Đề tài Tổ chức trò chơi trong giờ sinh hoạt tập thể cho học sinh Tiểu học

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc vinh ®inh thÞ thu huyÒn Tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho häc sinh TiÓu häc LuËn v¨n th¹c sÜ gi¸o dôc häc Vinh - 2007 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr­êng ®¹i häc vinh ®inh thÞ thu huyÒn Tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho häc sinh TiÓu häc Chuyªn ngµnh: Gi¸o dôc häc (CÊp tiÓu häc) M· sè: 60 14 10 LuËn v¨n th¹c sÜ gi¸o dôc häc Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: TS. TrÞnh quèc th¸i Vinh - 2007 Môc lôc Trang Më ®Çu 1 1. Lý do chän ®Ò tµi 1 2. Môc ®Ých nghiªn cøu 2 3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t­îng nghiªn cøu 3 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc 3 5. NhiÖm vô nghiªn cøu 3 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3 7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu 4 8. §ãng gãp míi cña ®Ò tµi 4 9. CÊu tróc luËn v¨n 5 Ch­¬ng 1. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ 6 I. C¬ së lý luËn 6 1.1. LÞch sö vÊn ®Ò 6 1.2. Trß ch¬i 8 1.2.1. Kh¸i niÖm 8 1.2.2. §Æc ®iÓm cña trß ch¬i 9 1.2.3. B¶n chÊt cña trß ch¬i 12 1.2.4. Vai trß cña trß ch¬i 13 1.2.5. Ph©n lo¹i trß ch¬i 17 1.2.6. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ë TiÓu häc 22 1.3. Sinh ho¹t tËp thÓ 24 1.3.1. Kh¸i niÖm 24 1.3.2. Môc tiªu cña ch­¬ng tr×nh SHTT 25 1.3.3. §Æc ®iÓm cña giê SHTT 26 1.3.4. Néi dung ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña giê SHTT ë TiÓu häc 27 1.4. §Æc ®iÓm häc sinh tiÓu häc 31 1.4.1. §Æc ®iÓm t©m lý HSTH 31 1.4.2. §Æc ®iÓm nhËn thøc 35 1.4.3. §Æc ®iÓm nh©n c¸ch 36 II. Thùc tr¹ng cña viÖc tæ chøc giê SHTT ë tr­êng TiÓu häc 36 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ tæ chøc nghiªn cøu thùc tr¹ng 36 2.1.1. §èi t­îng kh¶o s¸t 36 2.1.2. Néi dung nghiªn cøu thùc tr¹ng 38 2.1.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tr¹ng 38 2.2. Ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tr¹ng 39 2.2.1. Thùc tr¹ng vÒ sö dông trß ch¬i ë tr­êng TiÓu häc 39 2.2.2. Thùc tr¹ng vÒ sö dông trß ch¬i trong giê SHTT 42 2.2.3. Møc ®é høng thó cña HS khi tham gia c¸c trß ch¬i trong giê SHTT 45 2.2.4. Khã kh¨n vµ thuËn lîi khi tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT 46 2.3. KÕt luËn ch­¬ng 1 47 Ch­¬ng 2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT 49 2.1. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc trß ch¬i 49 2.1.1. Nguyªn t¾c lùa chän trß ch¬i 49 2.1.2. Nguyªn t¾c tæ chøc trß ch¬i 49 2.2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT 51 2.2.1. C¬ së x©y dùng quy tr×nh 51 2.2.2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT cho HSTH 54 2.3. ThiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh trß ch¬i trong giê SHTT 56 2.3.1. C¨n cø ®Ó thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh trß ch¬i trong giê SHTT 56 2.3.2. ThiÕt kÕ trß ch¬i 58 Ch­¬ng 3. Thùc nghiÖm s­ ph¹m 76 3.1. Kh¸i qu¸t chung 76 3.2. Tæ chøc thùc nghiÖm 77 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 86 1. KÕt luËn 86 2. KiÕn nghÞ 87 Tµi liÖu tham kh¶o 88 Nh÷ng tõ viÕt t¾t trong luËn v¨n HS : Häc sinh GV : Gi¸o viªn HSTH : Häc sinh tiÓu häc SHTT : Sinh ho¹t tËp thÓ GD : Gi¸o dôc GDNGLL : Gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp XHCN : X· héi chñ nghÜa më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi vµ Héi nghÞ Trung ­¬ng, ®Æc biÖt lµ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø t­ (Khãa VII) vµ Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø hai (Khãa VIII), nÒn GD n­íc ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn míi. §øng tr­íc nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng cao cña c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc vµ nh÷ng th¸ch thøc cña bèi c¶nh quèc tÕ trong thÕ kØ míi, ngµnh GD n­íc ta ®øng tr­íc nh÷ng nhiÖm vô nÆng nÒ, nhu cÇu ph¸t triÓn gi¸o dôc lµ rÊt bøc thiÕt. Kh«ng nh÷ng chØ ViÖt Nam, mµ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®· ®Æt GD vµo vÞ trÝ quèc s¸ch hµng ®Çu. Con ng­êi ®­îc gi¸o dôc vµ biÕt tù gi¸o dôc ®­îc coi lµ nh©n tè quan träng nhÊt, “võa lµ ®éng lùc, võa lµ môc tiªu” cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña x· héi. GD ®ang trë thµnh mét bé phËn ®Æc biÖt cña cÊu tróc h¹ tÇng x· héi, lµ tiÒn ®Ò quan träng cho sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n hãa, quèc phßng vµ an ninh; bëi lÏ, con ng­êi ®­îc gi¸o dôc tèt vµ biÕt tù gi¸o dôc míi cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt mét c¸ch s¸ng t¹o vµ cã hiÖu qu¶ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò do sù ph¸t triÓn x· héi ®Æt ra. BËc TiÓu häc lµ bËc häc ®Çu tiªn vµ ®­îc x¸c ®Þnh lµ “bËc häc nÒn t¶ng cña hÖ thèng GD quèc d©n...” (§iÒu 2, LuËt phæ cËp gi¸o dôc TiÓu häc). BËc TiÓu häc cã b¶n s¾c riªng vµ cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña nã. BËc häc nµy t¹o nh÷ng c¬ së ban ®Çu rÊt c¬ b¶n vµ bÒn v÷ng cho trÎ em tiÕp tôc häc lªn bËc häc trªn; h×nh thµnh nh÷ng c¬ së ban ®Çu, ®­êng nÐt ban ®Çu cña nh©n c¸ch. Nh÷ng g× thuéc vÒ tri thøc vµ kÜ n¨ng, vÒ hµnh vi vµ tÝnh ng­êi... ®­îc h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh ë HSTH sÏ theo suèt ®êi mçi ng­êi. Nh÷ng g× ®· h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh ë trÎ em rÊt khã thay ®æi. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn GD 2001-2010 ®· chØ râ môc tiªu ph¸t triÓn GD TiÓu häc lµ: Thùc hiÖn GD toµn diÖn vÒ ®øc, trÝ, thÓ, mÜ. Ph¸t triÓn nh÷ng ®Æc tÝnh tù nhiªn tèt ®Ñp cña trÎ em, h×nh thµnh ë HS lßng ham hiÓu biÕt vµ nh÷ng kÜ n¨ng c¬ b¶n ®Çu tiªn ®Ó t¹o høng thó häc tËp vµ häc tËp tèt. Trß ch¬i lµ mét ho¹t ®éng rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi con ng­êi. Còng nh­ lao ®éng, häc tËp trß ch¬i lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng sèng cña con ng­êi. §èi víi løa tuæi trÎ em, trß ch¬i cã ý nghÜa ®Æc biÖt, nã t¹o ®iÒu ®Ó trÎ em thÓ hiÖn nhu cÇu tù nhiªn vÒ ho¹t ®éng, t¹o ra ë trÎ em nh÷ng rung ®éng thùc tÕ vµ quan träng cho cuéc sèng. Trß ch¬i cßn lµ mét ph­¬ng tiÖn nh»m thu hót, tËp hîp vµ gi¸o dôc thiÕu nhi nhanh nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nã gãp phÇn ®iÒu hßa phÇn n¨ng l­îng d­ thõa trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng b×nh th­êng trong c¬ thÓ trÎ em. Trß ch¬i võa lµ nhu cÇu tù nhiªn, võa lµ ph­¬ng tiÖn gi¸o dôc toµn diÖn cho HSTT. Thùc hiÖn theo ph­¬ng ch©m “häc mµ ch¬i, ch¬i mµ häc” trß ch¬i ®­îc coi lµ mét h×nh thøc d¹y häc, gi¸o dôc hiÖu qu¶. ë TiÓu häc, trß ch¬i ®­îc sö dông hÇu nh­ trong tÊt c¶ c¸c m«n häc. §Ó thùc hiÖn môc tiªu GD toµn diÖn cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång thêi c¶ hai ho¹t ®éng; ®ã lµ ho¹t ®éng häc tËp vµ ho¹t ®éng GD ngoµi giê lªn líp. Trong thùc tÕ ë c¸c tr­êng TiÓu häc, viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng GD ngoµi giê lªn líp ch­a thùc sù ®­îc coi träng ®óng møc. SHTT lµ mét ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, do §éi tæ chøc d­íi sù ®iÒu hµnh, h­íng dÉn cña GV. V× nh÷ng lÝ do kh¸ch quan kh¸c nhau, mµ viÖc tæ chøc giê SHTT kh«ng th­êng xuyªn, kh«ng ®ång bé nªn ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu gi¸o dôc. HÇu hÕt GV coi ®©y lµ mét giê tuyªn truyÒn cña §éi, v× thÕ mµ c¸c h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng trong giê SHTT ch­a ®­îc quan t©m, còng nh­ ch­a ®­îc sù ®Çu t­ cña GV dÉn ®Õn kh«ng g©y høng thó cho HS. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lÝ do trªn, chóng t«i ®· lùa chän ®Ò tµi: “Tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho häc sinh TiÓu häc”. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu §Ò tµi nµy nh»m x¸c ®Þnh thùc tr¹ng cña viÖc tæ chøc c¸c giê sinh ho¹t tËp thÓ ë tr­êng TiÓu häc. Trªn c¬ së ®ã x©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê sinh ho¹t tËp thÓ nh»m gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc. 3. §èi t­îng vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu - Kh¸ch thÓ: Tæ chøc trß ch¬i cho HSTH - §èi t­îng: Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc NÕu x©y dùng ®­îc quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT phï hîp víi ®Æc ®iÓm nhËn thøc cña HSTH vµ néi dung cña buæi SHTT th× cã thÓ n©ng cao chÊt l­îng buæi SHTT ë TiÓu häc, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu GD toµn diÖn ë TiÓu häc. 5. NhiÖm vô nghiªn cøu 5.1. T×m hiÓu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña vÊn ®Ò x©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê sinh ho¹t tËp thÓ. 5.2 . X©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT. 5.3. Thö nghiÖm quy tr×nh ®· ®Ò ra. 5.4. KÕt luËn khoa häc. 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 6.1. Nhãm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn - Dïng ®Ó nghiªn cøu, ph©n tÝch tæng quan c¸c tµi liÖu, s¸ch b¸o cã liªn quan ®Ó x©y dùng c¬ së lý luËn cho ®Ò tµi. - Nhãm PP nghiªn cøu gåm PP: ph©n tÝch; tæng hîp lý thuyÕt; ph©n lo¹i hÖ thèng hãa lý thuyÕt; gi¶ thuyÕt. 6.2. Nhãm ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn - Ph­¬ng ph¸p tæng kÕt kinh nghiÖm: Tæng kÕt kinh nghiÖm tæ chøc c¸c ho¹t ®éng trong giê sinh ho¹t tËp thÓ cho HSTH cña Phßng GD - §T vµ c¸c tr­êng TiÓu häc trªn ®Þa bµn. - Ph­¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia: Trao ®æi, tham kh¶o ý kiÕn vµ chØ dÉn cña c¸c chuyªn gia trong mét sè lÜnh vùc nh­: Gi¸o dôc häc, t©m lý häc, v¨n hãa, GD thÓ chÊt... - Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra: + Sö dông phiÕu ®iÒu tra ®èi víi GV vµ Tæng phô tr¸ch §éi ®Ó t×m hiÓu møc ®é sö dông trß ch¬i trong giê SHTT. + KÕt hîp gi÷a quan s¸t vµ pháng vÊn ®Ó thu thËp th«ng tin, ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc giê SHTT ë tr­êng TiÓu häc. §ång thêi ®Ó t×m hiÓu sù høng thó cña HS ®èi víi trß ch¬i. - Thö nghiÖm s­ ph¹m: §Ó kiÓm chøng tÝnh ®óng ®¾n vµ tÝnh kh¶ thi cña quy tr×nh ®· ®Ò xuÊt. 6.3. Ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc Sö dông c«ng thøc thèng kª to¸n häc ®Ó xö lÝ sè liÖu thu ®­îc. 7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu - Sè l­îng HS líp 3- 4: 100 em (t­¬ng øng víi ba líp). - §é tuæi: 8-9 tuæi (t­¬ng øng víi HS líp 3-4) - §Þa bµn nghiªn cøu: T¹i hai tr­êng TiÓu häc H­ng Léc, H­ng Dòng 1 (thµnh phè Vinh), vµ tr­êng TiÓu häc Nghi ¢n (huyÖn Nghi Léc). - Ph¹m vi nghiªn cøu: TËp trung khai th¸c quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT cho HSTH. 8. §ãng gãp míi cña ®Ò tµi - Gãp phÇn lµm râ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ trß ch¬i vµ viÖc tæ chøc trß ch¬i; mèi quan hÖ gi÷a giê SHTT víi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho HS tiÓu häc. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng tæ chøc giê SHTT ë TiÓu häc. - X©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH th«ng qua giê SHTT. 9. CÊu tróc luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT. Ch­¬ng 2. X©y dùng quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT. Ch­¬ng 3. Thùc nghiÖm s­ ph¹m. Ch­¬ng 1 c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tæ chøc trß ch¬I trong giê sinh ho¹t tËp thÓ I. c¥ Së Lý LUËN 1.1. LÞch sö vÊn ®Ò LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi ®· tr¶i qua c¸c thêi k× vµ giai ®o¹n kh¸c nhau. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, con ng­êi ®· ph¶i “®ä søc”, “thi ®Êu” víi mu«ng thó, víi thiªn nhiªn (m­a, n¾ng, gi«ng b·o, lò, lôt, nói löa,...) vÒ søc m¹nh, søc nhanh, søc bÒn, sù khÐo lÐo linh ho¹t, th«ng minh,... Th«ng qua nh÷ng kinh nghiÖm trong cuéc sèng lao ®éng vµ nh÷ng kÕt qu¶ cô thÓ sau mét ngµy lao ®éng, mäi ng­êi th­êng tô tËp nhau l¹i t¶ cho nhau nghe b»ng lêi nãi vµ c¶ ®éng t¸c nhê ®©u mµ hä t¹o ®­îc thµnh qu¶ ®ã, råi hä b¾t ch­íc nhau, thªm, bít,... ®Ó cho ra ®êi nh÷ng ®iÖu nh¶y móa vµ nh÷ng trß ch¬i kh¸c nhau. Tõ nh÷ng ngµy ®Çu, trß ch¬i ®· mang tÝnh gi¸o dôc râ rÖt. Ng­êi ta dïng trß ch¬i ®Ó d¹y cho con ch¸u tiÕp b­íc cha «ng, tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, ®Êu tranh ®Ó sinh tån vµ ph¸t triÓn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi trß ch¬i còng ngµy mét ph¸t triÓn ®a d¹ng, phong phó ë tõng khu vùc, tõng d©n téc, tõng n­íc trªn thÕ giíi. Ngµy nay trong c¸c tr­êng häc, c¸c c¬ së gi¸o dôc, c¸c tæ chøc x· héi,... ng­êi ta sö dông nh÷ng trß ch¬i kh¸c nhau víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p, néi dung, ph­¬ng tiÖn võa truyÒn thèng võa hiÖn ®¹i ®Ó gãp phÇn gi¸o dôc toµn diÖn cho c¸c em. MÆt kh¸c chóng ta thÊy, thùc chÊt SHTT lµ mét ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc. Gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp còng lµ mét ho¹t ®éng hÕt søc quan träng ë tr­êng TiÓu häc nãi riªng vµ trong tÊt c¶ c¸c nhµ tr­êng nãi chung. A. Komenxki (1592- 1670) ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc kÕt hîp häc tËp ë trªn líp vµ ho¹t ®éng ngoµi líp nh»m gi¶i phãng h×nh thøc häc tËp “giam h·m trong bèn bøc t­êng” cña hÖ thèng nhµ tr­êng gi¸o héi thêi Trung cæ. ¤ng kh¼ng ®Þnh, häc tËp kh«ng ph¶i lµ lÜnh héi kiÕn thøc trong s¸ch vë, mµ cßn lÜnh héi kiÕn thøc tõ bÇu trêi, mÆt ®Êt, c©y såi, c©y dÎ. Trong thêi kú hiÖn nay, cuéc c¸ch m¹ng ®¹i c«ng nghÖ cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn dêi sèng x· héi, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã t­ duy míi vÒ chiÕn l­îc gi¸o dôc, vÒ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o. H­íng tíi môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc th× ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc lµ vÊn ®Ò then chèt trong chÝnh s¸ch ®æi míi gi¸o dôc ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trß ch¬i lµ mét h×nh thøc gi¸o dôc ®· ®­îc c¸c nhµ gi¸o dôc quan t©m, bëi nhu cÇu vui ch¬i kh«ng thÓ thiÕu cña con ng­êi ë mäi løa tuæi. Trong thùc tiÔn qu¸ tr×nh d¹y häc ë TiÓu häc, trß ch¬i ®· ®­îc sö dông nh­ mét h×nh thøc d¹y häc h÷u hiÖu ë rÊt nhiÒu m«n häc vµ c¶ trong c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc kh¸c. §· cã nhiÒu tµi liÖu, nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Õn vÊn ®Ò tæ chøc trß ch¬i ë tr­êng TiÓu häc: “Tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ë tiÓu häc nh»m ph¸t triÓn t©m lùc, trÝ tuÖ vµ thÓ lùc cho häc sinh” do t¸c gi¶ Hµ NhËt Th¨ng (chñ biªn) ®· giíi thiÖu c¸c trß ch¬i vËn ®éng cho häc sinh tiÓu häc. C¸c trß ch¬i ®ã ®­îc vËn dông trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp ë tr­êng tiÓu häc chø kh«ng vËn dông cô thÓ vµo mét m«n häc nµo. T¸c gi¶ TrÇn §ång L©m cïng c¸c t¸c gi¶ TrÇn §×nh ThuËn vµ Vò ThÞ Ngäc Th­ ®· giíi thiÖu mét sè trß ch¬i gi÷a buæi cho häc sinh tiÓu häc nh»m ®em l¹i tinh thÇn s¶ng kho¸i cho häc sinh sau nh÷ng giê häc c¨ng th¼ng, qua cuèn s¸ch “Tæ chøc cho HSTH vui ch¬i gi÷a buæi häc”. Trong ®ã, c¸c t¸c gi¶ ®· giíi thiÖu chñ yÕu c¸c ®éng t¸c thÓ dôc nhÑ nhµng, mét sè ®éng t¸c theo bµi h¸t gióp cho häc sinh gi¶m bít sù c¨ng th¼ng trong giê häc. “Nh÷ng trß ch¬i vui nhén trong sinh ho¹t tËp thÓ” lµ cuèn s¸ch cña t¸c gi¶ TrÇn Phiªu (2005- NXB trÎ). §©y lµ cuèn s¸ch giíi thiÖu tuyÓn tËp c¸c trß ch¬i kh¸ hÊp dÉn vµ vui nhén, mong r»ng nh÷ng buæi sinh ho¹t, vui ch¬i cña c¸c b¹n nhá ngµy cµng hÊp dÉn, sinh ®éng vµ thiÕt thùc h¬n. T¸c gi¶ Bïi SÜ Tông vµ TrÇn Quang §øc ®· biªn so¹n cuèn “150 trß ch¬i thiÕu nhi”- NXB GD, cuèn s¸ch lµ cÈm nang nh»m gióp cho c¸c anh chÞ Tæng phô tr¸ch §éi, c¸c thÇy c« gi¸o tæ chøc cho c¸c em cã nh÷ng giê ch¬i bæ Ých vµ lÝ thó. Nh­ vËy chóng ta thÊy r»ng, Trß ch¬i lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng con ng­êi. Mäi løa tuæi ®Òu cã nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ. Tuy nhiªn ë c¸c ®é tuæi kh¸c nhau nhu cÇu nµy kh«ng gièng nhau c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. 1.2. Trß ch¬i 1.2.1. Kh¸i niÖm Trß ch¬i lµ ho¹t ®éng rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi mäi ng­êi. Trß ch¬i cã chøa ®ùng chñ ®Ò, néi dung nhÊt ®Þnh, cã nh÷ng quy t¾c nhÊt ®Þnh mµ ng­êi tham gia ph¶i tu©n thñ. Theo Karin Hamman (mét nhµ t©m lý häc §øc) vµ Christna Wakhend (mét nhµ gi¸o dôc häc §øc) th× “Còng gièng nh­ cuéc sèng vµ t×nh yªu, vui ch¬i lµ mét kh¸i niÖm kh«ng thÓ ®Þnh nghÜa ®­îc v× nã lµ mét qu¸ tr×nh, mµ ®· lµ mét qóa tr×nh th× nã lu«n sèng ®éng, lu«n lu«n ®æi thay vµ ph¸t triÓn”. Cßn Huizinga l¹i miªu t¶ nh­ sau: “Vui ch¬i lµ mét chøc n¨ng v¨n hãa, lµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng cña nÒn v¨n minh, cã tÝnh chÊt toµn cÇu vµ hßa nhËp trong cuéc sèng cña con ng­êi còng nh­ loµi vËt. V× vËy, vui ch¬i lµ träng t©m kh«ng nh÷ng cho trÎ em mµ cßn cho ng­êi lín vµ c¶ x· héi mµ ta ®ang sèng”. NÕu vui ch¬i lµ mét thuËt ng÷ chØ mét d¹ng ho¹t ®éng gi¶i trÝ tù nguyÖn cña mäi ng­êi, t¹o ra sù s¶ng kho¸i, th­ gi·n vÒ thÇn kinh, t©m lý, th× trß ch¬i lµ sù vui ch¬i cã néi dung, cã tæ chøc cña nhiÒu ng­êi, cã quy ®Þnh luËt lÖ. Trß ch¬i võa mang tÝnh chÊt vui ch¬i gi¶i trÝ, võa cã ý nghÜa gi¸o d­ìng vµ gi¸o dôc ®èi víi con ng­êi. M.Y.Arstanov: “Trß ch¬i cña trÎ - ®ã lµ mét ho¹t ®éng vui ch¬i nh©n ®¹o, chuyªn biÖt ®­îc tæ chøc cã dông ý cho trÎ nh»m chuÈn bÞ cho trÎ b­íc vµo lao ®éng vµ cuéc sèng. Nã lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc d¹y häc sím nhÊt vµ cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng trß ch¬i t¸c ®éng nh­ mét ph­¬ng tiÖn chñ yÕu cña viÖc chuÈn bÞ cho trÎ b­íc vµo ®êi, nh­ lµ mét qu¸ tr×nh d¹y häc. Sandra Rass - n÷ gi¸o s­ t©m lý häc thuéc Lase Wesstern University nhËn xÐt: “Nh÷ng ch¸u khi cßn nhá hay ch¬i c¸c trß ch¬i s¸ng t¹o khi tr­ëng thµnh lµ nh÷ng ng­êi cã ®Çu ãc s¸ng t¹o vµ biÕt gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò trong cuéc sèng. Nh­ vËy, trß ch¬i lµ mét lo¹i ho¹t ®éng rÊt quen thuéc, gÇn gòi víi mäi ng­êi. Th«ng qua trß ch¬i, trÎ cã thÓ häc hái v« vµn tri thøc, v« vµn kü n¨ng mµ chÝnh chóng ta còng kh«ng thÓ ®o, ®Õm ®­îc. Vui ch¬i vèn ®· lµ mét b¶n n¨ng vµ ®èi víi trÎ vui ch¬i cßn t¹o ra c¬ héi nhiÒu nhÊt ®Ó c¸c em rÌn luyÖn c¸c kü n¨ng vµ tÝch lòy tri thøc ®êi sèng. 1.2.2. §Æc ®iÓm cña trß ch¬i Vui ch¬i cÇn cho mäi ng­êi ë mäi løa tuæi, ®èi víi trÎ em th× vui ch¬i ®· t¹o nªn cuéc sèng sinh ®éng cña chóng. Trß ch¬i vµ tuæi th¬ chÝnh lµ hai ng­êi b¹n th©n thiÕt kh«ng t¸ch rêi nhau hay nãi c¸ch kh¸c, trß ch¬i ®óng lµ cuéc sèng cña trÎ. Trong khi ch¬i c¸c em cã dÞp thÓ hiÖn xóc c¶m cña m×nh; ®ã còng chÝnh lµ c¬ héi ®Ó trÎ rÌn luyÖn trÝ tuÖ, lµm n¶y sinh nhiÒu s¸ng kiÕn; t¹o tiÒn ®Ò cho nh÷ng ho¹t ®éng s¸ng t¹o sau nµy. Khi ch¬i trÎ th¶ søc mµ m¬ ­íc t­ëng t­îng, ®ång thêi nh÷ng phÈm chÊt ý chÝ cña trÎ nh­ lßng dòng c¶m, tÝnh kiªn tr×... còng ®­îc h×nh thµnh trong trß ch¬i. VËy trß ch¬i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g×? Ho¹t ®éng vui ch¬i cña cña trÎ em lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt v« t­. Trong khi ch¬i ®øa trÎ kh«ng chñ t©m tíi mét lîi Ých thiÕt thùc nµo c¶. Trong häc tËp, ng­êi häc chñ t©m n¾m v÷ng tri thøc khoa häc vµ nh÷ng kÜ n¨ng, kÜ x¶o cÇn thiÕt. Trong lao ®éng, ng­êi lao ®éng chó t©m t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x· héi. Cßn trong trß ch¬i lý do thóc ®Èy c¸c em tham gia vµo trß ch¬i chÝnh lµ sù hÊp dÉn cña b¶n th©n qu¸ tr×nh ch¬i chø kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña ho¹t ®éng vui ch¬i. NhiÒu nhµ t©m lý häc cho r»ng: §éng c¬ cña ho¹t ®éng vui ch¬i n»m ngay trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng chø kh«ng n»m ë kÕt qu¶, hµnh ®éng ch¬i mang môc ®Ých tù nã. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ch¬i chØ ®Ó mµ ch¬i, chóng ta dÔ dµng nhËn ra ®iÒu ®ã khi quan s¸t trÎ ch¬i. Ch¼ng h¹n trong trß ch¬i ®ãng vai “Kh¸m bÖnh” c¸i hÊp dÉn trÎ ch¬i lµ ë chç khi ®ãng vai “b¸c sü” ®øa trÎ ®­îc ®eo c¸i èng nghe vµo hai tai vµ ®Æt c¸i èng nghe ®ã lªn “ ng­êi bÖnh” cßn viÖc kh¸m cã ®óng bÖnh kh«ng, hay cã ch÷a ®­îc kh«ng, ®iÒu ®ã trÎ kh«ng quan t©m. HiÓu ®­îc ho¹t ®éng vui ch¬i cña trÎ em mang tÝnh chÊt v« t­ nh­ vËy ®Ó khi tæ chøc, h­íng dÉn cho trÎ ch¬i nªn tr¸nh viÖc g¸n vµo trß ch¬i nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc, buéc trÎ g¾ng søc ®Ó ®¹t cho b»ng ®­îc v× mçi khi ®· gieo vµo ®Çu ãc trÎ mét sù vô lîi nµo ®ã th× lËp tøc còng t­íc ®i ë chóng tÝnh hån nhiªn v« t­ trong khi ch¬i. Vµ nh­ thÕ trß ch¬i kh«ng cßn lµ ch¬i n÷a. Ho¹t ®éng vui ch¬i cña trÎ em lµ mét ho¹t ®éng m« pháng l¹i cuéc sèng cña ng­êi lín, m« pháng l¹i nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn vµ x· héi. Ch¬i lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña trÎ em. TrÎ em lu«n mong muèn tham gia vµo cuéc sèng cña ng­êi lín, nh­ng do ch­a ®ñ kh¶ n¨ng vÒ thÓ lùc, trÝ tuÖ, ch­a ®ñ tri thøc ®Ó cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt cña x· héi loµi ng­êi nªn chóng chØ cã thÓ “tham gia” vµo cuéc sèng ®ã theo c¸ch riªng cña m×nh th«ng qua trß ch¬i. Ho¹t ®éng vui ch¬i chÝnh lµ mét h×nh thøc biÓu hiÖn th¸i ®é tÝch cùc cña trÎ em ®èi víi m«i tr­êng xung quanh; ®ã lµ mét lo¹i ho¹t ®éng cã ý thøc, phï hîp víi t©m sinh lý trÎ em vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tÝch cøc ho¹t ®éng cña chóng. Khi ch¬i, chÝnh trß ch¬i lµm n¶y sinh trÝ t­ëng tuîng cña c¸c em, kÝch thÝch cho trÝ t­ëng t­îng ph¸t triÓn. Trß ch¬i mang tÝnh tù do s¸ng t¹o Kh¸c víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c, trß ch¬i lµ ho¹t ®éng kh«ng nh»m t¹o ra s¶n phÈm nªn hµnh ®éng ch¬i kh«ng buéc ph¶i tu©n thñ theo mét nguyªn t¾c chÆt chÏ cña ho¹t ®éng thùc tiÔn. §iÒu nµy gióp trÎ cã ®­îc nh÷ng hµnh ®éng tù do trong khi ch¬i. §èi víi nh÷ng trß ch¬i cã luËt ch¬i lµ trß ch¬i mµ mäi hµnh ®éng cña ng­êi ch¬i ®Òu bÞ b¾t buéc ph¶i tu©n theo luËt ch¬i th× ®øa trÎ vÉn cã quyÒn tù do. TÝnh tù do cña ho¹t ®éng ch¬i ®­îc thÓ hiÖn ë chç hµnh ®éng ch¬i hoµn toµn xuÊt ph¸t tõ nguyÖn väng vµ høng thó c¸ nh©n, chø kh«ng ph¶i tõ mét sù ¸p ®Æt nµo ë bªn ngoµi. “Trß ch¬i lµ trß ch¬i bëi v× nã tù lËp ®èi víi trÎ em” (K.§. Usinxki). TÝnh tù do ®· gióp trÎ cã ®­îc sù tho¶i m¸i, vui vÎ trong khi ch¬i. §ã chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®Ó trÎ h¨ng say t×m tßi, kh¸m ph¸ vµ lµm n¶y sinh nhiÒu s¸ng kiÕn. TÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng, ®éc lËp vµ tù ®iÒu khiÓn Mét ®Æc ®iÓm kh¸ næi bËt khi tham gia vµo trß ch¬i ®øa trÎ thÓ hiÖn râ nhÊt tÝnh ®éc lËp, chñ ®éng cña m×nh. Trong khi ch¬i trÎ ho¹t ®éng tÝch cùc, béc lé hÕt m×nh; trÎ tù lµm lÊy mäi viÖc nh­ chän trß ch¬i, chän vai ch¬i...®Æc biÖt lµ ®éc lËp trong suy nghÜ ®Ó kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i vµ t×m kiÕm c¸ch ch¬i tèt h¬n. Trß ch¬i kh«ng bao giê cã thÓ cã sù lÆp l¹i m¸y mãc nh÷ng ®éng t¸c nµo ®ã. “Trong mçi mét trß ch¬i tèt, tr­íc hÕt ph¶i cã sù nç lùc ho¹t ®éng cã ý nghÜa” (A.X. Makarenc«). TÝnh ®éc lËp lµ mét phÈm chÊt cña trÎ ®­îc ph¸t triÓn kh¸ nhanh vµ kh¸ râ nÐt trong ho¹t ®éng vui ch¬i. Mét biÓu hiÖn ®éc ®¸o cña tÝnh ®éc lËp ®ã lµ sù ®iÒu khiÓn hµnh vi trong khi ch¬i. ChÝnh tÝnh ®éc lËp vµ sù tù ®iÒu chØnh hµnh vi ®ã kh«ng nh÷ng g©y cho trÎ niÒm hµo høng vµ lßng tù tin trong cuéc ch¬i mµ cßn gióp chóng ph¸t huy kh¶ n¨ng tù lËp cña m×nh trong cuéc sèng. Trß ch¬i lµ mét ho¹t ®éng trµn ®Çy c¶m xóc Ho¹t ®éng vui ch¬i lu«n lu«n g¾n víi c¶m gi¸c tháa m·n râ rÖt. Trong trß ch¬i, trÎ em rung ®éng víi nh÷ng c¶m gi¸c rÊt ®a d¹ng: tháa m·n, vui s­íng do nhu cÇu ho¹t ®éng tÝch cùc cña b¶n th©n m×nh ®­îc ®¸p øng. Trong trß ch¬i cßn t¹o ra cho c¸c em nh÷ng c¶m gi¸c x· héi: t×nh h÷u nghÞ, t×nh ®ång chÝ, sù gióp ®ì lÉn nhau; nh÷ng c¶m gi¸c thÈm mü cã liªn quan ®Õn nhÞp ®iÖu cña c¸c ®éng t¸c ch¬i, ®Õn yÕu tè s¸ng t¹o nghÖ thuËt. 1.2.3. B¶n chÊt cña trß ch¬i Theo tiÕn sü NguyÔn ThÞ ¸nh TuyÕt: ch¬i lµ mét ho¹t ®éng v« t­, ng­êi ch¬i kh«ng chñ t©m vµo mét lîi Ých thiÕt thùc nµo; trong khi ch¬i c¸c mèi quan hÖ cña con ng­êi víi tù nhiªn vµ x· héi ®­îc m« pháng l¹i, nã mang l¹i cho ng­êi ch¬i mét tr¹ng th¸i tinh thÇn tho¶i m¸i, vui vÎ, dÔ chÞu. VËy b¶n chÊt cña trß ch¬i lµ g×? Tr­íc hÕt cã thÓ nãi r»ng ch¬i lµ mét hiÖn t­îng mang tÝnh x· héi. Trong lÞch sö mçi d©n téc ®Òu cã mét kho tµng trß ch¬i; nã ®­îc tÝch lòy vµ truyÒn tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. Trong ®ã trÎ em mét mÆt ®­îc gi¶i trÝ, mÆt kh¸c l¹i ®­îc hiÓu biÕt thªm vÒ thÕ giíi xung quanh vµ hoµn thiÖn nh÷ng kh¶ n¨ng cña m×nh, lµm quen víi nh÷ng ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña loµi ng­êi. Mçi x· héi ®Òu cã ¶nh h­ëng ®Õn néi dung trß ch¬i cña trÎ em b»ng con ®­êng tù ph¸t hay tù gi¸c. H¬n thÕ n÷a trß ch¬i cßn ®ù¬c sö dông nh­ mét ph­¬ng tiÖn truyÒn ®¹t kinh nghiÖm x· héi tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c. B¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i còng ®­îc biÓu hiÖn bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ mçi x· héi t¹o ra cho trÎ em ch¬i. Nh­ng kh«ng ph¶i x· héi nµo còng ®Òu cã thÓ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã. Trong mét x· héi mµ trÎ em ë mçi gia ®×nh ®· tham gia rÊt sím vµo c«ng viÖc lao ®éng nÆng nhäc, lµm cho chóng bÞ t­íc ®i tuæi th¬ vµ mÊt ®i ng­êi b¹n ®ång hµnh, ®ã lµ trß ch¬i. B¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i cßn ®­îc biÓu hiÖn trong néi dung cña trß ch¬i. §Æc biÖt lµ trong néi dung cña trß ch¬i ®ãng vai theo chñ ®Ò. Trß ch¬i nµy lµ viÖc trÎ em m« pháng l¹i ®êi sèng x· héi cña ng­êi lín, trong ®ã c¸c nh©n vËt cña trß ch¬i lµ nh÷ng con ng­êi cô thÓ, cã t­ t­ëng ®¹o ®øc... ph¶n ¸nh lèi sèng, nghÒ nghiÖp cña mét x· héi nhÊt ®Þnh. Trong trß ch¬i cña trÎ ta cã thÓ nh×n thÊy dÊu vÕt cña thêi ®¹i. Nh­ vËy, c¸c trß ch¬i cña trÎ em ë c¸c d©n téc vµ ë mäi thêi ®¹i ®Òu mang trong m×nh nh÷ng dÊu Ên s©u s¾c vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi. ChØ cã xuÊt hiÖn tõ b¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i míi cã thÓ gi¶i thÝch ®­îc tÝnh chÊt lÞch sö cô thÓ cña néi dung c¸c trß ch¬i trÎ em. Nhµ t©m lý häc næi tiÕng ng­êi Ph¸p, Henri Wallon (1879-1962) trong khi nghiªn cøu t©m lý trÎ em còng ®· xem trß ch¬i cña chóng lµ mét hiÖn t­îng x· héi ®¸ng quan t©m. ¤ng ®· chØ ra ®Æc tÝnh phøc t¹p vµ ®Çy m©u thuÉn trong ho¹t ®éng vui ch¬i cña ®øa trÎ vµ x¸c ®Þnh mét lo¹t møc ®é ph¸t triÓn ho¹t ®éng vui ch¬i qua c¸c løa tuæi. §éng c¬ vui ch¬i cña trÎ em theo H. Wallon lµ sù cè g¾ng tÝch cùc cña ®øa trÎ ®Ó t¸c ®éng l¹i thÕ giíi bªn ngoµi, nh»m lÜnh héi cho ®­îc nh÷ng n¨ng lùc cña con ng­êi trong thÕ giíi ®ã. Trong trß ch¬i trÎ luyÖn tËp ®­îc nh÷ng n¨ng lùc vËn ®éng, c¶m gi¸c vµ nh÷ng n¨ng lùc trÝ tuÖ, luyÖn tËp c¸c chøc n¨ng vµ c¸c mèi quan hÖ x· héi. Kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt x· héi cña trß ch¬i trÎ em còng lµ kh¼ng ®Þnh t¸c ®éng tÝch cùc cña ng­êi lín lªn trß ch¬i trÎ em. Trong khi vÊn ®Ò trÎ em ch¬i mét c¸ch tù nhiªn chñ ®éng, ng­êi lín cã thÓ h­íng dÉn chóng ch¬i mét c¸ch cã môc ®Ých, cã ph­¬ng h­íng vµ cã kÕ ho¹ch; nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nhÊt. Nãi c¸ch kh¸c lµ cã thÓ sö dông trß ch¬i nh­ lµ mét ph­¬ng tiÖn gi¸o dôc quan träng ®èi víi trÎ em. 1.2.4. Vai trß cña trß ch¬i NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· chøng minh r»ng, nÕu ®­îc tæ chøc ®óng ®¾n, hîp lý th× trß ch¬i sÏ lµ ph­¬ng tiÖn rÊt tèt ®Ó gi¸o dôc toµn diÖn cho trÎ em nãi chung vµ cho HSTH nãi riªng. Trß ch¬i gióp cho trÎ em thu l­îm ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi xung quanh nãi chung, vÒ c¸c ho¹t ®éng cña ng­êi lín nãi riªng; dÇn dÇn ë c¸c em sÏ h×nh thµnh nªn nhu cÇu muèn t¸c ®éng ®Õn thÕ giíi ®ã nh­ ng­êi lín. Trß ch¬i ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn sù h×nh thµnh tÝnh chñ ®Þnh cña qu¸ tr×nh t©m lý Trong trß ch¬i ë trÎ b¾t ®Çu h×nh thµnh chó ý vµ ghi nhí cã chñ ®Þnh. Khi ch¬i c¸c em tËp trung chó ý tèt h¬n vµ ghi nhí ®­îc nhiÒu h¬n bëi b¶n th©n trß ch¬i ®ßi hái trÎ ph¶i tËp trung vµo nh÷ng ®èi t­îng ®­îc ®­a vµo t×nh huèng trß ch¬i vµ néi dung cña chñ ®Ò. NÕu ®øa trÎ kh«ng chó ý vµ kh«ng nhí nh÷ng ®iÒu kiÖn cña trß ch¬i th× nã sÏ hµnh ®éng kh«ng ®óng luËt ch¬i. §Ó trß ch¬i ®­îc thµnh c«ng buéc ®øa trÎ ph¶i tËp trung chó ý vµ ghi nhí mét c¸ch cã môc ®Ých. Trß ch¬i gióp cho trÎ ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ, hoµn thiÖn c¸c qu¸ tr×nh tri gi¸c, chó ý, ghi nhí, t­ duy, s¸ng t¹o T×nh huèng trß ch¬i vµ nh÷ng hµnh ®éng cña vai ch¬i ¶nh h­ëng th­êng xuyªn ®Õn sù ho¹t ®éng trÝ tuÖ HSTH. Trong trß ch¬i ®øa trÎ häc hµnh ®éng víi vËt thay thÕ mang tÝnh chÊt t­îng tr­ng. VËt thay thÕ trë thµnh t­îng tr­ng cña t­ duy. Trong khi hµnh ®éng víi vËt thay thÕ c¸c em häc suy nghÜ víi ®èi t­îng thùc. DÇn dÇn hµnh ®éng ch¬i víi c¸c vËt thay thÕ ®­îc rót gän vµ mang t×nh kh¸i qu¸t. Nhê ®ã hµnh ®éng ch¬i víi c¸c vËt thay thÕ bªn ngoµi (hµnh ®éng vËt chÊt) ®­îc chuyÓn vµo b×nh diÖn bªn trong (b×nh diÖn tinh thÇn). Nh­ vËy, trß ch¬i gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc chuyÓn tõ t­ duy trùc quan - hµnh ®éng vµo t­ duy trùc quan - h×nh t­îng. Trß ch¬i cßn gióp trÎ tÝch lòy biÓu t­îng lµm c¬ së cho ho¹t ®éng t­ duy, ®ång thêi nh÷ng kinh nghiÖm ®­îc rót ra tõ c¸c mçi quan hÖ qua l¹i trong lóc ch¬i cho phÐp ®øa trÎ ®øng trªn quan ®iÓm cña nh÷ng ng­êi kh¸c ®Ó tiªn ®o¸n hµnh vi t­¬ng lai cña hä, ®Ó trªn c¬ së ®ã mµ lËp kÕ ho¹ch hµnh ®éng vµ tæ chøc hµnh vi cña b¶n th©n m×nh. Qu¸ tr×nh vui ch¬i ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña HSTH T×nh huèng trß ch¬i ®ßi hái c¸c em tham gia vµo trß ch¬i ph¶i cã mét tr×nh ®é giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ nhÊt ®Þnh. NÕu ®øa trÎ kh«ng diÔn ®¹t ®­îc m¹ch l¹c nguyÖn väng vµ ý kiÕn cña m×nh ®èi víi trß ch¬i, nÕu nã kh«ng hiÓu ®­îc nh÷ng lêi chØ dÉn hay bµn b¹c cña c¸c b¹n cïng ch¬i th× nã kh«ng thÓ nµo tham gia trß ch¬i ®­îc. §Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña viÖc cïng ch¬i trÎ ph¶i ph¸t triÓn ng«n ng÷ mét c¸ch m¹ch l¹c. Ch¬i chÝnh lµ ®iÒu kiÖn kÝch thÝch trÎ ph¸t triÓn ng«n ng÷ mét c¸ch nhanh chãng. Trß ch¬i t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn trÝ t­ëng t­îng cña trÎ. Trong ho¹t ®éng vui ch¬i ®øa trÎ häc thay thÕ ®å vËt nµy b»ng ®å vËt kh¸c, nhËn ®ãng c¸c vai kh¸c nhau. N¨ng lùc nµy lµ c¬ së ph¸t triÓn trÝ t­ëng t­îng, chÝnh ho¹t ®éng vui ch¬i cña trÎ ®· lµm n¶y sinh hoµn c¶nh ch¬i tøc lµm n¶y sinh trÝ t­ëng t­îng. Trong khi ch¬i trÎ th¶ søc mµ suy nghÜ t×m tßi, th¶ søc mµ m¬ ­íc t­ëng t­îng. Nh÷ng h×nh ¶nh t­ëng t­îng võa ng©y th¬ võa phi lý kh«ng thÓ ®em l¹i cho tuæi th¬ niÒm h¹nh phóc mµ cÇn cho mçi ng­êi sau nµy lín lªn, dï ®ã lµ ng­êi lao ®éng ch©n tay, nhµ khoa häc hay ng­êi nghÖ sü. Ph­¬ng tiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó nu«i d­ìng trÝ t­ëng t­îng ®ã lµ trß ch¬i Trß ch¬i cã vai trß to lín trong ®êi sèng t×nh c¶m cña HSTH. §øa trÎ lao vµo trß ch¬i víi tÊt c¶ tinh thÇn say mª cña nã. Trong khi ch¬i trÎ tá ra rÊt vui s­íng vµ nhiÖt t×nh khi ph¶n ¸nh vµo trß ch¬i nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi, nhËp vµo c¸c mèi quan hÖ ®ã th× nh÷ng rung ®éng mang tÝnh ng­êi ®­îc gîi lªn ë trÎ. H¬n n÷a, th¸i ®é vui vÎ hay buån rÇu cña trÎ l¹i cßn tïy thuéc vµo hoµn c¶nh ®­îc t¹o nªn bëi trÝ t­ëng t­îng, do ®ã trong trß ch¬i trÎ ®· biÓu hiÖn ®­îc nh÷ng t×nh c¶m cña con ng­êi. §øa trÎ bÞ hÊp dÉn bëi trß ch¬i ®Õn møc say mª, v× qua trß ch¬i trÎ em nhËn ®­îc c¸i hay, c¸i ®Ñp trong x· héi b»ng con m¾t trÎ th¬. Nh÷ng t×nh c¶m mµ trÎ béc lé trong trß ch¬i lµ t×nh c¶m ch©n thùc th¼ng th¾n, kh«ng cã g× lµ gi¶ t¹o, kh«ng bao giê ®øa trÎ thê ¬ víi c¸i mµ nã biÓu hiÖn khi nhËp vai. Trß ch¬i cã vai trß trong viÖc h×nh thµnh phÈm chÊt ý chÝ cho trÎ. Khi tham gia vµo trß ch¬i vÒ nh÷ng mèi quan hÖ víi c¸c b¹n cïng ch¬i buéc trÎ ph¶i ®em nh÷ng hµnh ®éng cña m×nh phôc tïng nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh, b¾t nguån tõ ý ®å chung cña cuéc ch¬i. Do ®ã trÎ buéc ph¶i ®iÒu tiÕt hµnh vi cña m×nh trong mèi quan hÖ qua l¹i víi nhau, sao cho phï hîp víi qui t¾c cña trß ch¬i. ViÖc thùc hiÖn quy t¾c cña trß ch¬i ®· trë thµnh mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña trß ch¬i lµm cho c¸c thµnh viªn trong nhãm hîp t¸c chÆt chÏ víi nhau, tõ ®ã mµ trÎ biÕt ®iÒu tiÕt hµnh vi cña m×nh b»ng ý chÝ, ®¹t ý muèn riªng phôc tïng môc ®Ých chung cña nhãm trß ch¬i. Qua trß ch¬i trÎ cßn h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt ý chÝ nh­ tÝnh môc ®Ých, tÝnh kû luËt, tÝnh dòng c¶m. Nh÷ng ®øc tÝnh nµy do néi dung trß ch¬i vµ vai ch¬i quyÕt ®Þnh. Trß ch¬i lµ ph­¬ng tiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch cña trÎ, qua viÖc ph¸t triÓn c¸c chøc n¨ng t©m lý lµ ph¸t triÓn c¸c mÆt cña nh©n c¸ch: TrÝ tuÖ, thÓ chÊt, ®¹o ®øc, thÈm mü. A.X Macarenc« ®· viÕt “Trß ch¬i cã mét ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi trÎ, ý nghÜa nµy còng ch¼ng kh¸c g× ý nghÜa cña sù ho¹t ®éng, sù lµm viÖc vµ sù phôc vô ®èi víi ng­êi lín. §øa trÎ thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong trß ch¬i th× sau nµy trong phÇn lín tr­êng hîp nã còng thÓ hiÖn nh­ thÕ trong c«ng viÖc. V× thÕ mét nhµ ho¹t ®éng trong t­¬ng lai tr­íc tiªn ph¶i ®­îc gi¸o dôc trß ch¬i. Toµn bé lÞch sö cña mçi con ng­êi - lµ mét nhµ ho¹t ®éng hay mét c¸n bé, cã thÓ quan niÖm nh­ lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña trß ch¬i sang sù thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc còng v× vËy mµ ta cã quyÒn gäi trß ch¬i nh­ lµ tr­êng häc cña cuéc sèng”. Nh­ vËy, trß ch¬i gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc hµnh vi ®¹o ®øc cho häc sinh tiÓu häc. Néi dung trß ch¬i sÏ minh häa mét c¸ch sinh ®éng cho nh÷ng mÉu hµnh vi ®¹o ®øc. Nhê vËy, nh÷ng mÉu hµnh vi nµy sÏ t¹o nªn ®­îc nh÷ng biÓi t­îng râ rÖt ë häc sinh, gióp cho c¸c em ghi nhí dÔ dµng vµ l©u bÒn, ®ång thêi cã thÓ t¸i hiÖn ®­îc nh÷ng mÉu hµnh vi t­¬ng tù trong c¸c t×nh huèng ®¹o ®øc kh¸c cña cuéc sèng. Qua trß ch¬i, häc sinh sÏ ®­îc rÌn luyÖn nh÷ng kÜ n¨ng, nh÷ng thao t¸c hµnh vi ®¹o ®øc, thÓ hiÖn ®­îc hµnh vi mét c¸ch ®óng ®¾n, tù nhiªn. VÝ dô trß ch¬i “§i th­a, vÒ chµo” sÏ gióp cho c¸c em luyÖn tËp c¸ch chµo, c¸ch xin phÐp ng­êi lín tr­íc khi lµm mét viÖc g× ®ã. Qua trß ch¬i häc sinh cã c¬ héi thÓ nghiÖm nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi. VÝ dô nh­ trß ch¬i “Thi tiÕp søc gi¶i to¸n” sÏ gióp cho c¸c em thÓ nghiÖm ®­îc tÝnh kiªn tr×, bÒn bØ, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong häc tËp còng nh­ ý thøc tËp thÓ trong ho¹t ®éng chung. ChÝnh nhê sù thÓ nghiÖm nµy, ë c¸c em sÏ h×nh thµnh niÒm tin vÒ nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi ®· ®­îc häc, t¹o ra ®éng c¬ bªn trong cho nh÷ng hµnh vi øng xö trong cuéc sèng. Qua trß ch¬i, häc sinh sÏ ®­îc lµm quen víi c¸c t×nh huèng ®¹o ®øc kh¸c nhau ®Ó cã thÓ lùa chän cho m×nh hµnh vi øng xö ®óng ®¾n. VÝ dô nh­ trß ch¬i “Chia quµ cho em” cã thÓ rÌn luyÖn cho trÎ hµnh vi biÕt nh­êng nhÞn trong t×nh huèng ph¶i chia quµ cho em. Qua trß ch¬i, häc sinh h×nh thµnh ®­îc n¨ng lùc quan s¸t vµ kü n¨ng phª ph¸n, ®¸nh gi¸ hµnh vi cña ng­êi kh¸c lµ phï hîp hay kh«ng phï hîp víi chuÈn mùc ®¹o ®øc x· héi, hoÆc lµ phï hîp ë møc ®é nµo. B»ng trß ch¬i, viÖc luyÖn tËp hµnh vi ®¹o ®øc ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch nhÑ nhµng, sinh ®éng, kh«ng kh« khan, nhµm ch¸n. Häc sinh bÞ l«i cuèn vµo qu¸ tr×nh luyÖn tËp mét c¸ch tù nhiªn, høng thó vµ cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm. 1.2.5. Phân lo¹i trß ch¬i C¸c trß ch¬i c¸c chñ ®Ò rÊt ®a d¹ng do chóng cã c¸c g¾n víi c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng kh¸c nhau. HiÖn nay ng­êi ta cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i trß ch¬i, ®èi víi nh÷ng trß ch¬i dµnh cho trÎ em, nh×n chung cã c¸c lo¹i c¬ b¶n sau: a) Trß ch¬i víi ®å vËt (hay trß ch¬i x©y dùng) TrÎ th­êng ch¬i víi nh÷ng vËt thÓ ®¬n gi¶n (nh­ víi c¸t, víi c¸c h×nh khèi, c¸c m¶nh gç, mảnh nhùa...) hay víi nh÷ng ®å ch¬i, kÓ c¶ ®å ch¬i chuyÓn ®éng (« t«, tµu ho¶...) qua ®ã chóng cã thÓ: TËp nhËn biÕt c¸c ®å vËt, c¸c mµu s¾c, c¸c vËt thÓ h×nh häc (h×nh vu«ng, h×nh trßn, h×nh tam gi¸c...) nh»m dÇn dÇn t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh. TËp quan s¸t sù chuyÓn ®éng cña c¸c ®å ch¬i vµ suy nghÜ, t×m kiÕm nguyªn nh©n cña sù chuyÓn ®éng ®ã (t¹i sao « t« l¹i ch¹y ®­îc? t¹i sao bóp bª l¹i kªu?...) TËp x©y dùng vµ t¹o nªn nh÷ng h×nh khèi theo mÉu hoÆc theo trÝ t­ëng t­îng cña m×nh (nhµ cöa, cÇu cèng, ®­êng s¸...) RÌn luyÖn trÝ th«ng minh, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi xung quanh, båi d­ìng tÝnh kiªn tr×, cÈn thËn vµ nhiÒu phÈm chÊt kh¸c. Trong qu¸ tr×nh trÎ em ch¬i víi ®å vËt, gi¸o viªn cÇn h­íng dÉn chóng c¸ch ch¬i ®Ó c¸c em ®i tõ chç biÕt lµm theo mÉu ®Õn chỗ biÕt ch¬i mét c¸ch s¸ng t¹o. b) Trß ch¬i theo chñ ®Ò Trß ch¬i theo chñ ®Ò rÊt ®a d¹ng, phï hîp víi cuéc sèng mu«n h×nh, mu«n vÎ xung quanh. Trong c¸c chñ ®Ò ®ã, c¸c sù kiÖn x· héi chiÕm mét vÞ trÝ lín. C¸c trß ch¬i theo chñ ®Ò kh«ng chØ thÓ hiÖn sù sao chÐp ho¹t ®éng cña ng­êi lín mµ c¶ sù s¸ng t¹o tù do cña trÎ nhá, ®ång thêi chóng gióp trÎ em nhËn thøc cuéc sèng tèt h¬n, s©u réng h¬n, gióp trÎ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng quan s¸t vµ tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cña m×nh. Do ®ã, c¸c trß ch¬i theo chñ ®Ò cã vai trß quan träng trong sù h×nh thµnh nh©n c¸ch trÎ em, trong sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ, ®¹o ®øc vµ thÈm mü cña chóng. Trß ch¬i theo chñ ®Ò bao gåm: - Trß ch¬i s¾m vai theo chñ ®Ò. - Trß ch¬i lµm ®¹o diÔn theo chñ ®Ò. - Trß ch¬i ®ãng kÞch theo chñ ®Ò. b1) Trß ch¬i s¾m vai: TrÎ em b¾t tr­íc ng­êi lín, lÆp l¹i trong trß ch¬i nh÷ng hµnh ®éng cña ng­êi lín, hoÆc b¾t ch­íc ®éng vËt vµ lÆp l¹i nh÷ng “hµnh ®éng” cña ®éng vËt ®· ®­îc nh©n c¸ch hãa. Trong khi ch¬i, trÎ em cã thÓ sö dông hoÆc kh«ng sö dông ®å vËt. VÝ dô nh­, trÎ cã thÓ s¾m vai ng­êi chÞ gióp ®ì em nhá; s¾m vai ng­êi mÑ dÉn con ®i d¹o ch¬i, t¾m giÆt cho con; s¾m vai con gµ mÑ b¶o vÖ ®µn con... TrÎ em cµng lín th× cã tÝnh ®éc lËp cµng râ rÖt trong trß ch¬i; cµng thÝch s¾m vai nh÷ng nh­êi lao ®éng gÇn gòi víi nh÷ng nghÒ nghiÖp nhÊt ®Þnh nh­: b¸c sÜ ch÷a bÖnh cho ng­êi èm; c« gi¸o d¹y häc sinh; tµi xÕ l¸i xe « t« ®i lµm viÖc;... Nhê vËy, dÇn dÇn trÎ em quen víi hµng lo¹t qu¸ tr×nh lao ®éng cña ng­êi lín. ë løa tuæi tiÓu häc, ng­êi ta nhËn thÊy c¸c em trai vµ c¸c em g¸i cã høng thó s¾m c¸c vai kh¸c nhau: c¸c em trai thÝch s¾m vai nh÷ng vai m¹nh mÏ (bé ®éi, c«ng an, ng­êi leo nói,...); c¸c em g¸i thÝch s¾m nh÷ng vai dÞu dµng (mÑ, c« gi¸o b¸c sÜ,...). Qua trß ch¬i s¾m vai, trÎ em ®­îc nhËp vai c¸c nh©n vËt kh¸c nhau víi c¸c mèi qan hÖ kh¸c nhau. Nhê vËy, c¸c em cã thÓ: - DÇn dÇn lµm quen víi nh÷ng sinh ho¹t, nh÷ng ho¹t ®éng lao ®éng cña ng­êi lín mµ sau nµy c¸c em tham gia khi tr­ëng thµnh. - Båi d­ìng ®­îc nhiÒu phÈm chÊt, ph¶n ¸nh quan hÖ øng xö ®óng ®¾n víi nh÷ng ng­êi xung quanh (øng xö cña bµ mÑ víi con c¸i; øng xö cña b¸c sü víi bÖnh nh©n,...) - Båi d­ìng ®­îc høng thó vµ cã thÓ h×nh thµnh nh÷ng ­íc m¬ muèn trë thµnh nh÷ng ng­êi lµm nghÒ g× ®ã trong t­¬ng lai... b2) Trß ch¬i lµm ®¹o diÔn: TrÎ em kh«ng s¾m vai, nh­ng tiÕn hµnh ch¬i víi nh÷ng ®å ch¬i theo nh÷ng chñ ®Ò nhÊt ®Þnh, trong ®ã c¸c em ®ãng vai trß “®¹o diÔn” chØ ®¹o, ®iÒu khiÓn c¸c ®å ch¬i víi t­ c¸ch nh­ lµ nh÷ng “nh©n vËt”. VÝ dô nh­, khi ch¬i trß ch¬i víi chñ ®Ò “v­ên b¸ch thó” c¸c em ®ãng vai trß “®¹o diÔn” ®èi víi c¸c nh©n vËt tÝ hon lµ nh÷ng con vËt nh­ hæ, b¸o, khØ, chim,... vµ nh÷ng ng­êi ®i xem nh­ ng­êi lín, trÎ em,... C¸c “nh©n vËt” nµy ®­îc ho¹t ®éngtheo sù “®¹o diÔn” cña trÎ. Nh÷ng chñ ®Ò cña trß ch¬i ngµy mét phøc t¹p, ngµy cµng më réng ph¹m vi. VÝ dô, tõ chñ ®Ò ®¬n gi¶n (bÐ ®i nhµ trÎ,...) ®Õn chñ ®Ò phøc t¹p h¬n, réng h¬n víi c¸c nh©n vËt ®a d¹ng h¬n (x©y dùng thµnh phè cña nh÷ng ng­êi tÝ hon). §iÒu nµy phô thuéc vµo løa tuæi vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn trÝ tuÖ cña trÎ. Ng­êi ta nhËn thÊy khi tiÕn hµnh trß ch¬i lµm ®¹o diÔn, c¸c em trai th­êng thÝch nh÷ng ph­¬ng tiÖn kü thuËt- m¸y mãc, tµu vò trô...,cßn c¸c em g¸i th× thÝch bóp bª, ®å gç, quÇn ¸o h¬n. Trß ch¬i lµm ®¹o diÔn th­êng ®­îc tæ chøc theo nhãm. Mçi trÎ em ®iÒu khiÓn nh÷ng ®å ch¬i nµo ®ã nh­ng cïng thèng nhÊt theo chñ ®Ò chung. b3) Trß ch¬i ®ãng kÞch: TrÎ em th­êng ®ãng kÞch dùa trªn mét t¸c phÈm v¨n häc nµo ®ã. Qua ®ãng kÞch, c¸c em sÏ cã c¬ héi ®Ó: - Ph¸t triÓn ng«n ng÷ h×nh t­îng; - Ph¸t triÓn ãc thÈm mü; - ThÓ nghiÖm ®­îc nh÷ng th¸i ®é, hµnh vi ®Ñp mét c¸ch s©u s¾c qua “nhËp vai” thµnh c«ng. Míi ®Çu, ng­êi lín ph¶i gióp ®ì trÎ lùa chän t¸c phÈm v¨n häc, ph©n vai, hãa trang vµ ®Æc biÖt lµ ®¹o diÔn cho c¸c em thÓ hiÖn thµnh c«ng t¸c phÈm trªn s©n khÊu c¶ vÒ mÆt néi dung v¨n häc, c¶ vÒ mÆt nghÖ thuËt. Nhê vËy, ý nghÜa gi¸o dôc cña trß ch¬i l¹i cµng ®­îc n©ng cao VÒ sau, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng trÎ em lín, GV cã thÓ ®Þnh h­íng cho c¸c em tù lùa chän t¸c phÈm v¨n häc, tù ph©n vai. Ng­êi ta th­êng cho r»ng nh÷ng trß ch¬i víi ®å vËt vµ trß ch¬i theo chñ ®Ò vµ trß ch¬i ®ãng kÞch lµ nh÷ng trß ch¬i s¸ng t¹o. Song trß ch¬i thùc sù s¸ng t¹o chØ khi nµo trÎ em cã n¨ng lùc x©y dùng nh÷ng h×nh t­îng míi trong trß ch¬i. TrÎ em cµng ch¬i nhiÒu lo¹i h×nh trß ch¬i nµy vµ sù h­íng dÉn, ®iÒu khiÓn cña ng­êi lín ®èi víi trß ch¬i cµng khÐo lÐo th× c¸c em cµng ph¸t triÓn n¨ng lùc t­ëng t­îng s¸ng t¹o, cµng cã nh÷ng Ên t­îng m¹nh mÏ ®èi víi thÕ giíi xung quanh. c) Trß ch¬i vËn ®éng (hay trß ch¬i linh ho¹t) §©y lµ lo¹i trß ch¬i trong ®ã lu«n cã sù vËn ®éng c¬ b¾p. TrÎ em rÊt thÝch lo¹i ho¹t ®éng nµy, ngay ë c¶ løa tuæi nhá nhÊt. C¸c trß ch¬i vËn ®éng còng cã néi dung trÝ tuÖ phong phó, ®ßi hái ë ng­êi ch¬i sù chó ý, nhanh trÝ, biÕt ph¶n øng linh ho¹t, mau lÑ, cã ý thøc. Do g¾n víi nhiÒu thao t¸c kh¸c nhau d­íi h×nh thøc tù nhiªn, trß ch¬i vËn ®éng cã ¶nh h­ëng tèt tíi sù ph¸t triÓn c¶ thÓ chÊt lÉn trÝ tuÖ cña trÎ. d) Trß ch¬i häc tËp (hay trß ch¬i gi¸o dôc) Trß ch¬i häc tËp lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn gi¸o dôc trÝ tuÖ cho trÎ em. Nã gióp cho trÎ: - Ph¸t triÓn nh÷ng kh¶ n¨ng vÒ thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c, xóc gi¸c... - ChÝnh x¸c ho¸ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng xung quanh. - Ph¸t triÓn trÝ th«ng minh, sù nhanh trÝ, kh¶ n¨ng vÒ ng«n ng÷... NhiÒu trß ch¬i häc tËp ®­îc tæ chøc víi c¸c ®å vËt, c¸c vËt liÖu tù nhiªn (hoa, qu¶, l¸...); c¸c tranh; ¶nh... song còng cã nhiÒu trß ch¬i häc tËp ®ßi hái dïng lêi. §èi víi nh÷ng trÎ nhá, trß ch¬i häc tËp th­êng cã néi dung gi¶n ®¬n víi yªu cÇu thÊp, võa søc nh­ trß ch¬i "§o¸n xem c©y g×, con g×?". §èi víi nh÷ng trÎ lín, trß ch¬i häc tËp cã néi dung phøc t¹p víi yªu cÇu cao h¬n, nªn chóng th­êng g¾n víi néi dung c¸c m«n häc (To¸n, Khoa häc, LÞch sö, §Þa lý...) ë TiÓu häc, c¸c häc sinh trai vµ g¸i b¾t ®Çu cã xu h­íng kh¸c nhau râ rÖt trong trß ch¬i häc tËp. Häc sinh trai thÝch nh÷ng trß ch¬i kü thuËt (thiÕt kÕ x©y nhµ cöa, cÇu cèng, « t«, m¸y bay...) cßn häc sinh g¸i th× thÝch nh÷ng trß ch¬i cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc gia ®×nh (may quÇn ¸o, lµm hoa b»ng giÊy, b»ng qu¶...) e) Trß ch¬i trÝ tuÖ §©y lµ trß ch¬i hoµn toµn dùa trªn c¬ së ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña trÎ em. Néi dung c¸c trß ch¬i nµy lµ sù thi ®Êu vÒ mét ho¹t ®éng trÝ tuÖ nµo ®ã: sù chó ý, sù nhanh trÝ, trÝ nhí, søc t­ëng t­îng s¸ng t¹o, c¸c ho¹t ®éng ph¸t minh. VÝ dô nh­: c¸c c©u ®è, ®è ghÐp ch÷, tr¶ lêi c©u hái, ®ãng kÞch ngÉu høng theo ®Ò tµi nµo ®ã...Trß ch¬i trÝ tuÖ sÏ gióp trÎ em hoµn thiÖn c¸c n¨ng lùc trÝ tuÖ, ph¸t triÓn tÝnh tù lËp vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng tËp thÓ, gi¸o dôc tÝnh kû luËt, tÝnh ®ång ®éi... * Trªn ®©y lµ 5 lo¹i trß ch¬i c¬ b¶n. Tuy nhiªn sù ph©n lo¹i nµy chØ cã tÝnh t­¬ng ®èi, trªn thùc tÕ cã nhiÒu lo¹i trß ch¬i hçn hîp; tæng hîp cña hai hoÆc nhiÒu lo¹i trß ch¬i trªn. 1.2.6. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ë TiÓu häc a) N¾m v÷ng môc tiªu GDTH Môc tiªu GD còng chÝnh lµ môc tiªu cña tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i. Nãi mét c¸ch kh¸c, tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i ph¶i qu¸n triÖt môc tiªu GD toµn diÖn ë TiÓu häc, nghÜa lµ trong ho¹t ®éng vui ch¬i ®ã ph¶i ph¸t triÓn ®­îc trÝ lùc, t©m lùc, thÓ lùc gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc, më réng hiÓu biÕt cho trÎ, ®ång thêi ph¸t triÓn t×nh c¶m, ý trÝ, nghÞ lùc ë trÎ. b) §a d¹ng hãa néi dung, h×nh thøc ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ cña HSTH Nguyªn t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ môc tiªu GD toµn diÖn cña TiÓu häc, tõ ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña løa tuæi tiÓu häc, vµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña mçi néi dung, h×nh thøc ho¹t ®éng víi nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm nhÊt ®Þnh cña c¸c ho¹t ®éng ®ã. c) KÝch thÝch høng thó vµ tÝnh tù nguyÖn, tù gi¸c cña trÎ trong ho¹t ®éng vui ch¬i d­íi sù qu¶n lý cña GV BÊt cø h×nh thøc vui ch¬i, gi¶i trÝ nµo còng ®Òu hÊp dÉn vµ g©y ®­îc høng thó cho c¸c em. GV kh«ng nªn ¸p ®Æt, gß bã hay ®Æt ra nh÷ng quy ®Þnh buéc c¸c em ph¶i tu©n theo mét c¸ch m¸y mãc. Khi tæ chøc cho c¸c em vui ch¬i ph¶i ®Ó cho c¸c em tù do, tù nguyÖn víi tinh thÇn tho¶i m¸i. Tæ chøc cho c¸c em vui ch¬i nghÜa lµ gîi ý, h­íng dÉn ®Ó c¸c em cã thÓ tù m×nh ch¬i, cã thÓ ph¸t huy cao ®é tÝnh tù lùc cña m×nh v× vui ch¬i gi¶i trÝ lµ ho¹t ®éng ®éc lËp cña c¸c em, qua ®ã c¸c em sÏ cã nh÷ng s¸ng kiÕn, nç lùc v­ît khã; ®iÒu ®ã gióp chóng tr­ëng thµnh vÒ mäi mÆt, nhÊt lµ vÒ ý chÝ. CÇn gióp c¸c em thiÕt lËp ®­îc nh÷ng mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi b¹n bÌ trong nhãm ch¬i, qua ®ã h×nh thµnh ë c¸c em t×nh c¶m yªu th­¬ng, sù chia sÎ, tr¸ch nhiÖm vµ lßng nh©n ¸i. Khi vui ch¬i, gi¶i trÝ ph¶i lµm cho c¸c em gi÷ ®­îc kh«ng khÝ hßa thuËn, th©n ¸i, b¶o ®¶m cho cuéc ch¬i ®­îc thµnh c«ng. Muèn t¹o ®­îc høng thó cho trÎ, cÇn c©n nh¾c, lùa chän néi dung, ph­¬ng ph¸p tæ chøc vui ch¬i theo ph­¬ng h­íng cã lîi nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c em. Vui ch¬i gi¶i trÝ ph¶i cã néi dung lµnh m¹nh, cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc rÌn luyÖn vµ ph¸t triÓn chøc n¨ng t©m- sinh lý cña c¸c em. MÆt kh¸c, trß ch¬i ph¶i ®a d¹ng, phong phó vÒ lo¹i h×nh nh»m ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn toµn diÖn cña HS. HiÖn nay, viÖc tæ chøc vui ch¬i cho c¸c em ch­a ®­îc th­êng xuyªn, néi dung cßn nghÌo nµn, c¸c em th­êng chØ ®­îc ch¬i mét vµi trß, råi cø lÆp ®i lÆp l¹i mét c¸ch ®¬n ®iÖu, dÉn ®Õn sù nhµm ch¸n vµ kh«ng thu hót ®­îc ®«ng ®¶o HS tham gia. d) Ho¹t ®éng vui ch¬i ph¶i diÔn ra trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt mét c¸ch cã tæ chøc, cã kÕ ho¹ch ë nhµ tr­êng, ë céng ®ång d©n c­ còng nh­ ë gia ®×nh, viÖc vui ch¬i cña trÎ ph¶i ®­îc tæ chøc theo mét kÕ ho¹ch nhÊt ®Þnh, nhÊt lµ khi tæ chøc vui ch¬i ë tr­êng. CÇn ph¶i tÝnh to¸n lµm sao cho hîp lý vÒ thêi gian, cã tæ chøc tËp thÓ, c¬ h­íng dÉn vµ ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi thiÓu nh­ s©n ch¬i, ®å ch¬i vµ c¸c ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt kh¸c. e) Thu hót c¸c lùc l­îng x· héi vµ tËn dông c¸c ®iÒu kiÖn cã s½n mét c¸ch hîp lý Kh«ng nªn quan niÖm GD trÎ em lµ nhiÖm vô cña riªng nhµ tr­êng vµ thÇy c« gi¸o, ph¶i coi ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña toµn x· héi. V× vËy, viÖc tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i cho HSTH ®ã còng lµ tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ mÞ ng­êi, c¸c bËc phô huynh HS, c¸c Tæng phô tr¸ch §éi, c¸c c¸n bé c«ng t¸c ®oµn thÓ trong ngµnh GDTH, nghÜa lµ cã thÓ nãi, tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i mang tÝnh GD cho HSTH còng ph¶i qu¸n triÖt tinh thÇn x· héi hãa. Nh­ vËy, tæ chøc cho HS vui ch¬i gi¶i trÝ lµ viÖc lµm cÊp b¸ch, mang ý nghÜa to lín vµ kh«ng ®¬n gi¶n. CÇn tr¸nh viÖc th¶ næi, bá mÆc c¸c em vui ch¬i tù do theo ý thÝch. Tæ chøc cho c¸c em vui ch¬i, còng t­¬ng tù nh­ mét giê häc trªn líp, do ®ã cÇn cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o. §Æc biÖt lµ ng­êi h­íng dÉn, tæ chøc cho c¸c em vui ch¬i gi¶i trÝ kh«ng nh÷ng ph¶i cã lßng say mª, ãc s¸ng t¹o trong c«ng viÖc ®ã, mµ cßn ph¶i cã t©m hån tuæi trÎ, biÕt nhËp vai khi cÇn thiÕt ®Ó cïng c¸c em gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng bÊt ngê n¶y sinh trong qua tr×nh vui ch¬i. 1.3. Sinh ho¹t tËp thÓ 1.3.1. Kh¸i niÖm Theo quy ®Þnh cña ch­¬ng tr×nh GD phæ th«ng dµnh cho cÊp TiÓu häc (QuyÕt ®Þnh sè 16/2006 Q§- BGDDT ngµy 05 th¸ng 5 n¨m 2006 cña Bé tr­ëng Bé GD-§T) mçi tuÇn cã Ýt nhÊt 2 tiÕt ho¹t ®éng tËp thÓ ®Ó HS sinh ho¹t líp, sao nhi ®ång, §«i thiÕu niªn vµ sinh ho¹t toµn tr­êng. SHTT thùc chÊt lµ mét ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp. Trong NghÞ quyÕt 133 cña Bé GD-§T kh¼ng ®Þnh: “…Trong nhµ tr­êng TiÓu häc cã hai kÕ ho¹ch ho¹t ®éng. §ã lµ kÕ ho¹ch d¹y häc vµ kÕ ho¹ch chØ ®¹o ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp”. Ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp g¾n bã chÆt chÏ víi ho¹t ®éng trong giê lªn líp, nã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho HS còng cè nh÷ng kiÕn thøc ®· tiÕp thu ®­îc trªn líp, ®ång thêi tõng b­íc ph¸t triÓn sù hiÓu biÕt cña c¸c em trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng gãp phÇn lµm phong phó thªm vèn tri thøc cña trÎ. H×nh thµnh ë c¸c em nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña løa tuæi. T¹i ®iÒu 27, §iÒu lÖ tr­êng TiÓu häc ®· quy ®Þnh: Ho¹t ®éng gi¸o dôc ngoµi giê lªn líp bao gåm ho¹t ®éng ngo¹i khãa vÒ khoa häc, v¨n häc, nghÖ thuËt, thÓ dôc- thÓ thao nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc toµn diÖn cña HS vµ båi d­ìng HS cã n¨ng khiÕu, c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i, tham quan du lÞch, giao l­u v¨n hãa, c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ thiªn nhiªn, m«i tr­êng, c¸c ho¹t ®éng lao ®éng c«ng Ých, c¸c ho¹t ®éng x· héi, c¸c ho¹t ®éng tõ thiÖn phï hîp víi ®Æc ®iÓm t©m sinh lý løa tuæi HSTH. VËy SHTT lµ mét ho¹t ®éng gi¸o dôc mang tÝnh toµn diÖn cã môc ®Ých, ch­¬ng tr×nh, néi dung nhÊt ®Þnh do §éi tæ chøc, d­íi sù ®iÒu hµnh, h­íng dÉn cña gi¸o viªn nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho häc sinh tiÓu häc. Giê SHTT cña HSTH lµ giê ho¹t ®éng do chÝnh tËp thÓ trÎ em tù tæ chøc, ®iÒu khiÓn, kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸. GV cã vai trß cè vÊn, gióp ®ì HS trong qu¸ tr×nh c¸c em thùc hiÖn ho¹t ®éng. 1.3.2. Môc tiªu cña ch­¬ng tr×nh SHTT SHTT lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®­îc tæ chøc ngoµi giê häc c¸c m«n häc ë trªn líp, ho¹t ®éng nµy lµ con ®­êng g¾n lý thuyÕt víi thùc tiÔn, t¹o nªn sù thèng nhÊt gi÷a nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña HS. Tæ chøc giê SHTT ë TiÓu häc nh»m: a) Cñng cè vµ kh¾c s©u nh÷ng kiÕn thøc cña c¸c m«n ®· häc; ®ång thêi më réng vµ n©ng cao hiÓu biÕt cho HS vÒ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, lµm phong phó thªm vèn tri thøc, kinh nghiÖm ho¹t ®éng tËp thÓ cho HS. b) H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë trÎ c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n, cÇn thiÕt phï hîp víi løa tuæi HSTH (kÜ n¨ng giao tiÕp, kÜ n¨ng nhËn thøc, kÜ n¨ng tham gia c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ, kÜ n¨ng tù kiÓm tra ®¸nh gi¸…); ®ång thêi b­íc ®Çu h×nh thµnh cho trÎ c¸c n¨ng lùc nh­ n¨ng lùc tæ chøc, n¨ng lùc tham gia c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi…víi t­ c¸ch lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng. c) Giê SHTT gióp HS cñng cè, ph¸t triÓn c¸c hµnh vi, thãi quen tèt trong häc tËp, lao ®éng vµ c«ng t¸c x· héi. d) Båi d­ìng th¸i ®é tù gi¸c, tÝnh tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ vµ ho¹t ®éng x· héi; t×nh c¶m ch©n thµnh, niÒm tin trong s¸ng víi cuéc sèng, quª h­¬ng vµ ®Êt n­íc. 1.3.3. §Æc ®iÓm cña giê SHTT SHTT lµ giê ho¹t ®éng gi¸o dôc toµn diÖn, cã môc ®Ých, cã néi dung cô thÓ. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cã môc ®Ých GD cô thÓ Êy, cã thÓ ph¸t triÓn, cñng cè hÖ thèng th¸i ®é, h×nh thµnh c¶m xóc, niÒm tin, thÈm mü ... V× thÕ SHTT lµ mét yÕu tè, lµ ®iÒu kiÖn, lµ ph­¬ng tiÖn quan träng ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn HSTH. Ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña giê SHTT khÐp kÝn vÒ mÆt kh«ng gian, thêi gian gi¸o dôc ®èi víi HS. Bªn c¹nh ®ã nã t¹o ra sù thèng nhÊt t¸c ®éng gi¸o dôc vµo q¸ tr×nh ph¸t triÓn nh©n c¸ch HS. Giê SHTT lµ giê c¸c em ®­îc ho¹t ®éng vµ rÌn luyÖn, ®ång thêi ®©y còng lµ lóc c¸c em cã ®iÒu kiÖn th­ gi·n, cã t©m thÕ tho¶i m¸i ®Ó s½n sµng cho c¸c ho¹t ®éng hoc tËp tiÕp theo. Do ®ã trong giê SHTT , GV chñ nhiÖm khÐo lÐo lång ghÐp c¸c kiÕn thøc c¸c m«n häc vµo trong ho¹t ®éng nµy, th× cã thÓ võa gióp c¸c em «n tËp kiÕn thøc, võa t¹o ®iÒu kiÖn kÝch thÝch t­ duy s¸ng t¹o vµ tÝnh tÝch cùc nhËn thøc cña HS. Néi dung cña giê SHTT mang nhiÒu mµu s¾c kh¸c nhau, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc, phong phó vÒ thÓ lo¹i, phï hîp víi høng thó cña c¸c em. C¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng trong giß SHTT mµ HS cã høng thó h¬n c¶ lµ: + Ho¹t ®éng vui ch¬i, gi¶i trÝ. + Ho¹t ®éng v¨n ho¸ v¨n nghÖ. + Ho¹t ®éng thi t×m hiÓu theo chñ ®Ò. + Ho¹t ®éng lao ®éng lµm s¹ch ®Ñp tr­êng líp... Mçi lo¹i h×nh ho¹t ®éng trªn ®Òu chøa ®ùng nh÷ng h×nh thøc ho¹t ®éng thÓ hiÖn kh¸c nhau. 1.3.4. Néi dung ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña giê SHTT ë TiÓu häc Néi dung ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña giê SHTT ®­îc x©y dùng trªn c¬ së môc tiªu, yªu cÇu cña cÊp häc; phèi hîp gi÷a c¸c néi dung, h×nh thøc ho¹t ®éng mang tÝnh x· héi chÝnh trÞ, tÝnh ph¸p luËt, vui ch¬i gi¶i trÝ, v¨n ho¸ nghÖ thuËt vµ ho¹t ®éng theo høng thó, së thÝch häc tËp cña HS. Ch­¬ng tr×nh gåm cã hai phÇn: phÇn b¾t buéc vµ phÇn tù chän cô thÓ nh­ sau: 1.3.4.1. Ch­¬ng tr×nh phÇn b¾t buéc Ch­¬ng tr×nh phÇn b¾t buéc yªu cÇu c¸c líp vµ tÊt c¶ häc sinh ph¶i tham gia ho¹t ®éng v× ®ã lµ nh÷ng néi dung gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc tiÓu häc. Mçi khèi líp x©y dùng ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng trong giê SHTT víi yªu cÇu, néi dung kh¸c nhau. Néi dung ho¹t ®éng ®­îc x©y dùng theo c¸c chñ ®iÓm gi¸o dôc. Mçi chñ ®iÓm gi¸o dôc ®­îc g¾n víi ngµy lÔ trong th¸ng, víi chñ ®iÓm träng t©m cña tõng thêi ®iÓm gi¸o dôc trong n¨m häc. Nã ®­îc tæ chøc theo nguyªn t¾c ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng tõ ®¬n gi¶n ë c¸c líp ®Çu cÊp ®Õn phøc t¹p dÇn ë c¸c líp cuèi cÊp, vµ nã ®­îc thùc hiÖn trong suèt 9 th¸ng nh»m khÐp kÝn kh«ng gian, thêi gian rÌn luyÖn cña häc sinh; t¹o ra qu¸ tr×nh ch¨m sãc gi¸o dôc liªn tôc, hÖ thèng. VD: ®èi víi líp 3,4, 5 ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng b¾t buéc hµng thang nh­ sau: Chñ ®iÓm Néi dung, h×nh thøc th¸ng TruyÒn thèng nhµ tr­êng - ChuÈn bÞ cho lÔ khai gi¶ng (tËp d­ît ®éi h×nh, tËp v¨n nghÖ chµo mõng c¸c b¹n häc sinh líp 1 ...) - Tæ chøc lÔ khai gi¶ng - æn ®Þnh tæ chøc líp (chän cö c¸n bé líp, tæ ...) - T×m hiÓu truyÒn thèng tèt ®Ñp cña nhµ tr­êng. - Ho¹t ®éng lµm s¹ch ®Ñp tr­êng líp. - Gi¸o dôc, thùc hµnh vÖ sinh r¨ng miÖng. 9 - 10 KÝnh yªu thÇy gi¸o, c« gi¸o - Thi ®ua häc tËp ch¨m ngoan, lµm nhiÒu viÖc tèt mõng c¸c thÇy, c« gi¸o. + Ho¹t ®éng v¨n ho¸, v¨n nghÖ chµo mõng ngµy nhµ gi¸o ViÖt Nam 20-11. + Lµm b¸o t­êng: chuÈn bÞ c¸c tiÕt môc v¨n nghÖ (ca h¸t, kÓ chuyÖn, lµm th¬, tiÓu phÈm...) + V¨n nghÖ chµo mõng. - Kû niÖm ngµy nhµ gi¸o ViÖt Nam 20-11. - Gi¸o dôc quyÒn vµ bæn phËn trÎ em. - Gi¸o dôc m«i tr­êng. 11 Uèng n­íc nhí nguån - T×m hiÓu vÒ ®Êt n­íc con ng­êi ViÖt Nam. + T×m hiÓu nh÷ng ng­êi con anh hïng cña ®Êt n­íc, cña quª h­¬ng. + C¶nh ®Ñp quª h­¬ng. + Tham gia th¾ng c¶nh quª h­¬ng. - C¸c ho¹t ®éng ch¨m sãc, lµm s¹ch, ®Ñp nghÜa trang liÖt sü. - Tæ chøc th¨m hái, giao l­u víi cùu chiÕn binh cña ®Þa ph­¬ng. - Kû niÖm ngµy quèc phßng toµn d©n. - Tæ chøc héi vui häc tËp. - Gi¸o dôc m«i tr­êng. 12 Gi÷ g×n truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc - T×m hiÓu vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ quª h­¬ng. - T×m hiÓu vÒ tÕt cæ truyÒn ViÖt Nam. - Ho¹t ®éng t×m hiÓu, tæ chøc c¸c trß ch¬i d©n téc. - Tham quan, (nghe kÓ chuyÖn, xem phim t­ liÖu ...), di tÝch lÞch sö, v¨n ho¸, viÖn b¶o tµng quª h­¬ng, ®Êt n­íc. - V¨n nghÖ ca ngîi quª h­¬ng, §¶ng vµ B¸c Hå ... - Gi¸o dôc an toµn giao th«ng. - Gi¸o dôc vÖ sinh r¨ng miÖng. 1- 2 Yªu quý mÑ vµ c« gi¸o - Ph¸t ®éng thi ®ua häc tËp ch¨m ngoan, lµm nhiÒu viÖc tèt chµo mõng ngµy 8-3. - Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, v¨n nghÖ chµo mõng 8-3 vµ 26-3. - Gi¸o dôc quyÒn trÎ em. - Gi¸o dôc An toµn giao th«ng. 3 Hoµ b×nh h÷u nghÞ - Tæ chøc cho häc sinh s­u tÇm tranh, ¶nh häc tËp vµ ho¹t ®éng cña thiÕu nhi c¸c n­íc trong khu v­cj vµ trªn thÕ giíi. - Tæ chøc héi vui häc tËp, c©u l¹c bé khoa häc, nghÖ thuËt. - V¨n nghÖ chµo mõng ngµy 30-4 vµ 1-5. 4 B¸c Hå kÝnh yªu - Thi t×m hiÓu vÒ thêi niªn thiÕu cña B¸c Hå. - Häc tËp n¨m ®iÒu B¸c Hå d¹y. - V¨n nghÖ ca ngîi c«ng ¬n cña §¶ng vµ B¸c, kû niÖm ngµy sinh nhËt B¸c 19-5. - H­íng dÉn ho¹t ®éng hÌ cho häc sinh khèi 3, 4. 5 1.3.4.2. Ch­¬ng tr×nh phÇn tù chän PhÇn tù chän lµ nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng b¾t buéc, tuú theo ®iÒu kiÖn cña tõng tr­êng, tõng ®Þa ph­¬ng vµ kh¶ n¨ng, së thÝch cña HS mµ lùa chän nh÷ng néi dung ho¹t ®éng cho phï hîp. GV cã thÓ dùa vµo ch­¬ng tr×nh b¾t buéc theo chñ ®iÓm hµng th¸ng ®Ó lùa chän néi dung sinh ho¹t trong mçi giê SHTT cña líp m×nh. Môc tiªu ho¹t ®éng tù chän: Néi dung vµ h×nh thøc ho¹t ®éng ph¶i phï hîp víi nhu cÇu kh¶ n¨ng cña HS. B¶o ®¶m tÝnh linh ho¹t vÒ thêi gian, kh«ng gian, ®Þa ®iÓm, quy m« ho¹t ®éng. Ph¶i kÝch thÝch ®­îc høng thó, tÝnh s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng cña HS. Néi dung vµ h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng tù chän: Sinh ho¹t c©u l¹c bé víi c¸c chñ ®Ò, chñ ®iÓm Ho¹t ®éng giao l­u v¨n ho¸ gi÷a c¸c nhãm, c¸c líp hoÆc ®Þa ph­¬ng Ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ víi nhiÒu lo¹i trß ch¬i kh¸c nhau: trß ch¬i d©n gian, trß ch¬i thi ®Êu... Ho¹t ®éng v¨n nghÖ: thi s¸ng t¸c v¨n th¬, thi diÔn kÞch... Ho¹t ®éng vÒ thÓ dôc thÓ thao: thi ®Êu cê vua, thi ®¸ cÇu, bãng bµn, ch¹y tiÕp søc... Ho¹t ®éng x· héi víi c¸c néi dung gi¸o dôc vÒ an toµn giao th«ng, gi¸o dôc d©n sè... 1.3.5. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña HS 1.3.5.1. Môc tiªu ®¸nh gi¸ - §¸nh gi¸ c¶ c¸ nh©n lÉn trong phong trµo cña tËp thÓ líp. - §¸nh gi¸ c¶ ba mÆt: kiÕn thøc, th¸i ®é vµ kÜ n¨ng cña tõng HS. §Æc biÖt quan t©m tíi viÖc ®¸nh gi¸ kÜ n¨ng vµ th¸i ®é tù gi¸c tÝch cùc tham gia ho¹t ®éng. - §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn, ho¹t ®«ng cña HS. ®Ó kÞp thêi uèn n¾n ®èi víi tõng em vµ ph¶i coi ®ã lµ môc tiªu cña viÖc kiÓm tra ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng GD HS trong giê SHTT. 1.3.5.2. Néi dung ®¸nh gi¸ C¨n cø vµo ch­¬ng tr×nh SHTT, tõng chñ ®iÓm, tõng néi dung ho¹t ®éng mµ x¸c ®Þnh tiªu chÝ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña HS trªn c¶ ba mÆt: nhËn thøc, hµnh vi - kÜ n¨ng vµ th¸i ®é. Cã ba møc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña HS nh­ sau: * Lo¹i hoµn thµnh tèt (A+ ) - HiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ râ rµng c¸c néi dung cña tõng chñ ®iÓm gi¸o dôc. - TÝch cùc, h¨ng h¸i, chñ ®éng tham gia c¸c nhiÖm vô mµ tËp thÓ giao cho vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt. - §¹t ®­îc c¸c kÜ n¨ng tham gia vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng trong giê SHTT nãi riªng vµ c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ nãi chung. * Lo¹i Hoµn thµnh (A) - HS hiÓu biÕt vÒ néi dung cña chñ ®iÓm gi¸o dôc nh­ng ch­a thËt ®Çy ®ñ nh­ng cã ý thøc t×m hiÓu ®Ó bæ sung cho vèn hiÓu biÕt cña m×nh, cè g¾ng ®¹t ®­îc môc ®Ých cña ho¹t ®éng. - TÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng chung cña tËp thÓ tuy hiÖu qu¶ ch­a cao. - Cã ®­îc mét sè kÜ n¨ng tham gia ho¹t ®éng tËp thÓ mÆc dï ch­a thËt thµnh th¹o. * Lo¹i ch­a hoµn thµnh (B) Lµ nh÷ng HS hÇu nh­ kh«ng n¾m ®­îc néi dung cña c¸c ho¹t ®éng, c¸c chñ ®iÓm gi¸o dôc. Kh«ng tham gia th­êng xuyªn c¸c ho¹t ®éng trong giê SHTT. Ch­a cã kÜ n¨ng ho¹t ®éng tËp thÓ, ý thøc tËp thÓ thÊp. 1.4. §Æc ®iÓm häc sinh TiÓu häc 1.4.1. §Æc ®iÓm t©m lý HSTH Muèn tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i cã hiÖu qu¶, viÖc n¾m v÷ng môc tiªu gi¸o dôc lµ hÕt søc cÇn thiÕt v× ®ã còng chÝnh lµ môc tiªu cña viÖc tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i. Song bªn c¹nh ®ã, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng viÖc tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i cho häc sinh tiÓu häc, cÇn ph¶i hiÓu mét sè ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña trÎ ë løa tuæi nµy. Cã thÓ nãi ®Æc ®iÓm t©m lý cña trÎ võa lµ c¬ së khoa häc cña viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung ho¹t ®éng vui ch¬i, võa lµ ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i cho chóng. ë mét gãc ®é nµo ®ã cña ph­¬ng ph¸p luËn, khi nghiªn cøu t©m lý trÎ em trong gi¸o dôc còng nh­ trong viÖc tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i cho HSTH lµ ph¶i ®Æt trÎ vµo trong mèi quan hÖ ®a d¹ng, phong phó, phøc t¹p cña tÊt c¶ c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña chóng. Còng cã thÓ nãi t©m lý trÎ em biÓu hiÖn qua c¸c mèi quan hÖ mµ trÎ sèng, häc tËp vµ vui ch¬i. V× vËy, muèn thùc hiÖn ®­îc môc tiªu gi¸o dôc TiÓu häc cÇn biÕt c¸ch tæ chøc mäi ho¹t ®éng, trong ®ã cã ho¹t ®éng vui ch¬i. 1.4.1.1. TrÎ em hiÓu biÕt vÒ mäi mÆt, nhÊt lµ vÒ thùc tÕ cuéc sèng (th­êng gäi lµ tri thøc nghiÖm sinh) §Æc ®iÓm nµy th× ai còng nhËn thÊy, nh­ng kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ nhËn thøc ®Çy ®ñ ®­îc ý nghÜa cña nã. Kh«ng Ýt ng­êi t­ëng trÎ em còng hiÓu biÕt nh­ ng­êi lín nªn kh«ng gi¶ng gi¶i cÆn kÏ, hoÆc diÔn ®¹t mét sù vËt nµo ®ã qu¸ phøc t¹p, qu¸ khã lµm cho trÎ kh«ng hiÓu ®­îc. NhiÒu ng­êi («ng bµ, cha mÑ, thÇy c« gi¸o, c¸n bé §oµn, §éi...) th× ng­îc l¹i l¹i cho r»ng trÎ em kh«ng biÕt g× vµ sö dông nh÷ng biÖn ph¸p gi¸o dôc sai lÇm nh­: ¸p ®Æt, nu«ng chiÒu qu¸ ®¸ng, cÊm ®o¸n, coi th­êng, ®¸nh, m¾ng hoÆc lµm thay trÎ mäi viÖc... Cã mét sè ng­êi do chÞu ¶nh h­ëng cña quan ®iÓm “tù nhiªn tù do” cña G.Rót-x« nªn ®Ó mÆc trÎ tù häc lÊy trong cuéc sèng vµ “chóng sÏ tr­ëng thµnh”. Hä th­êng cho r»ng: “qu¼ng xuèng n­íc tù kh¾c biÕt b¬i”, “tr¨ng ®Õn r»m tr¨ng sÏ trßn”. Cßn mét quan ®iÓm sai lÇm kh¸c, ®ã lµ nh÷ng nhµ gi¸o dôc bÞ chi phèi bëi thuyÕt t©m lý hµnh vi cô thÓ, thËm chÝ kh«ng cÇn gi¶i thÝch (t©m lý häc hµnh vi ®­îc sö dông nhiÒu trong d¹y thó lµm xiÕc). Hä quªn r»ng trÎ cã ý thøc, cã t­ duy, cã chót Ýt kinh nghiÖm sèng cho nªn cÇn khai th¸c vèn sèng cña c¸c em vµ khi tæ chøc vui ch¬i cÇn kÕt hîp ho¹t ®éng nhËn thøc cña trÎ em víi viÖc rÌn luyÖn hµnh vi thãi quen cho trÎ. Quan ®iÓm ®óng ®¾n nhÊt lµ h·y coi trÎ em lµ mét con ng­êi nhá, mét c«ng d©n t­¬ng lai, mét chñ thÓ cña chÝnh sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña chóng. 1.4.1.2. TrÎ hay tß mß, thÝch kh¸m ph¸, giµu t­ëng t­îng vµ cã ­íc m¬, hoµi b·o lín Nh÷ng kiÕn thøc mµ trÎ ®­îc häc ë tr­êng mÉu gi¸o vµ tiÓu häc cßn ch­a s©u, ch­a réng, nghÜa lµ c¸c em míi chØ tiÕp xóc víi mét sè hiÖn t­îng cña tù nhiªn vµ x· héi mµ ch­a thÓ gi¶i thÝch ®­îc b¶n chÊt cña c¸c hiÖn t­îng ®ã. MÆt kh¸c, v× cßn thiÕu kinh nghiÖm vµ ch­a l­îng ®­îc søc m×nh nªn trÎ thÝch t×m tßi, kh¸m ph¸ vµ t­ëng r»ng cã thÓ “®éi ®¸ v¸ trêi”. NhiÒu ­íc m¬ cña c¸c em v­ît ra ngoµi sù t­ëng t­îng cña ng­êi lín. VÝ dô thÊy «ng bµ giµ yÕu, c¸c em cã thÓ ­íc m¬ sau nµy trë thµnh b¸c sÜ giái ®Ó ch÷a ch¹y cho «ng bµ “tr­êng sinh bÊt tö”, xem mét bé phim khoa häc c¸c em mong muèn trë thµnh nh÷ng nhµ s¸ng chÕ vÜ ®¹i... ThÝch t×m hiÓu vµ kh¸m ph¸ ®Ó t×m c¸i míi l¹ trong thÕ giíi tù nhiªn xung quanh vµ c¸c hiÖn t­îng x· héi lµ mét ®Æc ®iÓm t©m lý ë trÎ TiÓu häc. C¸c em th­êng kh«ng tù gi¶i htÝch ®­îc vµ lu«n hái ng­êi lín ®ñ c¸c lo¹i c©u hái nh­ t¹i sao l¹i cã ngµy vµ ®ªm? T¹i sao cã m­a, cã sÊm, cã chíp? T¹i sao l¹i chÕt? ChÕt cã sèng l¹i ®­îc kh«ng?... §Æc ®iÓm trªn cña trÎ võa cã mÆt tÝch cùc, võa thÓ hiÖn sù h¹n chÕ vÒ mÆt t©m lý. CÇn khai th¸c mÆt tÝch cùc ®Ó ph¸t triÓn hoµi b·o, ­íc m¬ cña trÎ sao cho hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña x· héi, h­íng c¸c em tíi c¸i ®Ñp, c¸i thiÖn, c¸i cao th­îng, ®ång thêi biÕt ®Ò phßng vµ ng¨n ngõa tÝnh liÒu lÜnh, sù thiÕu thËn träng cña c¸c em trong ho¹t ®éng. 1.4.1.3. TÝnh thiÕu kiªn tr×, thiÕu bÒn bØ C¸c em thiÕu kiªn tr×, thiÕu bÒn bØ mét phÇn lµ do c¬ thÓ chóng ch­a hoµn thiÖn c¸c chøc n¨ng sinh lý (hÖ thÇn kinh, hÖ tuÇn hoµn, hÖ x­¬ng, c¬ ch­a ph¸t triÓn hoµn thiÖn, c¸c em dÔ mÖt mái), mÆt kh¸c c¸c em cßn thiÕu hiÓu biÕt, thiÕu kinh nghiÖm sèng nªn ch­a t×m ®­îc gi¶i ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn trong cuéc sèng. NhËn thøc x· héi ch­a s©u s¾c nªn ch­a cã ®éng lùc bªn trong cña ho¹t ®éng. Häc tËp vµ ho¹t ®éng ®Òu xuÊt ph¸t tõ høng thó c¶m tÝnh lµ chñ yÕu, ch­a ph¶i lµ nhËn thøc lý tÝnh. 1.4.1.4. TÝnh dÔ h­ng phÊn nh­ng còng dÔ ch¸n n¶n Khi ®­îc khÝch lÖ (cã kÝch thÝch tõ bªn ngoµi), c¸c em dÔ bÞ kÝch ®éng, dÔ h­ng phÊn, xuÊt hiÖn nh÷ng biÓu hiÖn nhiÖt t×nh, say s­a, dÔ c­êi, dÔ khãc; ®ang c­êi còng cã thÓ khãc ngay vµ còng cã thÓ quªn ngay ®Ó vui víi b¹n bÌ. Khi gÆp thÊt b¹i, rñi ro... c¸c em dÔ ch¸n n¶n, thËm chÝ hoang mang, mÊt lßng tin, bi quan... dÔ dÉn tíi nh÷ng hµnh ®éng xèc næi nh­ dçi hên, buån khãc, bá ¨n, bá häc. TÝnh “c¶ thÌm chãng ch¸n” nµy lµ mét ®Æc ®iÓm rÊt ®¸ng l­u t©m khi tæ chøc vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc, vui ch¬i gi¶ trÝ cho trÎ. 1.4.1.5. Giµu c¶m xóc, c¶ tin, dÔ chia sÎ víi b¹n bÌ vµ ng­êi m×nh tin yªu Giµu c¶m xóc lµ tr¹ng th¸i t©m lý dÔ bÞ xóc ®éng tr­íc c¸c hiÖn t­îng xung quanh dÔ buån, dÔ vui, dÔ c¶m thô, giµu trÝ t­ëng t­îng víi vÎ ®Ñp cña tù nhiªn khi ®­îc ng­êi lín, thÇy c« gi¸o gîi më, ®Þnh h­íng, dÔ bÞ l©y lan tr¹ng th¸i t©m lý cña ng­êi th©n... V× dÔ cã c¶m xóc, l¹i thiÕu kinh nghiÖm sèng nªn c¸c em hay tin ng­êi (nhÊt lµ ng­êi th©n, ng­êi lín), dÔ tin vµo nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp vµ lu«n mong muèn chia sÎ, gióp ®ì ng­êi kh¸c vµ còng rÊt muèn ®­îc an ñi, ®éng viªn. Trong c¸c em th­êng cã h×nh ¶nh cña mét ng­êi mÉu lý t­ëng vµ tèt ®Ñp. Nh­ng nÕu h×nh t­îng ng­êi mÉu bÞ sôp ®æ th× trÎ l¹i dÔ bÞ khñng ho¶ng niÒm tin. 1.4.1.6. §Æc ®iÓm vÒ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña trÎ - HiÕu ®éng, thÝch c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ... - Cö ®éng vµ ho¹t ®éng trë thµnh nhu cÇu, nhiÒu khi kh«ng chñ ®Þnh, ngoµi sù kiÓm so¸t cña ý chÝ. - Kh¶ n¨ng kiÒm chÕ ë trÎ cßn h¹n chÕ. - Cßn vông vÒ trong c¸c thao t¸c tay, ch©n. 1.4.2. §Æc ®iÓm nhËn thøc Nhu cÇu nhËn thøc lµ biÓu hiÖn sinh ®éng nhÊt, ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn c¶ vÒ l­îng vµ chÊt ë häc sinh tiÓu häc víi häc sinh mÉu gi¸o. Nhu cÇu nhËn thøc ph¸t triÓn nh­ lµ ®éng c¬ th«i thóc trÎ häc tËp, lµm cho ho¹t ®éng häc cña trÎ trë nªn tù nhiªn, nhÑ nhµng nh­ nh÷ng ho¹t ®éng th­êng nhËt trong cuéc sèng hµng ngµy. Häc sinh TiÓu häc ë n¬i nµy, n¬i kh¸c kh¸c nhau vÒ h×nh d¸ng, vÎ bÒ ngoµi, vÒ chiÒu cao, c©n nÆng, hoµn c¶nh sèng... nh­ng c¸c em ®Òu tiÒm tµng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trÝ tuÖ, ph¸t triÓn nhËn thøc. ë løa tuæi TiÓu häc nhËn thøc c¶m tÝnh lµ chñ yÕu, nhËn thøc lý tÝnh ch­a ph¸t triÓn. T­ duy trùc quan chiÕm ­u thÕ, t­ duy trõu t­îng cßn h¹n chÕ. Theo nhµ t©m lý häc næi tiÕng G. Piagiª (Thuþ SÜ) cho r»ng t­ duy cña trÎ tõ 7- 10 tuæi vÒ c¬ b¶n cßn ë giai ®o¹n nh÷ng thao t¸c cô thÓ. Ho¹t ®éng ph©n tÝch tæng hîp cña HS cßn yÕu, ho¹t ®éng t­ëng t­îng phô thuéc trùc tiÕp vµo sù phong phó vµ ®a d¹ng cña kinh nghiÖm sèng. HS cµng ®­îc nh×n, ®­îc nghe, ®­îc ho¹t ®éng nhiÒu th× c¸c em cµng cã thªm hiÓu biÕt vµ häc ®­îc nhiÒu. Chó ý: ë løa tuæi TiÓu häc song song tån t¹i hai lo¹i chó ý ®ã lµ chó ý cã chñ ®Þnh vµ chó ý kh«ng chñ ®Þnh, nh­ng HS ch­a cã n¨ng lùc tËp trung l©u dµi. Nh÷ng ho¹t ®éng vui ch¬i hÊp dÉn trÎ th­êng g©y ®­îc sù chó ý cña trÎ, l«i cuèn ®­îc trÎ tham gia. TrÝ nhí: HSTH cã kh¶ n¨ng nhí rÊt tèt, ®Æc biÖt lµ nhí m¸y mãc, cô thÓ. Sù ph¸t triÓn trÝ nhí chña c¸c em phô thuéc vµ løa tuæi, ®Æc ®iÓm t©m lý c¸ nh©n; phô thuéc vµo c¸ch d¹y, c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng cña thÇy. MÆt kh¸c ta còng thÊy, sù ghi nhí ë løa tuæi TiÓu häc lµ ghi nhí m¸y mãc dÔ dµng h¬n ghi nhí l«gic. Bëi thÕ khi c¸c em tram gia vµo c¸c trß ch¬i th× sù hÊp dÉn cña trß ch¬i sÏ lµm cho sù ghi nhí cña HS nhanh h¬n, dÔ dang h¬n vµ l©u h¬n. Nh­ vËy, ë løa tuæi TiÓu häc mäi biÓu hiÖn t©m lý ë trÎ ®Òu ch­a æn ®Þnh, ch­a bÒn v÷ng dÔ bÞ dao ®éng theo sù t¸c ®éng cña m«i tr­êng sçng vµ nh÷ng ho¹t ®éng do chÝnh trÎ ®­îc tham gia. V× thÕ mµ trong qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng gi¸o dôc nãi chung vµ ho¹t ®éng gi¸o dôc trong giê SHTT nãi riªng cÇn ph¶i t¹o ra m«i tr­êng tèt ®Ó nh÷ng nh©n tè tÝch cùc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®óng h­íng vµ trë nªn bÒn v÷ng theo quy luËt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhËn thøc. 1.4.3. §Æc ®iÓm nh©n c¸ch ë giai ®o¹n tuæi TiÓu häc, sù h×nh thµnh nh©n c¸ch ®ang xuÊt hiÖn t­¬ng ®èi râ nÐt. Nh­ chóng ta biÕt, viÖc vµo tr­êng TiÓu häc lµ b­íc ngoÆt trong ®êi sèng cña trÎ. Nh÷ng mèi qan hÖ víi ng­êi lín (thÊy- c« gi¸o), víi b¹n bÌ cïng tuæi ®­îc h×nh thµnh, trÎ ®­îc hoµ nhËp chung víi tËp thÓ (líp häc, nhãm häc), trÎ ®­îc ghÐp vµo ho¹t ®éng míi – ho¹t ®éng häc. Hµng lo¹t yªu cÇu häc tËp ®­îc ®Ò ra buéc trÎ ph¶i ®Ó cuéc sèngcña m×nh phôc tïng tæ chøc, quy t¾c...tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù h×nh thµnh nh©n c¸ch vµ cñng cè hÖ thèng quan hÖ míi ®èi víi hiÖn thùc xung quanh, tøc lµ ®íi víi ng­êi kh¸c, ®èi víi tËp thÓ, ®èi víi ho¹t ®éng häc tËp... cã liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm cña chÝnh trÎ. Tõ ®ã h×nh thµnh tÝnh c¸ch, ý chÝ vµ ph¸t triÓn høng thó réng r·i, quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn n¨ng lùc. II. Thùc tr¹ng cña viÖc tæ chøc giê shtt ë tr­êng tiÓu häc 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ tæ chøc nghiªn cøu thùc tr¹ng 2.1.1. §èi t­îng kh¶o s¸t 2.1.1.1. §èi t­îng thø nhÊt: Gi¸o viªn tiÓu häc vµ c¸n bé qu¶n lý Chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra 60 gi¸o viªn vµ c¸n bé qu¶n lý hiÖn ®ang trùc tiÕp gi¶ng d¹y vµ qu¶n lý 7 tr­êng tiÓu häc trªn ®Þa bµn Thµnh phè Vinh, huyÖn Nghi Léc cña TØnh NghÖ An vµ huyÖn Gia ViÔn cña TØnh Ninh B×nh. * NghÖ An - Thµnh phè Vinh: Tr­êng tiÓu häc H­ng Léc, H­ng Dòng 2, H­ng Dòng 1, Vinh T©n, Tr­êng Thi, tr­êng tiÓu häc Nghi ¢n - Nghi Léc * Ninh B×nh: Tr­êng tiÓu häc Gia V©n - huyÖn Gia ViÔn Trong ®ã cã 5 hiÖu tr­ëng, hiÖu phã (chiÕm 8.3%); 32 gi¸o viªn chñ nhiÖm (53.3%); 16 gi¸o viªn d¹y buæi 2 (chiÕm 26.7%) vµ 7 tæng phô tr¸ch §éi (chiÕm 11.7%). Tr×nh ®é gi¸o viªn vµ c¸n bé qu¶n lý tr­êng tiÓu häc Tr×nh ®é Sè l­îng (ng­êi) TØ lÖ Th¹c sü 1 1.7% §¹i häc 31 51.7% C§SP 20 33.3% C§SP 8 13.3% Th©m niªn c«ng t¸c Thêi gian c«ng t¸c Sè l­îng GV (ng­êi) TØ lÖ D­íi 5 n¨m 15 25 % 5 - 10 n¨m 27 45% Trªn 1 n¨m 18 30% Nh­ vËy trong sè 60 c¸n bé, gi¸o viªn ®­îc ®iÒu tra, cã 86.7 % gi¸o viªn ®¹t tr×nh ®é chuÈn vµ trªn chuÈn, 75 % gi¸o viªn cã thêi gian c«ng t¸c tõ 5 n¨m trë lªn. 2.1.1.2. §èi t­îng thø hai: häc sinh tiÓu häc §Ó nghiªn cøu thùc tr¹ng tæ chøc trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ t«i ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t 100 häc sinh khèi 3, khèi 4, t¹i c¸c tr­êng tiÓu häc H­ng Léc, H­ng Dòng 1 (thµnh phè Vinh); Nghi ¢n (huyÖn Nghi Léc). VÒ ®é tuæi: c¸c em sinh n¨m tõ 1997 ®Õn 1998 VÒ søc kháe: c¸c em ®Òu cã søc kháe tèt, t­¬ng ®ång nhau vµ kh«ng bÞ dÞ tËt. 2.1.2. Néi dung nghiªn cøu thùc tr¹ng Chóng t«i ®· tæ chøc ®iÒu tra víi c¸c néi dung sau: - Møc ®é sö dông trß ch¬i trong c¸c giê sinh ho¹t tËp thÓ - Quan niÖm cña gi¸o viªn, c¸n bé qu¶n lý vÒ trß ch¬i, ý nghÜa cña trß ch¬i trong d¹y häc vµ trong sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña häc sinh. - NhËn thøc cña gi¸o viªn vµ c¸n bé qu¶n lý vÒ viÖc sö dông trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ. - Nh÷ng yÕu tè gi¸o viªn quan t©m khi sö dông trß ch¬i. - Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi gi¸o viªn gÆp ph¶i khi triÓn khai trß ch¬i. - Thêi ®iÓm tæ chøc trß ch¬i. - C¸c nguån trß ch¬i ®Ó gi¸o viªn sö dông. - Høng thó cña häc sinh khi tham gia c¸c trß ch¬i trong giê sinh ho¹t tËp thÓ. 2.1.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tr¹ng 2.1.3.1. §èi víi GV vµ CBQL - Quan s¸t: TiÕn hµnh qua c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ hoÆc ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, nh»m thu thËp th«ng tin trùc tiÕp tõ phÝa ®èi t­îng gi¶ng d¹y, qu¶n lý gãp phÇn bæ sung, lµm râ kÕt qu¶ thu ®­îc tõ phiÕu ®iÒu tra, ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸ch quan phiÕu ®iÒu tra. - Pháng vÊn: Nh»m t×m hiÓu s©u thªm vÒ ®èi t­îng nghiªn cøu, ph¸t hiÖn nh÷ng khã kh¨n, thuËn lîi còng nh­ c¸c ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc ®­îc sö dông ®Ó tæ chøc giê H§TT ë TiÓu häc. - §iÒu tra b»ng ankÐt: PhiÕu diÒu tra ®­îc thiÕt kÕ gåm 13 c©u hái nh»m x¸c ®Þnh hiÓu biÕt cña cña GV vµ CBQL vÒ c¸c vÊn ®Ò: nhËn thøc vÒ vai trß cña ho¹t ®éng SHTT ®èi víi viÖc thùc hiÖn gi¸o dôc toµn diÖn ë TH; c¸c ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc th­êng sö dông trong c¸c giê SHTT; nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n gÆp ph¶i; nh÷ng ®Ò xuÊt, s¸ng kiÕn trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña ho¹t ®éng tËp thÓ gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn toµn diÖn ë TiÓu häc. 2.1.3.2. §èi víi HS - Quan s¸t nh÷ng biÓu hiÖn vÒ th¸i ®é, høng thó cña HS trong c¸c giê SHTT. - §µm tho¹i víi HS ë c¸c khèi líp 3, 4 nh»m t×m hiÓu vÒ nhu cÇu, së thÝch vµ c¸c ho¹t ®éng cña c¸c em trong giê SHTT. 2.1.3.3. C¸c d÷ kiÖn thu ®­îc tõ GV vµ CBQL Sö dông ph­¬ng ph¸p thèng kª ®Ó xö lý sè liÖu thu ®­îc. 2.2. Ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tr¹ng 2.2.1. Thùc tr¹ng vÒ sö dông trß ch¬i ë tr­êng TiÓu häc B¶ng 1: Møc ®é sö dông trß ch¬i trong c¸c m«n häc TT Møc ®é M«n häc Th­êng xuyªn §«i khi Kh«ng sö dông Sè l­îng TØ lÖ (%) Sè l­îng TØ lÖ (%) Sè l­îng TØ lÖ (%) 1 To¸n 22 36,7 37 61,7 1 1,6 2 TiÕng ViÖt 46 76,7 14 23,3 0 0 3 §¹o ®øc 51 85 9 15 0 0 4 TN-XH 38 63,4 20 33,3 2 3,3 5 MÜ thuËt 11 18,4 35 58,3 14 23,3 6 ¢m nh¹c 8 13,3 28 46,7 24 40 Qua b¶ng 1 ta thÊy: HiÖn nay trß ch¬i ®­îc sö dông trong tÊt c¶ c¸c m«n häc ë TiÓu häc. Trß ch¬i ®­îc sö dông kh«ng nh÷ng lµm phong phó thªm c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc, mµ cßn gãp phÇn ph¸t huy tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng, nhËn thøc cña HS. Qua trao ®æi trùc tiÕp víi GV gi¶ng d¹y, chóng t«i nhËn thÊy møc ®é sö dông trß ch¬i trong c¸c m«n häc kh¸c nhau tïy thuéc vµo ®Æc tr­ng cña tõng m«n häc, tõng bµi häc vµ n¨ng lùc d¹y häc cña tõng GV. MÆt kh¸c chóng t«i còng nhËn thÊy, viÖc sö dông trß ch¬i ë c¸c ®Þa bµn còng cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ. GV ë c¸c tr­êng TiÓu häc trªn ®Þa bµn thµnh phè Vinh cã tØ lÖ sö dông trß ch¬i trong c¸c m«n häc vµ møc ®é sö dông trß ch¬i cao h¬n GV ë c¸c tr­êng TiÓu häc ngo¹i thµnh. Qua ®©y ta thÊy, c¬ së vËt chÊt còng lµ ®iÒu kiÖn quan träng trong viÖc tæ chøc trß ch¬i cho HSTH. B¶ng 2: §¸nh gi¸ cña GV ®èi víi viÖc sö dông trß ch¬i ë tr­êng TiÓu häc Møc ®é Néi dung CÇnthiÕt B×nhth­êng Kh«ngcÇn thiÕt C¸c giê häc Sè l­îng 48 12 0 TØ lÖ (%) 80 20 0 Ho¹t ®éng NGLL Sè l­îng 17 31 12 TØ lÖ (%) 28,3 51,7 20 Giê SHTT Sè l­îng 11 23 26 TØ lÖ (%) 18,4 38,3 43,3 B¶ng 2 ph¶n ¸nh r»ng: - §èi víi c¸c m«n häc 80% ý kiÕn cho r»ng sö dông trß ch¬i lµ cÇn thiÕt, kh«ng cã ý kiÕn nµo c«ng nhËn lµ trß ch¬i kh«ng cÇn thiÕt trong giê häc. Nh­ vËy, c¸c GV ®· chó träng sö dông trß ch¬i trong c¸c giê häc. - Cßn ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp, th× trß ch¬i còng ®· ®­îc sö dông, tuy nhiªn viÖc sö dông Êy ch­a th­êng xuyªn. 28,3% ý kiÕn cho r»ng sö dông trß ch¬i trong c¸c ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp lµ cÇn thiÕt, nh­ng còng cã 20% ý kiÕn cho r»ng viÖc ®ã lµ kh«ng cÇn thiÕt. 51,7% ý kiÕn l¹i cho r»ng viÖc sö dông trß ch¬i trong c¸c ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp lµ b×nh th­êng, cã nghÜa lµ sö dông còng ®­îc vµ kh«ng sö dông còng ®­îc. Chøng tá GV ch­a nhËn thÊy ®­îc vai trß cña trß ch¬i ®èi víi trÎ trong c¸c ho¹t ®éng NGLL. - §èi víi giê SHTT th× GV ch­a thùc sù quan t©m ®Õn h×nh thøc tæ chøc ho¹t ®éng b»ng trß ch¬i. §iÒu nµy cã nghÜa lµ giê SHTT ch­a ®­îc coi träng ®óng víi vai trß cña nã trong môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn ë TiÓu häc. Cã ®Õn 43,3 % ý kiÕn cho r»ng kh«ng cÇn thiÕt tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT, vµ 38,3% ý kiÕn l¹i cho r»ng viÖc tæ chøc trß ch¬i lµ b×nh th­êng, chØ cã 18,4% ý kiÕn x¸c nhËn viÖc sö dông trß ch¬i trong giê SHTT lµ cÇn thiÕt. B¶ng 3: ý kiÕn cña GV vÒ c¸c quan niÖm khi sö dông trß ch¬i TT C¸c quan niÖm §ång ý Ph©n v©n Kh«ng®ång ý SL TØ lÖ (%) SL TØ lÖ (%) SL TØ lÖ (%) 1 Trß ch¬i chØ mang tÝnh chÊt vui ch¬i 2 3,3 7 11,7 51 85 2 Trß ch¬i chØ phï hîp víi häc sinh mÉu gi¸o hoÆc häc sinh líp 1, 2, 3. 29 48,3 14 23,3 17 28,4 3 ChØ sö dông trß ch¬i trong c¸c giê häc 28 46,7 13 21,6 19 31,7 4 ThØnh tho¶ng sö dông trß ch¬i trong c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ 37 61,7 7 11,7 16 26,6 KÕt qu¶ ë b¶ng 3 l¹i cho ta thÊy c¸c quan niÖm cña GV vÒ viÖc sö dông trß ch¬i rÊt ®a d¹ng, 85% ý kiÕn ®· quan niÖm ®óng r»ng sö dông trß ch¬i kh«ng chØ mang tÝnh chÊt lµ vui ch¬i. Nh­ chóng ta biÕt qu¸ tr×nh vui ch¬i còng lµ qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc, h×nh thµnh kü n¨ng còng nh­ th¸i ®é, hµnh vi cho trÎ mét c¸ch nhÑ nhµng, tù nhiªn kh«ng gß bã, bëi qu¸ tr×nh nµy phï hîp víi høng thó cña trÎ. 3,3% ý kiÕn ®ång ý víi quan niÖm “trß ch¬i chØ mang tÝnh chÊt vui ch¬i” ®iÒu nµy cho ta thÊy vÉn cã mét sè l­îng nhá GV ch­a n¾m ®­îc b¶n chÊt cña trß ch¬i. Bªn c¹nh ®ã còng cßn mét sè Ýt GV ®ang ch­a ph©n biÖt ®­îc trß ch¬i chØ mang tÝnh chÊt vui ch¬i hay nã cßn cã ý nghÜ kh¸c. Lý gi¶i vÊn ®Ò nµy, lµ do mét sè GV quan niÖm trß ch¬i chØ phï hîp víi løa tuæi mÉu gi¸o vµ trß ch¬i chØ lµ h×nh thøc gi¶i trÝ. Nh­ thÕ cã nghÜa mét sè GV vÉn cßn m¬ hå trong viÖc n¾m b¶n chÊt cña trß ch¬i. H×nh thøc trß ch¬i tæ chøc trong giê häc vÉn ®­îc GV quan t©m. 46,7% ý kiÕn ®ång ý trß ch¬i chØ tæ chøc trong giê häc, ý kiÕn nµy lµ h¬i cùc ®oan vµ ch­a n¾m ®­îc ®Æc ®iÓm cña trß ch¬i. §Æc biÖt h¬n n÷a lµ mét sè GV ch­a m¹nh d¹n sö dông trß ch¬i trong c¸c giê sinh ho¹t ngo¹i khãa. 61,7% ý kiÕn cho r»ng chØ thØnh tho¶ng sö dông trß ch¬i trong c¸c ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp. Nh­ng 26,6% ý kiÕn kh«ng ®ång ý víi quan niÖm nµy, vµ 11,7% ý kiÕn GV cßn ph©n v©n, ®iÒu nµy chøng tá nhiÒu GV ®· n¾m ®­îc môc tiªu, ý nghÜa cña giê ho¹t ®éng ngo¹i khãa còng nh­ vai trß cña trß ch¬i. Nh­ vËy, khi sö dông rß ch¬i vÉn cã nhiÒu nh÷ng ý kiÕn, quan niÖm kh¸c nhau vÒ trß ch¬i, mét sè GV ®· cã quan niÖm ®óng vÒ trß ch¬i, song bªn c¹nh ®ã còng cßn nhiÒu GV cã quan niÖm ch­a ®óng, ch­a n¾m ®­îc b¶n chÊt cña trß ch¬i còng nh­ vai trß cña nã. Mét sè Ýt GV ch­a m¹nh d¹n nªu lªn quan ®iÓm cña m×nh vÒ trß ch¬i. 2.2.2. Thùc tr¹ng vÒ sö dông trß ch¬i trong giê SHTT B¶ng 4: §¸nh gi¸ cña CBQL vµ GV vÒ viÖc sö dông trß ch¬itrong giê SHTT §¸nh gi¸ RÊt quan träng Quan träng B×nh th­êng Kh«ng quan träng Sè l­îng 8 15 31 6 TØ lÖ (%) 13,3 25 51,7 10 Qua b¶ng 4 cho thÊy viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT ®· ®­îc CBQL, GV quan t©m, tuy nhiªn sè l­îng ®ã lµ kh«ng nhiÒu. 8 ý kiÕn cho r»ng viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT lµ rÊt quan träng, th× trong ®ã cã 7 ý kiÕn lµ cña Tæng phô tr¸ch §éi. Nh­ thÕ, cã nghÜa lµ hÇu hÕt c¸c tæng phô tr¸ch ®Òu ®· n¾m ®­îc viÖc cÇn thiÕt cña viÖc tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT. Nh­ng sè CBQL vµ GV ®¸nh gi¸ ®óng vÒ viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT lµ ch­a nhiÒu; 13,3% ý kiÕn cho lµ rÊt quan träng, 25% ý kiÕn ®¸nh gi¸ lµ quan träng. Cã tíi 61,7% ý kiÕn cho r»ng viÖc tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT lµ b×nh th­êng, lµ kh«ng quan träng chøng tá viÖc sö dông trß ch¬i trong c¸c buæi SHTT th­êng GV kh«ng chó ý vµ kh«ng tæ chøc. Qua trao ®æi víi nh÷ng GV nµy t«i thÊy, hÇu hÕt GV (trong sè 61,7% ý kiÕn cho lµ b×nh th­êng vµ kh«ng quan träng) ®Òu cã ý kiÕn lµ do giê SHTT chØ cã 35 - 40 phót nªn GV th­êng cho HS ®äc nh÷ng n«i dung ho¹t ®éng cña tuÇn, cña th¸ng. Cã mét Ýt GV th× l¹i cho r»ng giê SHTT kh«ng quan träng v× thÕ kh«ng nªn cÇu k× tæ chøc trß ch¬i, thËm chÝ cßn cã GV c¾t xÐn thêi gian giê SHTT ®Ó d¹y c¸c m«n häc kh¸c. B¶ng 5: §¸nh gi¸ cña CBQL, GV vÒ vai trß cña trß ch¬i trong giê SHTT TT Vai trß cña trß ch¬i Sè l­îng TØ lÖ(%) 1 T¹o høng thó cho HS, gióp c¸c em yªu thÝch giê ho¹t ®éng. 51 85 2 T¹o kh«ng khÝ buæi sinh ho¹t s«i næi, thu hót sù chó ý, tËp trung cña c¸c thµnh viªn trong líp. 60 100 3 T¹o cho HS t©m lý tho¶i m¸i, tham gia ho¹t ®éng tËp thÓ cña líp nhiÖt t×nh. 48 80 4 Gióp HS th­ gi·n, gi¶i trÝ. 41 68,3 5 Gióp HS ghi nhí ®­îc néi dung chÝnh cña buæi sinh ho¹t vµ më réng thªm kiÕn thøc cho HS. 28 46,7 6 Gióp cho HS ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ; hoµn thiÖn c¸c qu¸ tr×nh tri gi¸c, chó ý, ghi nhí, t­ duy vµ s¸ng t¹o. 19 31,7 7 KÝch thÝch lßng say mª, tÝnh ham hiÓu biÕt vÒ mäi lÜnh vùc cña HS 27 45 8 C¸c ý kiÕn kh¸c 0 0 Trß ch¬i lu«n cã søc l«i cuèn, hÊp dÉn trÎ em nªn trong mäi giê häat ®éng còng nh­ trong c¸c giê häc, tæ chøc c¸c trß ch¬i lu«n nhËn ®­îc sù tham gia nhiÖt t×nh cña mäi thµnh viªn trong líp; t¹o ra bÇu kh«ng khÝ s«i næi, vÝ thÕ vai trß cña trß ch¬i lu«n ®­îc ®¸nh gi¸ rÊt cao: 85% ý kiÕn cho r»ng trß ch¬i t¹o høng thó cho HS, gióp c¸c em yªu thÝch giê häc; 100% ý kiÕn ®ång ý r»ng trß ch¬i t¹o kh«ng khÝ buæi sinh ho¹t s«i næi, thu hót sù chó ý, tËp trung cña c¸c thµnh viªn trong líp; 80% ý kiÕn cho r»ng trß ch¬i t¹o cho HS t©m lý tho¶i m¸i, tõ ®ã c¸c em tham gia c¸c ho¹t ®éng cña líp mét c¸ch nhiÖt t×nh. Qua c¸c ý kiÕn trªn ta thÊy r»ng, sè ®«ng GV ®Òu c«ng nhËn vai trß cña trß ch¬i ®èi víi mÆt t©m sinh lý trÎ lµ rÊt cao, ®©y còng lµ ®éng lùc gióp c¸c em tÝch cùc tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng. Tuy nhiªn, 68,3% ý kiÕn cho r»ng trß ch¬i cã vai trß gióp HS th­ gi·n, gi¶i trÝ. §©y lµ nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ ch­a ®óng vÒ vai trß cña trß ch¬i. Mçi trß ch¬i, ®Òu chøa ®ùng chñ ®Ò, néi dung, môc ®Ých nhÊt ®Þnh; cã nh÷ng quy t¾c nhÊt ®Þnh mµ ng­êi ch¬i ph¶i tu©n thñ. Trß ch¬i võa mang tÝnh chÊt vui ch¬i, gi¶i trÝ song ®ång thêi l¹i cã ý nghÜa gi¸o d­ìng vµ GD to lín, bëi qua trß ch¬i trÎ häc hái ®­îc rÊt nhiÒu, nh­ A.M. Go-r¬-ki ®· nhËn xÐt: “trß ch¬i lµ con ®­êng ®Ó trÎ em nhËn thøc thÕ giíi, lµ n¬i chóng ®ang sèng vµ lµ c¸i chóng nhËn th¸y cÇn ph¶i thay ®æi”. MÆt kh¸c, qua b¶ng 5 chóng ta thÊy ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña GV vÒ vai trß GD, còng nh­ vai trß cña trß ch¬i ®èi víi sù ph¸t triÓn vÒ trÝ tuÖ lµ ch­a cao. Thùc ra qua trß ch¬i trÎ ghi nhí, häc hái ®­îc rÊt nhiÒu. Nh­ng chØ cã 31,7% ý kiÕn cho r»ng trß ch¬i gióp cho HS ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ; hoµn thiÖn c¸c qu¸ tr×nh tri gi¸c, chó ý, ghi nhí, t­ duy vµ s¸ng t¹o. 46,7% ý kiÕn thõa nhËn qua trß ch¬i trÎ ghi nhí vÒ néi dung cña chñ ®Ò ®ang thùc hiÖn, ®ång thêi kiÕn thøc cña trÎ ®­îc më réng thªm. Nh­ vËy, c¸c ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña GV vÒ vai trß cña trß ch¬i lµ rÊt ®a d¹ng. VÒ mÆt phï hîp víi t©m sinh lý cña trÎ, th× vai trß cña trß ch¬i ®­îc ®¸nh gi¸ rÊt cao; nh­ng vÒ mÆt ph¸t triÓn trÝ tuÖ, nhËn thøc th× vai trß cña trß ch¬i ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng møc. B¶ng 6: Møc ®é xÕp lo¹i cña c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng trong giê SHTT Tªn lo¹i h×nh ho¹t ®éng Møc ®é xÕp lo¹i Ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ 3 Ho¹t ®éng lao ®éng c«ng Ých 6 Ho¹t ®éng thÓ dôc- thÓ thao 4 Ho¹t ®éng v¨n hãa- v¨n nghÖ 1 Ho¹t ®éng chÝnh trÞ- x· héi 2 Ho¹t ®éng t×m hiÓu khoa häc 5 Tõ sè liÖu ë b¶ng 6 ta thÊy, c¸c ho¹t ®éng trong giê SHTT rÊt ®a d¹ng vµ ho¹t ®éng ®­îc tæ chøc nhiÒu nhÊt lµ ho¹t ®éng v¨n hãa- v¨n nghÖ. Ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ ®­îc xÕp ë møc thø 3. Qua quan s¸t thùc tÕ chóng t«i nhËn thÊy, ho¹t ®éng vui ch¬i trong giê SHTT ë tr­êng TiÓu hoch Ýt khi ®­îc GV tæ chøc, nÕu cã chØ lµ mét vµi trß ch¬i ®¬n gi¶n vµ ®­îc tæ chøc lÆp ®i, lÆp l¹i. B¶ng 7: Nguån trß ch¬i ®­îc sö dông trong giê SHTT TT C¸c nguån trß ch¬i Sè l­îng TØ lÖ (%) 1 Tù thiÕt kÕ 12 20 2 S­u tÇm 44 73,3 3 C¸c nguån kh¸c 4 6,7 C¸c nguån trß ch¬i ®­îc sö dông rÊt phong phó, ®iÒu nµy chøng tá c¸c GV ®· cã sù dµy c«ng ®Ó chuÈn bÞ cho buæi sinh häat. Hä ®· t×m tßi,s¸ng t¹o theo c¸ch riªng cña m×nh ®Ó lµm sinh ®éng cho giê SHTT. Tuy nhiªn trß ch¬i ®­îc tæ chøc trong giê SHTT chñ yÕu ®­îc GV s­u tÇm (73,3%). Qua trao ®æi trùc tiÕp chóng t«i ®­îc biÕt c¸c trß ch¬i ®­îc s­u tÇm tõ s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, c¸c ph­¬ng tiÖn nghe nh×n...Do thiÕu m¹nh d¹n vµ thiÕu sù ®Çu t­ nªn viÖc tù thiÕt kÕ trß ch¬i phï víi néi dung buæi sinh ho¹t lµ ch­a cao. Sè l­îng GV tù thiÕt kÕ trß ch¬i chØ cã 20% vµ tËp trung chñ yÕu lµ GV ë c¸c tr­êng trªn ®Þa bµn thµnh phè, ®iÒu nµy còng phô thuéc mét phÇn vµo c¸c ph­¬ng tiÖn hç trî d¹y häc ë c¸c tr­êng. 2.2.3 Møc ®é høng thó cña HS khi tham gia c¸c trß ch¬i trong giê SHTT B¶ng 8: Møc ®é høng thó cña HS Møc ®é høng thó Sè l­îng TØ lÖ (%) RÊt thÝch 85 85 ThÝch 11 11 B×nh th­êng 4 4 Kh«ng thÝch 0 0 Qua kÕt qu¶ kh¶o s¸t trong b¶ng 8 ta thÊy vui ch¬i lµ ho¹t ®éng g©y nhiÒu høng thó cho c¸c em. 85% HS rÊt thÝch ch¬i trß ch¬i, 11% lµ sè HS cã møc ®é høng thó lµ thÝch ch¬i trß ch¬i trong giê SHTT. ChØ cã 4% sè HS nhËn xÐt lµ c¶m thÊy b×nh th­êng khi tham gia c¸c trß ch¬i. Nh÷ng HS nµy th­êng lµ nh÷ng HS nhót nh¸t, ng¹i tham gia c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ, vµ r¬i vµo c¸c b¹n HS n÷. Kh«ng cã HS nµo kh«ng thÝch tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT. 2.2.4 Khã kh¨n vµ thuËn lîi khi tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT Néi dung ThuËn lîi, khã kh¨n C¬ së vËt chÊt HS Lùc l­îng GD ThiÕt bÞ GD Kinh phÝ Thêi gian Kh«ng gian GV Tæng phô tr¸ch PP HT tæ chøc ThuËn lîi + + + + Khã kh¨n + + + + + + + - HS: B¶ng trªn cho thÊy, HS lu«n lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt, ®em thµnh c«ng trong viÖc tæ chøc c¸c trß ch¬i. §iÒu nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn høng thó cña c¸c em khi tham gia vµo c¸c lo¹i h×nh trß ch¬i, tuy nhiªn møc ®é høng thó cña trÎ ®èi víi mçi trß ch¬i lµ kh¸c nhau. - C¬ së vËt chÊt: Trong qu¸ tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTH trong giê SHTT th× gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ c¬ së vËt chÊt, cô thÓ lµ: ThiÕt bÞ s½n cã cña tr­êng ®Ó sö dông trong c¸c trß ch¬i lµ qu¸ Ýt, ®a sè GV ph¶i tù t×m kiÕm, ®iÒu nµy l¹i liªn quan ®Õn kinh phÝ. Nguån kinh phÝ ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc tæ chøc thµnh c«ng c¸c trß ch¬i (tõ viÖc chuÈn bÞ dông cô, ®Õn chuÈn bÞ c¸c h×nh thøc thi ®ua khen th­ëng...) chñ yÕu lµ GV tù gi¶i quyÕt. Mµ giê SHTT diÔn ra hµng tuÇn nªn viÖc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vÒ thiÕt bÞ cña GV lµ khã kh¨n. MÆt kh¸c, GV còng gÆp khã kh¨n vÒ mÆt thêi gian. Giê SHTT chØ diÔn ra trong thêi l­îng lµ mét tiÕt häc (35-40 phót), trong mét tiÕt ®ã ngoµi viÖc tæ chøc trß ch¬i, cßn nhiÒu néi dung kh¸c, nªn viÖc tæ chøc thµnh c«ng trß ch¬i cho c¶ líp lµ kh«ng dÔ. Bªn c¹nh ®ã kh«ng gian tæ chøc trß ch¬i còng bÊt cËp. Tæ chøc trong líp th× chËt chéi, tæ chøc ngoµi líp th× thiÕu c¸c ®å dïng phï hîp... Tuy nhiªn, SHTT lµ mét ho¹t ®éng GD ngoµi giê lªn líp nªn néi dung cña buèi sinh ho¹t kh«ng ph¶i lµ ch­¬ng tr×nh cøng, GV cã thÓ thay ®æi ®Ó phï hîp víi HS líp m×nh c¶ vÒ mÆt thêi gian vµ kh«ng gian. - Lùc l­îng GD: + GV: Khã kh¨n ®èi víi GV ®ã lµ thiÕu sù h­íng dÉn cô thÓ vÒ c¸ch thøc tiÕn hµnh tæ chøc giê SHTT, ph­¬ng ph¸p vµ c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng vui ch¬i cho c¸c em cã liªn quan ®Õn néi dung cña buæi sinh ho¹t. + Tæng phô tr¸ch §éi: ThuËn lîi lµ cã khung ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng theo chñ ®Ò tõng tuÇn, tõng th¸ng. Nh­ng khã kh¨n khi lËp ch­¬ng tr×nh cô thÓ ®Ó phï hîp víi tõng khèi líp, vµ kh©u kiÓm tra ho¹t ®éng cña c¸c líp trong mçi giê SHTT. 2.3. KÕt luËn ch­¬ng 1 SHTT lµ mét ho¹t ®éng gi¸o dôc mang tÝnh toµn diÖn cã môc ®Ých, ch­¬ng tr×nh, néi dung nhÊt ®Þnh do §éi tæ chøc nh»m thùc hiÖn môc tiªu gi¸o dôc toµn diÖn cho häc sinh tiÓu häc. Giê ho¹t ®éng nµy do chÝnh tËp thÓ trÎ em tù tæ chøc, ®iÒu khiÓn, kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸, d­íi sù ®iÒu hµnh, h­íng dÉn cña GV. Trß ch¬i lµ ho¹t ®éng rÊt gÇn gòi trong ®êi sèng con ng­êi. Mäi løa tuæi ®Òu cã nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ, tuy nhiªn ë mçi ®é tuæi kh¸c nhau, mçi ho¹t ®éng kh¸c nhau th× nhu cÇu nµy kh«ng gièng nhau c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. §Æc biÖt víi HSTH, trß ch¬i ®­îc coi nh­ mét mãn ¨n kh«ng thÓ thiÕu ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña c¸c em. Th«ng qua trß ch¬i c¸c em thÓ hiÖn ®­îc kh¶ n¨ng cña m×nh, kh¸m ph¸ vµ hiÓu biÕt thªm vÒ cuéc sèng, ®ång thêi t¹o ra bÇu kh«ng khÝ ®oµn kÕt th©n ¸i, gióp ®ì nhau trong mäi ho¹t ®éng, rÌn luyÖn. V× thÕ, viÖc tæ chøc c¸c trß ch¬i cho HSTT trong giê SHTT cã mét ý nghÜa v« cïng quan träng. Trong ch­¬ng tr×nh TiÓu häc, SHTT lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu. Tæ chøc giê c¸c ho¹t ®éng trong giê SHTT phï hîp víi løa tuæi, høng thó, nhËn thøc cña HSTH th× sÏ ®¹t kÕt qu¶ tèi ­u vµ hùc hiÖn tèt môc tiªu GD toµn diÖn. MÆt kh¸c, tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tr¹ng tæ chøc giê SHTT ë TiÓu häc chóng t«i nhËn thÊy, kÕ ho¹ch d¹y häc l©u nay ®· ®­îc quan t©m chó träng, nh­ng ch­a quan t©m tho¶ ®¸ng ®Õn kÕ ho¹ch GD nªn viÖc tæ chøc giê SHTT ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu GD toµn diÖn. §iÒu nµy cã nhiÒu nguyªn nh©n, nh×n tõ gãc ®é tæ chøc ho¹t ®éng t«i thÊy: HiÖn nay ë c¸c tr­êng TiÓu häc, giê SHTT ch­a ®­îc coi träng, néi dung ch­a phong phó vµ ch­a phï hîp víi c¸c khèi líp HS. ViÖc tæ chøc cña GV ch­a ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¶ vÒ néi dung lÉn thêi gian. H×nh thøc tæ chøc chua phong phó, sinh ®éng, thiÕu sù chuÈn bÞ vÒ mäi mÆt. C¸c h×nh thøc tæ chøc ch­a thu hót ®­îc HS, ®ång thêi kh«ng lµm næi bËt ®­îc néi dung GD trong giê SHTT. ChÝnh vÝ thÕ, chóng t«i tiÕn hµnh x©y dùng c¸c biÖn ph¸p tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT, víi mong muèn kh¾c phôc ®­îc nh÷ng tån t¹i trªn, ®ång thêi l«i cuèn HS høng thó víi giê sinh ho¹t, khuyÕn khÝch c¸c em tham gia tÝch cùc vµo c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ. Tõ ®ã gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu GD toµn diÖn ë TiÓu häc. Ch­¬ng 2 QUy tr×nh tæ chøc trß ch¬i cho HSTHtrong giê Sinh Ho¹t TËp ThÓ 2.1. C¸c nguyªn t¾c tæ chøc trß ch¬i. Trß ch¬i cã vai trß quan träng trong viÖc gi¸o dôc HSTH. Song, muèn ph¸t huy ®­îc vai trß ®ã, nhad GD cÇn tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh trong viÖc lùa chän vµ tæ chøc trß ch¬i. 2.1.1. Nguyªn t¾c lùa chän trß ch¬i - §¶m b¶o tÝnh gi¸o dôc, phï hîp víi chñ ®Ò gi¸o dôc cña buæi sinh ho¹t. - §¶m b¶o tÝnh hÊp dÉn ®èi víi HS, thu hót ®­îc nhiÒu HS tham gia ch¬i, t¹o ®­îc kh«ng khÝ thi ®ua s«i næi, vui vÎ, hµo høng trong líp häc. - §¶m b¶o phï hîp víi n¨ng lùc vµ tr×nh ®é HSTH, víi søc kháe cña c¸c em. Bëi v×, nÕu trß ch¬i qu¸ khã th× HS sÏ kh«ng thÓ ch¬i ®­îc; cßn nÕu qu¸ ®¬n gi¶n th× HS sÏ nhµm ch¸n, kh«ng muèn ch¬i. - §¶m b¶o phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh thùc tiÔn cña líp häc, tr­êng häc (vÒ quü thêi gian, vÒ kh«ng gian, vÒ c¸c ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt cho trß ch¬i...). - §¶m b¶o an toµn, kh«ng g©y nguy hiÓm cho HS. 2.1.2. Nguyªn t¾c tæ chøc trß ch¬i a) Nguyªn t¾c 1: §¶m b¶o cho HS hiÓu râ yªu cÇu, néi dung vµ c¸ch thøc tæ chøc trß ch¬i Yªu cÇu cña trß ch¬i cã t¸c dông ®Þnh h­íng ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh tæ chøc trß ch¬i vµ nh»m ®¸p øng yªu cÇu GD cña giê SHTT. Néi dung trß ch¬i gióp cho HS biÕt cÇn ph¶i lµm nh÷ng g× vµ lµm nh­ thÕ nµo trong khi ch¬i còng nh­ c¸ch thøc tæ chøc trß ch¬i. N¾m râ ®­îc yªu cÇu, néi dung cña trß ch¬i, HS míi cã thÓ thùc hiÖn trß ch¬i theo ®óng h­íng, víi ®Çy ®ñ néi dung vµ c¸ch thøc ho¹t ®éng phï hîp. V× thÕ, tr­íc khi ch¬i, GV cÇn gi¶i thÝch râ rµng vµ ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng yªu cÇu cÇn ®¹t, néi dung vµ c¸ch thøc thùc hiÖn trß ch¬i. NÕu kh«ng c¸c em sÏ tiÕn hµnh ch¬i mét c¸ch tù ph¸t, tú tiÖn vµ kh«ng thu ®­îc kÕt qu¶ GD nh­ mong muèn. b) Nguyªn t¾c 2: §¶m b¶o ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, ®éc lËp, s¸ng t¹o cña HS trong qu¸ tr×nh tæ chøc trß ch¬i HS kh«ng nh÷ng lµ ®èi t­îng cña ho¹t ®éng d¹y häc, còng nh­ ho¹t ®éng GD mµ ®iÒu quan träng h¬n c¸c em chÝnh lµ chñ thÓ nhËn thøc, chñ thÓ tù GD. V× vËy, trong qu¸ tr×nh tæ chøc trß ch¬i, GV cÇn lùa chän c¸ch tæ chøc víi c¸c møc ®é tham gia cña HS tõ thÊp ®Õn cao nh­ sau: GV chän, h­íng dÉn vµ tæ chøc trß ch¬i. GV chän vµ h­íng dÉn trß ch¬i, cßn HS th× tù tæ chøc trß ch¬i. GV chän trß ch¬i, cßn HS tù nghiªn cøu ®Ó tù h­íng dÉn vµ tù tæ chøc trß ch¬i. HS tù chän, tù h­íng dÉn vµ tù tæ chøc trß ch¬i. ë ®©y, GV cÇn vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p trªn, song th«ng th­êng th× nªn cho HS tham gia tõ møc thÊp ®Õn møc cao. TuyÖt ®èi kh«ng nªn c­êng ®iÖu hãa mét møc ®é cô thÓ nµo, v× sù c­êng ®iÖu hãa nµy tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«ng t«t, vÝ dô: nÕu c­êng ®iÖu hãa møc ®é ®Çu tiªn th× GV sÏ ®Èy HS vµo thÕ bÞ ®éng; nÕu c­êng ®iÖu hãa møc ®é cuèi cïng th× cã thÓ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng HS bÞ qu¸ søc vµ trß ch¬i sÏ kh«ng mang l¹i kÕt qua GD nh­ mong muèn. c) Nguyªn t¾c3: §¶m b¶o tæ chøc trß ch¬i mét c¸ch tù nhiªn, kh«ng gß Ðp Khi tæ chøc c¸c trß ch¬i, ®Æc biÖt lµ trß ch¬i s¾m vai vµ trß ch¬i ®ãng kÞch cÇn h­íng dÉn ®Ó c¸c em tham gia mét c¸ch tù nhiªn, kh«ng gß bã, g­îng g¹o vµ nh­ vËy cã nghÜa lµ c¸c em ®· “nhËp vai” thµnh c«ng. Khi ®ã c¸c em sÏ vui ch¬i tho¶i m¸i, dÔ dµng thÓ nghiÖm ®­îc nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi ®· ®­îc häc. Ng­îc l¹i, nÕu sù “nhËp vai” nµy kh«ng thµnh c«ng th× sù tham gia ch¬i chØ mang tÝnh h×nh thøc, bÞ gß Ðp do ®ã c¸c em khã cã thÓ thÓ nghiÖm ®­îc nh÷ng chuÈn mùc hµnh vi ®¹o ®øc cÇn thiÕt. d) Nguyªn t¾c 4: §¶m b¶o lu©n phiªn c¸c trß ch¬i mét c¸ch hîp lý ë løa tuæi HS TH, høng thó vµ kh¶ n¨ng chó ý cã chñ ®Þnh ch­a bÒn v÷ng. Do ®ã, kh«ng nªn tæ chøc mét trß ch¬i qu¸ dµi, qu¸ l©u. Tr¸i l¹i, GV cÇn c¨n cø vµo yªu cÇu GD cña tõng chñ ®iÓm vµ ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña HS mµ lùa chän mét sè trß ch¬ithÝch hîp ®Ó cã thÓ lu©n phiªn nhau, gióp cho HS chuyÓn h­íng chó ý vµ høng thó mét c¸ch hîp lý nh»m phôc vô cho nh÷ng yªu cÇu GD ®· ®Ò ra. e) Nguyªn t¾c 5; §¶m b¶o tæ chøc trß ch¬i víi tinh thÇn “thi ®ua” ®ång ®éi Trong khi tæ chøc cho HS ch¬i c¸c trß ch¬i cã tÝnh chÊt ®ång ®éi, GV cÇn quan t©m ®Õn yÕu tè “thi ®ua”, cã chuÈn vµ thang ®¸nh gi¸ thµnh tÝch cña c¸ nh©n còng nh­ thµnh tÝch chung cña ®ång ®éi. Nh­ vËy míi cã thÓ kÝch thÝch ®­îc tÝnh tÝch cùc phÊn ®Êu cña mçi HS v× thµnh tÝch cña b¶n th©n vµ thµnh tÝch ®ång ®éi (mµ m×nh lµ mét thµnh viªn), ®ång thêi qua ®ã vun ®¾p cho c¸c em ý thøc ®ång ®éi, t×nh b¹n th©n ¸i. Nh÷ng nguyªn t¾c trªn ®©y cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau, cã t¸c dông chØ ®¹o viÖc lùa chän vµ thùc hiÖn nh÷ng trß ch¬i trong tiÕt SHTT theo mét qui tr×nh nhÊt ®Þnh. 2.2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT 2.2.1. C¬ së x©y dùng quy tr×nh a) T¹o vµ duy tr× sù høng thó ch¬i cho HS Bản thân trò chơi với tên gọi hấp dẫn đã là một điểm thu hút sự chú ý của trẻ, cùng với một luật chơi nghiêm ngặt buộc mọi trẻ phải tuân thủ khi chơi, trò chơi tạo ra một dấu ấn riêng. Nó khơi gợi tính ham hiểu biết ở trẻ khiến trẻ hào hứng tham gia trò chơi. Để duy trì sự hứng thú của trẻ trong suốt quá trình chơi luôn luôn cần đến những yếu tố bất ngờ, những tác động ngoại cảnh… Những yếu tố bất ngờ có thể là sự thay đổi vị trí, vị thế của người tham gia chơi để các em được chơi luân phiên thường xuyên với vai trò bình đẳng. Không khí lớp học là nhân tố góp phần không nhỏ vào sự thành công của cuộc chơi. Từ sự cổ vũ của các thành viên trong đội đến sự khích lệ, lời động viên, tiếng reo hò, cổ vũ của các thành viên trong lớp sẽ tạo ra một bầu không khí sôi nổi khích lệ tinh thần thi đấu của các đấu thủ. Cũng chính bầu không khí lành mạnh ấy tạo ra sự thi đua sôi nổi giữa các cá nhân hay các đội tham gia vào trò chơi. Nó trở thành động lực giúp trẻ phấn khởi hoàn thành nhiệm vụ của mình. Bên cạnh đó, những khuyến khích và những điều chỉnh kịp thời hợp lý của giáo viên cũng là nhân tố quan trọng làm tăng thêm sự hào hứng, phấn đấu của người chơi. Những lời khen đúng lúc kịp thời trong giáo dục được ví dụ những” viên kẹo bọc đường” mà bất kỳ học sinh nào cũng mong muốn và hồ hởi được đón nhận. Bởi thế giáo viên cần hào phóng tặng những viên kẹo ấy cho học sinh kể cả đối với những em chưa làm đúng hoặc chưa hoàn thành nhiệm vụ để các em tự tin ở những lần chơi tiếp theo trong các trò chơi mới khác. Mặt khác, có thể phối hợp nhiều hình thức tổ chức trò chơi tạo nên sự đa dạng nhằm cuốn hút trẻ tham gia nhiệt tình hơn. b) Đề cao tính tích cực, tính chủ động, tính tự giác, tính độc lập và tính sáng tạo của trẻ. Trò chơi thực hiện chức năng của hoạt động thực hành luyện tập trong đó học sinh vận dụng vốn hiểu biết và khả năng tư duy của mình để giải quyết nhiệm vụ nhận thức, nhiÖm vô ho¹t ®éng. Bởi vậy khi tổ chức trò chơi cần để trẻ chủ động, tích cực, nỗ lực tìm kiếm các giải pháp tối ưu để hoàn thành nhiệm vụ. Khi được chủ động tự mình đưa ra các phương án trẻ sẽ được tự học hai lần. Lần một: là sự vận dụng linh hoạt kiến thức đã học để giải quyết tình huống mới. Lần hai: là những kiến thức mới có trong trò chơi. Vì chủ động nên các em phải tự giác hoạt động mới đem lại kết quả. Tính chủ động và tính tự giác đã góp phần tạo nên tính tích cực trong hoạt động nhận thức của học sinh nhằm phát huy tính sáng tạo của người học. Khi tham gia trò chơi vị thế của mọi trẻ đều như nhau, các em được đưa ra ý kiến của mình, trao đổi với bạn nhằm tìm một giải pháp thích hợp để hoàn thành nhiệm vụ chơi. Như vậy cùng một kết quả có thể có rất nhiều cách thức, con đường khác nhau đòi hỏi trẻ phải suy nghĩ, tìm tòi, lựa chọn để tìm được con đường ngắn nhất tới đích, rút ngắn thời gian của cuộc thi và yếu tố này là hạt nhân phát triển tư duy sáng tạo của trẻ. Đặc biệt trong các trò chơi chứa các tình huống có vấn đề thì yếu tố trên được bộc lộ rõ nét nhất. Dành cho học sinh vai trò chủ động không đồng nghĩa với việc giảm vai trò của giáo viên. Người chơi muốn phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo rất cần sự hướng dẫn, sự định hướng, sự điều tiết của giáo viên. GV không chỉ giữ vai trò là một trọng tài hay một chủ trò mà còn là một ngươì bạn đồng hành, là điểm tựa của học sinh. Những điều chỉnh, uốn nắn kịp thời, hợp lý của giáo viên sẽ phát huy tính tích cực, chủ động đối với mọi trẻ tham gia trò chơi. c) Phát triển kỹ năng chơi - Làm mẫu, giải thích: Giáo viên cần hướng dẫn cách chơi ngắn ngọn, rõ ràng, sinh động để trẻ dễ hiểu, dễ nắm luật chơi. Giáo viên có thể đề nghị một vài trẻ nhắc lại luật chơi nhằm giúp trẻ nắm vững luật chơi vì không nắm vững luật chơi làm ảnh hưởng đến quá trình chơi và kết quả cuộc chơi. Đối với một số trò chơi khó, giáo viên có thể làn mẫu kết hợp với giải thích cách chơi sau đó tiến hành cho học sinh chơi thử một vài lần để học sinh làm quen và nắm được luật lệ nguyên tắc của trò chơi ấy. - Kiểm tra: Trò chơi có luật rõ ràng bởi thế trong suốt quá trình chơi trẻ dễ dàng tiến hành kiểm tra chéo cách chơi của bạn. Với việc tự kiểm tra này những gian lận trong trò chơi sẽ nhanh chóng bị lật tẩy, những hành vi không đúng hoặc xấu của trẻ trong trò chơi sẽ dẫn tới phá hủy luật chơi. Đồng thời với học sinh, GV có thể kiểm tra tính linh hoạt, tính sáng tạo của trẻ khi chơi trò chơi. - Theo dõi, sửa sai: Theo dõi, động viên, khuyến khích trẻ thực hiện những luật chơi và giữ nhịp điệu chơi phù hợp. Giáo viên điều chỉnh nhịp điệu chơi thích hợp sao cho không khí chơi luôn sôi nổi nhưng không căng thẳng. Giáo viên khuyến khích, động viên trẻ tự nhận xét việc thực hiện luật chơi của mình, của bạn sao cho trẻ nhận ra những sai sót cần khắc phục trong không khí vui vẻ của cuộc chơi, không làm mất hứng thú chơi của trẻ. d) Dùng yếu tố thi đua để lôi cuốn trẻ tham gia vào trò chơi song cũng không quá nhấn mạnh vào yếu tố thi đua một cách thái quá bởi nếu quá chú trọng đến yếu tố thi đua sẽ rất dễ biến cuộc thi trí tuệ trở thành cuộc ganh đua và người chơi thay vì có tâm lý vui chơi thỏa mái sẽ là thái độ hằn học và hiếu thắng. e) Thiết lập tính đồng đội trong quá trình chơi Hợp tác nhóm là một xu thế học tập có ảnh hưởng rất lớn đối với sự hình thành phát triển nhân cách và kỹ năng sống của trẻ. Vì thế, trong trò chơi yếu tố thi đua theo đội, theo nhóm là sợi dây liên lạc gắn kết các thành viên trong đội với nhau tạo nên sức mạnh tập thể. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành viên trong đội không những giúp cho mọi thành viên đều được tham gia vào trò chơi mà còn tạo nên hiệu ứng làm việc hiệu quả. Những đội chơi thắng cuộc luôn là đội có hiệu suất làm việc giữa các thành viên tốt nhất. 2.2.2. Quy tr×nh tæ chøc trß ch¬i trong giê SHTT cho HSTH Qui tr×nh nµy lµ mét thÓ thèng nhÊt, bao gåm c¸c giai ®o¹n, c¸c b­íc nh­ sau: a) Giai ®o¹n thø nhÊt: Lùa chän trß ch¬i B­íc 1: Ph©n tÝch yªu cÇu gi¸o dôc cña trß ch¬i; x¸c ®Þnh môc tiªu cña giê sinh ho¹t. B­íc 2: Chän thö mét trß ch¬i nµo ®ã ; ph©n tÝch néi dung vµ kh¶ n¨ng gi¸o dôc cña nã. B­íc 3: §èi chiÕu néi dung vµ kh¶ n¨ng gi¸o dôc cña trß ch¬i võa chän thö víi yªu cÇu gi¸o dôc. + NÕu thÊy kh«ng phï hîp th× trë l¹i b­íc 2: Chän thö mét trß ch¬i kh¸c vµ tiÕn hµnh l¹i c«ng viÖc theo c¸c b­íc ®· ®Þnh. + NÕu thÊy phï hîp th× quyÕt ®Þnh chän trß ch¬i ®· ph©n tÝch. b) Giai ®o¹n thø hai: ChuÈn bÞ tæ chøc trß ch¬i B­íc 4: ThiÕt kÕ “gi¸o ¸n” trß ch¬i * Tªn trß ch¬i: “…………” * Môc ®Ých gi¸o dôc cña trß ch¬i (nªu râ: qua trß ch¬i, cÇn ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu gi¸o dôc nµo vÒ tri thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi). * C¸c ph­¬ng tiÖn phôc vô cho viÖc tæ chøc trß ch¬i (tïy thuéc vµo tõng trß ch¬i, nªu lªn nh÷ng ph­¬ng tiÖn vËt chÊt, nh­ ®èi víi trß ch¬i “®i th­a, vÒ chµo” cÇn chuÈn bÞ kÝnh, b¸o cho bè, cho «ng ; kh¨n ®éi ®Çu, kim ®an cho bµ, cho mÑ, …). * C¸ch tiÕn hµnh ch¬i: Néi dung trß ch¬i, c¸c ho¹t ®éng cô thÓ víi c¸c c¸ch tiÕn hµnh cô thÓ. * C¸c gi¶i th­ëng (nÕu cã). * ChuÈn vµ thang ®¸nh gi¸ (nÕu cÇn); VÝ dô nh­ ®èi víi trß ch¬i “H¸i hoa d©n chñ”, chuÈn ®¸nh gi¸ lµ ph¶i tr¶ lêi ®óng, ®ñ, râ rµng, m¹ch l¹c vµ thang ®¸nh gi¸ lµ 1 - 10 ®iÓm… B­íc 5: ChuÈn bÞ thùc hiÖn “gi¸o ¸n” * GV nghiªn cøu kÜ trß ch¬i, ®Ó n¾m ch¾c luËt ch¬i, c¸ch ch¬i vµ c¸ch ®¸nh gi¸; ®Ó h­íng dÉn cho HS mét c¸ch ng¾n gän, dÔ hiÓu. * ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ vµ cã chÊt l­îng c¸c ph­¬ng tiÖn: mét phÇn do gi¸o viªn chuÈn bÞ, mét phÇn do häc sinh chuÈn bÞ theo h­íng dÉn cña gi¸o viªn. * Ph©n c«ng vµ h­íng dÉn cho häc sinh tËp diÔn tr­íc (nÕu chuÈn bÞ cho trß ch¬i s¾m vai hay trß ch¬i ®ãng kÞch). c) Giai ®o¹n thø ba: Tæ chøc trß ch¬i B­íc 6: §Æt vÊn ®Ò * Giíi thiÖu tªn trß ch¬i. * Nªu yªu cÇu cña trß ch¬i. B­íc 7: Giíi thiÖu râ rµng, m¹ch l¹c néi dung trß ch¬i víi c¸c ho¹t ®éng cô thÓ. NÕu cÇn th× lµm mÉu. B­íc 8: Thùc hiÖn ch¬i + Cã thÓ cho HS ch¬i thö. + Cho häc sinh thùc hiÖn trß ch¬i theo c¸c ho¹t ®éng ®· nªu. GV theo dâi, uèn n¾n kÞp thêi hµnh ®éng ch­a chuÈn x¸c, ®ång thêi ®¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ bé phËn (nÕu cÇn). d) Giai ®o¹n thø t­: KÕt thóc trß ch¬i B­íc 9: TËp hîp häc sinh lµm mét sè ®éng t¸c th­ gi·n (nÕu ch¬i trß ch¬i vËn ®éng). §¸nh gi¸ chung (c¸ nh©n vµ nhãm hoÆc tæ). Nªn cho häc sinh tham gia ®¸nh gi¸. B­íc 10: Ph¸t phÇn th­ëng (nÕu cã) vµ kÕt thóc. Nh­ vËy, quy tr×nh lùa chän vµ tæ chøc trß ch¬i cho häc sinh tiÓu häc bao gåm 4 giai ®o¹n víi 10 b­íc ®i cô thÓ. Tuy nhiªn ®©y lµ mét quy tr×nh mÒm dÎo, linh ho¹t; sù ph©n chia c¸c giai ®o¹n, c¸c b­íc trªn chØ cã tÝnh chÊt t­¬ng ®èi. Trong thùc tÕ, c¸c b­íc, c¸c giai ®o¹n nµy cã thÓ ®an xen, hßa nhËp vµo nhau. 2.3. ThiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh trß ch¬i trong giê SHTT 2.3.1. C¨n cø ®Ó thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh trß ch¬i trong giê SHTT Để có thể lựa chọn trò chơi phù hợp lứa tuổi đặc điểm nhận thức của học sinh cũng như có thể tổ chức nhiều hình thức thi đua linh hoạt hấp dẫn giáo viên cần có một “ngân hàng” trò chơi vừa phong phú về chủng loại, vừa đa dạng về loại hình, vừa có tính ứng dụng và tính thực thi cao. Để có được nguồn trò chơi phong phú dồi dào như thế ngoài việc tìm kiếm các trò chơi từ các sách, tạp chí tham khảo, từ bạn đồng nghiệp, giáo viên cần tự trang bị thêm cho mình các kiến thức để có thể tự thiết kế các trò chơi tương tự. Hơn nữa ngày nay với sự có mặt của nhiều nghành công nghệ cao đặc biệt là công nghệ thông tin đã tạo ra rất nhiều cơ hội nâng cao chuyên môn cho giáo viên, họ có thể tìm thấy nhiều phương tiện hỗ trợ đắc lực cho việc thiết kế trò chơi hoặc ứng dụng các thiết kế có sẵn vào trò chơi. ViÖc thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh trß ch¬i cÇn dùa trªn c¸c c¨n cø sau: C¨n cø vµo môc tiªu cña buæi sinh ho¹t Môc tiªu chÝnh lµ kim chØ nam cho mäi ho¹t ®éng gi¸o dôc. Do ®ã khi thiÕt kÕ trß ch¬i trong giê SHTT th× cÇn ph¶i chó träng ®Õn môc tiªu gi¸o dôc cô thÓ cña tõng buæi sinh ho¹t, tõng chñ ®iÓm, cã nh­ thÕ míi hiÖn thùc ho¸ ®­îc néi dung c¸c môc tiªu ®ã trong trß ch¬i. Khi n¾m râ môc tiªu cña buæi sinh ho¹t, néi dung ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña giê SHTT GV lùa chän, thiÕt kÕ trß ch¬i phï hîp víi tõng néi dung ho¹t ®éng. MÆc dï ch¬i lµ nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña HSTH, nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo tæ chøc trß ch¬i còng phï hîp, còng mang l¹i hiÖu qu¶ GD nh­ mong muèn. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng vui ch¬i Trß ch¬i ®­îc thiÕt kÕ ph¶i ®¶m b¶o môc tiªu gi¸o dôc, ®ång thêi ph¶i phôc vô cho môc tiªu cña buæi sinh ho¹t. Bªn c¹nh ®ã, tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng ch¬i mµ GV lùa chän trß ch¬i. Cã thÓ lùa chän trß ch¬i vi nhén ®Ó khëi ®éng buæi sinh ho¹t, t¹o høng thó, hÊp dÉn, l«i cuèn HS ; cã thÓ lùa chän trß ch¬i tæ chøc vµo cuèi buæi sinh ho¹t nh»m gióp HS cñng cè, ghi nhí ®­îc néi dung còng nh­ môc tiªu cña buæi sinh ho¹t; còng cã thÓ lùa chän trß ch¬i ®Ó cã lång vµo c¸c ho¹t ®éng trong buæi sinh ho¹t, gióp HS nhËn ra ®­îc néi dung gi¸o dôc... Dï lµ trß ch¬i khëi ®éng, hay trß ch¬i cñng cè nã còng cã quy tr×nh ch¬i, luËt ch¬i.. nh­ yªu cÇu cña mét trß ch¬i. 2.3.1.3. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm nhËn thøc, nhu cÇu vµ høng thó häc tËp cña HS C¨n cø nµy rÊt quan träng, gióp GV thiÕt kÕ, lùa chän ®­îc trß ch¬i phï hîp, võa søc trªn c¬ së ®ã ph¸t huy tèi ®a vai trß cña trß ch¬i. HS lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh nhËn thøc, nªn nh÷ng trß ch¬i ®­îc thiÕt kÕ dµnh cho HS cÇn dùa vµo ®Æc ®iÓm nhËn thøc, nhu cÇu vµ høng thó cña HS ®Ó t¹o ra nh÷ng trß ch¬i mang tÝnh GD cao. Nh­ vËy, khi thiÕt kÕ trß ch¬i cho mét ho¹t ®éng tËp thÓ th× trß ch¬i ®ã ph¶i tho¶ m·n c¸c c©u hái sau: Trß ch¬i ®ã cã phï hîp víi néi dung buæi sinh ho¹t kh«ng? Trß ch¬i ®ã cã nh»m ph¸t triÓn thÓ lùc, nhËn thøc cho HS kh«ng? Trß ch¬i ®ã ®­a vµo néi dung, ho¹t ®éng nµo cña buæi sinh ho¹t th× phï hîp? vµ tæ chøc vµo thêi ®iÓm nµo th× ®¹t ®­îc môc ®Ých cao nhÊt? Trß ch¬i ®ã nªn tæ chøc b»ng h×nh thøc nµo th× g©y ®­îc sù chó ý cña HS ? 2.3.2. ThiÕt kÕ trß ch¬i XuÊt ph¸t tõ nh÷ng c¨n cø trªn, chóng t«i thiÕt kÕ trß ch¬i theo c¸c nhãm sau: Nhãm trß ch¬i khëi ®éng. Nhãm trß ch¬i lång vµo néi dung buæi sinh ho¹t. Nhãm trß ch¬i cñng cè. Nhãm trß ch¬i dïng ®Ó “ ph¹t” nh÷ng ng­êi sai. 2.3.2.1. C¸c trß ch¬i khëi ®éng * Buæi sinh ho¹t tæ chøc ë trong líp häc 1. Trß ch¬i “ChuyÒn kh¨n” a. Môc ®Ých - T¹o kh«ng khÝ vui vÎ ®Ó häc tËp, sinh ho¹t. - RÌn tÝnh kû luËt, t¹o t×nh c¶m vµo sù ®oµn kÕt trong tËp thÓ. b. ChuÈn bÞ - Mét chiÕc kh¨n tay. - Néi dung chuyÒn kh¨n ®óng theo nhÞp cña bµi h¸t bÊt kú. c. C¸ch tiÕn hµnh - Qu¶n trß cho tËp thÓ h¸t mét bµi h¸t nµo ®ã (bÊt cø bµi h¸t g× c¶ tËp thÓ ®Òu thuéc). ChiÕc kh¨n ®­îc chuyÓn tõ tay qu¶n trß ®Õn ng­êi ch¬i, ng­êi ch¬i chuyÒn kh¨n cho nhau theo nhÞp cña bµi h¸t. Khi qu¶n trß thæi mét tiÕng cßi (hoÆc h¸t hÕt bµi h¸t) kh¨n dõng l¹