöïc teá thôøi gian qua cho thaáy, coù nhöõng hoaït ñoäng kinh teá phaùt sinh töø laâu hoaëc môùi phaùt sinh - 45 - nhöng do heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn chöa boå sung kòp neân caùc doanh nghieäp raát luùng tuùng khi phaûn aùnh (caùc hoaït ñoäng veà ñaàu tö chöùng khoaùn; phaùt haønh traùi phieáu, tín phieáu, kyø phieáu; coå phaàn hoùa, xöû lyù cheânh leäch thueá thu nhaäp doanh nghieäp; döï phoøng coâng nôï . . . ). ß Maët khaùc, ngay trong lónh vöïc cung caáp thoâng tin, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän haønh coøn toàn taïi khaù nhieàu vaán ñeà caàn phaûi hoaøn thieän. Ñieàu naøy theå hieän treân moät soá khía caïnh chính sau: ; Veà phaân tích tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp: Moät trong nhöõng ñieàu maø caùc nhaø ñaàu tö, caùc nhaø cung caáp tín duïng quan taâm laø tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, söï phaân tích cuûa hoï coù ñuùng hay khoâng coøn tuyø thuoäc vaøo tính khoa hoïc cuûa vieäc phaân loaïi caùc khoaûn muïc veà taøi saûn, keát caáu nguoàn voán . . . Trong heä thoáng taøi khoaûn hieän haønh, yeâu caàu naøy tuy ñaõ ñöôïc ñaùp öùng nhöng vaãn coøn vaøi ñieàu chöa hôïp lyù, do vaäy heä thoáng taøi khoaûn caàn phaûi coù söï chænh lyù, boå sung. ; Veà söï töông ñoàng vôùi baùo caùo taøi chính: Baùo caùo taøi chính laø nhöõng baùo caùo toång quaùt veà tình hình taøi saûn, nguoàn voán, doanh thu, chi phí, keát quaû kinh doanh, veà luoàng tieàn, veà khaû naêng taøi chính. . . Baùo caùo taøi chính laø nguoàn thoâng tin quan troïng ñeå phaân tích, ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp trong kyø ñaõ qua, ñeå töø ñoù ngöôøi phaân tích coù theå ñöa ra nhöõng nhaän ñònh coù söùc thuyeát phuïc veà tình hình taøi chính trong töông lai. Tuy nhieân, chaát löôïng thoâng tin cuûa baùo caùo taøi chính laïi phuï thuoäc tính khoa hoïc cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Vôùi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän haønh thì vieäc laáy thoâng tin ñeå laäp baùo caùo taøi chính cuõng coøn nhieàu noäi dung caàn hoaøn thieän hôn. 2.2.4- Cheá ñoä baùo caùo taøi chính 2.2.4.1- Thöïc traïng vaän duïng cheá ñoä baùo caùo taøi chính Ñieåm môùi nhaát cuûa cheá ñoä baùo caùo taøi chính hieän nay laø söï ban haønh Thoâng tö 23/2005-TT-BTC veà höôùng daãn keá toaùn 6 chuaån möïc keá toaùn ñôït 3, theo ñoù caùc bieåu - 46 - maãu baùo caùo taøi chính ñöôïc söûa ñoåi, boå sung caên baûn cho phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn ñaõ ban haønh. Tuy nhieân, keá toaùn taïi caùc doanh nghieäp vaãn chöa thöïc hieän vieäc baùo caùo taøi chính theo thoâng tö 23 maø coøn söû duïng theo maãu bieåu cuõ, keå caû baùo caùo trong naêm 2005. Khaûo saùt tình hình thöïc hieän cheá ñoä baùo caùo taøi chính hieän haønh taïi caùc doanh nghieäp: {Xem baùo caùo cuûa caùc doanh nghieäp nghieân cöùu ôû phuï luïc soá 4.1}. Nhìn chung, caùc doanh nghieäp ñang thöïc hieän cheá ñoä baùo caùo taøi chính theo quyeát ñònh 167/2000/QÑ-BTC ngaøy 25.10.2000 cuûa Boä Taøi chính. Rieâng Baùo caùo keát quaû kinh doanh naêm 2005, doanh nghieäp ñaõ boû phaàn II “Tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi nhaø nöôùc” vaø Phaàn III “Thueá giaù trò gia taêng ñöôïc khaáu tröø, ñöôïc hoaøn laïi, ñöôïc mieãn giaûm” theo Thoâng tö 23/2005. Veà soá löôïng baùo caùo thöïc hieän, caùc doanh nghieäp laäp ñaày ñuû boán bieåu baùo caùo theo quy ñònh: Baûng caân ñoái keá toaùn, Baùo caùo keát quaû kinh doanh, Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, Baùo caùo thuyeát minh taøi chính. 2.2.4.1.1- Thöïc traïng vaän duïng Baùo caùo caân ñoái keá toaùn taïi doanh nghieäp • Caùc doanh nghieäp vaän duïng caùc phöông phaùp keá toaùn aûnh höôûng ñeán thoâng tin trình baøy treân baûng caân ñoái keá toaùn: ß Phöông phaùp keá toaùn haøng toàn kho: Nguyeân taéc ñaùnh giaù haøng toàn kho: theo giaù thöïc teá; Phöông phaùp xaùc ñònh haøng toàn kho cuoái kyø: theo phöông phaùp keâ khai thöôøng xuyeân; Phöông phaùp haïch toaùn haøng toàn kho: theo giaù thöïc teá bình quaân gia quyeàn. ß Phöông phaùp keá toaùn taøi saûn coá ñònh: Nguyeân taéc ñaùnh giaù taøi saûn: Nguyeân giaù – Giaù trò hao moøn = Giaù trò coøn laïi; Phöông phaùp khaáu hao aùp duïng: theo VAS 10 vaø quyeát ñònh 206/BTC. ß Phöông phaùp laäp döï phoøng: Theo thoâng tö 64/TT-BTC. - 47 - • Baûng caân ñoái keá toaùn hieän haønh goàm hai phaàn: Taøi saûn coù vaø Taøi saûn nôï. Taøi saûn coù bao goàm: Phaàn A “Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn” goàm : Tieàn- Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn- Caùc khoaûn phaûi thu- Haøng toàn kho- Taøi saûn löu ñoäng khaùc- Chi söï nghieäp; Phaàn B “Taøi saûn coá ñònh, ñaàu tö daøi haïn” goàm: Taøi saûn coá ñònh- Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn- Chi phí xaây döïng cô baûn dôû dang- Chi phí traû tröôùc daøi haïn- Chi khoaûn kyù cöôïc, kyù quyõ daøi haïn. Taøi saûn nôï bao goàm: Phaàn A “Nôï phaûi traû” goàm: Nôï ngaén haïn- Nôï daøi haïn- Nôï khaùc. Phaàn B: “Nguoàn voán quyõ- Nguoàn kinh phí”. Vieäc phaân tích baùo caùo taøi chính laø vaán ñeà raát quan troïng vì noù aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng thoâng tin, coù yù nghóa vôùi vieäc phaân tích tình hình taøi chính, tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vaø cung caáp caùc thoâng tin höõu ích ñeå giuùp cho ngöôøi söû duïng baùo caùo taøi chính ra quyeát ñònh kinh teá lieân quan. Ñeå thoâng tin höõu ích cho ngöôøi söû duïng trong vieäc phaân tích, ñaùnh giaù vaø ra quyeát ñònh kinh teá thì caùc chæ tieâu ñöôïc thieát keá treân baùo caùo taøi chính phaûi ñaûm baûo caùc tieâu chuaån: tính deã hieåu, tính thích hôïp, tính ñaùng tin caäy vaø tính so saùnh ñöôïc. • Thöïc traïng veà baùo caùo taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp qua khaûo saùt cho thaáy: ß Moät soá chæ tieâu treân baùo caùo taøi chính chöa thöïc söï ñaûm baûo tính deã hieåu, thieáu nhaát quaùn: Theo Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam soá 21 (VAS 21) “Trình baøy baùo caùo taøi chính” quy ñònh doanh nghieäp caàn phaûi phaân bieät “taøi saûn ngaén haïn vaø taøi saûn daøi haïn”; trong khi ñoù doanh nghieäp laïi theå hieän treân Baûng caân ñoái keá toaùn laø “Taøi saûn löu ñoäng vaø Taøi saûn coá ñònh”. ß Moät soá chæ tieâu treân baùo caùo taøi chính chöa thöïc söï ñaûm baûo tính thích hôïp cho vieäc ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn cuûa ñôn vò: Ñeå phaân tích khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp, moät trong caùc thoâng tin maø caùc ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi chính caàn phaûi coù laø “Taøi saûn löu ñoäng” vaø “Nôï ngaén haïn”, “Nôï daøi haïn”. Caùc thoâng - 48 - tin naøy ñöôïc thaáy treân Baûng caân ñoái keá toaùn ôû caùc vò trí sau: Phaàn Taøi saûn – Loaïi A “Taøi saûn löu ñoäng vaø ñaàu tö ngaén haïn”; Phaàn nguoàn voán- Loaïi A “Nôï phaûi traû” – Muïc I “Nôï ngaén haïn”; Phaàn nguoàn voán- Loaïi A “Nôï phaûi traû” – Muïc II “Nôï daøi haïn”. Nhöng treân baûng caân ñoái keá toaùn hieän haønh cuûa doanh nghieäp chöa ñaûm baûo vieäc tính chính xaùc caùc chæ tieâu naøy, cuï theå: ; Chæ tieâu “Phaûi thu cuûa khaùch haøng”: ñoái vôùi doanh nghieäp coù moät soá coâng nôï quaù haïn, khoâng coù khaû naêng thu hoài, baùn haøng